I Liceum Ogólnokształcące im. Bohaterów Porytowego Wzgórza w Janowie Lubelskim

WYMAGANIA EDUKACYJNEKLASY III (po gimnazjum)

Zakres rozszerzony

Historia

SPIS TREŚCI

I Ogólne wymagania edukacyjne

II Szczegółowe wymagania edukacyjne na poszczególne oceny

III Sposoby sprawdzania osiągnięć edukacyjnych uczniów

I Ogólne wymagania edukacyjne

1) Ocenianie osiągnięć edukacyjnych ucznia polega na rozpoznaniu przez nauczycieli poziomu i postępów w opanowaniu przez ucznia wiadomości i umiejętności w stosunku do wymagań edukacyjnych wynikających z programu nauczania oraz formułowania oceny.

2) Przedmiotem oceny jest:a) zakres opanowania wiadomości,b) rozumienie materiału naukowego,c) umiejętności stosowania wiedzy,d) kultura przekazywania wiadomości.

3) Oceny ustalane są w stopniach według skali określonej w Statucie Szkoły 4) Sprawdzanie osiągnięć i postępów uczniów cechuje:

a) obiektywizm,b) indywidualizm,c) konsekwencja,d) systematyczność,e) jawność.

5) Każdy dział programowy kończy się testem lub pracą klasową.6) Prace klasowe zapowiedziane są przynajmniej na tydzień wcześniej, ich termin jest odnotowany w dzienniku w

momencie zapowiedzi.7) Sprawdzian z 1,2 lub 3 lekcji może odbywać się bez zapowiedzi.8) Prace kontrolne wymienione w punkcie 7 nie mogą trwać dłużej niż 15 minut.9) Uczeń może być w semestrze 2 razy lub 1 raz (gdy jest 1 godzina tygodniowo) nieprzygotowany do lekcji, z

wyjątkiem zapowiedzianych prac kontrolnych, jednak musi to zgłosić przed zajęciami. Nauczyciel odnotowuje ten fakt w dzienniku, nie ma to wpływu na ocenę końcową. Zgłoszenie przez ucznia nie przygotowania po wywołaniu go do odpowiedzi pociąga za sobą wpisanie oceny niedostatecznej.

10) Ilość ocen wystawianych w ciągu okresu nie powinna być mniejsza niż tygodniowa liczba godzin plus jeden. Odstępstwo od tej zasady możliwe jest jedynie w ostatnim okresie nauki.

11) Na każdej lekcji mogą być sprawdzone ilościowo prace domowe, zaś jakościowo w miarę potrzeb, nie rzadziej jednak niż raz w semestrze.

12) Uczeń nieobecny (nieobecność usprawiedliwiona) na sprawdzianie pisemnym ma obowiązek zaliczenia sprawdzianu w ciągu dwóch tygodni od pojawienia się w szkole. Nie zaliczenie sprawdzianu w przewidzianym terminie pociąga za sobą wpisanie oceny niedostatecznej.

13) Uczeń, który uzyskał ze sprawdzianu ocenę niezadowalającą ma prawo poprawy tej oceny w ciągu dwóch tygodni od zapoznania się z oceną w terminie uzgodnionym przez nauczyciela. Pod upływie dwóch tygodni ocena ze sprawdzianu nie podlega poprawie.

14) Ocena końcowa nie jest średnią ocen cząstkowych.

II Szczegółowe wymagania edukacyjne na poszczególne oceny

Temat lekcji Zagadnienia Wymagania konieczne

(ocena dopuszczająca)

Uczeń:

Wymaganiapodstawowe

(ocena dostateczna)

Uczeń potrafi to,co na ocenę

dopuszczającą, oraz:

Wymaganiarozszerzające(ocena dobra)

Uczeń potrafi to, co na

ocenę dostateczną, oraz:

Wymaganiadopełniające (ocena

bardzo dobra)

Uczeń potrafi to, co na ocenę dobrą,

oraz:

Wymaganiawykraczające

(ocena celująca)

Uczeń potrafi to,co na ocenę

bardzo dobrą, oraz:

EUROPA I ŚWIAT PO 1815 ROKU1. Kongreswiedeński

– okolicznościzwołaniakongresuwiedeńskiego i jego główni uczestnicy– przebieg obrad kongresowych– najważniejsze decyzjekongresu– powstanieŚwiętegoPrzymierza

– wyjaśnia znaczenie terminów: kongres wiedeński, Święte Przymierze– zna daty: kongresu wiedeńskiego (X 1814 – VI 1815 r.), zawarcia Świętego Przymierza (IX 1815 r.)– identyfikujepostacie: Napoleona Bonaparte,Aleksandra I,Franciszka IHabsburga,Fryderyka Wilhelma III

– wyjaśnia znaczenie terminów:legitymizm,równowaga sił,restauracja, federacja– zna daty: bitwy pod Lipskiem X 1813 r.), kapitulacji Napoleona (IV 1814 r.), podpisania Aktu końcowego traktatuwersalskiego (VI 1815 r.),– identyfikujepostacie: Klemensa von Metternicha, Charlesa de

– wyjaśnia znaczenie terminów: „sto dni” Napoleona, koncert mocarstw, ład wiedeński (system kongresowy)– zna daty:detronizacjiNapoleona (IV 1814 r.), „stu dni”Napoleona (II-VI 1815 r.), bitwy pod Waterloo (18 VI 1815 r.)– identyfikujepostacie: Ludwika XVIII, RobertaStewarta

– zna daty: zajęcia Francji przez wojska VI koalicji (1814 r.), podpisania tajnego traktatu austriacko-francusko-pruskiego (I 1815 r.)– identyfikujepostacie: Karla vonHardenberga,AndriejaRazumowskiego, KarlaRoberta Nesselrode, Piusa VII– omawiaokoliczności i skutki powrotu do władzy

– ocenia, któredecyzje kongresu wiedeńskiegozapadły zgodnie zPrzyjętymi wcześniejzasadami, a które z ich pominięciem– ocenia możliwość rzeczywistejrealizacji zasad ładu europejskiegoprzyjętych nakongresiewiedeńskim.

– wskazuje na mapie państwa, któreodgrywałynajważniejszą rolę podczas kongresuwiedeńskiego,– przedstawiazasady nowego ładu europejskiegoprzyjęte nakongresiewiedeńskim– wyjaśnia, jaki był cel powstaniaŚwiętego Przymierza.

Talleyranda– przedstawiaprzyczyny iokolicznościzwołania kongresuwiedeńskiego– wyjaśnia, kto idlaczego odniósł największe korzyści z decyzji przyjętych podczas kongresu wiedeńskiego– przedstawia, jakie korzyści zustaleń obradkongresuwiedeńskiegoodniosły WielkaBrytania, Rosja,Prusy i Austria– omawia decyzje kongresuwiedeńskiegowobec Francji– przedstawiadecyzje kongresu wiedeńskiego wobec państwniemieckich iwłoskich.

Castlereagh, Arthura Wellesleya– wskazuje na mapie nabytki terytorialne mocarstw koalicjiantynapoleońskiej, uzyskane przez nie nakongresiewiedeńskim– omawia przebieg obrad kongresuwiedeńskiego– wyjaśnia, z jakich powodów i w jakim celu Austria, Francja i Wielka Brytania podpisały tajnytraktat– omawia decyzje kongresuwiedeńskiego wobecNiderlandów i Szwajcarii– przedstawiadecyzje kongresuwiedeńskiego wobec państwskandynawskich.

NapoleonaBonapartego we Francji w 1815 r.– przedstawiadodatkowe regulacje podjęte przezkongres wiedeński.

2. Europa pokongresie

– przeciwnicy ładu wiedeńskiego

– zna daty: rewolucji lipcowej we Francji

– wyjaśnia znaczenie terminów:

– wyjaśnia znaczenie terminów:

– wyjaśnia znaczenie terminów:

– ocenia skuteczność ruchów

wiedeńskim – bunty wpaństwachwłoskich– państwaniemieckie pokongresiewiedeńskim– Francja w okresie restauracji– rewolucjalipcowa we Francji– Hiszpania po wojnachnapoleońskich– Belgia –narodzinykrólestwa

(27–29 VII 1830 r.), powstaniabelgijskiego (X 1830 r.)– wymieniaprzyczyny sprzeciwu w Europie przeciwko ładowiwiedeńskiemu.

karbonariusze,Młode Włochy,Młoda Europa, Związek Celny– wskazuje namapie kraje, wktórych w latach 20. i 30. XIX w.doszło dowystąpieńrewolucyjnych– omawiaprzyczyny i skutki wybuchu rewolucji lipcowej we Francji– przedstawiaprzyczyny iokolicznościpodziału Królestwa Niderlandów.

ordonanse, karliści– wyjaśnia, o czym świadcząinterwencje zbrojnepodejmowane przez Austrię,Rosję i Francję winnych krajach– omawiadziałalność ruchu karbonariuszy w pierwszej połowie XIX w.– przedstawiasytuację wpaństwachniemieckich i Austrii po kongresiewiedeńskim– charakteryzujesytuację we Francji w okresierestauracji.

burszowie, ultrasi– wyjaśnia, dlaczego karbonariuszom było trudno osiągnąć cele założone w ichprogramie– wyjaśnia, jakie były przyczyny konfliktów wewnętrznych w Hiszpanii wpierwszej połowie XIX w.

rewolucyjnych w Europie w latach 20. i 30. XIX w.

3. Rewolucja przemysłowa

– przyczynyrewolucjiprzemysłowej– postęptechniczny i rozwój przemysłu– WielkaBrytania wpierwszej

– wyjaśnia znaczenie terminów: rewolucja przemysłowa, klasa robotnicza,inteligencja– omawia przyczyny i skutki rewolucji przemysłowej– przedstawia skutki

– wyjaśnia znaczenie terminów:akumulacja kapitału, pruska droga do kapitalizmu, dualizm ekonomiczny,gospodarkaekstensywna– wskazuje na

– wyjaśnia wpływ przemian wrolnictwie narewolucjęprzemysłową– wymienia kraje, w których w drugiej połowie XIX w.nastąpił największy

– omawia zmiany w dziedzinie metalurgii– przedstawiaczynniki, któredecydowały oszybkimrozwojuprzemysłowymNiemiec, Francji i

– ocenia społeczne i polityczne skutki rewolucji przemysłowej

połowie XIX w.– rewolucjaprzemysłowa poza Wielką Brytanią– rozwójtransportu– przemianyspołeczne ipolityczne– wynalazkipierwszejpołowy XIXw.

upowszechnienia maszyny parowej.

mapie najbardziej uprzemysłowioneregiony Europy– charakteryzuje przemianyspołeczne ipolityczne będące następstwemrewolucjiprzemysłowej– wyjaśnia, dlaczego Wielka Brytaniastała się kolebką rewolucjiprzemysłowej– przedstawia nowe rozwiązania wdziedzinietransportu ikomunikacji.

rozwój kolejnictwa– omawia przejawy mechanizacjiprzemysłuwłókienniczego i jej skutki– wymienia ośrodki rozwoju przemysłu w państwachEuropejskich.

Belgii– wymieniawynalazki pierwszej połowy XIX w.

4. Nowe idee – liberalizm– ideologiakonserwatywna– początki ruchu robotniczego– działalnośćczartystów– socjalizmutopijny– narodzinykomunizmu– budzenie się

– wyjaśnia znaczenie terminów:liberalizm,konserwatyzm, strajk, związekzawodowy,socjalizm, komunizm– zna datęOpublikowania ManifestuKomunistycznego (1848 r.)

– wyjaśnia znaczenie terminów: liberalizm ekonomiczny,reakcjonizm,czartyzm, socjalizm utopijny, proletariat, marksiści– omawiaokolicznościnarodzin ruchurobotniczego– przedstawia

– wyjaśnia znaczenie terminów:,leseferyzm, torysi, falanster– wyjaśnia, z jakich grup społecznych wywodzili sięzwolennicyliberalizmu ikonserwatyzmu– przedstawia cele brytyjskich

– wyjaśnia znaczenie terminów:dialektyka, luddyści– przedstawia iporównuje postulaty socjalizmuutopijnego inaukowego.

– omawia i ocenia działalność Roberta Owena.

świadomościnarodowej

– identyfikujepostacie: Adama Smitha, Johna Stuarta Milla,Edmunda Burke’a, Karola Marksa,Fryderyka Engelsa– przedstawiapolityczne igospodarcze założenia liberalizmu ikonserwatyzmu.

metody i skutkidziałalnościczartystów– omawia cele idążenia liberałów orazkonserwatystów w pierwszej połowie XIX w.

związków narodowych– opisujeokoliczności iprzejawy budzenia się świadomości narodowej wspołeczeństwach europejskich.

5. Kulturapierwszej połowy XIX wieku

– klasycyzm– romantyzm – duch epoki– literatura okresu romantyzmu– nowe mody i styl życia– muzyka isztukiplastyczne

– wyjaśnia znaczenie terminów:klasycyzm,romantyzm– zna czas dominacji romantyzmu (I poł. XIX w.)– identyfikujepostacie: Johanna WolfgangaGoethego, George’a Gordona Byrona, Fryderyka Schillera, Adama Mickiewicza, JuliuszaSłowackiego,Ludwiga vanBeethovena,

– wyjaśnia znaczenie terminów:orientalizm,eklektyzm– zna czas dominacji klasycyzmu(początek XIX w.),– identyfikujepostacie:Jacques’a-Louisa Davida,Aleksandra Puszkina, Honoré de Balzaca, Charlesa Dickensa, Eugène’a Delacroix, Francisca Goyi– przedstawia cechy malarstwa, rzeźby i

– wyjaśnia znaczenie terminów: dandyzm, korporacjonizmstudencki, neogotyk, neoromanizm– zna czas dominacji stylu empire (1800–1815 r.)– identyfikujepostacie: MichaiłaLermontowa,Waltera Scotta,Edgara Allana Poe, Jane Austen,Ferenca Liszta– przedstawia cechy stylu empire– omawiaokoliczności

– identyfikuje postacie:Jeana-Auguste’a-Dominique’a Ingresa, Bertela Thorvaldsena, Antonia Canovy, KarlaFriedrichaSchinkla, Leo von Klenza, Sándora Petöfiego, Giacoma Leopardiego,Stendhala, Horace’a Walpole’a, Mary Shelley,Théodore’a Géricaulta, Caspara Davida Friedricha,

– ocenia wpływliteratury, muzyki i malarstwaromantycznego na rozbudzenie świadomości narodowej Europejczyków w I poł. XIX w.

Fryderyka Chopina, RobertaSchumanna– wymienia cechy romantyzmu.

architekturyklasycyzmu– omawia cechycharakterystyczne literatury,malarstwa i muzyki w okresieromantyzmu.

narodzinromantyzmu– wyjaśnia wpływ romantyzmu namodę i styl życia– przedstawiatematykę, którąpodejmowalimalarze w epoce romantyzmu.

Franza Schuberta, Hectora Berlioza, FelixaMendelssohn-Bartholdy’ego,Françoisa Rude’a, Pierre’a-Jeana Davida d’Angersa– porównuje cechy styluklasycystycznego i romantycznego w malarstwie.

6. Ameryka w pierwszej połowie XIX wieku

– AmerykaŁacińska napoczątku XIX w.– początki walki o niepodległość w Ameryce Łacińskiej– dekolonizacja AmerykiPołudniowej– niepodległość Brazylii– Meksyk iAmerykaŚrodkowa– Stany Zjednoczone napoczątku XIX w.– wojny

– wyjaśniaznaczenie terminu: doktryna Monroego– zna datęsformułowaniadoktryno Monroego (1823 r.)– identyfikuje postać Jamesa Monroego– wyjaśnia, w jakich okolicznościachdoszło do ogłoszenia doktryny Monroego i jak ją uzasadniano.

