ECHO

Wat doen we met Kerst?

Helemaal niets doen met kerst is geen

optie. Tegen het einde van het jaar,

wanneer de luchten donker en de

dagen kort zijn zoeken we warmte en

geborgenheid. Een goede maaltijd met

familie en vrienden, gezellig cocoonen

met een kerstfilm op de bank. Op kerst-

avond misschien wel naar de kerk.

Het kerstverhaal raakt diep aan allerlei

verlangens die je hebt. Het gaat over de

geboorte van een kind. Altijd hoopgevend

zo’n mensenleven aan het begin. Je

kunt je dromen en verlangens er aan

spiegelen. Een nieuwe start, dat willen

we allemaal wel.

Teks

t: S

jaak

van

den

Ber

g

Je kunt ook je eigen angsten en onzeker-

heden in de kerstgeschiedenis kwijt.

De geboorte van Jezus vindt plaats in

een kwetsbare situatie, waarin moeder

en kind speelbal zijn van machten die

grote en sterker zijn dan zij. Zij lopen

vast in de administratieve dwang van de

overheid. Dat herkennen we. En toch

komt het goed met dit kind. Zo goed

dat er vandaag nog steeds over Hem

wordt gesproken. Dat geeft pas hoop!

Het verhaal gaat eigenlijk over een prins,

van wie niemand door heeft dat hij het

is. Hij wordt geboren onder erbarmelijke

omstandigheden, ver van de troon.

Eigenlijk zou je dat zelf ook wel wensen:

dat het leven meer zal zijn dan het nu

lijkt. Je overziet je bleke bestaan, waar

de slijtage in is geslopen en je voelt de

teleurstellingen. Het kan toch niet zo

zijn dat dit alles is?

Je kunt je aan Kerst optrekken. Het

raakt aan een diep verlangen. En dan

hebben we nog maar het topje van de

ijsberg gezien. Kerst heeft veel meer

voor je in petto dan je dacht. Het biedt

meer troost dan je waar op rekende.

Het wordt een nog veel mooier feest

dan je dacht. En het is ook kritischer dan

je verwachtte: op je trots, je hebzucht,

je egoïsme.

En achter dat alles gaat een veel groter

en dieper verlangen van God schuil,

dan je je ooit kon voorstellen. In deze

geschiedenis wordt de liefde van God

zichtbaar, gericht op jouw redding.

God wordt mens om ons weer mensen

te maken. Dat is bevrijdend.

Daarom is er alle reden om wat te

vieren. Het mooiste kerstcadeau dat

je Hem kunt geven is jezelf. Met al je

mooie kanten, maar zeker ook met alles

waarvan je denkt: was het maar anders.

Had ik het maar niet gedaan…

Kerst betekent dat je helemaal bent

gezien en toch geliefd. Zo geliefd dat jij

opnieuw mag beginnen.

Wat doen we met Kerst?

De

teks

tfra

gmen

ten

afko

mst

ig u

it ‘V

rijs

praa

k vo

or lo

sers

’, ui

tgev

erij

Kok,

Utr

echt

, pag

. 88-

89.

Doen alsof alles oké is helpt niemand. Het verhaal van Kerstmis

gaat net zo veel over vrede en welbehagen als over hoe ziek

onze wereld in werkelijkheid is. God kwam niet naar de wereld

van onze nostalgische, stille nacht-, met sneeuw bedekte-,

vrede op aarde- opgeklopte werkelijkheid van Kerst. God

daalde af in de kwetsbaarheid van de menselijke huid en

kwam naar een gewelddadige en schokkende wereld. Dit

kerstverhaal, het verhaal over Herodes, over de kindermoord

van Bethlehem, is net zo goed onderdeel van Kerst als de

herders en engelen.’

‘Gods liefde is te puur om naar een wereld te komen die

niet bestaat. En toch is dat hoe we vaak met Jezus omgaan.

Alsof we Hem proberen te beschermen voor de werkelijkheid.

We gedragen ons vaak alsof Jezus alleen geïnteresseerd

is in het redden en liefhebben van een geromantiseerde

versie van onszelf.’ Misschien vluchten we wel in de schijn-

wereld, ‘om te ontsnappen aan de Herodes in onszelf en de

wereld om ons heen’, schrijft Nadia.

Nadia vertelt hoe in december 2012 een 20-jarige jongen een

basisschool in Connecticut binnenliep en daar in koelen bloede

6 leerkrachten en 20 kinderen doodschoot. De beruchte ‘Sandy

Hook Elementary School shooting’.

Het gebeurde elf dagen vóór Kerst. ‘De gezellige lichtjes en

zoetsappige liedjes voelden ineens volkomen misplaatst’,

schrijft ze. Een vreemde clash tussen een suikerzoet verhaal

en de bittere werkelijkheid? Of hebben we van het kerstverhaal

een al te liefl ijk droomwereldje gemaakt? Zijn we even vergeten

dat het ook gaat over koning Herodes, die opdracht gaf alle

pasgeborenen in Bethlehem uit te roeien? Dat drama maakt

ook deel uit van het Kerstverhaal. En dan zijn we opeens een

forse stap dichter bij die paranoïde schutter en rouwende

ouders van Sandy Hook Elementary School.

‘Als we beseff en dat we in een wereld leven waar we vieren-

twintig uur per dag beelden kunnen zien van menselijk leed,

zoals van ouders die onder het politielint bij een basisschool

doorrennen met de paniek op hun gezicht, niet wetend of

hun kind nog leeft of is doodgeschoten, kunnen we ons dan

nog zoveel sentimentaliteit met Kerst veroorloven?

