visionRobotics

JA A R G A N G 1 2 | N U M M E R 2 | A P R I L 2 0 2 0

Hightech vs corona

mensenwerk

inpakrobot van de toekomst

Inclusief DossierModel Based

Inspection

Gemakkelijk aansluiten en compact inbouwen

De nieuwe serie servo-aandrijvingen CMMT-AS en servomotoren EMMT-AS zijn makkelijk in te zetten voor zowel dynamische bewegingen als nauwkeurige positionering. Aan te sturen via o.a. EtherCAT, Profinet, Ethernet/IP en Modbus/TCP

www.festo.com/nl

Your motionpneumatic | electric | Our solution

Servo systeem

redactioneelcolofon .03

LIAM VAN KOERT

Zelfs de laatste legoblokjes gaan netjes in het

juiste bakje, opdat de kamer ook in het donker

veilig met blote voeten betreden kan worden.

Dan hoor ik de minister-president heel hard

proestend '1 april!' roepen. Het hele corona-

circus bleek allemaal in scene gezet. Eén grote

oefening om ons voor te bereiden, voor wan-

neer er echt wat aan de hand is. En terwijl we

elkaar lachend in de armen vallen en ik door

mijn luid protesterende dochter uit mijn dag-

droom word gehaald, dringt de realiteit lang-

zaam tot me door.

Corona een 1 aprilgrap? Was het maar zo'n

feest. Alleen hadden ze dat de minister-presi-

dent van Turkmenistan misschien ook even

moeten vertellen.

Vandaag viel er een brief op de muismat van

het Ministerie van Schone Zaken. In het schrij-

ven - dat gericht was aan mijn normaliter

schoolgaande dochter - de mededeling dat

door lange tijd van zelfstudie een schone leer-

omgeving er nog wel eens bij in wil schieten.

Goede leerhygiëne is echter wel van groot

belang voor de leerkwaliteit en efficiëntie.

Vandaar de verordening de kamer op te ruimen

met de mogelijkheid dat een van hun inspec-

teurs later vandaag op de stoep staat om zich

er steekproefsgewijs van te vergewissen dat

aan de oproep voldoende gehoor is gegeven.

Komt de inspectie niet, dan volstaat het zelf

inscannen van de gereinigde kamer en het

opsturen van de genomen foto's naar een

dienstdoende leerkracht.

Onvermijdelijk spookten mij beelden van UV

stralende desinfectierobots voorzien van 3D-

scanners voor mapping en een modelgeba-

seerde inspectie door het hoofd. Ze leggen al

het rondslingerende speelgoed weer op hun

plek en maken het bed op.

1 aprilVision + Robotics is hét vakblad over

automatiseringsoplossingen voor de maak-,

agro-en foodindustrie door specialisten in

robotica en visionsystemen.

Vision + Robotics verschijnt zeven maal per jaar.

Toezending geschiedt op abonnementbasis en

controlled circulation. Abonnementen kunnen

iedere maand ingaan en worden jaarlijks

automatisch verlengd.

Opzeggingen, uitsluitend schriftelijk, dienen

uiterlijk twee maanden voor het einde van de

abonnementsperiode in ons bezit te zijn.

Uitgever

Niantec BV

Leo Vogels

RedactieLiam van Koert, The Text Factory

T: 06 17 58 82 65

RedactiecoördinatieAb Muilwijk

E: redactie@visionandrobotics.nl

RedactieraadPieter Jonker, TU Eindhoven en TU Delft,

Jaap van de Loosdrecht, Computer Vision Lab, NHL

Martin van der Have, ABB, Hans Lenos,

lenosonline.info, Wim Hoeks, NTS groep

VormgevingContent Innovators, Den Haag

DrukVeldhuis Media BV, Raalte

Abonnementenniantec@mijntijdschrift.com

T: +31 88 2266 622

Advertentie-exploitatieErik de Jong

T: 06 24 68 52 25

E: edejong@advercom.nl

ISSN: 2589-7470

in dit nummer04.

hightech vs corona

inpakrobotvan de toekomst

mensenwerk

06

12 34

inhoud .05

21

en verderEerste klinische test met TU/e robot voor microchirurgie succesvol 16dynamische kennis voor cobotica 18gedrukte halfgeleider lichtsensoren 20neurale netwerken vinden nieuwe materialen 36

Rubriekenredactioneel 03nieuws 10dossier model based inspection 21branchenieuws 32productnieuws 38

22

26

29

april_2020

06.

Welke technologie helpt ons in de strijdtegen SARS-CoV-2?

Een krantenbericht uit de vorige eeuw dat afge-

lopen dagen op WhatsApp, Facebook en Twitter

circuleerde sprak van een lockdown ter vertra-

ging van de Spaanse griep. Alleen voor de

dagelijkse boodschap mocht men naar buiten.

Met inachthouding van gepaste afstand en in

het bezit van de juiste winkelbon. Helaas kon-

den die maatregelen niet voorkomen dat de

griep vele miljoenen levens eiste. Dat aantal

zou waarschijnlijk fors lager zijn uitgepakt als

onze voorouders over dezelfde kennis en high-

tech hulpmiddelen hadden kunnen beschikken

als ons momenteel ter beschikking staan.

DronebewakingVoorkomen is beter dan genezen. Maar bij een

pandemie kan je voorkomen vergeten en doe

je aan beperken. De verspreidingssnelheid

afremmen door preventieve maatregelen. Han-

Liam van Koerthightech

Lastige vraagstukken vragen om innovatieve oplossingen. En de mensheid ondersteunen in haar strijd tegen

COVID 19 is zo’n lastig vraagstuk. Of beter gezegd een hele waslijst aan vraagstukken, In het kielzog van

diagnose, behandeling en preventie liggen namelijk tal van taken die moeilijk, duur, ingrijpend of nog nooit

gedaan zijn. Veel robotliefhebbers denken dan al snel: zou ik daar een robot voor kunnen gebruiken? Of hoe kan

vision een steentje bijdragen? Een overzicht van enkele opmerkelijke toepassingen en uitvindingen.

Hightech vs Corona

den wassen en de mensen op afstand houden.

Minstens anderhalve meter zoals bij ons. In

sommige landen gaat men zelfs over naar een

heuse lockdown. Ga je ongeoorloofd een lucht-

je schepen? Dan mag je je portemonnee trek-

ken. Mits je betrapt wordt natuurlijk. Want met

een handjevol agenten de hele bevolking in de

gaten houden is lastig, ontdekten ook de auto-

riteiten. Naar Chinees voorbeeld kwamen ook

Spanje, Frankrijk (zie rubriek nieuws kort) en

Groot-Brittannië met een droneoplossing.

Uiteraard niet zonder kritiek. Dronepolitie klinkt

nu eenmaal wat dystopisch. Sommige Britten

waren bovendien verbolgen over hoe onge-

hoorzame burgers met drones tot internet-

sensatie gemaakt werden. Boetendoening door

naming and shaming als sociaal drukmiddel in

plaats van een geldboete. Andere landen waar

drones gesignaleerd zijn als lockdownhand-

haver zijn Tunesië, India en de VS. En ook in

Nederland en België zijn er inmiddels drones

aan het werk.

Naast een camera zijn sommige exemplaren

ook uitgerust met nachtvisie en een luidspre-

ker. Zo kunnen ook op afstand in het donker

aanwijzingen gegeven worden.

DesinfectierobotsNaast het fysiek scheiden van mensen zijn ook

reinigen en ontsmetten een prima preventieve

maatregel. Kan je dat met een robot doen?

Natuurlijk zullen de mensen met een robotstof-

zuiger gedacht hebben. Maar wie wat dieper in

de materie duikt, komt er achter dat er ook

autonome karretjes zijn met een grote UV lamp

aan boord. Sommige zoals het Modulab ont-

werp uit Boekarest betreffen nog een proto-

.07hightech

Maskers printenVoor degene aan de frontlinie is een gevecht zonder masker op zijn zachtst gezegd

onverstandig. Maar door de wereldwijde tekorten wordt er zelfs een beroep gedaan op de

stofkapjesvoorraden van particulieren. Om de vraag naar 350.000 maskers te lijf te gaan kan

de 3D printer uitkomst bieden. Verschillende bedrijven, waaronder 3D printerproducent

Stratasys, vliegtuigbouwer Boeing en automaker Toyota zetten hun printers aan het werk om

aan de vraag te voldoen. Gezamenlijk printen zij momenteel zo’n 16.000 professionele

gezichtsmaskers per week.

08. hightech

type. Het autonome rijdeel komt dan feitelijk uit

de logistiek. Maar er zijn ook partijen die al de

nodige jaartjes bezig zijn. UVD Robots uit Dene-

marken bijvoorbeeld. Of wat te denken van

Xenex uit San Antonia die met hun LightStrike

Germ-Zapping Robots al eens ebola te lijf gin-

gen in Texas. Of wat te denken van Robot Violet

uit Ierland. Vers van de pers, maar start-up

Askara robotics denkt er snel 50 te kunnen

maken. Dit soort getallen laten overigens wel

zien dat er een spontaan tekort aan desinfectie-

robots is onstaan. Xenex – die overigens het

sterkere Xenon UV gebruiken in plaats van het

gebruikelijke UV-C lieten in een interview weten

er op korte termijn zo’n 1.000 te kunnen leve-

ren. Voor het UVD met vergelijkbare omvang zal

dat in dezelfde orde van grootte liggen. Geluk-

kig hebben de Chinezen, die in hun coronastrijd

twee maanden voorliepen op de rest van de

wereld, ook hier hulp toegezegd. Ook zij

gebruikten in diverse ziekenhuizen robots om

overdag de temperatuur van patiënten te

meten en ‘s nacht verschillende ruimtes te des-

infecteren. Vergelijkbare systemen worden

momenteel ook ingezet om de metro’s van

Wuhan weer rijklaar te maken en houden.

TeleroboticaEen voor de hand liggend hulpmiddel in de strijd

tegen corona is natuurlijk ook de telerobot. Dit

type zorgrobot is om begrijpelijke redenen erg

populair geworden. Waren zij voorheen voorna-

melijk in de ziekenhuizen aanwezig om bezoe-

kers de weg te wijzen of patiënten hun eten en

medicijnen te brengen, tegenwoordig is het

takenpakket aardig uitgebreid. Om fysiek

contact met verplegend personeel tot een

minimum te bepreken, meten de robots ook de

lichaamstemperatuur middels warmtebeeld-

camera’s, nemen ze speekselmonsters af, kun-

nen ze een echo maken of luisteren naar orga-

nen. Enkele zorgrobots die onlangs in het

nieuws kwamen zijn de Ninja Robot - die eigen-

lijk als ‘robotmonitor’ was ontwikkeld - uit Thai-

land en CloudMind Robot uit Beijing die in maar

liefst 50 Chinese ziekenhuizen te werk werden

gesteld om het fysieke contact met patiënten

substantieel te kunnen terugdringen. Op diver-

se plekken zijn telerobots ook in gezet voor

koortsdetectie, het virtueel bekijken van musea

(bijvoorbeeld Tetem in Enschede) of het bezor-

gen van een maaltijd. Een sector waar tele-

robots al mondjesmaat werden ingezet, maar

zij door quarantainemaatregelen extra kunnen

ondersteunen is de thuiszorg. Hier is de robot

naast een ‘monitor’ en ‘assistentie op afstand’

ook een hulpmiddel tegen vereenzaming.

InfervisionUiteraard speelt ook kunstmatige intelligentie

een grote rol als het gaat om zinnige informatie

halen uit grote datasets. Zo helpt kunstmatige

intelligentie artsen bij het beoordelen van CT-

scans van de longen van patiënten die besmet

zijn met het Covid-19-virus. Infervision, een AI-

systeem dat mede is ontwikkeld door het

Wuhan Tongji Ziekenhuis in China, is zo’n soft-

wareplatform. Infervision is ook geïnstalleerd

op het Campus Bio-Medico Universiteitszieken-

huis in Rome om Covid-19 patiënten te scree-

nen en te diagnosticeren. De AI-modellen wer-

den getraind op CT-beelden van de longen van

Covid-19 gevallen in Wuhan. Het model is

getraind om mogelijke coronaviruslaesies in de

CT-scan op te sporen en het volume, de vorm en

de dichtheid ervan te meten. Het kan ook ver-

anderingen van meerdere longletsels vergelij-

ken, wat de arts helpt om snel beslissingen te

nemen. Een recente publicatie in RSNA Radio-

logie concludeerde dat een diepgaand leermo-

del Covid-19 nauwkeurig kan detecteren en

onderscheiden van longontsteking en andere

longaandoeningen. De multicentrische studie

ontwikkelde een neuraal netwerk dat in staat is

om visuele kenmerken uit volumetrische CT-

scans van de borstkas te halen om Covid-19 op

te sporen. Het model werd ook gevoed met

beelden van community acquired pneumonie

(CAP) en andere niet-pneumonie CT scans,

waarbij de resultaten aantoonden dat het neu-

rale netwerk onderscheid kon maken tussen de

verschillende ziekten.