– wyjaśniaznaczenie terminu: izolacjonizm– zna daty wojny amerykańsko-meksykańskiej (1846–1848 r.)– wskazuje namapie etapyrozwojuterytorialnegoStanówZjednoczonych w XIX w.– omawia proces rozwojuterytorialnegoStanówZjednoczonych

– wyjaśnia znaczenie terminów: Kreole, Metysi– zna daty: proklamowanianiepodległościMeksyku (1821 r.),Brazylii (1822 r.),Boliwii (1825 r.), bitwy pod Alamo (1836 r.)– identyfikujepostacie: SimonaBolivara, AntoniaLopeza de Santa Anna– wskazuje na mapie państwa Ameryki Południowej, które

– wyjaśnia znaczenie terminu:libertadorzy– zna daty:proklamowanianiepodległości Haiti (1804 r.), Kolumbii (1810 r.), Wenezueli (1811 r.), bitwy pod Boyacá (1819 r.), bitwy pod Ayacucho (1824 r.), bitwy pod Buena Vista (1847 r.)– identyfikujepostacie: Dominique’aToussaintaLouverture’a,

– ocenia społeczne skutki rozwojuterytorialnego USA.

amerykańsko-meksykańskie– walkiAmerykanów zIndianami

AmerykiPółnocnej.

najwcześniejuzyskałyniepodległość– przedstawiaorganizację koloniihiszpańskich wAmeryce Łacińskiej– omawia strukturę społeczną wkoloniachhiszpańskich– przedstawia etapy walki koloniihiszpańskich oniepodległość– charakteryzujeprzyczyny i skutkikonfliktuamerykańsko-meksykańskiego w pierwszej połowie XIX w.

Francisca deMirandy, Jose de San Martina– przedstawiaokolicznościuzyskanianiepodległości przez Haiti– opisuje proces walki koloniihiszpańskich oniepodległość– wyjaśnia, jaką rolę odegrali libertadorzy w walce o wolność kolonii hiszpańskich– wyjaśnia, w jakich okolicznościach niepodległość uzyskały Meksyk i kraje AmerykiŚrodkowej.

7. Wiosna Ludów – Europa wprzededniu Wiosny Ludów– rewolucjalutowa weFrancji– rewolucje wkrajachniemieckich– rewolucja w

– wyjaśnia znaczenie terminów: Wiosna Ludów, parlament frankfurcki– zna daty: Wiosny Ludów (1848–1849 r.), obrad parlamentu frankfurckiego (V 1848 – VII 1849 r.), Wiosny Ludów w

– wyjaśnia znaczenieterminów: warsztatynarodowe,konstytucjaoktrojowana– zna daty: wybuchu Wiosny Ludów we Francji (22 II 1848 r.), ogłoszenia IIRepubliki we Francji

– wyjaśnia znaczenie terminów:bonapartyści,bankiety– zna daty:powstaniaczerwcowego we Francji (VI 1848 r.), uchwalenia nowej konstytucji we

– zna daty: klęski wojsk węgierskich pod Világos (1849 r.), rozruchów wPaństwie Kościelnym (XI 1848 r.),powołania Republiki Rzymskiej (II 1849 r.), przejęcia władzy

– ocenia polityczne i społeczne skutki Wiosny Ludów w Europie.

Wiedniu ipowstaniewęgierskie– Wiosna Ludów we Włoszech– bilans Wiosny Ludów

państwachniemieckich (III 1848 – VII 1849 r.)– wskazuje na mapie kraje, w którychdoszło do wystąpień rewolucyjnych– wymieniaspołeczne, polityczne inarodowościowe przyczyny Wiosny Ludów– wyjaśnia, dlaczego parlamentfrankfurcki niedoprowadził do zjednoczeniaNiemiec.

(II 1848 r.), zamachu stanu LudwikaNapoleonaBonaparte (XII 1851 r.), ogłoszenia II Cesarstwa we Francji (XII 1852 r.), wybuchu Wiosny Ludów w państwachniemieckich (III 1848 r.),wybuchu Wiosny Ludów w Austrii (III 1848 r.), powstania na Węgrzech (III 1848 – VIII 1849 r.), zniesieniapańszczyzny iwprowadzeniauwłaszczenia wmonarchiihabsburskiej (IX 1848 r.), wybuchu wiosny Ludów we Włoszech (III 1848 r.)– identyfikujepostacie: Ludwika NapoleonaBonaparte,FryderykaWilhelma IV,

Francji (XI 1848 r.), pierwszych wyborów prezydenckich we Francji (XII 1848 r.), odezwy Fryderyka Wilhelma IV doludności Berlina (III 1848 r.), ogłoszenia nowej konstytucji wPrusach (1850 r.), ogłoszenianiepodległościWęgier i detronizacjiHabsburgów (IV 1848 r.), wkroczenia wosk rosyjskich na Węgry (V 1849 r.), zwołaniaparlamentuaustriackiego (VII 1848 r.), przejęcia władzy przezFranciszka Józefa (XII 1848 r.), bitwy pod Custozą (VII 1848 r.), bitwy pod Novarą (III 1849 r.)– identyfikujepostacie: LajosaKossutha, Sándora Petöfiego, Iwana

przez WiktoraEmanuela II (1849 r.), zdobycia Rzymu przezFrancuzów (VII 1849 r.),pokoju wMediolanie (VIII 1849 r.)– identyfikujepostacie:Ferdynanda IDobrotliwego,JosephaRadetzky’ego– wskazuje czynniki, które zadecydowały o klęsce powstania węgierskiego– przedstawiaokoliczności i skutki interwencjifrancuskiej weWłoszech– charakteryzuje kwestię narodową w monarchiihabsburskiej wlatach 1848–1849 r.

Franciszka Józefa, Wiktora Emanuela II– wyjaśnia, w jaki sposób czynniki ekonomicznewpłynęły na wybuch Wiosny Ludów– omawia przyczyny wybuchu Wiosny Ludów we Francji– wymienia reformy polityczne ispołeczneprzeprowadzone we Francji w czasieWiosny Ludów– omawia przyczyny wybuchu Wiosny Ludów w krajach niemieckich i wmonarchiihabsburskiej– przedstawia bilans Wiosny Ludów.

Paskiewicza, Karola Alberta, Piusa IX– wskazuje na mapie kraje w którychdoszło dointerwencji siłkontrrewolucyjnych– przedstawiaproces narastania konfliktówspołecznych,narodowych ipolitycznych wEuropie w I połowie XIX w.– omawia przebieg Wiosny Ludów we Francji– opisuje sposób, w jaki władzę weFrancji przejąłLudwik Bonaparte– przedstawiaokolicznościzwołania i znaczenieparlamentufrankfurckiego– charakteryzuje przebieg i skutki Wiosny Ludów w Prusach– przedstawia

przebieg wydarzeń rewolucyjnych w Austrii i naWęgrzech– omawia skutki Wiosny Ludów w Austrii i naWęgrzech– charakteryzuje przebieg Wiosny Ludów w państwach włoskich.

8. Rosja iTurcja wpołowie XIXwieku

– Bałkany napoczątku XIX wieku– wojna Greków o niepodległość– imperiumcarów„żandarmemEuropy”– powstaniedekabrystów– wojnakrymska– odwilżposewastopolska w Rosji

– wyjaśniaznaczenie terminu: odwilżposewastopolska– zna daty wojny krymskiej (1853–1856 r.)– identyfikujepostacie:Aleksandra I,Aleksandra II,Aleksandra III– wyjaśnia, dlaczego Rosję nazywano „żandarmemEuropy”– opisuje przyczyny i skutki wojnykrymskiej.

– wyjaśnia znaczenie terminów:dekabryści,panslawizm,samodzierżawie– zna daty:proklamowanianiepodległości Grecji (1822 r.), powstaniadekabrystów (1825 r.), oblężeniaSewastopola (1854–1855 r.), kongresu w Paryżu (1856 r.),reformyuwłaszczeniowej w Rosji (1861 r.)– identyfikuje postać Mikołaja I

– wyjaśnia znaczenie terminu: ziemstwa– zna daty: masakry na Chios (1822 r.),bitwy pod Navarino (1827 r.), wojnyrosyjsko-tureckiej (1828–1829 r.), bitwy pod Synopą (1853 r.), bitwy pod Bałakławą (1854 r.)– identyfikujepostacie: IwanaDybicza, KonradaRylejewa,AleksandraBestużewa– wskazuje na mapie tereny, na których toczyły się wojny

– wyjaśnia znaczenie terminów: władyka, filhellenowie– zna daty:powstaniaserbskiegoprzeciwko Turcji (1815 r.), nadaniaSerbii nieformalnej autonomii przez Turcję (1817 r.),konwencjiakermańskiej (1826 r.), wyprawy AleksandraIpsilantisa doMołdawii (1821 r.), zdobycia Missolungi przez Turków (1826 r.), zdobycia

– ocenia rolęantytureckiegopowstaniaAleksandraIpsilantisa wrozbudzeniugreckich dążeńniepodległościowych– ocenia politykę wewnętrznąAleksandra I– ocenia reformy przeprowadzone w Rosji w okresieodwilżyposewastopolskiej.

– omawia przyczyny i skutki powstania dekabrystów– charakteryzuje reformywewnętrzne w Rosji w okresie odwilżyposewastopolskiej– wyjaśnia, dlaczego państwa EuropyZachodniejzdecydowały się nainterwencję w spór rosyjsko-turecki.

rosyjsko-tureckie w XIX w.– podaje przykłady walki narodówbałkańskich oniezależność– omawia proces narastania greckich dążeńniepodległościowych– przedstawiaprzebieg i skutki walk Greków oniepodległość– opisuje przebieg wojny krymskiej– wyjaśnia, dlaczego główne działania wojennepodczas wojny w latach 1853–1856 r. toczyły się naPółwyspieKrymskim.

Adrianopola przez Rosjan (1829 r.),pokoju wAdrianopolu (1829 r.), traktatu londyńskiego (1830 r.), przejęcia władzy w Grecji przez OttonaWittelsbacha (1832 r.), założeniaTowarzystwaPołudniowego iTowarzystwaPółnocnego (1821 r.)– identyfikujepostacie: MiłoszaObrenovića,AleksandraIpsilantisa, Ottona Wittelsbacha, Pawła Pestela, Sergiusza Trubeckiego, Piotra Czaadajewa– przedstawiasytuację polityczną na Bałkanach napoczątku XIX w.

POLACY W OKRESIE POWSTAŃ NARODOWYCH1. Ziemiepolskie wlatach 1815–1830

– sprawa polska na kongresiewiedeńskim

– wyjaśnia znaczenie terminu:Kongresówka

– wyjaśnia znaczenie terminu: ziemie zabrane

– wyjaśnia znaczenie terminu: regulacja– zna daty:

– zna daty: utworzenia Korpusu Litewskiego (1817

– ocenia wpływreform F. K.Druckiego-

– podział ziem polskich po kongresiewiedeńskim– KrólestwoPolskie– ziemie polskie podpanowaniem Prus– KrólestwoGalicji i Lodomerii– Rzeczpospolita Krakowska– rozwójgospodarczyKrólestwaPolskiego– gospodarka w zaborze pruskim i austriackim– kultura ioświata naziemiach polskich w latach 1815–1830 r.

– zna daty:powstaniaKrólestwaPolskiego (1815 r.), nadania konstytucji KrólestwuPolskiemu (XI 1815 r.)– identyfikujepostacie: AdamaJerzegoCzartoryskiego, Aleksandra I– wskazuje namapie podział ziem polskich pokongresiewiedeńskim– wymienia decyzje kongresuwiedeńskiego w sprawie polskiej– przedstawiapostanowieniakonstytucjiKrólestwaPolskiego.

– zna daty:powstania Wielkiego KsięstwaPoznańskiego irzeczypospolitej Krakowskiej (1815 r.), założeniaUniwersytetuWarszawskiego (1816 r.), założenia UniwersytetuLwowskiego (1817 r.)– identyfikujepostacie: FryderykaWilhelma III,Franciszka IHabsburga,Stanisława Staszica, FranciszkaKsawerego Druckiego-Lubeckiego,Joachima Lelewela– wskazuje na mapie ośrodki przemysłowe na ziemiach polskich pod zaborami– opisuje ustrójKrólestwa Polskiego– przedstawia

powołania sejmu prowincjonalnego w Wielkim Księstwie Poznańskim (1824 r.), utworzeniagalicyjskiego sejmu stanowego (1817 r.),uchwalenia konstytucjiRzeczypospolitej Krakowskiej (1815 r.), powstania Banku Polskiego (1828 r.), rozpoczęcia procesu uwłaszczenia w Królestwie Prus (1807 r.), zapoczątkowania procesu regulacji w Prusach (1816 r.), wprowadzenia ustawy o regulacji w Wielkim Księstwie Poznańskim (1823 r.), po-wstania Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Lwowie (1817 r.)– identyfikuje postacie: Józefa Zajączka, Antoniego

r.),zniesienia cełpomiędzyKrólestwem Polskim a Rosją (1822 r.),powstanieTowarzystwaKredytowegoZiemskiego (1825 r.), powstania Ziemstwa Kredytowego wPoznaniu (1821 r.)– wyjaśnia, dlaczego Polakom zależało na przyłączeniu ziem zabranych doKrólestwaKongresowego– wyjaśnia, jakie znaczenie dlapolskiej kulturymiała działalność Józefa Maksymiliana Ossolińskiego– porównuje rozwój gospodarczy ziem polskich podzaborami w I poł. XIX w.

Lubeckiego narozwój gospodarczy Królestwa Polskiego.

sytuację polityczną ziem polskich pod zaborem pruskim i austriackim po 1815 r.– wymienia ośrodki przemysłoweKrólestwa Polskiego– przedstawiareformy F. K.Druckiego-Lubeckiego– charakteryzuje rozwój kulturypolskiej w latach 1815–1830 r.

Radziwiłła,StanisławaWodzickiego, Izabeli Czartoryskiej, Józefa MaksymilianaOssolińskiego,Stanisława Kostki Potockiego– przedstawiastosunek Rosji do sprawy polskiej po 1813 r.– przedstawia sytuację ziem zabranych po 1815 r.– omawia sytuację polityczną wRzeczypospolitej Krakowskiej– charakteryzuje rozwój gospodarczy Królestwa Polskiego, Rzeczypospolitej Krakowskiej oraz ziem zaborupruskiego iaustriackiego– opisuje rozwój oświaty na ziemiach polskich pod

zaborami w latach 1815–1830 r.– wymienia placówki naukowe iakademickiedziałające naziemiach polskich w pierwszej połowie XIX w.

2. Genezapowstanialistopadowego

– konstytucja a realna władza w KrólestwiePolskim– legalnaopozycjapolityczna– początkidziałalnościspiskowej– Wolnomularstwo Narodowe iTowarzystwoPatriotyczne– KrólestwoPolskie wprzededniupowstania

– wyjaśnia znaczenie terminu: cenzura prasowa– zna datę założenia SprzysiężeniaPodchorążych (1828 r.)– identyfikujepostacie: Adama Mickiewicza,Mikołaja I, Piotra Wysockiego– przedstawiasytuację polityczną w KrólestwiePolskim w latach 1828–1830 r.– wyjaśnia, w jaki sposób car łamał konstytucję nadaną KrólestwuPolskiemu.

