wayang kulit in bali2.ppt [compatibiliteitsmodus] · hoe oud is wayang? • wayang werd in java...
TRANSCRIPT
![Page 1: wayang kulit in bali2.ppt [Compatibiliteitsmodus] · HOE OUD IS WAYANG? • Wayang werd in Java misschien voor het eerst vertoond. Oudste bron is inscriptie uit 840 AD uit Midden](https://reader030.vdocuments.net/reader030/viewer/2022020206/5d5e568388c99394548bcb75/html5/thumbnails/1.jpg)
WAYANG KULIT IN BALI
H.I.R. HINZLER2009
![Page 2: wayang kulit in bali2.ppt [Compatibiliteitsmodus] · HOE OUD IS WAYANG? • Wayang werd in Java misschien voor het eerst vertoond. Oudste bron is inscriptie uit 840 AD uit Midden](https://reader030.vdocuments.net/reader030/viewer/2022020206/5d5e568388c99394548bcb75/html5/thumbnails/2.jpg)
WAT IS WAYANG?
• Spel met platte poppen van leer• Armpjes hebben scharnieren bij schouder en
elleboog• Pop en armpjes bewogen via stokjes van hout of
hoorn• Speler beweegt poppen en praat en zingt• Begeleiding door orkest van metallofonen, die
gendèr wayang heten• Spel wordt gespeeld bij Hindoe rituelen bij
mensen thuis of in tempel
![Page 3: wayang kulit in bali2.ppt [Compatibiliteitsmodus] · HOE OUD IS WAYANG? • Wayang werd in Java misschien voor het eerst vertoond. Oudste bron is inscriptie uit 840 AD uit Midden](https://reader030.vdocuments.net/reader030/viewer/2022020206/5d5e568388c99394548bcb75/html5/thumbnails/3.jpg)
WAT BETEKENT WAYANG?
• Wayang kan veel betekenissen hebben; de oudst bekende is die voor ‘pop’ in het poppenspel, verder een week uit een speciale kalender en een figuur met een krom lichaam.
• Later werd het ook uitgesproken als bayang, wat schaduw betekent.
• Een ander woord dat voor het spel werd gebruikt is ringgit, dat betekent ‘met een ribbeltjesrand’, want de figuren hadden een gekartelde omtrek.
![Page 4: wayang kulit in bali2.ppt [Compatibiliteitsmodus] · HOE OUD IS WAYANG? • Wayang werd in Java misschien voor het eerst vertoond. Oudste bron is inscriptie uit 840 AD uit Midden](https://reader030.vdocuments.net/reader030/viewer/2022020206/5d5e568388c99394548bcb75/html5/thumbnails/4.jpg)
HOE OUD IS WAYANG?
• Wayang werd in Java misschien voor het eerst vertoond. Oudste bron is inscriptie uit 840 AD uit Midden Java.
• Een koning stond een stuk land af aan een heiligdom. Dat werd bekrachtigd met een ritueel en met entertainment waaronder een wayangvoorstelling. De ceremonie was overdag, de voorstelling misschien ook
• Wayang werd ook op Bali vertoond, in ieder geval vanaf 940 AD.
![Page 5: wayang kulit in bali2.ppt [Compatibiliteitsmodus] · HOE OUD IS WAYANG? • Wayang werd in Java misschien voor het eerst vertoond. Oudste bron is inscriptie uit 840 AD uit Midden](https://reader030.vdocuments.net/reader030/viewer/2022020206/5d5e568388c99394548bcb75/html5/thumbnails/5.jpg)
HOE ZAG ZO’N POP ERUIT?
• In een 11e eeuwse tekst uit Java wordt geschreven dat de poppen van leer zijn.
• Er zijn geen poppen bewaard gebleven uit die tijd.• Op tempelreliëfs uit Oost Java worden verhalen getoond
met figuren die eruit zien als de huidige poppen op Bali. De oudste reliëfs zijn uit 1268 AD. Bijna alle tempels op Oost Java uit de 13e-15e eeuw hebben wayangfiguren.
• Misschien zagen de poppen er ook zo uit.
![Page 6: wayang kulit in bali2.ppt [Compatibiliteitsmodus] · HOE OUD IS WAYANG? • Wayang werd in Java misschien voor het eerst vertoond. Oudste bron is inscriptie uit 840 AD uit Midden](https://reader030.vdocuments.net/reader030/viewer/2022020206/5d5e568388c99394548bcb75/html5/thumbnails/6.jpg)
Hanoman, aap, Java, Panataran, 14e AD (l)en Zuid Bali (r)
![Page 7: wayang kulit in bali2.ppt [Compatibiliteitsmodus] · HOE OUD IS WAYANG? • Wayang werd in Java misschien voor het eerst vertoond. Oudste bron is inscriptie uit 840 AD uit Midden](https://reader030.vdocuments.net/reader030/viewer/2022020206/5d5e568388c99394548bcb75/html5/thumbnails/7.jpg)
VERANDERING IN VORM POP OP JAVA NA 1600
• Toen de Islam op Java de belangrijkste religie werd, werden de Hindoe vorsten vervangen door Sultans.
• Sultans bleven wayang en Hindoe verhalen gebruiken.
• Zij veranderden vorm van poppen: langere nekken, gestyleerdere gezichten, langere armen en benen.
