COLOFON ERELEDEN Mevr. H.A.A. Jansen-Zwart, B. Jansen, F.A. Engelken, K.J. Klant

BESTUUR J.R. Weijermans P.Th. Wagner B.F. Touber Mevr. A.V.M. de Vries-Schildmeijer A. van der Eijk M. Kuyper

voorzitter secretaris penningmeester algemeen algemeen algemeen

tel. (023) 5270415 tel. (072) 5044366 tel. (0252) 212305 tel. (072) 5338606 tel. (078) 6440703 tel. (0346) 214031

SECRETARIAAT

P.Th. Wagner Westdijk 26 1847 LH Zuidschermer

wagner@hetnet.nl tel. (072) 5044366

LEDENADMINISTRATIE

G. van Lonkhuijzen Kievit 11 8532 AN Lemmer

g.van.lonkhuijzen@hetnet.nl tel. (0514) 563957

REDACTIE M. Kuyper Kastanjelaan 1A 3737 RA Groenekan mkuyper@dds.nl tel. (0346) 214031 P.S. Westerbeek tel. (0297) 261594 pieter.westerbeek@gmail.com

EVENEMENTENCOMMISSIE

Mevr. A.V.M. de Vries-Schildmeijer Stationsplein 18 1851 LN Heiloo

avm.schildmeijer@gmail.com tel. (072) 5338606

M. Kuyper tel. (0346) 214031

WEBMASTERS

A. van der Eijk Jan v Goyenstraat 52 3351 JN Papendrecht

avdeijk@telfort.nl tel. (078) 6440703

P. S. Westerbeek tel. (0297) 261594

Website: vns-voe. nl

CONTRIBUTIE

Per jaar € 10,- per persoon / Europa + € 5,- / buiten Europa + €10,- Banknummer: 19 97 598 (IBAN: NL 13 INGB 0001997598)(BIC: INGNL2A) t.n.v. ver. oud-employés VNS te Sassenheim

Kamer van Koophandel Rotterdam, nummer 40348453

December 1/29

INHOUDSOPGAVE VNS TOEN EN THANS (VNSTNT)

2 REDACTIONEEL - GETIJDEN Redactie

3 LEEFTIJDSOPBOUW VOEVNS Gerrit v Lonkhuijzen

4 GOEDE VOORNEMENS Bernard Touber

5 WAT KOMT: DE NIEUWJAARSRECEPTIE Redactie

7 HISTORIE GEBOUW “DE MACHINIST” Redactie

8 REACTIE OP ARTIKEL nr. 81 Jan Foppes

9 ALL INCLUSIVE Theo Kuyper

10 VERSLAG NAJAARSREÜNIE REEHORST Redactie

11 CONTRIBUTIE 2016 Het Bestuur

12 FOTO’S NAJAARSREÜNIE Pieter Westerbeek

13 CARTOON OVER OUD-ZEEVARENDE Theo Kuyper

14 VAN BOSCHFONTEIN TOT BOSCHKERK Jan Storm

15 VERVLOGEN TIJDEN: november 1968 Redactie

16 DE LIBERTY’S EN D-DAY Jan Nieuwenburg

17 DE LEVANT- EN SURINAMEKADE Redactie

18 SCHROEVEN VAN LIBERTY’S Nico Roskam

19 ROTZAK HOLLAND-BENGALEN LIJN Jan Noordegraaf

22 POSTZEGELS UIT HET CHINA VAN TOEN Theo Kuyper

23 VERVLOGEN TIJDEN: januari 1969 Redactie

24 JUBILEUM E.H. STARINK VNS-NIEUWS 1969

25 HET GROOTE SCHUUR FALEN Nico Roskam

27 EPILOOG LIBERTY’S M-r

29 MUTATIES LEDENBESTAND Gerrit v Lonkhuijzen

29 LEDENAANTAL Gerrit v Lonkhuijzen

December 2/29

REDACTIONEEL - GETIJDEN

De getijden zorgen er voor dat er telkens een

nieuwe vloedlijn komt. Ook deze VNS-TNT nr.82

begint met een nieuwe 22-ste jaargang.

Indertijd koersten onze VNS schepen rekening

houdend met de getijden, om veilig op hun

bestemming aan te kunnen komen.

Daarom heeft de redactie gespeurd naar een gevarieerd aantal onder-

werpen van Toen aangevuld met die van Thans.

Een bijzonder aandachtspunt is een nieuwe locatie van onze nieuwjaars-

receptie op zaterdag 9 januari 2016. Het is de zeer fraaie Sociëteitszaal

geworden van De Machinist, die ons lid Frank Kool voor ons kon

reserveren. Zie elders op pagina 5. Wij hopen op een grote opkomst.

Een extra punt is de omlijnde alinea van onze penningmeester Bernard

Touber en zijn nieuwe adres en wijze van contributiebetaling.

In het verleden bezorgde de betaling hem veel belwerk. De astronomisch

hoge contributie van minimaal € 10,- per persoon per jaar kan geen

belemmering zijn, toch?

Verder vindt u een collage van vertrouwde scribenten als Nico Roskam

met schroeven en het Groote Schuur falen, Jan Storm over de

“Boschfontein”, Jan Nieuwenburg over zijn D-day en veroordeling tot een

reis met een Liberty en een reactie van Jan Foppes.

Plus een bijzondere monstering in het Dorpshuis Overtijd, een All

Inclusive reis en een Liberty epiloog uit het VNS-Nieuws van april 1962.

Ook dhr Starink gedenken we.

Natuurlijk ontbreekt in deze nr.82 Herinneringen aan Vervlogen tijden

niet. Inmiddels een klassieker.

Wij sluiten het afnemend tij van 2015 af met u allen prettige kerstdagen en

een Gelukkig Nieuw Jaar 2016 toe te wensen.

De Redactie

VNS TOEN EN THANS

December 3/29

LEEFTIJDSOPBOUW VOEVNS

We laten het maar weer eens zien: de leeftijdsopbouw van onze leden. Met

de meeste oud-zeevarenden nu in de klasse van 75 tot en met 79 jaar, op

de voet gevolgd door een bijna even groep jonkies - een klasse lager.

