1 MBUROJA.net

Vlera të përgjithshme të Kuranit dhe inkurajim për ta lexuar atë Parathënie e Tefsir el-Kurtubi

Kjo temë është e gjerë dhe dijetarët kanë shkruar libra të shumtë lidhur me të.

Ne do të përmendim disa pika që tregojnë vlerën e Kuranit dhe shpërblimit që

Allahu përgatiti për njerëzit e tij, nëse ata tregohen të sinqertë për hir të Tijin

dhe punojnë sipas tij. Aspekti i parë i vlerës së Kuranit për të cilën besimtari

duhet të jetë i vetëdijshëm është se Kurani erdhi nga Zoti i botëve dhe nuk është

i krijuar. Ai përbëhet nga fjalë të pakrahasueshme dhe ka një cilësi që s’ka të

barabartë me të. Recitimi i tij janë zërat e recituesve dhe tingujt e tyre. Ai

(recitimi) është përvetësim nga ana e tyre dhe ata janë të urdhëruar ta kryejnë

atë si një obligim në akte të caktuara të adhurimit dhe ai (recitimi) është i

rekomanduar në kohë të ndryshme. Atyre u është ndaluar ta lexojnë atë në

gjendje të papastërtisë seksuale (xhunubllëk), kurse shpërblehen për leximin e tij

dhe ndëshkohen për lënien e tij. Kjo është një pjesë e asaj për çka muslimanët,

njerëzit e së vërtetës, pajtohen. Hadithet tregojnë për këtë dhe transmetimet e

mirënjohura e provojnë këtë.

Shpërblimi dhe ndëshkimi ndërlidhen vetëm me atë që njerëzit përfitojnë, siç do

të shpjegohet më poshtë. Sikur të mos ishte forca që Allahu vendosi në

zemrat e robërve, me qëllim që ata ta përsiatin atë, ta studiojnë atë dhe ta

kujtojnë përmbajtjen e tij lidhur me dëgjueshmërinë, adhurimin dhe kryerjen e

detyrave ndaj Tij, ata do të ishin tepër të dobët dhe do të shembeshin nën

peshën e tij apo do të asgjësoheshin. E, si ta bartin, kur Allahu thotë:

“Sikur ta zbritnim këtë Kuran mbi ndonjë mal, do ta shihje atë të strukur, të

bërë copash nga frika ndaj Allahut.” (el-Hashr, 21)

Çfarë është forca e zemrave krahasuar me atë të maleve! Por, Allahu u dha

forcë robërve për të bartur atë që dëshiron Ai si një favor dhe mëshirë nga Ai.

Sa u përket haditheve lidhur me këtë temë, i pari është ai që e përcjellë et-

Tirmidhi nga Ebu Se’id se i Dërguari i Allahut tha:

“Zoti tha: ‘Nëse dikujt i hiqet përqendrimi nga lutja ndaj Meje, për shkak të

Kuranit dhe për shkak se më kujton (dhikr) Mua, do t’i jap më mirë se ajo çfarë

u jap atyre që më lusin.”

Ai po ashtu tha:

“Epërsia e fjalëve të Allahut ndaj të gjitha fjalëve të tjera është si epërsia e

Allahut ndaj krijesave të Tij.” (Hasan garib)

Es-Samarkandi shënoi në Musnedin e tij se Abdullahu tha:

2 MBUROJA.net

“Shtatë suret e gjata janë si Tewrati. Suret me nga njëqind ajete janë si Inxhili.

Metheni (el-Fatiha) janë si Zeburi. Dhe pjesa tjetër e Kuranit është e

shkëlqyeshme.”

Në et-Tirmidhi, Aliu përcolli: “Dëgjova të Dërguarin e Allahut të thoshte:

- Do të ketë sprova si pjesët e errëta e natës.

- O i Dërguar i Allahut, si t’u shmangemi atyre? – pyeta

- Libri i Allahut përmban historinë tuaj, informatat rreth asaj çfarë ka ndodhur

para jush, lajme për atë çfarë do të ndodhë dhe gjykimin e drejtë mes jush. Ai

është i rëndësishëm, jo shaka. Allahu do ta shtypë çdo tiran që e braktisë

atë dhe do ta devijojë këdo që kërkon udhëzim nga diçka tjetër veç tij. Ai

është Litari i fortë i Allahut, Drita e tij e qartë dhe Kujtuesi i urtë. Ai është

rruga e drejtë. Dëshirat nuk devijohen nga ai, gjuhët nuk ngopen me të, dhe,

ata që ia kanë frikën Zotit, nuk mërziten me të. Ai nuk lodh, kur lexohet

shumë, dhe mrekullitë e tij nuk pushojnë. Është i tillë që xhinët nuk e lanë

pasi e dëgjuan njëherë; ata thanë: ‘Dëgjuam një Kuran të mrekullueshëm, që

udhëzon për rrugën e drejtë.’ (72:1-2) Kush e di atë, ka një dije me përparësi.

Kush e thotë atë, flet të vërtetën. Kush gjykon me të, është i drejtë. Kush

vepron sipas tij, shpërblehet. Kush thërret për te ai, është i udhëzuar për

rrugën e drejtë.’ Pra, merre atë, o ti me një sy.’1”

El-Enberi tha në Librin e tij “Refuzim i atij që kundërshton redaktimin e Uthmanit,”

duke përcjellë nga Abdullah ibn Mes’ud , se i Dërguari i Allahut tha:

“Kurani është banketi i Allahut. Mësoni sa të mundeni nga banketi i Tij. Ky

Kuran është Litari i Allahut, Drita e qartë dhe shërim i dobishëm. Ai është

mbrojtje për atë që kapet për të dhe shpëtim për atë që e ndjek. Ai s’është i

shtrembër, kështu që i drejton gjërat. Ai nuk devijon ashtu që të të bëjë fajtor.

Mrekullitë e tij nuk pushojnë. Ai nuk të lodhë nga përsëritja e shumtë. Nuk

them se elif-lam-mim është një shkronjë apo dy elife, kur njëra e zë tjetrën. Ju

s’duhet të pushoni së recituari el-Bekare. Shejtani ikën nga një shtëpi ku

recitohet surja el-Bekare. Shtëpia më e zbrazët nga të mirat është shtëpia pa

Librin e Allahut.”2

Në Gharib, Ebu Ubejd citon Abdullahun (ibn Mes’ud) lidhur me “Ky Kuran është

banketi i Allahut. Kush hyn në të, është i sigurt”:

“Interpretimi i këtij hadithi është se kjo (banketi) është metaforë. Kurani

krahasohet me diçka që Allahu ka përgatitur për njerëzit. Ata kanë dobi prej tij.

Pra, Ai i ftoi ata në të.”

El-Buhari shënoi nga Uthman ibn Affan se pejgamberi tha:

1 Këtu Aliu iu drejtua Ibrahim en-Nekha’iut, i cili kishte një sy (njërin e kishte të verbër).

2 (Sh.p.) Hadith i dobët, shejh Albani në Da'if et-Terghib uet-Terhib

3 MBUROJA.net

“Më i miri prej jush është ai, që e mëson Kuranin dhe ua mëson atë të

tjerëve.”

Muslim përcjellë nga Ebu Musa se i Dërguari i Allahut tha:

“Shembulli i një besimtari që e lexon Kuranin është si i qitros: kundërmon erë

të mirë dhe ka shije të mirë. Shembulli i një besimtari që nuk e lexon Kuranin

është si i hurmës: nuk kundërmon erë të mirë, por shijen e ka të ëmbël.

Shembulli i një hipokriti është si i borzilokut: kundërmon erë të mirë, por shijen

e ka të keqe. Shembulli i një hipokriti që nuk e lexon Kuranin është si i

kastravecit të shkretëtirës: nuk ka erë dhe shijen e ka të hidhët.”

Ebu Bekr el-Enberi përmendi se, kur dikush e përfundonte leximin e Kuranit, Ebu

Abdur-Rahmaan es-Sulemi ulej para tij, ia vendoste dorën në kokë dhe i thoshte:

‘Ti! Ki frikë Allahun! Nuk di për dikë më të mirë se ti, nëse ti punon sipas asaj që

e di.”

Ed-Darimi përcolli se Wehb ed-Dhimeri tha: “Nëse Allahu i jep Kuranin dikujt dhe

ai qëndron (në namaz) duke e lexuar atë nga fundi i natës dhe ditën, punon

sipas asaj çfarë ka në të dhe vdes në këtë dëgjueshmëri, në Ditën e Ringjalljes

Allahu do ta ngrejë atë në mesin e engjëjve dhe të pejgamberëve.”

Muslim shënoi se Aisha përcolli se i Dërguari i Allahut tha:

“Ai që e lexon rrjedhshëm Kuranin, do të jetë me engjëjt fisnikë. Ai që e lexon

Kuranin duke belbëzuar (me vështirësi), do të ketë dy shpërblime.”

Pra, ai do të ketë një shpërblim për recitimin dhe një për vështirësinë. Grada e

recituesit të rrjedhshëm janë mbi tërë këtë, sepse Kurani qe i vështirë për të,

pastaj ai e kaloi vështirësinë për t’u bërë si engjëjt. Allahu e di më së miri.

Et-Tirmidhi shënoi nga Abdullah ibn Mes’udi se i Dërguari i Allahut tha:

“Ai që e lexon një shkronjë nga Libri i Allahut, fiton një sevap i cili llogaritet

dhjetëfish. Nuk them se elif-lam-mim është një shkronjë, por elif është një

shkronjë, lam është një shkronjë, dhe mim është një shkronjë.” (Hasan sahih

garib)

Muslim shënoi se Ukbe ibn Amir tha: “I Dërguari i Allahut erdhi te ne ndërsa

ishim në Suffa dhe pyeti: ‘Cili prej jush do të dëshironte të shkonte për çdo ditë

në Buthen apo në el-Akik që të sjellë dy deve me gunga të mëdha pa bërë

padrejtësi?’ Ne thamë: ‘O i Dërguar i Allahut, të gjithë do ta dëshironim këtë!’ Ai

tha: ‘A nuk shkon ndonjë prej jush në xhami për të mësuar apo recituar dy ajete

nga Libri i Allahut? E, kjo është më mirë për të, sesa dy deve; tri ajete janë më

mirë për të, sesa tri deve; katër ajete janë më mirë për të, sesa katër deve, dhe

kështu me radhë sa i përket numrit të deveve.’”

4 MBUROJA.net

Ebu Hurejra përcolli se i Dërguari i Allahut tha:

“Allahu do t’ia heqë një ankth të Ditës së Gjykimit kujtdo që ia heq një ankth

një besimtari. Allahu do t’ia lehtësojë edhe në këtë botë, edhe në tjetrën kujtdo

që ia lehtëson tjetrit. Allahu do ta mbulojë në këtë botë dhe në tjetrën këdo që

e mbulon një musliman. Allahu do ta mbulojë robin e vet përderisa ai ta

ndihmojë vëllain e tij. Atij që përshkon shtegun e kërkimit të dijes Allahu do t’ia

lehtësojë shtegun për Xhenet. Njerëzit nuk takohen në ndonjërën nga shtëpitë

e Allahut për ta mësuar Librin e Allahut e të mos zbresë rehatia mbi ta, të mos

i mbulojë mëshira, të mos i rrethojnë engjëjt, dhe të mos ua përmendë Allahu

atyre që i ka pranë.”

Ebu Dawud, en-Nesa’i, ed-Darimi, dhe et-Tirmidhi shënuan se Ukbe ibn Amir

kish dëgjuar pejgamberin të thoshte:

“Ai që lexon publikisht Kuranin, është si ai që jep sadaka publikisht. Ai që

lexon fshehtas Kuranin, është si ai që fsheh sadakanë.” (Hasan garib)

Et-Tirmidhi shënoi nga Ebu Hurejre se pejgamberi tha:

“Kurani do të vijë në Ditën e Gjykimit dhe do të thotë: ‘O Allah, vishe atë!’, dhe

Ai do t’ia vejë atij kurorën e fisnikërisë.’ Kurani do të thotë: ‘O Allah, më

shumë!’, dhe Ai do t’ia veshë atij teshën e nderit. Pastaj Kurani do të thotë: ‘O

Allah, ji i kënaqur me të!’, dhe Ai do të jetë i kënaqur me të. Do të thuhet:

‘Recito dhe ngrihu,’ dhe atij do t’i shtohet nga një sevap për çdo ajet të

recituar.” (Sahih)

Ebu Dawud shënoi nga Abdullah ibn Amr se i Dërguari i Allahut tha:

“Atyre që e dinë Kuranin do t’u thuhet: ‘Recito dhe ngrihu. Recito ngadalë

ashtu siç bëje në dynja. Pozita jote do të jetë te ajeti i fundit që e lexon.’”

Ibn Maxheh shënoi nga Ebu Se’id el-Khudri, i cili përcolli se i Dërguari i Allahut

tha:

“Atij që e di Kuranin do t’i thuhet: ‘Recito dhe ngrihu.’ Ai do të recitojë dhe do

të ngrihet nga një gradë për çdo ajet, derisa të mbërrijë te ajeti i fundit që e di.”

El-Enberi përcolli nga Umm el-Himsi se i Dërguari i Allahut tha:

“Kujt i jepen dy të tretat e Kuranit, i janë dhënë dy të treta e pejgamberllëkut.

Atij që reciton tërë Kuranin, i është dhënë tërë pejgamberllëku, ndonëse ai

nuk pranon Shpallje. Në Ditën e Gjykimit, atij do t’i thuhet: ‘Recito dhe ngrihu.’

Ai do të lexojë një ajet dhe do të ngrihet një gradë, derisa të kryejë atë çfarë di

nga Kurani. Pastaj do t’i thuhet: ‘Merr,’ dhe ai do të marrë. Pastaj ai do të

5 MBUROJA.net

pyetet: ‘A di çfarë ke në duar?’ Përjetësinë e ke në të djathtën, lumturinë në të

majtën.’”

El-Merwezi përcolli nga Aliu se i Dërguari i Allahut tha:

“Nëse dikush lexon Kuranin, e këndon atë dhe e mëson përmendsh, Allahu do

ta pranojë në Xhenet dhe do t’ia lejojë të ndërmjetësojë për të gjithë anëtarët

e familjes së tij për të cilët Zjarri është bërë i obliguar.”3

Umm Derda tha: “Vizitova Aishen dhe e pyeta: ‘Cila është epërsia mes atij

që e reciton Kuranin dhe atij që nuk e reciton nga ata që do të hyjnë në Xhenet?’

Aisha u përgjigj: ‘Numri i gradave në Xhenet do të jetë sipas numrit të ajeteve të

Kuranit. Asnjë s’do të hyjë në Xhenet më mirë sesa ai që reciton Kuranin.’” Ebu

Muhamed Mekki e përmendën këtë.

Ibn Abbas tha: “Nëse dikush e reciton Kuranin dhe ndjek atë çfarë ka në të,

Allahu do ta udhëzojë dhe do ta mbrojë në Ditën e Llogarisë nga llogaria e keqe.

Kjo sepse Allahu thotë: ‘Ata që ndjekin udhëzimin Tim, nuk do të humbasin e as

nuk do të vuajnë.’ (Ta-He, 123)

Ibn Abbas tha: “Allahu garantoi se, ai që ndjek Kuranin, s’do të devijojë në

këtë botë e as nuk do të jetë i pafat në botën tjetër.” Mekki, po ashtu, përmendë

këtë.

El-Lejth tha: “Është thënë se askujt nuk i vjen mëshira më shpejt sesa atij që e

dëgjon Kuranin, bazuar në fjalët e Plotfuqishmit: ‘Kur të lexohet Kurani, dëgjoje

dhe hesht, ndoshta do të mëshirohesh.’ (7:204)” Fjala “ndoshta” e bën atë

(mëshirën) të obligueshme.

Nëse Musned të Ebu Dawud et-Tejelisi shënohet nga Abdullah ibn Amr se i

Dërguari i Allahut tha:

“Kush qëndron (në namaz) për dhjetë ajete, s’do të shkruhet ndër të

shkujdesurit. Kush qëndron për njëqind ajete, do të shkruhet ndër të

dëgjueshmit. Kush qëndron për një mijë ajete, do të shkruhet ndër ata me

grumbuj (kintar) shpërblimesh.”

Ka shumë transmetime rreth kësaj, dhe kjo që përmendëm mjafton. Allahu

është Ai që mundëson suksesin.

3 (Sh.p.) Hadith shumë i dobët, shejh Albani në Da'if et-Terghib uet-Terhib.

6 MBUROJA.net

Si të recitosh Librin e Allahut dhe çka është e papëlqyeshme dhe e

ndaluar lidhur me këtë

El-Buhari shënoi se Katade tha: “E pyeta Enesin lidhur me recitimin e të

Dërguarit të Allahut dhe ai tregoi: ‘Ai i zgjaste rrokjet në recitimin e ‘bismilahir-

rahmaanir-rahim.’ Ai e zgjaste emrin “Allah,” e zgjaste “er-Rrahmaan”, dhe e

zgjaste “er-Rrahiim.”

Et-Tirmidhi shënoi se Umm Seleme tha: “I Dërguari i Allahut ndalej në

recitimin e tij. Ai thoshte ‘Elhamdulil’lahi Rabilealemin’ dhe ndalej, ‘er-

Rrahmaanir-Rrahiim’ dhe ndalej, pastaj recitonte ‘Maaliki jeumid-din.’” (Garib;

Ebu Dawud e shënoi një hadith të ngjashëm)

Është përcjellë se pejgamberi tha:

“Zërin më të mirë ka ai tek i cili vëren frikën nga Allahu gjatë recitimit.”

Është përcjellë se Zijed en-Numejri erdhi së bashku me recituesit te Enes ibn

Melik dhe iu tha të recitonte. Ai e ngriti zërin dhe nisi të recitonte me ton

këndimi, dhe kishte zë të fortë. Me ta dëgjuar atë, Enesi zbuloi fytyrën – meqë ai

e mbulonte fytyrën me një pëlhurë të zezë – dhe tha: “Ti! Çfarë bën kështu!?”

Kur Enesi i bënte vërejtje diçkaje, hiqte pëlhurën nga fytyra.

Është përcjellë se Kajs ibn Ubbas tha: “Sahabët e të Dërguarit të Allahut nuk e

pëlqenin ngritjen e zërit në bërjen e dhikrit.”

Ata që nuk e pëlqenin ngritjen e zërit në recitimin e Kuranit qenë Se’id ibn el-

Musejjeb, Se’id ibn Xhubejr, el-Kasim ibn Muhamed, el-Hasan el-Basri, Ibn Sirin,

en-Nekha’i, dhe të tjerë. Melik ibn Enes dhe Ahmed ibn Hanbel nuk e pëlqenin

këtë, po ashtu. Të gjithë ata nuk e pëlqenin ngritjen e zërit me Kuran e as

këndimin e tij.

Është përcjellë se Se’id ibn el-Musejjeb dëgjoi Umer ibn Abdul-Azizin të

udhëhiqte njerëzit në namaz dhe të recitonte me ton këndimi, kështu që i dërgoi

një porosi, ku i shkroi: “Allahu të drejtoftë! Imami nuk bën të lexojë ashtu.” Dhe

Umer ibn Abdul-Azizi e ndaloi leximin në atë mënyrë.

El-Kasim ibn Muhamed tha: “Një burrë recitoi në xhaminë e pejgamberit me

ton këndimi dhe el-Kasim ia tërhoqi vërejtjen. Ai tha: Allahu thotë: ‘Vërtet, ky

është një Libër madhështor. E kota s’mund ta mbërrijë atë as nga para, as nga

mbrapa’ (40: 40-41)”

Melik përcjellë se ishte pyetur lidhur me nebr (theksimin) gjatë recitimit të Kuranit

në namaz dhe ai kishte shprehur mospëlqim të fortë dhe i kishte bërë vërejtje

theksimit së zërit në recitim. Ibn el-Kasim përcolli prej tij se ai qe pyetur lidhur me

7 MBUROJA.net

melodinë në namaz dhe ai ishte përgjigjur: “Nuk më pëlqen kjo.” Ai tha: “Ky është

një lloj këndimi të cilin e bëjnë ata që paguhen me para (këngëtarët).”

Një grup e lejojnë theksimin e zërit me Kuran dhe recitimin e tij me ton këndimi.

Kjo sepse, kur dikush e zbukuron zërin gjatë recitimit, ai depërton më thellë në

zemër dhe zemra dëgjon më vëmendshëm. Ata gjejnë mbështetje për këtë në

fjalët e pejgamberit :

“Zbukurojeni Kuranin me zërat tuaj.”

Këtë e përcollën el-Bera ibn Azib si edhe Ebu Dawud dhe en-Nesa’i. Po ashtu,

pejgamberi tha:

“Ai që nuk e këndon Kuranin, s’është prej nesh.” (Muslim)

Kemi dhe atë që Ebu Musa i tha pejgamberit : “Po të dija se po dëgjoje

recitimin tim, do ta zbukuroja për ty.”

Abdullah ibn Mughaffel tha: “Në një udhëtim gjatë vitit të Pushtimit, i Dërguari i

Allahut , ndërsa ishte mbi deve, recitoi suren el-Fet’h duke e ndryshuar tonin e

recitimit.”

Prej atyre që patën këtë qëndrim qenë Ebu Hanife dhe bashkëmendimtarët e tij,

esh-Shafi, Ibn el-Mubarek, dhe en-Nedr ibn Shumejl. Kjo, po ashtu, qe zgjedhja

e et-Taberi, Ebul-Hasen ibn Bettal, Kadi ebu Bekr ibn el-Arabi, dhe e të tjerëve.

Qëndrimi i parë (i moskëndimit) është më i shëndoshë, për shkak të asaj çfarë

përmendëm dhe do të përmendim në vijim. Sa i përket përdorimit të hadithit të

parë si provë, kjo nuk e qartë. Ky është një shembull i ndryshimit të rendit normal

(të kuptimit) dhe, në fakt, e ka kuptimin: Zbukurojini zërat tuaj me Kuranin.” El-

Khatabi tha: “Kështu e interpretuan këtë hadith më shumë se një Imam, duke

thënë se është ndryshim i rendit (të kuptimit).”

El-Khatabi përcolli nga el-Bera se i Dërguari i Allahut tha: “Zbukurojeni Kuranin

me zërat tuaj,” dhe tha se: “Kjo do të thotë të bëjmë një recitim melodik dhe ta

marrim këtë si shenjë dhe si zbukurim. Është thënë dhe se kjo nënkupton

inkurajim të njerëzve për ta recituar Kuranin në vazhdimësi. Është përcjellë nga

Ebu Hurejre se kishte dëgjuar të Dërguarin e Allahut të thoshte: “Zbukurojini

zërat tuaj me Kuranin.” Është përcjellë, po ashtu, se Umeri tha: “Bëjini zërat

tuaj të mirë me Kuranin.”

Pikërisht sipas këtij kuptimi duhet të merren edhe fjalët e pejgamberit : “Ai që

nuk e këndon Kuranin, s’është prej nesh,” domethënë, ai që nuk e bën të mirë

zërin e tij me Kuran, nuk është prej nesh. Kështu e interpretoi edhe Abdullah ibn

ebi Mulejke. Abdul-Xhebber ibn el-Wird tha se kish dëgjuar Ibn ebi Mulejken të

përcillte se Abdullah ibn ebi Jezid kish pas thënë: “Ebu Lubebe kaloi pranë nesh

8 MBUROJA.net

dhe ne e ndoqëm atë, derisa hyri në shtëpinë e tij. Ai kishte pamje të një

leckamani. E dëgjova atë të thoshte: ‘E dëgjova të Dërguarin e Allahut të

thoshte: ‘Ai që nuk e këndon Kuranin, s’është prej nesh.’” Abdul-Xhebber tha:

“Pyeta Ibn ebi Mulejken: ‘Ebu Muhamed, çfarë mendon për atë që nuk ka zë të

mirë?’ Ai u përgjigj: ‘Le të zbukurojë aq sa të mundet.’” (Ebu Dawud)

Ky, po ashtu, është kuptimi i fjalëve të Ebu Musas drejtuar pejgamberit : “Po

të dija se po dëgjoje recitimin tim, do ta zbukuroja (me tertîl) për ty.” Kjo tregon

edhe për atë se ai recitonte shpejt, me një zë të natyrshëm, të mirë. Po ta dinte

ai se pejgamberi po e dëgjonte, do ta zgjaste recitimin me tertîl (recitim të

ngadaltë), ashtu siç bënte zakonisht, kur i lexonte të Dërguarit . Ai e bënte këtë,

me qëllim që ta shtonte bukurinë e zërit të tij gjatë recitimit.