![Page 8: wayang kulit in bali2.ppt [Compatibiliteitsmodus] · HOE OUD IS WAYANG? • Wayang werd in Java misschien voor het eerst vertoond. Oudste bron is inscriptie uit 840 AD uit Midden](https://reader030.vdocuments.net/reader030/viewer/2022020206/5d5e568388c99394548bcb75/html5/thumbnails/8.jpg)
Bhima op Java en Bali
Midden Java, 70 cm Zuid Bali, 50 cm Noord Bali, 50 cm
![Page 9: wayang kulit in bali2.ppt [Compatibiliteitsmodus] · HOE OUD IS WAYANG? • Wayang werd in Java misschien voor het eerst vertoond. Oudste bron is inscriptie uit 840 AD uit Midden](https://reader030.vdocuments.net/reader030/viewer/2022020206/5d5e568388c99394548bcb75/html5/thumbnails/9.jpg)
HOE WORDT WAYANG GESPEELD OP BALI?
• Het spel kan in de avond gespeeld worden, dan wordt met hulp van een lamp de schaduw van de pop geprojecteerd op een scherm. Dat gebeurt op Java en Bali.
• In Bali kan het ook overdag gespeeld worden, zonder scherm.
![Page 10: wayang kulit in bali2.ppt [Compatibiliteitsmodus] · HOE OUD IS WAYANG? • Wayang werd in Java misschien voor het eerst vertoond. Oudste bron is inscriptie uit 840 AD uit Midden](https://reader030.vdocuments.net/reader030/viewer/2022020206/5d5e568388c99394548bcb75/html5/thumbnails/10.jpg)
AVOND WAYANG, SCHERM, LAMP WAARIN OLIE EN KATOENEN PIT
![Page 11: wayang kulit in bali2.ppt [Compatibiliteitsmodus] · HOE OUD IS WAYANG? • Wayang werd in Java misschien voor het eerst vertoond. Oudste bron is inscriptie uit 840 AD uit Midden](https://reader030.vdocuments.net/reader030/viewer/2022020206/5d5e568388c99394548bcb75/html5/thumbnails/11.jpg)
DAG WAYANG, 2 STOKKEN, TOUW, 2 TAKKEN FICUS
![Page 12: wayang kulit in bali2.ppt [Compatibiliteitsmodus] · HOE OUD IS WAYANG? • Wayang werd in Java misschien voor het eerst vertoond. Oudste bron is inscriptie uit 840 AD uit Midden](https://reader030.vdocuments.net/reader030/viewer/2022020206/5d5e568388c99394548bcb75/html5/thumbnails/12.jpg)
Wayang lemah, P.Intaran, Pejeng
![Page 13: wayang kulit in bali2.ppt [Compatibiliteitsmodus] · HOE OUD IS WAYANG? • Wayang werd in Java misschien voor het eerst vertoond. Oudste bron is inscriptie uit 840 AD uit Midden](https://reader030.vdocuments.net/reader030/viewer/2022020206/5d5e568388c99394548bcb75/html5/thumbnails/13.jpg)
![Page 14: wayang kulit in bali2.ppt [Compatibiliteitsmodus] · HOE OUD IS WAYANG? • Wayang werd in Java misschien voor het eerst vertoond. Oudste bron is inscriptie uit 840 AD uit Midden](https://reader030.vdocuments.net/reader030/viewer/2022020206/5d5e568388c99394548bcb75/html5/thumbnails/14.jpg)
WANNEER GESPEELD?
• Bij een religieuze ceremonie• 5 categorieën ceremonies op Bali: 1) voor
mensen, 2) voor doden en zielen, 3) voor goden, 4) voor demonen, 5) voor mensen die ingewijd worden als priester, 6) na gelofte of eis van voorouder bij 1) of 2), 7) op festivals en voor toeristen; wordt niet als ‘echt’ beschouwd
![Page 15: wayang kulit in bali2.ppt [Compatibiliteitsmodus] · HOE OUD IS WAYANG? • Wayang werd in Java misschien voor het eerst vertoond. Oudste bron is inscriptie uit 840 AD uit Midden](https://reader030.vdocuments.net/reader030/viewer/2022020206/5d5e568388c99394548bcb75/html5/thumbnails/15.jpg)
TOT WELKE STAND BEHOORT IEMAND?
• Nog steeds belangrijk: hoeveelheid ceremonies, uitgebreidheid is ervan afhankelijk
• Standen van hoog naar laag: brahmanen, satria dalem, satria, wesya, jaba waaronder: gevallen brahmanen, satria en wesya, sengguhu, pasek, pande, voormalige slaven, die Hindoe zijn
• Satria dalem, satria en wesya wonen in wat zij noemen een paleis of paleisje
• Buitenlanders (Chinezen, Islamieten, Europeanen), maar die doen niet mee omdat ze geen Hindoe zijn
![Page 16: wayang kulit in bali2.ppt [Compatibiliteitsmodus] · HOE OUD IS WAYANG? • Wayang werd in Java misschien voor het eerst vertoond. Oudste bron is inscriptie uit 840 AD uit Midden](https://reader030.vdocuments.net/reader030/viewer/2022020206/5d5e568388c99394548bcb75/html5/thumbnails/16.jpg)
CEREMONIES VOOR MENSEN
• Bij geboorte; afvallen navelstreng; 3-maandsdag ceremonie; 6 maandsdag ceremonie (= 1e verjaardag volgens Hindoe kalender); volgende verjaardagen, bijv. na ziekte of iets bijzonders; 1e menstruatie bij meisjes; tandenvijlen; huwelijk
![Page 17: wayang kulit in bali2.ppt [Compatibiliteitsmodus] · HOE OUD IS WAYANG? • Wayang werd in Java misschien voor het eerst vertoond. Oudste bron is inscriptie uit 840 AD uit Midden](https://reader030.vdocuments.net/reader030/viewer/2022020206/5d5e568388c99394548bcb75/html5/thumbnails/17.jpg)