Gerrit van Lonkhuijzen

December 4/29

KOPIJ AANLEVEREN EN ANDERE ZAKEN

De vereniging telt een aanzienlijk aantal schrijvers van formaat, die ons

regelmatig verblijden met hun over de post of per e-mail ingezonden

artikelen. Maar ook verborgen talent willen we uitnodigen hun stukjes op

te sturen. Theo Kuyper, telefoon (0346) 214031, weegt uw kansen.

TERUGBLIKKEN

In nummer 80 hebt u kunnen kennismaken met enkele

artikelen uit een nieuwe rubriek.

Omdat het aanbod van reguliere artikelen dermate groot

was hebben we geen kans gezien in nummer 81 een

artikel uit die reeks te plaatsen.

In nummer 82 gaan we weer een poging wagen.

GOEDE VOORNEMENS

Hoe staat het met uw goede voornemens

voor het nieuwe jaar? Gaat u er voor

zorgen dat de contributie voor het jaar

2016 op tijd wordt betaald? Zodat we we

op de aanstaande nieuwjaarsreceptie in

plaats van deze droevig ogende persoon

een stralende penningmeester de hand

kunnen schudden?

Dat ging vorig jaar niet van een leien dakje, met 32 leden die door mij

gebeld en aangemaand moesten worden hun contributie te betalen. Ik

hoop nu op betere tijden.

WE VERZOEKEN U DAAROM VRIENDELIJK DE CONTRIBUTIE VOOR

2016 OP TIJD TE BETALEN. VERDEROP LEEST U HIER MEER OVER.

Bernard Touber, penningmeester

VNS TOEN EN THANS

December 5/29

WAT KOMT: DE NIEUWJAARSRECEPTIE

Onze Nieuwjaarsreceptie wordt altijd druk bezocht, in het hartje van Rotterdam. Tot vorig jaar aan het water, bij de Veerhaven. In het tot hotel verbouwde Zeemanshuis. Helaas moeten we deze locatie vaarwel zeggen, omdat de nieuwe eigenaren ons niet de faciliteiten konden leveren voor de prijs die wij gewend waren te betalen.

Maar we hebben een nieuw onderkomen gevonden, dat niet onder doet voor wat we gewend waren! De Machinist, ook in Rotterdam. Goed bereikbaar, aan het water gelegen, in het centrum van de stad, met een eigen zaal, alsmede een bar. We vertellen u later uitgebreid meer over haar historie. Uw deelname aan deze receptie is gratis. Er worden twee consumptie-bonnen verstrekt en regelmatig snacks rondgebracht. Wie meer wil drinken en eten kan bij de penningmeester nieuwe bonnen voor de prijs van € 2,00 kopen. U HOEFT ZICH NIET IN TE SCHRIJVEN. UW DEELNAME IS GRATIS.

ONTVANGST IN ZAAL DE SOCIËTEIT De huidige zaal de Sociëteit was de kantine. Hier aten de leerlingen graag een broodje kroket en stond het altijd blauw van de sigarettenrook. De zaal is ruim en heeft een balkom met een mooi uitzicht en is nagenoeg in originele staat gebleven.

December 6/29

ZATERDAG 9 JANUARI 2016 15.30 uur Ontvangst zaal de Sociëteit op de 1e verdieping U ontvangt uw badge en twee consumptiebonnen. U wordt verwend met bittergarnituren. 18.00 uur Einde receptie. LOCATIE Willem Buytewechstraat 45 3024 BK Rotterdam Nabij de Coolhaven ROUTE

Rotterdam, u weet het wel te vinden. Met het openbaar vervoer of de auto goed te bereiken.

Openbaar vervoer TRAM Uitstappen Centraal Station. Tramlijn 8 nemen. Richting Spangen. Halte: Pieter de Hoochweg. Daarna 80 meter lopen naar De Machinist.

Openbaar vervoer METRO

Vanaf Centraal Station. Metro lijn D. Overstappen op A of B. Halte Coolhaven Daarna 130 meter lopen naar De Machinist.

Met de auto Parkeren voor en achter De Machinist. Rotterdams tarief. Zie het kaartje aan het begin.

VNS TOEN EN THANS

December 7/29

HISTORIE GEBOUW “DE MACHINIST”

Over de “Machinist” kunnen we nog het volgende vertellen.

De Machinist is een pand aan de zuidkant van de Coolhaven in de Rotterdamse wijk Delfshaven. Het uit 1952 daterende L-vormige gebouw is ontworpen door de architecten Cornelis Elffers en B.J.K. Cramer. Het werd eerst gebruikt als machinistenschool voor de koopvaardij en werd later het gebouw voor de Scheepvaart & Transport College. Anno 2014 is het een cluster van kennis-, kunst- en cultuurinitiatieven met een café-restaurant. Oorspronkelijk Het gebouw werd gebouwd tussen 1944 en 1949. In het oorspronkelijke gebouw bevond zich op de begane grond de machinekamer. Op de eerste verdieping was een oude lerarenkamer te vinden. Het gebouw had een zadeldak met hanenbalken. Het plakkaat aan de buitenmuur van De Machinist vertelt dat het gebouw oorspronkelijk dienst deed als machinistenschool. Op deze plek hebben leerlingen tot 2005 gestudeerd voor de opleiding tot machinist. In 2005 is de Machinistenschool gefuseerd met andere scheepvaartopleidingen tot het Scheepvaart en Transportcollege dat zich zou vestigen in het Lloydkwartier. Verbouwing De oude machinistenschool kreeg een nieuwe bestemming, net zoals vele andere oude gebouwen op het Coolhaveneiland gedurende het eerste decennium van de 21ste eeuw. Tijdens de verbouwing behield het gebouw van zowel de binnen- als de buitenkant zo veel mogelijk haar industriële uiterlijk. De oorspronkelijke werkbalken onder het plafond en de stalen kozijnen zijn nog steeds zichtbaar. Aan de buitenkant is het gevelbeeld behouden gebleven. Wel zijn de vloeren gelijkgemaakt en is de