Kërkojmë nga Allahu të na ruaj nga interpretimi i gabuar i fjalëve të

pejgamberit se Kurani zbukurohet me zërat tonë apo me çfarëdo tjetër!

Kushdo që e interpreton në këtë mënyrë, bën diçka të tmerrshme në kuptimin se

ai pohon të ketë nevojë Kurani për diçka që ta zbukurojë atë. Kurani është Dritë

dhe zbukurimi më i madh për atë që bartë shkëlqimin e tij. Thuhet se urdhri për

zbukurim do të thotë të mësosh recitimin apo leximin dhe ta zbukurosh atë me

zërin tënd, çka nënkupton ta zbukurosh recitimin me zë, meqë “Kuran” do të

thotë recitim, siç thotë Allahu : “Recitim (Kuran) i agimit” (17:78). Sipas këtij

interpretimi, është e qartë se kjo thjesht do të thotë “të recitosh,” siç dhe e

sqaruam.

Thuhet se fjala e cila (në arabisht) kuptohet si “këndim” (jeteghanne), vjen nga

istighne (mospasje nevojë), jo nga ghine (këndim). Ky qe interpretimi që u

adoptua nga Sufjan ibn Ujejne dhe Weki ibn el-Xherrah. Sufjan përcolli këtë nga

Sa’d ibn ebi Wekkas. Po ashtu, kemi një çështje tjetër që përcillet nga Sufjan, të

cilën e përmendë Is’hak ibn Rahewejh, se kjo do të thotë: pasuri dhe mospasje

nevojë për fjalë të tjera. Ky interpretim u parapëlqye nga el-Buhari, kur ai trajtoi

këtë çështje në ajetin “A nuk u mjafton atyre që Ne ta zbritëm Librin i cili u

recitohet atyre?” (29:51) Ajo që mendohet me pasurim me anë të Kuranit, është

mospasja e nevojës për historitë e popujve. Këtë e kanë thanë interpretuesit.

Thuhet edhe se jeteghanne do të thotë të shfaqësh shqetësim. Me fjalë të tjera,

shqetësimi duhet të shfaqet te recituesi, kur ai të recitojë apo të lexojë, dhe kjo

nuk vjen nga ghunje (të jesh në gjendje të heqësh dorë nga diçka), sepse për

këtë do të duhej të përdorej një formë tjetër e foljes. Një grup dijetarësh besuan

në këtë, përfshirë këtu dhe Imam ibn Hibban el-Busti. Prova e tyre qe ajo çfarë

përcolli Muterrif ibn Abdullah ibn esh-Shikhkhir nga babai i tij: “Shkova te i

Dërguari i Allahut ndërsa ai po falej dhe gjoksi i gurgullonte nga të qarët si një

kazan me ujë.” Ata thanë: “Ky transmetim qartëson se ajo çfarë mendohet është

shfaqja e shqetësimit.” Kjo mbështetet edhe nga ajo çfarë përcjellin Imamët nga

Abdullahu : “Pejgamberi tha: ‘Më recito (Kuran),’ dhe unë recitova suren en-

9 MBUROJA.net

Nisa, derisa mbërrita te ajeti ‘Si do të jetë puna, kur Ne të sjellim nga një

dëshmitar për çdo popull dhe të sjellim ty si dëshmitar kundër tyre?’ (4:41) Dhe

pashë sytë e tij të mbusheshin me lot.”

Këto janë katër interpretimet dhe asnjëra prej tyre nuk tregon për atë se recitimi

bëhet me tone këndimi apo me theksim të zërit. Ebu Se’id el-Arabi tha në lidhje

me “Ai që nuk e këndon Kuranin, s’është prej nesh”: “Arabët kishin qejf të

këndonin dhe ta shprehnin në vargje shumicën e asaj çfarë thoshin. Kur u

shpallë Kurani, ata donin ta përdornin Kuranin për psalje në vend të këndimit,

dhe pejgamberi e tha këtë.”

Interpretimi i pestë është se disa e përdornin për këndim apo theksim të zërit.

Umer ibn Shejbe tha: “I tregova Ebu Asimit për interpretimin nga Ibn Ujejne si

‘mospasje nevojë’ lidhur me ‘këndimin’ dhe ai tha: ‘Ibn Ujejne nuk ia ka qëlluar.’”

Esh-Shafi u pyet lidhur me interpretimin e Ibn Ujejnes dhe tha: “Unë di më mirë

se kjo. Nëse pejgamberi mendoi ‘mospasje nevoje’ me këtë, do ta thoshte, por

ai tha ‘këndim,’ kështu që ne e dimë se ai mendoi në këndim.” Et-Taberi tha:

“Ajo çfarë dihet, nga këndvështrimi ynë, është se teghannin është këndim në

gjuhën e arabëve dhe do të thotë të përdorësh zë të mirë, me dridhje.” Sa u

përket atyre që pohojnë se kjo nënkupton “mospasje nevojë,” kjo nuk bën pjesë

në gjuhën dhe poemat e arabëve, dhe nuk dimë për ndonjë dijetar ta ketë thënë

këtë.

Sa i përket asaj çfarë pohoi et-Taberi lidhur me teghanne se kjo s’do të thotë

istighne në arabisht, el-Xhewheri përmendi atë çfarë thamë ne, ashtu siç bëri

dhe el-Herawi. S’ka gjë që e pengon këtë të marrë kuptimin isitghne, meqë vërtet

është më me vend të pranohet ajo çfarë është përcjellë nga një Sahab i madh

ashtu siç përcolli Sufjani. Ibn Wehb tha për Sufjanin: “Nuk kam parë ndokënd me

dije më të mirë rreth interpretimit të hadithit sesa Sufjna ibn Ujejne.”

Interpretimi i gjashtë është ajo çfarë vjen në formë të një shtojce në Sahih

Muslim, që është se Ebu Hurejre dëgjoi të Dërguarin e Allahut të thoshte:

“Allahu nuk dëgjon diçka më me qejf sesa një pejgamber me zë të mirë e të lartë

teksa reciton Kuran.” Et-Taberi tha: “Sikur të ishte ashtu siç tha Ibn Ujejne, s’do

të kishte kuptim të përmendej një zë i mirë dhe i lartë.” Fjala “(zë) i lartë” mund të

jetë pjesë e fjalëve të pejgamberit , të Ebu Hurejres apo të dikujt tjetër. Nëse

është e para (d.m.th. e pejgamberit ), gjë që s’ka gjasa të jetë, kjo do të ishte

provë për mungesë dridhjeje (tetrib), sepse ai nuk e tha këtë. Ai tha “(zë) të

lartë,” domethënë aq sa ai dhe të tjerët përreth tij të mund ta dëgjojnë atë, ashtu

siç pejgamberi i tha dikujt që e dëgjoi ta ngrinte zërin në thënien e shehadetit:

“O njerëz, jini të mirë ndaj vetvetes. Ju s’po e thërrisni dikë që nuk dëgjon apo që

mungon.” Pra, s’ka prova për atë çfarë thonë ata. Disa nga dijetarët tanë e

parapëlqyen këtë interpretim, duke thënë se kjo ka gjasa më së shumti, ngaqë

arabët termin e përkthyer si “këndim” e përdorin për atë që e ngre zërin dhe i

10 MBUROJA.net

drejtohet dikujt të munguar, edhe nëse s’ka melodi. Ai tha: “Ky është shpjegimi i

Sahabiut, dhe ai e njeh shumë më mirë mënyrën e tyre të të folurit.”

Ebul Hasen ibn Bettal argumenton në favor të qëndrimit Shafit dhe thotë: “Heqja

e problematikës në këtë çështje gjendet në atë çfarë përcolli Ibn ebi Shejbe nga

Ukbe ibn Amir, i cili tha se i Dërguari i Allahu tha: ‘Mësoni Kuranin, këndojeni

dhe shkruajeni. Pasha Atë në Dorën e të Cilit është shpirti i im, ai ikën më shpejt

sesa një deve nga frerët e saj.’” Dijetarët tanë thanë: “Edhe sikur ky hadith të

ketë isnad (zinxhir transmetimi) të shëndoshë, ajo çfarë dihet përfundimisht dhe

absolutisht e refuzon këtë: recitimi i Kuranit na ka mbërritur në formën mutewetir

nga shumë shejhë, gjeneratë pas gjenerate, deri te epoka fisnike dhe te i

Dërguari i Allahut , dhe nga ata s’është përcjellë kurrfarë toni i këndimit apo

dridhje (tetrib), por ata thelloheshin (kujdeseshin) në shqiptimin e shkronjave, në

med, idgam, idhhar, dhe në lloje (rregulla) të tjera të recitimit.

Për më shumë, në dridhje apo në bërjen e tonit të këndimit ka vendosje të

hemzes aty ku ajo nuk e ka vendin dhe, po ashtu, ka zgjatje të asaj që s’duhet

zgjatur. Kështu, një elif i vetëm bëhet si dy elife, dhe një wew bëhet si dy wew.

Kjo çon në shtimin në Kuran të asaj që është e ndaluar. Nëse kështu ndodh në

një vend ku ka hemze, ata i bëjnë disa hemze. Mund të thuhet se Abdullah ibn

Mugaffel tregoi se i Dërguari i Allahut recitoi ndërsa ishte mbi deve në vitin e

pushtimit të Mekes dhe e dridhte zërin, gjë që përmendë edhe el-Buhari, i cili e

përshkroi këtë dridhje si “AaAaAa” tri herë. Kjo mund të jetë ishbe, që është

zgjatje e zanoreve të med-it në vendin e duhur. Po ashtu, ka mundësi që dridhja

e zërit të ketë të bëjë me lëkundjen e devesë, ashtu siç ndodh kur dikush lëshon

zë të lartë ndërsa nget devenë dhe zëri ndërpritet nga lëkundjet e devesë.

Ndonëse kjo është e mundshme, s’ka prova për këtë. Abdul-Ghani ibn Se’id

përcolli nga hadithi i Katades nga Abdur-Rahmaan ibn ebi Bekr, i cili përcolli se

babai i tij kish thënë: “Recitimi i të Dërguarit të Allahut qe i zgjatur (med), por

s’kishte dridhje (terxhi).” Ibn Xhurejxh përcolli se Ibn Abbas tha: “I Dërguari i

Allahut kishte një muezin që dridhte zërin, të cilit i tha: ‘Ezani duhet të jetë i lehtë

dhe i butë (d.m.th. pa dridhërima). Nëse ezani juaj s’është i lehtë dhe i butë, mos

e thirrni fare.’” (ed-Darekutni). Nëse pejgamberi e ndaloi këtë në ezan, atëherë

do të ishte më parësore që kjo të ndalohej në Kuran për të cilin Allahu tha: “Ne

e zbritëm Kujtuesin (Kuranin) dhe Ne e ruajmë atë.” (15:9)

Ky mospajtim rreth recitimit është rezultat i moskuptimit të domethënieve të

Kuranit, për shkak të përsëritjeve të zërave dhe sasisë së madhe të dridhjes.

Nëse puna shkon deri aty sa domethënia të mos kuptohet, atëherë ka pajtim të

njëzëshëm për ndalim të saj. Kjo bëhet nga recituesit në qytetet e Egjiptit, të cilët

e lexojnë Kuranin përpara mbretërve dhe në funerale për para. Përpjekja e tyre

është e pavend dhe puna e tyre është e pasuksesshme. Duke vepruar kësisoj,

ata lejojnë ndryshimin e Librit të Allahut dhe tregohen të guximshëm ndaj Allahut

11 MBUROJA.net

në shtimin që i bëjnë Shpalljes së Tij nga injoranca që kanë për fenë, nga

devijimi prej Sunetit të pejgamberit , si dhe nga dëshira për atë që shejtani ua

bëri tërheqëse, duke refuzuar kështu mënyrën e Selefëve të drejtë sa i përket

kësaj çështjeje. Ata supozojnë se bëjnë mirë, por përsëritin gabimin dhe luajnë

me Librin e Allahut .

Imam Razin, et-Tirmidhi dhe el-Hakim në Newedir el-Usul përcollën hadithin nga

Hudhejfe, ku i Dërguari i Allahut tha:

“Recitojeni Kuranin me tonin dhe zërin e arabëve, dhe ruhuni nga tonet e

ithtarëve të dashurisë epshndjellëse dhe nga tonet e ithtarëve të dy Librave

(Tewratit dhe Inxhilit). Pas jush do të vijnë njerëz që e dredhin zërin gjatë

recitimit të Kuranit ashtu siç bëhet në këndim dhe vajtim. Kjo s’do të shkojë

përtej fyteve të tyre. Zemrat e tyre janë të sprovuara, dhe ajo që realisht u

intereson atyre është tërheqja e zemrave të admiruesve të tyre.”

“Toni” i referohet dridhjeve apo ndryshimeve në nxjerrjen e zërit dhe të qenët i

mirë në recitim, poezi dhe këndim.

Dijetarët tanë thonë se kjo është si ajo çfarë bëjnë recituesit e kohës sonë, të

cilët e bëjnë këtë para namazeve dhe në tubime, duke përdorur dhe tone të

huaja, të cila pejgamberi i ndaloi. Dridhja (terxhi’) në recitim është të

përsëritësh shkronjat ashtu siç bëjnë të krishterët. Tertîl në recitim është të

recitosh ngadalë dhe me vëmendje, dhe t’i qartësosh zanoret dhe shkronjat; kjo

është si petat e luleshqerrës, dhe është e pëlqyeshme të recitosh Kuranin në

këtë mënyrë. Allahu thotë: “Recito Kuranin me tertîl” (73:4). Umm Seleme u

pyet rreth recitimit dhe namazit të pejgamberit , dhe ajo tha: “Çfarë ke të bësh ti

me namazin e tij! Ai falte namaz, pastaj flinte gjumë për aq kohë sa falej. Pastaj

ai falte namaz për aq kohë sa flinte. Pastaj flinte gjumë për aq kohë sa falej, deri

në agim.” Pastaj ajo përshkroi recitimin e tij, që ishte një recitim domethënës,

shkronjë për shkronjë. En-Nesa’i, Ebu Dawud dhe et-Tirmidhi e përcollën këtë si

hasen sahih gharib.

Paralajmërim për recituesit e Kuranit dhe dijetarët nga të vepruarit për

sy e faqe

Allahu thotë:

“Adhuro Allahun dhe mos shoqëro ndonjë gjë në adhurimin ndaj Tij.” (en-Nisa,

36)

“Pra, le të veprojë punë të mira ai që shpreson ta takojë Zotin e tij dhe le të

mos shoqërojë ndonjë gjë në adhurimin ndaj Tij.” (el-Kehf, 105)

12 MBUROJA.net

Muslimi shënoi nga Ebu Hurejre se ky i fundit kishte dëgjuar të Dërguarin e

Allahut të thoshte:

“Ndër të parët që do të gjykohen në Ditën e Gjykimit do të jetë shehidi. Ai do

të pruhet përpara dhe do t’i përmenden të mirat që kishte dhe ai do t’i pranojë

ato. Allahu do ta pyes: ‘Çfarë ke bërë me to?’ Ai do të përgjigjet: ‘Luftova për

Ty, derisa rashë shehid.’ Allahu do t’i thotë: ‘Po gënjen. Ti luftove që të thuhej

për ty: ‘Burrë trim!’, dhe kështu thuhej. Pastaj do të jepet urdhri dhe ai do të

tërhiqet zvarrë për fytyre, derisa të hidhet në Zjarr.

Po ashtu, një person i dijshëm, që i ka mësuar të tjerët dhe ka recituar

Kuranin, do të pruhet dhe do të t’i përmenden të mirat të cilat ai do t’i pranojë.

Allahu do t’i thotë: ‘Çfarë ke bërë me to?’ Ai do të përgjigjet: ‘Mësova dijen dhe

ua mësova atë të tjerëve, si dhe recitova Kuranin për Ty.’ Allahu do t’i thotë:

‘Po gënjen. Ti mësove që të thuhej ‘Dijetar!’ dhe lexove që të thuhej ‘Ai është

recitues!’, dhe kështu thuhej. Pastaj do të jepet urdhri dhe ai do të tërhiqet

zvarrë për fytyre, derisa të hidhet në Zjarr.

Po ashtu, një person të cilit Allahu do t’i ketë dhënë pasuri të shumtë do të

pruhet dhe do t’i përmenden të mirat të cilat ai do t’i pranojë. Allahu do t’i

thotë: ‘Çfarë ke bërë me to?’ Ai do të përgjigjet: ‘S’ka pasur rrugë ku ti e do

harxhimin e të mos kem harxhuar në të për Ty.’ Allahu do t’i thotë: ‘Po gënjen.

Ti bëje atë që të thuhej ‘Ai është bujar’, dhe kështu thuhej. Pastaj do të jepet

urdhri dhe ai do të tërhiqet zvarrë për fytyre, derisa të hidhet në Zjarr.”

Në er-Raka’ik, Ibn el-Mubarek përcolli nga el-Abbas ibn Abdul-Muttalib se i

Dërguari i Allahut tha:

“Kjo fe do të dalë fitimtare, derisa ta kalojë detin dhe derisa të zhyteni me kuaj

në det në Rrugën e Allahut. Pastaj, do të vijnë njerëz që e recitojnë Kuranin

dhe, kur ta recitojnë atë, do të thonë: ‘Kush lexon më shumë se ne! Kush di

më shumë se ne!’ Pastaj, ai iu kthye Sahabëve dhe tha: ‘A mendoni se do

të ketë ndonjë të mirë në ta?’ ‘Jo,’ u përgjigjen ata. Ai tha: ‘Ata do të jenë prej

jush, prej këtij umeti, dhe do të jenë lëndë djegëse për Zjarrin.’” Ebu Dawud

dhe et-Tirmidhi përcollën se i Dërguari tha: “Kush e mëson dijen që

mësohet vetëm për hir të Allahut për të arritur të mirat e kësaj bote, nuk do ta

ndiejë erën e Xhenetit në Ditën e Gjykimit.” Et-Tirmidhi tha se ky hadith është

hasen.

Është përcjellë se Ebu Hurejra tregoi se i Dërguari i Allahut tha:

“Kërkoni shpëtim nga humnera e trishtimit.” Ata pyetën: “O i Dërguar i Allahut,

çka është humnera e trishtimit.” Ai u përgjigj: “Ajo është një luginë në

Xhehenem nga e cila vetë Xhehenemi kërkon të shpëtohet njëqind herë në

13 MBUROJA.net

ditë.” Ai u pyet: “O i Dërguar i Allahut, kush do të hyjë në të?” Ai u përgjigj:

“Ata që recitojnë sa për sy e faqe.” (Gharib)

Ne librin e Esed ibn Musa është shënuar se pejgamberi tha:

“Ka një luginë në Xhehenem nga e keqja e së cilës edhe vetë Xhehenemi

kërkon shpëtim shtatë herë në ditë. Në atë luginë gjendet një humnerë nga e

cila kërkojnë shpëtim Xhehenemi dhe vetë ajo luginë. Në atë humnerë gjendet

një gjarpër nga i cili kërkojnë shpëtim shtatë herë Xhehenemi, lugina dhe

humnera. Allahu e përgatiti atë për fatkëqijtë që e dinë Kuranin dhe e

kundërshtojnë Allahun.”

Pra, ai që e di Kuranin dhe kërkon dituri, duhet t’i frikohet Allahut për veten e

tij dhe të punojë sinqerisht për hir të Tijin. Nëse ai bën diçka të papëlqyeshme,

duhet të shpejtojë të pendohet dhe të nisë të shfaqë sinqeritet në qëllimet dhe në

punët e tij. Ai që e di Kuranin, duhet ta ruajë veten më shumë sesa të tjerët,

meqë ai ka një pagë të cilën të tjerët s’e kanë. Et-Tirmidhi shënoi se Ebu Derda

përcolli se i Dërguari i Allahut tha:

“Allahu shpalli në njërën nga Librat njërit nga pejgamberët: ‘Paralajmëro ata

që kërkojnë dijen për tjetër veç fesë dhe mësojnë për tjetër veç punimit me të

dhe kërkojnë këtë botë me anë të punëve që bëhen për botën tjetër. Ata do të

bartin lëkura të deleve para njerëzve, për të lënë përshtypjen e butësisë,

ndërsa zemrat e tyre janë si zemra të ujqërve. Gjuhët e tyre janë më të ëmbla

se mjalti, kurse zemrat e tyre janë më të hidhëta sesa aloa (bimë). Ata do të

përpiqen të më mashtrojnë Mua dhe do të më qesëndisin, por Unë do t’u

dërgojë atyre sprova të cilat edhe të duruarin do ta trullosin.’”

Et-Taberi shënoi në Edeb en-Nufus se një nga Sahabët e pejgamberit tregoi se

pejgamberi tha:

“Mos u mundoni ta mashtroni Allahun. Nëse dikush mundohet ta mashtrojë

Allahun, Allahu do ta mashtrojë atë. Dhe ai vetëm vetveten e mashtron, sikur

ta dinte.” Ata pyetën: “O i Dërguar i Allahut, si bëhet që dikush të mundohet ta

mashtrojë Allahun?” Ai u përgjigj: “Duke bërë atë çfarë të urdhëroi Allahu

ndërsa kërkon diçka tjetër veç Tij me të. Ki frikë nga të vepruarit sa për sy e

faqe, se kjo është shirk. Ai që vepron sa për sy e faqe, do të thirret para

dëshmitarëve në Ditën e gjykimit me katër emra: ‘O mosbesues! O humbës! O

mashtrues! O i devijuar! Punët tua kanë humbur dhe shpërblimi të është

anuluar. Sot ti nuk ke hise. Kërko shpërblimin tënd nga ata për të cilët veproje,

o mashtrues!”

Është përcjellë nga Alkame se Abdullah ibn Mes’ud tha:

14 MBUROJA.net

“Si do të jetë puna juaj, kur të kaploheni nga një sprovë nga e cila fëmijët

plaken dhe pleqtë matufosen, dhe njerëzit punojnë sipas një suneti të

shpikur? Nëse diçka nga kjo (suneti i shpikur) ndryshon, do të thuhet: ‘U

ndryshua Suneti.’” Ai u pyet: “Kur do të ndodhë kjo, o Ebu Abdur-Rahmaan?”

Ai u përgjigj: “Kur recituesit të jenë të shumtë, ndërsa ata që kuptojnë (fukaha)

të jenë të pakët; kur udhëheqësit tuaj të jenë të shumtë, ndërsa të besueshmit

të jenë të pakët; dhe kjo botë të kërkohet me punët e botës tjetër dhe njerëzit

ta mësojnë fikhun për tjetër veç fesë.”

Sufjan ibn Ujejne tha: “Dëgjova Ibn Abasin të thoshte:

“Sikur ta merrnin Kuranin ashtu siç duhet ata që merren me të, Allahu do t’i

donte. Por, me të ata e kërkojnë këtë botë, kështu që Allahu i urren ata dhe

ata ua bëjnë qejfin njerëzve.”

Është përcjellë se Muhamed ibn Ali lidhur tha me fjalët e Fuqiplotit “Do të hidhen

(në Zjarr) me fytyra ata dhe të devijuarit.” (26:94): “Kjo u referohet njerëzve që e

përshkruajnë të vërtetën dhe drejtësinë me gjuhët e tyre, pastaj e kundërshtojnë

atë duke mbështetur diçka tjetër.”

