DINAMIZACIÓN DO GALEGO NUNHA CONTORNA RURAL

Verónica Dopico e Yolanda Castro.

EDLG CPI Virxe da Cela, Monfero (A Coruña)

CURSO DE GALEGO PARA PROFESORADO EN PRÁCTICA CEFORE FERROL. 11 DE NOVEMBRO DE 2013

Verónica Dopico Yolanda Castro

O NOSO CENTRO

• O CPI Virxe da Cela, de titularidade pública, oferta EI, EP, ESO e

PCPI.

• No presente curso 2013-2014 están matriculados no centro un total de 159 alumnos/as: 28 en Educación Infantil, 86 en Educación Primaria, 67 na ESO e 6 en PCPI.

• O claustro está formado por 25 profesores/as.

• 6 persoas constitúen o persoal de administración e servizo.

• No noso centro existe un comedor escolar.

O CENTRO E A SÚA CONTORNA

• O CPI Virxe da Cela está situado no Xestal, no Concello de Monfero,

entre as localidades de Pontedeume, Betanzos e As Pontes (provincia de A Coruña).

• A superficie de Monfero é de 171,7 km², e a súa poboación 2978 habitantes.

• Comprende as parroquias de O Alto de Xestoso, (Santa María), Queixeiro (San Xurxo), San Fiz de Monfero (San Fiz), Santa Xiá de Monfero (Santa Xiá), Taboada (Santa Mariña), O Val de Xestoso, (San Pedro), Vilachá (Santa María).

O CP.I. Virxe da Cela está situado nun contorno rural e galego falante, aproximadamente un 80% dos/-as alumnos/-as son galegofalantes. O resto, podémolos catalogar como castelanfalantes ou ben na súa maioría, como castelanfalantes aparentes, xa que a súa lingua materna é o galego, e, en maior ou menor medida empregan estruturas sintácticas, morfolóxicas e mesmo fonolóxicas en galego, así como léxico propio do idioma galego.

O noso alumnado procede dos concellos de Monfero e Irixoa. É basicamente unha zona, agrícola e gandeira, onde a lingua de relación do alumnado e as súas familias é o galego e tamén a lingua oral empregada en calquera dos establecementos, lugares de ocio, etc.

Peculiaridades do noso centro e da súa contorna que van condicionar a liña de actuación do noso EDLG

CPI

Ámbito rural

Xornada partida

Matrícula reducida

Cadro de persoal con poucos profesores/as

Poboación dispersa

Transporte público case inexistente

O EDLG

Peculiaridades que van definir a nosa liña de actuación:

• Equipo pequeno: Nestes tres cursos o equipo estivo constituído por 4 profesores/as (1 de EI, 1 de EP e 2 de ESO).

• Non estamos vinculados coa area lingüística.

• Contexto 1: A comunidade educativa. Dinamizando a nosa escola.

• Contexto 2: A importancia da lingua e da cultura.

• Contexto 3: A sociedade do S. XXI: as novas tecnoloxías.

• Contexto 4: O cambio social: educación en valores.

OBXECTIVOS Establecemos 4 grandes bloques de obxectivos, correspondéndose con contextos ou situacións nas que trataremos de reforzar a dimensión comunicativa do galego.

ACTIVIDADES 1.- Recuperación do patrimonio natural, cultural e artístico 2.- Potenciación do galego oral 3.- Potenciación do galego escrito 4.-Realización de produtos audiovisuais 5.- Blogues 6.- Educación en valores

1.1.- Recuperación de festas de carácter popular: Magosto

1.2.- Recuperación de festas de carácter popular: Entroido

1.3.- Recuperación de festas de carácter popular: Maios

1.4.- Recuperación de xogos tradicionais

1.5.- Guía de tradición oral

1.6.- Guía de cultura popular

1.7.- Guía de arquitectura popular

1.8.- Guía da flora e fauna da zona: As Fragas do Eume

1.9.- Guía de microtoponimia

1.10.- Guía de verbas esquecidas

1.11.- Proxecto Ríos (Plan Proxecta)

1.12.- A Escola dos Nosos Avós

1.13.- Recuperación dos oficios tradicionais.