Wat doen we met Kerst? Kun je die verhalen niet beter links laten liggen, als de ‘vrede op aarde’ verder weg lijkt

dan ooit? Nee, zegt de Amerikaanse theologe Nadia Bolz-Weber. Heb je over Herodes heen gelezen?

Ook dit hoort erbij

‘Achteraf gezien, is het maar goed dat

ik gezakt ben voor mijn eindexamen’,

vertelt ze bij een bak koffi e in een

Utrechtse bistro. ‘Op het moment zelf

was het balen natuurlijk. Zakken met

één-tiende punt tekort. Ik was boos op

alles en iedereen. Nu denk ik: wat goed

dat het zo liep….’

Ze groeide op in een christelijk gezin,

twee zussen en een broer, maar de

relatie met het geloof leek van meet

af aan een mismatch. ‘Van mijn ouders

moest ik naar de kerk, maar daar had

ik nauwelijks vrienden. De vrienden en

vriendinnen die ik wel had, op de

middelbare school, hadden weer niets

met geloof. Op een gegeven moment

was ik er wel klaar mee. Gelukkig zat ik

op een koor en moest ik regelmatig in

het weekend naar concerten. Dat vond

ik wel chill, dan hoefde ik weer niet

mee naar de kerk.’

‘Mijn oudere zussen waren wel gelovig.

Als ik zag hoe zij in het leven stonden,

dan wilde ik dat diep in m’n hart ook

wel. Maar voorlopig niet… Bij mijn

toenmalige vriendje hoefde ik niet

aan te komen met mijn afwegingen.

Ik voelde een botsing met hem, met

mijn ouders, met God en mezelf.’

Nadat ik gezakt was voor mijn eind-

examen had ik lange zomer voor me.

Ik nam een onwaarschijnlijk besluit, ik

kan niet eens precies uitleggen waarom.

Ik meldde me aan bij een christelijke

organisatie, om twee weken te werken

in een recreatieteam op een camping.

Het klinkt heel tegenstrijdig. Hoe zou ik

kunnen meewerken aan een kinderclub

met bijbelverhalen? ‘God houdt van je’

– ondertussen ervaar ik er zelf niets van.

Geloofde ik het zelf wel?

Ik ben gegaan, met het kindergeloof

dat ik me nog herinnerde van thuis.

De medewerkers in het team gaven

me alle ruimte om mezelf te zijn, met

mijn twijfels. Tijdens die weken op de

camping was er een soort kerkdienst,

waarin iemand sprak over de verloren

zoon – een van voorbeeldverhalen van

Jezus. “Wat je ook gedaan hebt, wat

er ook is gebeurd, je wordt door God

met open armen ontvangen”, zei de

man in de preek.

Het voelde voor mij als thuiskomen.

Alles viel op z’n plek. Als ik mensen

vóór die tijd over een ‘relatie met God’

hoorde praten, dan bleef dat voor mij

heel afstandelijk. Nu ervoer ik het zelf,

van binnen.

Kerst, de geboorte van Jezus Christus,

heeft daardoor ook veel meer

betekenis voor me gekregen. Bij Hem

kan ik altijd terecht en daar ben ik

ongeloofl ijk dankbaar voor.’

‘Alles viel op z’n plek’‘Wat ik doe met kerst? Dineren. Bijpraten met familieleden. Veel spelletjes.

En naar de kerk.’ Dat laatste was lange tijd helemaal niet vanzelfsprekend

voor Rosanne, studente.

Teks

t: K

oos

van

Nop

pen

De geboorte van Jezus

1 In die tijd kondigde keizer Augustus een decreet

af dat alle inwoners van het rijk zich moesten laten

inschrijven. 2 Deze eerste volkstelling vond plaats

tijdens het bewind van Quirinius over Syrië. 3 Ieder-

een ging op weg om zich te laten inschrijven, ieder

naar de plaats waar hij vandaan kwam. 4 Jozef ging

van de stad Nazaret in Galilea naar Judea, naar de

stad van David die Betlehem heet, aangezien hij

van David afstamde, 5 om zich te laten inschrijven

samen met Maria, zijn aanstaande vrouw, die

zwanger was. 6 Terwijl ze daar waren, brak de dag

van haar bevalling aan, 7 en ze bracht een zoon ter

wereld, haar eerstgeborene. Ze wikkelde hem in een

doek en lede hem in een voederbak, omdat er voor

hen geen plaats was in het nachtverblijf van de stad.

8 Niet ver daarvandaan brachten herders de nacht

door in het veld, ze hielden de wacht bij hun kudde.

9 Opeens stond er een engel van de Heer bij hen en

werden ze omgeven door het stralende licht van

de Heer, zodat ze hevig schrokken. 10 De engel zei

tegen hen: ‘Wees niet bang, want ik kom jullie

goed nieuws brengen, dat het hele volk met grote

vreugde zal vervullen: 11 vandaag is in de stad van

David jullie redder geboren. Hij is de messias, de Heer.

12 Dit zal voor jullie het teken zijn: jullie zullen een

pasgeboren kind vinden dat in een doek gewikkeld in

een voederbak ligt.’ 13 En plotseling voegde zich bij

de engel een groot hemels leger dat God prees met

de woorden: 14 ‘Eer aan God in de hoogste hemel

en vrede op aarde voor alle mensen die Hij liefheeft.’

Uit

de

Bijb

el, h

et e

vang

elie

naa

r de

bes

chri

jvin

g va

n Lu

cas,

hoo

fdst

uk 2

.