Çfarë duhet të bëjë e çfarë s’duhet të lërë pas dore ai që e di Kuranin

Gjëja e parë, siç përmendëm, është të jesh i sinqertë në kërkimin e Kuranit për

Allahun. Ti duhet ta mësosh veten të recitosh Kuranin natë e ditë, në namaz e

jashtë tij, që të mos e harrosh. Muslimi shënoi nga Ibn Umer se i Dërguari i

Allahut tha:

“Shembulli i atij që e di Kuranin është si shembulli i atij që ka deve të lidhura

për frerë. Nëse ai përkujdeset për to, do t’i mbajë; nëse i liron, ato do të ikin.

Kur ai që e di Kuranin qëndron në namaz dhe e reciton atë natë e ditë, do të

mbajë në mend; nëse s’e bënë këtë, do ta harrojë.”

Kështu, ai që e di Kuranin, duhet ta lavdërojë Allahun , të jetë falënderues për

të mirat që merr prej Tij, ta kujtojë Atë, të mbështetet te Ai, të kërkojë ndihmë

prej Tij, ta dojë Atë dhe të mbahet për Të. Ai duhet ta kujtojë vdekjen dhe të

përgatitet për të. Ai duhet t’u druhet veprimeve të këqija që i ka bërë dhe të

shpresojë se Zoti do ta falë. Frika e tij, kur ai është i shëndetshëm, duhet të jetë

më e madhe, sepse ai nuk e di si do ta ketë fundin. Kur ai të jetë afër vdekjes,

shpresa e tij duhet të jetë më madhe, për shkak të mendimit të mirë që duhet

pasur për Allahun . I Dërguari i Allahut tha:

“Askush prej jush të mos vdesë veçse duke pasur mendim të mirë për

Allahun.”

15 MBUROJA.net

Kjo do të thotë se ti duhet të mendosh se Ai do të të mëshirojë dhe do të të falë.

Njeriu duhet t’i njohë njerëzit e kohës në të cilën jeton, të ruhet nga pushtetari, të

mundohet ta shpëtojë vetveten dhe ta shpëtojë jetën e tij, të ketë çfarë të japë

nga të mirat e kësaj bote, të ruhet aq sa të ketë mundësi. Interesi më i madh i tij

duhet të jetë kujdesi në fenë e tij, frika nga Allahu dhe vetëdija vigjilente për

Të në atë çfarë Ai urdhëron dhe ndalon. Ibn Mes’ud tha:

“Ai që e reciton Kuranin, duhet të njihet me netët e tij, kur njerëzit janë në

gjumë, dhe nga ditët e tij, kur njerëzit janë të zgjuar; nga të qarët e tij, kur

njerëzit qeshen; nga heshtja e tij, kur njerëzit zhyten në gjëra të

papërshtatshme; nga përulësia e tij, kur njerëzit tregohen arrogantë; dhe nga

pikëllimi i tij, kur njerëzit janë të lumtur.”

Abdullah ibn Umer tha:

“Ai që e di Kuranin, s’bën ta teprojë me ata që e teprojnë, as të tregohet

injorant me injorantët, por ai duhet t’i falë dhe të mos ua zë për të madhe me

të drejtën e Kuranit, sepse brenda tij janë fjalët e Allahut. Ai duhet të ruhet nga

shtigjet e dyshimta dhe të qeshet pak e të flasë pak në tubimet e Kuranit dhe

gjetkë sa i përket asaj që s’është e dobishme. Ai duhet të jetë tolerant dhe

serioz.

Ai duhet të jetë i përulur ndaj të varfërve dhe t’i shmanget arrogancës dhe

kotësisë. Ai duhet të largohet nga bota dhe njerëzit e saj, nëse i druhet

sprovës, dhe ta lërë argumentimin dhe grindjen. Ai duhet të mundohet të jetë i

butë dhe të tregojë edukatë. Ai duhet të rrijë me ata nga të cilët është i sigurt,

të mirën e të cilëve e shpreson dhe nga lëndimet e të cilëve është i sigurt. Ai

s’duhet t’i dëgjojë ata që shajnë në prani të tij dhe duhet të shoqërohet me ata

që e çojnë në mirësi dhe e drejtojnë nga vërtetësia dhe karakteri i mirë, ata që

e zbukurojnë atë e nuk njollosin.

Ai duhet t’i mësojë rregullat e Kuranit dhe të kuptojë çfarë thotë Allahu dhe me

çfarë obligon Ai, në mënyrë që të ketë dobi nga ajo çfarë lexon dhe të veprojë

sipas asaj çfarë reciton. Sa fatkeq është ai, që e di Kuranin dhe i reciton

obligimet dhe rregullat e tij përmendsh, por nuk kupton çfarë reciton. Si mund

të veprojë ai që nuk e merr vesh çfarë thuhet! Shembulli i një personi të këtillë

është si shembulli “... i gomarit që bart libra.” (62: 5) Ai duhet t’i dallojë suret

Mekase nga ato Medinase, që të dijë të bëjë dallim mes asaj çfarë Allahu u

tha robërve në fillim të Islamit dhe atyre obligimeve që Ai i shtoi në fund. Ajetet

Medinase i shfuqizojnë ajetet Mekase në shumicën e Kuranit. S’është e

mundshme që ajetet Mekase t’i shfuqizojnë ato Medinase, sepse e

shfuqizuara është shpallur përpara shfuqizueses. Kjo është pjesë e asaj që do

16 MBUROJA.net

t’ia lehtësojë atij të dijë çfarë po lexon dhe do të largojë dyshimin nga ai ndaj

asaj që e lexon.”

Et-Taberi tha:

“Dëgjova el-Xhermi të thoshte: ‘Për tridhjetë vite kam qenë duke u dhënë

fetwa njerëzve në fikh nga libri i Sibuwejh (d.m.th. bazuar në gramatikë).’”

Muhamed ibn Jezid tha: “Kjo qe për shkak se Ebu Umer el-Xhermi e dinte

Hadithin. Kur ai mësoi librin e Sibuwejh, mësoi fikun e Hadithit, meqë nga libri

i Sibuwejh mësoi shkencën e verifikimit dhe Tefsirin. Pastaj ai shikoi sunetet

që janë përcjellë besnikërisht nga i Dërguari i Allahut . Nëpërmjet këtyre,

kërkuesi arrin të kuptimet që Allahu deshi t’i dinim nga Libri i Tij, dhe kjo i hap

atij gjykimet e Kuranit. Ed-Dahhak tha lidhur me fjalët e Fuqiplotit “Jini

rabbanijjun (të dijshëm që zbatojnë atë çfarë dinë dhe ua mësojnë të tjerëve),

meqë ju po mësoni Librin” (3:79): “Është detyrë për këdo që e mëson Kuranin

që të jetë fekih (t’i kuptojë gjërat).’”

Ibn ebil-Heweri përmendi:

“Një grup prej nesh shkuam te Fudejl ibn Ijad në vitin 185H dhe ndaluan pranë

derës së tij, por ai nuk na dha leje për të hyrë. Një nga të pranishmit tha:

‘Nëse ai del për ndonjë gjë, do të dalë për recitimin e kuranit.’ Kështu, ai e

urdhëroi një recitues të recitonte, dhe Fudejli u shfaq në njërën nga dritaret.

Ne thamë: ‘Paqja dhe mëshira e Allahut qoftë mbi ty.’ Ai tha: ‘Dhe mbi ju qoftë

paqja.’ Ne pyetëm: ‘Si je, o Ebu Ali?’ Ai u përgjigj: ‘Jam i mirë nga Allahu dhe

nga e keqja juaj. Ajo çfarë bëni është diçka e re në Islam. Allahut i përkasim

dhe Atij do t’i kthehemi!’ Kështu nuk kërkohet dija. Ne shkonim te dijetarët dhe

i konsideronim vetët tona të padenjë për t’u ulur me ta. Ne uleshim nën ta dhe

dëgjonim fshehurazi. Kur tregohej një hadith, kërkonim të përsëritej dhe e

mbanim në mend. Ju kërkoni dije me padije. Ju e shpërdoroni Librin e Allahut.

Sikur ta kërkonit Librin e Allahut, do të gjenit në të shërim për atë çfarë doni.’

Ne thamë: ‘Ne kemi mësuar Kuranin.’ Ai tha: ‘Mësimi juaj i Kuranit është i

mjaftueshëm vetëm për jetët tuaja dhe jetët e fëmijëve tuaj!’ Ne pyetëm: ‘Si

kështu, o Ebu Ali?’ Ai u përgjigj: ‘Ju s’do ta mësoni Kuranin, derisa të keni

mësuar i’rab (analizën gramatikore) e tij, t’i dalloni ajetet e qarta nga të

paqartat, dhe ajetet shfuqizuese nga të shfuqizuarat. Kur ta dinin këtë, s’do të

keni nevojë për fjalët e Fudejlit apo të Ibn Ujejnes.’ Pastaj ai tha: ‘Kërkoj

shpëtim te Allahu, Dëgjuesi dhe i Gjithëdijshmi, nga shejtani i mallkuar! Me

emrin e Allahut, Mëshirëplotit, Mëshiruesit të përhershëm: ‘O ju njerëz, ju

erdhi këshillë nga Zoti juaj dhe shërim për atë çfarë gjendet në gjokse dhe

mëshirë për besimtarët. Thuaj: ‘Favoreve të Allahut dhe mëshirës së Tij duhet

t’i gëzoheni. Kjo është më mirë se çfarëdo që ata grumbullojnë.’” (10: 57-58)

17 MBUROJA.net

Kur lexuesi i Kuranit të arrijë këtë gradë, ai do të jetë i rrjedhshëm në Kuran dhe

do të dijë të bëjë dallimin. Ai do t’i rrijë afër asaj që e afron ndaj Kuranit. Ai s’do

të ketë dobi nga kjo çfarë përmendëm, derisa të ketë nijet të sinqertë në kërkimin

e saj, apo të vazhdojë të bëjë nijet të sinqertë pasi ta mësojë këtë, siç është

thënë tashmë. Një kërkues dijeje mund të nisë kërkimin duke dëshiruar

reputacion dhe nder në fe, pastaj të kuptuarit e tij të fesë të vazhdojë, derisa t’i

bëhet e qartë se ka gabuar në besimin e tij, kështu që ai pendohet dhe e

përmirëson nijetin për Allahun. Ai përfiton nga kjo dhe përmirëson gjendjen. El-

Hasan tha: “Ne kërkonim dijen për këtë botë dhe kjo na tërhoqi zvarrë për te bota

tjetër.” Sufjan eth-Theuri tha se kish dëgjuar Habib ibn ebi Thebit të thoshte: “Ne

e kërkonim këtë çështje pa ndonjë nijet. Nijeti erdhi më pas.”

Sintaksa e Kuranit, të mësuarit dhe studimi i saj dhe shpërblimi për atë

që e reciton Kuranin sipas rregullave

El-Enberi tha: “Pejgamberi , Sahabët e tij dhe Tabi’inët, të gjithë përmendin

vlerën e të kuptuarit të duhur të sintaksës së Kuranit dhe inkurajimin për ta

mësuar atë, si dhe kritikën dhe mospëlqimin e të kuptuarit të dobët gramatikor.

Kjo e obligon recituesin e Kuranit që të mundohet ta mësojë atë.

Një aspekt i kësaj gjendet në atë çfarë përcillet nga EBu HUrerja, i cili përcolli se

pejgamberi :

“Përdorni sintaksën e duhur në arabishten e Kuranit dhe kërkoni fjalët e

pazakonta të saj.”

Është përcjellë nga Ibn Umer se i Dërguari i Allahut tha:

“Nëse dikush e reciton Kuranin pa gramatikën e saj të duhur, atij i caktohet një

engjëll i cili ia shkruan dhjetë vepra të mira për çdo shkronjë. Kur ai diku

përdor gramatikën e duhur e diku jo, i caktohen dy engjëj të cilët ia shkruajnë

njëzet vepra të mira për çdo shkronjë. Nëse ai i bën lakimet si duhet, i

caktohen katër engjëj të cilët ia shkruajnë shtatëdhjetë vepra të mira për çdo

shkronjë.”

Ed-Dahhak përcolli se Abdullah ibn Mes’ud tha:

“Recitoni mirë Kuranin dhe zbukurojeni atë me zërat tuaj, dhe zbatoni

sintaksën e duhur. Kjo është arabishte dhe Allahu e pëlqen që të zbatohet

sintaksa e duhur.”

Muxhahid tha:

“Përdor sintaksën e duhur në Kuran.”

18 MBUROJA.net

Ebu Bekr dhe Umer thanë:

“Në parapëlqejmë sintaksën e Kuranit ndaj thjesht vetëm mësimit përmendsh

të shkronjave të tij.”

Esh-Shabi përcolli se Umer tha:

“Ai që lexon Kuranin me sintaksën e duhur, ka shpërblimin si të shehidit.”

Mekhul tha:

“Na është thënë se, ai që reciton me sintaksë të duhur, ka dyfishin e

shpërblimit të dikujt që reciton pa të.”

Ibn Abbas përcolli se i Dërguari i Allahut tha:

“Dojini arabët për tri arsye: sepse unë jam arab, Kurani është në arabisht dhe

gjuha e banorëve të Xhenetit do të jetë arabisht.”4

Ebu Hamza tha: “El-Hasan u pyet për personat që e studiojnë arabishten dhe ai

tha: ‘Ata bëjnë mirë. Ata mësojnë gjuhën e pejgamberit të tyre.’” El-Hasan po

ashtu qe pyetur: “Kemi një imam që nuk përdor arabishte pa gramatikë.” Ai tha:

“Hiqeni atë.”

Ibn ebi Mulejke tha: “Një beduin arriti në Medine në kohën e Umer ibn el-Khatabit

dhe pyeti: ‘Kush do të recitojë diçka nga ajo që iu shpallë Muhamedit ?’ Një

burrë ia recitoi suren et-Tewbe atij: ‘Allahu s’ka të bëjë me idhujtarët e as me të

Dërguarin e Tij’ duke përdorur kallëzoren për të Dërguarin (rasulihi).” Beduini tha:

‘Allahu s’ka të bëjë me të Dërguarin e Tij!? Nëse Allahu s’ka të bëjë me të

Dërguarin e Tij, as ne s’kemi të bëjmë me të.’ Umeri dëgjoi çfarë tha beduini

dhe e thirri e i tha: ‘O beduin, ti s’ke të bësh me të Dërguarin e Allahut?’ Ai u

përgjigj: ‘O prijës i besimtarëve, erdha në Medinë pa ditur gjë rreth Kuranit.

Kërkova nga dikush të ma recitonte Kuranin dhe ai recitoi suren et-Tewbe duke

thënë: ‘Allahu s’ka të bëjë me idhujtarët e as me të Dërguarin e Tij’, kështu që

unë thash: ‘Allahu s’ka të bëjë me të Dërguarin e Tij!? Nëse Allahu s’ka të bëjë

me të Dërguarin e Tij, as ne s’kemi të bëjmë me të.’ Umeri tha: ‘Nuk është

kështu, o beduin.’ Ai pyeti: “E si është, o prijës i besimtarëve?’ Ai tha: ‘Allahu s’ka

të bëjë më idhujtarët e as i Dërguari i Tij (rasuluhu).’ Beduinin tha: ‘As ne, pasha

Allahun, s’kemi të bëjmë me atë që s’kanë të bëjnë Allahu dhe i Dërguari i Tij!’

Kështu, Umeri urdhëroi që vetëm ata të cilët e njohin gramatikën t’u recitonin

njerëzve, dhe urdhëroi Ebul-Eswedin të shpjegonte gramatikën.”

Ali ibn el-Xhe’d përcolli se kish dëgjuar Shu’ben të thoshte:

4 (Sh.p) Hadith i shpikur. Tedhkirat el-Mewdûat (112), El-Mekasid el-Hasanah (31), Tenzih esh-Sherîa (2/30).

19 MBUROJA.net

“Shembulli i dikujt që e di hadithin, por nuk e di arabishten, është si shembulli i

një gomari që ka një trastë goje pa kashtë në të.”

Hammad ibn Selman tha:

“Ai që kërkon hadithin, por nuk mëson gramatikën – apo arabishten -, është si

një gomar që ka trastën në gojë, por pa elb.”

Ibn Atijja tha:

“Sintaksa e Kuranit është parim kryesor në Sheriat, sepse nëpërmjet saj

vendosen kuptimet e tij, të cilat përbëjnë Sheriatin.”

Ibn el-Enberi tha:

“Sahabët e pejgamberit dhe Tabi’inët ofrojnë prova për përdorimin e gjuhës

dhe poezisë në shpjegimin e fjalëve të pazakonta e problematike në Kuran.

Kjo demonstron saktësinë e shkollës së gramatikanëve sa i përket kësaj dhe

pavërtetësinë e atyre që mohojnë këtë. Është përcjellë nga Ikrime se Ibn

Abbas tha: ‘Kur të më pyetni për fjalët e pazakonta të Allahut, kërkoni ato në

poezi, se poezia është fjalori i arabëve.’”

Se’id ibn Xhubejr dhe Jusuf ibn Mihran janë dëgjuar të përmendnin se kishin

dëgjuar Ibn Abbasin të pyetej rreth diçkaje në Kuran dhe ai ish përgjigjur: “Kjo

e ka këtë e këtë kuptim. A nuk e ke dëgjuar poetin të thotë këtë e këtë?”

Çka është përcjellë rreth vlerës së tefsirit të Kuranit dhe atyre që e bëjnë

këtë

Dijetarët tanë thonë se pjesë e asaj çfarë është përcjellë nga Sahabët dhe

Tabi’inët rreth vlerës së tefsirit është se Ali ibn ebi Talib përmendi Xhabir ibn

Abdullahun dhe e përshkroi atë si një dijetar. Një burrë i tha atij: “U pagofsha si

shpërblesë për lirimin tënd (shprehje habie)! Ti e përshkruan Xhabirin si dijetar

ndërsa ti je ai që je (d.m.th. dijetar)!” Ai tha: ‘Ai e dinte tefsirin e fjalëve të Allahut

‘Ai që ta dha Kuranin, me siguri se do të të kthejë (në Mekë ose në Xhenet pas

vdekjes)’ (28: 85)”

Muxhahid tha:

“Krijesa më e dashur për Allahun është ai, që di më së shumti për atë që

është shpallur.”

El-Hasan tha:

20 MBUROJA.net

“Allahu nuk shpalli ndonjë ajet veçse dëshiron që njerëzit të dinë përse ai u

shpall dhe çfarë do të thotë.”

Esh-Sha’bi:

“Mesruk udhëtoi për në Basra për tefsirin e një ajeti dhe iu tha se, ai që mund

ta shpjegonte atë, kish shkuar në Siri. Kështu, ai u përgatitë dhe u nis për Siri

për ta mësuar tefsirin e atij pajeti.”

Ikrime tha rreth fjalëve të Allahut “Nëse dikush lë shtëpinë për të bërë hixhret

te Allahu dhe te i Dërguari i Tij” (en-Nisa, 99): “Kërkova emrin e këtij personi që

la shtëpinë e vet për të migruar te Allahu dhe te i Dërguari i Tij për

katërmbëdhjetë vite, derisa e gjeta.” Ibn Abdul-Berr tha se ky person ishte Demra

ibn Habib.

Ibn Abbas tha:

“Prita dy vite që ta pyesja Umerin lidhur me dy gratë që e ndihmuan njëra-

tjetrën kundër të Dërguarit të Allahut dhe asgjë nuk më parandaloi ta bëja

këtë, përveç frikës nga ai. Më në fund e pyeta dhe ai tregoi se ato qenë Hafsa

dhe Aisha.”

Ijes ibn Mu’awije tha:

“Shembulli i atyre që e lexojnë Kuranin pa e ditur tefsirin e tij është si

shembulli i njerëzve që u vjen një letër nga mbreti i tyre ndërsa ata s’kanë

llambë dhe alarmohen duke mos ditur çfarë përmban letra. Shembulli i atij që

e di tefsirin është si shembulli i njeriut që sjellë një llambë që ata të mund të

lexojnë çfarë thotë letra.”

Çka përcillet për bartësin e Kuranit, kush është ai, dhe ata që janë

armiqësor ndaj tij

Ebu Umer tha: “Është përcjellë nga rrugë të ndryshme se pejgamberi tha:

‘Pjesë e nderimit ndaj Allahut është nderimi ndaj tri kategorive njerëzish:

pushtetarit të drejtë, muslimanit me flokë të thinjura (i vjetër), dhe bartësit të

Kuranit, i cili as nuk e tepron me të, as nuk e braktisë atë.’”

Ebu Umer tha se bartësit e Kuranit janë ata, që i njohin vendime e tij, hallallin

dhe haramin e tij, dhe veprojnë sipas asaj çfarë përmban ai. Enesi përcolli se i

Dërguari i Allahut tha:

“Kurani është më i mirë se çdo gjë. Kush respekton Kuranin, respekton

Allahun. Kush se zë për gjë Kuranin, s’e zë për gjë as të drejtën e Allahut.

21 MBUROJA.net

Bartësit e Kuranit janë të rrethuar me dritën e Allahut, lartësojnë fjalën e

Allahut, të prekur nga drita e Allahut. Allahu e miqëson këdo që i miqëson ata,

dhe e armiqëson këdo që i armiqëson ata. Njerëzit e këtillë e kanë bërë dritë

të drejtën e Allahut.”

Respekti dhe nderimi i obliguar ndaj Kuranit për atë që e reciton dhe e

bartë Kuranin

Në Newedir el-Usul, et-Tirmidhi el-Hakim tha:

“Pjesë e respektit për Kuranin është që ta prekësh vetëm kur të jesh i pastër.

Pjesë e respektit ndaj tij është që ta recitosh vetëm në gjendje pastërtie (me

abdes). Pjesë e respektit ndaj tij është të përdorësh siwak (brushë

dhëmbësh), të pastrosh hapësirat mes dhëmbëve dhe të pastrosh gojën,

meqë goja është shtegu i saj. Jezid ibn ebi Malik tha: ‘Gojët tuaja janë shtigje

të Kuranit, kështu që pastrojini ato sa të mundeni.’”

Pjesë e respektit për të është të vishesh ashtu siç do të visheshe për të

vizituar emirin (udhëheqësin), sepse ti do të flasësh privatisht. Pjesë e

respektit është të kthehesh nga Kibla për ta recituar atë. Kur Ebul-Alije

recitonte, e vendoste një turban, vishte një xhybe dhe kthehej nga Kibla. Pjesë

e respektit ndaj tij është të shpëlash gojën kur të pështysh. Shu’be përcolli

nga Ebu Hamza, nga ibn Abbas se ai mbante përpara vetes një enë ku

pështynte dhe, pasi pështynte, shpëlante gojën dhe pastaj niste recitimin. Sa

herë që pështynte, shpëlante. Pjesë e respektit ndaj Kuranit është që, kur të

gogësish (të hapet goja), duhet ta ndalësh recitimin, sepse, kur njeriu reciton,

flet me Zotin, dhe gogësima është nga shejtani. Muxhahid tha: ‘Nëse gogësini

ndërsa e lexoni Kuranin, ndalojeni leximin në shenjë respekti, derisa t’ju kalojë

gogësima.’ Ikrime tha: ‘Me këtë ai mendoi të respektonte Kuranin.’”

Pjesë e respektit ndaj tij është të kërkosh shpëtim te Allahu nga shejtani i

mallkuar, kur ta nisësh recitimin. Ti duhet të thuash: ‘Bismilahi-Rrahmaani-

Rrahiim,’ kur të nisësh recitimin nga surja e parë apo prej kudo që të nisësh.

Pjesë e respektit ndaj tij është që të mos ndalosh recitimin, kur dikush të

ndërhyn duke të folur dhe të përziesh recitimin me përgjigjen tënde. Kjo sepse

me këtë ti e largon ndikimin e formulës së kërkimit të shpëtimit, që e thua në

fillim. Pjesë e recitimit për të është ta recitosh atë me vëmendje, ngadalë dhe

me kujdes.