– wyjaśnia znaczenie terminu: kaliszanie– zna daty: założenia Wolnomularstwa Narodowego (1819 r.), powstaniaTowarzystwaPatriotycznego (1821 r.), koronacji Mikołaja I na króla Królestwa Polskiego (1829 r.)– identyfikujepostacie:KonstantegoRomanowa,WalerianaŁukasińskiego– określa, jakie uprawnienia wzakresie władzy ustawodawczej i wykonawczej

– zna daty: likwidacji jawności obradsejmu w Królestwie Polskim (1825 r.),powołaniaTowarzystwaFilomatów (1817 r.), powstaniaZgromadzeniaFilaretów (1820 r.)– identyfikujepostacie: Nikołaja Nowosilcowa,Bonawentury iWincentegoNiemojowskich,Tomasza Zana,SewerynaKrzyżanowskiego– opisujerzeczywistośćpolityczną Królestwa

– porównuje zapisy konstytucyjne zrzeczywistościąpolityczną Królestwa Polskiego– wymienia czynniki, które zadecydowały o tym, że armiaKrólestwa Polskiego była doborowąformacją zbrojną.

– ocenia stosunek wielkiego księcia Konstantego doPolaków– przedstawia iocenia postawyPolaków wobeczaborcy rosyjskiego przed powstaniem listopadowym– ocenia wpływksięcia Konstantego i NikołajaNowosilcowa na życie polityczneKrólestwa Polskiego w latach 20.XIX w.– ocenia, które z wydarzeńbezpośredniowpłynęły narozpoczęciepowstania

gwarantowałacarowi i królowi konstytucja– wymieniaprzykłady legalnej i nielegalnej opozycji politycznej wKrólestwie Polskim– omawianajważniejszepostulaty kaliszan– wyjaśnia, dlaczego w KrólestwiePolskim zaczęłypowstawaćorganizacjekonspiracyjne.

Polskiego w latach 1815–1830 r.– charakteryzuje działalność legalnej opozycji politycznej i jej skutki– przedstawiaprzyczyny powstania organizacjispiskowych pod zaborem rosyjskim– charakteryzuje działalnośćWolnomularstwa Narodowego iTowarzystwaPatriotycznego– omawiaorganizację armii Królestwa Polskiego.

listopadowego.

3. Powstanielistopadowe

– wybuchpowstania– od próbporozumienia do detronizacji– wojna polsko-rosyjska– powstanielistopadowe na areniemiędzynarodowej

– wyjaśnia znaczenie terminu: noclistopadowa– zna daty: nocylistopadowej (29/30 XI 1830 r.), bitwy pod Grochowem (25 II 1831 r.), bitwy pod Ostrołęką (26 V 1831 r.)– identyfikuje

– wyjaśnia znaczenie terminów:belwederczycy,dyktator– zna daty: zdobycia Arsenału (29/30 XI 1830 r.), uznaniapowstanialistopadowego za narodowe przez sejm (18 XII 1830 r.),

– zna daty:ukonstytuowania się RząduTymczasowego (3 XII 1830 r.), ogłoszenia się J. Chłopickiegodyktatorempowstania (5 XII 1830 r.), bitwy pod Dobrem (17 II 1831

– zna datęsamosądów w Warszawie (VIII 1831 r.),– identyfikujepostacie: Ludwika Nabielaka,Antoniego Giełguda, DezyderegoChłapowskiego, Klementyny

– oceniaprzygotowaniaspiskowców dowywołaniapowstania wKrólestwie Polskim– ocenia decyzje sejmu powstańczego– ocenia, czypowstanielistopadowe miało

– walki na ziemiach zabranych– upadekpowstania– czy powstanie listopadowe miało szansepowodzenia?– udział kobiet w powstaniulistopadowym

postacie: PiotraWysockiego, Adama JerzegoCzartoryskiego,Józefa Chłopickiego, Jana Skrzyneckiego,– przedstawiaokoliczności, wjakich podjętodecyzję o wybuchu powstanialistopadowego– wymienianajważniejsze bitwy powstanialistopadowego.

uchwaleniadetronizacji Mikołaja I przez sejm (25 I 1831 r.), bitwy pod Stoczkiem (14 II 1831 r.), bitew pod Wawrem i Dębem Wielkim (31 III 1831 r.), bitwy pod Iganiami (10 IV 1831 r.), szturmu wojsk rosyjskich na Warszawę (6–8 IX 1831 r.)– identyfikujepostacie: wielkiego księcia Konstantego, IgnacegoPrądzyńskiego,Iwana Paskiewicza, JanaKrukowieckiego, Józefa Sowińskiego, Emilii Plater– wskazuje na mapie tereny objętedziałaniamipowstańczymi– charakteryzuje działalnośćprzywódcówpowstania od jego

r.), wybuchupowstania na Litwie (III 1831), ostatniego posiedzenia sejmu powstańczego (23 IX 1831 r.)– identyfikujepostacie: JózefaZaliwskiego,SewerynaGoszczyńskiego, KsaweregoDruckiego-Lubeckiego, Juliana UrsynaNiemcewicza,Joachima Lelewela, MaurycegoMochnackiego,Iwana Dybicza,Michała Radziwiłła, HenrykaDembińskiego,Józefa Dwernickiego,– omawia przebieg nocy listopadowej– wyjaśnia, dlaczego część działaczypolitycznych iwojskowychrozpoczęła

Hoffmanowej– wyjaśnia, dlaczego powstańcy liczyli na interwencję Francji– opisuje przebieg działańpowstańczych na ziemiach zabranych– wyjaśnia, cospowodowało wzrostzaangażowaniapatriotycznego wśród kobiet.

szanse powodzenia.

rozpoczęcia dowybuchu wojny z Rosją– przedstawiaokoliczności upadku Warszawy– omawiaokoliczności upadku powstanialistopadowego.

rokowania z carem– opisuje przebieg wojny polsko-rosyjskiej– omawiastrategiczne plany dowódców armii polskiej w wojnie polsko-rosyjskiej– wyjaśnia, jakie znaczenie dla losów powstanialistopadowego miał brak wiaryw jego zwycięstwo wśród wyższychdowódców– omawia postawy głównych polityków polskich po wybuchu powstanialistopadowego– wymienia błędy popełnione przez politycznych iwojskowychprzywódcówpowstanialistopadowego.

4. WielkaEmigracja

– emigracjapopowstaniowa– życie polityczne

– wyjaśnia znaczenie terminów: zsyłka, Wielka Emigracja

– wyjaśnia znaczenie terminów: katorga, emisariusz

– zna daty:ogłoszenia amnestii przez cara (XI 1831

– zna daty: założenia TowarzystwaLiterackiego

– oceniakulturotwórczą rolę Wielkiej Emigracji

emigrantów– działaniamiędzynarodowe Hotelu Lambert– pozostałe ośrodki życiaemigracyjnego– kultura polska na emigracji– emigracja po Wiośnie Ludów

– zna daty:powstania Hotelu Lambert (1831 r.),powstaniaTowarzystwaDemokratycznego Polskiego (1832 r.)– identyfikujepostacie: Adama JerzegoCzartoryskiego,Wiktora Heltmana, TadeuszaKrępowieckiego, Adama Mickiewicza, Juliusza Słowackiego– wskazuje na mapie państwa, przez które wiodły główne szlaki emigrantów polskich po powstaniulistopadowym,– przedstawia zasięg i kierunki emigracji polskiej– wymienia obozy polityczne Wielkiej Emigracji i organizacje

– zna daty:ogłoszenia Małego Manifestu TDP (1832 r.), ogłoszeniaWielkiegoManifestu TDP (1836 r.), powstaniaGromad LuduPolskiego (1835 r.),– identyfikujepostacie: Joachima Lelewela, Stanisława Worcella,ZygmuntaKrasińskiego,Cypriana Kamila Norwida– wskazuje na mapie najważniejsze ośrodki Wielkiej Emigracji– omawia represje po powstaniulistopadowym– wyjaśnia, dlaczego emigracjępopowstaniową określa się mianem Wielkiej Emigracji– charakteryzuje program polityczny obozu

r.), założenia Komitetu NarodowegoPolskiego (XII 1831 r.), powstaniaMłodej Polski (1834 r.),założeniaZjednoczeniaEmigracji Polskiej (1837 r.)– identyfikuje postać Józefa Dwernickiego– opisuje warunki życia polskichzesłańców– omawia stosunek państw i narodów europejskich dopolskich emigrantów– wyjaśnia, jakie znaczenie dlasprawy polskiejmiałamiędzynarodowa działalność Hotelu Lambert– opisuje życiekulturalne Polaków przebywających na emigracji we Francji.

Polskiego w Paryżu (1832 r.), założenia Biblioteki Polskiej w Paryżu (1839 r.),założeniaTowarzystwaPomocy Naukowej (1832 r.)– identyfikuje postać TomaszaMalinowskiego,– przedstawiazałożeniaprogramowe idziałalnośćorganizacji węglarzy polskich– omawia losypolskich emigrantów po Wiośnie Ludów.

– ocenia rolęWielkiej Emigracji wpodtrzymywaniu myśliniepodległościowej.

politycznepolskich emigrantów.

konserwatywnego i demokratycznego polskiej emigracji– charakteryzuje założeniaprogramowe idziałalność Gromad Ludu Polskiego.

5. Ziemie polskie w latach1831–1846

– uciskpopowstaniowy w Królestwie Polskim– likwidacjaodrębnościKrólestwaPolskiego– międzynarodowe reperkusjepowstanialistopadowego– sytuacja naziemiach zabranych i pod zaboremaustriackim– początki pracy organicznej– konspiracja na ziemiach polskich– powstaniekrakowskie 1846 r.– rabacja galicyjska

– wyjaśnia znaczenie terminów: rusyfikacja, germanizacja, praca organiczna, rabacja galicyjska– zna daty: wybuchu powstaniakrakowskiego (20/21 II 1846 r.), rabacjigalicyjskiej (1846 r.)– identyfikujepostacie: Edwarda Dembowskiego,Jakuba Szeli– wymienia represje popowstaniowe w Królestwie Polskim– przedstawiaprzebieg i skutkipowstaniakrakowskiego.

– wyjaśnia znaczenie terminów: cytadela, Statut Organiczny, „nocpaskiewiczowska”, gubernia– zna daty: nadania StatutuOrganicznego (1832 r.), „nocypaskiewiczowskiej” (1833–1856 r.),wkroczenia wojsk rosyjskich iaustriackich doKrakowa (4 III 1846 r.)– identyfikujepostacie: IwanaPaskiewicza,Fryderyka WilhelmaIV, KarolaMarcinkowskiego, Hipolita

– zna daty: umowy w Münchengrätz (1833 r.), założenia Zemsty Ludu (1832 r.), wprowadzenia stanu wojennego wKrólestwie Polskim (1833 r.),wprowadzenia nauki j. rosyjskiego (1839 r.), przeprowadzenia zmianadministracyjnych w Królestwie Polskim (1837 r.),zlikwidowaniaodrębnościsądowniczejKongresówki (1841 r.), wprowadzeniarosyjskiego systemu monetarnego (1847 r.), utworzeniaKonfederacji

– zna daty:ogłoszenia encykliki papieża Grzegorza XVI Cum primum (1832 r.), założenia „Kasyna” w Gostyniu (1835 r.), powołania TowarzystwaNaukowej Pomocy (1841 r.), okupacji Rzeczypospolitej Krakowskiej przez wojska austriackie (1836–1841 r.)– identyfikujepostacie: Grzegorza XVI, GustawaPotworowskiego, Leona Sapiehy,HenrykaKamieńskiego, Jana Alcyato– przedstawia

– ocenia skuteczność pracy organicznej w staraniach ozachowaniepolskości.

Cegielskiego,SzymonaKonarskiego, Piotra Ściegiennego– wskazuje na mapie obszar powstania krakowskiego,tereny objęterabacją galicyjską– omawia politykę represji w Królestwie Polskim popowstaniulistopadowym– charakteryzuje początki pracyorganicznej wzaborze pruskim– wyjaśnia przyczyny wybuchu powstania w Rzeczypospolitej Krakowskiej w 1846 r.– omawia przyczyny i skutki rabacjigalicyjskiej.

Powszechnej Narodu Polskiego (1837 r.), powołania Związku Narodu Polskiego (1839 r.), założenia Związku Plebejuszy (1842 r.),ukonstytuowania się Rządu Narodowego Rzeczypospolitej Polskiej (22 II 1846 r.)– identyfikujepostacie: JózefaZaliwskiego, Eduarda Flottwella,DezyderegoChłapowskiego,LudwikaMierosławskiego, WalentegoStefańskiego,LudwikaGorzkowskiego, Jana Tyssowskiego,AleksandraGrzegorzewskiego– omawia proces likwidacji odrębności Królestwa Polskiego po powstaniu

międzynarodowe reperkusjepowstanialistopadowego– wyjaśnia, dlaczego partyzantkaZaliwskiego miała niewielkie szanse powodzenia.

listopadowym– przedstawiarepresjepopowstaniowe na ziemiach zabranych– omawia proces ograniczaniaautonomii Wielkiego KsięstwaPoznańskiego– opisuje działalność gospodarcząPolaków w zaborze austriackim– charakteryzuje działalnośćkonspiracyjną na ziemiach polskich po powstaniulistopadowym– omawia program polityczno-społeczny Rządu Narodowego w powstaniukrakowskim– przedstawiazmiany w położeniu społeczeństwa w Królestwie Polskim po powstaniulistopadowym.

6. Wiosna Ludów i odwilżposewastopolska

– Wiosna Ludów w zaborze pruskim– powstaniewielkopolskie 1848 r.– działalnośćPolaków wKrólestwiePruskim, na Śląsku i Pomorzu po 1848 r.– Wiosna Ludów w zaborzeaustriackim– skutki Wiosny Ludów w Galicji– początkiukraińskiego ruchu narodowego– Polacy podczas europejskiej Wiosny Ludów– odwilżposewastopolska w Królestwie Polskim

– zna daty:zakończeniauwłaszczeniachłopów wKrólestwie Pruskim (1850 r.), zniesienia pańszczyzny wGalicji (1848 r.),początku odwilży posewastopolskiej w Królestwie Polskim (1856 r.)– opisuje przejawy odwilżyposewastopolskiej wKrólestwie Polskim.

– wyjaśnia znaczenie terminów: serwituty, asymilacja– zna daty:powołania Komitetu Narodowego wPoznaniu (1848 r.), kapitulacji Krakowa (IV 1848 r.)– identyfikujepostacie: Ludwika Mierosławskiego,Wilhelma I, Józefa Bema, Aleksandra II– omawia przebieg i skutki WiosnyLudów w zaborze pruskim– omawia przebieg Wiosny Ludów z zaborze austriackim– przedstawia skutki Wiosny Ludów w Galicji.

– zna daty: ugody w Jarosławcu (IV 1848 r.), powstaniawielkopolskiego (1848 r.), bitwy pod Miłosławiem (IV 1848 r.), założenia Ligi Polskiej (1848 r.)– identyfikujepostacie: KarlaWilhelma vonWillisena, Franciszka Stadiona, Franciszka Józefa I, Agenora Gołuchowskiego, HenrykaDembińskiego,AndrzejaZamoyskiego,LeopoldaKronenberga– wyjaśnia, czym różniło siępowstaniewielkopolskie od poprzednich zrywów narodowych– przedstawiadziałalność Polaków w zaborze pruskim

– zna daty:powstaniaTowarzystwaPrzyjaciół Nauk (1857 r.), powołania KomitetuNarodowego i Gwardii Narodowej w Krakowie (1848 r.), powstania RadyNarodowej weLwowie (1848 r.),zawiązania się Głównej RadyRuskiej we Lwowie (V 1848 r.)– identyfikujepostacie: Floriana Ceynowy, Gustawa Potworowskiego, Leona Przyłuskiego,Józefa Lompy,Emanuela Smolki, Gustawa Gizewiusza, Wiktora Heltmana, HryhoryjaJachymowycza, Franciszka Smolki, Wacława Zaleskiego, Wilhelma vonHammersteina,

– ocenia skuteczność działańgospodarczych i oświatowych w okresie odwilżyposewastopolskiejdla sprawy polskiej.

po Wiośnie Ludów– wyjaśnia, dlaczego wydarzeniaWiosny Ludów nieobjęły Królestwa Polskiego– przedstawia udział Polaków w europejskiej Wiośnie Ludów– charakteryzuje proces asymilacji Żydów w Królestwie Polskim.