3 maandsdag baby, eerste aanraken van de grond
![Page 18: wayang kulit in bali2.ppt [Compatibiliteitsmodus] · HOE OUD IS WAYANG? • Wayang werd in Java misschien voor het eerst vertoond. Oudste bron is inscriptie uit 840 AD uit Midden](https://reader030.vdocuments.net/reader030/viewer/2022020206/5d5e568388c99394548bcb75/html5/thumbnails/18.jpg)
tandenvijlen
![Page 19: wayang kulit in bali2.ppt [Compatibiliteitsmodus] · HOE OUD IS WAYANG? • Wayang werd in Java misschien voor het eerst vertoond. Oudste bron is inscriptie uit 840 AD uit Midden](https://reader030.vdocuments.net/reader030/viewer/2022020206/5d5e568388c99394548bcb75/html5/thumbnails/19.jpg)
huwelijk
![Page 20: wayang kulit in bali2.ppt [Compatibiliteitsmodus] · HOE OUD IS WAYANG? • Wayang werd in Java misschien voor het eerst vertoond. Oudste bron is inscriptie uit 840 AD uit Midden](https://reader030.vdocuments.net/reader030/viewer/2022020206/5d5e568388c99394548bcb75/html5/thumbnails/20.jpg)
CEREMONIES VOOR DODEN
• Crematie• Zielenzorg ceremonie 12 dagen na dood• Zielenzorg ceremonie 42 dagen na dood• Zielenzorg ceremonie langere periode na
dood• Zielenzorg ceremonies afhankelijk van
stand waartoe iemand behoort
![Page 21: wayang kulit in bali2.ppt [Compatibiliteitsmodus] · HOE OUD IS WAYANG? • Wayang werd in Java misschien voor het eerst vertoond. Oudste bron is inscriptie uit 840 AD uit Midden](https://reader030.vdocuments.net/reader030/viewer/2022020206/5d5e568388c99394548bcb75/html5/thumbnails/21.jpg)
crematie
Opgebaard lijk in paleis satria
![Page 22: wayang kulit in bali2.ppt [Compatibiliteitsmodus] · HOE OUD IS WAYANG? • Wayang werd in Java misschien voor het eerst vertoond. Oudste bron is inscriptie uit 840 AD uit Midden](https://reader030.vdocuments.net/reader030/viewer/2022020206/5d5e568388c99394548bcb75/html5/thumbnails/22.jpg)
Dode wordt in sarcofaag met stiervorm gecremeerd
![Page 23: wayang kulit in bali2.ppt [Compatibiliteitsmodus] · HOE OUD IS WAYANG? • Wayang werd in Java misschien voor het eerst vertoond. Oudste bron is inscriptie uit 840 AD uit Midden](https://reader030.vdocuments.net/reader030/viewer/2022020206/5d5e568388c99394548bcb75/html5/thumbnails/23.jpg)
CEREMONIES VOOR GODENDEWAYADNYA (DEWA = GOD, HEER)
• 1x per 210 dagen (volgens de Balinese Wuku kalender) is de jaardag van een tempel
• Dorpstempels (stichter dorp), Familietempels, tempels voor Durga bij crematieplaats (Pura Dalem), staatstempels, zeetempels, bergtempels, tempels om iets te gedenken, bijv. vogelnestjestempel, duizenden tempels
• God & partner komen op bezoek; 1 – 7 dagen entertainment voor hen met eten, drinken, muziek, theater waaronder wayang
![Page 24: wayang kulit in bali2.ppt [Compatibiliteitsmodus] · HOE OUD IS WAYANG? • Wayang werd in Java misschien voor het eerst vertoond. Oudste bron is inscriptie uit 840 AD uit Midden](https://reader030.vdocuments.net/reader030/viewer/2022020206/5d5e568388c99394548bcb75/html5/thumbnails/24.jpg)
Schrijn met god en godin op weg
![Page 25: wayang kulit in bali2.ppt [Compatibiliteitsmodus] · HOE OUD IS WAYANG? • Wayang werd in Java misschien voor het eerst vertoond. Oudste bron is inscriptie uit 840 AD uit Midden](https://reader030.vdocuments.net/reader030/viewer/2022020206/5d5e568388c99394548bcb75/html5/thumbnails/25.jpg)
WIE IS DE SPELER?• Naam voor speler is ‘dalang’• Hij is een priester, maar een bijzondere; hij vertolkt
verhalen via poppen; hij wordt ingewijd door hogere priester als dalang
• Hij maakt een wijwater na afloop van voorstelling• Andere priesters (die huis inwijden, dodenritueel houden,
etc.) maken ook een wijwater, maar dat is ‘hoger’ van rang• Dalang’s wijwater voor verlossing bij ‘gewelddadige
dood’ en geboorte in ‘slechte week’ is onontbeerlijk
![Page 26: wayang kulit in bali2.ppt [Compatibiliteitsmodus] · HOE OUD IS WAYANG? • Wayang werd in Java misschien voor het eerst vertoond. Oudste bron is inscriptie uit 840 AD uit Midden](https://reader030.vdocuments.net/reader030/viewer/2022020206/5d5e568388c99394548bcb75/html5/thumbnails/26.jpg)
WIJWATER MAKEN NA AFLOOP VAN DE VOORSTELLING
• belangrijkste van een wayang voorstelling is het wijwater dat speler maakt bij ceremonies voor mensen en doden
• Wijwater gebruikt om over ‘slachtoffer’ te sprenkelen• Mensen geboren in de verkeerde week (wuku wayang)
alleen door voorstelling met wijwater te ‘verlossen’.• Mensen die gewelddadige dood zijn gestorven (ongeluk,
enge ziekte/opname in ziekenhuis, dood in kraambed, kunnen ook alleen verlost worden met voorstelling en wijwater.