Pjesë e respektit ndaj tij është të angazhosh mendjen për të kuptuar atë që po

të drejtohet ty. Pjesë e respektit ndaj tij është të ndalosh te një ajet i premtimit

dhe të shpresosh te Allahu, ta lusësh Atë për mirësitë e Tij, si dhe të ndalosh

te një ajet kërcënues dhe të kërkosh shpëtim te Allahu nga kërcënimi. Pjesë e

22 MBUROJA.net

respektit ndaj tij është të ndalesh te shembujt e tij dhe të mundohesh t’i

parafytyrosh ata. Pjesë e respektit ndaj tij është të hulumtosh fjalët e

pazakonta të tij. Pjesë e respektit ndaj tij është t’ia japësh të drejtën secilës

shkronjë, në mënyrë që fjalët të jenë të shqiptuara si duhet dhe pastaj të fitosh

dhjetë sevape për çdo shkronjë.

“Pjesë e respektit ndaj tij është që, kur të recitosh, të mos marrësh nga disa

ajete nga secila sure dhe t’i recitosh. Është përcjellë se i Dërguari i Allahut

kaloi pranë Bilalit , i cili po recitonte pjesë të vogla nga secila sure, dhe e

urdhëroi të recitonte tërë suren.

Pjesë e respektit për të është që, kur ta lësh Kuranin, të mos e lësh të hapur

apo të vendosësh ndonjë libër tjetër mbi të. Kurani duhet të jetë përmbi librat e

tjerë gjithmonë. Pjesë respektit ndaj tij është që, kur të recitosh, ta mbash në

dorë apo përmbi diçka përpara teje dhe të mos e vendosësh në

tokë/dysheme. Pjesë e respektit ndaj tij është të mos e fshish me pështymë

tabelën ku ai (Kurani) është shkruar, por të përdorësh ujë. Pjesë e respektit

ndaj tij është që, kur ai të kridhet në ujë, t’u shmangesh papastërtive në

vendet e ndryshme dhe në vendet ku ai (uji) vendoset. Kjo larje është nga

respekti për të. Disa nga Selefët para nesh e përdornin këtë ujë për shërim.

Pjesë e respektit ndaj tij është të mos heqësh një faqe të tij, kur ai të dëmtohet

nga përdorimi, nga frika se mos po dëmtohet shkrimi. Shkrimi duhet të fshihet

me ujë (jo të thyhet faqja).

Pjesë e respektit për të është që të mos lësh asnjë ditë pa shikuar së paku një

herë në Kuran. Ebu Musa thoshte: ‘Më vjen turp të mos shikojë një herë në

ditë në marrëveshjen time me Zotit.’ Pjesë e respektit ndaj tij është t’u japësh

syve hise të tij. Sytë dërgojnë te nefsi (vetvetja). Mes nefsit dhe gjoksit ka një

vello, dhe Kurani është në gjoks. Kur ta lexosh përmendsh, veshi e dëgjon

dhe ia mbart nefsit. Kur ta shikosh të shkruar, edhe syri, edhe veshi e mbartin

atë. Kjo ka gjasa më shumë për të realizuar mbartjen. Pastaj syri ka hisen e tij

mu siç e ka edhe veshi. Zejd ibn Eslem përcolli nga Ataa ibn Jeser, nga Ebu

Se’id el-Hudri se i Dërguari i Allahut tha: ‘Jepi syrit hisen e tij të adhurimit.’

Pyetën: ‘O i Dërguari i Allahut, cila është hisja e tij e adhurimit?’ Ai u përgjigj:

‘Të shikosh në Kuranin, ta përsiatësh atë, dhe t’i studiosh çudirat e tij.’ Mekhul

përcolli nga Ubade ibn es-Samit se i Dërguari i Allahu tha: ‘Adhurimi më i

mirë i umetit tim është ta lexojnë Kuranin me sy.’”

Pjesë e respektit ndaj tij është të mos e përdorësh atë për të mirat e kësaj

bote. Është përcjellë se Ibrahim en-Nekhai nuk e pëlqente të përdorej Kurani

për çfarëdo të mire të kësaj bote. Kjo, për shembull, është sikurse t’i thuash

një njeriu që të vjen: ‘Ti arrite në kohën e paracaktuar, o Musa.’ (20:40) dhe si

thënia: ‘Hani e pini me kënaqësi për atë çfarë bëtë në ditët e kaluara’ (69:24),

kur të shërbehet ushqimi, dhe gjëra të tjera të ngjashme. Pjesë e respektit

23 MBUROJA.net

ndaj tij është të mos thuash suretun-Nehl, suretul-Bekare dhe suretun-Nisa,

por të thuash: ‘Surja ku përmendet kjo e kjo.’ (Kjo është në kundërshtim me

fjalët e pejgamberit : “Nëse dikush nga ju i reciton dy ajetet e fundit të sures

Bekare natën, do t’i mjaftojnë.” El-Buhari & Muslim nga Abdullah ibn Mes’ud

)

Pjesë e respektit ndaj tij është të mos e thellosh recitimin e tij ashtu si bëjnë

bidatçitë kryeneçë, të cilët e shtojnë intensitetin e shqiptimit të hemzes dhe i

shqiptojnë fjalët me afsh. Kjo është bidat të cilin shejtani ua sugjeroi atyre dhe

ata e pranuan. Pjesë e respektit ndaj tij është të mos e recitosh me ton

muzikor të pazakontë, si tonet e njerëzve të shthurur, e as me dridhjen e të

krishterëve apo me psalje të murgjve. Krejt kjo është devijim.

Pjesë respektit ndaj tij është t’i bësh të trasha shkronjat e tij. Ebu Hukejme

përcolli se ai bënte kopje Kurani në Kufe. Ali kaloi pranë tij, inspektoi

shkrimin që po bënte dhe e urdhëroi: ‘Trashe shkrimin.’ Kështu, unë mora

pendën, e preva një pjesë të saj dhe nisa të shkruaja ndërsa Aliu po shikonte

shkrimin tim. Ai tha: ‘Kështu. Jepi dritë atij (shkrimit) ashtu siç i dha Allahu.’

Pjesë respekti ndaj tij është të mos garosh në ngritjen e zërit gjatë recitimit, në

mënyrë që e bën të urryer dëgjimin dhe e tëra kalon në konkurrencë. Pjesë e

respektit ndaj tij është të mos argumentosh apo të grindesh rreth recitimit të tij

apo t’i thuash dikujt ‘Nuk është ashtu!’ Ndoshta, ai recitim është i saktë dhe ti

mohon Librin e Allahut.

Pjesë e respektit ndaj tij është të mos e përdorësh atë si një jastëk, të

mbështetësh në të, apo t’ia hedhësh atë dikujt që dëshiron t’i jepet.

Pjesë e respektit ndaj tij është të mos e bësh të vogël. Është përcjellë se Ali

tha: ‘Mos e zvogëloni Kuranin.’ Është përcjellë se Umer ibn el-Khatab pa

një Kuran të vogël në tokën e një personi dhe pyeti: ‘Kush e shkroi atë?’ ‘Unë.’

U përgjigj ai. Pastaj Umeri e goditi me shkopin e tij dhe tha: ‘Respekto

Kuranin!’ Është përcjellë se pejgamberi i ndaloi njerëzit të thoshin: ‘Xhami e

vogël, apo Kuran i vogël.’ (duke përdorur formën dimunitive).

Pjesë e respektit ndaj tij është të mos e zbukurosh atë me ar apo të shkruash

në të më ar në mënyrën që e përzien atë me zbukurimet e kësaj bote.

Mughira përcolli se Ibrahimi nuk e pëlqente zbukurimin e Kuranit apo të

shkrimit të Kuranit me ar, apo vendosjen e shenjave në fillim të ajeteve, apo

zvogëlimin e tij. Është përcjellë nga Ebu-Derda se i Dërguari i Allahut tha:

‘Kur t’i zbukuroni xhamitë dhe Kuranin, do të jeni të shkatërruar.’

Kur Ibn Abbas pa një Kuran të zbukuruar me argjend tha: ‘Ju po e joshni

hajnin me këtë. Zbukurimi i tij gjendet brenda tij.’

24 MBUROJA.net

Pjesë e respektit ndaj tij është që të mos shkruhet në tokë apo në mur, siç

bëhet në xhamitë e sotme. Është përcjellë se Umer ibn Abdul-Aziz tha: ‘I

Dërguari i Allahut kaloi pranë një shkrimi në tokë dhe i tha një djali të fisit

Hudhejl: ‘Çfarë është kjo?’ Ai u përgjigj: ‘Kjo është nga Libri i Allahut. E shkroi

një çifut.’ Ai tha: ‘Allahu e mallkoftë atë që e bëri këtë! Vetëm në vendin e

përshtatshëm ta vendosni Librin e Allahut!’ Muhamed ibn ez-Zubejr tha se

Umer ibn Abdul-Aziz pa njërin bir të tijin tek shkruante Kuran në një mur dhe e

rrahu.

Pjesë e respektit ndaj tij është që, kur shkrimi i tij të përdoret për trajtimin e

sëmundjeve, të mos derdhet më pas në grumbull plehrash, apo në një vend të

papastër, apo në një vend ku ecin njerëzit, por në një vend ku nuk ecin

njerëzit, apo të bëhet një vrimë në një vend të pastër dhe të derdhet në të,

apo të derdhet në një lum të madh.

Pjesë e respektit ndaj tij është që, kurdo që ta përfundosh recitimin e tërë

Kuranit, të recitosh një pjesë nga fillimi i tij, që të mos marrë formën e diçkaje

të braktisur. Nga ky shkak, kur i Dërguari i Allahut përfundonte recitimin, i

lexonte edhe nja pesë ajete të fillimit, me qëllim që të mos mbetej si i lënë. Ibn

Abbas tregoi se një person shkoi dhe e pyeti: ‘O i Dërguar i Allahut, cila është

vepra më e mirë?’ Ai u përgjigj: ‘T’ia nisësh nga e para.’ ‘Çfarë do të thotë t’ia

nisësh nga e para?’, pyeti ai. Ai u përgjigj: ‘Ai që nis Kuranin nga fillimi dhe e

përfundon, pastaj ia nisë nga e para. Kurdo që ai të zbarkojë (të përfundojë

recitimin), menjëherë vazhdon udhëtimin.’ Është e rekomandueshme të

mbledhësh familjen tënde, kur të përfundosh Kuranin. El-Enberi përcjellë nga

Katade se, kur Enes ibn Malik përfundonte Kuranin, mblidhte familjen dhe

bënte dua. Është përcjellë se kur Muxhahid, Abda ibn ebi Lubebe dhe njerëz

të ndryshëm ishin gati ta përfundonin recitimin, i thërrisnin njerëzit, sepse

mëshira zbret me përfundimin e Kuranit. Është transmetuar se Ibrahim et-

Tejmi tha: ‘Kur dikush ta përfundojë Kuranin në fillim të ditës, engjëjt luten për

bekimin e tij deri në mbrëmje; kur dikush e përfundon Kuranin në fillim të

natës, engjëjt luten për bekimin e tij deri në mëngjes.’ Ai tha: ‘Ata

rekomanduan që recitimi të përfundohet në fillim të natës apo në fillim të

ditës.’

Pjesë e respektit ndaj tij është që, kur ta shkruash atë (me qëllim shërimi) dhe

ta pish, duhet të thuash emrin e Allahut për çdo frymëmarrje dhe të kesh

nijetin të fortë. Dhe Allahu do të të jap sipas nijetit që ke. Muxhahid tha: ‘S’ka

dëm që të shkruhet Kurani dhe t’i jepet personit të sëmurë.’ ...

Pjesë e respektit ndaj tij është të mos thuhet: ‘Sa sure e shkurtër!’ Ebul-Alijje

nuk e pëlqente të thuhej: ‘Sa sure shkurtër apo sa sure e gjatë.’ Kur ai

dëgjonte dikë të thoshte kështu, ia kthente: ‘Ti je më i vogël se ajo (surja)! I

gjithë Kurani është i mad!’ Ebu Dawud përcolli të kundërtën me këtë nga

25 MBUROJA.net

hadithi i Amr ibn Shu’ejb, nga gjyshi i tij, ku thuhet se bën të përdoren këto

terme. Amr tha: ‘Asnjë sure e vogël apo e madhe s’është pjesë e Mufessal.’”

Çfarë përcillet lidhur me kërcënimet kundër tefsirit të Kuranit me anë të

opinionit (raj) apo të qenët i guximshëm në këtë, dhe gradat e

komentuesve

Është përcjellë se Aisha tha: “I Dërguari i Allahut nuk e shpjegoi Librin e

Allahut, përveçse disa ajete të cilat ia mësoi Xhibrili.” Ibn Atijja tha: “Domethënia

e këtij hadithi është se kjo ka të bëjë me çështjet e së padukshmes që

përmenden në Kuran apo me shpjegimin e asaj që është e paqartë (muxhmel)

dhe të ngjashme me këtë nga çështjet që s’mund të zbulohen, përveçse me

ndihmën e Allahut . Pjesë e kësaj janë çështjet e të padukshmes të cilat Allahu

nuk na i ka bërë të ditura, siç është koha e Ringjalljes dhe numri i fryrjeve në

Sur, si dhe rendi i krijimit të qiejve dhe tokës.

Et-Tirmidhi shënoi nga Ibn Abbas se pejgamberi tha:

“Kini frikë që të ma vishni atë çfarë nuk kam thënë. Kushdo që gënjen

qëllimisht ndaj meje, do ta ketë vendin në Xhehenem. Kushdo që flet rreth

Kuranit nga mendja e vet, do të zërë një vend në Zjarr.”

Po ashtu, është përcjellë nga Xhundub se i Dërguari i Allahut tha:

“Kushdo që flet rreth Kuranit nga mendja e vet dhe ia qëllon, prapëseprapë

gabon.” Ky është hadith garib në Ebu Dawud dhe njëri nga transmetuesit nuk

është i besueshëm. Razin shtoi: “Kushdo që flet nga mendja e vet dhe gabon,

bën akt mosbesimi (kufr).”

El-Enberi tha në Kiteb er-Redd:

“Ka dy interpretime të hadithit të Ibn Abbasit. Njëri është se, ai që flet rreth

gjërave problematike (mushkil) në Kuran me atë që nuk di, duke u dalluar nga

pozita e Sahabëve dhe e Tabi’inëve, e ekspozon veten ndaj hidhërimit të

Allahut . I dyti, që është më i fortë dhe më i shëndoshë nga të dy, është se,

kur dikush thotë diçka rreth Kuranit ndërsa e di se e vërteta është ndryshe, ai

duhet të zërë vend në Zjarr.”

Sa i përket hadithit të Xhundubit , disa dijetarë thonë se “mendim” këtu do të

thotë tekë apo dëshirë. Kushdo që flet rreth Kuranit sipas tekave të veta dhe nuk

merr nga Imamët e Selefëve, por ia qëllon, prapëseprapë e ka gabim, meqë ai e

gjykon Kuranin me diçka baza e së cilës nuk njihet dhe nuk bazohet në pozitën e

ekspertëve të Hadithit dhe të transmetimit. Ibn Atijje tha: “Domethënia e kësaj

është që njeriu të pyetet për mendimin e tij dhe ai nxiton të përgjigjet pa këqyrur

26 MBUROJA.net

çfarë kanë thënë dijetarët dhe çfarë kërkojnë rregullat e sintaksës dhe ato të

Usulit.” Këtu (në paralajmërim) nuk përfshihet shpjegimi i gramatikanëve, i

gjuhëtarëve, dhe i fukahave (ata që e kuptojnë) të kuptimeve të tij, ku secili flet

nga ixhtihadi i vet, bazuar në rregullat e fushës së tij të dijes.”

Kjo është e sakta dhe këtë e preferon më shumë se një dijetar. Kushdo që flet

sipas imagjinatës së vet, pa kërkuar prova në parime, ai gabon. Kushdo që

nxjerrë domethëniet e tij duke u bazuar në parimet për të cilat është rënë në ujdi,

kjo është e lavdërueshme.

Disa dijetarë kanë thënë se tefsiri varet në përcjelljen gojore, meqë Allahu

thotë:

“Nëse keni mospajtime rreth diçkaje, referojuni Allahut dhe të dërguarit të Tij.”

(4: 59)

Kjo s’është e saktë, sepse ndalimi i shpjegimit të Kuranit ose është i kufizuar në

përcjellje pa hulumtim, ose është diçka tjetër. Nuk është e saktë të thuhet se ajo

që mendohet me këtë është të mos thuhet asgjë rreth Kuranit, përveç asaj çfarë

dëgjohet. Sahabët e recitonin Kuranin dhe dallonin rreth interpretimit në disa

raste. Jo e tëra çfarë thanë ata ishte nga ajo çfarë dëgjuan nga pejgamberi .

Pejgamberi bëri dua për Ibn Abbasin dhe tha: “O Allah, jepi të kuptuar të fesë

dhe mësoja interpretimin e Kuranit.” Nëse interpretimi kufizohet në Shpallje dhe

në hadithe pejgamberike, çfarë kuptimi do të kishte veçimi i tij? Kjo është e qartë.

Ndalimi kundër bërjes së tefsirit zbatohet në dy raste. I pari është kur

interpretuesi ka një mendim lidhur me diçka bazuar në natyrën dhe pasionin e

vet, kështu që e interpreton Kuranin sipas mendimi të vet dhe pasionit të vet në

përpjekje për të justifikuar pozitën e vet. Sikur të mos ishte mendimi dhe pasioni i

tij, ai kuptim rreth Kuranit s’do t’i vinte atij. Kjo nganjëherë mund të ndodhë me

vetëdije, si në rastin e dikujt që përdor disa ajete të Kuranit për të provuar

vlefshmërinë e bidatit të tij, kur ai e di se ajo çfarë thotë nuk është menduar me

ajet, por qëllimi i tij është t’i ngatërrojë kundërshtarët. Nganjëherë kjo bëhet nga

injoranca, gjë që mund të ndodhë kur një ajet mund të zbatohet në mënyra të

ndryshme dhe të kuptuarit e tij anon nga domethënia që përputhet me qëndimin

që ai mban. Ai mund të parapëlqejë atë interpretim, për shkak të mendimit dhe

pasionit që ai ka. Po të mos ishte mendimi i tij, ai nuk do ta përzgjidhte atë

kuptim.

Nganjëherë dikush ka qëllim të mirë dhe kërkon prova në Kuran dhe nga ai

përdor atë që e di si provë për atë çfarë do, si ai që i thërret njerëzit të përpiqen

kundër një zemre të fortë. Allahu thotë: “Shko te faraoni, se ai e ka tepruar”

(20:23), dhe ai bën me gjest nga zemra e tij, duke sugjeruar se çfarë mendohet

me “faraon” në këtë ajet. Ky lloj i interpretimi përdoret nga disa predikues me

27 MBUROJA.net

motive të mira, me qëllim që t’i inkurajojnë dëgjuesit e tyre. Kjo është e ndaluar,

sepse kjo është një analogji gjuhësore e papranueshme. Ezoterikët përdorin

metodën e njëjtë për qëllime të këqija, duke synuar t’i mashtrojnë njerëzit dhe t’i

thërrasin në besimet e tyre të rreme. Ata e përdorin Kuranin sipas mendimit dhe

pozitës së tyre në çështjet për të cilat ata janë të sigurt se nuk janë menduar me

të. Ky është një aspekt i ndaluar i tefsirit.

Rast i dytë është kur një interpretues ngutet ta shpjegojë Kuranin sipas kuptimit

të drejtpërdrejtë të arabishtes, pa ndihmën e transmetimeve rreth kuptimeve të

fjalëve të pazakonta të Kuranit dhe asaj që është përcjellë lidhur me fjalët e

paqarta, qartësinë, mospërfshirjen e gjërave, fshehjen, dhe rendin e anasjelltë që

ai përmban. Dikush që nuk e ka kapur si duhet tefsirin e drejtpërdrejtë dhe i

rreket nxjerrjes së kuptimeve thjesht vetëm me të kuptuarit e arabishtes, gabon

dhe bie në të njëjtën kategori me ata që e interpretojnë Kuranin sipas

mendimeve të veta.

Transmetimi, para se gjithash, është i domosdoshëm në tefsirin primar, në

mënyrë që të evitohet gabimi, pastaj përdoret të kuptuarit dhe deduksioni për t’u

zgjeruar. Fjalët e pazakonta, të cilat kuptohen vetëm nëpërmjet transmetimit,

janë të shumta, dhe njeriu s’mund të shpresojë të arrijë të brendshmen para se

ta ketë kapur fort të jashtmen. A nuk sheh sesi i Plotfuqishmi thotë:

“Ne i dhamë devenë Themudit si një shenjë të dukshme (mubsira), por ata e

keqtrajtuan atë.” (17:59)

Kjo do të thotë shenjë që duket, ndërsa ata i bënë padrejtë vetes duke e vrarë

atë. Dikush që i qaset kësaj nga këndi i arabishtes së drejtpërdrejtë, mund të

mendojë se kjo do të thotë se deveja mund të shihte (mubsira), andaj dhe të mos

dijë çfarë bënë ata dhe si ata u bënë padrejtësi të tjerëve dhe vetës së tyre. Kjo

pjesë ka të bëjë me mospërfshirje të disa gjërave dhe me fshehje. Ka dhe shumë

shembuj të këtillë në Kuran, dhe, në rastet e tjera veç këtyre dyjave, s’ka ndalim

për interpretim. Allahu e di më së miri.

Ibn Atijje tha:

“Shumica e Selefëve të drejtë, si Se’id ibn el-Musejjeb, Amir esh-Sha’bi dhe të

tjerë shtangeshin nga ideja e interpretimit të kuranit dhe përmbaheshin nga

kujdesi i madh ndaj vetës së tyre, pavarësisht epërsisë që kishin.”

El-Enberi tha:

“Imamët e Selefëve qenë tepër të kujdesshëm në shpjegimin e pjesëve

problematike të Kuranit. Ndonjë prej tyre supozonte se tefsiri i tij mund të mos

përputhej me atë çfarë kishte menduar Allahu me të, kështu që përmbahej.

Një tjetër kishte frikë se mos bëhet Imam në tefsir dhe njerëzit do të mund ta

28 MBUROJA.net

ndiqnin metodën e tij, kur ai të ngurrojë të shpjegojë një shkronjë të vetme

sipas mendimi të vet, apo të gabojë lidhur me të e pastaj ndjekësit e tij të

thonë: ‘Imami im në tefsir të Kuranit sipas opinionit, është filani, Imami i

Selefëve.’”

Ibn ebi Mulejke tha:

“Ebu Bekr es-Siddik qe pyetur rreth tefsirit të një shkronjë të Kuranit dhe tha:

‘Cili qiell do të më strehonte dhe cila tokë do të më bartte, sikur të thosha për

një shkronjë të Librit të Allahut diçka tjetër veç asaj çfarë Allahu deshi me të.’”

Ibn Atijje tha:

“Disa nga Selefët e shpjegonin Kuranin dhe i bënin muslimanët të vazhdonin

në këtë. Sa i përket zanafillës së komentuesve te të cilët ata mbështeteshin,

ata qenë Ali ibn ebi Talib, dhe ky kish ndjekur Abdullah ibn Abbasin, i cili iu

përkushtua kësaj fushe dhe përkreu atë. Ai u ndoq nga dijetarët si Muxhahid,

Se’id ibn Xhubejr, dhe të tjerë. Më shumë është përcjellë nga ai (Ibn Abbas)

sesa nga ajo që u ruajt nga Aliu . Aliu lavdëronte tefsirin e Ibn Abbasit dhe i

inkurajonte njerëzit të merrnin prej tij. Ibn Abbas i thoshte vetes së tij: ’Sa

përkthyes i mirë i Kuranit që është Abdullah ibn Abbasi!’ Aliu tha për të: ‘Ibn

Abassi sikur shikon në të padukshmen përmes një velloje të hollë.’”

Ai (Abdullah ibn Abbas) u ndoq nga Abdullah ibn Mes’ud, Ubejj ibn Ka’b, Zejd ibn

Thebit, dhe Abdullah ibn Amr ibn el-As. Krejt çka merret nga Sahabët, ka epërsi,

sepse ata e dëshmuan Shpalljen dhe zbritjen e saj në gjuhën e tyre.