Aleksandra Bacha, WojciechaChrzanowskiego– wyjaśnia, dlaczego niepowodzeniaWiosny Ludówzamknęło epokęzrywów narodowych w zaborze pruskim– wyjaśnia, w jaki sposób byłapodtrzymywana świadomośćnarodowa wśród Polaków żyjących na Pomorzu i Śląsku– omawia proces kształtowania się świadomościnarodowej wśród Ukraińców.

7. Powstanie styczniowe

– demonstracje patriotyczne i„polskie czasy”– próbakompromisu i przygotowania do powstania– wybuchpowstaniastyczniowego– przebieg walk

– wyjaśnia znaczenie terminów: „biali”, „czerwoni”, branka– zna daty:przeprowadzenia branki (14/15 I 1863 r.),wybuchu powstania styczniowego (22/23 I 1863 r.), ukazucarskiego o

– wyjaśnia znaczenie terminów: rewolucja moralna, tajnepaństwo polskie, partia powstańcza– zna daty:utworzenia Dyrekcji Krajowej „białych” (XII 1861 r.),ogłoszenia dekretów o reformie

– wyjaśnia znaczenie terminów:millenerzy, żuawi śmierci– zna daty:powstaniaTowarzystwaRolniczego (1858 r.), demonstracji w Warszawie (II 1861 r.), rozwiązania

– zna daty:powołania rządu K. Majewskiego (V 1863 r.), bitwy pod Opatowem (II 1864 r.), powstaniazabajkalskiego (1866 r.)– identyfikujepostacie: Ignacego Chmieleńskiego,

– ocenia, które z powstańnarodowych –listopadowe czystyczniowe – miało większe szansepowodzenia.

powstańczych– sprawa polska na areniemiędzynarodowej– bilans zmagań powstańczych– powstaniestyczniowe naziemiach zabranych

uwłaszczeniuchłopów (III 1864 r.)– identyfikujepostacie: Aleksandra Wielopolskiego, Romualda Traugutta– przedstawiabezpośrednieprzyczyny wybuchu powstaniastyczniowego– omawia bilans zmagań powstania styczniowego.

szkolnictwa,oczynszowaniu chłopów irównouprawnieniu Żydów (1862 r.),powołania KomitetuCentralnegoNarodowego (1862 r.), ogłoszeniaManifestuTymczasowegoRządu Narodowego (22 I 1863 r.),przejęcia dyktatury przez R. Traugutta (X 1863 r.)– identyfikuje postacie: Ludwika Mierosławskiego, MarianaLangiewicza,Aleksandra II,Ottona vonBismarcka– opisuje wybuch powstaniastyczniowego oraz kształtowanie się władz powstańczych– omawia cechycharakterystyczne walk powstańczych

Delegacji Miejskiej iTowarzystwaRolniczego (1861 r.), wprowadzeniażałoby narodowej i stanu oblężenia w Królestwie Polskim (1861 r.), objęciadyktatury przez L. Mierosławskiego (II 1863 r.), objęciadyktatury przez M. Langiewicza (III 1863 r.), bitwy podMałogoszczem (III 1863 r.), bitew pod Chrobrzem iGrochowiskami (III 1863), konwencji Alvenslebena (II 1863 r.)– identyfikujepostacie: Edwarda Jürgensa, Zygmunta Sierakowskiego,MichaiłaGorczakowa,LeopoldaKronenberga,JarosławaDąbrowskiego,Fiodora Berga,

Karola Majewskiego, Józefa Hauke-Bosaka, Aleksandra Waszkowskiego– wyjaśnia, dlaczego władzompowstańczymzależało, abypowstanie objęło swoim zasięgiem ziemie zabrane– wskazuje różnice w programachpolitycznychśrodowiskpatriotycznych w przededniupowstaniastyczniowego– omawia relacje między „białymi” i „czerwonymi” w przededniupowstania– charakteryzuje i porównuje siływałczące obu stron.

– przedstawianajważniejszepośrednie ibezpośrednieprzyczyny wybuchu powstaniastyczniowego.

Stanisława Brzóski, Piusa IX, Michaiła Murawjowa– wskazuje na mapie terenynajważniejszychstarć podczaspowstaniastyczniowego– omawia postawy Polaków wobeczaborców popowstaniulistopadowym– przedstawiaokolicznościnarastanianastrojówpowstańczych w Królestwie Polskim– wyjaśnia, jakie znaczenie miałażałoba narodowa ogłoszona w 1861 r.– przedstawia zmiany we władzachpowstaniastyczniowego i ich skutki polityczne i militarne– omawia sprawę polską na arenie

międzynarodowej w czasie powstania styczniowego.

ŚWIAT W LATACH 1860–19141. StanyZjednoczone w drugiej połowie XIX wieku

– dualizmspołeczno-ekonomicznyStanówZjednoczonych– problemniewolnictwa– wybuch wojny domowej– wojna secesyjna– skutki wojnysecesyjnej– USA w drugiej połowie XIX wieku

– wyjaśnia znaczenie terminów: secesja, Unia, Konfederacja, wojna totalna,izolacjonizm– zna daty: wojny secesyjnej (1861–1865 r.)– identyfikuje postać Abrahama Lincolna– omawia różnice w podejściu dokoncepcji ustrojowej między Północą a Południem– wyjaśnia, dlaczego wojnę secesyjną można uznać za wojnę totalną.

– wyjaśnia znaczenie terminów: abolicjonizm, eksterminacja– zna daty: wybrania Abrahama Lincolna na prezydenta (1860 r.), ogłoszeniasecesji przezKarolinę Południową (XII 1860 r.), ataku na Fort Sumter (12 IV 1861 r.), ogłoszenia Proklamacjiemancypacyjnej (IX 1862 r.), zniesienia niewolnictwa (1863 r.), bitwy podGettysburgiem (1-3 VII 1863 r.), zabójstwa prezydenta Lincolna (14 IV 1865 r.)– identyfikujepostacie: Roberta F. Lee, Ulyssesa S. Granta

– wyjaśnia znaczenie terminów:osadnictwofarmerskie, plantacja, jankesi,Ku-Klux-Klan– zna daty:powstania Johna Browna (1859 r.), I bitwy nad Bull Run (VII 1861 r.), bitwy nad Antietam (IX 1862 r.), zdobycia Nowego Orleanu (V 1862 r.), uchwalenia Ustawy o osadnictwie (V 1862 r.), podpisania aktu bezwarunkowej kapitulacji wAppomattox (9 IV 1865 r.)– identyfikujepostacie: Johna Browna, Jeffersona Davisa, Williama T. Shermana– wyjaśnia, na czym

– zna daty:kompromisuMissouri (1820 r.), sprawy Dreda Scotta (1847 r.), bitew pod Fredericksburgiem i Chancellorsville (1862 r.), zdobycia Vicksburga (1863 r.)– identyfikujepostacie: Dreda Scotta, PhilipaSheridana– porównuje armie stron walczących w wojnie secesyjnej– przedstawia wpływ wybitnychdowódcówwojskowych na losy wojny secesyjnej– wymienia czynniki, które zadecydowały o porażce wojsk Konfederacji wstarciu z Unią.

– ocenia sposób rozwiązaniaproblemuniewolnictwa wczasie wojnysecesyjnej i jego społeczne skutki.

– przedstawiaróżnice w rozwoju gospodarczym ispołecznym USA– omawia skutki wojny secesyjnej– wymienia czynniki umożliwiające stały wzrost wartościprodukcjigospodarczej USA.

polegał dualizm w rozwoju społeczno-ekonomicznymStanówZjednoczonych– charakteryzuje problemniewolnictwa w USA przed wybuchem wojny secesyjnej– przedstawiaokolicznościwybuchu wojnysecesyjnej– omawia przebieg działań zbrojnych w czasie wojnysecesyjnej– przedstawiarozwój gospodarczy USA po wojniesecesyjnej.

2. Zjednoczenie Włoch

– różne koncepcje zjednoczenia Włoch– polityka Camillo Cavoura wobec Francji– politykazagraniczna IICesarstwa

– wyjaśnia znaczenie terminu: Czerwony Krzyż– zna daty:„wyprawy tysiąca” (V 1860 r.), wojny z Austrią (1866 r.), zjednoczenia Włoch (1871 r.)

– wyjaśnia znaczenie terminów:risorgimento,„wyprawa tysiąca”– zna daty: bitew pod Magentą iSolferino (VI 1859 r. ), powstaniaCzerwonego Krzyża

– wyjaśnia znaczenie terminu: „czerwone koszule”– zna daty: rozejmu w Villafranca diVerona (1859 r.),plebiscytu wśrodkowychWłoszech (1860 r.),

– wyjaśnia znaczenie terminu: bersalierzy– zna daty: zamachu terrorystycznego na Napoleona III (1858 r.), układu francuski-sardyńskiego w Plombières-les-Bains (1858 r.),

– przedstawia iocenia sytuacjęPaństwa Kościelnego w kontekściepowstania Królestwa Włoch.

Francuskiego– wojna z Austrią– zjednoczenie kraju– powstanieKrólestwa Włoch

– identyfikujepostacie: GiuseppeGaribaldiego,Wiktora Emanuela II, Camillo Cavoura– wymienia etapy jednoczenia Włoch.

(1863 r.), bitwy pod Custozzą (VI 1866 r.)– identyfikujepostacie: GiuseppeMazziniego,Napoleona III– przedstawia okoliczności powstania Czerwonego Krzyża– opisuje etapyjednoczenia Włoch– wymienia główne wydarzeniapolityczne wEuropie, którewpłynęły nazjednoczenie Włoch.

zajęcia Królestwa Obojga Sycylii przez Garibaldiego (X 1860), koronacji Wiktora Emanuela II na króla Włoch (III 1861 r.), pokoju w Wiedniu (1866 r.), przyłączenia Rzymu do Królestwa Włoch (1870 r.)– identyfikujepostacie: Jeana-Henri’ego Dunanta, Franciszka Józefa I, Piusa IX– wskazuje na mapie etapy jednoczenia Włoch– przedstawia różne koncepcjejednoczenia Włoch– opisuje stosunki Królestwa Sardynii z Francją i ich wpływ na procesjednoczenia Włoch– przedstawiaprzebieg i skutki wojny Królestwa Sardynii z Austrią– wyjaśnia, dlaczego

interwencji francuskiej wMeksyku (1861-1863 r.), ultimatum austriackiego wobec Królestwa Sardynii (1859 r.)– charakteryzuje politykę zagraniczną Francji za czasów II Cesarstwa i jej skutki– omawia różnice w rozwojugospodarczym Włoch.

Pius IX ogłosił się „więźniemWatykanu”– omawia politykę Włoch pozjednoczeniu.

3. Zjednoczenie Niemiec ipowstanieAustro-Węgier

– koncepcje zjednoczenia Niemiec– wojny z Danią i Austrią– wojnafrancusko-pruska– powstanie IIRzeszy– powstaniedualistycznejmonarchii austro-węgierskiej

– zna daty:wojny prusko-duńskiej (1864 r.), wojny prusko-austriackiej (1866 r.), wojny francusko-pruskiej (1870-1871 r.), proklamowania II Rzeszy Niemieckiej (18 I 1871 r.)– identyfikujepostać: Ottona von Bismarcka– przedstawia rolę Prus w jednoczeniu państw niemieckich– wyjaśnia, jakie znaczenie dla Europy miało powstanie cesarstwaniemieckiego.

– wyjaśnia znaczenie terminów: Związek Północnoniemiecki, „żelazny kanclerz”– zna daty:objęcia stanowiska premiera rządupruskiego przez O. von Bismarcka (1862 r.), bitwy podSadową (VII 1866 r.), utworzenia ZwiązkuPónocnoniemieckiego (1867 r.), bitwy pod Sedanem (IX 1870 r.), zdobycia Metzu (X 1870 r.), pokoju weFrankfurcie nadMenem (V 1871 r.), powstania dualistycznejmonarchii austro-węgierskiej (1867 r.)– identyfikuje

– wyjaśnia znaczenie terminu: depesza emska– zna daty:układu prusko-francuskiego (1865 r.), sojuszu prusko-sardyńskiego (1866 r.), pokoju w Pradze (VIII 1866 r.),nadania konstytucji części austriackiej monarchiihabsburskiej (1867 r.)– identyfikujepostacie: Helmutha von Moltke, Agenora RomualdaGołuchowskiego– wskazuje na mapie etapy jednoczenia Niemiec– omawia koncepcje jednoczenia Niemiec– przedstawia

– zna daty:podpisania rozejmu w wojnie francusko-pruskiej (I 1871 r.), ery Bacha (1849–1859 r.), dyplomu październikowego (1860 r.), patentu ludowego (1861 r.)– identyfikujepostacie: Leopolda Hohenzollerna, Aleksandra vonBacha, GyulyAndrássy’ego– wyjaśnia, na czym polegała przewaga armii pruskiej nad wojskami innych krajów europejskich– omawia strukturę narodowościową Austro-Węgier.

– ocenia politykę O. von Bismarcka i jego wpływ na stosunki międzynarodowe.

postacie: Wilhelma IHohenzollerna, Franciszka Józefa I, Napoleona III– charakteryzuje politykę Ottona von Bismarcka– wyjaśnia, na czym polegał pruskimilitaryzm– przedstawiaokolicznościproklamowania II Rzeszy Niemieckiej.

przyczyny, przebieg i skutki wojny prusko-duńskiej– przedstawiaprzyczyny, przebieg i skutki wojny prusko-austriackiej– omawia przyczyny, przebieg i skutki wojny francusko-pruskiej– przedstawiaprzyczyny i skutki powstaniadualistycznejmonarchii austrowęgierskiej.

4. Kolonializm – nowa falakolonializmu– kolonizacja Afryki– konfliktykolonialne wAfryce– posiadłościeuropejskie w Azji– potęga imperium brytyjskiego– walki o wpływy w Chinach– światowe szlaki handlowe

– wyjaśnia znaczenie terminów:kolonializm, PaxBritannica– zna czas dominacji Pax Britannica (1856–1914 r.)– identyfikuje postać Wiktorii I– omawia przyczyny ekspansji kolonialnej mocarstweuropejskich w XIX w.– wyjaśnia, dlaczego

– wyjaśnia znaczenie terminu: dominium– zna daty:powstania sipajów (1857–1859 r.), I wojny opiumowej (1839–1842 r.),powstania tajpingów (1851–1864 r.), II wojny opiumowej (1856-1860 r.),budowy KanałuSueskiego (1859–1869 r.)– identyfikuje

– wyjaśnia znaczenie terminów: mahdi, Burowie– zna daty:przekształceniaEgiptu w protektorat brytyjski (1882 r.), rozpoczęcia podboju Algierii przez Francję (1830 r.), zajęcia Tunezji przezFrancuzów (1881 r.), powstania Mahdiego w Sudanie (1881–1898 r.),

– zna daty: bitwy pod Aduą (1896 r.), bitwy pod Isandlwaną (1878 r.), rozwiązania Kompanii Wschodnioindyjskiej (1858 r.)– przedstawiaprzykłady walki mieszkańców Afryki z Europejskimikolonizatorami– tłumaczy, dlaczego niektóre zamorskie

– ocenia politykę kolonialna Wielkiej Brytanii.