Ooit van Augustus gehoord? In Rome kun je

dicht bij hem komen door het paleis te bezoeken waar

hij heeft gewoond. Onder het paleis dat opvolgers er

overheen hebben gebouwd is het woonhuis van

Augustus aangetroff en. Het kon prachtig gerestaureerd

worden. Augustus is geen naam, maar een titel: ‘de

Verhevene’. Vanaf 27 voor Christus draagt Octavianus

deze titel. Hij is de eerste keizer van Rome. In naam

herstelt hij oude Republikeinse instellingen, maar

ondertussen versterkt hij enkel zijn alleenheerschappij.

Ook op economisch terrein weet hij alles naar zijn

hand te zetten. Heel het rijk moet meebetalen aan de

kosten van de door soldaten afgedwongen orde.

Rond de jaartelling stelt Bethlehem niet veel

voor. Waarschijnlijk is er een enkele ‘boerderij’ waar

een nachtverblijf voor betalende gasten is ingericht.

Logeren doe je natuurlijk normaal gesproken bij

(verre) familie.

In het centrum van de macht trekt Augustus

aan alle touwtjes. Ver weg, in een uithoek van het rijk,

brengt hij Jozef en Maria in beweging. Jozef heeft

een stuk land in Bethlehem. Het is familiebezit met

waarschijnlijk vooral emotionele en religieuze waarde.

Maar de Romeinen willen alles nauwkeurig beschreven

hebben.

Er is geen plaats voor Jozef en Maria. Het

nachtverblijf is te vol voor een aanstaande geboorte.

De grens tussen het verblijf van de dieren en de

mensen is vloeiend (kijk maar in het Openluchtmuseum

in Arnhem). Een fatsoenlijke stal is geen rare plek om

een kind ter wereld te brengen. Natuurlijk, later, met

de kennis van wat er met Jezus is gebeurd, krijgt dit

gegeven een nieuwe lading. Er was voor Jezus geen

plek bij zijn volk. Een lied zegt het zo: ‘Zijn wieg was

een kribbe, zijn troon was een kruis’.

Jozef is een gewone timmerman. Maar hij is

afkomstig uit een beroemd geslacht. Koning David

(omstreeks 1000 voor Christus) is een verre voorvader.

Absoluut bijzonder is het geboortebericht.

Alles roept de sfeer op van koning David, die in zijn

jonge jaren herder in Bethlehem was. Net als Bethlehem

en het koningshuis van David is ook het beroep van

herder in achting gedaald. Herders kunnen vanwege

hun werk lang niet alle verplichtingen van de Joodse

wet nakomen. Daarmee zijn ze tweederangs burgers

geworden. God trekt de herders er weer bij. De verre

nakomeling van David zal op een bijzondere manier

‘herder’ zijn. De zoon van Maria is op een bijzondere

manier Zoon van God.

Engelen horen bij de onzichtbare wereld van

God. Soms worden ze ingezet als ‘boodschapper’ en

verschijnen dan aan mensen.

Opzienbarend is de manier waarop het

geboortebericht verspreid wordt. Het meest indruk-

wekkend is natuurlijk de boodschap. Dit kind is de door

God beloofde Redder. Later zal Jezus drie jaar lang

laten ervaren en uitleggen wat redding is. Hij vergeeft

zonden, laat lammen lopen, maakt besmettelijke

zieken schoon en geeft zelfs hoop aan witteboorden-

criminelen. Mensen ontvangen een nieuw leven.

Het bestaan krijgt glans en betekenis. Het licht van

de hemel wordt zichtbaar op aarde. Juist die redding

maakt kerst tot een feest.

Keizer Augustus regeerde 45 jaar. Hij beschreef

zijn daden uitgebreid. Zijn huis is tot op de dag van

vandaag te bezichtigen. Maar zijn rijk is ingestort.

Jezus’ aardse werktijd duurde slechts drie jaar. Toen

werd het gesmoord in bloed. Jezus sterft. Wat vind je

terug van Jezus? Geen huis, zelfs geen documenten

door Hem zelf geschreven. Toch kun je Hem vinden.

Ondanks zijn wrede dood, leeft Hij. De leerlingen

hebben Hem drie dagen na zijn dood levend en wel

weer terug gezien.

Kerst wordt voor jou een feest als jij met heel jouw

verhaal naar Jezus gaat; om redding te krijgen van

wat jou verlamt, schuldig maakt of vies. Zijn licht

overwint het duister van ons bestaan. Dat vieren

we met Kerst. Je bent van harte welkom om mee

te doen. Teks

t: d

s. L

eo B

uijs

Rosanne: ‘We hebben voor de naam

Creation gekozen omdat wij het leven

als een geschenk van God, als een wonder

zien. Iedereen is bij ons welkom. We zien

het leven als een wonder en een wonder

moet je niet afraff elen. Daarom nemen

we de tijd voor de aanstaande ouders

die dat nieuwe leven mogen ontvangen.

Het heeft consequenties voor de praktijk

van ons werk en daar mogen mensen

ons op aanspreken. Wij nemen ruim de

tijd voor onze cliënten om hen voor te

bereiden op wat komen gaat, we bouwen

een band met hen op om er voor te

zorgen dat het kindje goed voorbereid

ter wereld kan komen.’

‘Elk jaar rond Kerst

ontdek ik weer

nieuwe dingen

rond de geboorte

van Jezus’, zegt

Rosanne van Dam,

verloskundige en

mede-eigenares

van de praktijk

Creation.

Het wonder van de geboorte

tref ik meestal een gezonde baby aan

en is er daarom verder niets aan de hand.’

Maria heeft haar eerste kind ook zonder

hulp van een verloskundige moeten

baren en het alleen moeten redden.

Zijn we tegenwoordig eerder van de

kook dan toen?

‘Elk jaar rond Kerst ontdek ik weer nieuwe

dingen rond de geboorte van Jezus.