Amir ibn Wethile tha:

“Pashë Ali ibn ebi Talibin të thoshte në hutbe ‘Më pyesni. Pasha Allahun, ju

s’do të më pyetni për çfarëdo që do të ndodhë deri në Ditën e Ringjalljes e të

mos u përgjigjem. Më pyetni rreth Librit të Allahut, se, pasha Allahun, s’ka ajet

për të cilin nuk e di a zbriti natën apo ditën, në ndonjë luginë apo në ndonjë

mal.’” Ibn el-Kawwe u ngrit dhe pyeti rreth sures edh-Dharijet (51).”

Abdullah ibn Mes’ud tha: “Sikur të dija për ndonjë me dije më të shumtë rreth

Librit të Allahut sesa unë, do të shkoja tek ai.” Një burrë e pyeti: “A nuk ke takuar

Ali ibn Talibin?” “Po” - u përgjigj ai – “E kam takuar.”

Mesruk tha:

“Kam takuar disa nga Sahabët e Muhamedit dhe ata qenë si basene që

furnizon një person, disa si basene që furnizojnë dy persona, dhe disa të atillë

që, sikur të gjithë njerëzit të shkonin te ai, do t’ua përmbushte nevojat.

Abdullah ibn Mes’udi qe nga këta të fundit.”

29 MBUROJA.net

Ebu Se’id el-Khudri përcolli se i Dërguari i Allahut tha:

“Më i mëshirshmi nga umeti im është Ebu Bekri. Më i forti në fenë e Allahut

është Umeri. Më modesti është Uthmani. Më i dituri në të gjykuar është Aliu.

Më i dituri rreth çështjes së trashëgimisë është Zejdi. Ai që ka recituar më së

shumti Librin e Allahut, është Ubej ibn Ka’b. Më i dituri rreth hallallit dhe

haramit është Muadh ibn Xhebel. Besniku i këtij umeti është Ebu Ubejde ibn

el-Xherrah. Ebu Hurejre është enë e dijes. Selmani është një det i dijes, që

s’mund të merret me mend. Bimësia nuk i ka bërë hije e as që e ka mbajtur

toka ndonjë me gjuhë më të vërtetë sesa Ebu Dherr.”

Ibn Atijje tha:

“Në Tabi’inët përfshiheshin el-Hasan el-Basri, Muxhahidi, Se’id ibn Xhubejr,

dhe Alkame. Muxhahidi studioi recitimin te Ibn Abbasi së bashku me

domethëniet (e ajeteve), duke u ndalur te secili ajet. Ikrime dhe ed-Dahhak i

ndoqën këta. Edhe pse ed-Dahhak nuk takoi Ibn Abbasin, ai mësoi te Ibn

Xhubejri. Sa i përket es-Suddit, Amir esh-Sha’bi e sulmoi atë dhe Ebu Salihun,

ngaqë mendonte se ata ishin të mangët në fushën e verifikimit.”

Pastaj tefsiri u përcoll nga burra të drejtë të secilës gjeneratë, ashtu siç përmendi

i Dërguari i Allahut :

“Kjo dije do të bartet nga burra të drejtë nga secila gjeneratë, të cilët do të

largojnë prej saj devijimin dhe teprimin, veshjet që ia bëjnë mashtruesit, dhe

interpretimet e injorantit.” (E përcollën Ebu Umer dhe të tjerët) El-Hatib el-

Bagdadi tha: “Ky dëshmim nga i Dërguari i Allahut tregon se interpretuesit e

Kuranit janë dijetarë të fesë dhe Imamë të muslimanëve, për shkak se ruajnë

Sheriatin nga devijimet dhe veshjet e rreme, dhe i përgënjeshtrojnë

interpretimet e budallenjve. Personi duhet të konsultohet me ta në çështjet e

fesë.”

Shpjegimi i Librit nga Suneti, dhe çka është përcjellë lidhur me këtë

Allahu thotë:

“Ne ta zbritëm Përkujtuesin (O Muhamed), në mënyrë që t’ua qartësosh

njerëzimit çfarë u është zbritur atyre” (16:44)

“Ata që kundërshtojnë urdhrin e tij (Muhamedit ), duhet të ruhen se mos po u

vjen ndonjë sprovë apo ndonjë ndëshkim i rëndë” (24:59)

“Vërtet, ti (O Muhamed) udhëzon për Rrugën e Drejtë.” (42: 49)

30 MBUROJA.net

Në më shumë se një ajet është bërë obligim bindja ndaj pejgamberit dhe kjo

është e ndërlidhur me bindjen ndaj Allahut :

“Atë çfarë ju jep i Dërguari, pranojeni; atë që jua ndalon, lëreni.” (59:7)

Ibn Abdul-Berr përmend se Abdu-Rrahmaan ibn Jezid pa një person të bënte

umren me veshje të zakonshme dhe ai e ndaloi ta bënte atë. Personi i tha atij:

“Më sill një ajet nga Libri i Allahut që heq teshat e mia.” Ai ia recitoi ajetin: “Atë

çfarë ju jep i Dërguari, pranojeni; atë që jua ndalon, lëreni.” Hisham ibn Huxhejr

tha: “Tawus fali dy rekate pas ikindisë dhe Ibn Abbas i tha: “Mos e bëj këtë.” Ai ia

ktheu: “Është e ndaluar vetëm nëse këtë e marrim si sunet.” Ibn Abbas tha:

“Pejgamberi ndaloi nga falja e namazit pas ikindisë. Unë nuk di nëse ti do të

shpërblehesh apo ndëshkohesh për to, sepse Allahu thotë: “Kur Allahu dhe i

Dërguari i Tij të kenë vendosur për një gjë, nuk i takon një besimtari a një

besimtareje të bëjë zgjedhje në këtë.” (33:36)

Ebu Dawud përcjellë nga el-Mikdam ibn Me’dikerib se i Dërguari i Allahut tha:

“Më është dhënë Libri dhe e ngjashmja me të. S’do të vonojë shumë para se

një i ngopur nga froni i tij të deklarojë: ‘Ky Kuran është krejt çka ju nevojitet.

Konsiderojeni hallall atë që e gjeni të jetë hallall në të, dhe konsiderojeni

haram atë që e gjeni të jetë haram në të.’ Por, gomarët shtëpiakë nuk janë

hallall, as ngrënia e bishave grabitqare (me çataj) s’është hallall, e as nuk

prishet marrëveshja me dikë, derisa ai të heqë dorë nga ajo. Nëse dikush

ndalon te njerëzit, ata duhet ta mirëpresin atë. Nëse s’e bëjnë këtë, ai mund t’i

padisë ata për të marrë të njëjtin çmim me të cilin ata ish dashur ta

mirëpresin.”

El-Khatabi tha se fjalët “Më është dhënë Libri dhe e ngjashmja me të” mund të

interpretohen në dy mënyra. Njëra është se atij i është dhënë një Shpallje e

fshehtë, që nuk recitohet në mënyrë të njëjtë ashtu siç recitohet pjesa e jashtme;

tjetra është se atij i është dhënë Libri si Shpallje e recituar dhe i është dhënë një

sqarim si ai, domethënë lejimi për të shpjeguar çfarë ka në Libër, duke e

klasifikuar atë në të përgjithshme dhe në specifike, duke ia shtuar atë (Kuranit)

dhe duke e ligjësuar atë që gjendet në të. Prandaj, është obligim të veprohet

sipas kësaj dhe të pranohet si Kurani që recitohet së jashtmi. Hadithi është një

paralajmërim kundër refuzimit të suneteve të vërtetuara, që nuk gjenden në

Kuran, siç bënë havarixhët dhe rafidhat. Ata u kapën pas kuptimit të

drejtpërdrejtë të Kuranit dhe lanë Sunetin që përmban sqarimin e Kuranit. Ky

hadith është provë se s’ka nevojë të krahasosh Hadithin me Kuranin. Çfarëdo që

konfirmohet të jetë nga pejgamberi , është provë në vetvete. Sa i përket asaj

çfarë thonë disa: “Kur t’ju vijë një hadith, krahasojeni me Kuranin. Nëse është në

pajtim me të, merreni; përndryshe lëreni,” ky është një hadith i pabazë, i rremë.

31 MBUROJA.net

Dhe sqarimi është dy llojesh: sqarimi i përgjithshëm i Librit (Kuranit), siç është

përmendja e pesë namazeve, kohëve të tyre, sexhdes, rukus, dhe sqarimi i të

gjitha rregullave të tyre; sasinë dhe kohën e zekatit dhe llojet e pasurive për të

cilat duhet dhënë zekat, si dhe detajet e ritualit të haxhit. Kur pejgamberi bëri

haxhin me njerëzit, tha: “Merrni ritualin e haxhit nga unë,” dhe tha: “Faluni ashtu

siç më shini të falem” (el-Buhari). Imran ibn Husejn i tha një njeriu: “Budalla! A

gjen diku në Kuran se namazi i drekës falet me katër rekate dhe në heshtje!”

Pastaj ai ia numëroi namazin, zekatin dhe të ngjashmet, pastaj tha: “A i gjen të

sqaruara këto në Kuran?” Libri i Allahut nuk e sqaron këtë, kurse Suneti e

sqaron!”

El-Ewzai përcolli se Hasan ibn Atijje tha:

“Shpallja i zbreti të Dërguarit të Allahut, dhe Xhibrili ia solli Sunetin i cili e

shpjegon atë (Shpalljen).”

Po ashtu, el-Ewzai përcolli se Mekhul tha:

“Kurani ka më shumë nevojë për Sunetin sesa Suneti për Kuranin.”

Jahja ibn ebi Kethir tha:

“Suneti e gjykon Librin, ndërsa Libri nuk e gjykon Sunetin.” El-Fudejl ibn Zijad

tha se kish dëgjuar Ahmed ibn Hanbelin të pyetej rreth këtij transmetimi dhe

ai tha:

“Nuk jam aq i guximshëm të them kështu, megjithatë them se Suneti e

shpjegon dhe e sqaron Kuranin.”

Si të mësosh dhe të kuptosh Librin e Allahut dhe Sunetin e pejgamberit

të Tij. Përcillet se ishte më lehtë të punoje sipas tij sesa ta mësoje

përmendsh

Në Kiteb el-Bejan, ed-Deni përcjellë nga Uthman , nga Ibn Mes’ud dhe nga

Ubejj se i Dërguari i Allahut ua lexonte atyre dhjetë ajete dhe ata nuk

vazhdonin me ajete të tjera, derisa t’i mësonin veprimet që ndërlidhen me ato

ajete. Pra, ne duhet ta mësojmë Kuranin dhe njëherësh të mësojmë të punojmë

sipas tij. Është përcjellë se es-Sulemi tha: “Kur ne mësonim dhjetë ajete të

Kuranit, nuk mësonim dhjetë të tjera pas tyre, derisa të mësonim çfarë

përmbanin ato nga hallalli dhe nga harami, nga ndalimet dhe nga urdhrat.”

Në Muwetta, Malik përcolli se kish dëgjuar se Abdullah ibn Umerit i ishin

dashur tetë vite për ta mësuar suren el-Bekare. Në librin e tij “Emrat dhe ata që

përcollën nga Malik,” Ahmed ibn Ali ibn Thebit përmendë se Nafi përcolli se Ibn

32 MBUROJA.net

Umer kish thënë: “Umeri mësoi el-Bekaren për dymbëdhjetë vite. Kur e kreu,

theri një deve.”

El-Enberi përcjellë se Abdullah ibn Mes’udi tha:

“Na vinte vështirë t’i mësonim përmendsh fjalët e Kuranit, por e kishim lehtë të

punonim sipas tyre. Pas nesh do të ketë njerëz që do ta kenë lehtë ta

mësojnë përmendsh Kuranin, por do ta kenë vështirë të punojnë sipas tij.”

Është përcjellë se Ibn Umer tha:

“Më i miri Sahab i të Dërguarit të Allahut në fillim të umetit, mësonte

përmendsh vetëm një a dy sure të Kuranit. Atyre u qe dhënë dhurata e të

vepruarit sipas tij. Të fundit e këtij umeti do ta lexojnë Kuranin - fëmijë e të

verbër – dhe s’do t’u jepet dhurata e të vepruarit sipas tij.”

Khalef ibn Hisham el-Bezzar u dëgjua të thoshte:

“Nuk mund të mos mendoj se jemi privuar nga Kurani që kemi në duart tona,

sepse na është thënë se Umer ibn el-Khattab mësoi suren el-Bekare për rreth

dhjetë vite. Kur ai e përfundoi mësimin përmendsh të saj, theri një deve në

shenjë falënderimi ndaj Allahut. Në kohën tonë, një djalosh ulet përpara meje

dhe reciton një të tretën e Kuranit pa e lënë jashtë asnjë shkronjë të vetme.

Unë vetëm mendoj se jemi privuar nga Kurani në duart tona.”

Domethënia e fjalëve të pejgamberit “Kurani u shpall në shtatë

dialekte/mënyra (ahruf).”

Në Sahih të Muslimit, Ubejj ibn Ka’b përcolli se pejgamberi ishte me Benu

Ghifar, kur i erdhi Xhibrili dhe i tha: “Allahu po të urdhëron t’ua recitosh Kuranin

umetit tënd në një mënyrë.” Ai tha: “E lus Allahun të më fal! Umeti im nuk do të

jenë gjendje ta bëjnë këtë.” Pastaj, ai erdhi për të dytën herë dhe tha: “Allahu po

të urdhëron t’ua recitosh Kuranin umetit tënd në dy mënyra.” Ai tha: “E lus

Allahun të më fal! Umeti im nuk do të jenë gjendje ta bëjnë këtë.” Ai erdhi për të

tretën herë dhe tha: “Allahu po të urdhëron t’ua recitosh Kuranin umetit tënd në

tri mënyra.” Ai tha: “E lus Allahun të më fal! Umeti im nuk do të jenë gjendje ta

bëjnë këtë.” .” Ai erdhi për të tretën herë dhe tha: “Allahu po të urdhëron t’ua

recitosh Kuranin umetit tënd në shtatë mënyra. Cilëndo prej tyre që ta lexojnë, do

të jetë në rregull.”

Et-Tirmidhi shënoi se Ubejj tha: “I Dërguari i Allahut takoi Xhibrlilin dhe tha: ‘O

Xhibril, unë jam dërguar te një popull analfabetë. Ka prej tyre plaka e pleq, djem

e vajza, si dhe burra që nuk lexojnë fare.’ Ai i tha atij: “O Muhamed, Kurani u

shpall në shtatë mënyra.’” (Sahih) Ky tregim u vërtetua në autoritetet kryesore:

33 MBUROJA.net

el-Buhari, Muslim, Muwetta, Ebu Daud, en-Nesa’i, dhe libra të tjerë në formë

tregimi rreth Hisham ibn Hakim me Umerin, që do ta përmendim më vonë.

Dijetarët nuk janë të një mendjeje për atë se çka nënkuptojnë shtatë mënyrat.

Lidhur me këtë, ka tridhjetepesë gjëra që përmenden nga el-Busti, por këtu ne

do të përmendim pesë prej tyre:

- Ky është qëndrimi i shumicës së dijetarëve, si: Sufjan ibn Ujejne, Abdullah ibn

Wehb, et-Taberi, et-Tahawi dhe të tjerë. Ajo çfarë mendohet me këtë janë

shtatë mënyrat e sinonimeve me shprehje të ndryshme, si p.sh. ekbele, te’ale

dhe hel’lume (kuptimi i të gjithave është: “... eja këtu!”). Et-Tahawi tha:

“Sqarimi më i mirë për këtë është ajo që përmendet në hadithin e Ebu Bekrit:

‘Xhibrili erdhi të pejgamberi dhe tha: ‘Lexo në një mënyrë.’ Mikaili tha: ‘Shtoje.’

Ai tha: ‘Lexoje në dy mënyra.’ Mikaili tha: ‘Shtoje,’ derisa u bënë shtatë

mënyra. Ai tha: ‘Lexoje. Secila (nga mënyrat) është në rregull, përveç nëse

ngatërroni një ajet mëshire me një ajet ndëshkimi, apo një ajet ndëshkimi me

një ajet mëshire.’” Kjo është si hel’lume, te’ale ekbele, edhhebe, esra’e dhe

axhxhele. Është përcjellë nga Ibn Abbas se Ubejj ibn Ka’b e lexonte ajetin “na

pritni/undhurne” (57:13) si umhulene, akhkhirune, dhe erkubune. Me isnad

(zinxhir) të njëjtë është përcjellë se Ubejj recitonte ajetin 19 të el-Bekare si

merru në vend të meshew dhe sa’aw (“ata ecin”). Në el-Buhari, ez-Zuhri tha:

“Këto mënyra kanë të bëjnë me gjënë e njëjtë. Ato nuk dallojnë sa i përket

hallallit dhe haramit.”

Et-Tahawi tha:

“Pati hapësirë veprimi në shkronja për njerëzit, meqë ata s’mundnin ta merrnin

Kuranin në një dialekt tjetër veç të tyrit, duke qenë se shumica ishin

analfabetë dhe vetëm disa prej tyre dinin të shkruanin. Për dikë me dialekt

ishte vështirë ta ndërronte dialektin. Edhe sikur dikush të mundohej, do të

kishte vështirësi, kështu që atyre u qe dhënë hapësirë sa i përket shprehjeve

të ndryshme për sa kohë që kuptimi mbetej i njëjtë. Ata mbeten të këtillë,

derisa shumë prej tyre u mësuan të shkruanin, dhe dialektet u kthyen në atë

të të Dërguarit të Allahut . Pastaj, ata qenë në gjendje t’i mësonin

përmendsh ato fjalë dhe nuk u lejohej më të recitonin ndryshe.”

Ibn Abdul-Berr tha:

“Është e qartë se hapësira për shtatë mënyrat ishte e domosdoshme për një

kohë të caktuar. Kur nuk kishte më nevojë, vendimi i të shtatave u hoq dhe

Kurani recitohej në një mënyrë.”

- Disa njerëz thonë se shtatë dialektet në Kuran janë shtatë dialektet e të gjithë

arabëve, pra edhe Jemenij, edhe Nizar, sepse i Dërguari i Allahut i dinte të

gjitha. Atij i qenë dhënë “të gjitha fjalët.” Kjo s’do të thotë se një mënyrë ka

34 MBUROJA.net

shtatë aspekte, por këto shtatë dialekte janë në pjesë të ndryshme të Kuranit.

Një pjesë është në dialektin e Kurejshëve, një pjesë në atë të Hudhejl, një

pjesë në Hewezin, dhe një pjesë në Jemenij. El-Khattabi tha: “Kështu lexohet

Kurani në shtatë mënyra.” Kjo është domethënia e shpalljes së Kuranit në

shtatë mënyra. El-Kasim ibn Sel’lem besonte kësisoj dhe Ibn Atijja e preferoi

këtë qëndrim. Disa fise përdornin shkrimin më shumë së të tjerat. Enes

përmendi se, kur Uthman u tha ta kopjonin Kuranin, ai tha: ‘Nëse nuk

pajtoheni ti dhe Zejdi, shkruani në dialektin e Kurejshëve, se ai u shpall në

dialektin e tyre.” (el-Buhari)

Kadi ibn et-Tajjib (el-Bakilani) tha:

“Fjalët e Uthmanit se Kurani qe shpallur në dialektin e Kurejshëve do të thotë

shumica e tij. Nuk ka prova vendimtare se ai i tëri është në dialektin e

Kurejshëve, meqë ka fjalë dhe shkronja të cilat dallojnë nga dialekti i

Kurejshëve. Kjo tregon se ai qe shpallur në tërë gjuhën e arabëve, dhe

askush s’mund të thotë se ishte vetëm në (dialektin) Kurejsh, apo në një pjesë

të arabëve e jo në të tjerat. Ibn Abdul-Berr tha se kjo do të thotë se shumica e

tij qe shpallur në dialektin e Kurejshëve, sepse, përveç atij Kurejsh, ekzistojnë

leximet të tjera me zë me përdorimin e hemzes dhe të ngjashmeve. Dhe

Kurejshët nuk përdornin hemzen. Ibn Atijje tha se domethënia e “shtatë

mënyrave” është se shprehjet e shtatë fiseve gjenden në të.

- Këto shtatë mënyra të gjitha janë nga fiset Mudar. Këtë e thanë disa njerëz.

Ata përdorën si provë atë çfarë tha Uthmani : “Kurani u shpall në gjuhën e

Mudar.” Ata thanë: “A ka mundësi që një pjesë e tij të jetë e Kurejshëve, një

pjesë Kinana, një pjesë Ese, një pjesë Hudhejl, një pjesë Tejm, një pjesë

Dabe, dhe një pjesë Kajs. Ata thanë se këto fise të Mudar përmbajnë këto

shtatë dialekte në radhët e saj. Ibn Mes’ud e pëlqente që ata të cilët e

kopjonin Kuranin të ishin nga Mudarët. Të tjerët i bënë vërejtje idesë se i tëri

ishte nga Mudar dhe thanë se ka përdorime të rralla në Mudar, me të cilat

s’është e lejueshme të shkruhet Kurani.

- Ajo çfarë përcillet nga disa dijetarë më së miri paraqitet nga Kadi ibn et-Tajjib,

i cili tha: “Reflektova mbi aspektet e dallimit në recitim dhe i gjeta të jenë

shtatë. Disa përfshijnë ndryshime në zanore ndërsa domethënia dhe forma

mbeten, si p.sh. etheru dhe ethera në 11:78; disa nuk e ndryshojnë formën,

por domethënien nëpërmjet lakimit, si në 36:19, ku lexon be’id ose be’ida; disa

e ruajnë formën dhe e ndryshojnë domethënien me shkronja të ndryshme;

disa e ndryshojnë formën ndërsa u mbetet domethënia, si në 101:5, kur edhe

ahn, edhe suf do të thotë lesh; disa e ndryshojnë formën dhe domethënien;

disa nënkuptojnë ndryshim në rend; dhe disa përbëhen nga shtimet dhe

heqjet.

35 MBUROJA.net

- Ajo që mendohet me shtatë mënyrat janë domethëniet e Librit të Allahut:

urdhri dhe ndalimi, premtimi dhe kërcënimi, tregimet, argumentet dhe

shembujt. Ibn Atijje thotë se ky qëndrim është i dobët, meqë kjo nuk

konsiderohet ahruf. Për më shumë, ka konsensus se kjo nuk ndodh sa i

përket bërjes hallall të hallallit apo ndryshimit të ndonjë domethënieje. Kadi ibn

et-Tejjib përmendi një hadith që ka të bëjë me këtë nga pejgamberi dhe

pastaj tha: “Kjo s’është pjesë e asaj që u lejohet atyre të lexojnë.” Harf në këtë

do të thotë “mënyrë,” meqë Allahu thotë: “... ai që e adhuron Allahun në

skaj (harf)” (el-Haxh, 11). Kjo është domethënia e hadithit rreth shtatë

mënyrave të lejimit dhe ndalimit dhe të ngjashmeve me këtë.

Po ashtu, thuhet se ajo çfarë mendohet me shtatë ahruf janë shtatë leximet që

kemi tani, sepse tërë kjo është në rregull siç tha pejgamberi . Mirëpo, kjo nuk

është e saktë, siç dhe dot shpjegojmë në vijim.

Seksion mbi shtatë mënyrat e leximit

Shumica e dijetarëve, si ed-Dawudi, Ibn ebi Sufra dhe të tjerët thanë se këto

shtatë lexime, të cilat u atribuohen shtatë lexuesve, nuk janë shtatë ahruf për të

cilat Sahabët patën leje t’i lexonin. Ato thjesht u referohen një harfi nga ato

shtatë, që është ajo çfarë mblodhi Uthmani në kopjen e Kuranit të cilën ai e

autorizoi. Këtë e përmendën Ibn en-Nehhes dhe të tjerët. Këto shtatë lexime

(kiraete) të famshme janë përzgjedhje të atyre Imamëve të recitimit, meqë secili

prej tyre zgjodhi atë çfarë përcolli, anën e recitimit që ai e njihte dhe e

konsideronte si më të mirën. Secili prej tyre iu përmbajt një shtegu, e përcolli dhe

u bë i njohur për të, siç është modaliteti i Nafiut dhe modaliteti i Ibn Kethirit.