Wielką Brytanię nazywano „imperium, nad którym niezachodzi słońce”.

postacie: CecilaJohna Rhodesa,Ferdinanda deLessepsa– wymieniaprzyczyny kolonizacji Afryki– omawia walkę państw europejskich o wpływy w Chinach– wyjaśnia, jakie znaczenie miałabudowa kanałów łączących morza i oceany.

traktatu w Nankinie (1842 r.), budowy Kanału Kilońskiego (1887–1895 r.),budowy KanałuPanamskiego (1881–1914 r.), uzyskania statusu dominium przez Kanadę (1867 r.) i Australię (1901 r.)– identyfikujepostacie: Henry’ego Mortona Stanleya, DavidaLivingstone’a,MuhammadaAhmada (Mahdiego)– wskazuje na mapie posiadłościkolonialne państw europejskich w XIX w.– omawia proces kolonizacji Afryki– przedstawiaproces kolonizacji Azji– opisuje strategię, jaka przyświecała Brytyjczykom przy zajmowaniu

kraje takie jakKanada i Australia uzyskały statusdominium– wyjaśnia, dlaczego Brytyjczycy nie chcieli pogodzić się z istnieniemniezależnychrepublik burskich– uzasadnia,dlaczego działania europejskichmocarstw w Azji różniły się od ich postępowania w koloniachafrykańskich.

kolejnych kolonii– wymieniaprzyczyny wybuchu w Indiach powstania przeciwkoBrytyjczykom w 1857 r.– opisuje etapypowstawaniabrytyjskiegoimperiumkolonialnego.

5. Nowy podziałpolityczny świata

– Europa pod koniec XIX w.– wojna rosyjsko-turecka– kongres berliński– Stany Zjednoczone na przełomie wieków– Japonia –mocarstwoazjatyckie– wojny burskie– wojna rosyjsko-japońska

– wyjaśnia znaczenie terminów:militaryzm, polityka otwartych drzwi– zna daty: kongresu berlińskiego (VI–VII 1878 r.), wojnyrosyjsko-japońskiej (1904–1905 r.)– identyfikujepostacie: Wiktorii I, Mikołaja II– przedstawiapolityczną rolępaństw europejskich pod koniec XIX w.– wymieniakonsekwencjerywalizacji mocarstw na

– wyjaśnia znaczenie terminów: „sojusz trzech cesarzy”,szogun, epoka Meiji, obóz koncentracyjny– zna daty: „sojuszu trzech cesarzy” (1873 r.), epoki Meiji (1868–1912 r.), I wojny burskiej (1880–1881 r.), II wojny burskiej (1899–1902 r.),powstania bokserów w Chinach (1899–1901 r.)– identyfikujepostacie: Aleksandra II, Ottona vonBismarcka,

– wyjaśnia znaczenie terminu: dyplomacja dolarowa– zna daty: wojny rosyjsko-tureckiej (1877–1878 r.),pokoju w SanStefano (III 1878 r.), uzupełnieniadoktryny Monroe’a (1904 r.), powstania Związku AfrykiPołudniowej (1910 r.), bitwy pod Mukdenem (II–III 1905 r.), bitwy pod Cuszimą (V 1905 r.), traktatu pokojowego w Portsmouth (IX 1905 r.), aneksji

– wyjaśnia znaczenie terminu: nawalizm– zna daty:antytureckiegopowstania wHercegowinie (1875 r.), Bułgarii, Serbii i Czarnogórze (1876 r.), tajnej konwencji Rosji i Austro-Węgier (1877 r.),oblężenia Plewny (1878 r.), bitwy pod Płowdiwem (I 1878 r.), wojnyamerykańsko-hiszpańskiej (1898 r.), konferencjipokojowej w Paryżu (1898 r.), sojuszu

– ocenia wpływkongresuberlińskiego na ład międzynarodowy– ocenia politykę Brytyjczyków wobec Burów.

DalekimWschodzie.

Mutsuhito, Cecila Johna Rhodesa– wskazuje na mapie kierunki ekspansji Japonii– omawia przyczyny i skutki modernizacji Japonii w II połowie XIX w.– przedstawiaprzyczyny i skutki wojen burskich– omawia przyczyny i skutki powstania bokserów w Chinach– przedstawiaprzyczyny i skutki wojny rosyjsko-japońskiej.

Korei przez Japonię (1910 r.)– identyfikujepostacie: Benjamina Disraeliego,TheodoraRoosevelta, Paula Krugera– wskazuje na mapie tereny będące strefą wpływów brytyjskich na DalekimWschodzie– omawia politykę zagraniczna Stanów Zjednoczonych w II połowie XIX w.– wyjaśnia, na czym polegała polityka dolarowa USA– wyjaśnia, jakie były skutki przełamania przez Amerykanów izolacji Japonii– przedstawia przebieg wojny rosyjsko-japońskiej– charakteryzuje politykę nowych mocarstw

brytyjsko-japońskiego (1902 r.), zdobycia Port Artur (I 1905 r.)– identyfikuje postać Alfreda ThayeraMahana– omawia przyczyny, przebieg i skutki wojny rosyjsko-tureckiej w latach 1877–1878 r.– wyjaśnia, czym różniły się decyzje kongresuberlińskiego od tych, które zapadły w 1815 r. w Wiedniu– wyjaśnia, jaki wpływ na politykę międzynarodową miał konflikt między Koroną Brytyjską a Burami w Afryce.

światowych –StanówZjednoczonychi Japonii.

6. Epoka węgla i stali

– przemiany wrolnictwie– rozwój nauk przyrodniczych– rozwój przemysłu– zmiany wtransporcie ikomunikacji– eraelektryczności– rozwójtelekomunikacji– stare i nowepotęgi gospodarcze– migracje

– wyjaśnia znaczenie terminów:płodozmian,asymilacja– zna daty:ogłoszenia teorii doboru naturalnego i ewolucyjnej genezy gatunków (1859 r.), skonstruowaniatelefonu (1876 r.), udoskonaleniażarówki (1880 r.)– identyfikujepostacie: CharlesaDarwina, MariiSkłodowskiej-Curie, Thomasa Edisona, Grahama Bella,Alfreda Nobla– wyjaśnia, jakie znaczenie miałateoria ewolucjiogłoszona przez Ch. Darwina– wyjaśnia, dlaczego wiek XIX określa się mianem „wieku

– wyjaśnia znaczenie terminów:melioracja, teoria ewolucji– zna daty:skonstruowania lampy naftowej (1853 r.),opracowania układu okresowegopierwiastków (1869 r.), skonstruowania turbiny parowej (1884 r.),wynalezieniaczterosuwowego silnika spalinowego (1876 r.), pierwszego udanego lotu samolotem (1903 r.), ustanowieniaNagrody Nobla (1901 r.)– identyfikujepostacie: Dymitra Mendelejewa,Ignacego

– wyjaśnia znaczenie terminu: melting pot– zna daty: odkrycia promieniotwórczości (1896 r.), odkrycia polonu i radu (1898 r.), uruchomienia pierwszej elektrowni miejskiej w Nowym Jorku (1882 r.),opatentowaniaradiostacji (1896 r.), pierwszej publicznej transmisji radiowej (1909 r.),opatentowaniadynamitu (1867 r.)– identyfikujepostacie: KarolaOlszewskiego,ZygmuntaWróblewskiego, Johna Daltona,Georga Ohma,Michaela Faradaya, Antoine'a Henriego Becquerela,Wernera von

– zna daty: odkrycia J. Daltona (1808 r.), teoriielektromagnetyzmu (1820 r.), odkrycia praw oporuelektrycznego (1826 r.), wynalezienia aluminium (1827 r.)– identyfikujepostacie: JönsaJacoba Berzeliusa, Humphry’a Davy’ego, Pierre’a Curie, HansaChristiana Orsteda, Rudolfa Virchowa, Charlesa Parsonsa, Étienne’a Lenoira, Nikolausa Otto– przedstawiaprzyczynynierównomiernego rozwoju rolnictwa w II połowie XIX w.– omawia przemiany w dziedzinieprodukcji stali i

– ocenia wpływ przemiancywilizacyjnych XIX w. na standard życia społeczeństwaeuropejskiego.

węgla i stali”. Łukasiewicz,Gottlieba Daimlera, Karla Benza, Rudolfa Diesla, Wilbura i Orville’a Wrightów, GuglielmaMarconiego– przedstawiazałożenia teoriiewolucji Ch. Darwina– wymienia cechy charakterystyczne ery elektryczności– wyjaśnia, jakie znaczenie miałrozwójtelekomunikacji– wymieniapaństwa, którepełniły rolę potęg gospodarczych w II połowie XIX w.

Siemensa– wskazuje na mapie główne kierunkimigracjiEuropejczykówna przełomie XIX i XX w.– omawia przemiany w rolnictwie w II połowie XIX w.– wymienia najważniejsze wynalazki w dziedzinie chemii, fizyki i naukbiologicznych– przedstawiaprzyczyny coraz większejpopularnościnowych środków transportu napoczątku XX w.– omawia zmiany w transporcie ikomunikacji– charakteryzuje zjawisko migracji w II połowie XIX w.

surówki żelaza– omawia przemiany w przemyślechemicznym.

7. Przemiany ustrojowe i noweideologie

– upowszechnienie się systemówdemokratycznych

– wyjaśnia znaczenie terminów:demokratyzacja,

– wyjaśnia znaczenie terminów:anarchizm,

– wyjaśnia znaczenie terminów: wigowie, torysi, syndykalizm,

– wyjaśnia znaczenie terminu: darwinizm społeczny

– ocenia wpływnowych ruchów i partii politycznych

– rozwój partiipolitycznych ipodziałideologicznysystemówpartyjnych– anarchiści isyndykaliści– I Międzynarodówka– Komuna Paryska– socjaldemokracja i komunizm– chrześcijańska demokracja– nacjonalizm– syjonizm

partia polityczna, komunizm,pluralizm,nacjonalizacja,nacjonalizm,antysemityzm– identyfikuje postać Karola Marksa– wyjaśnia, na czym polegałademokratyzacjażycia politycznego– przedstawiaokolicznościnarodzin i skutki nacjonalizmu.

proletariusze,laicyzacja,socjaldemokracja, bolszewicy,społeczna nauka Kościoła, chadecja, syjonizm, szowinizm– zna daty:wprowadzeniapowszechnegoprawa dla mężczyzn we Francji (1848 r.), uzyskania prawwyborczych przez kobiety w Nowej Zelandii (1893 r.), Komuny Paryskiej (III–V 1871 r.), utworzenia IIMiędzynarodówki (1889 r.), ogłoszenia encykliki Rerum novarum przezLeona XIII (1891 r.)– identyfikujepostacie: Michaiła Bakunina, Piotra Kropotkina,Eduarda Bernsteina, Leona XIII,– omawia kierunki rozwoju partii

komunardzi,rewizjonizm,reformizm,mienszewicy– zna daty:założenia IMiędzynarodówki (1864 r.), szturmu wersalczyków na Paryż (V 1871 r.), I ŚwiatowegoKongresuSyjonistycznego (1897 r.)– identyfikuje postacie: Georgesa Sorela, Jeana Blanca, Louisa Blanqui, Pierre’a Proudhona,JarosławaDąbrowskiego,WaleregoWróblewskiego, Theodora Herzla– przedstawiasystemy wyborcze w państwacheuropejskich– opisuje system partyjny Wielkiej Brytanii– przedstawia

– zna daty:powstania Partii Pracy (1900 r.),powołania Komitetu Centralnego Gwardii Narodowej (III 1871 r.), wyborów doKomuny Paryża (III 1871 r.)– identyfikujepostacie: FernandaPelloutiera, Louisa Adolphe,a Thiersa, FlorianaTrawińskiego, Karla Kautsky‘ego, Alexandre’a Milleranda, Lwa Martowa– wyjaśnia, dlaczego działaniaanarchistów cieszyły się uznaniemrewolucjonistów– tłumaczy, dlaczego Polacy chętnie wstępowali wszeregirewolucjonistów– wyjaśnia, dlaczego Leona XIII nazywano

na procesdemokratyzacjipaństweuropejskich.

politycznych wEuropie– wyjaśnia, jakie możliwości dawało robotnikompowstanie partii socjalistycznych– przedstawianarodziny i założenia programowechrześcijańskiejdemokracji– przedstawiaokolicznościwybuchu i skutki Komuny Paryskiej.

założeniaprogramoweanarchistów,syndykalistów,socjalistów isocjaldemokratów– omawia okoliczności zwołania I i II Międzynarodówki– przedstawiaprzebieg Komuny Paryskiej– omawia przyczyny i skutki rozłamu w ruchusocjalistycznym w II połowie XIX w.– omawia przyczyny powstania ruchu syjonistycznego.

„papieżemrobotników”.

8. Piękna epoka – rozwójcywilizacyjny i zmiany w życiu codziennym– zmiany wmiastach– rozwój medycyny i higieny– emancypacja kobiet– upowszechnienie

– wyjaśnia znaczenie terminów:emancypacja,realizm, naturalizm, impresjonizm,symbolizm, secesja, kultura masowa– identyfikuje postacie: LudwikaPasteura, Wilhelma Röntgena, Fryderyka

– wyjaśnia znaczenie terminów:sufrażystki,eklektyzm– zna daty:wynalezienia lampyrentgenowskiej (1895 r.),skonstruowaniakinematografu (1895 r.)

– wyjaśnia znaczenie terminów:mikrobiologia,antyseptyka,postimpresjonizm, akademizm,historyzm– zna daty:wybudowania wieży Eifla (1889 r.), pierwszej

– identyfikujepostacie: Ignaza Semmelweisa,Josepha Listera,Paula Bergera, Paula Ehrlicha, PaulaVerlaine’a, Arthura Rimbauda,Gustave’a Courbeta, Jeana-FrançoisaMilleta, Gustave’a

– ocenia wpływrozwoju medycyny i higieny na poprawę jakości i długości życia– ocenia siłęoddziaływaniapopkultury i sportu masowego na życie społeczeństw.

oświaty– rozwójczytelnictwa iliteratury– malarstwo iarchitekturaprzełomu wieków– kultura masowa i upowszechnienie sportu

Nietzschego, Honoré de Balzaca,Aleksandra Dumasa, Juliusza Verne’a, Claude’a Moneta, Vincenta van Gogha– wymienia zmiany wprowadzane w miastach naprzełomie XIX i XX w., które wpłynęły na poprawę życiaich mieszkańców– przedstawia cechy charakterystyczne kultury masowej– omawia znaczenie oświaty i nauki dla postępucywilizacyjnego.

– identyfikujepostacie: Florence Nightingale, Lwa Tołstoja, Auguste’a Comte’a, Gustave’a Eiffella, Auguste’a i Louisa Lumière– omawia przemiany w życiu codziennym społeczeństwa w II połowie XIX w.– wyjaśnia, jakie znaczenie miało wprowadzenie pod koniec XIX w.powszechnejedukacji– omawia rolę kina i sportu wupowszechnieniu kultury masowej– przedstawiagłówne postulaty ruchuemancypacyjnego na przełomie XIX i XX w.

nowożytnejolimpiady w Atenach (1896 r.)– identyfikuje postacie: CharlesaDickensa, Rudyarda Kiplinga, Josepha Conrada, Herberta Georga Wellsa,Marka Twaina, Jacka Londona, Fiodora Dostojewskiego, Antona Czechowa, Henriego Bergsona, ArthuraSchopenhauera, Gustave’a Flauberta, Émile’a Zoli, Marcela Prousta,Pierre’a-Auguste’a Renoira, EdgaraDegasa, Paula Cézanne’a, Paula Gauguina, Antonia Gaudi, Pierre’a de Coubertina– przedstawiarozwój medycyny i higieny– omawia przyczyny narodzin ruchu

Moreau, Arnolda Böcklina, Gustava Klimta– przedstawiaprzykłady dziełliterackich, które weszły do kanonu literatury światowej II połowy XIX w.– przedstawiaokolicznościodrodzenia się idei igrzysk olimpijskich– charakteryzuje główne prądyumysłowe II połowy XIX i początku XX w.

emancypacyjnego i jego skutki– przedstawiakierunki w rozwojufilozofii schyłku XIX w.– wymienia kierunki w rozwojumalarstwaeuropejskiego końca XIX w.– omawia cechycharakterystyczne malarstwa iarchitektury IIpołowy XIX ipoczątków XX w.– opisuje przyczyny i charakter zmian w trybie życiamieszkańcówwielkich miast.