December 8/29

machinekamer op de begane grond veranderd in een horecaruimte. Ook zijn de verlaagde plafonds en de scheidingswanden die in latere tijden werden aangebracht verwijderd. Op de verdieping onder de begane grond werd in de korte vleugel een kinderdagverblijf ingericht. Het oude ketelhuis in de kelder kreeg een nieuwe functie als een kleine bioscoopzaal met ruimte voor veertig plaatsen. Op de zolder zijn op de lange vleugel werkplekken voor flexwerkers gemaakt terwijl een dansschool plaats nam in de korte vleugel. Het zadeldak werd opnieuw gedekt en enkele leien werden vervangen. Verder werden in de uitsparingen van het dak dakramen geplaatst. Daarnaast werd het gebouw aangesloten op het Rotterdamse systeem van stadsverwarming. De redactie

REACTIE op artikel DUIZEND ZEEMIJLEN uit vorige nummer

In de VNSTNT nr. 81 van augustus jl. las ik een stuk van dhr. Jan Storm en zijn lezenswaardige voorwoord. Totdat ik bij de 4e alinea voor het eind kwam en toen schrok ik toch wel even. Ik citeer: "de sfeer aan boord werd niet alleen bepaald of het een oud of nieuw schip was. Maar hoofdzakelijk door de kapitein en zijn officieren, stuurlieden en machinisten dus". Einde citaat. Nu heb ik niet zo lang gevaren bij de VNS, van 1963 tot 1968 - op de Oranjefontein en een aantal kerkschepen - maar mijn indruk was toch zeker zo dat er ook andere diensten de sfeer aan boord bepaalden. Ik denk dan aan de dekdienst, de bootsman en zijn medewerkers, de voorman en zijn mensen in de machinekamer en ook de civiele dienst. De hofmeester en het bedienend personeel en zeker ook de chef kok en zijn keuken-personeel. In de alinea hierna haalt dhr. Storm de term “pikheet” aan en geeft hierbij een uitleg, maar ik denk dat hij toch vreemd zou hebben opgekeken als er te sterke of te slappe koffie werd geschonken en dat hij ook bij de lunch en het diner raar op zijn neus had gekeken als hij iedere dag brood en kaas bij de lunch op tafel zag staan of bij het diner gebakken aardappelen met sla op zijn bord. Jan H. Foppes - Medemblik

VNS TOEN EN THANS

December 9/29

ALL INCLUSIVE

Indertijd verpoosden de VNS-schepelingen op het schavotje tussen de oranje band schoorsteen en de windhappers van de machinekamer boven het brugdek. Al mijmerend van paradijselijke eilanden met wuivende rietgerokte meisjes, uitnodigende liedjes zingend op ukeleles en banjo’s. Al deze dromen waren All inclusive. Het was in onze gages inbegrepen en zonder VNS–bijtelling. Thuisvarend verhaalden wij aan de walslurpen van al dat fraais. Die dat ook wilden aanschouwen. Het gevolg was dat de financiële investeerders grote cruiseschepen lieten bouwen waar op elk daarvan zo’n 4000 belangstellenden paradijselijke oorden konden gaan beleven. Bijgaande cartoon geeft een beeld van al dat schoons. Theo Kuyper, cartoonist

December 10/29

VERSLAG NAJAARSREÜNIE DE REEHORST

Het was als vanouds om weer bij elkaar te zijn. Met in totaal 70 oud-VNS-ers en 32 hotelovernachtingen. Om maar eens een paar roemruchte aanwezigen bij naam te noemen: Stam zonder Lancia, van Urk, de Blank en Holwerda, Remmers, Storm en van Dun,

Krul en Kodde-Clement, Ruyg van `t Eiland, de Jong van Duiveland. Spijtig dat Arie van der Eijk en Hilly om gezondheidsredenen verstek moesten laten gaan. De andere nog roemruchtere namen willen wij niet noemen, om reden van hun bekende bescheidenheid. De ontvangst in de Claire Lounge van het Hotel en Congrescentrum “De Reehorst” was, zoals bij zo`n gelegenheid past, “perfect”. Met ons bestuur in het nette pak om allen te verwelkomen met badges, 2 gratis bonnen met thee of koffie, heerlijk gebak en een warm welkomstwoord van Jack. Zijn focus richtte hij op de monsterwinsten van Maersk. Logisch, nu hun bijdrage in onze vereniging dit jaar is beëindigd. Toch? Na het openen van de bar kwamen de stengels, de zoutjes, de nootjes, de ballen en de lootjes met heel veel klappers en nog minder nieten. Resultaat: iedereen happy! Erg speciaal was dat een groot deel van de collectie van Bernard Touber voor marktplaatsprijzen werd verramsjt. Reden: Bernard gaat verhuizen en heeft voor nieuwe zaken oude geruimd. Omstreeks 18.07 uur startte het groepsgedirigeerde perfecte exclusieve warme en koude buffet, met als uitschieters Ossobuco in pikante sauce en Beef tataki met Japanse Hirohito saus en Giant Zoezoekie bosuitjes. Afgesloten werd met een wat karig dessert. De sluiting was rond half negen, met een slotwoord van Jack voorzien van een ”Wel Thuis“ voor vertrekkers en een après verkeren voor de blijvers. De Redactie.

VNS TOEN EN THANS

December 11/29

CONTRIBUTIE 2016

Onze penningmeester weet het even niet meer, na het 32e telefoontje aan een te grote groep spijtoptanten, met dringende verzoeken nu eindelijk eens de contributie te betalen. Voorkom veel extra werk en betaal zo snel mogelijk!

U wordt vriendelijk verzocht de contributie voor 2016 van MINIMAAL TIEN (10) EURO per persoon (meer mag ook) over te maken.

Voor alle duidelijkheid nog een keer de TARIEVEN op een rij: Minimaal € 10,00 per persoon per jaar Minimaal € 20,00 voor een (echt)paar Minimaal € 15,00 voor een persoon buiten Nederland (Europa) Minimaal € 25,00 voor een (echt)paar buiten Nederland (Europa) Minimaal € 20,00 voor een persoon buiten Europa Minimaal € 30,00 voor een (echt)paar buiten Europa Het liefst ontvangt de penningmeester het bedrag als vanouds op onderstaand bankrekeningnummer (met vermelding contr 2016): IBAN: NL 13 INGB 0001 9975 98. Tnv VOEVNS te SASSENHEIM. BIC: INGBNL2A. Idem. Komt u daar niet uit, schroom dan niet hulp in te roepen bij buren of familieleden (uw neefje of nichtje bijvoorbeeld).