Asnjëri prej tyre nuk ndaloi të zgjidhej tjetri e as që i bënin vërejtje kësaj. Secili

nga ata shtatë ka dy apo më shumë zgjedhje të përcjella prej tij, dhe të gjitha

janë në rregull.

Muslimanët e kësaj kohe janë pajtuar të mbështeten te ajo që është vërtetuar

nga këta Imamë; ajo që ata përcollën nga leximet dhe u shkrua në libra.

Konsensusi mbetet se ata janë në rregull, dhe ruajtja e Librit për të cilën Allahu

premtoi është e sigurt. Ky është qëndrimi i Imamëve të mëhershëm dhe i

burrave të besueshëm, si Kadi ebu Bekr ibn et-Tejjib, et-Taberi dhe të tjerët. Ibn

Atijjeh tha: “Këto shtatë lexime kanë qëndruar nëpër kohë e vende të ndryshme,

dhe namazi bëhet duke i përdorur këto, meqë vërtetësia e tyre është konfirmuar

me konsensus. Sa u përket leximeve të rralla (shadhdh), namazi nuk bën të falet

me to, sepse nuk ka konsensus për to. Sa i përket asaj çfarë përcillet nga

Sahabët dhe Tabi’inët lidhur me këtë, mund vetëm të besohet se ata e përcollën

atë (d.m.th s’mund të vërtetohet). Sa i përket asaj që përcillet nga Ebu-Semmel

dhe ata që janë të lidhur me të, njeriu s’bën të mbështetet te ato (forma leximi).”

36 MBUROJA.net

Dikush tjetër tha: “Sa u përket leximeve të rralla (shadhdh) të kopjeve të Kuranit

që janë përcjellë, ato nuk konsiderohen të jenë Kuran, dhe nuk duhet vepruar me

to si të ishin pjesë e tij. Me gjasë, ato janë sqarime të interpretimit të qëndrimit të

atij që i atribuohen, siç është leximi i Ibn Mes’udit . Nëse transmetuesi është i

qartë për atë se e ka dëgjuar atë nga i Dërguari i Allahut , atëherë dijetarët

kanë marrë dy qëndrime rreth veprimit me të: negativ dhe pozitiv. Qëndrimi

negativ bazohet në faktin se transmetuesi nuk e përcolli atë si një hadith, por si

Kuran, dhe si i tillë nuk pohohet, kështu që nuk është i konfirmuar. Qëndrimi

pozitiv është se, edhe nëse nuk pohohet të jetë Kuran, pohohet të jetë Sunet,

dhe kjo e bën të obligueshëm veprimin, ashtu siç është rasti me hadithin e vetëm

(ehad).

Seksion: Hadithi i Umeri dhe i Hishamit

Ibn Atijje tha: “Allahu ia lejoi këto shtatë modalitete pejgamberit të tij , dhe

Xhibrili ia solli ato në një mënyrë që siguron mosimitim dhe lidhshmëri precize.

Fjalët e Allahut ‘Recitoni çfarë ju vjen lehtë’ nuk e lejoi ndonjë nga Sahabët të

ndryshonin ndonjë shprehje në ndonjërin nga këto dialekte si të dëshironte ai

vetë. Sikur të ishte kështu, Kurani s’do të ishte i paimitueshëm, sepse njerëzit do

ta ndryshonin dhe kështu do të bëhej tjetër nga ajo që shpalli Allahu . Lejimi

është bërë për shtatë modalitetet e pejgamberit , me qëllim që t’i ofrohet

hapësirë e gjerë këtij umeti. Në një rast, ai ia recitoi Ubejjit atë që i solli Xhibrili,

në një rast tjetër Ibn Mes’udit atë që i qe prezantuar atij .

Kjo qe thelbi i dallimit mes leximit të sures el-Furkan nga Umer ibn el-Khattab

dhe nga Hisham ibn Hakim. Përndryshe, si bëhet që pejgamberi të thoshte për

secilin prej tyre: “Kështu ma recitoi Xhibrili.” A bën vaki që ai recitoi një herë

ashtu, herën tjetër kështu? Kjo është domethënia e asaj çfarë tha Enesi , kur ai

recitoi esweb në vend të ekwem në suren el-Muzzemmil (73:5), që do të thotë:

më lehtë. Atij iu tha: “Ne e recitojmë si ekwem.’ Ai u përgjigj: “Esweb, ekwem dhe

ehje të gjitha janë njëjtë.” Ky kuptim u përcoll nga pejgamberi . Sikur t’i lejohej

ndokujt ta bënte këtë, kjo do t’i zhvlerësonte fjalët e Allahut: “Jemi Ne që zbritëm

Përkujtuesi dhe Ne do ta ruajmë atë.” (15:9)

El-Buhari, Muslim dhe të tjerët përcjellin se Umer ibn el-Khattab tha: “Dëgjova

Hisham ibn Hakim të recitonte suren el-Furkan ndryshe nga siç e lexoj unë dhe

ashtu siç ma lexoi pejgamberi . Gati sa nuk e kapa, por prita derisa ai e

përfundoi. Pastaj, e mora për xhybe dhe e çova te i Dërguari i Allahut . Thashë:

‘O i Dërguar i Allahut, e dëgjova këtë të recitonte suren el-Furkan ndryshe nga

siç ma lexove ti mua!’ I Dërguari i Allahut tha: ‘Ta dëgjojmë.’ Ai (Hishami) e

recitoi ashtu siç e dëgjova ta recitonte, dhe i Dërguari i Allahut tha: ‘Kështu u

shpall.’ Pastaj më tha mua: ‘Recito.’ Unë recitova dhe ai tha: ‘Kështu u shpall. Ky

Kuran u shpall në shtatë modalitete, kështu që recitoni si t’ju vijë më lehtë.’”

37 MBUROJA.net

Ngjashëm me këtë hadith është ajo çfarë përcillet nga Ubejj ibn Ka’b, i cili tha:

“Isha në xhami, kur një burrë hyri për t’u falur. Ai recitoi me një lexim të cilit i bëra

vërejtje. Pastaj hyri një tjetër burrë dhe recitoi ndryshe nga i pari. Kur ata e kryen

namazin, të gjithë shkuam te i Dërguari i Allahut , ku unë thashë: ‘Ky recitoi me

një lexim ndaj të cilit kam vërejtje, kurse tjetri lexoi ndryshe nga ky.’ Pejgamberi

e urdhëroi atë të recitonte dhe (pasi recituan) i lavdëroi për atë. Me të dëgjuar

këtë, në zemrën time hyri një dyshim i atillë që s’e kisha as në xhahilijet. Kur

pejgamberi vërejti se më kish kapluar kjo ndjenjë, më goditi në gjoks (nga

dashuria) dhe unë nisa të djersitesha, duke u ndier i alarmuar sikur po shikoja

Allahun. Ai më tha: ‘Ubej, m’u dërgua porosia ta recitoja Kuranin në një

modalitet dhe unë shpreha dëshirë që kjo të jetë e lehtë për umetin tim. Porosia

e dytë më urdhëronte të recitoja në dy modalitete, dhe unë shpreha dëshirë që

kjo të jetë e lehtë për umetin tim. Pastaj në herën e tretë m’u tha: ‘Recitojeni në

shtatë modalitete. Ti mund të kërkosh diçka për secilën herë që u ktheve të

kërkosh.” Unë thashë: ‘O Allah, fale umetin tim! O Allah, fale umetin tim!’ Lutjen e

tretë (për falje të umetit) e lash për Ditën e Gjykimit, atëherë kur të gjitha krijesat,

përveç Ibrahimit, do ta kërkojnë këtë nga unë.’”

Ubejj mendoi të thoshte se ndjeu habi apo, me fjalë të tjera, pati një cytje nga

shejtani, i cili ia turbulloi mendjen në atë moment. Dallimi i leximeve iu dukë i

tmerrshëm atij, gjë që, në fakt, s’ishte ashtu. Përndryshe, çfarë tjetër do të

nënkuptonte mohimi i dallimit në recitime, kur ajo s’është e domosdoshme?

Lavdi Allahut, i cili shfuqizoi atë që është më e madhe sesa një lexim! Kur

pejgamberi pa t’i shfaqej mendimi i tillë atij, u ngrit dhe e goditi në gjoks

(lehtas), çka bëri që atij t’i zgjerohej gjoksi së jashtmi dhe së brendshmi, në

mënyrë që bëri t’i shihte gjërat më qartë. Kur shëmtia e atij mendimi që kishte iu

bë e qartë, ai nisi t’i frikësohej Allahut dhe u djersit shumë nga turpi që ndjeu

para Allahut . Ky mendim është ai për të cilin foli pejgamberi , kur iu tha atij:

“Ne gjejmë aso gjëra në vetët tona që tmerrohemi të flasim për to.” Ai pyeti: “I

përjetoni këto?” “Po,” u përgjigjën ata. Ai tha: “Ky është besimi i pastër.” (Muslim

nga Ebu Hurejre)

Mbledhja e Kuranit dhe arsyeja përse Uthmani bëri një kopje të Kuranit

dhe dogji pjesën tjetër. Mësimi përmendsh i Kuranit nga Sahabët në

kohën e pejgamberit .

Në kohën e pejgamberit , Kurani ishte i shpërndarë në gjokset e njerëzve.

Njerëzit e shkruan një pjesë të tij në fletë, në lëkurë, në gurë të bardhë e të

rrafshët, dhe në të tjera gjëra. Pastaj një numër i madh i recituesve u vranë në

betejën e Jemames në kohën e Ebu Bekrit . Nja 700 prej tyre u vranë në një

ditë të vetme, dhe Umer ibn Khattab i sugjeroi Ebu Bekrit të mblidhte Kuranin,

38 MBUROJA.net

nga frika se shejhët e recituesve si Ubejj, Ibn Mes’ud dhe Zejd do të vdisnin. Zejd

ibn Thebit e rekomandoi këtë, kështu që pas një përpjekjeje të madhe ai mblodhi

atë (Kuranin) pa i renditur suret.

El-Buhari përcjellë se Zejd ibn Thebit tha: “Pas vrasjeve në betejën e Jemames,

Ebu Bekr dërgoi dikë tek unë dhe Umeri ishte me të. Ebu Bekr tha: ‘Umeri erdhi

tek unë dhe tha: ‘Shumë burra u vranë në betejën e Jemames, dhe kam frikë se

mos po vriten edhe recitues të tjerë në vende të tjera dhe të humbet shumë nga

Kurani, përveç nëse e mbledhim atë. Mendoj se duhet ta bësh bashkë Kuranin.’”

Ebu Bekr tha: ‘I thashë Umerit: ‘Si të bëj diçka që i Dërguari i Allahut nuk bëri?’

Umeri tha: ‘Pasha Allahun, kjo është më mirë.’ Umeri vazhdoi të më nxiste,

derisa Allahu ma çeli gjoksin për ta bërë këtë dhe nisa të mendoja si Umeri.’”

Zejd ibn Thebit vazhdoi: “Umeri po rrinte ulur me të dhe nuk fliste. Ebu Bekr tha:

‘Ti (Zejd) je një djalë inteligjent dhe nuk dyshojmë në ty. Ti ke shkruar Shpalljen

për pejgamberin , andaj ti duhet ta kërkosh Kuranin dhe ta mbledhësh atë.’

Pasha Allahun, sikur ai të më obligonte me zhvendosjen e maleve, nuk do të

ishte më e rëndë për mua sesa urdhri i tij për ta mbledhur Kuranin. Unë iu

përgjigja: ‘Si mund të bëni ju dy diçka që i Dërguari i Allahut nuk bëri?’ Ebu Bekr

tha: ‘Pasha Allahun, kjo është më mirë.’ Umeri vazhdoi të më nxiste, derisa

Allahu ma çeli gjoksin për atë që ia kish çelur Ebu Bekrit dhe Umerit. Kështu, unë

nisa ta kërkoja dhe ta mblidhja atë nga lëkurat, nga fletët e palmës dhe nga

gjokset e burrave, derisa gjeta dy ajete nga surja et-Tewbe te Khuzejme el-

Ensari, të cilat nuk i kishin të tjerët: ‘Juve ju erdhi një i Dërguar nga mesi juaj ...’

(9:128) Kopja e Kuranit në të cilën u mblodh Kurani, mbeti në posedimin e Ebu

Bekrit, derisa Allahu e mori atë; pastaj mbeti te Umeri, derisa Allahu e mori atë;

pastaj mbeti te Hafsa bint Umer.”

Nëse bëhet pyetja se çfarë kuptimi kishte që Uthmani t’i bashkonte njerëzit

nën një kopje të vetme të Kuranit, kur Ebu Bekri tashmë e kish bërë këtë,

përgjigja në këtë është se synimi nuk ishte të mblidheshin njerëzit për të

mbledhur Kuranin. A nuk sheh sesi ai dërgoi te Hafsa për t’ia kërkuar kopjen e

Kuranit, në mënyrë që të kopjohej përmbajtja dhe t’i kthehej prapë? Uthmani e

bëri këtë, ngaqë njerëzit zunë të përçaheshin rreth recitimeve të ndryshme,

meqë Sahabët ishin të shpërndarë në rajone të ndryshme dhe kishin nisur të

përçaheshin, siç qe konflikti që ndodhi mes banorëve të Irakut dhe banorëve të

Sirisë sipas Hudhejfes .

Ata iu bashkëngjitën një ekspedite në Armeni dhe secili grup recitonte atë që u

ish përcjellë. Ata nuk pajtoheshin dhe grindeshin, dhe disa prej tyre i quajtën

qafirë palën kundërshtare, duke u distancuar nga ata krejtësisht dhe duke

mallkuar njëri-tjetrin. Hudhejfe u alarmua nga ajo çfarë pa dhe vendosi të

ktheje në Medine. Me të arritur në Medine (sipas Buhariut dhe Muslimit), ende pa

shkuar në shtëpinë e vet, ai shkoi te Uthmani dhe i tha: “Umeti është gati të

39 MBUROJA.net

shkatërrohet!” “Përse?”, pyeti Uthmani. Ai tha: “Për Librin e Allahut. Isha në një

ekspeditë dhe disa banorë të Irakut, të Sirisë dhe të Hixhazit u bënë bashkë.”

Pastaj ai përshkroi çfarë kish ndodhur dhe tha: “Kam frikë se ata do të përçahen

rreth Librit ashtu siç u përçanë çifutët dhe të krishterët.”

Kjo është prova për pavërtetësinë e atyre që thonë se shtatë ahruf janë shtatë

leximet e sotme, meqë nuk ka mospajtime rreth tyre. Suwejd ibn Ghafele përcolli

nga Ali ibn ebi Talib se Uthmani tha: “Çfarë mendon për kopjet e Kuranit?

Njerëzit janë përçarë rreth recituesve deri në atë masë sa një njeri thotë: ‘Leximi

im është më i mirë se leximi yt. Leximi im është më me vlerë sesa i yti.’ Kjo është

baras me mosbesim.” Ai u përgjigj: “Çfarë mendon, o udhëheqës i besimtarëve?”

Ai tha: “Mendoj se njerëzit duhet të pajtohen rreth një leximi. Nëse ju përçaheni

sot, ata që do të vijnë pas jush do të përçahen edhe më shumë.” Aliu tha:

“Mendimi yt është me vend, o udhëheqës i besimtarëve.” Kështu, Uthmani i

dërgoi një porosi Hafsas: “Na i dërgo fletët që i ke. Ne do t’i kopjojmë dhe do të t’i

kthejmë prapë.” Ajo ua dërgoi ato dhe ai e urdhëroi Zejd ibn Thebitin, Abdullah

ibn ez-Zubejrin, Se’id ibn el-As, dhe Abdur-Rahmaan ibn el-Herith ibn Hisham

për t’i bërë kopjet. Uthmani u tha grupimit të Kurejshëve: “Kur ti dhe Zejdi të mos

pajtoheni rreth ndonjë pjesë të Kuranit, shkruaje në dialektin e Kurejshëve, se ai

u shpall në gjuhën e tyre.” Dhe kështu u bë. Kur ata e kopjuan atë, Uthmani ia

ktheu fletët Hafsas dhe dërgoi në çdo regjion nga një kopje dhe dha urdhër që

çdo fletë apo kopje me formë tjetër të Kuranit të digjej. Uthmani e bëri këtë pasi

mblodhi Muhaxhirët, Ensarët dhe një grup muslimanësh, duke u këshilluar me ta

rreth kësaj. Ata u pajtuan të mblidhnin atë që ishte e saktë dhe e padyshimtë nga

leximet e mirënjohura nga pejgamberi dhe të linin çdo gjë tjetër. Ata menduan

se ajo çfarë kish vendosur ai, ishte me vend. Allahu e pastë mëshiruar atë dhe të

gjithë ata.”

Ibn Shihab tha se i qe thënë nga Ubejdullah ibn Abdullah se Abdullah ibn

Mes’udit nuk i pëlqeu që Zejd ibn Thebit ta bënte kopjen e Kuranit, dhe tha: “O

xhemat muslimanësh, tërhiquni nga bërja e kopjeve dhe mos ia besoni këtë

(detyrë) një njeriu të vetëm. Pasha Allahun, unë isha musliman atëherë kur ai

(Zejd ibn Thebit) gjendej në kurrizin e një babai mosbesimtar!” Kjo qe arsyeja

përse Abdullah ibn Mes’udi tha: “O populli i Irakut, fshihni kopjet e Kuranit. Allahu

thotë: ‘Ata që shpërdorojnë, do të vijnë në Ditën e Gjykimit me atë që

shpërdorojnë’ (3:161). Takojeni Allahun me kopjet tuaja të Kuranit.” (et-Tirmidhi)

Ebu Bekr el-Enberi tha: “Fakti se Ebu Bekri, Umeri dhe Uthmani zgjodhën Zejdin

në çështjen e mbledhjes së Kuranit nuk do të thotë se ata e vlerësuan atë më

shumë se Abdullah ibn Mes’udin. Abdullahu qe më i mirë se Zejdi, më i vjetër në

Islam, kish marrë pjesë në më shumë beteja dhe qe më i virtytshëm. Zejd, në

anën tjetër, dinte më shumë Kuran se Abdullahu, meqë ai e kish mësuar të tërin

përmendsh gjatë jetës së pejgamberit , kurse Abdullahu kish mësuar nja

40 MBUROJA.net

shtatëdhjetë sure ndërsa pejgamberi ishte gjallë dhe pjesën tjetër e mësoi pas

vdekjes së tij. Ai që dinte tërë Kuranin përmendsh ndërsa pejgamberi ishte gjallë,

ishte më i përshtatshëm për të mbledhur Kuranin dhe më i parapëlqyer për këtë.

Asnjë person injorant s’duhet ta marrë këtë si një sulm ndaj Abdullah ibn

Mes’udit, meqë fakti se Zejdi kishte kujtesë më të fortë të Kuranit nuk do të thotë

që ai të jetë më me vlerë në kuptimin e përgjithshëm, sepse Zejdi, po ashtu,

dinte më shumë Kuran sesa Ebu Bekri dhe Umeri, dhe s’ka dyshim se ai nuk qe

më i mirë sesa ata apo dhe i barabartë me ta.”

Ebu Bekr el-Enberij tha: “Vërejtja nga Abdullah ibn Mes’ud u bë në gjendje

hidhërimi, dhe kjo nuk pranohet apo të veprohet sipas saj. S’ka dyshim se, pasi u

qetësua, u pajtua me epërsinë e vendimit të Uthmanit dhe të Sahabëve të

pejgamberit , dhe hoqi dorë nga kundërshtimi ndaj tyre.”

Një dijetar tha se Abdullah ibn Mes’udi vdiq para se të mësonte përmendsh tërë

Kuranin. Jezid ibn Harun tha: “Dy suret e kërkimit të mbrojtjes/shpëtimit kanë

pozitën e njëjtë si të el-Bekare dhe të Al Imran. Kushdo që pohon se ato dyja nuk

janë pjesë e Kuranit, e mohon Allahun .” Ai u pyet: “Çfarë thua për atë që

Abdullah ibn Mes’udi tha për këto dy sure?” Ai u përgjigj: “S’ka mospajtime mes

muslimanëve se Abdullah ibn Mes’udi vdiq para se të mësonte përmendsh tërë

Kuranin.” Kjo kërkon një hulumtim, që do të vijë.

Hammad tha – mendoj duke e cituar Enes ibn Malikun - : “Ata nuk u pajtuan rreth

një ajeti dhe thoshin: ‘I Dërguari i Allahut ia lexoi atë filanit e filanit.’ Ai ndodhte

të ishte tri ditë (udhëtim) larg Medines, megjithatë dërgohej dikush tek ai dhe

pyetej: ‘Si ta recitoi pejgamberi këtë e këtë sure?,’ pastaj e shkruanin ashtu siç

ai thoshte.” Ibn Shihab tha: “Një ditë prej ditësh, ata nuk po merreshin vesh rreth

tebut. Zejdi tha tebuh, ndërsa Ibn ez-Zubejr dhe Se’id ibn el-As thanë tebut.

Mospajtimi iu parashtrua Uthmanit, i cili tha: ‘Shkruajeni me ‘t’.’ Sepse ai u shpall

në gjuhën e Kurejshëve.” (el-Buhari dhe et-Tirmidhi)

Uthmani kishte disa kopje të Kuranit. Disa thonë se qenë shtatë, shumica thonë

se qenë katër. Dhe ato u dërguan në rajone të ndryshme. Kopjet matricë u

dërguan në Irak, në Siri e në Egjipt, dhe recituesit e qyteteve mbështeteshin në

to, pa u dalluar nga kopja origjinale në të cilën ishte shpallur. Në mesin e shtatë

recituesve nuk gjendet asnjë dallim real në fjalë, meqë të gjithë ata

mbështeteshin në kopjen e Uthmanit .

El-Enberi citoi Suwejd ibn Ghafele në Kiteb er-Redd: “Dëgjova Ali ibn ebi Talibin

të thoshte: ‘O xhemat, kini frikë Allahun dhe ruhuni nga teprimi ndaj Uthmanit

duke e quajtur atë ‘Djegës i Kuranit.’ Pasha Allahun, ai i dogji ato (kopjet) vetëm

pasi u këshillua me ne, Sahabët e pejgamberit .’” Po ashtu, u përcoll se Ali tha:

“Po të isha pushtetari në kohën e Uthmanit, do të bëja me kopjet e Kuranit njësoj

siç bëri Uthmani.”

41 MBUROJA.net

Seksion

Dijetarët tanë thonë se ajo çfarë bëri Uthmani refuzon Hululitë dhe Hashewitë, të

cilët thonë se shkronjat dhe tingujt janë të përjetshëm, recitimi dhe leximi janë të

përjetshëm, besimi është i përjetshëm, dhe ruh-u është i përjetshëm. Xhemati

dhe të gjitha grupet e të krishterëve, të çifutëve dhe të brahmanëve besojnë – si

dhe çdo teist dhe unitarist – se ajo që është e përjetshme, nuk ndikohet nga

ndonjë ngjarje, dhe fuqia e askujt s’mund të ndikojë në të përjetshmen në

çfarëdo aspekti. Mosqenia s’është e mundshme në rastin e të përjetshmes; e

përjetshmja nuk bëhet e përkohshme dhe as e përkohshmja nuk bëhet e

përjetshme. Sa i përket të përjetshmes, nuk ka fillim të ekzistencës, ndërsa e

përkohshmja është ajo që ekziston pasi s’ishte.