Het is in die tijd waarschijnlijk gebruikelijk

geweest dat een jonge moeder hulp

had van een vrouw uit het dorp of uit

de familie, wellicht haar eigen moeder.

Zij moest het zonder stellen. Ik heb in

Nigeria gewerkt, waar mensen zich ook

eerder zelf moeten redden omdat er

geen medische hulp voorhanden is. De

trieste werkelijkheid is dat er daardoor

ook minder kinderen het na de geboorte

overleven. De mensen accepteren dat,

ze moeten wel. Mensen waren er beter

van doordrongen dat het ook wel eens

mis kon gaan.

In het geval van Maria moet zij wel door

haar geloof gesterkt zijn en zich niet

alleen hebben gevoeld. Ze was ervan

Uiteindelijk hebt u gekozen voor het

werk als verloskundige. U hebt ook

gewerkt als arts in een verpleeghuis en

nog een aantal andere dingen gedaan.

Waarom bent u juist dit blijven doen?

‘Ik vind het een enorm voorrecht om

vrijwel dagelijks betrokken te zijn bij het

wonder van de geboorte van een kind.

Het is het mooiste werk wat er is. Waar

ik naar streef is naar nabijheid. Meelopen

met de ouders op weg naar de komst

van hun kind.’

Er wordt niet alleen kind geboren,

er wordt ook een gezin geboren.

‘Dat klopt! De medische zorg voor het

kind is misschien maar een kwart van

ons beroep. Ik besef in toenemende

mate dat ik mensen ook voorbereid op

een nieuwe rol. Ze worden vader en

moeder, ze schuiven een generatie op,

ze leren elkaar kennen in hun nieuwe

rol. Hun relatie met hun eigen ouders

verandert, ze krijgen een nieuwe

verantwoordelijkheid en ze moeten daar

enorm aan wennen. Het is mijn taak

om hen te helpen bij de voorbereiding

daarvan. Bij de intake beginnen we daar

al mee. Je eigen levensgeschiedenis en

relaties spelen daar een rol bij. Wij

helpen mensen dat bewust te worden.

En dat dat heel veel energie kost.’

En wat als u nu te laat komt? Dan is het

kind er al. Hoe treft u de ouders dan aan?

‘De meeste ouders zijn in shock. Voordeel

van deze tijd is dat we handsfree kunnen

bellen en op afstand coachen zodra we

in de auto stappen, maar dan nog. Mijn

eerste advies is: hou het kind warm!

Mijn rol is dan om te zorgen dat alles

weer op zijn pootjes terecht komt en

om iedereen te kalmeren. Maar mijn

ervaring is ook dat het best een paar

dagen duurt voordat iedereen beseft

wat er nu eigenlijk gebeurd is. Gelukkig

overtuigd dat van dit kind de toekomst

van Israël, wat heet, van de wereld

afhing. Het was ook heel ongebruikelijk

dat er een man aanwezig was bij de

geboorte maar in dit geval moet Jozef

er wel bij geweest zijn. Daar heeft God

voor gezorgd.’

Waarom doet baren toch zo’n pijn?

‘Tegen mij wordt wel eens gezegd: hoe

is het mogelijk dat je in zo’n God gelooft!

‘Met smart zul je kinderen baren.’ Aan de

baringspijn zitten heel veel functionele

kanten. Ten eerste: het overkomt je

niet, dat kind rolt er niet zomaar uit.

Het zorgt er voor dat jij naar de goede

plek gaat en het zorgt er voor dat je je

omringt met de goede mensen, thuis

of in het ziekenhuis. Ook zorgt de pijn

ervoor dat jij je gaat focussen, je kunt

geen andere dingen meer doen. Je

bent bezig met je eigen lijf en met het

komende kind. Daardoor ga jij je kind

heel bewust ter wereld brengen. De

pijn zorgt er ook voor dat er hormonen

vrijkomen waardoor jij heel alert bent.

Het hormoon dat daar voor zorgt komt

via het bloed van de moeder ook in

het bloed van het kind terecht en dat

zorgt ervoor dat het kind ook heel erg

alert is. Dat is ook nodig: dat kind moet

gaan ademen en blijven ademen en het

moet op zoek naar voedsel, naar de

moederborst. Als ik het proces van de

zwangerschap had moeten verzinnen

was ik zeker driekwart van de aspecten

gewoonweg vergeten. Ook aspecten

waarvan wij ons afvragen waar ze goed

voor zijn. Waarom moet een kind door

zo’n nauwe gang? Het zorgt er wel voor

dat het vocht uit de longen wordt geperst

en het kind klaar is om te gaan ademen.

Ik bedoel maar. Ook levert de pijn een

betere band op tussen de moeder en

het kind. Ze heeft er veel moeite voor

gedaan en het kind is haar beloning.

Er is een kind geboren, maar ook een

moeder, een vader en een gezin.’ Teks

t: J

ohan

Tim

mer

De klokken-luider en

de dood

was nergens thuis. Voorafgaand aan dit

gesprek heb ik mezelf onophoudelijk

‘geïnterviewd’ over mijn levensloop.

Hoe zat het ook alweer? Ik ben geboren

in Noord-Holland. Mijn vader was altijd

op zee. Ik woonde met mijn moeder en

haar ouders bij mijn overgrootmoeder.

Op 9-jarige leeftijd verbleef ik een jaar

in het astma-centrum. Mijn ouders waren

intussen verhuisd naar Terschelling.

Je kunt zeggen dat ik van m’n 9e tot

18e weinig bij hen heb gewoond. Mijn

vader vond het te belastend, denk ik,

zo’n patiënt in huis.