En voor de enkeling die het bedrag per post in een enveloppe naar onze penningmeester wil sturen, volgt hieronder een belangrijke mededeling: DHR B. TOUBER IS VERHUISD EN WOONT NU OP: VAARTKADE 77 – 2171 HV SASSENHEIM

Voorkom aanmaningen tbv € 5,00 aan administratiekosten!

December 12/29

FOTO’S VAN DE NAJAARSREÜNIE

Het kan bijna niet anders of de organisatoren van onze vaste evenementen kijken iedere keer weer met spanning uit naar het aantal nog vast ter been zijnde leden van een vergrijzende vereniging dat komt opdagen. Gelukkig was ook dit keer de belangstelling voor Ede groot, want zo’n 70 deelnemers namen de moeite af te reizen. We eren ad random gekozen enkelen van hen door ze een plekje te geven in de fotoreportage. Pieter Westerbeek

VNS TOEN EN THANS

December 13/29

CARTOON OVER EEN OUD-ZEEVARENDE

Rumoer in Het Dorpshuis toen vorige week oud VNS-er Teun met hondje Woef kwam monsteren voor de Boschfontein. Constance, onze receptioniste, merkte toen begripvol op: “Teun je bent Overtijd!“. Teleurgesteld slofte Teun samen met Woef zijn bekende weg, richting Chris de barman, mompelend: ‘’De volgende reis ga ik eerder van huis en ben dan wel op tijd” Theo Kuyper, cartoonist

December 14/29

VAN BOSCHFONTEIN TOT BOSCHKERK

In augustus 1954 begon ik mijn zeemansloopbaan bij de VNS als Stuurmansleerling op de Boschfontein. Ze lag toen bij de ADM - werf in Amsterdam Noord en ik moest me, zoals gebruikelijk, melden aan boord met alle uitrusting, aldus de V.N.S.-brief. Dus daar stond ik met een paar grote koffers op de kade en keek op tegen de hoge romp van de lege Boschfontein. De meester van de werfkraan was zo vriendelijk mijn koffers met de kraan aan boord te zetten. Mijn eerste klus was een zure haring halen voor de 1e Stuurman bij de visboer, die bij de poort stond. Na een paar dagen de kustreis op, daarna de grote reis naar Oost Afrika via Southampton om Engelse passagiers op te pikken. Verder via Marseille en Genua naar het Suezkanaal en via Port Sudan naar Mombasa. Langs de kust, Zanzibar, Dar-es-Salaam, Lindi en drie keer Tanga. Daarna terug via Rode en Middellandse Zee waarbij ook Barcelona werd aangelopen. De gegevens van de aanloophavens heb ik nog in mijn zeevaartkundige tafels staan. Dat deden veel stuurlieden en dus heb ik nu een mooi naslagwerk. Na afloop van de grote reis moest ik ook de kustreis mee en ergens in december 1954 stapte ik van de Boschfontein af. Een paar jaar later in de herfst van 1958, ik was inmiddels 3e Stuurman, kwam ik hetzelfde schip weer tegen, inmiddels verbouwd en omgedoopt in Boschkerk. Ze zou een reis maken naar Bombay/Karachi, toen ze vlak voor vertrek en vol met lading in brand vloog in de Rijnhaven in Rotterdam. Een grote fik, die een paar dagen geduurd heeft. De lading werd allemaal gelost en ze werd leeg en deels uitgebrand op de palen gelegd ergens in de Waalhaven. Daar kwam ik aan boord. Een trieste aanblik, zo half uitgebrand en overal rook je nog de brandlucht. Ik geloof dat de machinekamer ook flink uitgebrand was, want er was geen elektra meer aan boord. Er was alleen een wachtsman van de wal aan boord en ondergetekende als Stuurman van de wacht. Een paar weken heb ik daar wacht gelopen, toen bekend werd dat ze gesloopt zou worden. Twee dagen voor kerst 1958 kwam er een Duitse sleper om haar weg te brengen. Ik heb het laatste havenjournaal van de Boschkerk ingevuld, zodat ik de laatste VNS-er was, die eenzaam van haar afscheid nam. Daarna ging ik met studieverlof voor mijn 2e rang. Jan Storm

VNS TOEN EN THANS

December 15/29

HERINNERINGEN AAN VERVLOGEN TIJDEN: november 1968

December 16/29

DE LIBERTY’S EN D-DAY

Levensgevaarlijke schepen, ze braken spontaan doormidden, ze waren

gebouwd voor maar een dag...'D-day'! Voor de rest geen comfort, blikken bakken, niet vooruit te branders, roet-tjoempers met armen- en benenmachines, strafschepen... Naar de Perzische Golf.

Ik had havendienst op de Jagersfontein in Amsterdam van vrijdagavond

tot maandagochtend. Op het hele schip was werkelijk helemaal niets te beleven, ongezellig, koud en ik kende het VNS-sfeertje van Amsterdam ook niet echt. Bovendeks zweefde een stuurman die zo nu en dan belde of ik wat wilde pompen van dieptank naar dieptank en een matroos van de wacht behoedde ons voor indringers. Een donkeyman van de KNSM hield een donkeyketel aan de praat en een Sulzer tweetact dieselgenerator brulde het hoogste lied, terwijl het in de gangen naar de vriescellen naar ammoniak stook. De machinist die ik afloste op vrijdagavond zei me nog "o, ja, er hangt een spinazieblik onder de Sulzer... als je die maar zo nu en dan leegt kan het geen kwaad. Hij lekt een beetje en je mag hier niet lenzen."

Op die zondagmiddag gebeurde het... Ik liep in de machinekamer en ik had mijn overall nog steeds schoon weten te houden. De donkeyman had

nog niet gemerkt dat ik nog nooit anders dan met “stoom” gevaren had. Ik bekeek de Jagersfontein dan ook als een aap die een roestige wekker bekijkt.