1.- RECUPERACIÓN DO PATRIMONIO NATURAL, CULTURAL E ARTÍSTICO

1.1.- Magosto Descrición: Celebración dun magosto, degustación de castañas e realización de actividades lúdicas. Campionato de buxainas e outros xogos tradicionais. Obxectivos: •Promover a interacción entre a escola e a súa contorna. •Recuperación de festas tradicionais. •Fomentar o respecto pola conservación da natureza e o medio.

1.2.- Entroido

Descrición: Festival de Entroido con disfraces, comparsas, actuacións musicais

e degustación de doces típicos.

Obxectivos:

• Recuperación de festas tradicionais .

• Creación de textos en galego (coplas das comparsas).

1.3.- Maios

Descrición: Recuperación da tradición dos Maios, xa perdida na zona dende

hai anos. Construción das estruturas dos Maios; composición e interpretación de cantigas e danzas.

Obxectivos:

• Recuperación de festas tradicionais .

• Creación de textos en galego.

1.4.- Recuperación de xogos tradicionais

Descrición: Traballo de campo recollendo informacións variadas acerca dos xogos tradicionais da zona.Celebración de xornadas de xogos tradicionais no centro escolar.

Obxectivos:

• Promover a interacción entre a escola e a súa contorna.

• Valorar o patrimonio cultural.

• Aproveitamento do tempo de lecer.

1.5.- Guía de tradición oral

Descrición: Traballo de campo recollendo informacións variadas acerca da tradición oral da zona: cantigas, coplas, refráns, adiviñas, contos populares.

Obxectivos: • Recuperación e conservación do patrimonio inmaterial. • Potenciación da oralidade.

1.6.- Guía de cultura popular

Descrición: Traballo de campo recollendo informacións variadas a cerca do saber popular e tradicións na zona: os oficios, os ciclos agrícolas, apeiros de labranza, gastronomía, festas, lugares, alcumes.

Obxectivos: • Recuperación do patrimonio cultural. • Potenciación da oralidade. • Aprender a manexar ferramentas de investigación (traballo de

recollida).

1.7.- Guía de arquitectura popular Descrición: Traballo de campo recollendo informacións variadas acerca da

arquitectura popular da zona: tipos de poboamentos, tipos de edificacións, construcións auxiliares, toponimia, etc

Obxectivos: • Recuperación do patrimonio cultural. • Aprender a manexar ferramentas de investigación (traballo de recollida). • Potenciar o emprego das novas tecnoloxías.

1.8.- Guía de flora e fauna da zona: As Fragas do Eume

Descrición: Traballo de campo recollendo informacións variadas a cerca da flora e fauna da zona, incidindo principalmente no espazo natural das Fragas do Eume

Obxectivos: • Valorar os patrimonio natural e axudar a preservalo. • Espertar a conciencia ecolóxica.

1.9.- Guía de microtoponimia

Descrición: Traballo de campo recollendo informacións variadas a cerca dos topónimos da zona. Creación dun arquivo documental. Elaboración de mapas con datos sobre a microtoponimia da zona.

Obxectivos: • Recuperación do patrimonio inmaterial • Elaboración dun banco de datos coa microtoponimia da zona: nomes de

predios, leiras, camiños, outeiros, montes, etc. • Utilización de TICs (Sixpac e Google Maps).

1.11.- Proxecto Ríos (Plan Proxecta) Descrición: Proxecto Ríos é unha iniciativa de concienciación, educación e

participación cidadá da asociación ADEGA (Asociación para a Defensa Ecolóxica de Galicia). Inspección ao río Lambre polo seu paso á altura do noso centro escolar (O Xestal, Monfero). Traballo interdisciplinar (departamentos de CCNN, CCSS, Francés, Música, Matemáticas, e outros)

Obxectivos: • Recuperación do patrimonio natural • Fomentar a conciencia ecolóxica do noso alumnado cara á protección dos ríos,

tratando de conservar e mellorar a calidade dos ecosistemas fluviais.