Kerk

Twee jaar woonde ik in Baarn in een

tehuis van de vrijmetselaars, dan weer

een poos bij mijn opa en bij een familie

in Bilthoven. Daarna in een christelijk

internaat en vervolgens bij een katho-

lieke familie in Nijmegen – kortom, ik

had door het land gezworven. Hoewel

mijn familie niet kerks was, onderging

ik allerlei christelijke invloeden. Doordat

ik een beeldend geheugen heb, zie ik de

situaties nog zo voor me. Een tante van

me las altijd uit de kinderbijbel. In het

astma-centrum ging ik als negenjarig

jochie met groot plezier naar de kerk.

In Baarn volgde ik bijbelles, in Nijmegen

ging ik naar een christelijke school. Door

al die indrukken had ik al jong een besef

van God. Maar geen relatie met Hem.

Meer dan vijfendertig jaar ben ik hier

op het dorp klokkenluider geweest, in

de toren hier naast mijn huis. Bij elke

uitvaartdienst zat ik in de kerk. Wat ik

daar deed? Bidden. Ik vroeg om geloof.

Om te mogen geloven. Een eenvoudig

gebed, maar wie bidt het?

Kaal

Naarmate mijn 60e verjaardag in zicht

kwam, heb ik dat gebed geïntensiveerd.

Want sterven zonder God echt te kennen,

‘Hou er maar ernstig rekening mee dat

je niet ouder wordt dan 60’, zei de

specialist van het astmacentrum tegen

Eldert Ameling. ‘Ik was 21 toen ik dat

te horen kreeg. De uitspraak heeft me

lang achtervolgd. Toen ik 30 jaar werd,

hield ik mezelf voor: Ik ben dus al op

de helft... Op 57-jarige leeftijd dacht

ik: vanaf nu moet ik gaan afbouwen.

Je maakt dan bewust de balans op van

je leven. Zou ik niet eens meer serieus

moeten nadenken over God?

Wat was er in de tussentijd niet gebeurd?

Zijn vrouw, Lies, overleed. 36 jaar. Kanker.

‘Ik bleef achter met drie kinderen: een

stiefdochter van 11, twee zoontjes, een

van 5 jaar en een van 4 maanden. Ik deed

de opvoeding, de was, de boodschappen,

het eten koken, het huishouden, alles.

Je bent voor hen vader en moeder

tegelijk. Je hebt geen keus, hè. Het zette

mijn bestaan wel op z’n kop.

Tot die tijd had ik gewerkt als beeldend

kunstenaar. Die creatieve kant zit tot

zeker vier generaties terug in mijn familie.

Mijn moeder volgde een creatieve

opleiding, mijn grootvader was ook

kunstenaar, evenals zijn vrouw en zijn

vader. Ruim zeven jaar heb ik mijn brood

verdiend als kunstenaar, tot enkele jaren

voor het overlijden van Lies. Daarna had

ik de handen vol aan de kinderen. We

moesten rondkomen van 70% van het

minimumloon en woonden toen ook al

in dit kleine huis. Het is sober, maar het

volstaat. Later heb ik de draad weer

opgepakt, ben ik journalistiek werk

gaan doen en voor literaire tijdschriften

gaan schrijven.

Identiteit

Toen ik als 18-jarige in 1970 naar

Groningen ging, om daar aan de kunst-

academie Minerva te studeren, moest

ik mijn identiteit nog opbouwen. Ik had

mijn hele jeugd her en der gewoond, ik

dat wilde ik niet. Ik ging ook het gesprek

aan met de dominee, hij gaf me een boek

te lezen. Ergens in dat proces heb ik

God gevonden. Gewoon door te bidden

en in de Bijbel te lezen. Uiteindelijk heb

ik belijdenis gedaan en ben ik gedoopt.

Ik ervaar Gods aanwezigheid nu elke

dag. Je ontdekt pas wat je altijd hebt

gemist, als je het gevonden hebt. Je

wordt mens. Zonder God vind ik het

leven kaal, maar met Hem beleef ik alles

veel intenser. Je overweegt de dingen

van het leven met Hem. Je staat veel

meer stil bij de zegeningen.

Deze maand hoop ik 67 te worden.

Het leven heeft zoveel glans gekregen. Teks

t: K

oos

van

Nop

pen

“Wat een lekker luchtje”, zegt hij opeens. Ze had hem wel gezien

toen hij het station na haar ingestapt was. Eerst legde hij zijn

dikke winterjas in het bagagerek, samen met een cadeautas

met daarop een gezellige kerstboom.

“Het is een monstertje. Zat bij een tijdschrift”, zegt ze. Zorg-

vuldig smeert ze haar schrale handen verder in. Met zalf is ze

handig. Elk weekend smeert ze drie soorten op de gehavende

huid van haar moeder. Op zaterdagochtend, ’s avonds en op

zondag weer twee keer. Ze betwijfelt of het zin heeft. Maar

de wijkverpleegkundige doet het op doordeweekse dagen en

die weet wat goed is. Ze wast en wast haar eigen handen na

het smeren, maar het goedje tast haar eigen huid aan. Of is

het de zeep?

“Welke geur is het?” vraagt de man naast haar. Ze heeft hem

bij het raam laten zitten in de vierzit. Zelf kiest ze altijd een

zitplek bij het gangpad. Er waren nog wel andere plaatsen vrij,

maar toch had hij de moeite genomen om langs haar te gaan.

Waarom probeert hij contact te maken? Hij klinkt verdacht aardig.