Seksion

Rafidhitë e sulmojnë Kuranin dhe akuzojnë: “Juve ju fajtoi një person për të

konfirmuar përcjelljen e një ajeti dhe modaliteti. Ju konfirmuat thënien e një njeriu

të vetëm - Khuzejme ibn Thebit - në përcjelljen e fundit të sures et-Tewbe dhe

ajetit në suren el-Ahzab ‘Ndër besimtarët ka burra ...’ (33:23).” Përgjigja ndaj tyre

është se, kur Khuzejme përmendi këto fjalë (nga ajeti), shumë Sahabëve iu

kujtuan dhe vetë Zejdi i njohu ato. Kjo është arsyeja përse ai tha: “Dy ajetet e

fundit të sures et-Tewbe mungojnë.” Sikur të mos i dinte tashmë, nuk do të dinte

se diçka po mungon. Kështu, ajeti, në fakt, u vendos me konsensus, jo vetëm

nga Khuzejme. Përgjigja e dytë në këtë është se kjo u vendos vetëm me anë të

dëshmimit të Khuzejmes dhe prova për saktësinë e kësaj gjendet në përshkrimin

e pejgamberit , kështu që s’ka nevojë për dëshmitar tjetër, gjë që s’mund të

thuhet edhe për ajetin në el-Ahzab. Kjo u vërtetua nga dëshmimi i Zejdit dhe i

Ebu Khuzejmes, i cili e dëgjoi atë nga pejgamberi . Përmendet se Ebu

Khuzejme s’është Khuzejme i njëjtë me të cilin u gjet ajeti i et-Tewbe dhe ai

s’ishte i njohur mes Ensarëve. Enesi e njihte atë. Ai me të cilin u gjet ajeti i el-

Ahzab qe Khuzejme ibn Thebit, dhe s’ka kurrfarë konfuzioni në këtë tregim.

Në Muslim dhe në el-Buhari, Enes ibn Malik tha: “Kurani u mblodh në kohën e

pejgamberit nga katër persona, të cilët të gjithë qenë nga Ensarët: Ubejj,

Mu’adh ibn Xhebel, Zejd ibn Thebit, dhe Ebu Zejd.” Enesi u pyet: “Kush është

Ebu Zejd?” dhe ai u përgjigj: “Njëri nga xhaxhallarët e mi.” Po ashtu, në el-Buhari

Enesi tha: “Kur pejgamberi vdiq, vetëm katër vetë e dinin tërë Kuranin: Ebu

Derda, Mu’adh, Ibn Xhebel, Zejd, dhe Ebu Zejd.”

Ibn et-Tajjib tha: “Këto hadithe nuk tregojnë se Kurani nuk u mësua përmendsh

në kohën e pejgamberit dhe se vetëm katër vetë nga Ensarët e dinin

përmendsh, siç tha Enesi. Është konfirmuar nga rrugë të shumta të transmetimit

se i tërë Kurani dihej përmendsh nga Uthmani, Aliu, Temim ed-Dari, Ubade ibn

es-Samit, dhe Abdullah ibn Amr ibn el-As.” Fjalët e Enesit do të thonë se

42 MBUROJA.net

vetëm këta katër vetë e morën drejtpërsëdrejti nga goja e të Dërguarit të Allahut

. Shumica e tyre (veç këtyre katërve) e mësuan nga njëri-tjetri.

Kadi nuk përmendë Abdullah ibn Mes’udin dhe Selimin, robin e Ebu Hudhejfes,

ndonëse ata qenë ndër ata që e dinin tërë Kuranin. Është përcjellë se Umer ibn

Khattab tha: “Isha me të Dërguarin e Allahut dhe me të ishte Ebu Bekri dhe

kushdo që deshi Allahu. Ne kaluam pranë Abdullah ibn Mes’udit, i cili po falte

namaz dhe pejgamberi pyeti: ‘Kush po reciton Kuran?’ Atij iu tha: ‘Abdullah ibn

Umm Abd.’ Ai tha: ‘Abdullahu po e reciton Kuranin ashtu siç u shpall.’”

Dijetarët tanë thanë se kjo nënkupton se ai po recitonte harfin e parë në të cilin u

shpall Kurani, jo në ndonjërën nga shtatë të tjerat të cilat iu lejuan të Dërguarit të

Allahut pasi i Dërguari i Allahut Xhibril ia recitoi atij Kuranin në Ramazan.

Është përcjellë se Ebu Eubjen tha: “Abdullah ibn Abbas më pyeti: ‘Cilin recitim e

përdor?’ Iu përgjigja: ‘Recitimin e parë, atë të Ibn umm abd.’ Ai ma ktheu: ‘Ky

është recitimi i fundit. I Dërguari i Allahut ia recitonte Kuranin Xhibrilit një herë

në vit. Në vitin që vdiq, i Dërguari ia recitoi dy herë. Abdullahu ishte i pranishëm

atëherë dhe e dinte çfarë ishte shfuqizuar dhe ndryshuar në të.’” Në Muslim,

Abdullah ibn Amr tha se kish dëgjuar të Dërguarin e Allahut të thoshte: “Merrni

Kuranin nga katër vetë: Ibn umm abd – dhe e nisi me të -, Mu’adh ibn Xhebel,

Ubejj ibn Ka’b, dhe Selim, robi i Ebu Hudhejfes.”

Këto transmetime tregojnë se Abdullahu e dinte Kuranin gjatë kohës së

pejgamberit , ndryshe nga siç thuhej, dhe Allahu e di më së miri. Në Kiteb er-

Redd, el-Enberi përcolli se Abdullah ibn Mes’ud tha: “Mësova 72 (ose 73) sure

nga i Dërguari i Allahut dhe i lexova atij nga el-Bekare deri te ‘Allahu i do ata që

pendohen’ (2, 222).” Ebu Is’hak thotë se ai mësoi pjesën e mbetur të Kuranit nga

Muxhemmi ibn Xherije el-Ensari. Nëse kjo është e vërtetë, konsensusi që

përmendi Jezid ibn Haruni është i vërtetë dhe kjo është arsyeja përse Kadi ibn

et-Tajjib nuk e përmendi atë mes atyre që e dinin Kuranin përmendsh në kohën e

pejgamberit . Allahu e di më së miri.

Pjesë e asaj që tregon vërtetësinë e dijes së Ibn Mes’udit të Kuranit është se

njerëzit që i dinin leximet nga banorët e Hixhazit, Sirisë, dhe Irakut të gjithë i

gjurmonin leximet e tyre të zgjedhura deri te një Sahab i cili ia kish lexuar

(Kuranin) të Dërguarit . Asim e gjurmoi leximin e tij deri te Aliu dhe Ibn

Mes’udi. Ibn Kethir deri te Ubejj, njësoj si Ebu Amr ibn el-Ala. Dhe Abdullah ibn

Amr e gjurmoi të tijën deri te Uthmani . Secili nga këta tha se e kish lexuar para

të Dërguarit të Allahut . Isnadet e këtyre leximeve janë të vazhdueshme dhe

transmetuesit të besueshëm, siç tha Khattabi.

43 MBUROJA.net

Çfarë erdhi për renditjen e sureve dhe ajeteve të Kuranit, për zanoret

dhe pikat, hizbet (pjesët) dhe të dhjetat, numrin e shkronjave të tij,

xhuzet, fjalët dhe ajetet

Ibn et-Tajjib tha: “Disa thonë se Selefët dalloheshin rreth renditjes së sureve të

Kuranit dhe disa prej tyre i shkruan suren sipas rendit të shpalljes dhe vendosën

suret Mekase para atyre Medinase; disa vendosën el-Hamd (el-Fatiha) në fillim,

të tjerë vendosën suren el-Alek në fillim. Kështu qe në kopjen e parë të Aliut .

Sa i përket kopjes së Ibn Mes’udit, ajo fillon me ‘Mbreti (Sunduesi) i Ditës së

Gjykimit’ (el-Fatiha, 4), pastaj el-Bekare, pastaj en-Nisa me një renditje tjetër.

Kopja e Ubejjit nisi me el-Hamd (el-Fatiha), pastaj en-Nisa, pastaj Ali Imran,

pastaj el-En’am, pastaj el-A’raf, pastaj el-Ma’ideh. Kishte dallime të

konsiderueshme.”

Përgjigja e Ibn et-Tajjib është se ka mundësi që renditja e sureve ashtu siç e

kemi sot në Kuran është bërë me ixhtihad të Sahabëve. Mekki përmendi këtë në

tefsirin e sures et-Tewbe. Ai përmendi renditjen e ajeteve në suren dhe se

vendosja e bismilah-ut në fillim të tyre u bë nga pejgamberi , dhe, meqë ai nuk

urdhëroi për këtë te surja et-Tewbe, ajo u la pa bismilah. Kjo është më e sakta

nga ajo që është thënë rreth kësaj.

Në Xhami’, Ibn Wehb tha se Sulejman ibn Bilal dëgjoi Rebi’an të pyetej përse el-

Bekare dhe Ali Imran u vendosën së pari, kur ka rreth tetë sure që u shpallën

para tyre dhe ato (el-Bekare dhe Al Imran) u shpallën në Medine; Rebi’a tha:

“Ato u vendosën së pari dhe Kurani u rendit sipas dijes së atyre që e renditen,

dhe ata e dinin çfarë bënin. Kështu përfunduan gjërat dhe ne nuk pyesim rreth

kësaj.” Është përcjellë nga Katade se Ibn Mes’ud tha: “Kushdo prej jush që

kërkon shembull, duhet të ndjekë shembullin e Sahabëve të pejgamberit . Ata

kanë zemrat më të mira nga ky umet, dijen më të thellë, të fundit që do të bënin

dredhi, kishin udhëzimin më të drejtë dhe gjendjen më të mirë. Allahu i zgjodhi

ata për shoqërues të pejgamberit të Tij dhe për të vendosur fenë e Tij. Pra,

njiheni vlerën e tyre dhe ndiqni hapat e tyre. Ata ndoqën udhëzimin më të drejtë.”

Disa dijetarë thonë se renditja e sureve të Kuranit që e gjejmë në kopjet tona qe

bërë sipas instruksioneve të pejgamberit . Ajo që përcillet për dallimet mes

kopjeve të Ubejjit, Aliut dhe Abdullahut ishte para prezantimit përfundimtar. I

Dërguari i Allahut i renditi suret për ta pasi ata e kishin bërë këtë. Është

përcjellë nga Ibn Wehb se ai kishte dëgjuar Malikun të thoshte: “Renditja e

Kuranit u bë sipas asaj çfarë kishin dëgjuar nga i Dërguari i Allahut .”

El-Enberi përmendi në el-Kiteb er-Redd: “Allahu e shpallu Kuranin përnjëherë

në qiellin më të ulët, pastaj iu zbrit pjesë-pjesë pejgamberit për njëzetetre vite.

Një sure shpallej rreth ndonjë çështjeje që ndodhte dhe një ajet i përgjigjej

ndonjë pyetjeje të bërë. Xhibrili ia tregonte të Dërguarit të Allahut vendin e

44 MBUROJA.net

sures dhe të ajetit. Pra, suret janë me rend ashtu si dhe ajetet. E tërë është nga

Muhamedi, Vula e pejgamberëve, nga Zoti i botëve. Kushdo që ndryshon rendin

e sureve, është si ai që zhvlerëson rendin e ajeteve dhe ndryshon shkronjat dhe

fjalët. S’ka argument kundër njerëzve që posedojnë të vërtetën sa i përket

vendosjes së el-Bekares para el-En’am, edhe pse el-En’am u shpall para el-

Bekares, sepse rendi u mor nga i Dërguari i Allahut , i cili thoshte: ‘Vendose

këtë sure në këtë vend.’”

El-Bera tha: “E fundit nga Kurani që u shpall qe: ‘Të pyesin për fetwa. Thuaj:

‘Allahu ju jep feta për njerëzit që vdesin pa trashëgimtarë të drejtpërdrejtë.’”

(4:175). Ebu Bekr ibn Ajjesh tha: “Ebu Is’hak gaboi, sepse nga Ibn Abbas u

përcoll se pjesa e fundit e Kuranit që u shpall qe: ‘Druhuni nga Dita kur do t’i

ktheheni Allahut dhe secilit t’i plotësohet ajo çfarë ka bërë, pa u bërë padrejtësi.’

(2: 281). Xhibrili i tha pejgamberit ta vendoste këtë në fillim të ajetit 281 të el-

Bekares.’”

Ibn Bettal tha: “Kushdo që e thotë këtë, nuk thotë se edhe recitimi i Kuranit në

namaz dhe në mësime duhet të jetë sipas rendit të kopjeve të Kuranit. Kjo

renditje është obligim vetëm kur të shkruhet, dhe nuk dihet për dikë prej tyre të

ketë thënë se po kjo renditje është e obligueshme edhe në namaz, në recitimin e

Kuranit dhe në studim, apo se nuk është e lejueshme për dikë të mësojë el-Kehf

para el-Bekare apo el-Haxhxh para el-Kehf. A nuk sheh sesi Aisha i tha

personit që pyeti rreth kësaj: ‘S’prish punë cilëndo ta recitosh së pari. Pejgamberi

recitonte një sure në një rekat, pastaj në rekatin tjetër recitonte një sure tjetër

nga ajo që vinte pas saj sipas radhës.’”

Sa i përket asaj çfarë përcillet nga Ibn Mes’ud dhe Ibn Ume rreth

mospëlqimit të recitimit të Kuranit me renditje tjetër, duke pohuar se kjo trazon

zemrën, ajo çfarë menduan me këtë është të lexohej një sure pa rend, duke

filluar nga fundi i saj dhe duke vazhduar mbrapsht drejt fillimit të sures, sepse kjo

është e ndaluar. Disa njerëz e bëjnë këtë me Kuran dhe me poezi për ta mësuar

gjuhën e tyre me këtë dhe për ta mësuar përmendsh (më lehtë). Allahu ndaloi

nga kjo në Kuran, meqë kjo çrregullon suret e Tij dhe është e kundërta nga ajo

çfarë është menduar me to.”

Pjesë e asaj që tregon se s’është e obligueshme të përdoret rendi kronologjik i

Shpalljes në kopjet e Kuranit, është konfirmimi se disa ajete qenë shpallur në

Medine, por u vendosën në suret Mekase. Aisha tha: “Surja el-Bekare dhe surja

en-Nisa u shpallën atëherë kur unë isha me të (d.m.th. në Medine), por ato vijnë

në kopjet e Kuranit para sureve më të mëhershme të Kuranit, që u shpallën në

Meke.”

45 MBUROJA.net

Seksion

Sa u përket zanoreve të Kuranit dhe pikave të tij, është përcjellë se Abdul-Melik

ibn Merwan urdhëroi që këto të shtoheshin, gjë që u zbatua nga el-Haxhxhaxh

në Wesit. Ai punoi në këtë detyrë dhe shtoi hizb-et (ndarja nga dhjetë faqe). Ai

urdhëroi guvernatorin e Irakut, el-Hasan, dhe Jahja ibn Je’mur ta bënin këtë. Pas

kësaj, ai shkroi një libër në Wesit rreth leximeve, ku përmblodhi atë që kishte të

bënte me mospajtimet e njerëzve lidhur me shkrimin. Në Kiteb et-Tabekat ez-

Zubejdi citon el-Muberradin të ketë thënë se personi i parë që përdori pikat në

Kuran qe Ebul-Eswed ed-Du’eli. Ibn Sirin, po ashtu, përmendi se kishte një kopje

të Kuranit në të cilën Jahja ibn Je’mur kish vënë pikat.

Seksion

Sa i përket pozitës lidhur me ndarjen e Kuranit në grupe prej dhjetë ajetesh, Ibn

Atijjeh tha: “Në një nga historitë lexova se se el-Me’muni Abasid urdhëroi të

bëhej kjo. Thuhet, po ashtu, se këtë e bëri el-Haxhaxh.” Në Kiteb el-Bejan, ed-

Deni tha se Abdullah ibn Mes’ud nuk e pëlqente shenjën e të dhjetave në kopjet

e Kuranit dhe i fshinte ato. Përcillet se edhe Muxhahid nuk i pëlqente të dhjetat

në kopjet e Kuranit.

Eshheb tha: “Dëgjova Malikun të pyetej rreth të dhjetave që gjenden në Kuran në

të kuqe dhe në ngjyrat tjera dhe ai nuk e pëlqente të thuhej: ’S’ka gjë të keqe në

shënimin e të dhjetave me ngjyrë shkrimi (normale, të zezë).’” Ai u pyet rreth

kopjeve të Kuranit në të cilat fundi i sureve është i shkruar së bashku me numrin

e ajeteve në çdo sure, dhe u përgjigj: “Nuk më pëlqen që çfarëdo qoftë të

shkruhet apo të vokalizohet në kopjet kryesore. Sa u përket kopjeve nga të cilat

mësojnë fëmijët, nuk shoh gjë të keqe në këtë.” Eshheb tha: “Pastaj, ai na e dha

një kopje Kurani e cila kish qenë pronë e gjyshit të tij. Ai e kish shkruar atë

atëherë kur Uthmani bëri kopjen e Kuranit. Pamë se përfundimet kishin qenë

shkruar me ngjyrë shkrimi, në diçka që i ngjasonte një zinxhiri i cili zgjatej aq sa

ishte rendi, dhe pashë se ajetet kishin shenjat diakritike të bëra me ngjyrë

shkrimi (të zezë).”

Katade tha: “Ata nisën me pika, pastaj shënuan ndarjet e të pestave (ajeteve)

dhe më pas e të dhjetave.” Jahja ibn ebi Kethir tha: “Kurani ishte bosh në kopjet

origjinale dhe gjëja e parë që ata bënë qe vënia e pikave mbi be, te, dhe the. Ata

thanë: “S’ka gjë të keqe në këtë. Kjo e bën më të qartë.” Pastaj vunë pika në

fund të ajeteve dhe vunë hapje në fund të sureve.”

Ebu Hamza tha: “Ibrahim en-Nekhi vërejti në kopjen time të Kuranit hapjen

(emrin) e filan sures dhe më tha: ‘Fshije.’ Abdullah ibn Mes’ud tha: “Mos përziej

me Librin e Allahut diçka që s’është pjesë e tij.’” Ebu Bekr es-Serraxh tha: “E

pyeta Ebu Rezin: ‘Mos shkruaj ‘filan sureja’ (d.m.th. emrin e saj) në kopjen time

46 MBUROJA.net

të Kuranit?’ Ai u përgjigj: ‘Kam frikë se do të vijnë njerëz që s’e njohin atë

(Kuranin) dhe të mendojnë se këto fjalë janë pjesë të Kuranit.’”

Ed-Deni tha: “Të gjitha këto transmetime që lejojnë shënimin e të dhjetave dhe të

pestave si dhe fillimin (emrat) e sureve dhe fillimin e ajeteve tregojnë për atë se

kjo qe bërë nga Sahabët duke u bazuar në ixhtihadin e tyre. Mendoj se ata prej

tyre që i bënë vërejtje kësaj, i bënë vërejtje përdorimit të ngjyrës së kuqe, të

verdhë, e kështu me radhë, ndonëse muslimanët në rajonet e tjera u pajtuan

rreth përdorimit të tyre në kopjet kryesore dhe në të tjera kopje, dhe ndalimi e

gabimi u hoqën prej tyre në atë që ata u pajtuan, insha’Allah.

Seksion

Sa i përket numrit të shkronjave të tij (Kuranit) dhe xhuzave, Sel’lem el-Himeni

tha: “el-Haxhxhaxh ibn Jusuf mblodhi recituesit, hafizët dhe shkruesit dhe tha:

‘Më tregoni sa shkronja janë në tërë Kuranin.’ Unë isha pjesë e atij grupi. Ne

kalkuluam dhe u pajtuam se Kurani ka 340 740 shkronja. Pastaj ai tha: ‘Më

tregoni me cilën shkronjë përfundon gjysma e Kuranit.’ Kjo është në el-Kehf, në

shkronjën fe në we lejettaf (18:19, ‘le të ketë kujdes.’) Ai tha: ‘Më tregoni për një

të tretën.’ Një e treta e parë u gjet të jetë te fillimi i 9:100, e dyta u gjet të jetë në

fillim të 26:100 apo 101, dhe e treta e fundit është pjesë e mbetur e Kuranit. Ai

tha: ‘Më tregoni për një të shtatën e shkronjave,’ dhe ne e bëmë këtë.”

Sel’lem, Ebu Muhamed, tha: “Ne e bëmë këtë për më shumë se katër muaj. Çdo

natë, el-Haxhxhaxh e lexonte çerekun. Fundi i çerekut të parë është te fundi i el-

En’am, i të dytit te sureja el-Kehf, i treti te fundi i sures ez-Zumer, dhe i katërti

përbënte pjesën e mbetur. Kjo është në kundërshtim me atë çfarë përmendet

nga ed-Deni në Kiteb el-Bejen.

Seksion

Sa i përket numrit të ajeteve të Kuranit në kopjen e parë medinase, Muhamed

ibn Isa tha: “Numri i ajeteve të Kuranit në kopjen e parë Medinase ishte 6000.”

Ebu Amr tha: “Ky është numri i përcjellë nga banorët e Kufes, nga banorët e

Medines, dhe ata nuk specifikuan ndokënd për t’u mbështetur në të.”

Sa i përket kopjes përfundimtare të Medines, sipas Isma’il ibn Xha’fer, ajo ka

6214 ajete. El-Fedl tha: “Numri i ajeteve në Kuran, sipas Mekasve, ishte 6219.

Ky numër u përcoll nga Selim dhe nga el-Kisa’i, nga Hamza. El-Kisa’i ia atribuoi

këtë Aliut . Muhamedi tha: “Numri i ajeteve të Kuranit, sipas Basranëve, ishte

6204, që është numri të cilin e përcollën Selefët (paraardhësit) e tyre. Sa i përket

numrit që ofruan Sirianët, Jahja ibn el-Herith edh-Dhameri tha se ishte 6226; një

transmetim ka 6225.” Ibn Dhekwen tha: “Mendoj se Jahja nuk e numëroi edhe

bismilah-un.”

47 MBUROJA.net

Sa u përket numrit të fjalëve të tij (Kuranit), el-Defl ibn Shedhan tha: “Numri i

përgjithshëm i fjalëve të Kuranit, sipas ‘Ata ibn Jeser, është 77 439, dhe numri i

shkronjave të tij është 323 015.” Kjo ndryshon nga ajo çfarë tha el-Himani. Ibn

Kethir përcolli se Muxhahid tha: “Kjo është çfarë llogarisim si Kuran: ai ka 321

180. Kjo, po ashtu, ndryshon nga ajo çfarë përmendi el-Himeni.

Domethënia e fjalëve sure, ajet, kelime (fjalë) dhe herf (shkronjë)

Fjala “sure”, që do të thotë kaptinë, mur apo gardh në arabisht, në Kuran

përdoret për ta dalluar secilën kaptinë nga çdo sure (kaptinë) tjetër. Kaptinat u

quajtën kështu, sepse në to ngrihesh nga një gradë në tjetrën. Thuhet se ato

quhen kështu, për shkak të nderit dhe lartësisë që kanë, siç thuhet për muret që

ngrihen në tokë. Thuhet se ato quhen kështu. meqë lexuesi pret çfarë do të

ndodhë më tej, si muret e një ndërtesë. Të gjitha këto janë pa hemze. Thuhet se

ato quhen kështu, sepse përbëjnë një ndarje në vetvete në Kuran, dhe arabët e

quajnë su’r atë që mbetet. Në këtë rast, fjala ka një hemze, e cila u zëvendësua

me një wew. Thuhet se quhen kështu, për shkak të plotësisë që kanë, meqë kjo

fjalë përdoret për një deve të mirë.

Një ajet nënkupton një shenjë. Është shenjë, meqë është e ndarë nga fjalët para

saj dhe nga fjalët pas saj; është e qartë nga shenjat e tjera dhe qëndron vetvetiu.

Kjo mund të ketë domethënien e një prove apo një simboli. Thuhet se quhet

kështu, sepse ai është një koleksion shkronjash të Kuranit, siç thuhet: “Njerëzit

dolën me shoqërinë (aje) e tyre të plotë.” Thuhet se quhet aje, sepse ai është një

mrekulli që njerëzit s’janë në gjendje ta imitojnë.