Toen gebeurde het... Een geüniformeerd persoon met goud tot aan de

ellebogen zakte de trap af, gevolgd door een juffrouw, waarvan men altijd zegt: “als zoiets de trap af komt... nooit omhoog kijken”. Het was een duidelijke zaak, deze persoon hoorde hier thuis en was bezig met een rondleiding. Opeens een brul van de goud gegalonneerde gids: "Meester, er lekt olie onder uit de diesel, ga jij eens kijken onder de plaat." Het was een duidelijke zaak, hier moest indruk gemaakt worden op de juffrouw en ik dacht, daar gaat m'n overall, die moet wit blijven tot maandagochtend als het even kan. Onder de plaat van een motorschip ziet het eruit als de Botlek, dus ik zei resoluut tegen het goud, de spinazieblik-overdracht in gedachten: "Nee mijnheer, het is bekend en ik weet ervan." “Als jij het niet

doet, weiger je hiermee een order en dan ga ik wel en dan zal je het wel merken”. Met een haak trok zwartbeen een vloerplaat weg, dook onder de

VNS TOEN EN THANS

December 17/29

vloer en stal volledig de show. De brave goudbander gleed uit en verdween in de biels. Hij kwam boven als een olie bevlekt zeehondje aan de deur van

mevrouw van het Hart uit Pieterburen. Bij die aanblik vloog de juffrouw mij gillend van het lachen om de hals, maar ja, mijn “uniform” was tenslotte nog schoon en wit!

Het stel verdween de trap opwaarts, mij achterlatend met het spinazieblik. De donkeyman deed alsof hij niets had gezien.

Maandagochtend moest ik op kantoor komen en daar zei men: "eigenlijk

zou je met de Jagersfontein de Afrika-reis op moeten, maar na wat er gistermiddag is gebeurd, lijkt het ons beter dat je niet aanmonstert... voor de onderlinge verstandhouding aan boord."

Ik moest naar de Liberty's..... Strafboten? Achteraf ben ik nog steeds

dankbaar dat die Sulzer lekte. Nog nooit zulke leuke reizen gehad als op de Roet-tjoempers!

Jan Nieuwenburg

DE LEVANT- EN SURINAMEKADE IN BETERE TIJDEN

December 18/29

SCHROEVEN VAN LIBERTY’S

Gedurende de tweede wereldoorlog zijn in Amerika, Engeland en Canada meer dan 2500 vrachtschepen van het type "Liberty" gebouwd. Veel van deze schepen zijn na de oorlog overgedragen aan Europese landen, ter vervanging van schepen welke in de oorlog verloren gingen. Ook Nederland kreeg een aantal toegewezen, de VNS zelfs 11.

Vele van ons zullen wel eens een reis op een "Liberty" gemaakt hebben en zijn dan net als ik, van bijna alles op de hoogte. at onze toenmalige Schroevenfabriek Lips voor meer dan 150 "Liberty-schepen" schroeven heeft gemaakt wist ik echter niet. De originele Amerikaanse schroef was ontworpen voor 2500 ipk en 76 omwentelingen. Blijkbaar waren de berekeningen aan de krappe kant, want bij verschillende schepen brak de schroefas en ging de schroef in volle zee verloren. Er werd geadviseerd om de stoommachine niet meer dan 66 omwentelingen te laten maken, omdat bij 76 omwentelingen een torsie- kritisch gebied werd bereikt met als gevolg bovenstaand resultaat. Voor de reders was dit niet aanvaardbaar, want dit lagere toerental gaf een aanzienlijk snelheidsverlies. Afhankelijk van het vermogen en het toerental dat door de reders werd gewenst is het Lips gelukt een schroef te ontwerpen met een lager massatraagheidsmoment, waarmee toch het volle vermogen en het toerental benut kon worden. De Lindekerk was het eerste "Liberty" schip, die met deze nieuwe schroef werd uitgerust. Wij mogen Lips wel dankbaar zijn dat onze VNS schepen van deze schroef werden voorzien. Daardoor konden deze schepen, mits goed beladen en onder goede weersomstandigheden, snelheden behalen tussen de 10 en 11 mijl. Gelukkig maar, want anders had die enige Perzische Golf reis die ik maakte, nog langer geduurd dan zes maanden. Nico Roskam

VNS TOEN EN THANS

December 19/29

ROTZAK VAN DE HOLLAND-BENGALEN LIJN

In een feministisch blad las ik: ‘De naam papagaai is een typisch overblijfsel uit het koloniale tijdperk en een ontkenning van het feit dat er vrouwtjes en mannetjes onder deze vogelsoort voorkomen. In onze optiek is mamagaai even goed.' Daar zit je dan. Ik meen oprecht dat de vroege zeelieden die de vogel indertijd in onze lage landen introduceerden, te goeder trouw waren en uitsluitend op kleur en spreekvaardigheid selecteerden. Bovendien, en dat kan ik ook niet helpen, is het in de vogelwereld zo dat mannetjes veel mooier zijn en veel beter zingen.

Op de kade in Bombay, Konakry, Bahia of Sorong haalt men het trouwens niet in zijn hoofd te gaan seksen: ik bedoel de wijze waarop een Veluwse boer dat met zijn kuikens doet. Daar begint trouwens de discriminatie al: hennetje voor de leg, haantje voor de slacht. Papegaaien seksen doet men uiteraard om praktische redenen niet: men is terecht bang voor de kromme, krachtige snavel van de vogel. KoppiekrAUW! Intussen kan men zich wel afvragen waar al die nakomelingen vandaag gekomen zijn als men uitsluitend papagaaien invoerde, maar misschien is dit aan mijn beperkt waarnemingsvermogen ontsnapt en gewoon een kwestie van emancipatie. Wel zijn er goede voorbeelden bekend van Nederlandse zeelieden die hechte vriendschappen sloten met papagaaien, zonder dat daar verder iets achter steekt. Het bekendst is de beroemde papagaai van de voormalige Holland Bengalen Lijn, eens onderdeel van de VNS, thans Nedlloyd. Of de traditie nog wordt voortgezet is me onbekend, maar eertijds, toen er Nederlandse schepen op de Malabarkusten voeren, verspreidde zich het hardnekkige gerucht dat er in Bombay van die mooie ara’s te koop waren: goed voor moeder de vrouw, lief, trouw, eelijk, intelligent, lullen als Brugman en goedkoop te leveren door Ali de Mandoer, die zich altijd vlak achter de Red Gate ophield als er een VNS-er binnenkwam.