“Japanse kersenbloesem”, antwoordt ze luchtig en toont hem

het opengescheurde zakje dat ze eerder op de armleuning

had gelegd. Ze voelt dat hij niet langer naar haar handen,

maar naar haar gezicht kijkt. Hij zit naast haar en kan niet in

haar ogen kijken. Ze wendt haar blik af naar de armleuning

waar ze het zakje teruglegt. Zijn blik blijft prikken. Is dit nu

zo’n moment waarop ze assertief zou moeten zijn? Dat past

niet bij haar, maar de bedrijfsarts zei dat ze daarom die training

nodig had. Dan zou ze beter in het team functioneren en

meer presteren. Ook zou ze wellicht minder snel kampen met

depressieve gevoelens die volgens hem niets meer waren

dan een onterecht minderwaardigheidsgevoel. Er was met

“Hier, maak een nieuw begin”

haar diploma’s en werkervaring geen enkele reden om zichzelf

incapabel te achten, verzekerde de bedrijfsarts haar. Zou

het in haar jeugd gekweekt kunnen zijn door een dominante

moeder, vroeg de snotneus in de witte jas zich hardop af. Nog

steeds voelt ze zich er niet prettig bij, maar soms is het nodig

om voor jezelf op te komen, heeft ze geleerd. “Is er iets?”

vraagt ze aan haar starende buurman.

“Nee”, zegt de man rustig. “Ik dacht alleen dat het

bijzonder is dat je lentecrème op winterwonden smeert.” Wat

moet je daar nu op zeggen? Ze kan niets met zulke mensen.

Al haar hele leven komt ze mensen tegen die doen alsof ze

slimmer zijn dan zij. Je kunt ze nooit van het tegendeel

overtuigen en daarom heeft ze geleerd te zwijgen. “Het is

een mooi idee om wat afsterft weer nieuw leven te geven op

die manier.” Ze wil haar irritatie over hem vasthouden, maar

zijn stem leidt haar af. Het is een krachtige stem die eigenlijk

niet bij zijn vriendelijke trekken past, maar tegelijkertijd klinkt

hij kwetsbaar.

In geen enkele opzicht lijkt hij op haar eigen man.

Getrouwd zijn ze niet; nog niet in ieder geval. “Eerst maar

eens kijken of het samen lukt”, had hij gezegd toen hij zijn

dozen uit de auto laadde. Hij is er na acht jaar nog altijd, maar

nog steeds staan zijn wasmachine, koelkast, gasfornuis en

magnetron in het schuurtje. Zijn luie stoel staat wel in de

woonkamer bij het raam. Ze vraagt zich af of hij op de uitkijk

zit om te zien of er iets beters voorbij komt.

De man wrijft met zijn rechterhand even over zijn linkerwang.

Ze beseft dat ze op haar beurt naar hem zit te staren. Misschien

heeft hij het niet gemerkt. Maar het is te laat.

“Is er iets?” In zijn stem hoort ze niet de boodschap van ‘bemoei

je niet met mij’, maar hij stelt een vraag waar oprechte betrokken-

heid in doorklinkt. Maar hoe kan deze jongeman bewogen zijn

met iemand die hij niet kent? Hij ziet er te normaal uit om gek

te zijn, maar tegelijkertijd is zijn open houding te bijzonder om

normaal te zijn.

“Nee, sorry, maar ik moet er bij het volgende station

uit”. Ze heeft gelijk spijt van haar woorden. Ze geeft hem

teveel informatie over zichzelf. “Helaas, maar er wacht iemand

op me”. Dat zal hem ervan weerhouden om haar te volgen.

Het is nog waar ook, alleen ligt degene die op haar wacht nog

op bed, maar dat hoeft hij niet te weten.

“Hoezo helaas? Waarom wil je niet uitstappen?”

vraagt de man en hij trekt zijn wenkbrauwen wat op. Kan hij

het zich niet voorstellen dat je niet naar een ontmoeting uitkijkt?

Gauw kijkt ze naar het zakje handcrème. Ze probeert het dicht

te vouwen. Om het aangebroken zakje weg te gooien zou ze

over de benen van de man moeten reiken. Ze weet dat het beter

is om geen beweging in zijn richting maken, maar realiseert

zich dat ze geen angst voor hem voelt.

“Pardon”, zegt ze verontschuldigend terwijl ze het

kleverige zakje boven zijn benen wiebelt en naar het prullen-

bakje knikt. De man duwt zich helemaal tegen de rugleuning

en maakt zoveel mogelijk ruimte om haar het afval weg te

laten gooien. “Waarom wil je niet uitstappen?” vraagt hij nog

een keer. Hij zal toch niet denken dat ze niet uit wil stappen

vanwege hem? Misschien reageren andere vrouwen zo op

hem, maar zo is zij niet. De kans op liefde heeft ze verspeeld.

Daarvoor is geen ruimte meer in haar hart.

hebben, dat de kans op teleurstelling groot is.” Hij denkt even

na en sluit zijn ogen. De sprankelende lichtjes in zijn ogen

doven even. Langzaam begint hij bevestigend te knikken.

“Ja”, zijn stem is nu nog dieper, “jawel, er is zeker wel verdriet

geweest. Ik denk dat hij het feit dat ik verder keek dan zijn

werkplaats eerst wel als rebellie zag. Ik heb het in de

communicatie ook niet altijd handig aangepakt. Soms ben ik erg

direct. Maar hij begrijpt het nu wel en ik weet dat ik vergeven

ben. Hij is een man van weinig woorden, maar ik lees soms

trots in zijn ogen.”

“Dat moet goed voelen. Dat je vergeven bent en dat je ouders

trots op je zijn. Ik heb altijd alles gedaan wat mijn moeder wilde.