• Wanneer iemand geen geld heeft voor voorstelling, kan hij ook alleen het wijwater laten maken
![Page 27: wayang kulit in bali2.ppt [Compatibiliteitsmodus] · HOE OUD IS WAYANG? • Wayang werd in Java misschien voor het eerst vertoond. Oudste bron is inscriptie uit 840 AD uit Midden](https://reader030.vdocuments.net/reader030/viewer/2022020206/5d5e568388c99394548bcb75/html5/thumbnails/27.jpg)
WELKE STUKKEN GESPEELD?• Gebaseerd op de Hindoe Epen Mahabharata en Ramayana• Episode gekozen die aansluit bij aard van de ceremonie• Bij huwelijk: iets over Epische helden die trouwen• Bij tandenvijlen: iets over pijn• Bij dodenritueel: iets over Epische held die gestorven
ouders verlost uit hel• Bij demonen ritueel: iets over demonen die goden
aanvallen• Bij tempelfeest: iets over goden
![Page 28: wayang kulit in bali2.ppt [Compatibiliteitsmodus] · HOE OUD IS WAYANG? • Wayang werd in Java misschien voor het eerst vertoond. Oudste bron is inscriptie uit 840 AD uit Midden](https://reader030.vdocuments.net/reader030/viewer/2022020206/5d5e568388c99394548bcb75/html5/thumbnails/28.jpg)
NIEUW REPERTOIRE
• Dalangs die voor toeristen of op festivals, buiten kader van ceremonie spelen, maken vaak nieuwe verhalen
• Wayang dyno(saurus)• Wayang dierverhalen (Tantri)• Wayang familie/vorstengenealogie (Babad)• Na afloop wordt er natuurlijk geen wijwater
gemaakt
![Page 29: wayang kulit in bali2.ppt [Compatibiliteitsmodus] · HOE OUD IS WAYANG? • Wayang werd in Java misschien voor het eerst vertoond. Oudste bron is inscriptie uit 840 AD uit Midden](https://reader030.vdocuments.net/reader030/viewer/2022020206/5d5e568388c99394548bcb75/html5/thumbnails/29.jpg)
STRUCTUUR VOORSTELLING• Altijd zelfde, onafhankelijk van verhaal• Scenes: audiëntie, op reis, liefdes scene, gevecht• Verhaalstructuur: audiëntie minister bij koning; koning is
bedroefd; waarom? Er is een probleem: aanval vijand, of kidnap prinses, of bijzonder object zoeken voor ritueel. Hoe oplossen? Bespreking. Op reis naar andere streek/land om vijand, prinses of object op te sporen via bos. In bos zijn wilde dieren, demonen en spoken. Kleine gevechten. Grote gevechten als vijand, prinses, object nabij is. Eerst tussen lageren. Zodra die dood zijn, weet men wie overwint. Zelden gevecht tussen hoogste figuren. Publiek loopt weg, want spanning is eruit. Einde verhaal. Dalang gaat wijwater maken en geeft dat aan of sprenkelt het over opdrachtgever.
![Page 30: wayang kulit in bali2.ppt [Compatibiliteitsmodus] · HOE OUD IS WAYANG? • Wayang werd in Java misschien voor het eerst vertoond. Oudste bron is inscriptie uit 840 AD uit Midden](https://reader030.vdocuments.net/reader030/viewer/2022020206/5d5e568388c99394548bcb75/html5/thumbnails/30.jpg)
POPPEN• Poppen stellen goden, koningen, prinsen/essen, ministers,
dienaren/essen, geestelijken en bijfiguren voor• Herkenbaar aan uiterlijk: koning met kroon, prins met kuif
op voor- en achterhoofd, prinses met lang haar, Indiase kleding en sieraden; dienaren: dik, weinig kleding, geen sieraden of bloemen in oor/haar
• Karakter van figuren te zien aan: mond, fijne of uitstekende tanden, slagtanden, amandelvormige ogen of bolle ogen, weinig of veel lichaamshaar, benen dicht bij elkaar of wijd uiteen
• Stem: verfijnde piepstem, of rauwe donderstem
![Page 31: wayang kulit in bali2.ppt [Compatibiliteitsmodus] · HOE OUD IS WAYANG? • Wayang werd in Java misschien voor het eerst vertoond. Oudste bron is inscriptie uit 840 AD uit Midden](https://reader030.vdocuments.net/reader030/viewer/2022020206/5d5e568388c99394548bcb75/html5/thumbnails/31.jpg)
OFFERS - BANTEN• Opdrachtgever moet zorgen voor de offers: voor
openen kist, maken wijwater, voor de muziekinstrumenten, dalang, etc. Duur...
• Hoe groter en gecompliceerder ritueel (bijv. reinigen bij gewelddadige dood, of geboorte in verkeerde week) hoe duurder de offers
• Offers bestaan uit etenswaar voor goden/kosmos/demonen opgediend in gevlochten bakjes van palmblad, bloemen, vruchten, drank/sterke drank
![Page 32: wayang kulit in bali2.ppt [Compatibiliteitsmodus] · HOE OUD IS WAYANG? • Wayang werd in Java misschien voor het eerst vertoond. Oudste bron is inscriptie uit 840 AD uit Midden](https://reader030.vdocuments.net/reader030/viewer/2022020206/5d5e568388c99394548bcb75/html5/thumbnails/32.jpg)
MUZIEK• Dalang kan niet zonder muziek spelen• Bij verhalen uit het Mahabharata bestaat begeleiding uit 2 of
4 metallofonen met 10 bladen boven klankkast van bamboe: de gendèr wayang
• Bij verhalen uit het Ramayana kan een orkestje spelen (duurder, dus niet zo vaak) bestaande uit 4 gender, grote en kleine gongs, trom.