Verspreidingsmodellen Er zijn inmiddels heel wat databergen die speci-

alisten kunnen doorworstelen om te kijken naar

mogelijke wapens tegen corona. Een van die

wapens is het voorspellen van het aantal

besmettingen en de verspreiding van het virus

en de mogelijke impact die door overheden

getroffen maatregelen hebben. Het Canadese

BlueDot is een van de AI-bedrijven die zich met

dit vraagstuk bezighoudt en continu rapporten

en medische berichten in meer dan 65 talen be-

De Chinese CloudMind Robot.

De nieuw ontwikkelde Dyson-ventilator.

Thermische koortsdetectie.

.09hightech

AdemnoodHet coronavisus heeft als vervelende bijkomstigheid dat het de longen dusdanig aantast dat

het de ademhaling bemoeilijkt. Op de intensive care maar ook daarbuiten is er door de grote

vraag een tekort aan beademingsinstrumenten. Ook hier ontstaan diverse initiatieven om

weer wat lucht te scheppen. Zo ontwikkelde Dyson in een consortium de CoVent die in eerste

instantie de Britse NHS te hulp moet schieten. Maar ook in Nederland lopen er zuurstofrijke

initiatieven. Zo bouwde Fred Fransen uit Deurne in zijn garage een systeem gebaseerd op

perslucht. Nederland heeft 2.000 beademingsapparaten in bestelling bij Philips, Demcon en

Dräger. Om tijdig te kunnen leveren, worden er ook oude apparaten opgeknapt.

kijkt om voorspellingen te doen. Ook keken zij

naar de verkoop van vliegtickets ten tijde van

de uitbraak om verspreidingsvoorspellingen te

kunnen doen. De TU Eindhoven gebruikt voor

haar dagelijkse voorspelling een populatie-

groeimodel van de Belgische wiskundige Prier-

re Francois Verhulst (1845), dat verantwoorde-

lijk is voor de S-curve die in vele grafieken te

zien is. Uiteraard worden zowel de Canadese

als Eindhovense modellen continu geüpdatet

met werkelijke waarden, zodat de voorspellin-

gen steeds accurater worden.

MedicijnenKunstmatige intelligentie is ook nuttig in de

zoektocht naar medicijnen en een vaccin. Zo

publiceerde het Zuid-Koreaanse Deargen begin

februari een studie waarbij via een AI-model

(MT-DTI genaamd) niet werd gekeken naar

moleculaire 2D- en 3D-structuren, maar naar

een vereenvoudigde chemische reeks om te

voorspellen of een molecuul zich aan een doel-

eiwit zal binden. Dit vergelijkend met FDA

goed gekeurde antivirale middelen leverde

enkele interessante kandidaten als werkend

medicijn. Als meest waarschijnlijke kwam HIV

medicatie atazanavir uit de bus. Dit is in lijn met

bericht geving uit West Afrika dat Apivirine -

een plantaardig antiviraal extract en hoofd-

bestanddeel van HIV medicatie - succesvol is

ingezet bij enkele coronapatiënten in Benin.

Insilico Medicine uit Hongkong gebruikt deep

learning om duizenden moleculen te genereren

die mogelijk aan een SAR Covid2 proteïne bin-

den. In totaal werden er zeven van gekozen

voor verder onderzoek, waarvan het bedrijf er

inmiddels twee heeft gesynthetiseerd. Ook de

Britse start-up Benevolent AI gebruikte hun

kennis en kunde om dichter bij een medicijn te

komen. Onderzoek van bestaande medicijnen

wees baricitinib - een medicijn ter behandeling

van ReumatoIde artritis als meest waarschijn-

lijke en veilige kandidaat aan en roept medicijn-

producenten op deze handschoen op te pakken.

Omdat niet elk bedrijf alle disciplines in huis

heeft, ontstaan er ook samenwerkingen tussen

medische AI-specialisten en biochemische

producenten. Recent voorbeeld hiervan is de

samenwerking tussen SRI International (US) en

het Franse Iktos. Het stelt hen in staat om in één

tot twee weken tijd medicijnmoleculen te ont-

werpen, maken en testen. En om de komst van

een medicijn nog verder te versnellen, stellen

zij twee tools (bèta) gratis ter beschikking aan

andere medicijnontwikkelaars.

De ooit voor longkankerdetectie ontwikkelde software

van Infervision herkent nu corona.

De in het printerpark van Stratasys geprinte

maskerhouders. De desinfectierobot van Xenex werkt met xenon

in plaats van UV.

kort nieuws10.

Haal een klompje embryocellen van een kikker uit elkaar, en klik de

verschillende soorten cellen als legosteentjes aan elkaar tot een ander

wezen. Met die wonderlijke, Frankensteinachtige techniek hebben Ame-

rikaanse wetenschappers een geheel nieuw soort robot gebouwd. Een

‘levende’ robot, zeggen ze zelf, zo valt te lezen op de website van de

Volkskrant.

De robots die onderzoekers van drie universiteiten onlangs hebben

gepresenteerd, zijn per stuk slechts spikkeltjes van zo’n halve millimeter

groot en kunnen nog niet veel. Maar het is vooral het idee dat telt. “We

weten nog altijd niet wat cellen kunnen vormen behalve hun normale,

standaard lichaamsvorm”, aldus Mike Levin van de Tufts Universiteit in

Massachusetts. “In ons onderzoeksveld heb ik zoiets nog niet eerder

gezien.” De robotjes kunnen simpele taken verrichten, zoals voortkruipen,

andere minuscule objecten wegduwen en zelfs als groep een vloertje

‘schoonvegen’. Dat gaat allemaal nog uiterst moeizaam en tergend traag.

Maar voor de verre toekomst fantaseren de wetenschappers over leven-

de robots die de zee ontdoen van plastic, of medicijnen bezorgen in het

lichaam. Levende cellen als bouwmateriaal hebben immers het voordeel

dat ze zichzelf kunnen repareren en bioafbreekbaar zijn. Als uitgangspunt

nam het team de huidcellen en de pompende hartspiercellen van de

klauwkikker, een Afrikaanse kikker die veel wordt gebruikt in celonder-

zoek. Daarmee lieten ze een kunstmatig intelligente computer puzzelen:

hoe zouden de cellen aan elkaar moeten om bijvoorbeeld een voort-

bewegend geheel te krijgen?

Dat resulteerde in wonderlijke ontwerpen, die de wetenschappers vervol-

gens nabouwden door echte cellen met veel gepriegel aan elkaar te

plakken. Daarna begonnen de cellen samen te werken: de huidcellen

vormden een geheel, de hartspiercellen begonnen gecoördineerd samen

te trekken. Op de plaatjes en filmpjes van Levin zien we kruipende vinger-

hoedjes, wandelende kiezen en Pacman-achtige grijpertjes: allemaal

gemaakt van kikkercellen, waarbij de hartspiercellen voor de aandrijving

zorgen en de huidcellen voor de stevigheid.

Wetenschappers bouwen levende robot van kikkercellen

kort nieuws .11

Foto: AFP Valéry Hache.

Drones manen mensen binnen te blijven

3d-print technologie helpt in strijd tegen het coronavirus

In de Franse stad Nice en de Spaanse hoofdstad

Madrid worden drones ingezet om mensen op

te roepen binnen te blijven vanwege het

coronavirus, meldt RTL Nieuws op haar website.

In Frankrijk is een volledige lockdown afgekon-

digd, wat betekent dat mensen alleen naar bui-

ten mogen voor noodzakelijke dingen. Een

drone herinnert de mensen op straat daaraan,

meldden Franse media.

De drone speelt een opgenomen tekst af. Met

een geluid van 100 decibel worden mensen

3D-Print technologie kan een handje helpen om

de verspreiding van het Coronavirus te voorko-

men. Materialise, een Belgische pionier op het

gebied van 3D-printen, heeft een 3D-geprinte

deuropener ontworpen die het mogelijk maakt

om deuren te openen en te sluiten met uw

onderarm, waardoor er geen direct contact met

de deurklink meer nodig is. Het bedrijf biedt het

bedrukbare ontwerp gratis aan en doet een

beroep op de wereldwijde 3D-printgemeen-

schap om de deuropener in 3D te printen en

overal ter wereld beschikbaar te stellen.

Deskundigen zijn van mening dat COVID-19 lang

kan overleven op oppervlakken en dat deur-

klinken een hoog risico op besmetting vormen.

De 3D-geprinte deuropener kan worden beves-

tigd aan bestaande deurklinken en is voorzien

van een peddelvormige uitbreiding waarmee

mensen deuren kunnen openen en sluiten met

hun onderarm in plaats van met hun handen.

Om veiligheidsredenen kunnen niet alle deuren

open blijven staan en door de noodzaak om de

deurklinken aan te raken, kan de 3D-geprinte

erop attent gemaakt dat ze thuis moeten blij-

ven. ‘Blijf binnen. Houd je aan de opgelegde

maatregelen en houd anderhalve meter af-

stand van andere mensen’.

De drone vliegt door het centrum van de bad-

plaats, over de boulevard en over de stranden.

Fransen die de opgelegde lockdown negeren

en toch zonder geldige reden naar buiten gaan,

kunnen een boete krijgen.

Ook in de Spaanse hoofdstad Madrid worden

drones met speakers ingezet om mensen op

deuropener helpen om de verspreiding van het

virus te beperken.

De handsfree deuropener kan op een deurklink

worden gemonteerd zonder gaten te boren of

de bestaande deurklink te vervangen. Het eer-

straat op te roepen om binnen te blijven. Inmid-

dels worden de drones ook ingezet, om bezoe-

kers aan de Nederlandse stranden afstand te

laten bewaren.

ste model kan worden bevestigd aan cilindri-

sche handgrepen, maar Materialise is van plan

om aanvullende ontwerpen te introduceren

met behulp van verschillende 3D-printtech-

nologieën als reactie op de verspreiding van het

Coronavirus.

12.

Als robots al onze banen pikken, waarom doen ze ons werk dan niet?

Liam van Koertrobotica

Het moderne kapitalisme heeft nog nooit zoiets gezien

als SARS-CoV-2. In een paar maanden tijd heeft het

virus zich over de hele wereld verspreid en elke

economie op zijn pad aan banden gelegd. Want met het

collectief thuisblijven van een groot deel van de

wereldbevolking kelderen niet alleen de

consumentenbestedingen, ook zijn er heel veel mensen

die door thuiszitten hun beroep niet kunnen

uitoefenen.

Mensenwerk

.13robotica

De huidige economische catastrofe bewijst dat het stelen van banen door

robots en AI een mythe is. Er zou sprake zijn van een nieuwe automati-

seringsgolf, mogelijk gemaakt door slimmere AI en meer geavanceerde

robottechnologie. Door diverse partijen is een robottax en een basisinko-

men voorgesteld om het verdwijnen van de mens op de arbeidsmarkt te

faciliteren. De realiteit is echter dat onze economie niet zonder menselijke

arbeiders kan. Machines zijn immers nog lang niet intelligent, creatief en

behendig genoeg om de werkende mens te vervangen. Een deel van de

werkzaamheden automatiseren lukt. Maar zonder menselijke bemoeienis

komt er niks van de grond. De overstap van typemachines naar tekstver-

werkers heeft de werknemers efficiënter gemaakt. En steeds verfijndere

en gevoeligere robotarmen kunnen nu zij aan zij met mensen aan assem-

blagelijnen werken. De robot als krachtpatser met een onophoudelijk

grote herhaalnauwkeurigheid. De fijngevoelige mens voor de complexe

projecten en flexibiliteit.

Robots zijn niet erg slim“Robots kunnen zeer succesvol menselijke activiteiten vergroten”, zegt

Julie Carpenter, een robot onderzoeker bij de Ethics and Emerging Scien-

ces Group van Cal Poly San Luis Obispo. “Ze kunnen het werk doen dat we

niet willen of kunnen doen, en zijn vooral succesvol in het uitvoeren van

taken die we als repetitief, saai of gevaarlijk beschouwen”, zoals bijvoor-

beeld het optillen van autodeuren aan een lopende band. Maar ze zijn niet

erg slim, vooral niet als het gaat om het oplossen van problemen. Denk

eens na over hoe je een stuk papier zou oppakken dat plat op een tafel

ligt. Je kunt het niet vastpakken zoals een appel - je moet het ofwel knij-

pen om het van het oppervlak te tillen, ofwel slepen om het over de rand

van de tafel te laten hangen. Als kind leer je dat met vallen en opstaan,

terwijl je een robot zou moeten programmeren met expliciete instructies

om hetzelfde te doen.