1.12.- A Escola dos Nosos Avós

Descrición: Iniciativa da Fundación Barrié de la Maza, a través da convocatoria do “I Concurso de Historia da Escola en Galicia”. O EDLG solicita a colaboración de toda a comunidade educativa para a recuperación de material gráfico relacionado co noso centro ou cas antigas escolas que existían na zona do pasado (fotografía, escáner)

Obxectivos: • Recuperación do patrimonio inmaterial. • Utilización de TICs (programas de edición de audio e vídeo)

1.13.- Recuperación de oficios tradicionais

Descrición: Valoración e recuperación dos oficios tradicionais a

través do contacto directo con persoas da nosa contorna.Visita á Panadaría Os Reis (O Xestal), para coñecer todo o proceso da elaboración do pan.

Obxectivos: • Recuperación do patrimonio inmaterial.

2.- POTENCIACIÓN DO GALEGO ORAL

2.1.- Contacontos

2.2.- Contos musicados

2.3.- Aprendendo dos nosos maiores

2.4.- Lecturas dramatizadas: grupo de teatro escolar

2.5.- Grupo de cantareiras

2.6.- Ciencia divertida

2.7.- Proxecto Antártida

2.8.- O xestal nas Ondas

2.1.- Contacontos

Descrición: Actuación dun contacontos. Editorial Kalandraka. Alumnado de 1º ESO “Mahán e a Cadeira Vermella”.

Obxectivos: • Potenciar o uso oral do galego. • Dinamización da biblioteca escolar.

2.6.- Ciencia Divertida Descrición: • Realización de experimentos científicos preparados na materia de CCNN e

presentación co alumnado como público. • Celebrar o Día da Ciencia en Galego e participar nas videoconferencias

organizadas pola CGEDLG para conmemorar esta data. Obxectivos: • Achegar as ciencias a todo o alumnado dun xeito divertido e motivador. • Fomentar as capacidades orais do alumnado.

2.7.- Proxecto Antártida

Descrición: Establecemento dunha comunicación oral coa Base Antártica Gabriel de Castilla a través de videoconferencia (Skype). Elaboración de materiais audiovisuais e dun dossier con toda a información recadada.

Obxectivos: • Achegar as ciencias, e o ecosistema da Antártida a todo o alumnado

dun xeito divertido e motivador. • Fomentar as capacidades orais do alumnado.

2.8.- O Xestal nas Ondas

Descrición: Creación dunha radio escolar a través de Podcasts

pendurados no blogue. Elaboración de programas abordando diferentes temáticas.

Obxectivos:

• Fomentar as capacidades orais do alumnado.

• Difundir a lingua galega.

3.- POTENCIACIÓN DO GALEGO ESCRITO

3.1.- Obradoiros de animación á lectura e á escritura en lingua galega

3.2.- Celebración das Letras Galegas 3.3.- Clásicos da literatura inglesa 3.4.- Concurso de cubertas de libros 3.5.- Internet 3.6.- Deseño e elaboración de materiais curriculares e

didácticos para traballar as diversas áreas curriculares e para o traballo por proxectos.

3.1.- Obradoiros de animación á lectura e á escritura en lingua galega

Descrición: Obradoiro impartido por persoal especializado. Introdución ás

técnicas de escritura creativa e lectura imaxinativa (Editorial Kalandraka), ilustración e banda deseñada (Antonio Seijas).

Obxectivos: • Potenciar o uso escrito do galego e o gusto pola lectura en galego. • Fomentar a creatividade . • Abordar a lectura dende unha vertente máis imaxinativa e motivadora.

3.2.- Celebración das Letras Galegas

Descrición: Realización de diferentes actividades e actos para

divulgar a obra da figura homenaxeada, Roberto Vidal Bolaño Obxectivos: • Valorar as producións dos escritores e creadores galegos. • Divulgar a literatura en galego

3.4.- Concurso de cubertas de libros

Descrición: Concurso para deseñar a cuberta de libros, organizado polo Departamento de Plástica. Nas bases non está establecido o idioma, estando contempladas as cubertas en lingua galega, castelá, inglés e francés.

Obxectivos: • Potenciar o uso escrito do galego e o gusto pola lectura en galego. • Fomentar a creatividade . • Abordar a lectura dende unha vertente máis imaxinativa e motivadora.

3.5.- Internet Descrición: Traballo de investigación en equipo arredor dun eixe temático: Internet.

Conceptos básicos relacionados con Internet: web, navegador, buscador, correo electrónico, web 2.0, foros, blogues, wikis, redes socias, etc .