Gramatikanët nuk pajtohen rreth rrënjës së aje. Sibuwejh tha se rrënja është

ajeje dhe, ngaqë je’ është e vokalizuar dhe ka një fet’ha para saj, ajo bëhet elif,

andaj dhe është një aje. El-Kisa’i tha se rrënja e tij është ajeje, dhe je’ pranon elif

me një fet’ha para saj dhe është lënë jashtë, sepse janë të ngjashme. El-Ferra

thotë se rrënja e tij është ajjeje dhe ajo pranon elifin nga mospëlqimi i dyfishimit

dhe bëhet aje.

Sa i përket fjalës kelime, kjo është një strukturë e përbërë nga një përzierje

letrash. Fjalët më të gjata në Librin e Allahut janë me njëmbëdhjetë shkronja, si

lejestekhlifennehum (24:55) dhe e-nulzimukumuhe (11:28) dhe të ngjashme. Sa i

përket fejestekhlifennehum (24:55), kjo është dhjetë në të shkruar dhe

njëmbëdhjetë në shqiptim. Më të shkurtrat kanë dy shkronja, si: me, le, leke, dhe

të ngjashme. Disa fjalë kanë vetëm një shkronjë, siç është hemze pyetëse dhe

wew-i lidhor, por këto nuk shqiptohen si të vetme.

Nganjëherë një ajet i plotë përbëhet nga një fjalë e vetme, si Wel-fexhr, Wed-

Duha, dhe Wel-asr. Kështu, po ashtu, është rasti me elif-lam-mim, elif-lam-mim-

48 MBUROJA.net

sad, Ta-He, Je-Sin, dhe He-Mim sipas Kufjanëve. Kjo ndodh në fillim të sureve,

por jo brenda tyre. Ebu Amr ed-Deni tha: “Nuk di për ndonjë fjalë e cila në

vetvete përbën një ajet, përveç mud’hemmeten në suren er-Rahmaan (55:64).”

Dy fjalë mund të jenë të lidhura dhe të jenë dy ajete, si në “He-Mim. Ajn-Sin-Kaf”

sipas Kufjanëve.

Ka mundësi që diku një fjalë e vetme të përbëjë një ajet të plotë dhe të

vetëqëndrueshëm. Allahu thotë: “Fjala më e mirë e Zotit tënd u përmbush për

fisin e Israilit, meqë duruan.” (7:136-137) Thuhet se “fjala” këtu i referohet fjalëve

të Allahut: “Ne deshëm t’i bëjmë hir atyre që u është bërë zullum në tokë.” (28:4-

5)

I Plotfuqishmi thotë: “... dhe (Ai) i bëri t’i përmbaheshin fjalës së devotshmërisë”

(48: 26). Muxhahid tha se “fjala” këtu do të thotë: “S’ka të denjë për t’u adhuruar,

përveç Allahut (la ilahe il’la Allah).” Pejgamberi tha: “Dy fjalë janë të lehta për

gjuhën, të rënda në Peshojë, dhe të dashura për Mëshirëplotin: SubahanAllah

we bi hamdihi, subhaneAllah el-adhijm.” Arabët nganjëherë tërë tregimin apo

lavdërimin e quajnë “fjalë.”

Fjala herf (shkronjë) është forma që qëndron e vetme në një fjalë në të cilën bën

pjesë. Një shkronjë mund të quhet fjalë dhe një fjalë mund të quhet shkronjë, siç

e sqaruam. Ebu Amr ed-Deni tha: “’A janë shkronjat në fillim të sureve – si sad,

kaf, dhe nûn – shkronja, apo fjalë?’ Unë them se janë fjalë, jo shkronja. Kjo meqë

një shkronjë nuk është pa vokale, as nuk është e vetme në një sure, as e ndarë

nga ajo me çka përzihet. Por, këto janë pa vokale, të vetme, të ndara, si fjalët të

dalluara.”

A përmban Kurani fjalë joarabe?

S’ka mospajtime mes arabëve se Kurani përmban fjalë të përbëra në modalitete

joarabe dhe emra njerëzish joarabë, si: Isra’il, Xhibril, Imran, Nuh, dhe Lut. Ata

nuk pajtohen rreth asaj nëse ka fjalë të tjera pos emrave joarabë. Kadi ibn et-

Tajjib, et-Taberi dhe të tjerë besojnë se s’ka fjalë joarabe në të dhe Kurani është

krejtësisht arab, dhe fjalët e gjendura në të, që u atribuohen gjuhëve të tjera,

dalin të jenë të përbashkëta për të dy gjuhët, kështu që arabët, persët, abisinasit

dhe të tjerët i përdorin ato. Disa pohojnë se fjalët joarabe ekzistojnë në Kuran,

por, meqë janë të pakta, nuk parandalojnë që Kuranin të jetë krejtësisht arab dhe

që pejgamberi të ketë folur gjuhën e popullit të tij. Mishkat (24:35) është një

kamare; neshe’e do të thotë të ngrihesh natën, si në neshi’ete-lejl (73:6);

kaswera (74:51) është një luan, dhe kifletejn (57:28) do të thotë dyfish. Këto fjalë

gjenden në gjuhën etiopase. Ghassek (38:57) në turqisht do të thotë i ndyrë.

Kistas (17:35; 26:182) në greqisht do të thotë balancë. Sixhxhil (21:104; 15:74;

49 MBUROJA.net

105:4) në persisht do të thotë gurë. Tur (2:63; 2:93;, etj) është një mal, dhe jemm

(7:136 etj) në gjuhën siriane do të thotë det. Tennur (11:40; 23:27) i thonë

sipërfaqes së tokës në persisht.

Ibn Atijje tha: “E vërteta rreth shprehjeve të këtyre fjalëve është se origjina e tyre

është e huaj, por arabët i kanë përdorur dhe i kanë arabizuar, kështu që dhe u

bënë arabe. Kur Kurani u shpall në gjuhën e tyre, arabët u përzien me gjuhë të

tjera nëpërmjet tregtisë dhe udhëtimit.” Dhe Allahu e di më së miri.

Çështje rreth pamundësisë që Kurani të imitohet, parakushtet e

mrekullisë dhe realitetit i kësaj

Një mrekulli (muxhize) është provë e pejgamberit dhe tregon vërtetësinë e tij.

Quhet kështu (folja do të thotë të jesh në gjendje të bësh diçka), sepse asnjë

qenie njerëzore s’është në gjendje të bëjë ashtu. Kjo ka pesë parakushte; nëse

njëra prej tyre mungon, ngjarja nuk përbën mrekulli.

- Ajo duhet të jetë diçka që vetëm Allahu mund të bëjë. Ky parakusht është i

domosdoshëm, sepse, nëse dikush vjen në kohën kur është e mundshme të

ketë të Dërguar dhe pohon të jetë i dërguar dhe mrekullia e tij përbëhet nga

lëvizja, nga të ndenjurit, nga qëndrimi në këmbë dhe nga ulja, kjo s’është as

mrekulli e as provë e vërtetësisë së tij, meqë një krijesë tjetër mund ta bëjë

atë. Mrekullitë përbëhen nga gjërat siç është ndarja e detit, çarja e hënës, dhe

gjëra si këto.

- Ajo duhet t’i thyejë modelet normale (të paraqitjeve). Nëse dikush vjen natën

dhe shenjë e tij është se nata do të vijë pas ditës apo dielli ngrihet në Lindje,

në mëngjes, kjo s’është mrekulli, sepse mrekullia është diçka që vetëm Allahu

mund të bëjë dhe, veç kësaj, ajo (paraqitje) nuk bëhet për hir të Tijin. Gjërat

që tejkalojnë modelet normale janë shndërrimi i një bastuni në një gjarpër,

çarja e gurit dhe shfaqja e një deveje prej tij, apo dalja e ujit nga gishtërinjtë.

- Ajo duhet të bëhet për të dëshmuar Mesazhin.

- Ajo duhet të ndodhë me qëllim që të mbështesë këtë pohim kundër atyre që e

sfidojnë atë, kur ai të thotë: “Unë jam një pejgamber dhe shenja ime është se

kjo deve do të flasë.”

- Ajo duhet të jetë e atillë që askush të mos mund të sjellë diçka të njëjtë me atë

të cilën sfidohet ta bëjë.

50 MBUROJA.net

Nuk thuhet se mrekullia me këto pesë parakushte është e kufizuar vetëm me

njerëz të mirë (të vërtetë), sepse Dexhalli, siç tregoi pejgamberi ynë , do të ketë

mundësi të jashtëzakonshme. Dallimi është se njëri pohon të jetë i Dërguar, tjetri

pohon të jetë Zot, dhe ka një dallim të madh mes të verbrit dhe atij që sheh.

Seksion

Nëse ti e pohon këtë, dije se ka dy lloje të mrekullisë. E para është ajo që është

e njohur dhe koha e së cilës përfundoi me vdekjen e pejgamberit ; e dyta janë

ato që përcillen nga hadithe të shumta si të vërtetuara, andaj dhe duhet të jenë

të njohura. Parakushti është të përcillet nga shumë e njerëz që kanë dije rreth

asaj çfarë përcjellin dhe i tërë zinxhiri të jetë i besueshëm, në mënyrën që

s’është e mundshme të ketë ndonjë pavërtetësi në të. Ky është rasti me Kuranin,

që është përcjellë nga një numër i madh njerëzish në vazhdimësi dhe ka kaluar

nëpër shumë vende. Kurani do të mbetet një mrekulli deri në Ditën e Ringjalljes,

kurse mrekullitë e pejgamberëve të tjerë morën fund me vdekjen e tyre. Dhe

Kurani s’do të ndryshohet apo tjetërsohet ashtu siç ndodhi me Twratin dhe me

Inxhilin.

Ka dhjetë aspekte të pamundësisë së imitimit të Kuranit:

- Përbërja e mrekullueshme e tij dallon nga çdo rend i zakonshëm në arabisht

apo në gjuhë të tjera, sepse renditja e tij s’është aspak poezi, siç thotë Allahu

: “Ne nuk ia mësuam poezinë atij e as që i takon kjo.” (36:68) Në koleksionin

e vërtetë të Muslim, përcillet se Unejs, vëllai i Ebu Dherrit , i tha Ebu Dherrit:

“Në Mekë takova një burrë i cili pohonte se e kish dërguar Allahu.” Ai pyeti:

“Çfarë thonë njerëzit për të?” Ai u përgjigj: “Thonë: Ai është poet, falltar dhe

magjistar.” Unejsi ishte poet, andaj tha: “I kam dëgjuar fjalët e falltarëve dhe

kjo s’është si fjalët e tyre. E krahasova atë me recituesit e poezisë dhe nuk

ishte si ata. Askush pas meje s’duhet të gabojë dhe të thotë se ai qe një poet.

Ai është i vërtetë, kurse ata janë gënjeshtarë.” Kur Utbe ibn Rebi’a dëgjoi

Kuranin, konfirmoi se Kurani s’ishte magji apo poezi dhe kurrë s’kishte dëgjuar

diçka të ngjashme.”

- Stili i tij ndryshon nga të gjitha stilet e arabëve.

- Ai ka një stil lucid, elokuent, i cili s’ka mundësi të vijë nga një krijesë. Reflekto

për këtë suren Kaf (50) dhe suren ez-Zumer (39) dhe do të shohësh qartë

elokuencën e tij, të cilën s’mund ta shpikë një krijesë.

Ibn el-Haxher tha: “Këto tri – renditja, stili dhe elokuenca - gjenden në çdo

sure, madje në çdo ajet, dhe kombinimi i këtyre triave e dallon atë çfarë

dëgjohet nga fjalët e njerëzve të rëndomtë. Me anë të kësaj, sfidohen

kundërshtarët dhe mundësia për t’u imituar. Çdo sure ka këto tri, ndonëse

51 MBUROJA.net

edhe të tjera aspekte të të dhjetave mund t’i përshkruhen, po ashtu. Sureja el-

Kewther (108) përbëhet nga vetëm tri ajete të shkurtra, duke qenë sureja më

e shkurtër në Kuran, dhe përmban informata rreth çështjeve të padukshme:

për Kewtherin, përmasat e stërmëdha të tij dhe bollëkun, çka tregon se

pejgamberi do të ketë numrin më të madh të pasuesve; i dyti ka të bëjë me

el-Weelid ibn el-Mughira, i cili ishte një pasanik me shumë fëmijë, kur kjo u

shpall, dhe më vonë ai u shkatërrua.

- Përdorimi arab në të shkon përtej asaj që mund të zotërojë ndonjë arab, dhe

të gjithë ata pajtohen rreth kësaj.

- Ai (Kurani) flet rreth çështjeve që kanë ndodhur nga fillimi i botës deri në

kohën e shpalljes së tij, e gjithë kjo duke dalë nga goja e dikujt që s’dinte as

shkrim, as lexim. Ai informon për historinë e pejgamberëve me popujt e tyre

dhe gjeneratat e kaluara, si dhe për çështjet për të cilat pyetën ithtarët e Librit,

kur e sfiduan pejgamberin rreth banorëve të Shpellës, Hidrin, Musën, dhe

Dhul-Karnejnin. Kadi ibn et-Tajjib thekson faktin se ne e dimë se s’kishte

mënyrë që ai të mësonte diçka të tillë, sepse ai s’kishte kontakte me njerëzit e

ditur rreth historisë apo të ndiqte mësime te një mësues ashtu që të merrte

prej tij, kështu që dihet se kjo mund t’i vinte vetëm me anë të Shpalljes.

- Kjo është përmbushje e premtimeve të Allahut , të cilat mund të shiheshin

në tërë atë që Ai premtoi në Kuran. Kjo ndahet në informata të përgjithshme,

si premtimi që Ai i bëri të Dërguarit për fitoren dhe përzënien e atyre që e

përzunë atë , si dhe premtimet që kanë parakushte si: “Atij që i zë besë

Allahut i mjafton Ai.” (65:3)

- Ka informata rreth çështjeve të padukshme në të ardhmen, të cilat mund të

dihen vetëm nëpërmjet Shpalljes. Pjesë e kësaj është premtimi i Allahut i

dhënë pejgamberit se feja e tij do të mbizotërojë mbi të gjitha fetë e tjera,

siç edhe ndodhi. Kur Ebu Bekri dërgoi ushtritë e tij në ekspedita, u tregonte

për premtimin e Allahut se do ta bënte fenë e Tij fitimtare, kështu që atyre u

shtohej bindja për fitore dhe suksese të caktuara. Umeri, po ashtu, e bënte

këtë, dhe pushtimet vazhduan në Lindje e Perëndim. Allahu thotë: “Allahu u

premtoi atyre prej jush që besojnë dhe bëjnë punë të mira se do t’i bëjë

trashëgues në tokë ashtu siç i bëri trashëgues ata para tyre.” (24:55)

- Ka dije që përmban Kurani, e cila përbën bazën për të gjithë njerëzit sa i

përket hallallit dhe haramit, dhe të tjera vendimeve.

- Ka shprehje elokuente të cilat normalisht nuk dalin nga një qenie njerëzore.

52 MBUROJA.net

- Simetria e përsosur e tërë Kuranit, së jashtmi dhe së brendshmi, pa ndonjë

mospërputhje, është faktori përfundimtar. Allahu thotë: “Po të ishte prej dikujt

tjetër veç Allahut, ata do të gjenin shumë mospërputhje në të.” (4:82)

Këto janë dhjetë pikat dhe e njëmbëdhjeta, e përmendur nga en-Nezzem dhe

nga disa Kaderij, është se domethënia e pamundësisë së imitimit nënkupton

pamundësinë e kundërshtimit apo të qenët i penguar nga ndërmarrja e kësaj

sfide. Ata thanë se ndalimi dhe devijimi i njerëzve nga orvatja për ta bërë këtë

janë mrekulli më e madhe sesa vetë Kurani. Kjo meqë Allahu i çorientoi

aspiratat e tyre nga ndërmarrja e sfidës për të sjellë një sure si të tij. Por, kjo

s’është e vërtetë, sepse konsensusi i umetit është se vetë Kurani përbën

mrekullinë, jo devijimi dhe ndalimi, meqë elokuenca e tij dhe qartësia shkojnë

përtej modeleve të zakonshme. Sikur të kishte fjalë si të tij, s’do të qëndronte

puna kësisoj.

Informata rreth haditheve të shpikura për vlerën e sureve të Kuranit dhe

për çështje të tjera

Njeriu nuk duhet t’u kushtojë vëmendje shpikjeve të mashtruesve dhe të

kundërshtarëve me anë të haditheve të rreme dhe transmetimeve të pabaza

rreth vlerës së sureve të Kuranit dhe të tjera veprimeve të vlefshme. Shumë

njerëz e bëjnë këtë, dhe objektivat e tyre dallojnë. Disa prej tyre janë të pabesë

(zindikë), si el-Mughira ibn Se’id el-Kufi dhe Muhamed ibn Se’id esh-Shami. Ata

shpikën hadithe dhe hodhën dyshime në zemrat e njerëzve. Pjesë e kësaj është

ajo çfarë përcolli Muhamed ibn Se’id nga Enes ibn Malik lidhur me fjalët e

pejgamberit : “Unë jam Vula e pejgamberëve dhe pas meje s’do të ketë

pejgamberë më, përveç si do Allahu.” Ai shtoi përjashtimin në fund (“... përveç si

do Allahu.”) dhe kjo është shkelja që bëri ai. Kjo përmendet nga Ibn Abdul-Berr

në Kiteb et-Temhid.

Disa njerëz shpikën hadithe për të mbështetur një sekt për tek i cili i thërrisnin të

tjetër. Një nga hawarixhët tregoi pasi u pendua: “Këto hadithe janë feja, kështu

që shiko nga kush po e merr fenë. Kur ne duam diçka, e shpikim një hadith lidhur

me atë.”

Një grup shpikën hadithe rreth shpërblimeve, duke i thirrur njerëzit për punë të

vlefshme, siç përcillet nga Nuh ibn Merjem el-Merwezi, Muhamed ibn Ukkashe

el-Kirmani, Ahmed ibn Abdullah el-Xhuwejberi, dhe të tjerë. Ai y pyet: “Ku e more

atë çfarë ke nga Ikrime, nga Ibn Abbas, lidhur me vlerën e sureve të caktuara?”

Ai u përgjigj: “Pashë njerëzit t’ia kthenin shpinën Kuranit dhe të merreshin me

fikh të Ebu Hanifes dhe me ekspeditat e Muhamed ibn Is’hak (Sire), kështu që e

53 MBUROJA.net

shpika këtë për shpërblimet.” Ka dhe shumë shembuj si ky, siç është hadithi i

gjatë, i përcjellë nga Ubejj lidhur me vlerën e secilës sure të Kuranit.

Disa lypës që qëndrojnë në tregje dhe xhamia, shpikin hadithe me isnade nga

pejgamberi , të cilat edhe i kanë mësuar përmendsh. Ata i përmendin këto

hadithe të shpikura së bashku me isnade. Et-Tejelesi tha: “Ahmed ibn Hanbel

dhe Jahja ibn Me’in falën namazin në xhaminë Rusefe dhe një tregimtar qëndroi

para tyre dhe tha: ‘Ahmed ibn Hanbel dhe Jahja ibn Me’in ma përcollën nga

Abdu-Rrezak, nga Ma’mer, nga Katade, nga Enes se i Dërguari i Allahut tha:

‘Nëse dikush thotë la ilahe il’la Allah, nga secila fjalë krijohet një shpend me sqep

nga ari dhe me pupla nga korali.’ Ai nisi të tregonte një tregim që do të merrte nja

njëzet faqe për ta përcjellë. Ahmedi dhe Jahja e shikuan njëri-tjetrin. Ahmedi e

pyeti (Jahjanë): ‘Ke thënë këtë?’ Ai tha: ‘Pasha Allahun, vetëm tani e dëgjova.’

Dhe ata heshtën, derisa ai përfundoi tregimin. Pastaj, Jahja e pyeti: ‘Kush ta

tregoi këtë hadith?’ ‘Ahmed ibn Hanbel dhe Jahja ibn Me’in,’ u përgjigj ai. ‘Unë

jam Ibn Me’in dhe ky është Ahmed ibn Hanbel, dhe ne këtë nuk e kemi dëgjuar

nga hadithet e të Dërguarit të Allahut. Kjo duhet të jetë një rrenë.’ ‘Ti qenke Jahja

Ibn Me’in?”, pyeti ai. ‘Po,’ u përgjigj ai. Ai ia ktheu: ‘Nuk kam dëgjuar se Jahja ibn

Me’in është një budalla dhe nuk e kam marr vesh deri në këto çaste!’ Jahja pyeti:

‘Përse thua se jam budalla?’ Ai u përgjigj: ‘Sikur nuk ka tjetër Jahja ibn Me’in dhe

Ahmed ibn Hanbel në botë përveç ju dyve! Unë kam shkruar nga shtatëdhjetë

Ahmed ibn Hanbela të tjerë veç këtij.’ Ahmedi fshehu fytyrën e vet me mëngë

dhe tha: ‘Lëre atë!’ Ai u largua në shenjë përqeshjeje ndaj tyre.’” Këto grupe

gënjejnë për të Dërguarin e Allahut .

Sikur ata të kufizoheshin në atë që është vërtetuar në koleksionet Sahih dhe

Musned si dhe të tjera libra të bëra nga dijetarë, të përcjella nga Imamë, do t’u

mjaftonin. Ata nuk e morën parasysh paralajmërimi e tyre: “Kini frikë kur të

përcillni nga të tjerë veç atyre që i njihni. Kushdo që qëllimisht gënjen ndaj meje,

do të marrë një vend-uljenë Zjarr.” Kështu, ai paralajmëroi umetin e tij kundër

gënjeshtrës, çka tregon se ai e dinte se kjo do të ndodhte. Paralajmërimi i tij u bë

lidhur me atë që shpiket nga armiqtë e Islamit dhe nga zindikët për të inkurajuar

njerëzit për punë të mira dhe për t’i kërcënuar për punët e këqija. Njerëzit i

pranuan shpikjet e tyre dhe u mbështeten te to, kështu që u devijuan dhe i

devijuan të tjerët.

Çfarë erdhi lidhur me refuzimin e atyre që sulmojnë Kuranin dhe e

kundërshtojnë tekstin e Uthmanit, duke shtuar apo hequr prej tij

S’ka kurrfarë mospajtimi në umet mes Imamëve të Sunetit se Kurani është emri

që tregon për Fjalët e Allahut, të cilat Muhamedi i solli si mrekulli, siç kemi

thënë tashmë. Ai ruhet në zemra, recitohet me gjuhë, shkruhet në kopje dhe

54 MBUROJA.net

medoemos njihet në sure dhe në ajete. Ai është i pastër nga çfarëdo shtimi në

fjalë a shkronja. S’ka nevojë për një definicion për ta definuar atë e as për një

numër për ta numëruar atë. Kushdo që pohon shtim apo pakësim në të, shpall të

pavlefshëm konsensusin, gjë që shushat njerëzit. Ne lexojmë çfarë tha Allahu

për të Dërguarin : “Thuaj: ‘Sikur njerëzit dhe xhinët të bëheshin bashkë për të

bërë diçka të njëjtë me këtë Kuran, s’do ta arrinin këtë, edhe sikur ta ndihmonin

njëri-tjetrin.’” (17:88). Kjo është një orvatje për të zhvlerësuar Shenjën e të

Dërguarit, meqë, sikur të ishte e mundshme që dikush të bënte diçka të tillë, ai

s’do të ishte një provë apo një shenjë, andaj dhe s’do të ishte një mrekulli.

Ata që thonë se ka shtim apo pakësim në Kuran, refuzojnë Librin e Allahut dhe

atë çfarë solli i Dërguari i Allahut . Kjo është sikur dikush të thotë se ka

pesëdhjetë namaz të obligueshme (farz), apo se mund të martohesh me nëntë

gra, apo se Allahu ka bërë obligim agjërimin e ditëve të tjera, të cila duhet

agjëruar bashkë me ditët e Ramazanit, e kështu me radhë. Krejt kjo hidhet

poshtë nga konsensusi, kështu që konsensusi rreth Kuranit është i

domosdoshëm dhe i detyrueshëm për t’u ndjekur.