Gazy techniczne w przedsiębiorstwie – warunki przechowywania – zasady BHP/ppoż. – lepiej zapobiegać niż naprawiać szkody!

Bartłomiej Kubik Warszawa 10.01.2018

2

- Główny Specjalista ds. BHP- Inspektor Ochrony Przeciwpożarowej- Audytor Systemu Zarządzania BHP wg

normy PN-N 18001/OHSAS 18001 oraz systemu Zarządzania Jakością wg normy ISO 9001.

- Absolwent Wydziału Mechanicznego Politechniki Krakowskiej o Specjalności Zarządzanie Jakością.

Zapalony podróżnik i miłośnik polskich gór.

Plan prezentacji:

1. PODSTAWY PRAWNE

2. OGÓLNE WIADOMOŚCI O GAZACH – WŁAŚCIWOŚCI

3. KARTY CHARAKTERYSTYKI SUBSTANCJI NIEBEZPIECZNEJ

4. OZNAKOWANIE ZBIORNIKÓW PRZENOŚNYCH

5. MAGAZYNOWANIE GAZÓW TECHNICZNYCH

6. POSTĘPOWANIE W PRZYPADKU WYSTĄPIENIA SYTUACJI AWARYJNYCH

7. BEZPIECZNY TRANSPORT GAZÓW

8. CZAS NA PYTANIA I DYSKUSJĘ

3

4

Podstawy prawne:

• Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 23grudnia 2003 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy produkcji imagazynowaniu gazów, napełnianiu zbiorników gazami oraz używaniu imagazynowaniu karbidu (Dz.U. 2004 nr 7 poz. 59)

• Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 6 września 1999 r. w sprawiebezpieczeństwa i higieny pracy przy magazynowaniu, napełnianiu irozprowadzaniu gazów płynnych. (Dz.U. 1999 nr 75 poz. 846)

• Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 21 listopada 2005 r. w sprawiewarunków technicznych, jakim powinny odpowiadać bazy i stacje paliwpłynnych, rurociągi przesyłowe dalekosiężne służące do transportu ropynaftowej i produktów naftowych i ich usytuowanie (Dz.U. 2005 nr 243 poz.2063)

5

Podstawy prawne:

• Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 8 lipca 2010 r. w sprawieminimalnych wymagań, dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy,związanych z możliwością wystąpienia w miejscu pracy atmosferywybuchowej (Dz.U. 2010 nr 138 poz. 931)

• Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.(Dz.U. 2003 nr 169 poz. 1650)

• Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 7czerwca 2010 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków,innych obiektów budowlanych i terenów (Dz.U. 2010 nr 109 poz. 719)

6

Postawy prawne:

• Ustawa z dnia 19 sierpnia 2011 r. o przewozie towarówniebezpiecznych (Dziennik Ustaw 2011 Nr 227 Poz. 1367 tom 1)

• Oświadczenie rządowe z dnia 28 lutego 2017 r. w sprawie wejścia wżycie zmian do załączników A i B do Umowy europejskiej dotyczącejmiędzynarodowego przewozu drogowego towarów niebezpiecznych(ADR), sporządzonej w Genewie dnia 30 września 1957 r. (DziennikUstaw 2017 Poz. 1119 tom 1)

• Rozporządzenie CLP (w sprawie klasyfikacji, oznakowania i pakowania)(WE) 1272/2008

7

Podział gazów ze względu na stan skupienia

Gaz sprężony: gaz, który, gdy jest zapakowany pod ciśnieniem, jest całkowicie wstanie gazowym w temperaturze -50 st.C; w tym wszystkie gazy o temperaturzekrytycznej ≤ -50 st.C. np. Azot (N2), Tlen(O2), Argon (Ar), Hel (He), Wodór (H2)

Gaz skroplony: gaz, który, gdy jest zapakowany pod ciśnieniem, jest częściowo ciekły w temperaturach powyżej -50 st.C. Rozróżnia się:

• Gaz skroplony pod wysokim ciśnieniem: gaz o temperaturze krytycznejpomiędzy -50 st.C i + 65 st.C; np. dwutlenek węgla CO2, podtlenek azotu

• Gaz skroplony pod niskim ciśnieniem: gaz o temperaturze krytycznejpowyżej + 65 st.C. Propan, butan

Gaz skroplony schłodzony: gaz, który, gdy jest zapakowany, jest częściowociekły z powodu swojej niskiej temperatury. Np.: Ciekły tlen (-183°), Ciekłyargon (-186°) Ciekły azot (-196°) Ciekły wodór (-240°) Ciekły hel (-268°)

Gaz rozpuszczony: gaz, który, gdy jest zapakowany pod ciśnieniem, jestrozpuszczony w rozpuszczalniku w fazie ciekłej. Np. Acetylen.