Obxectivos: • Fomentar a lectura en galego e a utilización do galego en textos escritos. • Potenciar o emprego das TICs • Desenvolver habilidades de uso da información, consultando fontes documentais

diversas, en soportes e formatos diferentes.

3.6.- Deseño e elaboración de materiais curriculares e didácticos para a traballar as diversas áreas curriculares.

Descrición: Dotar ao profesorado e ao alumnado de Ed. Infantil e Primaria de

materiais didácticos contextualizados en lingua galega para a aprendizaxe da lecto-escritura (impresos e dixitais).

Obxectivos: • Ampliar o banco de recursos do profesorado de materiais específicos en

lingua galega. • Propiciar o uso das TICs como recurso de información e aprendizaxe,

empregando como lingua vehicular o idioma galego.

4.-REALIZACIÓN DE PRODUTOS AUDIOVISUAIS

4.1.- Documentais e curtametraxes 4.2.- Micromovies 4.3.- A Nosa Escola: arquivo gráfico, sonoro e visual do

centro

4.1.- Documentais e curtametraxes

Descrición: Elaboración de guións, gravación e edición de documentais e curtametraxes. Xesteira Films (produtora do EDLG): “Radio Monfero FM”, “Mahán e a cadeira vermella”, materiais audiovisuais para a despedida de 4º de ESO, “A Cápsula do tempo” ONCE.

Obxectivos: • Animar á lectura e á escritura en galego. • Fomentar o emprego das novas tecnoloxías.

• Potenciar os capacidades creativas do alumnado.

4.2.- Micromovies

Descrición: Proxecto de elaboración de “Micromovies” a prol do voluntariado na Rede de Centros Escolares Solidarios do Plan Proxecta (Xunta de Galicia).

Obxectivos: • Promoción e difusión do galego oral. • Fomentar o emprego das novas tecnoloxías.

• Potenciar os capacidades creativas do alumnado.

4.3.- A Nosa Escola: arquivo gráfico, sonoro e visual do centro

Actividade: • Creación dun arquivo fotográfico e audiovisual que recolla as actividades realizadas no

centro ao longo do curso (festivais, visitas culturais, obradoiros, etc.) Traballo de investigación recuperando fotografías e textos sobre o historia da nosa escola. Dixitalización de material existente. Entrevista a antigos mestres/as , alumnos/as , familias, etc.

Obxectivos: • Aprender a manexar ferramentas de investigación (traballo de recollida). • Rescatar a memoria dos maiores. • Fomentar o emprego das novas tecnoloxías.

5.- Blogues

5.1.- Blogue Xesteira (http://cpivirxedacelaxesteira.blogspot.com) 5.2.- Blogue A buxaina (http://abuxaina.blogspot.com) 5.3.- Blogue de 3º ciclo de primaria

(http://www.oblogdoterceirociclo.blogspot.com) 5.4.- Blogue Monferosolidario (http://cpivirxedacelasolidario.blogspot.com) 5.5.- Blogue Pensa coa prensa (http://blogs.prensaescuela.es/altofalantes) 5.6.- Blogue Cantos Rodados (http://www.cantosroda2.blogspot.com) 5.7.- Colaboracións co blogue da Biblioteca Castelao

(http://obiblioblog.blogspot.com/)

5.1.- Blogue Xesteira

http://cpivirxedacelaxesteira.blogspot.com

6.- EDUCACIÓN EN VALORES

6.1.- Construción dunha mocidade crítica e responsable 6.2.- Xornadas de convivencia 6.3.- De Escola a Escola (en colaboración ONG Fundación

Vicente Ferrer) 6.4.- A cadeira vermella (en colaboración ONG Entreculturas) 6.5.- Plan Proxecta: Rede Galega de Centros Solidarios

Blogue Monferosolidario

http://cpivirxedacelasolidario.blogspot.com

Agradecementos

• Alumnado CPI Virxe da Cela. Eles e elas son os

auténticos/as protagonistas do noso proxecto.

• Profesorado CPI Virxe da Cela. Pola axuda na realización de moitas das actividades.

• Dirección do CPI Virxe da Cela. Por apoiar todas as nosas propostas e facilitar o noso traballo.

• CEFORE Ferrol. Por facilitar a difusión do noso proxecto.

• Asistentes.