FascinerendTijdens de pandemie is dit contrast tussen mens en machine bijzonder

fascinerend geworden in de magazijnen van Amazon. Vorige week kon-

digden Amazone-ambtenaren aan dat ze naar aanleiding van het corona-

virus 100.000 extra mensen inhuurden om in hun logistieke centra en als

14. robotica

bezorgers te werken, wat aantoont dat zelfs dit machtige technische

bedrijf niet zonder mensen kan. Maar het automatiseert ook delen van

het werk. In een magazijn in de buurt van de luchthaven van Denver heeft

het bedrijf robots ingezet die pakketten tussen de menselijke arbeiders

vervoeren, terwijl ze de fijne manipulatie van objecten aan de mensen

overlaten. De automatiseringstechniek van Amazon wordt hier alleen

maar beter. Maar de vraag naar producten zal ook blijven stijgen, zoals we

zien bij deze huurbonanza. Dean Baker, senior econoom bij het Center for

Economic and Policy Research en gastprofessor aan de Universiteit van

Utah: “Hun behoefte aan menselijke arbeid kan door de tijd heen

afnemen, maar voorlopig is de groei van de vraag naar hun producten

groter dan de winst die de automatisering oplevert."

En als er al langer bestaande industrieën zijn, zullen de machines nog wel

enige tijd menselijke medewerkers nodig hebben. “Zelfs de zwaar geau-

tomatiseerde industrieën zijn nog steeds afhankelijk van mensen voor

essentiële taken”, zegt Baker. De autofabrieken in Noord-Amerika zijn

gewoon stilgelegd, niet omdat robots het coronavirus kunnen vangen,

maar omdat hun menselijke bedieners dat kunnen.

Werkelijke essentiële bedrijven, zoals supermarkten, blijven open. En

hoewel onlinewinkels als Amazone vooralsnog garen spinnen bij de

opgelegde quarantaine, zien andere sectoren forse krimp. Vooral bedrijfs-

takken waar per definitie veel mensen bij elkaar in één ruimte zijn hebben

het zwaar. De horeca, de reisbranche, de vakbeurzen om er maar eens

een paar te noemen. Menselijke interactie en gastvrijheid zijn hier onont-

beerlijk. Iets wat je niet zo maar van een machine kunt verwachten. Toe-

gegeven dat er robots zijn die pizza’s bakken en bezorgen, maar de

verfijnde manipulatievaardigheden van robots zijn nog niet op niveau.

Zou u bijvoorbeeld op uw gemak in de stoel van een robotkapper zitten?

“We weten dat robots goed zijn in bepaalde dingen op dit moment, zoals

repeterend werk”, zegt Carpenter. “En dat kunnen ze altijd blijven doen.

Wat niet zo geweldig is, is alles wat te maken heeft met een mens gerichte

context, een culturele context.”

Gevoelige banenZo zullen we misschien nooit in staat zijn om de industrie te automatise-

ren die het nu het meest nodig heeft: de geneeskunde. Artsen en

verpleegkundigen en andere gezondheidswerkers over de hele wereld

werken zichzelf uitputtend en velen worden ziek. Een ziekenhuis is niet

zoals een autofabrieksvloer; slapen is belangrijk. Patiënten - vooral zij die

getroffen zijn door deze nieuwe ziekte - worden ernstig ziek en zijn bang.

“Of het nu fysiek of emotioneel is, mensen moeten het gevoel hebben

dat hun pijn wordt gehoord”, zegt Carpenter. Veel succes met het aanleren

van een machine om zich in te leven in een mens die op de rand van de

dood staat. En inderdaad, het is deze empathische kloof die veel robotici

doet denken dat we alleen al om deze reden andere bijzonder gevoelige

banen, zoals politiewerk en onderwijs, niet moeten automatiseren.

Het is niet eens duidelijk of we robots en AI’s wel geavanceerd genoeg

kunnen maken om de klus te klaren. In Italië heeft overweldigd zieken-

huispersoneel hartverscheurende beslissingen moeten nemen, waarbij

ze prioriteit geven aan wie wordt gered en wie niet. Zou je ooit een

machine de opdracht geven om te beslissen wie er leeft en wie er sterft?

We hebben het al moeilijk genoeg om uit te vinden hoe de algoritmes die

autonome auto’s besturen veiligheidsbeslissingen moeten nemen, laat

staan ethische beslissingen op een veel grotere ‘coronavirusschaal’.

“Ik haat het om dit te zeggen, omdat het zo overdreven is, maar het is als

het trolley probleem, keer miljarden”, zegt Carpenter. Het trolley probleem

'het overschatten van robots en AIonderschat de mensen die ons kunnen redden van deze pandemie’

De Herculus robotvloot van Amazon.

.15robotica

HulpmiddelToch kunnen robots mensen in een ziekenhuis wel degelijk helpen, zij het

dat ze bijzonder lastig te ontwerpen zijn. Denk aan een autonome robot

met de naam Tug, die door de gangen rijdt en medicijnen levert aan ver-

pleegkundigen en voedsel aan patiënten. De makers hebben veel moeite

gedaan om Tug nuttig en toch beleefd te maken. Hij piept zachtjes zodat

de mensen weten dat hij in de buurt is, en als hij op liften wacht, zegt hij

dat: 'Wachten tot de deuren opengaan'. Sommige ziekenhuizen kleden

hem aan in kostuums om kinderen te vermaken. Het is een hulpmiddel,

niet een medewerker op zich. Door te helpen met het leveren van beno-

digdheden, maakt het verpleegkundigen vrij om te doen waar ze als

mens het beste in zijn: omgaan met patiënten.

Het overschatten van robots en AI onderschat de mensen die ons kunnen

redden van deze pandemie: dokters, verpleegkundigen en andere

gezondheidswerkers, die waarschijnlijk nooit vervangen zullen worden

door machines. Daar zijn ze gewoon te mooi voor.

Dit is een vertaalde bewerking van een artikel van Mat Simon (Wired)

is een klassiek gedachte-experiment: Als je met een trolley rijdt en je ziet

vijf mensen op de baan voor je, maar slechts één persoon op een zijspoor,

trek je dan de hendel over om van baan te wisselen, en maak je actief een

beslissing die één persoon zal doden? Of doe je niets, en laat je de vijf

anderen passief sterven? Dit zijn geen beslissingen die we met machines

willen nemen als het gaat om ziekenhuiszorg. “Robots zijn geweldig in het

vergroten van menselijke vaardigheden”, zegt Carpenter. “Maar zoals de

situatie nu duidelijk laat zien, hebben we absoluut behoefte aan mensen

om grotere situaties te begrijpen en beslissingen te nemen.”

Amazon nam onlangs 100.000 werknemers in dienst.

16. robotica

Supermicrochirurgie - operaties aan vaten met een diameter van 0,3 tot 0,8 millimeter - wordt

bemoeilijkt door de trillingen van de hand van de chirurg. Om dit probleem te omzeilen, kunnen

robots worden ingezet om de chirurg tijdens de operatie te assisteren. Een voorbeeld van een

dergelijke robot is MUSA: ‘s werelds eerste robot voor supermicrochirurgie, mede ontwikkeld

door onderzoekers van de Technische Universiteit Eindhoven en TU/e spin-off MicroSure.

Eerste klinische testmet TU/e robot voormicrochirurgie succesvol

.17robotica

MUSA is onlangs gebruikt in de eerste klinische

studie naar supermicrochirurgie met robot-

ondersteuning ter wereld, die plaatsvond in

nauwe samenwerking met Maastricht UMC+.

De onderzoekers hebben aangetoond dat het

veilig en uitvoerbaar is om bij de behandeling

van lymfoedeem met behulp van de MUSA-

robot lymfevaten aan te sluiten op bloedvaten.

MUSA is een compact en licht apparaat dat

bevestigd kan worden aan een operatietafel, en

kan worden geïntegreerd in een operatiekamer

zonder dat de opstelling van deze ruimte hoeft

te worden aangepast. De robot kan vijf keer zo

nauwkeurig opereren als de menselijke hand.

Dit is mogelijk door de grotere handbewegin-

gen van de chirurg om te zetten in de kleinere,

nauwkeurige bewegingen van de chirurgische

instrumenten en de kleine, inherente trillingen

van de menselijke hand eruit te filteren.

MUSA werd ontwikkeld in nauwe samenwer-

king tussen onderzoekers aan de Technische

Universiteit Eindhoven, TU/e spin-off MicroSure,

en plastische chirurgen van Maastricht UMC+.

LymfoedeemEen voorbeeld van een behandeling waarbij

robot-geassisteerde microchirurgie uitkomst

kan bieden, is de ingreep waarmee lymfoe-

deem (vochtophoping) in de armen wordt

verminderd. Lymfoedeem komt vaak voor na

behandeling van borstkanker als de lymfeklie-

ren in de oksel worden verwijderd of bestraald.

Vrouwen die lymfoedeem ontwikkelen na

borstkankerbehandeling, dragen om die reden

vaak levenslang armkousen. In sommige geval-

len kan lymfoedeem worden behandeld met

een lymfoveneuze anastomose (LVA) operatie;

een procedure waarbij een verbinding wordt

gemaakt tussen de lymfevaten en zeer kleine

bloedvaten om het overtollige lymfevocht af te

voeren. De diameters van beide vaattypen vol-

doen aan de criteria voor supermicrochirurgie.

Veilig en uitvoerbaarOnderzoekers van Maastricht UMC+ onderzoch-

ten de veiligheid en haalbaarheid van robot-

geas sisteerde chirurgie met MUSA door robot-

geassisteerde en manuele procedures voor de

behandeling van borstkanker gerelateerd lymf-

oedeem met elkaar te vergelijken. De artsen

testten LVA-operaties met en zonder onder-

steuning van MUSA bij twintig patiënten. Crite-

ria voor de evaluatie van de behandelingen

waren de kwaliteit en duur van de operaties, en

de score op een lymfoedeem vragenlijst en een

lymfoedeem index die een en drie maanden na

de operatie werden ingevuld door de patiënt.

De studie bevestigt dat het veilig en uitvoer-

baar is om bij de behandeling van lymfoedeem

met behulp van de MUSA-robot lymfevaten aan

te sluiten op bloedvaten. Uitgebreide vervolg-

studies in meerdere centra zijn nodig om de

verschillen tussen operaties met en zonder

robotondersteuning nader te onderzoeken.

Deze pilotstudie is een stap in de verdere

ontwikkeling van operatierobots voor super-

microchirurgische ingrepen. Dit is goed nieuws

voor patiënten met lymfoedeem. Op termijn

kunnen meer patiënten operatief behandeld

worden met gebruik van operatierobots en zul-

len ze niet langer armkousen hoeven te dragen

na LVA-operaties.

Foto's Bart van Overbeeke | MicroSure

18.

sleutel tot interactie tussen mens en machine -

of dit nu in laboratoria, in fabrieken of in huis-

houdens is.

Dynamische ankeragentDrie onderzoeksgebieden van het laboratorium

Nedersaksen van het Deutsches Forschungs-

zentrum für Künstliche Intelligenz (DFKI) wer-

ken sinds 1 januari 2020 in het CoPDA-project

aan een fundamentele oplossing voor de dyna-

Het gebeurt in elk kantoor, iedere dag: zodra

een medewerker een kopje uit de kast haalt, is

het de rest van de werkdag ‘van haar’. Collega’s

houden hiermee rekening, maar deze functio-

nele eigenschap vormt een complex probleem

voor een machine. Het is voor een servicerobot

in het laboratorium of in het huishouden moei-

lijk om veel objecten te onderscheiden die er

functioneel hetzelfde uitzien. Wie bezit wat,

waarvoor wordt het gebruikt en wanneer is het

niet meer van toepassing? Een machine heeft

geen toegang tot al deze informatie.

Hiervoor heeft het een zogenaamd dynamisch

anker nodig, dat de kennis van elk gebruiks-

voorwerp combineert met een actuele functie.

Wie gebruikt het voorwerp momenteel en

wanneer wordt het gebruik beëindigd? De

perceptie van dergelijke objectidentiteiten,

waarvan sommige in de tijd beperkt zijn, is een

robotica

Mensen hebben altijd een overzicht, welke objecten van hen zijn

en welke niet. Maar veranderende functies van objecten vormen

een onopgelost probleem voor machines. Een robot weet niet

welk gebruiksobject aan welke mens kan worden toegewezen.

Dynamische kennis voor cobotica

.19robotica

Foto: DFKI, Annemarie Popp.

Voorsprong in uw business met vision.

www.phaer.eu

mische verankering van dergelijke affiliaties -

‘Comprehensive Perception and Dynamic

Anchoring’. Het doel is een open source module

die bedoeld is om mens-machine interactie

fundamenteel te verbeteren.

De ontwikkelaars werken hiertoe aan een

dynamische ankeragent (DAA) die kan worden

gebruikt in een grote verscheidenheid aan

robotsystemen. Hij wordt gebruikt om een

tijdelijke verbinding tot stand te brengen tussen

de gedetecteerde objecten en voorkennis van

hun eigenschappen en toepassingsgebied. Het

project heeft onder meer tot doel te definiëren

hoe deze verbindingen tot stand kunnen

worden gebracht en weer kunnen worden

vrijgegeven.

