ВИРУСИ

ДЕФИНИЦИЈА И ОПШТИ ОСОБИНИ

• Се наоѓаат помеѓу живиот и неживиот свет. • Присуството на нуклеински киселини и

способноста таа да се менува (мутира) со Што вирусите се прилагодуваат на промените во надворешната средина како и присуството на протеини се својства на живите организми.

• Од друга страна, во однос на живиот свет, вирусите немаат клеточна градба (ацелуларни се), нити способност за остварување на метаболитички процеси.

• Како резултат на тоа што се им недостига можат да се размножуваат само внатре во живите клетки.

• Надвор од клетката на домаќинот не покажуваат особини на живи суштества, дури можат и да кристализираат.• Кристализирани вируси ја задржуваат

способноста за инфицирање на клетките.

• Зрела вирусна,слободна честичка способна да инфицира клетката на домаќинот е позната како вирион.

• Со влегување во клетката вирион станува активен т.е. вирус.

• Вирусте во клетката ја превземаат контролата над молекуларниот апарат на домаќинот и го користи за сопствено размножавање.

• Клетките на домаќинот почнуваат да ги создаваат деловите на вирусот, а не материи кои се потребни за нормално функционирање на клетката.

• Вируси се сметаат за искључиво внатеклеточни– облигатни паразити (лат. облигатен = обавезан,задолжителен).

• Големината на вирусите се движи од 10 – 300 нм (1 nm=1000 mm)

• Можат да се видети само со електронски микроскоп што значи да су ултрамикроскопски ( лат. ултра = прекомерно ; грч. миkро = ситно; scopeo = гледам).

ГРАДБА И ХЕМИСКИ СОСТАВ

• Вируси најчесто се градени од само две компоненти: • нуклеински киселини и• протеини (капсид),

• Тие заедно образуваат нуклеокапсид. • Некои вируси покрај наведениве

делови садржат и додатна обвивка изграден од липиди и гликопротеини (липидите се со потекло од мембраната на клетката домаќин)

Геном на вирусите• Единствени ги немаат двете нуклеински

киселини, • Најмал геном на планетата• Вирусниот геном го сочинуваат

нуклеинска киселина,која може да е или DNK или RNK

• Нуклеинските киселини можат да бидат едноверижни, двоверижни, кружни

• 150-200000 нуклеотиди т.е. геном можат да содржат од неколку гени до неколку стотици гени.

Капсид• Капсид је обвивка, изграден од

протеини, који ја обвиткуваат нуклеинската киселина.

• Тој е составен од еднакви протеински единици – капсомери.

• Капсидот има улога:• Ја штити нуклеинската киселина од разорното

дајство на ензимите на клетката домаќин;• овозможува пренесување на нуклеинската

киселина од една до друга клетка домаќин (како “пакет”);

• реактивните групи во капсидот овозможуваат вирусот да може да се врзи за рецепторите (осетливи места) на клетката домаќин;

• Протеините на капсидот имаат својства на антигени.

• Симетрија на вирусите• кубична –

икосаедарна• хелична –

спирална

• комплексни честички

• Вируси можат, покрај наведените соединенија да содржат и ензими кои им овозможуваат да ги нападнат клетките, како и ензими за размножување во тие клетки.

ПОДЕЛБА на ВИРУСИТЕ

•Вирусите се класифицираат врз основа на • нуклеинските киселини кои ги содржат,

• симетријата на капсидот, •големината,• присуство или одсуство на дополнителна обвивка.

• Според нуклеинската киселина која ја содржат, се делат на • ДНК вируси

• ДНК вируси, со неколку исклучоци, се размножуваат во јадрото на клетката домаќин.

• ДНК вируси се нпр. Херпес вируси (предизвикуваат орални и генитални инфекции, мононуклеози и др.) и аденовируси (респираторни и цревни инфекции).

• РНК вируси. • За сите досега познати РНК вируси

утврдено е дека се размножуваат во цитоплазмата на клетката домаќин.

• РНК вируси се ретровируси (предизвикуваат СИДА), вируси предизвикувачи на рубеола, заушаки, беснило и др.

ТРОПИЗАМ нa ВИРУСИТЕ (СПЕЦИФИЧНОСТ)

• Вируси покажуваат специфичност (особеност) во препознавање и сврзување за рецепторите на клетките на домаќинот.

• Тоа ја одредува нивната особина да ги инфицираат одредени клетки или организми, што се означува како тропизам. Анимални (животински) вируси ги

инфицираат животните, растителни вируси – растенија, а бактериофаги - бактерии.

БАКТЕРИОФАГИ (ФАГИ)• Вируси кои ги

инфицираат бактериите и во нив паразитираат,и се познати како бактериофаги или поедноставно фаги.

• Фагите можат да имаат двоверижна ДНК (поретко едноверижна ДНК) или могу имати едноверижна РНК.

Градба на фагите

• Изградени се од глава, опаш и базална плоча со влакненца. • Главата на фагот ја

сочинуваат нуклеинска киселина и капсид.

• Опашот содржи ензими кои го разложуваат клеточниот зид на бактеријеата со Што овозможува влегување на фагот во бактеријата.

• Базалната плоча со влакненцата служи за прикрепување на на фагот за бактериската клетка

РАЗМНОЖУВАЊЕ на ВИРУСИТЕ

• Вируси се размножуваат на начин кој е единствен во живиот свет

Клетката домаќин, по влегувањето на вирусот во неа, произведува неколку десетина до неколку стотини вирусни нуклеински киселини и над илјада протеински капсомери, а после тоа овие делови се спојуваат во поголем број вирусни честички.

ЛИТИЧКИ ЦИКЛУС

• Фази при размножување на вирусите се • адсорпција, • пенетрација, • декапсидација, • синтеза на деловите на вирусот, • созревање и • Ослободување на вироните

адсорпција

ослободување

синтеза

навлегување

созревање

ЛИТИЧКИ ЦИКЛУС

Лизогени циклус

• Во правец на стрелките од сатот: HIV; Aeromonas virus 31, Influenza virus, Orf virus, Herpes simplex virus (HSV), Smallopx virus.

БОЛЕСТИ ПРЕДИЗВИКАНИОД ВИРУСИТЕ

• кијавица, • грип • беснило, • варичела, • рубеола, • појава брадавица, • мононуклеоза (“болест пољупца” – због начина

преношења), • Жолта треска, • заушки• Големи сипаници (вариола) • Детска парализа и др.