December 20/29

Een groene tweede stuurman liep in Bombay zowat tegen Ali aan, die een prachtig gekleurde lorre op zijn rechterschouder meetorste en van de vogel allerlei lieve koppies kreeg onder uitroepen als: ‘I love you darlingl' Een vertederend gezicht. ‘Die neem ik mee voor mijn vrouw’ dacht de tweede argeloos, betaalde grif driehonderd roepies en stapte met de papagaai in de nek triomfantelijk in de richting van de haven. Omdat hij niet op zijn achterhoofd gevallen was, hield hij het lieve beest, ondanks het feit dat dit ‘Oh my darling’ zong, stevig aan de poten vast. Maar misschien dacht de vogel aan een valse greep of dat hij gesekst werd, want plotseling beet hij in de hem omknellende vingers en ging er schaterlachend vandoor onder het uitroepen van: ‘Haha, krootsak!’ De verbouwereerde stuurman zag nog juist hoe de vogel op de schouder van de driehonderd meter verderop wachtende Ali landde, waarna deze in de deinende massa van de Red Gate verdween. A wiser but a sadder man, ging de stuurman naar boord terug, waar hij de eerste het hele verhaal vertelde. Deze begon te lachen en zei: ‘Was het een ara met een rooie streep hier en blauwe veeg daar?’ ‘Ja, hoe Weet u dat?’ vroeg de tweede. ‘Omdat het mij ook overkomen is en de kapitein ook. Gelukkig, Rotzak leeft dus nog!’ ‘Rotzak?’ ‘Ja, onze bloedeigen papagaai. Rotzak van de Holland Bengalen Lijn.’ ‘Had je me dan niet even kunnen waarschuwen, stuurman!?’ Dat geintje kost me driehonderd roepies! Zeg, je had me trouwens zelf aangeraden een ara in Bombay te kopen!’ ‘Klopt als een zichtpeiling,’ zei de stuurman. ‘Goed voor je opvoeding. Toen ik voor het eerst op de kust kwam, was ik gewaarschuwd en had een zware werkhandschoen bij me. Zo heb ik dat kreng aan boord gekregen en ik stopte ‘m onmiddellijk in een roodkoperen kooi. Ik voelde me een echte slimme vogel. Nou, ik heb het geweten! Dat beest was een wanhoop, schold iedereen uit voor mooi en lelijk. Ruigpoot, moordenaar, klauwe late wappere, hard stuurboord, stop machine, rotkapitein en vloeken als een ketter. Er waren momenten dat ik ‘m overboord had willen zwiepen, maar de kapitein bezwoer me dat ik hem na de kustreis in Bombay weer moest laten vliegen. Had ie vroeger zelf ook gedaan, zei ie. Nou dat heb ik hem dan maar gedaan, nadat ik hem “Rotzak” heb leren zeggen. En zo is het gekomen. We hebben er maar een traditie van gemaakt. Geen kettingbrief, maar een kettingpapagaai. Hij gaat van schip tot schip. Ieder groentje wil

VNS TOEN EN THANS

December 21/29

Rotzak hebben, leert hem op de kustreis het een en ander, en lost hem weer in Bombay. Prachtvogel! Vorige reis had de derde Rotzak gekocht. Een lief beest vond ie het, maar vlak voor aankomst in Bombay trekt dat kreng midden in de nacht zijn snavel open en begint me daar een riedeltje krijsend te schelden dat ik het op de brug kon horen! Sjongesjonge! Wat een leergierig beest, en hoeveel VNS-ers zal díe intussen al versleten hebben. Ik kon mijn oren niet geloven! Resultaat: Rotzak gelost in Bombay. Op de Leiderkerk had de stuurman zijn vrouw aan boord en toen ze samen uit de hut kwamen zei dat kreng keihard: ‘Was ’t lekker?’ Nou, ze lagen slap in de messroom en het beest kreeg een klap waardoor hij krijsend ophield. Maar een dag later zat Rotzak koppiescheef te kijken zonder wat te zeggen. Geeft de stuurman ‘m weer een oplazer, waarop diens vrouw zegt: "Maar hij zegt toch niets!" "Dat niet,” zegt de stuurman woedend. "Maar hij zit zó met pootje!" Hield ie zijn duim tussen zijn vingers.’ ‘Is Rotzak wel 's in Nederland beland, stuurman?’ ‘Jazeker! Kapitein Poot had het beest mee naar huis genomen. Toen kon dat nog. Nu is ie totaal verpest. Tijdens de reis had ie ‘m twee touwtjes aan de poten gebonden. Als je aan het linker trok zei hij 27 weesgegroetjes en aan het rechter 27 avémaria’s. Dat was een hele toer, maar Rotzak is intelligent en kapitein Poot heeft veel geduld.' ‘Nou ja, kapitein Poots Vrouw schrok ervan. "Jij net thuis en nou nóg zo’n vloekbeest," zei ze. Maar toen Poot haar de truc met de twee touwtjes had laten zien, ging ze er onmiddellijk mee naar de pastoor die ook stom-verbaasd bleek. "Wat een lief beestje! zei de pastoor, "en wat gebeurt er nou als ik aan allebei die touwtjes trek?" "Dat moet je gagago... niet doen,” krijste Rotzak, "want dan donder ik van mijn stokkíe af! Dus heeft Poot ‘m maar weer meegenomen naar Bombay en ‘m daar gelost.’ ‘Tot lering ende vermaak,’ kwam de tweede. De stuurman grinnikte. ‘Goedzo number two zei hij, ‘je krijgt de smaak al te pakken, hoor ik. Zet de traditie voort, jongeman. Deze reis krijgen we Rotzak kennelijk niet aan boord en dat vind ik niet zo erg voor ’n keer. Nou, d’r is wel weer een andere VNS-er in aantocht met een greenhorn aan boord. Tenzij iemand anders er intussen in getrapt is.’ Die Woorden bleken profetisch. Op Weg van Bombay naar Calcutta bleek dat de stuurmansleerling een papagaai in de hut had. Vlak achter de Red Gate had hij een heftig gebarende man ontmoet die op oren en mond wees en in keurig Engels op een briefje schreef: ‘Deze papagaai kan niet praten, want ik ben doofstom. Neem ‘m mee naar boord, please. 200 roepies only. Ali de Mandoer.’