De vraag is of de machine moet worden

uitgelegd wie een object bezit en wanneer, of

dat hij dit zelf kan herkennen - bijvoorbeeld

door visuele aanwijzingen of ruimtelijke locatie.

Met voldoende informatie over het gebruiks-

voorwerp en de mogelijke verandering van

locatie en uiterlijk, zou het idee van het DFKI-

laboratorium Nedersaksen de DAA zelf kunnen

verankeren. Zo kan een robot in staat worden

gesteld om bijvoorbeeld automatisch het juiste

gereedschap voor elke werknemer of de juiste

beker voor elk gezinslid te pakken.

Dynamische verankeringDynamische verankering is een basisprobleem

dat alle toekomstige toepassingsgebieden van

collaboratieve robots treft. Daarom werken de

onderzoekers aan een basisoplossing die uitge-

breid zal worden getest en gebruikt in andere

DFKI-projecten. Ten slotte moet de dynamische

ankeragent beschikbaar worden gesteld als

open source-software voor robots en zo bijdra-

gen tot een verbetering van de interactie tussen

mens en machine over de hele linie.

In het eerste deel van het project vullen drie on-

derzoeksgebieden van het DFKI-laboratorium

Nedersaksen in Osnabrück en Oldenburg elkaar

aan met hun respectievelijke specialistische

kennis. Dit omvat de verwerking van

sensorgegevens uit het domein van plange-

baseerde robotbesturing (PBR), het gebruik van

apparaten voor mens-machine-interactie uit

het domein van Smart Enterprise Engineering

(SEE) en de omgevingsperceptie en -model-

lering, onder meer in de maritieme omgeving

van het gebied van mariene perceptie (MAP).

20.

Het bedrukken van halfgeleiderapparaten is

een relatief recente ontwikkeling, maar het

potentieel voor toekomstige toepassingen is

groot. De industrie investeert al fors in de

productie van bedrukte OLED-schermen voor

televisies en smartphones. Gedrukte flexibele

zonnecellen of druksensoren zijn ook al op de

markt. De productie van bedrukte lichtdetecto-

ren heeft ook al het industriële niveau bereikt.

Daarom is de kans groot dat deze elementen in

de toekomst in veel toepassingen zullen wor-

den gebruikt, vooral gezien de toenemende

vraag naar sensoren in het Internet of Things, in

Smart Cities en in Industrie 4.0.

Camera’s, lichtschermen en bewegingsmelders

hebben één ding gemeen: ze werken met

lichtsensoren die al onmisbaar zijn in veel

toepassingen. Onderzoekers van het Karlsruher

Institut für Technologie (KIT) aan het Innova-

tionLab in Heidelberg hebben een beslissende

stap gezet in de ontwikkeling: afdrukbare licht-

sensoren die kleuren kunnen zien.

Nieuwe technologieën zullen de vraag naar

optische sensoren voor een verscheidenheid

aan toepassingen vergroten, communicatie

met zichtbaar licht (visible light communication

- VLC). VLC maakt voor optische communicatie

gebruik van binnenverlichting in gebouwen.

In termen van beveiliging, snelheid en toegan-

kelijkheid biedt deze technologie een aantal

voordelen ten opzichte van huidige transmissie-

methoden zoals WLAN of bluetooth. Het onder-

zoek draagt bij aan deze technologie door de

voordelen van een speciaal type materiaal -

organische halfgeleiders - en de productie hier-

van, te combineren met druktechnieken.

GeleidersGeleiders vormen de basis van computers,

smartphones, zonnecellen en veel andere tech-

nologieën. Sommige halfgeleidermaterialen

reageren op licht door hun geleidbaarheid te

veranderen en de lichtintensiteit als elektrische

stroom te meten. Binnen deze klasse van mate-

rialen zijn er enkele die met behulp van een

printer als inkt op een substraat kunnen worden

aangebracht. Deze materialen reageren op ver-

schillende golflengtes, zodat ze kleuren kunnen

differentiëren.

Het onderzoeksteam heeft een materiaal-

samenstelling gevonden die geschikt is voor

gebruik als golflengtegevoelige lichtdetector en

op flexibele substraten kan worden afgedrukt.

Er kunnen zowel zeer kleine als zeer grote

oppervlakken worden afgedrukt. De lay-out

kan eenvoudig worden ontworpen met behulp

van een computer. De fotosensoren kunnen in

grote hoeveelheden in elk ontwerp worden

geproduceerd op flexibele, lichte materialen.

Dit maakt ze bijvoorbeeld geschikt voor mo-

biele apparaten.

vision

In de toekomst kunnen gedrukte lichtsensoren een belangrijke rol spelen in

de telecommunicatie, door datatransmissie met licht mogelijk te maken.

Gedrukte halfgeleider lichtsensoren

Foto: Noah Strobel, KIT

visionRobotics

DossierModel Based

Inspection

Met mbi door geluidsbarrière

3d-model als universele taal

3d-scanners in overvloed

22.

Met de autoriteit die aan het model wordt toe-

gekend, elimineert MBD fouten die het gevolg

zijn van het verwijzen naar een onjuiste bron en

maakt het de processen efficiënter”, voegt

Bocook toe.

Eén platformDe modelgebaseerde meet- en inspectiestra-

tegie van Boom omvat elke afdeling van het

bedrijf, inclusief het ontwerp, de productie, de

verzending/ontvangst, de assemblage en de

kwaliteitsinspectie. Om alle meet- en inspectie-

behoeften effectief te beheren, heeft Boom de

volgende eisen opnieuw geïdentificeerd:

• Eén enkele meetsoftware moet alle

metrologieprocessen aansturen, inclusief

kwaliteitsinspectie, reverse-engineering,

gereedschapsbouw en assemblage-

begeleiding.

• De software moet een interface hebben

met verschillende draagbare

meettoestellen, waaronder armen en

trackers, en deze controleren

• De software moet een modelgebaseerd

CAD-platform zijn waarmee flexibel

bestanden beheerd kunnen worden en

modelgebaseerde inspecties kunnen

worden uitgevoerd.

• De software moet in staat zijn om

intelligente GD&T - Geometric Dimensions

and Tolerances-gegevens te importeren en

te bewerken om zo snel inspectieroutines

te kunnen creëren.

• De software moet verschillende type

inspectiegegevens verwerken, van

handmatige sondering tot contactloze

scangegevens.

Op basis van deze criteria kwam voor Boom

Verisurf Software als beste uit de bus. Hun soft-

ware kent een open CAD-gebaseerde architec-

Wanneer je een verkeersvliegtuig ontwerpt en

bouwt dat bedoeld is om te vliegen met Mach

2.2, oftewel ongeveer 1.459 MPH, is precisie-

en kwaliteitsverificatie van elk onderdeel van

cruciaal belang. Gelukkig zit een continu streven

naar kwaliteit in het Boom-dna ingebakken,

wat er ook toe leidde dat inspectie en meten op

een hele andere manier benaderd werd. Binnen

de eigen gelederen, maar ook in de toeleve-

ringsketen.

Voor het opzetten van een uitgebreide meet-

strategie, heeft het Boom eerst gekeken naar

de toepassingsdoelstellingen en de reikwijdte

van de meting en rapportage binnen de gehele

onderneming. “Voor veel ingenieurs is de term

meting of metrologie synoniem met inspectie

en kwaliteitscontrole. Bij Boom is dat niet

anders. Maar we omarmen ook metrologie als

middel om kwaliteit in te bouwen in alles wat

we doen”, legt manufacturing engineer Ryan

Bocook uit. Het was daarbij vanaf het begin ons

doel om parallel aan de productie van XB-1

productietechnieken en -processen te ontwik-

kelen. Dit vereiste absolute documentatie, pro-

cescontrole, rapportage en solide databeheer

vanaf de bron, wat ons uiteindelijk op het pad

van Model Based Definition (MBD) bracht”,

aldus Bocook.

MBI als digitale draadBij het implementeren van een MBD-strategie

wordt het 3D-CAD-model de basis voor alle

informatie die nodig is om een onderdeel of

product te produceren en aspecten van de pro-

ductlevenscyclus te beheren. Alles wat nodig is

om een onderdeel te produceren is opgenomen

in het CAD-model, van ontwerp tot productie,

inclusief alle afmetingen en vorm en plaatstole-

ranties (GD&T). Door het gebruik van MBD en

MBI blijft de ‘digitale draad’ middels een digi-

tale tweeling van meetwaarden in stand. Het

gebruik van MBD kan vergaand zijn en veel ver-

schillende attributen van een bepaald onder-

deel of product bevatten. Denk aan afwer-

kingen, coatings, kleuren, versiebeheer en

statistische procescontrole (SPC). En er is nog

veel meer te bedenken. Maar wat voor aanvul-

lende informatie je ook aan je model wilt han-

gen, modelgebaseerde metingen en inspecties

zijn vrijwel altijd een goed vertrekpunt. Ze zijn

essentieel voor vrijwel alle implementaties van

MBD. “Bij Boom is het 3D-CAD-model ondub-

belzinnig leidend , ook wanneer er een conflic-

ten ontstaan tussen tekeningen en modellen.

Ernie HustedDossier Model based inspection

Supersonische vliegtuigen

verdienen een terugkeer naar de

burgerluchtvaart. Althans, dat

vinden ze bij vliegtuigbouwer

Boom Supersonic. Hun nieuwe

Overture toestel – dat indien

gereed 55 tot 75 passagiers kan

vervoeren - moet een machje of 2,2

gaan doen. Om die snelheid te

halen, is de grootste precisie en

top kwaliteit vereist. Veel testen

dus, onder andere met een 1/3

schaalmodel dat XB-1 is genoemd.

Hierbij is een belangrijke rol

weggelegd voor Model Based

Inspection.

Boom met MBI door geluidsbarrière

.23Dossier Model based inspection

Boom met MBI door geluidsbarrière

Beeld: Boom Supersonic.

24. Dossier Model based inspection

tuur en kan modelgebaseerd met vrijwel alle

hardware-meetapparatuur overweg of deze

zelfs aansturen. “Verisurf software dient als een

gemeenschappelijk meetplatform voor Boom

en communiceert open met al onze CAD-

bestanden, ook die van onze leveranciers”,

aldus metroloog Todd Wyatt. “Uiteindelijk levert

dat niet alleen een betere kwaliteit en meer

efficiëntie op, ook onze directe kosten worden

door standaardisatie lager. Al onze gebruikers

hoeven slechts voor één enkele meet- en

inspectiesoftware getraind te worden. Ook

hebben we nu maar met één licentie te maken

voor wat betreft databeheer en onderhoud”,

voegt Wyatt toe.

Alles wetenHet oude adagium ‘meten is weten’ is bij Boom

een vanzelfsprekendheid. Vrijwel elk onderdeel

wordt onderworpen aan een 100% kwaliteits-

verificatie. “We gebruiken overal in dit vliegtuig

meet- en inspectiesoftware. Het lijkt me sterk

dat er één onderdeel is dat niet is gemeten of

gescand”, vervolgt Wyatt. Naast het verbeteren

van het eindresultaat gebruikt Boom de model-

gebaseerde metingen en inspecties ook om

uren, dagen en zelfs weken van kritische pro-

cessen af te schaven. Zo komt het modelgeba-

seerd meten en inspecteren voor tijdens het

ontwerp, reverse engineeren en het inspec-

teren en scannen van alle vlieghardware en

testartikelen, inclusief:

• Inspectie van gereedschappen en

afwerkingsonderdelen

• Reverse Engineering

• Gereedschapsontwerp en -validatie

• Off Aircraft Testopstelling

• Vliegtuigonderdeel lokaliseren

• Inspectie van gereedschaps- en

afwerkingsonderdelen van leveranciers

• Aangepaste vlieghardware vereist

dimensionale inspectie van kritieke

functies.

Boom maakt ook gebruik van modelgebaseer-

de inspectiesoftware om binnenkomende

onderdelen te controleren en om de door de

leveranciers verstrekte inspectieverslagen van

de eerste artikelen te valideren. Dit kan gaan

om bewerkte onderdelen, samengestelde

onderdelen en assemblages, tooling, plaat-

werk, 3D-geprinte metallics, of vrijwel elk

ander intern geproduceerd of uitbesteed onder-

deel.

Reverse engineeringOm de bouwtijd van XB-1 te verkorten, zijn veel

onderdelen COTS (Common Off The Shelf) com-

ponenten van andere vliegtuigbouwers. De

motoren zijn bijvoorbeeld GE J-85-15 motoren.

Boom had geen goed model van kritische inter-

facepunten, dus de meetsoftware werd

gebruikt om locaties van functies zoals: motor-

steunen, tandwielaandrijfas, brandstof spruit-

stukken en luchtkanalen te herleiden. Door het

scannen van de buitenkant van de motor werd

een basismodel van de vrije ruimte gemaakt

voor schotten, gondels en andere systemen,

zodat een goede pasvorm ook op krappe plek-

ken verzekerd was.