• Bij ‘moderne’ stukken kan groter orkest spelen (heel duur) • Dalang geeft tempo, wisselingen, stoppen aan via houten
hamertje dat hij tussen zijn rechter grote en wijs teen houdt• Hij tikt/roffelt tegen poppen kist, die links van hem staat
![Page 33: wayang kulit in bali2.ppt [Compatibiliteitsmodus] · HOE OUD IS WAYANG? • Wayang werd in Java misschien voor het eerst vertoond. Oudste bron is inscriptie uit 840 AD uit Midden](https://reader030.vdocuments.net/reader030/viewer/2022020206/5d5e568388c99394548bcb75/html5/thumbnails/33.jpg)
![Page 34: wayang kulit in bali2.ppt [Compatibiliteitsmodus] · HOE OUD IS WAYANG? • Wayang werd in Java misschien voor het eerst vertoond. Oudste bron is inscriptie uit 840 AD uit Midden](https://reader030.vdocuments.net/reader030/viewer/2022020206/5d5e568388c99394548bcb75/html5/thumbnails/34.jpg)
![Page 35: wayang kulit in bali2.ppt [Compatibiliteitsmodus] · HOE OUD IS WAYANG? • Wayang werd in Java misschien voor het eerst vertoond. Oudste bron is inscriptie uit 840 AD uit Midden](https://reader030.vdocuments.net/reader030/viewer/2022020206/5d5e568388c99394548bcb75/html5/thumbnails/35.jpg)
Groot orkest, opvoering in Nederland
![Page 36: wayang kulit in bali2.ppt [Compatibiliteitsmodus] · HOE OUD IS WAYANG? • Wayang werd in Java misschien voor het eerst vertoond. Oudste bron is inscriptie uit 840 AD uit Midden](https://reader030.vdocuments.net/reader030/viewer/2022020206/5d5e568388c99394548bcb75/html5/thumbnails/36.jpg)
Groot orkest, Nederland
![Page 37: wayang kulit in bali2.ppt [Compatibiliteitsmodus] · HOE OUD IS WAYANG? • Wayang werd in Java misschien voor het eerst vertoond. Oudste bron is inscriptie uit 840 AD uit Midden](https://reader030.vdocuments.net/reader030/viewer/2022020206/5d5e568388c99394548bcb75/html5/thumbnails/37.jpg)
OPSTELLING
KIST KIST
PISANGSTAM PISANGSTAM
GENDER SPELERS
DALANG
ACHTER DALANG KAN HELPER ZITTEN OM POPPEN AAN TE GEVEN
![Page 38: wayang kulit in bali2.ppt [Compatibiliteitsmodus] · HOE OUD IS WAYANG? • Wayang werd in Java misschien voor het eerst vertoond. Oudste bron is inscriptie uit 840 AD uit Midden](https://reader030.vdocuments.net/reader030/viewer/2022020206/5d5e568388c99394548bcb75/html5/thumbnails/38.jpg)
TALEN• Poppen die helden uit de Epen voorstellen spreken een andere taal:
Oud Javaans• Gewone kijker verstaat geen Oud Javaans• Poppen van hoge stand hebben 2 dienaren, een dikke en een dunne
hun woorden vertalen in het Balinees• Dienaar spreekt Hoog Balinees tot ‘baas’, en Laag Balinees tot zijn
makker• Dienaren resumeren onderling wat er gezegd is en geven
commentaar• Dienaren relateren dilemma’s, problemen behandeld in het stuk aan
het heden• Dienaren kunnen (meestal verboden) commentaar op politiek geven
![Page 39: wayang kulit in bali2.ppt [Compatibiliteitsmodus] · HOE OUD IS WAYANG? • Wayang werd in Java misschien voor het eerst vertoond. Oudste bron is inscriptie uit 840 AD uit Midden](https://reader030.vdocuments.net/reader030/viewer/2022020206/5d5e568388c99394548bcb75/html5/thumbnails/39.jpg)
POPPEN VERDEELD IN PARTIJEN• Rechter partij, vanuit de dalang gezien, dus links voor
de kijker, is de goede partij• Alle poppen die bij goede partij horen komen op van
rechts en gaan af via links• Linker partij is de slechte partij• Alle poppen die bij de slechte partij horen komen op van
links een gaan af van rechts• Kijker weet dus precies wie ‘goed’ en wie ‘fout’ is zelfs
als hij verhaal niet kent of verstaat• Kijker herkent ook ‘stand’ van poppen: koning, dienaar,
zelfs als hij namen niet weet
![Page 40: wayang kulit in bali2.ppt [Compatibiliteitsmodus] · HOE OUD IS WAYANG? • Wayang werd in Java misschien voor het eerst vertoond. Oudste bron is inscriptie uit 840 AD uit Midden](https://reader030.vdocuments.net/reader030/viewer/2022020206/5d5e568388c99394548bcb75/html5/thumbnails/40.jpg)
ICONOGRAFIE POPPEN
![Page 41: wayang kulit in bali2.ppt [Compatibiliteitsmodus] · HOE OUD IS WAYANG? • Wayang werd in Java misschien voor het eerst vertoond. Oudste bron is inscriptie uit 840 AD uit Midden](https://reader030.vdocuments.net/reader030/viewer/2022020206/5d5e568388c99394548bcb75/html5/thumbnails/41.jpg)
HEILIGE BOOM KEKAYONAN/BABAT
![Page 42: wayang kulit in bali2.ppt [Compatibiliteitsmodus] · HOE OUD IS WAYANG? • Wayang werd in Java misschien voor het eerst vertoond. Oudste bron is inscriptie uit 840 AD uit Midden](https://reader030.vdocuments.net/reader030/viewer/2022020206/5d5e568388c99394548bcb75/html5/thumbnails/42.jpg)