8

Podział gazów ze względu na stan skupienia

Palne - gaz, który w połączeniu z powietrzem lubutleniaczem, reaguje wytwarzając ciepło i płomień. Np.propan, butan.

Utleniające - gazy, które mogą, na ogół wskutek dostarczaniatlenu, powodować lub przyczyniać się do spalania innychmateriałów, bardziej niż powietrze. Np. Tlen, Fluor,Podtlenek azotu

9

Podział gazów ze względu na własności fizyko – chemiczne

Toksyczne - gazy, które mają właściwości trujące i powodujązagrożenie dla zdrowia i życia. Np. Tlenek azotu.

Żrące - gazy, które mogą podrażniać lub uszkodzić skórę, oczy i błonyśluzowe np. Amoniak NH3, Chlorowodór HCl, Dwutlenek siarki SO2,Fluor.

Obojętne - gazy, które są nie-utleniające, niepalne i nietoksyczne iktóre rozcieńczają lub wypierają tlen występujący w atmosferze. Np.Azot, Argon, Hel.

10

Podział gazów ze względu na własności fizyko – chemiczne

11

Karty charakterystyki substancji niebezpiecznej

Karta charakterystyki substancji niebezpiecznej, karta charakterystykipreparatu niebezpiecznego, MSDS ( od ang. material safety data sheet) –dokument zawierający opis zagrożeń, które może spowodowaćokreślona substancja lub mieszanina chemiczna (czyli preparat), a takżepodstawowe dane fizykochemiczne na jej temat.

Jej podstawowym celem jest informowanie o potencjalnych zagrożeniachzwiązanych z daną substancją (mieszaniną), metodach ich zapobiegania iprocedurach jakie należy wykonać w razie wystąpienia skażenia opisywanąsubstancją (mieszaniną).

Karta charakterystyki zgodna z REACH i CLP zawiera datę sporządzenia i następujące numerowane punkty:

Sekcja 1: Identyfikacja substancji/mieszaniny i identyfikacja przedsiębiorstwaSekcja 2: Identyfikacja zagrożeńSekcja 3: Skład/informacja o składnikachSekcja 4: Środki pierwszej pomocySekcja 5: Postępowanie w przypadku pożaruSekcja 6: Postępowanie w przypadku niezamierzonego uwolnienia do środowiskaSekcja 7: Postępowanie z substancjami i mieszaninami oraz ich magazynowanieSekcja 8: Kontrola narażenia i środki ochrony indywidualnejSekcja 9: Właściwości fizyczne i chemiczneSekcja 10: Stabilność i reaktywnośćSekcja 11: Informacje toksykologiczneSekcja 12: Informacje ekologiczneSekcja 13: Postępowanie z odpadamiSekcja 14: Informacje dotyczące transportuSekcja 15: Informacje dotyczące przepisów prawnychSekcja 16: Inne informacje PRZYKŁAD 12

Karty charakterystyki substancji niebezpiecznej

Oznakowanie zbiorników przenośnych

Kody Barwne z wyłączeniem LPG.