Gereedschapsontwerp en validatieDoordat het XB-1 testtoestel een one off is,

moet de tooling snel en tegen lage kosten wor-

den gegenereerd. Met behulp van meetsoft-

ware voor reverse-engineering kan een onder-

deel of oppervlak worden gescand of

gesondeerd en kan een op maat gemaakt

onderdeel of gereedschap worden ontworpen

rond de verzamelde gegevens. Om bijvoor-

beeld een actuator te demonteren, is speciaal

gereedschap nodig. Het scannen of sonderen

maakt het mogelijk om snel de afmetingen

vast te leggen die nodig zijn om een gereed-

schap te ontwerpen en te bouwen. In combina-

tie met 3D-printing kunnen gereedschappen in

enkele uren worden ontworpen en gemaakt.

Een groot deel van de XB-1 structuur is gemaakt

van composietmateriaal; de meet- en inspec-

tiesoftware wordt gebruikt om composiet-

gereedschappen te vergelijken met het 3D-

CAD-model voor de lay-up.

Best Fit AnalyseEen goed voorbeeld van een eenmalige com-

posiet onderdeelbouw voor XB-1 is de horizon-

tale staart (HT) assemblage. Meetsoftware

speelde een cruciale rol bij het creëren van aan-

gepaste oppervlakken op basis van de werke-

lijke productietoleranties. Het proces voor de

horizontale staart assemblage bestond uit:

• Eerst werd de bovenhuid van de

horizontale staart in de tool gelegd.

• De B-zijde van die samengestelde huid

werd gescand terwijl in een

.25Dossier Model based inspection

onderdelen in de 3D-ruimte. Omdat XB-1 een

eenmalige constructie is, moet montage-

gereedschap eenvoudig en goedkoop zijn. De

meetsoftware helpt bij deze missie door het

elimineren van de noodzaak voor precieze

assemblageopspanningen en het bieden van

flexibiliteit bij het installeren van componenten

in de 3D-ruimte. De software maakt gebruik

van lasertrackers en -armen om onderdelen

tijdens de assemblage nauwkeurig te lokali-

seren en in positie te brengen. Er zijn verschil-

lende voorbeelden waarbij deze toepassing van

cruciaal belang is voor de bouw, waaronder

composiet assemblage, het lokaliseren van de

vleugelsamenstelling naar het romplichaam en

het lokaliseren van systeemonderdelen en

-beugels in de romp.

“Modelgebaseerde meet- en inspectiesoftware

speelt een cruciale rol bij de fabricage en

assemblage van XB-1, van onderdeelinspectie,

tot tooling, opstelling en validatie, tot reverse

engineering, het creëren van opspanningen, en

uiteindelijk de assemblage van het vliegtuig. De

meetsoftware van vandaag de dag is eenvou-

dig te gebruiken en te leren; het heeft zijn weg

gevonden in vrijwel elk ontwerp/bouwproces

bij Boom”, aldus Wyatt. “Zonder deze software

zou de bouw van het vliegtuig langzamer, duur-

der en minder nauwkeurig zijn.

Ernie Husted, CEO Verisurf

vacuümspanner de contour van het

onderdeel aan het gereedschap werd

vastgehouden.

• De meetsoftware werd gebruikt om nurb

oppervlakken te maken van de werkelijk

geproduceerde B-zijde van het composiete

onderdeel.

• Het nurb oppervlak werd vervolgens

gebruikt om het kernmodel te trimmen

naar de eigenlijke scan en er werd een

CNC-programma gegenereerd voor het

bewerken van de kern, zodat deze

overeenkwam met het eigenlijke

productprofiel.

• De bewerkte kern werd vervolgens aan de

buitenste schil B-zijde verlijmd.

• De onderste huid werd opgehangen en

gescand.

• Op dezelfde manier als het buitenste

huidproces, wordt het scannen van het

eigenlijke onderdeel vervolgens gebruikt

om de gelijmde kern te bewerken om

precies overeen te komen met de close out

huid.

• Tot slot kan de close out huid worden

gelijmd en is de horizontale staart

constructie bijna voltooid.

Off Aircraft testopstellingenOm het technische ontwerp van de XB-1 te

ondersteunen en te valideren, werden verschil-

lende off-aircraft testopstellingen ontworpen

en gebouwd. Met behulp van een bankopstel-

ling wordt modelgebaseerde meetsoftware

gebruikt om componenten te lokaliseren voor-

afgaand aan het lassen/bevestigen en om te

valideren dat de kritische componenten in de

opstelling op de juiste wijze zijn uitgelijnd. Zo

wordt bijvoorbeeld de horizontale as van de

staartmomentbuis nauwkeurig uitgelijnd met

behulp van de meetsoftware en tijdens de

opstelling op zijn plaats gelast. Op dezelfde

manier wordt de pitch rig, die verschillende

onderdelen bevat die zich in de 3D-ruimte

bevinden, nauwkeurig uitgelijnd en in positie

gelast. De rolroerproefopstelling is ook opgezet

met behulp van de meetsoftware om alle

onderdelen per CAD-model te lokaliseren.

Op de plaats van de onderdelen in het vliegtuigModelgebaseerde meetsoftware is essentieel

voor het lokaliseren van XB-1 structuren en

26.

Nieuwe MBD-user group gaat maakindustrie ondersteunen

Liam van KoertDossier Model based inspection

Model Based Definition is de volgende halte in een geconsolideerde commodity CAD-markt. Want nu iedereen

eindelijk van 2D op 3D is gezet, moet het nu 3D blijven. Waarom slaan legio constructeurs na zorgvuldig

modelleren alles dan volledig plat om hun noeste arbeid vervolgens als ‘dom’ papier of pdfje de fabriek in te

sturen? Volgens Henk Jörg, een van de initiatiefnemers van een nieuwe MBD user group, komt het door

onwetendheid en de wissel die 3D hierdoor als moedertaal kan trekken op bestaande bedrijfsprocessen.

3D-model als universele taal

.27Dossier Model based inspection

Al een kwart eeuw leveren de Nederlandse hts-en en universiteiten

constructeurs af die keurig opgevoed zijn in 3D. Ongeacht het pakket was

3D-CAD de basis voor hun ontwerpen, simulaties, en productietechniek

practica. Zelfs sommige automatiseringsopdrachten stelden 3D-CAD

centraal om zo met parametrisch opgebouwde modellen de eerste confi-

guratoren te kunnen programmeren. Toch duurde het daarna nog zeker

20 jaar voordat iedereen van trendsetter tot laatbloeier op 3D over was.

Een overstap naar 3D stond namelijk niet op zich en nam in het kielzog

bijvoorbeeld PDM of gewenste koppelingen met ERP met zich mee.

Bovendien duurde het een aardig poosje voordat een machinebouwer alle

in gebruik zijnde modellen naar 3D had omgezet. Kortom, de stap van 2D

naar 3D vergde in het voortraject een flinke investering, voordat de

beloofde vruchten als meer efficiëntie en minder fouten door betere

communicatie geplukt konden worden. Als deze überhaupt al te plukken

waren. Want de fabriek? Die wilde nog steeds plat papier. Het liefst A0.

En de nieuw opgeleide tekenaar? Heel bedreven in 3D. Maar 2D teken-

afspraken en het correct 2D definiëren van plaats- en vormtoleranties?

Vooral klok en klepel.

MBD in bewegingEn nu staan we dus aan de vooravond van weer een ingrijpende verande-

ring voor ‘de tekenkamerketen’: Model Based Definition. De naam zegt

het eigenlijk al: in plaats van een onderdeel of (sub)samenstelling maak-

baar vast te leggen in aanzichten en doorsneden van het 3D-model,

komen alle plaats- en vormtoleranties in het 3D-model terecht. En dat

geldt ook voor andere informatie waarmee het 3D-model verrijkt kan

worden. De 2D representatie? Die komt te vervallen. Wie zijn model op

deze manier goed gedefinieerd heeft, kan met de vervolgstappen aan de

slag.

Model Based Manufacturing bijvoorbeeld, waarbij een 3D-model in het

ultieme geval rechtstreeks kan worden ingelezen door een productie-

machine, die vervolgens aan de slag gaat zonder verdere inspanningen

van de operator. Voor de hand liggend voorbeeld is hier natuurlijk de 3D-

printer die niks van 2D-tekeningen moet weten maar in de regel op zijn

minst een STL-file wil zien. Maar ook snijden, verspanen en lassen gebeurt

steeds vaker volgens het MBM-gedachtegoed vanuit het 3D-model. Op

een vergelijkbare manier kan ook de meetkamer verdergaand geautoma-

tiseerd worden: de meetmachine leest het vrijgegeven 3D-model in en

vergelijkt dit met de 3D-scan van het zojuist MBM-geproduceerde product.

Model Based Inspection noemt men dit, waarbij de meetrapportjes

meestal nog een 2D-tabelletje betreft.

3D-model als universele taal

28. Dossier Model based inspection

Plug & Produce“In een perfecte wereld kan elke machine met 3D-modellen lezen en

schrijven”, zegt Henk Jörg, MBD-specialist bij TFH Technical Services en

medeoprichter van MBD-gebruikersgroep MBDusers.nl. “Maar in de prak-

tijk valt dat toch nog wel even tegen. Enerzijds zijn 3D-modellen in CAD-

pakketten geen volledig wiskundig bepaalde geometrie. Er zijn tal van

manieren om een resulterende vorm te beschrijven of benaderen. Dat

doen de verschillende kernels in CAD-software dan allemaal op hun eigen

manier. Soms is een berekening helemaal niet mogelijk en moet worden

volstaan met een benadering. Nu kan je je voorstellen als het al jaren een

onmogelijke opgave blijkt om verschillende CAD-systemen native 3D met

elkaar te laten praten, dit voor een CNC-freesbank of een lasrobot een

utopie lijkt. Er zijn zoveel soorten en maten van dit soort machines, om

nog maar niet te spreken over hun bijbehorende gereedschappen, dat

plug & produce op basis van een 3D-model nog ver van ons is. Staan we

onszelf echter toe om softwarematig CAD-systemen en productiemachi-

nes op elkaar in te regelen, dan is het zonder meer haalbaar. Vaak is

hierbij overigens ook een flinke dosis proceskennis nodig. Wil je een robot

bijvoorbeeld een optimale toortsbaan laten afleggen voor een bepaalde

geometrie, dan zal je bijvoorbeeld ook de warmteontwikkeling en toorts-

snelheden moeten meenemen.”

MBDUser.nlKortom: heel veel kansen wanneer 3D niet alleen de nieuwe bedrijfstaal,

maar zelfs die van een hele keten wordt. Maar minstens zoveel vragen

om tot die universele taal en de beste resultaten te komen. En de

antwoorden op die vragen? Die zijn er volgens Jörg maar mondjesmaat.

Reden voor hem de handschoen op te pakken en een MBD user group op

te richten. “Het meeste leer je als je met gelijkgestemden - althans voor

wat betreft het nut van MBD - van elkaars ervaringen leert en zo tot best

practices komt. Nu zijn er vanuit CAD-leveranciers wel wat informatie-

bronnen, maar succesvolle MBD is CAD-overstijgend. Onze user group is

dat daarom ook. Vandaar dat we met verschillende partijen rond de tafel

zitten om alle belanghebbenden bijeen te krijgen. Fysiek tijdens gebrui-

kersbijeenkomsten, maar ook digitaal op een nieuw platform dat we

MBDusers.nl hebben gedoopt. Hierop kunnen deelnemers whitepapers

over specifieke MBD-onderwerpen als bijvoorbeeld colour coding, maar

ook voxelvorderingen publiceren. Daarbij bevat het een hele verzameling

nieuwsberichten, praktijkcases en achtergrondartikelen. We hopen dat

we door het bundelen en ontsluiten van alle relevante MBD-informatie

die nu beschikbaar is - en nog beschikbaar komt - de model based aanpak

een broodnodige zet in de rug kunnen geven. Want we kunnen er niet

omheen: de toekomst is 3D. Ook voor wat betreft communicatie. En wat

zou het dan toch mooi zijn, als we allemaal dezelfde 3D taal spraken.”

.29

Rustig maar bijna compleet jubileumjaar RapidPro

recht voor de ruim 1.300 bezoekers die wel

naar Veldhoven afreisden. “We zijn tien jaar

geleden met RapidPro begonnen om onze

leden van het HighTech Platform kennis te laten

maken met prototyping en de mogelijkheden

van 3D-printen. Inmiddels is die markt volwas-

sen aan het worden en zie je dat je 3D-

maaktechnologieën niet meer op zichzelf kan

beschouwen en ook zaken als model based

design, scannen voor reverse engineering of

inspectie of simulatie minstens zo belangrijk

zijn. De sluitende business cases zijn er hier

volop, wat overigens ook geldt voor andere

technologieën als vacuümvormen of -gieten.

Want ook deze productiemethoden hebben

onder invloed van digitalisering flinke vorderin-

gen gemaakt. Dan past het niet meer om er

een 3D-print jubileumfeestje van te maken.”