December 22/29

‘Allemachtigl’ zei de stuurman toen hij naar de vogel keek die sprekend op Rotzak leek. ‘Da’s de mooiste die ik ooit gehoord... eh... gezien heb, broeder. Leer jij ’m maar voorzichtig praten. Vooral veel geduld opbrengen. Stom beest! Maar moet je ’s opletten wat hij je na de kustreis straks in Bombay allemaal toefluistert! Je zult eer van je werk hebben, zeun!’ Hij was er niet zeker van, maar het leek of de vogel knipoogde, de Rotzak. Uit: Kapitein, het anker drijft – Jan Noordegraaf

POSTZEGELS UIT HET CHINA VAN TOEN

VNS TOEN EN THANS

December 23/29

HERINNERINGEN AAN VERVLOGEN TIJDEN: januari 1969

December 24/29

JUBILEUM E.H. STARINK

Op 5 november a.s. is het 40 jaar geleden dat de heer E.H. Starink als 4e stuurman in dienst trad hij een 'onzer moeders'. de KNSM. In verband met de slechte promotieooruitzichten besloot hij over te schakelen naar de civiele dienst hij de KNSM en op 10 juli 1939 ging hij over naar de VNS als purser op het m.s. Jagersfontein.

Na torpedering van dit schip in juni 1942, waarbij wonderlijk genoeg allen zonder enig letsel konden worden gered, werkte hij enige tijd hij de NS & HC (Nederlandsche Scheepvaart- en Handelscommissie) in het Verenigd Koninkrijk. Hij ging echter wederom varen en wel als purser op de passagiersschepen van de KPM. Na de oorlog voer hij aanvankelijk nog weer als purser hij onze maatschappij, tot hij in juli 1948 de leiding kreeg over de afdeling officieren van de Inspectie te Rotterdam. Thans houdt hij reeds weer een aantal jaren de koorden van de Inspectie-beurs in handen en verzorgt hij onder meer alle kasbetalingen aan de zeevarenden.

Zowel tijdens zijn vaartijd als daarna aan de wal heeft de heer Starink zich vele vrienden verworven en wij zijn er dan ook van overtuigd, dat vele blijken van belangstelling zijn deel zullen worden. Daaraan voorafgaande bieden wij hem hiermede reeds thans onze gelukwensen aan en wensen hem gaarne een prettige dag toe.

Uit: VNS-Nieuws. 15 oktober 1969 Noot Redactie: We vermoeden dat dhr Starink bezig is de afvaarten te bemannen die u bij de rubriek Vervlogen Tijden aantreft. En iedereen kent zijn gevleugelde woorden: “Gefeliciteerd, u gaat nu met groot verlof maar ik verzoek u morgen weer aan te monsteren”.

VNS TOEN EN THANS

December 25/29

HET GROOTE SCHUUR FALEN

Het Groote Schuur-hospitaal is een groot overheidsgefinancieerd academisch ziekenhuis in Kaapstad, Zuid-Afrika. Het ziekenhuis werd begin 1938 opgericht. In 1967 voerde de chirurg Christiaan Barnard de eerste harttransplantatie op een mens uit.

Velen kennen het plaatsje Ouwerkerk. van de februaristorm in 1953 en het dichten van het laatste dijkgat van Schouwen-Duiveland. Aanvankelijk zou de Ouwerkerk de naam Ouderkerk krijgen. Het was een goede gedachte van de VNS om in de naam één letter te veranderen, als een varende herinnering aan de wijze, waarop in ons land het herstel van zo'n grote ramp was aangepakt. De werktuigkundigen die op de Ouwerkerk gevaren hebben, zullen ook veel herinneringen aan de Ouwerkerk hebben. Zij denken dan aan een nieuw type motor in tweetakt uitvoering met drukvulling, die als proefmotor in de machinekamer was geplaatst. Deze HOTLO-motor werd later op vele schepen van de maatschappij geïnstalleerd. Meer dan tien jaar later hadden deze beschouweningen geen invloed op de gedachtegang van de marconist en de 4e wtk. De Ouwerkerk lag te laden in Kaapstad en zou de volgende dag om 13.00 uur vertrekken naar Las Palmas. Om deze oversteek van meer dan tien dagen te kunnen volhouden, vonden zij het een goed idee om nog een avondje te gaan stappen. Het werd een leuke avond en in een zeer goede stemming besloten ze, toen ze het wel genoeg vonden, weer terug te lopen naar de haven. De weg terug was toch wel iets langer dan ze verwacht hadden. Toen er dan ook een auto, een soort pick-up wagentje met een achterbak, naast hen stopte met daarin twee 'vriendelijke" Afrikanen, die op prettige wijze aanboden hen terug te brengen naar de haven, namen ze dat graag aan. Achteraf natuurlijk niet zo verstandig, maar in een vrolijke stemming doe je wel eens meer dingen die niet altijd verstandig zijn. Ze klommen in de achterbak en de pick-up zette zich krakend en steunend

December 26/29

in beweging. Als een vorst zaten beiden in het bakkie en keken vrolijk naar het voorbijgaande verkeer. Ze kenden de weg naar een haven een beetje; toen dan ook de auto een weg insloeg die zeker niet naar de haven leidde, begonnen ze zich toch wel een beetje onbehaaglijk te voelen. De stemming sloeg om toen ze op het kloppen en het bonzen op de achterruit geen reactie kregen. Ze dachten: dit gaat niet goed, we moeten uit het bakkie zien te komen, maar hoe doe je dat vanaf een rijdende auto. Na overleg besloten ze, als de snelheid het toe liet, van de auto te springen. Gelijktijdig sprongen ze er af, maar de snelheid was echter nog zo hoog dat ze beiden over het wegdek rolden. Nadat ze waren opgekrabbeld werd de schade bekeken: de marconist had een pijnlijke arm en de 4e zijn gezicht bloedde behoorlijk. Gelukkig voor de marconist en de 4e was de politie bijna direct ter plaatse. Deze besloot na ondervraging en het zien van deze ellende de beide ongelukkigen direct naar het Grootte Schuur Ziekenhuis te brengen. Een ziekenhuis dat door haar eerste hartoperaties veel bekendheid had gekregen. De marconist zijn arm werd onderzocht en verbonden en het gezicht van de 4e werd opgeknapt. De volgende morgen om 11.30 uur werden ze door de politie weer netjes aan boord afgeleverd. Daar liep de kapitein nerveus door de gangen heen en weer, want zonder marconist kan ik niet varen - dacht hij en zou het vertrek uitgesteld moeten worden. Gelukkig voor hem en alle opvarenden kon de Ouwerkerk precies op de voorgenomen tijd vertrekken. Omdat zijn arm zeer bleef doen is de marconist bij aankomst in Nederland voor controle naar de dokter gegaan. Na het maken van een foto bleek de arm gebroken te zijn. Commentaar van de marconist: in het Groote Schuur Ziekenhuis weten ze alles van hartoperaties maar een marconistenarmpje spalken is toch blijkbaar een veel groter probleem. Nico Roskam.