ZIEMIE POLSKIE W LATACH 1864–19141. Ziemiepolskie popowstaniustyczniowym

– represje po upadku powstania styczniowego– prześladowania Kościołakatolickiego iunickiego– Kulturkampf w zaborze pruskim

– wyjaśnia znaczenie terminu:Kulturkampf– zna daty: wprowadzenia j. rosyjskiego jako obowiązkowego w szkołach (1869 r.), ogłoszenia

– wyjaśnia znaczenie terminów: „noc apuchtinowska”, rugi pruskie– zna daty:wprowadzenia j. rosyjskiego jako urzędowego wKrólestwie Polskim

– wyjaśnia znaczenie terminów: generał-gubernator, tajne komplety– zna daty:powołania Komitetu Urządzającego (1864 r.), reformyadministracyjnej w

– wyjaśnia, w jakim celu Hakatapodsycała wspołeczeństwieniemieckimantypolskieuprzedzenia– porównujesytuację polskiej

– ocenia postawy Polaków wobecpolityki zaborcówpo powstaniustyczniowym– ocenia rolę Kościoła w walce zzaborcami– ocenia skuteczność

– Germanizacja– Hakata i ustawa kagańcowa– autonomiagalicyjska– system polityczny Galicji w dobieautonomii

Kulturkampfu (1871 r.), buntu dzieci we Wrześni (1901 r.), nadania autonomii Galicji (1867–1869 r.)– przedstawia cechy charakterystyczne polityki rusyfikacji– przedstawia cechy charakterystyczne politykigermanizacji.

(1865), „nocyapuchtinowskiej” (1879–1897 r.),powstania Hakaty (1894 r.),uchwalenia tzw. ustawy kagańcowej (1908 r.), noweli osadniczej (1904 r.)– identyfikujepostacie: Fiodora Berga, Aleksandra Apuchtina,MieczysławaLedóchowskiego, Wilhelma IHohenzollerna,Michała Drzymały, Agenora Romualda Gołuchowskiego– omawia represje po powstaniustyczniowym wKrólestwie Polskim– charakteryzuje postawy Polaków wobec rusyfikacji i germanizacji– wyjaśnia, na czym polegała polityka Kulturkampfu– opisuje zakres

Królestwie Polskim (1866 r.), zebrania się Sejmu Krajowego w Galicji (1861 r.)– identyfikujepostacie: Ferdinanda von Hansemanna, Hermanna Kennemanna, Heinricha von Tiedemanna– wyjaśnia, dlaczego władze carskieprześladowałyKościół katolicki na ziemiach polskich– omawia rolęKościoła w walce z zaborcami– opisuje politykę zaborców w zaborze pruskim popowstaniustyczniowym– omawiadziałalność Hakaty– wyjaśnia, dlaczego władze niemieckie utrudniały Polakom stawianie nowych budynków w

ludności w Galicji od lat 60. XIX w. zpołożeniem Polaków w pozostałych dwóch zaborach.

politykiKulturkampfu w walce zkatolicyzmem ipolskością.

swobód politycznych i narodowych wGalicji w dobieautonomii.

gospodarstwach rolnych– przedstawiaokoliczności nadania Galicji Autonomii– opisuje system polityczny Galicji w dobie autonomii.

2. Przemianyspołeczne igospodarcze na ziemiach polskich

– pozytywizm– pozytywizmwarszawski– rozwój przemysłu na ziemiachpolskich– przemiany na wsi– sytuacja Polaków w poszczególnych zaborach

– wyjaśnia znaczenie terminów:pozytywizm, praca organiczna, praca u podstaw– zna daty: reform uwłaszczeniowych w zaborze pruskim (1823 r.),uwłaszczeniachłopów w zaborze austriackim (1848 r.) i rosyjskim (1864 r.)– identyfikuje postać Bolesława Prusa– omawia wpływ literaturypozytywistycznej na budowanie nowego społeczeństwapolskiego– wyjaśnia, jaki wpływ na rozwój przemysłu miało

– zna datęzorganizowania UniwersytetuLatającego (1882 r.)– identyfikujepostacie: Piotra Wawrzyniaka,AleksandraŚwiętochowskiego– przedstawiadziałania polskich pozytywistów iorganiczników w zaborze pruskim, rosyjskim iaustriackim– omawia przemiany na wsi polskiej w XIX w.– charakteryzuje położeniespołeczeństwapolskiego podzaborami

– zna daty:powstania Muzeum Przemysłu iRolnictwa wWarszawie (1875 r.), powołanie tzw. kas Stefczyka (1890 r.)– identyfikujepostacie:DezyderegoChłapowskiego, Franciszka Stefczyka– wskazuje na mapie obszary rozwoju przemysłu włókienniczego, górnictwa i rafinerii ropynaftowej– omawiauwarunkowania rozwoju ideipozytywistycznych na ziemiach polskich

– zna daty:powstania Związku Spółek Polskich (1871 r.), powołania Banku SpółekZarobkowych (1885 r.)– przedstawiastrukturę agrarną ziem polskich na przełomie XIX i XX w.– porównujepołożenie Polaków na ziemiach polskich pod zaborami.

– ocenia społeczne i gospodarcze skutki pracy organicznej– ocenia wpływpracy organicznej na kształtowanie się nowoczesnegonarodu polskiego.

uwłaszczeniechłopów– przedstawiaspołeczne skutki przemiangospodarczych.

– przedstawiaprzyczyny emigracjiPolaków w II połowie XIX i na początku XX w.– charakteryzuje główne założenia programu polskich pozytywistów.

po powstaniustyczniowym– charakteryzuje rozwój gospodarczy ziem polskich pod zaborami– przedstawiarozwój przemysłu oraz działalności bankowej igiełdowej w zaborze rosyjskim– omawia rozwój przemysłu w zaborze pruskim– przedstawiarozwój przemysłu i działalnościbankowej w zaborzeaustriackim.

3. Nowe nurty polityczne

– powstanie partii masowych– początki ruchu socjalistycznego– socjalizm niepodległościowych– socjaliści w Galicji i zaborze pruskim– ruch narodowy– ruch ludowy

– wyjaśnia znaczenie terminu: program polityczny– zna daty: założenia Socjalno-Rewolucyjnej Partii „Proletariat” (1882 r.), powstaniaSocjaldemokracji Królestwa Polskiego i Litwy (1900 r.),założenia Polskiej

– wyjaśnia znaczenie terminów: statut, endecja– zna daty:powstaniaSocjaldemokracji Królestwa Polskiego (1893 r.), założenia Polskiej PartiiSocjalno-Demokratycznej (1897 r.), założenia

– zna daty: zamachu na cara Aleksandra II (1881 r.), utworzenia II Proletariatu (1888 r.), utworzenia ZwiązkuZagranicznegoSocjalistów Polskich (1892 r.), założenia IIIProletariatu (1900

– zna daty:powstaniaStowarzyszeniaSocjalistycznego „Lud Polski” (1881 r.), powołaniaTowarzystwaOświaty Narodowej (1899 r.)– identyfikujepostacie: Ignacego Hryniewieckiego,

– ocenia działalność polityczną partii działających naziemiach polskich pod zaborami.

Partii Socjalistycznej (1893 r.), powstania StronnictwaNarodowo-Demokratycznego (1897 r.), powstania PolskiegoStronnictwaLudowego (1903 r.)– identyfikujepostacie: Ludwika Waryńskiego,Róży Luksemburg,Józefa Piłsudskiego, RomanaDmowskiego,Wincentego Witosa– przedstawiaczynniki, któresprzyjały tworzeniu się masowych partii politycznych– omawia kwestię niepodległości Polski w programach partii socjalistycznych.

Ligi Polskiej (1887 r.), powstania Ligi Narodowej (1893 r.), powstaniaStronnictwaLudowego (1895 r.)– identyfikujepostacie: Bolesława Limanowskiego, ZygmuntaBalickiego,IgnacegoDaszyńskiego,StanisławaStojałowskiego,BolesławaWysłoucha– wymienia główne partie polityczne należące do nurtu socjalistycznego i przedstawia ichzałożeniaprogramowe– wymieniaorganizacje i partie polityczne należące do nurtunarodowego iprzedstawia ichzałożeniaprogramowe

r.), rozłamu w PSL (1913 r.)– identyfikujepostacie: Ludwika Kulczyckiego,JulianaMarchlewskiego, Adolfa Warskiego, FeliksaDzierżyńskiego, ZygmuntaMiłkowskiego, Jana Stapińskiego,Jakuba Bojki– omawia przyczyny narodzin ruchusocjalistycznego na ziemiach polskich– charakteryzuje postulaty ruchusocjalistycznego– wyjaśnia, codecydowało opopularności partii socjalistycznychw poszczególnych regionach– przedstawiapodziały w polskim ruchusocjalistycznym– omawia przyczyny

Bolesława Drobnera, Jana LudwikaPopławskiego– przedstawia iporównuje najważniejsze celedziałalności PPS i SDKPiL– określa strategię walki oniepodległośćobraną przezruch narodowo-demokratyczny.

– wymienia główne partie polityczne należące do nurtu ludowego iprzedstawia ichzałożeniaprogramowe.

narodzin ruchuludowego naziemiach polskich - przedstawiapodziały w polskim ruchu narodowym i ludowym.

4. Rewolucja 1905 roku

– wybuch rewolucji w Rosji– Polacy wobec rosyjskiej rewolucji– rewolucja na ziemiach polskich– polityka władz carskich– skutki rewolucji– zmiany napolskiej sceniepolitycznej

– wyjaśnia znaczenie terminu: krwawa niedziela– zna datę krwawej niedzieli w Petersburgu (22 I 1905 r.)– identyfikuje postacie: Mikołaja II, Józefa Piłsudskiego, Romana Dmowskiego– wymienia przyczyny rewolucji 1905–1907 r. w Rosji– przedstawia skutki rewolucji 1905–1907 r. w Rosji i naziemiach polskich.

– wyjaśnia znaczenie terminu: reakcja stołypinowska– zna daty: Manifestu październikowego (1905 r.), reakcji stołypinowskiej (1906–1911 r.), Ukazu tolerancyjnego (1905 r.)– identyfikuje postać Piotra Stołypina– przedstawiastosunek Polaków do rewolucji 1905–1907 r. w Rosji– przedstawia stosunek polskich partii politycznych dorewolucji 1905–1907 r. w Rosji– wskazuje

– wyjaśnia znaczenie terminu: powstanie łódzkie– zna daty: powołania OrganizacjiSpiskowo-Bojowej PPS (1905 r.),powstania łódzkiego (1905–1906 r.),rozłamu w PPS (1906 r.)– identyfikuje postacie: GieorgijaGapona, Gieorgija Skałona– wskazuje na mapie okręgi przemysłowe Królestwa Polskiego, w których odbyło się najwięcej wystąpień robotniczychrewolucji 1905–1907 r.

– wyjaśnia, jakie były przyczyny podziału PPS w 1906 r. irozłamów w ruchu narodowo-demokratycznym– przedstawiacharakter i skalę wystąpieńrewolucyjnych w Królestwie Polskim w latach 1905–1907 r.

– opisuje i ocenia sposoby tłumienia ruchurewolucyjnego na ziemiach polskich– ocenia skutkirewolucji 1905–1907 r. na ziemiachpolskich– ocenia rewolucję 1905–1907 r. na ziemiach polskich w kontekście walki Polaków oniepodległość.

najważniejszezmiany ustrojowe w Rosji po rewolucji 1905 r.

– omawia przebieg rewolucji 1905–1907 r. w Rosji– omawia przebieg rewolucji 1905–1907 r. na ziemiachpolskich– przedstawia iocenia metodydziałania Organizacji Bojowej PPS.

5. Pozytywizm i Młoda Polska

– kultura w drugiej połowie XIX .– twórcypozytywistyczni– Żydzi polscy – między asymilacją a odrębnością– nauka ponad zaborami– rola historii– malarstwohistoryczne kupokrzepieniu serc– kultura Młodej Polski– teatr, kabaret, film

– wyjaśnia znaczenie terminów:pozytywizm,trójlojalizm, Młoda Polska– identyfikujepostacie: Henryka Sienkiewicza,Bolesława Prusa, Elizy Orzeszkowej, Jana Matejki,JackaMalczewskiego,StanisławaWyspiańskiego,StefanaŻeromskiego,WładysławaReymonta, Ignacego Jana Paderewskiego– wyjaśnia, na czym

– wyjaśnia znaczenie terminów: szkoła warszawska, szkoła krakowska,stańczycy– identyfikuje postacie: MariiKonopnickiej, Józefa IgnacegoKraszewskiego,Józefa Szujskiego, Juliusza Kossaka, Wojciecha Kossaka, Artura Grottgera, StanisławaPrzybyszewskiego, JózefaChełmońskiego,Kazimierza Przerwy-Tetmajera, JanaKasprowicza,

– wyjaśnia znaczenie terminów:neoromantyzm,filister– identyfikujepostacie: Adama Asnyka, Michała Bałuckiego,AleksandraŚwiętochowskiego, Ludwika Zamenhofa, Szolema Alejchema, LeopoldaKronenberga,Samuela Lindego, Oskara Kolberga, StanisławaKoźmiana,Waleriana Kalinki, Stanisława Smolki,

– identyfikujepostacie: Szymona Aszkenazego,MaurycegoGottlieba, Leopolda Gottlieba,MaurycegoOrgelbranda,Icchaka Lejbusza Pereca, IzraelaPoznańskiego,Adolfa Pawińskiego,Wojciecha Gersona, Józefa Brandta,WładysławaPodkowińskiego, Józefa Pankiewicza,LudomiraRóżyckiego,TadeuszaPawlikowskiego,

– porównuje i ocenia poglądy krakowskiej i warszawskiejszkoły historycznej– ocenia rolęinteligencji wkształtowaniu się kultury narodowej Polaków.

polegałponadzaborowy charakter XIX-wiecznej kultury polskiej– wymienia cechy literaturypozytywizmu– wyjaśnia, jaką rolę w okresie zaborów odgrywało polskie malarstwohistoryczne.

KarolaSzymanowskiego– przedstawiaprzyczyny, przejawy i skutki procesu emancypacjispołecznościżydowskiej– omawia poglądy krakowskiej iwarszawskiej szkoły historycznej– opisuje cechycharakterystyczne kultury MłodejPolski– wymienia cechy literatury Młodej Polski– wskazuje wpływ pracy organicznej i pracy u podstaw na budowanie poczucia więzi narodowej.