De auto parkeren is dit keer een makkie. Bijna

tot aan de spreekwoordelijke voordeur kan er

worden doorgereden, zodat de oversteek jas-

loos gemaakt kan worden en de garderobe nog

leger oogt dan de parkeerplaatsen. Ook de

Nederlandse beurzen blijken niet immuun voor

Corona, getuige de handwasvoorschriften in

het toilet en het vers van de pers nieuws dat

ESEF en Technishow naar september zijn ver-

huisd. Met die rust was het in andere jaren wel

anders. Want in de ‘hoogtij’ dagen waar Rapid-

Pro profiteerde van de piek van de ‘3D-print

hype’ gingen er volgens Wessel 5.000+ bezoe-

kers door de gangpaden.

100 procent beslissen met 50 procent informatieGevraagd naar zijn gevoel over RapidPro 2020

noemt hij het een interessante editie. “Natuur-

lijk zal het jubileumjaar ook de boeken ingaan

als het Corona-jaar. Het was het jaar waarin we

na uitvoerig overleg met standhouders beslo-

ten het evenement door te laten gaan. Lastig,

want je moet 100 procent beslissen met 50 pro-

cent van de informatie. Het betekende ook dat

we enkele grote partijen misten. In totaal ging

het om 5 afzeggingen van de 60 exposanten

die gezamenlijk goed waren voor 50 vierkante

meter. Een enkeling van hen zou ook een lezing

verzorgen.

Focus op digitale productieEen van die partijen was Frauenhofer, die net

als Sirrus een lezing over digitale productie zou

verzorgen. Toch kwam de hernieuwde focus op

de hele keten - waar 3D-printen slechts een

deelschakel is - volgens Wessels goed tot zijn

dossier Model based inspection

Het had een overvol jubileumfeest moeten worden. Maar ook in Veldhoven drukte Corona een onvermijdelijk

stempel op de bezoekersaantallen van RapidPro 2020. Gelukkig heeft elk nadeel zelfs zijn voordeel en was er nu

aandacht in overvloed. Ook van een opvallend groot aantal leveranciers van 3D-scanners, wat volgens

beursmanager Tom Wessels een verschuiving van 3D-printing naar digitale productie in bredere zin onderstreept.

Waar komen ineensal die 3D-scannersvandaan?

30. dossier Model based inspection

Heel veel scannersDat brengt ons meteen op een ander opvallend

punt: waar komen ineens al die scanners van-

daan? Want waar je in voorgaande edities nog

struikelde over 3D-printers in allerlei soorten en

maten, lijkt dat nu vooral het geval met de 3D-

kopieerapparaten. Zo pakt Hexagon flink uit

met mobiele systemen voor het inscannen van

hele fabrieksvloeren, bijvoorbeeld voor

augmented reality. Ook vinden we er robot-

scanners of machines die helemaal ‘model

based inspection’-ready zijn. En voor degene

die het in de meetkamer nog met een 2D-plotje

moeten doen, is er een tool die het meetproto-

col inscant en - met een beetje hulp - aan het te

meten werkstuk correleert. Verder valt EMS uit

België op. Hun vaste opstelling gecombineerd

met een dodecaëder - regelmatig veelvlak met

vijfhoekjes - vol laserscanners scant de Metra-

SCAN 3D in korte tijd hele complexe werkstuk-

ken voor reverse engineering. Dat is mogelijk

voor werkstukken tot een grootte van 3,5

meter met een nauwkeurigheid van 0,064 mm.

En het leuke is dat de outpunt geen punten-

wolk, maar direct een STL-file oplevert. Andere

scannende exposanten waren onder andere

Artec 3D, GOM Inspect en Geopoints 3D scan-

service.

VoorspellenGevraagd of dat toename in rekencapaciteit,

slimmere algoritmes en betere optica meer

mogelijk maakt en dat scannerexposanten

daarom meer kunnen laten zien, antwoordt

Wessels bevestigend. “Een andere reden is

natuurlijk ook dat we in het Technishow jaar

zitten en we daarom de metaalprinters groten-

deels kwijt zijn. Maar de belangrijkste reden is

denk ik de eerder genoemde verschuiving van

prototyping en 3D-printen naar digitale produc-

tie in zijn totaliteit.”

En dat laatste in natuurlijk niet zo raar. Ook

RapidPro ontkomt niet aan de digitaliserings-

tsunami met zijn slimme fabrieken en vergaan-

de virtualisatie. Niet voor niets kocht Hexagon

drie jaar terug het gerenommeerde simulatie-

softwarebedrijf MSC. Het wilde daarmee een

sterkere digitale terugkoppeling kunnen bieden

van metingen uit de productie terug richting

design en simulatie. Over simulatie gesproken:

uiteraard waren er ook weer voldoende Altair-

berekeningen te zien. Op het gebied van topo-

logieoptimalisatie - ook een soort simulatie -

tot natuurlijk het in 2019 ingelijfde SimSolid.

Het simuleren van digitale tweeling om beter te

voorspellen is big business in de digitale pro-

ductieketen. Of de beste simulatiesoftware ter

wereld had kunnen voorspellen dat RapidPro

zo’n interessant jubileumjaar in het vooruitzicht

had, valt echter te betwijfelen.

Liam van Koert

.31dossier Model based inspection

32.

Sommige bedrijven willen rechtstreeks concur-

reren met Intuitive Surgical - opereren in

hetzelfde veld en dezelfde soorten procedures

uitvoeren - door robotplatforms te ontwikkelen

die conceptueel vergelijkbaar zijn met da Vinci.

Dit betekent dat hun robotplatforms bestaan uit

een chirurgische console, een vision cart en een

of meer robotarmen. Andere bedrijven streven

ernaar zich te onderscheiden van da Vinci door

een alternatief ontwerp, een alternatieve vorm-

factor of een alternatieve aanpak voor het

uitvoeren van een operatie.

De markt voor algemene chirurgie met robotica

breidt zeer znel uit, aangezien tal van bedrijven

de ring betreden in de hoop een deel van het

marktaandeel te kunnen veroveren. Dit is nog

maar het begin, aangezien veel van de robot-

systemen van de bedrijven pas in de afgelopen

twee jaar zijn gelanceerd en andere nog niet op

de markt zijn gekomen. Zullen deze bedrijven

erin slagen om de heerschappij van Intuitive

Surgical als marktleider het komende decen-

nium te verstoren?

Intuitive Surgical, fabrikant van het da Vinci

Surgical System, is al twee decennia lang de

onbetwiste marktleider op het gebied van alge-

mene robotchirurgie. Met 5.582 geïnstalleerde

systemen wereldwijd en meer dan zeven mil-

joen operaties die tot nu toe met da Vinci zijn

uitgevoerd, is het bedrijf zo sterk ingeburgerd

dat het praktisch synoniem is geworden met de

term robotchirurgie.

In de afgelopen vijf jaar is de belangstelling

voor robotchirurgie sterk toegenomen. De

investeringen in bedrijven die in deze markt

actief zijn, zijn sinds 2016 explosief gestegen,

met een stijging van meer dan 300% in drie

jaar, en de totale investering is tot nu toe opge-

lopen tot 1,36 miljard dollar.

Hoewel Intuitive Surgical lang het enige bedrijf

is geweest dat een chirurgische robot geschikt

heeft gemaakt voor algemene chirurgie, zou de

situatie wel eens kunnen veranderen. Vandaag

de dag wordt de marktpionier geconfronteerd

met concurrentie van meer dan een dozijn

nieuwkomers die verschillende configuraties en

benaderingen van de robotchirurgie onderzoe-

ken.

branchenieuws

In het onlangs gepubliceerde rapport ‘Innovations in Robotic Surgery 2020-2030’ voorspelt IDTechEx

dat de markt voor robotchirurgie tegen 2030 meer dan 12 miljard dollar zal bedragen. Het rapport

belicht het marktlandschap en de opkomende technologieën op het gebied van robotchirurgie.

Markt robotchirurgiestijgt enorm

.33branchenieuws

De Raad van Bestuur van de International Fede-

ration of Robotics (IFR) heeft Milton Guerry van

SCHUNK USA gekozen als nieuwe president.

Klaus Koenig van KUKA Robotics is benoemd tot

nieuwe Vice President van IFR.

“Ik voel me zeer vereerd om als nieuwe IFR-

president te mogen optreden en kijk uit naar

een succesvolle samenwerking met Klaus

Koenig en onze IFR-leden”, zegt Milton Guerry.

Hij bekleedde de functie van IFR Vice President

sinds december 2019. Milton volgt Steven

Wyatt (ABB, Zwitserland) op, die ABB verlaat.

Steven bekleedde de roulerende functie van

voorzitter sinds december 2019 en was daar-

voor twee jaar lang vicepresident van IFR.

Milton Guerry bedankte Steven Wyatt voor zijn

jarenlange succesvolle werk voor de IFR:

“Steven heeft prachtig werk verricht om de

wereld van de robotica te ondersteunen. Hij

inspireerde de robotica-industrie en hun stake-

holders, zoals de vertegenwoordigers van nati-

onale robotica verenigingen van over de hele

wereld, afgevaardigden van robotfabrikanten

en onderzoeksinstituten en de media. We zul-

len zijn missie voortzetten om het begrip van

de snel veranderende wereld van de robotica

en de automatisering verder te verbeteren.”

Smart Robotics heeft onlangs een kantoor

geopend in Utrecht. Vanwege de snelle groei

was de opening van een tweede kantoor in

Nederland een logische keuze. Het zal ook hel-

pen bij het aantrekken van nieuw personeel

vanuit het noordelijke deel van Nederland.

Smart Robotics is officieel op 1 mei 2015 gestart

in een klein kantoor op de High Tech Campus in

Eindhoven, met vier medewerkers en één

robot. Tegenwoordig zijn er meer dan vijftig

mensen bij het bedrijf werkzaam en staan er

rond de honderd robots in het veld.

Een nieuwe stap in deze groei is de opening van

een kantoor in Utrecht. Een speciaal uitgeruste

vergaderruimte is beschikbaar, zodat de

medewerkers in Utrecht op afstand contact

kunnen onderhouden met hun collega’s in Best.

Het kantoor in Utrecht vermindert de reistijd

van de medewerkers in en rondom Utrecht sig-

nificant, wat hen ondersteunt bij het efficiënt

werken. Daarnaast zal het helpen bij het aan-

trekken van nieuw personeel in het noordelijke

deel van Nederland, zo stelt Smart Robotics.

Vlnr: Armin Schlenk, Chairman IFR Marcom Group; Milton Guerry, IFR President; Susanne Bieller, IFR General Secretary.

Internationale Federatie van Robotica kiest Milton Guerry als nieuwe president

Smart Robotics opent kantoor in Utrecht

34.

Niet meer bang voor botsingen

Omdat ze niet kunnen voorspellen wat het effect is van een botsing, kun-

nen ze pakjes niet in een snelle, vloeiende beweging op een lopende

band of in een krat of doos plaatsen. Mensen kunnen dat wel, en zijn

daarom vaak een stuk sneller. Nadeel: het werk dat ze doen is vaak slecht

betaald, saai en ongezond. Steeds minder mensen hebben daarom trek in

dit soort werk, terwijl het aantal vacatures nog altijd toeneemt. Om hen

te ontlasten en logistieke robots slimmer te maken, start de TU/e, samen

met twee andere universiteiten, een kennisinstituut en vier bedrijven,

een vierjarig onderzoeksproject naar impact-bewuste robotmanipulatie.

De EU ondersteunt het I.AM-project met een subsidie van 4,4 miljoen

euro.

Zoals bekend zijn robots erg goed in routinehandelingen. Je kunt ze

programmeren om objecten op te pakken en ze bijvoorbeeld in een doos

of op een lopende band te plaatsen. Er is één belangrijk nadeel: omdat

robots niet het effect kunnen voorspellen van botsingen, stoppen de

armen van de robots nu nog vlak voordat ze een pakje oppakken of

ergens neerzetten. Zo voorkomen ze dat het item te hard ergens tegen-

aan botst, en er schade ontstaat. Met andere woorden: de huidige robots

schuwen dus botsingen, in plaats van ze te gebruiken. Ze zijn dus precies

en betrouwbaar, maar slecht in het uitvoeren van dynamische opdrachten

waarbij sprake is van contact.

Impact-bewustMensen zijn veel beter in het voorspellen van het effect van botsingen, en

daarom een stuk sneller. Zij zijn in staat om een artikel in één snelle, vloei-

ende beweging op een band te zetten, of zelfs te gooien, zonder dat het

item, de lopende band of zijzelf, schade oplopen. Hetzelfde probleem

speelt ook bij het plaatsen van artikelen in een krat of doos. Daarin zijn

mensen niet alleen sneller dan robots, ze zijn ook veel beter in staat om

de krat of doos zo efficiënt en snel mogelijk te vullen.