VNS TOEN EN THANS

December 27/29

EPILOOG LIBERTY’S

“Schiekerk” komt – “Leopoldskerk" gaat De vlootvernieuwing bij de VNS vordert gestadig. 23 maart werd het m.s. “Schiekerk” van de werf van P. Smit Jr. te Rotterdam overgenomen, waarmede de VNS de vijfde S-kerk aan haar vloot toevoegde. Medio maart werd het s.s. “Leopoldskerk” voor de vaart verkocht aan de Concordia Shipping Corporation te Monrovia. Het schip werd te Rotterdam aan de kopers opgeleverd en gaat onder Libanese vlag varen. Van de serie van 11 Liberty's die de VNS-vloot heeft geteld, zijn er nu nog slechts twee in de vaart onder onze vlag, de “Lemsterkerk” en de “Lutterkerk”. Het s.s. “Leopoldskerk” werd in 1943 te Portland Or. in de Verenigde Staten gebouwd bij de Oregon Shipbuilding Corporation en kreeg toen de naam George P. Mac Kay; onder het Directoraat Generaal van Scheepvaart voerde het de naam “Hemony”. De “Leopoldskerk” heeft reizen gemaakt in vrijwel alle VNS-lijnen. 21 mei 1947 begon de eerste reis in de Holland-Afrika Lijn, toen nog als gecharterd schip van de Nederlandse Regering. 1 mei 1950 ging de “Leopoldskerk” met andere in VNS-lijnen varende Liberty's in eigendom

December 28/29

aan de VNS over. De meeste reizen werden naar de Perzische Golf gemaakt, afgewisseld door enkele reizen in de HBBL en HBKL. De laatste en 40e reis als V.N.S.-schip was van december 1961 tot februari van dit jaar, toen de “Leopoldskerk” aan de HWAL was vercharterd voor een rondreis naar West-Afrika. Schepen komen, schepen gaan, het wachten is op de “Servaas-, Sinouts- en Spaarnekerk” en met de komst van deze nieuwe snelle motorschepen is, van VNS-standpunt uit gezien, ook het lot van de “Lemsterkerk” en “Lutterkerk” bezegeld. Ook “Lutterkerk” verkocht In aansluiting op ons bericht inzake de verkoop van de “Leopoldskerk”, kunnen wij thans mededelen, dat ook het s.s. “Lutterkerk” inmiddels is verkocht en op de thuisreis in Griekenland zal worden opgeleverd. Het lijkt op het bekende kinderliedje van de 10 kleine negertjes, hierboven schreven wij, dat binnenkort ook het lot van de “Lemsterkerk” en “Lutterkerk” zou worden bezegeld en reeds nu kunnen wij schrijven: Liberty's bij de VNS? Er is er nog maar één, het s.s. “Lemsterkerk”! De “Lutterkerk” is verkocht aan de Compania de Navegacion Michaels Line S.A. in Panama, die ook de s.s. “Lissekerk” en “Lekkerkerk” heeft gekocht. De “Lutterkerk”, in 1944 bij de New England Shipbuilding Corporation in South Portland in Amerika gebouwd als “Washington Allston”, werd als regeringschip onder het Directoraat-Generaal van Scheepvaart ”Thorbecke”, ging 1 augustus 1950 in eigendom aan de VNS over en werd toen “Lutterkerk”. De eerste reis voor de VNS ging in januari 1947 naar Oost-Azië, doch daarna heeft met een enkele uitzondering in de HBBL en HBKL dit schip uitsluitend in de HPGL gevaren. Het maakte in totaal 37 reizen voor de VNS. M-r

VNS TOEN EN THANS

December 29/29

MUTATIES LEDENBESTAND VAN 7 augustus tot 9 november

OVERLEDEN G. Verbeek hr Jozef Israëlslaan 2, Kamer 002 Nederhorst den Berg

D.W. Vreeswijk hr Adastraat 32 Almelo

G.J.H. Leferink hr 905 Riponstreet South Ballarat Victoria, Austr.

G.J. Dulfer-de Boer mw Van Panhuysstraat 6 Groningen

C.J. van Maanen-Van Werkhoven mw Haerkamp 58 Gorssel

LIDMAATSCHAP BEËINDIGD: O.J.C. v.d. Woning mw Haydnstraat 46 Aalsmeer

E.J. Koenders hr P.O.Box 75729 Dubai, UAE

NIEUWE LEDEN:

O. Avoort hr Zuiderdijk 84 3314 CX Dordrecht

tel.(078) 6135789

ADRESWIJZIGING:

P. Kaldewaay hr Amsteldijk 35 (D8) 1074 JK Amsterdam

tel.06 51539970

R. Hollander fam. p.a. Jol 11-30 8243 ED Lelystad

B.F. Touber fam. Veerkade 77 2171 RE Sassenheim

tel.(0252) 212305

WIJZIGING E-MAILADRES / TELEFOONNUMMER:

B.F. Touber fam. btouber@gmail.com Sassenheim

K. Metzlar fam metzlark@gmail.com Delfzijl

J. Versluis fam janeningeversluis@outlook.com Waddinxveen

R. Cuperus fam. cupvo1@hetnet.nl Apeldoorn

PER 9 NOVEMBER TELT ONZE VERENIGING 639 LEDEN

Bron: Gerrit van Lonkhuijzen

December 30/29