Eén keer, maar één keer deed ik waar ik zelf zin in had. Dat

bleek onvergefelijk. “ Ze voelt haar tranen naar boven stuwen

en buigt snel haar hoofd omlaag alsof de zwaartekracht haar

emoties kan bedwingen. Ze reikt naar haar kleine weekendtas,

die bij haar voeten onder de bank ligt. Met een rood hoofd zet

ze de stugge tas op haar schoot. Vanuit haar ooghoeken ziet

ze dat zijn ogen weer dichtgeknepen zijn. Alsof hij haar pijn

kan voelen.

“Leven je ouders nog?” vraagt hij voorzichtig. Nog nooit heeft

iemand haar iets gevraagd in de trein. Hier is ze met iemand

in een gesprek verwikkeld dat dieper gaat dan waar ze haar

eigen gedachten ooit durft te laten gaan. Misschien zou hij

haar prijzen, als ze vertelt dat ze elk weekend voor haar hulp-

behoevende moeder zorgt. Maar dat zou alleen de tweede

helft van haar verhaal zijn.

“Mijn vader is al jaren geleden gestorven en ik ben nu op weg

naar mijn moeder. Die is op leeftijd en ik ga in het weekend

altijd naar haar toe.” “Maar dat doe je niet graag, begrijp ik?”

“Ik heb haar veel pijn gedaan, maar dat ik al mijn vrije tijd

besteed aan de zorg voor haar, lijkt niets goed te maken.”

“Is ze blij jou te zien, als je komt?” Daar moet ze even over

nadenken. Ze duwt haar hoofd wat naar achteren en geeft zo

haar tranen en de brok in haar keel de ruimte om terug te zakken.

“Dat weet ik eigenlijk niet. Het helpt natuurlijk wel dat ik haar

die dagen verpleeg. Ze vindt ook dat ik goed kan koken, ze eet

altijd alles op terwijl ik altijd resten van tafeltje-dek-je uit de

koelkast weg moet gooien. En wat aanspraak natuurlijk, doorde-

weeks is het maar stilletjes.” Hij knikt begrijpend, maar ze kijkt

hem niet aan. De rits van haar tas staat een paar centimeter

open en ze trekt hem met een te harde ruk dicht.

“Waar praten jullie dan over?” Ze strijkt met haar hand driftig

over het canvas van haar tas. “Nou gewoon, over het weer, de

dingen in het dorp, hoe het met andere familieleden gaat en

zo,” antwoordt ze wat geïrriteerd. “Maar aan het onderwerp

“Moet jij nooit dingen doen die je liever niet zou

doen?” kaatst ze de vraag terug. “Jawel, maar meestal zie je

later wel waar het goed voor was. Daar vertrouw ik dan maar

op. Zo wilde mijn vader dat ik hetzelfde beroep zou gaan

uitoefenen als hij. Ik had heel andere ambities en doe nu heel

ander werk, maar ik zie wel hoe ik wat mijn vader mij leerde

elke dag gebruik.”

Hoe ze over haar eigen vader denkt, weet ze eigenlijk niet

goed. Hij heeft haar nooit veel geleerd. Opvoeden was haar

moeders taak en die nam dat serieus. Als ze zijn hulp inriep,

zei hij al voor hij de vraag gehoord had “luister naar je moeder”.

Hij bracht het geld binnen en verwachtte in ruil daarvoor rust.

Toen hij met pensioen ging waren alle kinderen allang de deur

uit, maar moeder was het opvoeden nog steeds niet moe.

Binnen een paar maanden bezweek hij onder het strakke

dagelijkse regime waarin hij ingelijfd werd.

“Wat voor vak had je vader dan?” Ze is nieuwsgierig

welke gedrevenheid die man door wilde geven. “Hij is aannemer,

doet vooral timmerwerk. We maken ook wel meubels samen.

Hij leerde me dingen creëren van wat beschikbaar is. Het kan

een lelijk en verweerd stuk hout zijn, maar als je goed kijkt,

zie je er iets moois in. Je moet wel goed luisteren naar wat

het hout zelf zegt, hoe lopen de nerven en waar zitten weer-

barstige knoesten? Zo maak je iets unieks uit elk stuk hout.

Er is niets mooiers dan om wat je gemaakt hebt daarna ook

tot zijn recht zien komen.” Ze ziet de vader en de zoon zich

samen buigen over een paar planken. Wat gaan ze maken?

Iets om in te slapen? Om iets aan te hangen?

Haar eigen moeder heeft haar uiterste best gedaan

om van haar kinderen fatsoenlijke mensen te maken. Ze heeft

haar geleerd hoe ze meer kon bereiken dan zijzelf. Daar heeft

ze nu haar goede baan aan te danken, maar ze voelt geen

dankbaarheid. De universiteit was een vlucht uit huis en

haar carrière een ladder om de bekrompen wereld waar haar

moeder regeerde te ontstijgen.

“Wat doe je nu voor werk?” vraagt ze de jongeman

die zeker vijftien jaar jonger dan zij zelf is. Ouder dan dertig

kan hij niet zijn. Zichtbaar blij dat de belangstelling nu weder-

kerig geworden is, antwoordt hij: “Ik ben stedenbouwkundige.

Ik bouw aan de stad zodat mensen zich er thuis kunnen voelen,

omdat het er mooi en veilig is. Daar kan ik veel in kwijt van

wat ik eerder leerde.”

“Dat klinkt als mooi werk. Maar inderdaad wel anders

dan meubels maken. Veel grootschaliger. Vindt je vader het

niet erg dat je niet in zijn voetsporen bent getreden? Ouders

kunnen zulke duidelijke verwachtingen van hun kinderen

vergeving zijn jullie nog niet toegekomen?” Zijn toon is zo

alledaags, dat het onwerkelijk is dat hij zojuist het onuitspre-

kelijke zei.