Mensen worden vaak ook nog ingezet bij het leeghalen van pallets, het

zogenaamde depalletiseren. Daar bestaan wel automatische systemen

voor, maar die zijn erg duur en nemen veel ruimte in. Ook hier zou een

robot die impact-bewust is, een uitkomst zijn, één die dus leert wat het

effect is van gelijktijdige botsingen, en daarnaar handelt door snel te

reageren op onverwachte situaties.

robotica

Dankzij kunstmatige intelligentie en slimme sensoren kunnen robots pakjes snel en zonder schade verplaatsen.

In distributiecentra, waar de artikelen worden ingepakt die we bestellen bij grote webwinkels, zijn robots

onmisbaar geworden. Maar deze inpakrobots zijn minder slim en snel dan we denken.

De inpakrobotvan de toekomst

.35robotica

Impact-bewuste lerende robotsOnderzoekers van de TU/e gaan samen met collega’s van de Technische

Universiteit München, de École polytechnique fédérale de Lausanne en

het Franse onderzoeksinstituut CRNS onderzoeken hoe ze logistieke

robots impact-bewust kunnen maken. De bedoeling is dat de nieuwe

robots betrouwbaar kunnen voorspellen wat het effect is van een harde

of zachte botsing met de omgeving of met andere objecten, zodat ze die

botsing kunnen uitbuiten om items sneller op te pakken en neer te zetten.

De onderzoekers willen dat op een aantal manieren bereiken: door

geavanceerde modellen te ontwerpen die kunnen voorspellen wat er

gebeurt als de robot, het pakje of de lopende band tegen elkaar botsen;

door kunstmatige intelligentie te gebruiken, die de robot leert snel te

bewegen zonder schade te veroorzaken; en door geavanceerde sensoren

te ontwikkelen die de robot oren en ogen geven zodat hij weet wat er

gebeurt als er een botsing optreedt. De nieuwe technologie zal worden

ingebouwd in bestaande robots, zodat deze snel kan worden uitgerold.

Alessandro Saccon, werkzaam aan de faculteit van Werktuigbouw en

onderzoeksleider namens de TU/e, verwacht dat zij daardoor 10 procent

sneller kunnen werken.

Potentieel“Impact-bewuste robots kunnen een grote rol gaan spelen in de logis-

tiek”, zegt Saccon. “E-commerce heeft een hoge vlucht genomen, en op

een krappe arbeidsmarkt wordt het steeds moeilijker om arbeidskrachten

te vinden. Bovendien is het werk in distributiecentra vaak geestdodend,

en slecht voor de gezondheid. Impact-bewuste robots kunnen dan

uitkomst bieden, zodat werknemers de handen vrij hebben voor ander

werk.”

De onderzoekers werken in het project nauw samen met vier bedrijven

die gespecialiseerd zijn in logistiek, automatisering, robotproductie en

fysische simulatie: Vanderlande en Smart Robotics, beide uit Nederland,

het in München gevestigde Franka Emika, en het Zweedse Algoryx. Het

onderzoeksproject heet I.AM, wat staat voor Impact Aware Manipulation.

De Europese Unie ondersteunt het programma met een bedrag van 4,4

miljoen euro.

36.

Pareto-fromtDit iteratieve optimalisatiesysteem heeft het

proces om te komen tot potentiële oplossingen

die voldoen aan de twee tegenstrijdige criteria

die worden nagestreefd, sterk gestroomlijnd.

Dit soort processen van het vinden van de

beste oplossingen in situaties waarin het verbe-

teren van de ene factor de neiging heeft om de

andere te verergeren, staat bekend als een

Pareto-front, dat een grafiek van de punten

weergeeft, zodat elke verdere verbetering van

de ene factor de andere zou verergeren. Met

andere woorden, de grafiek geeft de best

mogelijke compromispunten weer, afhankelijk

van het relatieve belang dat aan elke factor

wordt toegekend.

Voor het trainen van typische neurale netwer-

ken zijn zeer grote datasets nodig, variërend

van duizenden tot miljoenen voorbeelden,

maar Kulik en haar team waren in staat om dit

iteratieve proces, gebaseerd op het Pareto

frontmodel, te gebruiken om het proces te

stroomlijnen en betrouwbare resultaten te

leveren met behulp van slechts een paar hon-

derd monsters.

Als demonstratie kwam het team tot een set

van de acht veelbelovende materialen - dit uit

bijna drie miljoen kandidaten - die voor energie-

opslag in een flow batterij geschikt zouden

kunnen zijn. Met conventionele analytische

methoden zou deze studie vijftig jaar hebben

geduurd. Nu lukte het in vijf weken.

De bevindingen worden gerapporteerd in het

tijdschrift ACS Central Science, in een paper van

MIT professor in chemische engineering

Heather Kulik, Jon Paul Janet PhD ‘19, Sahasrajit

Ramesh en afgestudeerde student Chenru

Duan.

In de studie werd gekeken naar een reeks

materialen die overgangsmetaalcomplexen

worden genoemd. Deze kunnen in een groot

aantal verschillende vormen bestaan, en Kulik

zegt dat ze “echt fascinerende, functionele

materialen zijn die anders zijn dan veel andere

materiaalfasen. De enige manier om te begrij-

pen waarom ze werken zoals ze werken, is door

ze te bestuderen met behulp van kwantum-

mechanica.” Het voorspellen van de eigen-

schappen van een van de miljoenen van deze

materialen zou ofwel tijdrovend en resource-

intensief spectroscopie en ander labwerk verei-

sen, ofwel tijdrovend, zeer complex op fysica

gebaseerde computermodellering voor elk

mogelijk kandidaat-materiaal of combinatie van

materialen. Elk van deze studies zou uren tot

dagen werk kunnen vergen.

In plaats daarvan namen Kulik en haar team

een klein aantal verschillende mogelijke mate-

rialen en gebruikten deze om in een geavan-

ceerd machine-lerend neuraal netwerk te leren

over de relatie tussen de chemische samen-

stelling van de materialen en hun fysieke

eigenschappen. Die kennis werd vervolgens

toegepast om suggesties te genereren voor de

volgende generatie van mogelijke materialen

die gebruikt kunnen worden voor de volgende

trainingsronde van het neurale netwerk. Door

vier opeenvolgende iteraties van dit proces

verbeterde het neurale netwerk telkens aan-

zienlijk, totdat het duidelijk werd dat verdere

iteraties geen verdere verbeteringen meer zou-

den opleveren.

Kunstmatige intelligentie

Bij het doorzoeken van theoretische lijsten met mogelijke nieuwe materialen voor batterijen of andere

energiegerelateerde apparaten, zijn er vaak miljoenen potentiële materialen die overwogen kunnen worden.

Hierbij moeten meerdere criteria in één keer worden vervuld en geoptimaliseerd. Onderzoekers van MIT hebben

onlangs een manier gevonden om de speurtocht drastisch te stroomlijnen middels machine learning.

Neurale netwerken vinden nieuwe materialen

.37Kunstmatige intelligentie

Bij het screenen van de flowbatterijmaterialen

waren de gewenste eigenschappen met elkaar

in tegenspraak, zoals vaak het geval is: Het

optimale materiaal zou een hoge oplosbaarheid

hebben en een hoge energiedichtheid - de

mogelijkheid om energie op te slaan voor een

bepaald gewicht. Maar een toenemende

oplosbaarheid heeft de neiging om de energie-

dichtheid te verminderen, en vice versa.

Het neurale netwerk was niet alleen in staat om

snel met veelbelovende kandidaten te komen,

het was ook in staat om door middel van elke

iteratie niveaus van vertrouwen toe te kennen

aan zijn verschillende voorspellingen, wat hielp

om de steekproefselectie bij elke stap te ver-

fijnen. “We ontwikkelden een beter dan best-

in-class onzekerheidskwantificatietechniek om

echt te weten wanneer deze modellen zouden

falen”, zegt Kulik.

Proof-of-conceptDe uitdaging voor de proof-of- concept was het

gebruik van materialen voor redox-stroombat-

terijen, een type batterij dat veelbelovend is

voor grote, netvormige batterijen die een

belangrijke rol kunnen spelen bij het mogelijk

maken van schone, hernieuwbare energie.

Transitiemetaalcomplexen zijn de voorkeurs-

categorie van materialen voor dergelijke batte-

rijen, zegt Kulik, maar er zijn te veel mogelijk-

heden om met conventionele middelen te

evalueren. Ze begonnen met een lijst van drie

miljoen van dergelijke complexen voordat ze

dat uiteindelijk tot de acht goede kandidaten

hebben teruggebracht, samen met een set ont-

werpregels die de experimenteerders in staat

moeten stellen om het potentieel van deze

kandidaten en hun variaties te verkennen.

“Door dat proces wordt het neurale net zowel

steeds slimmer over de ruimte, maar ook

steeds pessimistischer dat alles wat we al heb-

ben gekarakteriseerd verder kan verbeteren

dan wat we al weten”, zegt ze.

Bredere toepassingenAfgezien van de specifieke overgangsmetaal-

complexen die worden voorgesteld voor verder

onderzoek met behulp van dit systeem, zou de

methode zelf volgens haar veel bredere toe-

passingen kunnen hebben. “We zien het als het

kader dat kan worden toegepast op elke uitda-

ging op het gebied van materiaalontwerp,

waarbij je echt probeert om meerdere doelstel-

lingen tegelijk aan te pakken. Weet je, de meest

interessante materiaalontwerpuitdagingen zijn

die waarbij je één ding probeert te verbeteren,

maar het verbeteren van een ander ding verer-

gert. En voor ons was het redox-batterijpaar

gewoon een goede demonstratie van wat we

met deze machine kunnen leren en materialen

sneller kunnen ontdekken.”

Het optimaliseren van katalysatoren voor ver-

schillende chemische en industriële processen

is bijvoorbeeld een ander soort van dergelijke

complexe materialen zoeken, zegt Kulik. De

huidige gebruikte katalysatoren bevatten vaak

zeldzame en dure elementen, dus het vinden

van even effectieve verbindingen op basis van

overvloedige en goedkope materialen zou een

belangrijk voordeel kunnen zijn.

“Dit document vertegenwoordigt, geloof ik, de

eerste toepassing van multidimensionale

gerichte verbetering in de chemische weten-

schappen”, zegt ze. Maar het belang van het

werk op de lange termijn zit hem in de metho-

dologie zelf, vanwege dingen die anders mis-

schien helemaal niet mogelijk zijn. “Je begint te

beseffen dat zelfs met parallelle berekeningen,

dit gevallen zijn waarin we op geen enkele an-

dere manier met een ontwerpprincipe zouden

zijn gekomen. En deze aanknopingspunten die

uit ons werk komen, zijn niet noodzakelijkerwijs

ideeën die al bekend waren uit de literatuur of

die een expert je had kunnen aanwijzen.”

“Dit is een prachtige combinatie van concepten

in de statistiek, toegepaste wiskunde en

natuurwetenschappen die zeer nuttig zal zijn in

ingenieurstoepassingen”, zegt George Schatz,

professor in de scheikunde en in de chemische

en biologische techniek aan de Northwestern

University, die niet met dit werk werd geassoci-

eerd. Hij zegt dat dit onderzoek zich richt op

“hoe je machinaal kunt leren als er meerdere

doelstellingen zijn. Kulik’s aanpak maakt

gebruik van geavanceerde methoden om een

kunstmatig neuraal netwerk te trainen dat

wordt gebruikt om te voorspellen welke combi-

natie van overgangsmetaalionen en organische

liganden het beste zal zijn voor redoxbat terij-

elektrolyten.”

Schatz zegt dat “deze methode kan worden

gebruikt in veel verschillende contexten, dus

het heeft de potentie om het machine learning

te transformeren, wat een belangrijke activiteit

is over de hele wereld.” Het werk werd onder-

steund door het Office of Naval Research, het

Defense Advanced Research Projects Agency

(DARPA), het Amerikaanse Ministerie van Ener-

gie, het Burroughs Wellcome Fund en de AAAS

Marion Milligan Mason Award.

productnieuws38.

Met een breder platform, meer banen,

extra plaatsingsmogelijkheden en scherpere prijzen.

Bekijk vandaag de vernieuwde website nog!

www.betabanen.nl

BANEN IN TECHNIEK, ICT,

CHEMIE & LIFE SCIENCES

Bètabanen is vernieuwd!

Alpha Robotica is specialist in het programmeren en

integreren van diverse PLC-, Robotica- en Vision

systemen. Met meer dan 20 jaar ervaring in robotica

en machinebesturingen zijn wij voor zowel

gebruikers als systeemintegrators de perfecte partner

om u van A tot Z te ondersteunen bij uw projecten.

+31 (0)172 41 95 53info@alpha-robotica.nlwww.alpha-robotica.nl

Software en support voor industriële automatisering

Vision

PLC

Robotica

Kant-en-klare oplossingen voor veilige samenwerking tussen mens en robot

in werkprocessen hoger. De Safe

Robotics Area Protection-syste-

men zijn niet alleen verkrijgbaar in

een generieke uitvoering, maar

ook als fabrikantspecifieke varian-

ten. Zo biedt SICK systemen voor

Universal Robots, FANUC en

Yaskawa. Alle Safe Robotics-veilig-

heidssystemen voldoen aan de in-

ternationale veiligheidsnormen.