MichałaBobrzyńskiego,Tadeusza Korzona, WładysławaSmoleńskiego,MaksymilianaGierymskiego,AleksandraGierymskiego, Leona Wyczółkowskiego, ZenonaPrzesmyckiego,MieczysławaKarłowicza– omawia przesłanki kształtowania się nowoczesnej kultury narodowej Polaków– wymieniatwórców literatury polskiegopozytywizmu iprzykłady ich dzieł– charakteryzuje położenie ludności żydowskiej naziemiach polskich pod zaborami– omawia proces popularyzacji historii i jej znaczenie dla

PoliNegri– wyjaśnia, jakie znaczenie miałyprace, któreopisywały bądźodnosiły się docałości ziem polskich– omawia rozwój teatru, kabaretu i polskiejkinematografii na przełomie XIX i XX w.– porównujezałożenia sztuki ku pokrzepieniu serc z młodopolskimhasłem sztuki dla sztuki.

umacnianiatożsamościnarodowej– wyjaśnia, jaką rolę odegrali stańczycy w kształtowaniupoglądów na temat upadku polskiejpaństwowości– wymienia twórców literatury Młodej Polski i przykłady ich dzieł– wymieniaprzedstawicielipolskiej muzykiprzełomu XIX i XX w.– omawia proces formowania sięnowoczesnegonarodu polskiego.

I WOJNA ŚWIATOWA1. Świat uprogu I wojny światowej

– rywalizacjamocarstw naBliskim Wschodzie– antagonizmy na areniemiędzynarodowej– „kociołbałkański” i jego znaczenie

– wyjaśnia znaczenie terminów: „kocioł bałkański”,trójprzymierze,trójporozumienie(ententa), państwacentralne– zna daty:powstania

– wyjaśnia znaczenie terminów: kryzysy marokańskie– zna daty: kryzysów marokańskich (1906 r., 1911 r.), I wojny bałkańskiej (X 1912–V 1913 r.), II wojny bałkańskiej

– zna daty: wizyty cesarza Wilhelma II w Konstantynopolu (1898 r.), sojuszuFrancusko-rosyjskiego (1892 r.), sojuszu Niemiec i Austro-Węgier (1879 r.), układu

– zna daty: aneksji Bośni i Hercegowiny przez Austro-Węgry (1908 r.), zajęcia Trypolitanii iCyrenajki przezWłochy (1912 r.), powstania LigiBałkańskiej (1912 r.)

– ocenia wpływrywalizacjikolonialnej narelacje pomiędzy mocarstwami– przedstawiamocarstwoweaspiracje Niemiec i ocenia ich wpływ na

– wyścig zbrojeń i rywalizacja na morzach– powstanieprzymierzypolityczno-militarnych

trójprzymierza (1882 r.), zawarciatrójporozumienia (1907 r.)– wskazuje na mapie państwa należące do trójprzymierza oraz do trójporozumienia– identyfikuje postać Wilhelma II– omawia cele i strategiczne kierunki trójprzymierza i trójporozumienia.

(VI–VIII 1913 r.), powstania niepodległej Albanii (1912 r.)– przedstawiaantagonizmy między Wielką Brytanią i Niemcami– charakteryzuje antagonizmyfrancusko-niemieckie– omawia rolę „kotła bałkańskiego” w narastaniusprzeczności międzymocarstwami.

angielsko-francuskiego (1904 r.), sojuszu rosyjsko-francuskiego (1892 r.)– wskazuje na mapie kraje, które podczas I wojny bałkańskiej uzyskały nabytki terytorialne kosztem Turcji– przedstawiaprzyczyny i skutki rywalizacji mocarstw na BliskimWschodzie– wymienia państwa rywalizujące o wpływy na Bliskim Wschodzie– omawia przyczyny i skutki konfliktów marokańskich– przedstawia przyczyny i skutki wojen bałkańskich– omawia cechycharakterystyczne wyścigu zbrojeń w początkach XX w.– przedstawiaproces tworzenia się

– przedstawiazałożenia brytyjskiej doktryny twopowers standard– omawiarywalizację namorzach między Wielką Brytanią a Niemcami– charakteryzuje sytuację polityczną na PółwyspieBałkańskim w latach 1903–1913 r.– określa wpływwyścigu zbrojeń na zmiany w technice wojskowej.

kształtowanie się sojuszu angielsko-francuskiego.

przymierzypolityczno-wojskowych przed I wojną światową.

2. Na frontach Wielkiej Wojny

– zamach wSarajewie i wybuch wojny– ofensywaniemiecka naZachodzie– działaniawojenne w latach 1915-1916– zmagania namorzach ioceanach– walki na froncie wschodnim– działaniawojenne napołudniu Europy– walki pozaEuropą

– wyjaśnia znaczenie terminów: wojna błyskawiczna, wojna pozycyjna– zna daty: zamachu w Sarajewie (28 VI 1914 r.),wypowiedzeniawojny Serbii przez Austro-Węgry (28 VII 1914 r.), bitwy nad Marną (IX 1914 r.), II bitwy pod Ypres (IV 1915 r.), bitwy pod Verdun (II-XII 1916 r.), bitwy nadSommą (VII-XI 1916 r.), bitwy podTannenbergiem (1914 r.), bitwy pod Gorlicami (1915 r.)– identyfikuje postać FranciszkaFerdynandaHabsburga– wyjaśnia, dlaczego zamach w Sarajewie

– wyjaśnia znaczenie terminów:ultimatum, plan Schlieffena– zna daty:przystąpienia Turcji do wojny (X 1914 r.), przystąpieniaBułgarii do wojny (X 1915 r.),przyłączenia sięRumunii do ententy (1916 r.), bitwyjutlandzkiej (V/VI 1916 r.), bitwy nad jezioramimazurskimi (1914 r.), ofensywyBrusiłowa (VI 1916 r.), bitwy o Gallipoli (1915–1916 r.), przejścia Włoch na stronę ententy (1915 r.)– identyfikujepostacie: Alfreda von Schlieffena,Helmutha von

– wyjaśnia znaczenie terminów: efekt domina, wojnamanewrowa– zna daty:wypowiedzeniawojny Rosji przez Niemcy (1 VIII 1914 r.), wypowiedzenia wojny Francji przez Niemcy (3 VIII 1914 r.), wypowiedzenia wojny Niemcom przez WielkąBrytanię (4 VIII 1914 r.), wypowiedzenia wojny Rosji przez Austro-Węgry (6 VIII 1914 r.), wypowiedzenia wojnyAustro-Węgrom przez Francję (10 VIII 1914 r.), wypowiedzenia wojnyAustro-Węgrom

– zna daty: bitwy na Ławicy Dogger (1915 r.), bitew podKomarowem iKraśnikiem (1914 r.)– identyfikujepostacie: Gavrilo Principa, AleksandraSamsonowa– przedstawiastrategie, jakiereprezentowalidowódcy armiiwalczących w Iwojnie światowej– charakteryzuje zmiany w uzbrojeniu i umundurowaniu piechoty– porównuje sposób prowadzenia działań wojennych nafroncie wschodnim i zachodnim– przedstawiaprzebieg walk poza Europą.

– ocenia wpływzamachu wSarajewie nawybuch I wojny światowej.

spowodowałwybuch wojnyświatowej– wyjaśnia, na czym polegało militarne znaczenie II bitwy pod Ypres orazbitew pod Verdun i nad Sommą.

Moltke, Ferdynanda Focha, AleksiejaBrusiłowa– wskazuje na mapie państwauczestniczące w wojnie po stronie państw centralnych i po stronieEntenty– omawia przebieg ofensywyniemieckiej naZachodzie– opisuje przebieg i skutki zmagań na morzach i oceanach w latach 1914–1916 r.– omawia przebieg walk na froncie wschodnim.

przez WielkąBrytanię (12 VIII 1914 r.), bitwy koło Helgolandu (VIII 1914 r.), bitwy pod Caporetto (1917 r.)– identyfikujepostacie: Douglasa Haiga, Ericha vonFalkenhayna– wskazuje na mapie miejsca bitew,podczas których wykorzystano czołgi i gazy bojowe– podaje, które z nowych rodzajów broni zastosowanych podczas I wojny światowejokazały się bardziej, a które mniejskuteczne w starciu z przeciwnikiem– omawia przebieg działań wojennych na fronciePołudniowym.

3. Rewolucje w Rosji

– przyczynywybuchu rewolucji– rewolucja lutowa– Rząd

– wyjaśnia znaczenie terminów:bolszewicy,kontrrewolucja,

– wyjaśnia znaczenie terminów:mienszewicy, tezy kwietniowe, dekret o

– wyjaśnia znaczenie terminu: eserowcy– zna daty: mordu na carskiej rodzinie

– zna daty: IIOgólnorosyjskiego Zjazdu RadDelegatów

– ocenia wpływ W. Lenina na kształt totalitaryzmuradzieckiego.

Tymczasowy– rewolucjapaździernikowa– II Międzynarodówka– wojna domowa w Rosji

łagier– zna daty: wybuchu rewolucji lutowej (23 II 1917 r.),wybuchu rewolucjipaździernikowej (24/25 X 1917 r.), wojny domowej w Rosji (1918–1922 r.)– identyfikujepostacie: Mikołaja II, Włodzimierza Lenina– wymieniaprzyczyny wybuchu rewolucji lutowe w Rosji– wymieniapolitycznenastępstwarewolucji lutowej– przedstawiaprzyczyny rewolucji październikowej– omawia zmiany ustrojowe porewolucjipaździernikowej.

pokoju, dekret o ziemi, , kułak,GUŁag, komunizm wojenny– zna daty: abdykacji Mikołaja II (III 1917 r.), powołania Rządu Tymczasowego (III 1917 r.), ogłoszenia tez kwietniowych (IV 1917 r.), wydania dekretów o pokoju i o ziemi (X 1917 r.), traktatu pokojowego w BrześciuLitewskim (3 III 1918 r.), ogłoszeniakomunizmuwojennego (IX 1918 r.)– identyfikujepostacie: Grigorija Rasputina,AleksandraKiereńskiego, Lwa Trockiego, Feliksa Dzierżyńskiego– omawia przebieg rewolucji lutowej i październikowej– wymienia

(VII 1917 r.),ofensywyKiereńskiego (VII 1917 r.), puczu Ł. Korniłowa (IX 1917 r.), powołaniaKominternu (1919 r.), utworzeniaGUŁagu (1918 r.), powołania Armii Czerwonej (I 1918 r.), powstaniamarynarzy wKronsztadzie (III 1921 r.)– identyfikujepostacie: Gieorgija Lwowa, ŁawraKorniłowa– wskazuje na mapie etapy rozszerzania władzy radzieckiej na terytorium Rosji– wyjaśnia wpływ klęsk wojskrosyjskich nanarastanienastrojówrewolucyjnych– omawia losyrodziny carskiej– przedstawia

Robotniczych iŻołnierskich (X 1917 r.), wyborów do Konstytuanty (XI 1917 r.)– wyjaśnia, w jakim celu zostałazawiązana IIIMiędzynarodówka– opisuje rolę Rad DelegatówRobotniczych iŻołnierskich wokresie dwuwładzy i w początkachrewolucjipaździernikowej– wyjaśnia, dlaczego w oddziałach Armii Czerwonejwprowadzonostanowisko oficera politycznego– wyjaśnia, dlaczego doszło do powstania marynarzy wKronsztadzie.

przyczyny wzrostu popularnościbolszewikówpodczassprawowania władzy przez RządTymczasowy.

politykę RząduTymczasowego– wyjaśnia, dlaczego doszło do wybuchu wojny domowej w Rosji– omawia przyczyny klęski wojskantybolszewickich w wojnie domowej– charakteryzuje sytuacjęwewnętrzną imilitarną Rosji w początkowymokresie I wojnyświatowej– przedstawiaokolicznościabdykacji Mikołaja II.

4. Polacypodczas Iwojnyświatowej

– orientacjepolityczne Polaków przed rokiem 1914 r.– Legiony Polskie– wojsko polskie u boku ententy– umiędzynarodowienie sprawypolskiej

– wyjaśnia znaczenie terminu: Akt 5listopada– zna daty: marszu I Kompanii Kadrowej na Kielce (6 VIII 1914 r.), wydania Aktu 5 listopada (1916 r.),programupokojowego T. W.

– wyjaśnia znaczenie terminów:organizacjaparamilitarna, kryzys przysięgowy– zna daty:powstania Związku Walki Czynnej (1908 r.), powstaniaBłękitnej Armii (1917 r.), kryzysu

– zna daty: założenia ZwiązkuStrzeleckiego we Lwowie iTowarzystwa„Strzelec” wKrakowie (1910 r.), utworzenia Polskich Drużyn Strzeleckich (1911 r.), powołania Komisji

– zna daty:manifestu Mikołaja MikołajewiczaRomanowa (VIII 1914 r.), dekretu Piotrogrodzkiej Rady DelegatówRobotniczych iŻołnierskich (III 1917 r.), proklamacjiRządu

– omawia i ocenia wojenne losy IIBrygady Legionów– omawia i ocenia stanowisko aliantów zachodnich wsprawie polskiej.

– stanowiskoaliantówzachodnich w sprawie polskiej

Wilsona (I 1918 r.)– identyfikujepostacie: JózefaPiłsudskiego,RomanaDmowskiego,Thomasa Woodrowa Wilsona– wymieniaorientacje polityczne Polaków przed 1914 r.– przedstawiaokolicznościpowstania Legionów Polskich– określa, jakieznaczenie miał Akt 5 listopada dla sprawy polskiej.

przysięgowego (VII 1917 r.), utworzenia Rady Regencyjnej (1917 r.),– identyfikuje postać Józefa Hallera– charakteryzuje koncepcjeprogramoweorientacjipolitycznychPolaków przed I wojną światową– omawiaorganizacjęLegionów Polskich– prezentujeokoliczności i skutki kryzysuprzysięgowego– przedstawia okolicznościproklamowania Aktu 5 listopada.

Skonfederowanych StronnictwNiepodległościowych (1912 r.), bitew podKostiuchnówką i nad Stochodem (VII 1916 r.), powołaniaTymczasowej Rady Stanu (I 1917 r.), bitwy pod Rokitną (VI 1915 r.), bitwy pod Rarańczą (II 1918 r.), bitwy pod Kaniowem (V 1918 r.)– identyfikujepostacie: Kazimierza Sosnkowskiego,Hansa von Beselera, JanaKucharzewskiego– wskazuje na mapie zmiany sytuacjimilitarnej naziemiach polskich w latach 1914–1917 r., rejony walkLegionówPolskich orazmiejsca bitew z udziałem Polaków

Tymczasowego (III 1917 r.)– identyfikujepostacie: Antoniego Durskiego– Trzaski, Zbigniewa Dunina-Wąsowicza– wyjaśnia, dlaczego żołnierze II Brygady Legionówwypowiedzieliposłuszeństwopaństwomcentralnym– porównujeskutecznośćpolitycznej imilitarnejdziałalnościniepodległościowej Polaków– wyjaśniazależności między działaniami Polaków amiędzynarodowymi uwarunkowaniami sprawy polskiej.

– wyjaśnia, jaką rolę w obliczuspodziewanej wojny miały odegraćorganizacjestrzeleckie– przedstawia szlak bojowy Legionów Polskich– omawiaokolicznościpowstania polskich formacji wojskowych u boku ententy– wyjaśnia, na czym polegałoumiędzynarodowienie sprawy polskiej w czasie I wojny światowej.