Norma PN-EN 1089-3:2004 ustala system kodowania barwnego mający nacelu identyfikację zawartości butli do gazów technicznych i medycznych.Oznaczenie kolorystyczne umieszcza się na czaszy butli, część cylindrycznamoże być w zasadzie malowana dowolnie. W Polsce producenci gazówtechnicznych przyjęli ze względu na jednoznaczność następujące zasadymalowania części cylindrycznych butli:

Tlen – butla niebieska

Acetylen – butla kasztanowoczerwona

Gazy medyczne i do oddychania – butla biała

Gazy do użytku spożywczego – butla jasnozielona

13

Gazy jednoskładnikowe i mieszanki gazowe do użytku

14

Gazy i mieszanki gazowe do użytku spożywczego

15

16

Gazy jednoskładnikowe i mieszanki gazowe do użytku

Gazy i mieszanki gazowe do użytku medycznego i oddychania

17

Odzyskany czynnik chłodniczy jest odpadem,zakwalifikowanym przez Ustawę o odpadach jakoniebezpieczny i wymaga specjalnego traktowania. Musim.in. zostać zmagazynowany w butli ze specjalnymoznakowaniem. Obok oznaczenia informacji oodzyskującej firmie i wskazania zawartości, koniecznyjest też żółty pas i żółty kołnierz, identyfikujący butlęzawierającą odpad.

Butla przeznaczona na czynnik odzyskany może byćużywana wielokrotnie, pod warunkiem skutecznegoczyszczenia i próżnowania, które pozwoli na usunięcie zbutli oleju, wody, śladów metali i innych zanieczyszczeńw znacznych ilościach znajdujących się wodzyskiwanych czynnikach. W przypadku butli zzaworem jednodrożnym czyszczenie jest bardzoutrudnione.

18

Odzyskany czynnik chłodniczy – odpad niebezpieczny

Cechowanie butli

Każda butla jest cechowana oznaczeniami naniesionymi w sposób trwały, które określają m.in.:

• Numer normy i symbol kraju

• Znak identyfikacyjny jednostki kontrolującej (notyfikowanej)

• Datę badania odbiorczego (rok/miesiąc)

• Określenie gazu

• Znaki produkcyjne

• Znaki eksploatacyjne

19

Oznakowanie CLP

20

Wybuchowy

Palny

Utleniający

Toksyczność

ostra.

Żrący

Toksyczność

ostra.

Działanie

uczulające

Niebezpieczny

dla środowiska

Gazy pod

ciśnieniem

Oznakowanie ADR

21

Etykiety ostrzegające

22

Magazynowanie butli ciśnieniowych

Butle mogą być magazynowane:

• Na otwartej przestrzeni

• Pod zadaszeniem (pod wiatami)

• W wydzielonym pomieszczeniu –pod warunkiem zapewnienia odpowiedniej wentylacji

23

Wymagania ogólne niezależnie od rodzaju gazu

Niedopuszczalne jest magazynowanie zbiorników przenośnych :

• w piwnicach,

• na klatkach schodowych,

• na korytarzach,

• w wąskich dziedzińcach;

• w przejściach dla pieszych i przejazdach, a także w ich pobliżu,

• w garażach pojazdów,

• na podestach roboczych urządzeń i innych instalacji,

• w pomieszczeniach przeznaczonych na stały pobyt ludzi (tzn. powyżej 4 godzin dziennie)

Pomieszczenia i miejsca magazynowania butli ciśnieniowych, zarówno pełnych jak i opróżnionych, muszą być oznakowane znakami ostrzegawczymi wg Polskich Norm, zawierającymi:

• określenie rodzaju zagrożenia stwarzanego przez gazy (palne, toksyczne, itp.),

• zakaz wstępu osobom nieupoważnionym,

• zakaz palenia. 24

Wymagania ogólne niezależnie od rodzaju gazu

• Butle ciśnieniowe napełnione gazami oraz butle ciśnieniowe opróżnione z gazów powinny byćmagazynowane w oddzielnych pomieszczeniach lub miejscach składowych.

• W czasie magazynowania gazów muszą być spełnione warunki magazynowania opisane w kartachcharakterystyki. W szczególności gazy utleniające i palne muszą być magazynowane w oddzielnychpomieszczeniach lub miejscach składowych.

• Zawory zamykające składowanych butli ciśnieniowych powinny być skutecznie zabezpieczone kołpakiem,kołnierzem lub konstrukcją osłaniającą przed uszkodzeniem, które mogłoby spowodować wydostanie sięgazu ze zbiornika.

• Butle w miejscu składowania należy zabezpieczyć przed przypadkowym przewróceniem się lubzsunięciem.