Safe Robotics Area Protection-

Met zijn Safe Robotics Area

Protection-veiligheidssystemen

sBot speed & sBot stop, maakt

SICK een veilige interactie tussen

mens en robot mogelijk. Daarmee

komen vrij toegankelijke (co-)-

robottoepassingen meteen binnen

handbereik. Dankzij de verschil-

lende oplossingen voor Safe Robo-

tics kan de productiviteit omhoog:

de downtime is lager, de efficiency

veiligheidssystemen zijn kant en

klaar; naast de veiligheidsbestu-

ring en veiligheidsscanner zorgt

SICK ook voor de software, de in-

stallatie- en integratiehandleiding

en het SISTEMA-bestand voor

calculatie van de Performance

Level. Daarmee zijn alle systemen

eenvoudig te integreren binnen de

robotbesturing.

productnieuws .39

Dukschakelaars met IO-Linkverbeteren productiviteit

De lichte en compacte drukscha-

kelaars van SMC (ZSE/ISE-serie)

zijn geschikt voor gebruik in IO-

Link toepassingen. De complete

lijn heeft een uniform ontwerp,

zodat operators alle modellen

eenvoudig kunnen instellen en

aflezen. Veel tijdwinst wordt

bereikt, doordat het instellen min-

der handelingen vraagt.

IO-Link drukschakelaars maken

deel uit van de reeks SMC ‘smart’

producten die bijdragen aan meer

productiviteit, minder kosten en

een betere beschikbaarheid van

machines. IO-Link communicatie

met SMC is mogelijk met stan-

daard bedrading en biedt altijd

toegankelijkheid op afstand. De

gebruiker beschikt over meer data

en kan een betere diagnose stel-

len.

Programmeren is eenvoudig: in

drie stappen of via IO-Link com-

municatie. Het display met drie

schermen geeft de gewenste in-

formatie over bijvoorbeeld actuele

en instelwaarde. De flexibiliteit en

voordelen van de serie zijn onder

meer te vinden in de opslag van

de piek- en dalwaarden, zelfs bij

een stroomonderbreking. Zo is

betere controle van het proces

mogelijk. Dankzij het compacte en

lichte ontwerp is de ZSE20/ISE20

serie zeer geschikt voor gebruik in

mobiele toepassingen, zoals op

een robotarm.

Connectiviteit en automatisering voor edge-toepassingen

Red Lion Controls heeft het

FlexEdge Intelligent Edge Automa-

tion Platform gelanceerd. Dit

geavanceerde systeem biedt

talloze nieuwe mogelijkheden

voor projecten op het gebied van

edge computing. Daarbij zorgt het

gebruiksgemak van FlexEdge

ervoor dat de productiviteit en de

efficiëntie van projecten op het

gebied van digitale transformatie

sterk verbeterd worden.

FlexEdge kent een uiterst modulair

ontwerp en omvat intuïtieve soft-

ware die een snelle en eenvoudi-

ge aanpassing en implementatie

in tal van toepassingen mogelijk

maakt, zonder afbreuk te doen

aan een robuuste en betrouwbare

werking. Het platform is voorzien

van diverse certificeringen die

FlexEdge ideaal maken voor

toepassingen in de olie- en gas-

winning, waterzuivering, de mari-

tieme sector, projecten op gevaar-

lijke locaties en voor toepassingen

op het gebied van fabrieks-

automatisering.

productnieuws40.

Universeel inzetbare heavy payload robot

Robotcel nu nóg compacter

biedt ook oplossingen voor one

piece flow productie, waarbij de

LA-1800 de te lassen werkstukken

automatisch wisselt. Met of zon-

der lasmal.”

complex of duur hoeft te zijn. De

RRC is een lascel in verschillende

formaten waarin een ABB-lasrobot

gekoppeld is aan een van de be-

tere West-Europese lasmachines.

Het aankoopproces van deze

robotcellen is zo overzichtelijk,

omdat het uit slechts vier stappen

bestaat: inventarisatie, configura-

tie, installatie en starten maar! Dat

de naam ‘ready’ niet zomaar uit de

lucht komt vallen, blijkt uit het feit

dat de RRC operationeel is binnen

een werkdag.

Panasonic heeft haar robotpro-

gramma uitgebreid met een uni-

verseel inzetbare robot met een

payload van 26 kg, een bereik van

1.801 mm en een maximale

bewegingssnelheid van 370 º/sec

gemiddeld over alle assen. Met de

nieuwe LA-1800 robot levert Pana-

sonic de hoogste performance in

dit segment. Daarmee biedt de fa-

brikant voor het eerst een robot

die universeel inzetbaar is, zowel

voor las- en handlingapplicaties

met twee synchroon werkende

robots als stationary tool center

point lastoepassingen waarbij het

werkstuk langs een vaste toorts-

opstelling beweegt.

De bestaande TM/TL-serie robots

met een payload van 6 en 8 kg zijn

specifiek ontwikkeld voor het las-

proces. Met een payload van 26 kg

kan Panasonic met de LA-1800

een bredere vraag naar robotauto-

matisering invullen. Daarmee kan

Valk Welding met de LA-1800 nu

voldoen aan de vraag naar jigless

welding toepassingen.

“De vraag naar jigless welding toe-

passingen vraagt om een robot die

softwarematig kan communiceren

met de lasrobot en dus ook met

zijn stroombron. De besturing van

de LA-1800 werkt simultaan met

de robotbesturing van de TM/TL-

“Onze kant-en-klare Ready Robotic

Cell (RRC) was al compact, maar

dankzij de implementatie van een

roldeur is deze robotcel nu nóg

compacter”, aldus RobWelding-

directeur Karel van Vlastuin.

"In vergelijking met de originele

RRC zorgt de roldeur al voor meer

compactheid, maar daarnaast mag

vanwege de fysieke afscherming

die de roldeur biedt tevens de

inloopafstand - de afstand tussen

de voorkant van het hekwerk en

de draaicirkel van de manipulator

- korter zijn, wat onze RRC extra

compact maakt."

serie lasrobots. Daarmee kan de

LA-1800 het werkstuk positione-

ren terwijl de andere robot het

werkstuk last - Twin Harmonizer

concept”, legt Peter Pittomvils,

CCO van Valk Welding uit. “Dit

Potentiële kopers die bang zijn dat

door de verkleinde afstanden de

interchange van de robot gaat

draaien wanneer er zich een

persoon in de cel bevindt, kunnen

zorgeloos gaan slapen, stelt Van

Vlastuin. “Hiervoor hebben we

een klein stukje boven de vloer,

direct achter de roldeur, horizon-

tale lichtschermen geplaatst,

waardoor de interchange niet gaat

draaien.” De roldeur zit optioneel

in het RRC-pakket.

Met de RRC toont lasrobotspecia-

list RobWelding al vanaf 2017 aan

dat de aanschaf van een robot niet

productnieuws .41

nieuw model Power Clamps

Destaco introduceert Model

84A40-1/84A50-1 Power Clamps.

Ondanks het zeer compacte dub-

belearmige ontwerp, produceren

deze pneumatisch aangedreven

klemmen een hoge kracht- en

tolerantiecompensatie voor het

stevig bij elkaar houden van plaat-

werk tijdens diverse kritische as-

semblagetoepassingen, zoals las-

sen.

De individueel instelbare ope-

ningshoeken van de armen en de

tolerantiecompensatie zorgen

voor maximale flexibiliteit, waar-

door klanten de installatie-inspan-

ningen en omsteltijden tot een

minimum kunnen beperken, wat

uiteindelijk leidt tot lagere kosten.

De standaard openingshoek van

de klem is 90 graden, maar de

openingshoek van beide armen is

onafhankelijk van elkaar instel-

baar. Deze veelzijdigheid maakt

een plaatsbesparende installatie

mogelijk en maakt de klemmen

zeer flexibel in het gebruik.

Er zijn drie verschillende sets van

armen beschikbaar voor het klei-

nere model 84A40-1 en vier voor

de 84A50-1. Net als bij de bekende

Destaco 82M-3E en TCC-2E Power

Clamp series hebben de nieuwe

dubbelarmige klemmen een

tweedelige detectie en zijn ze ver-

krijgbaar in drie verschillende sen-

sorvarianten, zoals PNP en NPN.

Het gesloten ontwerp van de

klemmen betekent ook dat ze zijn

afgedicht tegen externe vervuiling

en kunnen worden gebruikt in

zware bedrijfsomgevingen. Le-

vensduursmering maakt de klem-

men praktisch onderhoudsvrij.

Trusting in experience.Benefitting from innovation.Advancing sensor technology.

Optimale oplossingen, afgestemd op uw behoeften: Ervaar state-of-the-art technologieën en innovaties met industriële sensoren en systemen van Pepperl+Fuchs – het maakt de weg vrij naar volledig gekoppelde productieprocessen voor de toepassingen van de toekomst.

www.pepperl-fuchs.com

productnieuws42.

Bedieningspaneel voorhoogwaardige toepassingen

B&R een uitgebreide aanbod die

schaalbaar is, zowel qua kosten als

in prestaties. De Power Panels zijn

ook verkrijgbaar in een C-serie

variant, deze bevatten een geïnte-

greerde controller.

B&R heeft de krachtige T80 bedie-

ningsterminal toegevoegd aan

haar Power Panel T-serie reeks.

Een krachtige Intel Atom-proces-

sor maakt veelzijdige, dynamische

web-gebaseerde HMI-oplossingen

mogelijk. Het elegante glazen

scherm maakt de Power Panels de

perfecte keuze voor een high-end

machine.

Het glazen scherm heeft een geïn-

tegreerde randbescherming om

de zware omstandigheden van

dagelijks gebruik te doorstaan.

Door haar geringe inbouwdiepte

zijn de schermen eenvoudig in een

schakelkast of zwenkarmsysteem

te monteren. Het capacitieve

multitouch scherm reageert nauw-

keurig en betrouwbaar, zelfs bij

bediening met dikke lederen

handschoenen. De B&R Power

Panels zijn verkrijgbaar met dis-

play-diagonalen variërend van 7”

tot 15”.

Het Power Panel T80 wordt gele-

verd met een geïntegreerde ser-

vicepagina. Deze pagina opent

zonder dat deze geïnstalleerd

hoeft te worden en maakt confi-

guratie van het IP-adres, de DHCP-

server en de schermbeveiliging

mogelijk. Deze instellingen kun-

nen eenvoudig worden opgesla-

gen op een usb-stick en zo worden

gekopieerd naar andere Power

Panel T80 apparaten.

Het besturingssysteem Power

Panel T80 is volledig beveiligd

tegen ongewenste wijzigingen

door applicatieprogramma’s. Op

het moment dat de T80 in bedrijf

is, worden applicatiegegevens

uitsluitend opgeslagen in het

‘vluchtig’ RAM-geheugen. De

prestaties en stabiliteit van het

besturingssysteem worden daar-

om niet beïnvloed door gegevens-

fragmentatie, zelfs niet na jaren

gebruik. Het besturingssysteem is

tevens beveiligd tegen sabotage.

De T80 zorgt voor een compleet

B&R bedieningsterminal aanbod.

Samen met de T30 en de T50 biedt

.1. .2. .3. Nieuwe universele bevestiging voor energietoevoersystemen op verschillende robottypen. Een basiselement voor flexibele montage, bijvoorbeeld: 1. als voordelige klittenbandlus 2. met protectiering of 3. als aansluitelement. Veelzijdig, eenvoudig te monteren en voordelig. Voorzien van anti-slip klittenband voor een stevige grip.

triflex® R COB houder: Eenvoudige energietoevoer

Snelle bevestiging aan Cobots

igus® the-chain ... moving energy made easy motion plastics® ... for longer lifeigus® B.V. Tel. 0346 353 932 info@igus.nl

NL-1254-COB-Halter 190x65M.indd 1 23.07.19 10:04

Neem contact op met Erik de Jonge.dejong@archermedia.nl | 06 246 852 25

WWW.VISIONENROBOTICS.NL/ADVERTEREN

Adverteren in Vision+Robotics?

visionRobotics

VenR_adverteren stopper_230x300.indd 1 24-02-20 13:46

SAMENWERKEN ALS GELIJKEN.

De mens en de robot. Ze werken steeds nauwer samen. Sensoren helpen robots om intelligente beslissingen te nemen en geven ze de mogelijkheid om objecten, de omgeving of de eigen positie waar te nemen. SICK-sensoren zorgen voor een excellente waarneming – dé voorwaarde voor een nauwe samenwerking. Ze zijn er voor alle robotica-uitdagingen: van Robot Vision tot Safe Robotics, van End-of-Arm Tooling tot Position Feedback. Maak ook kennis met Sensor Intelligence in optima forma. www.sick.nl/robotics

SICK20190176 Adv. Vision & Robotics Robotics 230x300.indd 1 06-03-19 08:37