GOD SIWA
ZUID BALI NOORD BALI
![Page 43: wayang kulit in bali2.ppt [Compatibiliteitsmodus] · HOE OUD IS WAYANG? • Wayang werd in Java misschien voor het eerst vertoond. Oudste bron is inscriptie uit 840 AD uit Midden](https://reader030.vdocuments.net/reader030/viewer/2022020206/5d5e568388c99394548bcb75/html5/thumbnails/43.jpg)
GOD SIWA BOOS, PAMURTIAN
Alleen in Zuid Bali
![Page 44: wayang kulit in bali2.ppt [Compatibiliteitsmodus] · HOE OUD IS WAYANG? • Wayang werd in Java misschien voor het eerst vertoond. Oudste bron is inscriptie uit 840 AD uit Midden](https://reader030.vdocuments.net/reader030/viewer/2022020206/5d5e568388c99394548bcb75/html5/thumbnails/44.jpg)
Essentie van al het goddelijke: Cintya
Alleen in Zuid Bali
![Page 45: wayang kulit in bali2.ppt [Compatibiliteitsmodus] · HOE OUD IS WAYANG? • Wayang werd in Java misschien voor het eerst vertoond. Oudste bron is inscriptie uit 840 AD uit Midden](https://reader030.vdocuments.net/reader030/viewer/2022020206/5d5e568388c99394548bcb75/html5/thumbnails/45.jpg)
KONINGENDuryodana (l), Kresna (r)
![Page 46: wayang kulit in bali2.ppt [Compatibiliteitsmodus] · HOE OUD IS WAYANG? • Wayang werd in Java misschien voor het eerst vertoond. Oudste bron is inscriptie uit 840 AD uit Midden](https://reader030.vdocuments.net/reader030/viewer/2022020206/5d5e568388c99394548bcb75/html5/thumbnails/46.jpg)
PRINSEN
BHIMA
![Page 47: wayang kulit in bali2.ppt [Compatibiliteitsmodus] · HOE OUD IS WAYANG? • Wayang werd in Java misschien voor het eerst vertoond. Oudste bron is inscriptie uit 840 AD uit Midden](https://reader030.vdocuments.net/reader030/viewer/2022020206/5d5e568388c99394548bcb75/html5/thumbnails/47.jpg)
DIENAREN GOEDE PARTIJ
Twalen, Zuid en Noord Bali Mredah en Wana, Zuid en Noord Bali
![Page 48: wayang kulit in bali2.ppt [Compatibiliteitsmodus] · HOE OUD IS WAYANG? • Wayang werd in Java misschien voor het eerst vertoond. Oudste bron is inscriptie uit 840 AD uit Midden](https://reader030.vdocuments.net/reader030/viewer/2022020206/5d5e568388c99394548bcb75/html5/thumbnails/48.jpg)
DIENAREN SLECHTE PARTIJ
Delem, Zuid en Noord Bali Sangut, Zuid en Noord Bali
![Page 49: wayang kulit in bali2.ppt [Compatibiliteitsmodus] · HOE OUD IS WAYANG? • Wayang werd in Java misschien voor het eerst vertoond. Oudste bron is inscriptie uit 840 AD uit Midden](https://reader030.vdocuments.net/reader030/viewer/2022020206/5d5e568388c99394548bcb75/html5/thumbnails/49.jpg)
DIENARES VAN PRINSESKAN GOED DANSEN
DIENAAR WORDT ALTIJDVERLIEFD OP HAAR
![Page 50: wayang kulit in bali2.ppt [Compatibiliteitsmodus] · HOE OUD IS WAYANG? • Wayang werd in Java misschien voor het eerst vertoond. Oudste bron is inscriptie uit 840 AD uit Midden](https://reader030.vdocuments.net/reader030/viewer/2022020206/5d5e568388c99394548bcb75/html5/thumbnails/50.jpg)
POPPEN MAKEN
![Page 51: wayang kulit in bali2.ppt [Compatibiliteitsmodus] · HOE OUD IS WAYANG? • Wayang werd in Java misschien voor het eerst vertoond. Oudste bron is inscriptie uit 840 AD uit Midden](https://reader030.vdocuments.net/reader030/viewer/2022020206/5d5e568388c99394548bcb75/html5/thumbnails/51.jpg)
POP MAKEN: LEER, BEITELTJES
![Page 52: wayang kulit in bali2.ppt [Compatibiliteitsmodus] · HOE OUD IS WAYANG? • Wayang werd in Java misschien voor het eerst vertoond. Oudste bron is inscriptie uit 840 AD uit Midden](https://reader030.vdocuments.net/reader030/viewer/2022020206/5d5e568388c99394548bcb75/html5/thumbnails/52.jpg)
HAMER, BEITELTJES
![Page 53: wayang kulit in bali2.ppt [Compatibiliteitsmodus] · HOE OUD IS WAYANG? • Wayang werd in Java misschien voor het eerst vertoond. Oudste bron is inscriptie uit 840 AD uit Midden](https://reader030.vdocuments.net/reader030/viewer/2022020206/5d5e568388c99394548bcb75/html5/thumbnails/53.jpg)
VERVEN
![Page 54: wayang kulit in bali2.ppt [Compatibiliteitsmodus] · HOE OUD IS WAYANG? • Wayang werd in Java misschien voor het eerst vertoond. Oudste bron is inscriptie uit 840 AD uit Midden](https://reader030.vdocuments.net/reader030/viewer/2022020206/5d5e568388c99394548bcb75/html5/thumbnails/54.jpg)
DROGEN