De trein remt af. Ze is bijna op haar bestemming en maakt

aanstalten om op te staan. “Ga je samen met je moeder kerst

vieren?” vraagt de man. Morgen is het kerst, daar is ze zich

pijnlijk van bewust. Dat maakt het nog moeilijker om straks uit

te stappen. Een jaar geleden had ze op tijd op moeten stappen,

maar ze bleef waar ze was tot het te laat was. Haar moeder

had gevraagd of ze eerste kerstdag kwamen eten. Dat zag

ze niet zitten omdat elke familiebijeenkomst uitloopt op een

teleurstelling. Zus hielp niet genoeg mee, zo had ook niet

veel praatjes, de kalkoen was te droog en de aardappeltjes

niet gaar. De anderen moesten dat jaar bij hun schoonfamilie

verschijnen, dus keek iedereen vol verwachting naar haar. Ze

woonde het dichtste bij en had zelf toch geen kind om naar

om te kijken. Ze kon het niet opbrengen en loog dat ze zich

niet lekker voelde. Als ze op zou knappen, kwamen ze nog wel

even langs, klonk haar loze belofte.

’s Avonds in het restaurant ging haar mobiele telefoon tijdens

de tweede gang en toen hij vroeg of ze niet op moest nemen,

zei ze dat ze met kerst nu eens even tijd voor zichzelf wilde.

“Dan gaan we later nog wel even langs,” stelde hij voor als

compromis.

“Nee, daar zijn we klaar mee, met kerst is er niets

meer te vieren”, antwoordt ze haar medereiziger uiteindelijk

nors. Ze kan haar tranen nauwelijks bedwingen. Het kerstmenu

had zeven gangen en het toetje was crème brulée. Na negenen

kwamen ze op zijn aandringen toch bij het dorp waar haar

ouderlijk huis stond. Vanaf de provinciale weg zagen ze in de

verte zwaailichten en af en toe schoten vlammen omhoog

tegen de gitzwarte nacht. Een ambulance kwam hen gillend

tegemoet en de oude buren bevestigden wat ze al vreesde. In

de keuken was brand ontstaan en het vuur had zich uitgebreid

naar de woonkamer waar moeder in haar stoel in slaap gevallen

was. Ze had het vlees laten sudderen omdat ze toch nog

hoopte op bezoek, maar het vet had vlam gevat.

De huid die altijd zo dik leek, blijkt op eenentachtig-

jarige leeftijd toch heel gevoelig en kan maar moeizaam

herstellen. Ook lopen valt na een gebroken heup niet meer

mee. Ze had overwogen om haar in huis te nemen, maar

moeder wilde toch dat ze iets van haar leven zou maken?

Als je je carrière serieus neemt, dan moet je wel voltijds

werken. Bovendien zou moeder in haar eigen dorp veel meer

aanspraak hebben. Wel komt ze elk weekend om haar uit en

in bed te helpen, te wassen en zalf op haar wonden te

smeren. Het is de vraag wie meer pijn lijdt als de zalf prikt.

Maar die pijn helpt haar boete te doen. Hoeveel ze moet

betalen weet ze niet, het lijkt alsof de rekening alleen maar

oploopt en elke week wordt het moeilijker om een afbetaling

te gaan doen.

“Kerst is een nieuw begin en dat moet je vieren. Zoals

de natuur de lente viert met bloesems aan takken die dood

leken. Weet je nog, de crème? Huid herstelt zich echt wel, al

zie je niet meteen resultaat na het insmeren”, zegt de jongeman

en hij kijkt naar de prullenbak. Is hij naïef of juist wijs? Ze weet

het niet. “En als de takken verbrand zijn? Wat doe je dan? Dan

is er geen redden meer aan, toch? Einde verhaal. Dit is mijn

station. Dank voor de wijze les, meester.” Ze probeert het niet

spottend te laten klinken.

“Laat me je meer meegeven dan dat”, lacht de man

en ze ziet dat de lichtjes in zijn ogen zijn weer terug zijn. Hij

staat op om iets boven zich te pakken. ”Zelfs met houtskool

kan je iets nuttigs doen, een nieuw ontwerp maken bijvoorbeeld.

Hier, neem dit kerstbrood en deze fl es wijn. Het is een cadeau.

Vier kerst met je moeder. Maak een nieuw begin.” De papieren

tas is al in haar handen. Ze wil het geschenk niet, maar hij zit

weer en kijkt uit het raam naar de mensen op het station. De

deuren zijn open en het schrille geluid van fl uit van de conducteur

krijst nu of nooit. Net als altijd landt ze op het perron als de

trein aanstalten maakt om verder te rijden. In haar hand de

cadeautas. Met daarin wat nodig is om met haar moeder kerst

te vieren.

Teks

t: E

line

de B

oo

Dec18Redactie en administratieBreestraat 59-613811 BH AmersfoortTel. 033-4611949E-mail: echo@izb.nlECHO 02-2018

AbonnementenAbonnementsprijs € 10,00 per jaar bij vooruitbetaling.

ReactiesVoor reacties op de inhoud kunt u zich wenden tot de bezorger of de redactie.

RedactieDs. L.C. BuijsK. van NoppenJ.J. Timmer

VormgevingIvar van Loen (IZB)

Foto’sShutterstock.com: coverCreation: 8 en 9.Koos van Noppen: pag. 5, 10,11, 12 en 13.Istockphoto.com: pag. 15.

Uitgave van IZB (www.izb.nl) en de Christelijke Gereformeerde Kerken in Nederland ISSN 0012-9119ECHO