• Pomieszczenia magazynowe butli ciśnieniowych mogą być ogrzewane wyłącznie grzejnikami zasilanymiwodą lub parą wodną pochodzącą z zewnętrznych źródeł. Pomieszczenie magazynowe butli z gazamipalnymi należy chronić przed ogrzaniem do temperatury przekraczającej 35°C.

• W obiektach użytkownika magazynowanie zapasowych butli z gazami toksycznymi lub utleniającymi jestzabronione.

• Pomieszczenia magazynowe przeznaczone do przechowywania butli ciśnieniowych powinny byćwyposażone w sprzęt gaśniczy. 25

Sytuacje awaryjne - pożar

• W przypadku pożaru należy zawiadomić Straż Pożarną

• W miarę możliwości, butle powinny być usunięte ze strefy podwyższonej temperatury.

• Butle narażone na działanie płomienia należy schładzać wodą z bezpiecznej odległości.

• Butle, które zostały poddane działaniu płomienia lub miejscowemu nagrzewaniu się powierzchni należy oznaczyć i przekazać niezwłocznie do zakładu napełniającego. 26

Opis czynności niesienia pierwszej pomocy w przypadku wypadku powiązanego zgazami znajdują się w kartach charakterystyk substancji.

Ogólnie należy się stosować do następujących zasad:

• W przypadku wdychania gazów obojętnych może dojść do pogorszenia sięsamopoczucia lub nawet do zatrzymania akcji oddechowej. Osoba poszkodowanapowinna być wyniesiona tak szybko, jak to możliwe, na świeże powietrze. W raziepotrzeby należy zastosować sztuczne oddychanie. Na świeżym powietrzuposzkodowanemu należy zapewnić ciepło i spokój.

• Jeśli dojdzie do kontaktu gazu żrącego ze skórą i oczami, to miejsce takie należyprzemyć natychmiast dużą ilością wody. Czas płukania to minimum 15 minut.

• Gazy skroplone, schłodzone powodują odmrożenia skóry. Miejsce kontaktu należyostrożnie przemyć letnią wodą.

We wszystkich opisanych powyżej przypadkach skontaktować należy się z lekarzem. 27

Sytuacje awaryjne – pierwsza pomoc

Bezpieczny transport gazów

Butle są bardzo ciężkie i będą się poruszać z takąsamą prędkością, jak twój pojazd. Jednak zodróżnieniu od twojego pojazdu nie są wyposażonew hamulce, i jeżeli nie są należycie zamocowane,mogą podczas hamowania przemieścić się doprzodu i spowodować poważne uszkodzenia.

Niektóre gazy, takie jak propan, dwutlenek węgla(CO2) i acetylen nie powinny być przewożone wpozycji leżącej, gdyż gaz zawarty w tych butlach jestw postaci skroplonej lub – jak w przypadkuacetylenu – rozpuszczony w acetonie. W związku ztym istnieje bardzo realne ryzyko wydostania sięgazu poprzez gwint zaworu i zebrania się go wilościach wystarczających do utworzenia wewnątrzpojazdu mieszaniny wybuchowej lub duszącej. 28

PODSTAWOWE REGUŁY BEZPIECZEŃSTWA• Nie palić papierosów• Sprawdzić, czy zawory butlowe są poprawnie zamknięte• Jeżeli projekt butli przewiduje osłonę zaworu butlowego, to powinna ona być założona• Przewietrzyć swój pojazd / utrzymywać okna otwarte• Zdemontować osprzęt taki, jak reduktory, węże i palniki, itd.• Upewnić się, czy wszystkie butle są właściwie zamocowane i zabezpieczone przed poruszaniem się podczas jazdy• Jechać prosto do miejsca przeznaczenia• Nie pozostawiać butli w bagażniku lub w nieprzewietrzanym miejscu• Po przybyciu do miejsca przeznaczenia lub zatrzymaniu się na dłuższy czas niezwłocznie wyładować butle i przechowywać je w przewietrzanym miejscu.

29

Bezpieczny transport gazów

WENTYLACJAPodczas przewożenia butli bardzo ważna jest odpowiednia wentylacja, a najlepiej:• Używać otwarty pojazd lub pojazd

przystosowany do transportu gazów• Pojazd powinien mieć gazoszczelną

przegrodę oddzielającą kierowcę od ładunku

CZAS NA PYTANIA ?

30