![Page 55: wayang kulit in bali2.ppt [Compatibiliteitsmodus] · HOE OUD IS WAYANG? • Wayang werd in Java misschien voor het eerst vertoond. Oudste bron is inscriptie uit 840 AD uit Midden](https://reader030.vdocuments.net/reader030/viewer/2022020206/5d5e568388c99394548bcb75/html5/thumbnails/55.jpg)
KLAAR, ALLEEN NOG DE STOKJES
![Page 56: wayang kulit in bali2.ppt [Compatibiliteitsmodus] · HOE OUD IS WAYANG? • Wayang werd in Java misschien voor het eerst vertoond. Oudste bron is inscriptie uit 840 AD uit Midden](https://reader030.vdocuments.net/reader030/viewer/2022020206/5d5e568388c99394548bcb75/html5/thumbnails/56.jpg)
WAYANG DINO
![Page 57: wayang kulit in bali2.ppt [Compatibiliteitsmodus] · HOE OUD IS WAYANG? • Wayang werd in Java misschien voor het eerst vertoond. Oudste bron is inscriptie uit 840 AD uit Midden](https://reader030.vdocuments.net/reader030/viewer/2022020206/5d5e568388c99394548bcb75/html5/thumbnails/57.jpg)
DE VOORSTELLING
![Page 58: wayang kulit in bali2.ppt [Compatibiliteitsmodus] · HOE OUD IS WAYANG? • Wayang werd in Java misschien voor het eerst vertoond. Oudste bron is inscriptie uit 840 AD uit Midden](https://reader030.vdocuments.net/reader030/viewer/2022020206/5d5e568388c99394548bcb75/html5/thumbnails/58.jpg)
ONDERDELEN EN DUUR
• Lamp aansteken, meditatie, 20 min• Poppen uit kist en rangschikken, 30 – 40 min• Boom pakken, wereld scheppen, 10 min• Audiënties bij goede en slechte partij, 1 uur• Op reis, 15 min• Gevechten afgewisseld met besprekingen, 1 uur• Wijwater maken 20-30 min
![Page 59: wayang kulit in bali2.ppt [Compatibiliteitsmodus] · HOE OUD IS WAYANG? • Wayang werd in Java misschien voor het eerst vertoond. Oudste bron is inscriptie uit 840 AD uit Midden](https://reader030.vdocuments.net/reader030/viewer/2022020206/5d5e568388c99394548bcb75/html5/thumbnails/59.jpg)
KIST BRENGEN BIJ OPDRACHTGEVER
![Page 60: wayang kulit in bali2.ppt [Compatibiliteitsmodus] · HOE OUD IS WAYANG? • Wayang werd in Java misschien voor het eerst vertoond. Oudste bron is inscriptie uit 840 AD uit Midden](https://reader030.vdocuments.net/reader030/viewer/2022020206/5d5e568388c99394548bcb75/html5/thumbnails/60.jpg)
SCHERM MONTEREN
![Page 61: wayang kulit in bali2.ppt [Compatibiliteitsmodus] · HOE OUD IS WAYANG? • Wayang werd in Java misschien voor het eerst vertoond. Oudste bron is inscriptie uit 840 AD uit Midden](https://reader030.vdocuments.net/reader030/viewer/2022020206/5d5e568388c99394548bcb75/html5/thumbnails/61.jpg)
Scherm en lamp aanraken voor beginDalang Made’s 1e voorstelling
![Page 62: wayang kulit in bali2.ppt [Compatibiliteitsmodus] · HOE OUD IS WAYANG? • Wayang werd in Java misschien voor het eerst vertoond. Oudste bron is inscriptie uit 840 AD uit Midden](https://reader030.vdocuments.net/reader030/viewer/2022020206/5d5e568388c99394548bcb75/html5/thumbnails/62.jpg)
Spreuk voor lamp
![Page 63: wayang kulit in bali2.ppt [Compatibiliteitsmodus] · HOE OUD IS WAYANG? • Wayang werd in Java misschien voor het eerst vertoond. Oudste bron is inscriptie uit 840 AD uit Midden](https://reader030.vdocuments.net/reader030/viewer/2022020206/5d5e568388c99394548bcb75/html5/thumbnails/63.jpg)
Lamp aansteken
![Page 64: wayang kulit in bali2.ppt [Compatibiliteitsmodus] · HOE OUD IS WAYANG? • Wayang werd in Java misschien voor het eerst vertoond. Oudste bron is inscriptie uit 840 AD uit Midden](https://reader030.vdocuments.net/reader030/viewer/2022020206/5d5e568388c99394548bcb75/html5/thumbnails/64.jpg)
Eerbetoon aan vuur en lamp
![Page 65: wayang kulit in bali2.ppt [Compatibiliteitsmodus] · HOE OUD IS WAYANG? • Wayang werd in Java misschien voor het eerst vertoond. Oudste bron is inscriptie uit 840 AD uit Midden](https://reader030.vdocuments.net/reader030/viewer/2022020206/5d5e568388c99394548bcb75/html5/thumbnails/65.jpg)
Eerst meditatie bij boom; hiermee dan wegegen = scheppen van de wereld van de wayangpoppen
![Page 66: wayang kulit in bali2.ppt [Compatibiliteitsmodus] · HOE OUD IS WAYANG? • Wayang werd in Java misschien voor het eerst vertoond. Oudste bron is inscriptie uit 840 AD uit Midden](https://reader030.vdocuments.net/reader030/viewer/2022020206/5d5e568388c99394548bcb75/html5/thumbnails/66.jpg)
Poppen rangschikken: links demonen, rechts goden, boom in midden
![Page 67: wayang kulit in bali2.ppt [Compatibiliteitsmodus] · HOE OUD IS WAYANG? • Wayang werd in Java misschien voor het eerst vertoond. Oudste bron is inscriptie uit 840 AD uit Midden](https://reader030.vdocuments.net/reader030/viewer/2022020206/5d5e568388c99394548bcb75/html5/thumbnails/67.jpg)
Conversatie vorst slechte partij en god, dienaar Delem vertaalt
![Page 68: wayang kulit in bali2.ppt [Compatibiliteitsmodus] · HOE OUD IS WAYANG? • Wayang werd in Java misschien voor het eerst vertoond. Oudste bron is inscriptie uit 840 AD uit Midden](https://reader030.vdocuments.net/reader030/viewer/2022020206/5d5e568388c99394548bcb75/html5/thumbnails/68.jpg)
Koning slechte partij draagt prins op te vechten, wapens worden gepakt; dienaar vertaalt
![Page 69: wayang kulit in bali2.ppt [Compatibiliteitsmodus] · HOE OUD IS WAYANG? • Wayang werd in Java misschien voor het eerst vertoond. Oudste bron is inscriptie uit 840 AD uit Midden](https://reader030.vdocuments.net/reader030/viewer/2022020206/5d5e568388c99394548bcb75/html5/thumbnails/69.jpg)
Aap Hanoman geeft advies aan goede partij
![Page 70: wayang kulit in bali2.ppt [Compatibiliteitsmodus] · HOE OUD IS WAYANG? • Wayang werd in Java misschien voor het eerst vertoond. Oudste bron is inscriptie uit 840 AD uit Midden](https://reader030.vdocuments.net/reader030/viewer/2022020206/5d5e568388c99394548bcb75/html5/thumbnails/70.jpg)
gevechten
![Page 71: wayang kulit in bali2.ppt [Compatibiliteitsmodus] · HOE OUD IS WAYANG? • Wayang werd in Java misschien voor het eerst vertoond. Oudste bron is inscriptie uit 840 AD uit Midden](https://reader030.vdocuments.net/reader030/viewer/2022020206/5d5e568388c99394548bcb75/html5/thumbnails/71.jpg)
Dienaren goede partij bespreken gebeurde onder elkaar
![Page 72: wayang kulit in bali2.ppt [Compatibiliteitsmodus] · HOE OUD IS WAYANG? • Wayang werd in Java misschien voor het eerst vertoond. Oudste bron is inscriptie uit 840 AD uit Midden](https://reader030.vdocuments.net/reader030/viewer/2022020206/5d5e568388c99394548bcb75/html5/thumbnails/72.jpg)
Slot: dienaren goede partij tegen boom
![Page 73: wayang kulit in bali2.ppt [Compatibiliteitsmodus] · HOE OUD IS WAYANG? • Wayang werd in Java misschien voor het eerst vertoond. Oudste bron is inscriptie uit 840 AD uit Midden](https://reader030.vdocuments.net/reader030/viewer/2022020206/5d5e568388c99394548bcb75/html5/thumbnails/73.jpg)
Wijwater maken: boom, dienaar Twalen, god Siwa en andere figuur
gebruikt om wijwater te maken; stokje pop in vuur, olie en dan in pot
met water gedoopt
![Page 74: wayang kulit in bali2.ppt [Compatibiliteitsmodus] · HOE OUD IS WAYANG? • Wayang werd in Java misschien voor het eerst vertoond. Oudste bron is inscriptie uit 840 AD uit Midden](https://reader030.vdocuments.net/reader030/viewer/2022020206/5d5e568388c99394548bcb75/html5/thumbnails/74.jpg)
Dalang Mas: Twalen, Siwa, Boom
![Page 75: wayang kulit in bali2.ppt [Compatibiliteitsmodus] · HOE OUD IS WAYANG? • Wayang werd in Java misschien voor het eerst vertoond. Oudste bron is inscriptie uit 840 AD uit Midden](https://reader030.vdocuments.net/reader030/viewer/2022020206/5d5e568388c99394548bcb75/html5/thumbnails/75.jpg)
Dalang Geria: stok pop in vuur
![Page 76: wayang kulit in bali2.ppt [Compatibiliteitsmodus] · HOE OUD IS WAYANG? • Wayang werd in Java misschien voor het eerst vertoond. Oudste bron is inscriptie uit 840 AD uit Midden](https://reader030.vdocuments.net/reader030/viewer/2022020206/5d5e568388c99394548bcb75/html5/thumbnails/76.jpg)
Dalang Ida Bagus Gede: stok pop in pot
![Page 77: wayang kulit in bali2.ppt [Compatibiliteitsmodus] · HOE OUD IS WAYANG? • Wayang werd in Java misschien voor het eerst vertoond. Oudste bron is inscriptie uit 840 AD uit Midden](https://reader030.vdocuments.net/reader030/viewer/2022020206/5d5e568388c99394548bcb75/html5/thumbnails/77.jpg)
Dalang Tawi: wijwater aan man in verkeerde week geboren
![Page 78: wayang kulit in bali2.ppt [Compatibiliteitsmodus] · HOE OUD IS WAYANG? • Wayang werd in Java misschien voor het eerst vertoond. Oudste bron is inscriptie uit 840 AD uit Midden](https://reader030.vdocuments.net/reader030/viewer/2022020206/5d5e568388c99394548bcb75/html5/thumbnails/78.jpg)
Wijwater opvangen in handpalmen
![Page 79: wayang kulit in bali2.ppt [Compatibiliteitsmodus] · HOE OUD IS WAYANG? • Wayang werd in Java misschien voor het eerst vertoond. Oudste bron is inscriptie uit 840 AD uit Midden](https://reader030.vdocuments.net/reader030/viewer/2022020206/5d5e568388c99394548bcb75/html5/thumbnails/79.jpg)
Dalang Mas: wijwater voor kinderen in verkeerde week geboren