5. Klęskapaństwcentralnych

– nieograniczona wojna podwodna– przystąpienie USA do wojny– zakończenie walk na fronciezachodnim– zakończenie walk na innych frontach– bilans stratwojennych

– wyjaśnia znaczenie terminu: wojnatotalna– zna daty:przystąpienia USA do wojny (6 IV 1917 r.), orędziaprezydenta T. W. Wilsona (I 1918 r.), rozejmu wCompiègne (11 XI

– wyjaśnia znaczenie terminu:nieograniczonawojna podwodna– zna daty:rozpoczęcianieograniczonej wojny podwodnej (III 1915 r.), bitwy pod Ypres (VII-X 1917 r.), II bitwy

– wyjaśnia znaczenie terminu: depesza Zimmermanna– zna daty:zatopienia„Lusitanii” (V 1915 r.), depeszyZimmermanna (I 1917 r.), bitwy pod Cambrai (1917 r.), buntu marynarzy w

– zna daty: II bitwy nad rzeką Aisne (IV-V 1917 r.), ofensywy Kaiserschlacht (1918 r.), ofensywy stu dni (VIII-XI 1918 r.),bitwy pod Megiddo (IX 1918 r.),ofensywy podVittorio Venetto (X 1918 r.)

– ocenia polityczne, ekonomiczne ispołeczne skutki I wojny światowej– ocenia wpływsposobówprowadzenia działań zbrojnych na totalny charakter I wojny światowej.

1918 r.)– identyfikuje postać Thomasa Woodrowa Wilsona– wyjaśnia, jakie znaczenie miało ogłoszenie14-punktowegoplanu pokojowego przez prezydenta T. W. Wilsona– przedstawia bilans działań wojennych.

nad Marną (VII-VIII 1918 r.), powstaniarepubliki niemieckiej (9 XI 1918 r.)– identyfikujepostacie: Friedricha Eberta, Ferdynanda Focha– przedstawiaokolicznościprzystąpienia USA do wojny– opisuje przebieg działań wojennych na fronciezachodnim wostatnich latach wojny– omawia cele i przebiegnieograniczonej wojny podwodnej.

Kilonii (XI 1918 r.), kapitulacji Turcji (X 1918 r.), bitwy nad Piawą (VI 1918 r.), kapitulacji Austro-Węgier (XI 1918 r.)– identyfikuje postać Ericha Ludendorffa– wskazuje na mapie zmiany w położeniu Niemiec na froncie zachodnim i wschodnim w latach 1917–1918 r.– wyjaśnia, dlaczego niemieckamarynarka wojenna rozpoczęłanieograniczonąwojnę podwodną– przedstawiaokolicznościzakończenia walk na froncie zachodnim– wyjaśnia, jakie były przyczyny zmian w wyposażeniuosobistym żołnierzy piechoty– wskazujeprzyczyny klęski

– charakteryzuje sytuację polityczną i militarną naBałkanach w latach 1917–1918 r.– omawiazakończenie walk na froncie tureckim i we Włoszech– przedstawia wpływ I wojny światowej na sytuację kobiet.

państw centralnych.DWUDZIESTOLECIE MIĘDZYWOJENNE

1. Porządekwersalski

– paryskakonferencjapokojowa– nowy układ sił w Europie– traktat wersalski– traktaty zsojusznikamiNiemiec– reakcja państw pokonanych– powstanie ifunkcjonowanie Ligi Narodów– konferencjawaszyngtońska

– wyjaśnia znaczenie terminów: plebiscyt, Liga Narodów– zna daty:konferencjipokojowej w Paryżu (18 I 1919–28 VI 1919 r.), powstania Ligi Narodów (1920 r.), konferencjiwaszyngtońskiej (XI 1921–II 1922 r.)– identyfikuje postać Thomasa Woodrowa Wilsona– wymieniapaństwa, które miały decydujący wpływ na postanowienia konferencjiwersalskiej– wymieniapostanowieniatraktatu pokojowego z Niemcami– omawia cele izadania LigiNarodów– przedstawiapostanowienia

– wyjaśnia znaczenie terminów: wolne miasto,demilitaryzacja,mały traktatwersalski– zna daty: traktatu pokojowego w Wersalu (28 VI 1919 r.), traktatu pokojowego z Austrią wSaint-Germain-en-Laye (10 IX 1919 r.), traktatu pokojowego z Bułgarią wNeuilly-sur-Seine (27 XI 1919 r.), traktatu pokojowego zWęgrami w Trianon (4 VI 1920 r.),traktatu pokojowego z Turcją w Sèvres (10 VIII 1920 r.)– identyfikujepostacie: Davida Lloyda George’a, Georgesa

– wyjaśnia znaczenie terminu: terytorium mandatowe– zna daty:powstaniawielkanocnego (1916 r.),przystąpieniaNiemiec do LigiNarodów (1926 r.), przystąpienia ZSRR do Ligi Narodów (1934 r.), uzyskania pełnejniepodległości przez Irlandię (1937 r.)– identyfikuje postać Vittoria Orlando– przedstawiakwestie sporne, jakie wyłoniły się podczas obrad konferencji wersalskiej– wskazujeprzyczyny napięć pomiędzy nowopowstałymipaństwamieuropejskimi– przedstawia

– zna datę traktatu irlandzko-brytyjskiego (1921 r.)– identyfikuje postać Jamesa EricaDrummonda– przedstawia drogę Irlandii do uzyskania niepodległości– omawia kryteria, według którychpodzielono terytoria mandatowe LigiNarodów– określa, czego dotyczyły rozbieżności między delegacją francuską a brytyjską na konferencjiparyskiej.

– ocenia wpływpostanowieńkonferencjiwersalskiej ikonferencjiwaszyngtońskiej na kształtowanie się ładumiędzynarodowego w powojennym świecie– ocenia skuteczność działania LigiNarodów.

konferencjiwaszyngtońskiej.

Clemenceau– wskazuje na mapie państwapowstałe pozakończeniu I wojny światowej– omawia rolęposzczególnychpaństw ententy na konferencjiwersalskiej– przedstawia nowy układ sił w Europie po zakończeniu I wojny światowej– wyjaśnia, na czym polegał mały traktat wersalski– wskazujezagrożenia, jakie dla Europy niósłporządek wersalski.

postanowieniatraktatówpokojowych zAustrią, Węgrami, Bułgarią i Turcją– wyjaśnia, dlaczego państwa centralne dążyły dopodważeniapostanowieńtraktatuwersalskiego– przedstawiastrukturę LigiNarodów– omawiakompetencjeposzczególnychorganów LigiNarodów.

2. Kryzysdemokracji igospodarki

– powojenneproblemy Europy– odwrót oddemokracji– narodzinywłoskiegofaszyzmu– dyktaturaMussoliniego– totalitaryzm i

– wyjaśnia znaczenie terminów: faszyzm, totalitaryzm,autorytaryzm, duce, czarny czwartek, interwencjonizm– zna daty: marszu na Rzym (X 1922 r.), czarnego czwartku na Wall

– wyjaśnia znaczenie terminów:hiperinflacja,„czarne koszule”, pakty laterańskie, New Deal (Nowy Ład)– zna daty:powstaniaNarodowej Partii

– wyjaśnia znaczenie terminów: etatyzm państwowy,korporacje,prohibicja– zna datę: przyjęcia tytułu duce przez B. Mussoliniego (1925 r.)– identyfikuje postać

– przedstawia rolę, jaką w umacnianiu ustrojufaszystowskiego we Włoszech odegrały „czarne koszule”– porównuje system totalitarny iautorytarny.

– ocenia polityczne skutki odwrotu od demokracji po Iwojnie światowej– ocenia skuteczność polityki New Deal.

autorytaryzm– początekwielkiego kryzysu– polityka nowego ładu

Street (24 X 1929 r.)– identyfikujepostacie: BenitaMussoliniego,Franklina Delano Roosevelta– wskazuje na mapie państwa, w których wprowadzono rządy totalitarne– omawia zmiany ustrojowe weWłoszechwprowadzone przez faszystów– przedstawiaprzyczyny i skutki wielkiego kryzysu gospodarczego w końcu lat 20. XX w.

Faszystowskiej we Włoszech (1921 r.), podpisania paktów laterańskich (1929 r.), ogłoszenia New Deal (1933 r.)– identyfikuje postać Wiktora Emanuela III,– wskazuje na mapie państwa, w których wprowadzono rządy autorytarne– wyjaśnia, dlaczego w latach 20. XX w. nastąpił kryzysdemokracji wEuropie– przedstawiaproces przejęcia władzy przezfaszystów weWłoszech– charakteryzuje politykę wewnętrzną B. Mussoliniego– omawia założenia New Deal i sposób ich realizacji.

Gabriela d’Annunzia– charakteryzuje powojenneproblemy Europy– przedstawiaspołeczne igospodarcze skutkihiperinflacji– omawia sposoby wychodzenia państw z powojennegokryzysu– przedstawiaokolicznościnarodzin faszyzmu włoskiego– omawia skutki krachu na WallStreet– omawia przejawy wielkiego kryzysu na świecie.

3. Powstanie II Rzeszy

– RepublikaWeimarska– Niemcy w latach

– wyjaśnia znaczenie terminów: nazizm, Führer,

– wyjaśnia znaczenie terminów: pucz monachijski,

– wyjaśnia znaczenie terminów: Freikorpsy,

– zna daty:powołania RadyPełnomocników

– ocenia wpływ przemianpolitycznych,

20. XX w.– powstanie irozwój NSDAP– naziści u władzy– społeczeństwo III Rzeszy– prześladowania Żydów– gospodarka ikultura III Rzeszy

indoktrynacja,propaganda– zna daty:powstania Republiki Weimarskiej (II 1919 r.), układu w Rapallo (1922 r.), układu w Locarno (1925 r.), powstania III Rzeszy (III 1933 r.)– identyfikuje postać Adolfa Hitlera– charakteryzuje program polityczny nazistów– wymieniainstytucje, które kontrolowały życie niemieckiegospołeczeństwa.

Gestapo, „noc długich noży”, ustawynorymberskie, „noc kryształowa”– zna daty: puczu monachijskiego (1923 r.), nominacji A. Hitlera nakanclerza (30 I 1933 r.), nocy długichnoży (VI 1934 r.), uchwalenia ustaw norymberskich (1935 r.), nocykryształowej (XI 1938 r.)– identyfikujepostacie: FriedrichaEberta, Gustava Stresemanna,Josepha Goebbelsa– charakteryzuje politykę wewnętrzną i zagraniczną rządu G. Stresemanna– omawia proces przejęcia władzy przez A. Hitlera– przedstawia cechy charakterystyczne społeczeństwa III

reparacje, Gleichschaltung– zna daty: przyjęcia konstytucji niemieckiej (VIII 1919 r.), puczu Kappa–Lüttwitza (III 1920 r.), planu Dawesa (1924 r.), planuYounga (1929 r.), powstaniaNarodowosocjalistycznej Niemieckiej Partii Robotników (1919 r.), pożaru Reichstagu (II 1933 r.), delegalizacjipartii politycznych w Niemczech (VII 1933 r.), przywrócenia powszechnej służby wojskowej (1935 r.)– identyfikujepostacie: RóżyLuksemburg, Karola Liebknechta, Ericha Ludendorffa, Paula von Hindenburga, Ernsta Röhma– przedstawia

Ludowych (1918 r.), zalegalizowania Freikorpsów (1919 r.), konferencji w Lozannie (1932 r.)– identyfikuje postać Walthera Rathenaua– wyjaśnia, jaką rolę odegrały Freikorpsy w powstaniuRepublikiWeimarskiej– przedstawiaproblem spłatreparacjiniemieckich– omawia rozwój i działalność NSDAP– przedstawia wpływ totalitarnego systemupolitycznego IIIRzeszy na kulturę i sztukę.

ekonomicznych, społecznych ikulturowych w Niemczech nasukces nazistów i ugruntowanie ich władzy.

Rzeszy– omawiaprześladowaniaŻydów w III Rzeszy– wyjaśnia, jaką rolę w utrwalaniunazizmu odegrała propaganda.

okolicznościpowstania Republiki Weimarskiej– wyjaśnia, cooznaczałosformułowanie „cios w plecy”– omawia sytuację w Niemczech w latach 20. XX w.– wyjaśnia, jakie znaczenie dlasytuacji Niemiec miał układ w Rapallo– omawia metody i sposobyrozprawienia się A. Hitlera zprzeciwnikamipolitycznymi– charakteryzuje politykęgospodarczą IIIRzeszy– wyjaśnia przyczyny prześladowańmniejszościżydowskiej w IIIRzeszy.

4. Państwo – powstanie – wyjaśnia znaczenie – wyjaśnia znaczenie – wyjaśnia znaczenie – wyjaśnia znaczenie – ocenia skutki

Stalina ZwiązkuRadzieckiego– przejęcie władzy przez Stalina– przemianygospodarcze epoki stalinowskiej– terrorpaństwowy w ZSRR– sowieckitotalitaryzm

terminów: dyktatura proletariatu, kult jednostki– zna daty:proklamowania ZSRR (XII 1922 r.), przejęcia władzy przez J. Stalina (1924 r.),– identyfikujepostacie:WłodzimierzaLenina, JózefaStalina– wyjaśnia, na czym polegał i w czym się przejawiał kultjednostki– opisuje cechysowieckiegototalitaryzmu.

terminów: NEP,kolektywizacja wsi, stachanowiec,GUŁag, Wielki Głód– zna daty:ogłoszenia NEP-u (III 1921 r.), planupięcioletniego (1928–1932 r.), Wielkiego Głodu na Ukrainie i Kubaniu (1932–1933 r.), wielkiej czystki (1934–1939 r.)– identyfikujepostacie: LwaTrockiego, Siergieja Kirowa– przedstawiaokolicznościpowstania ZSRR– omawia założenia i realizację NEP-u– opisuje proces przejmowaniawładzy przezJ. Stalina– wyjaśnia, na czym polegałakolektywizacja wsi i jakie były jej skutki– opisuje skutki

terminów: kołchoz, kułak, rozkułaczanie, sowchoz,samokrytyka– zna daty:uchwaleniakonstytucji ZSRR (I 1924 r.),rozpoczęciaprzymusowejkolektywizacji wsi (1929 r.)– identyfikujepostacie: LwaKamieniewa,Grigorija Zinowjewa, Nikołaja Bucharina, AleksiejaStachanowa,Gienricha Jagody, Nikołaja Jeżowa– wskazuje na mapie obszary, na których powstały największe zespoły łagrów w europejskiej iazjatyckiej części ZSRR– wskazuje czynniki, które sprzyjały umacnianiu irozszerzaniu

terminów:relatywizm moralny, człowiek radziecki (homo sovieticus)– zna daty: operacji polskiej NKWD (1937–1938 r.)– identyfikuje postać Pawlika Morozowa– opisuje sposoby i metody, jakimiJ. Stalin eliminował swoichprzeciwnikówpolitycznych– wyjaśnia, w jakim celu władzeradzieckie wywołały Wielki Głód naUkrainie i Kubaniu.

terrorupaństwowego w ZSRR.

reformgospodarczych wdrażanych w Związku Radzieckim w latach 30.

wpływów władzy bolszewików– charakteryzuje przemianygospodarcze epoki stalinowskiej– wyjaśnia, jaki był cel wprowadzenia współzawodnictwa pracy– omawia przejawy terrorupaństwowego w ZSRR– wyjaśnia, w jakim celu władze ZSRR zakładały gułagi– przedstawia wpływ ideologii totalitarnej na zachowania i wzorce społeczne.

5. Afryka i Azja w okresiemiędzywojennym

– początek kryzysu kolonializmu– ekspansja włoska w Afryce– Turcja po I wojnie światowej– powstaniepaństw arabskich– problempalestyński– proces budzenia

– wyjaśnia znaczenie terminu: paktantykominternowski– zna daty:wkroczenia wojsk japońskich doMandżurii (1931 r.), podpisania paktuantykominternowskiego (1936 r.),najazdu Japonii na

– wyjaśnia znaczenie terminu: deklaracja Balfoura– zna daty: deklaracji Balfoura (1917 r.), proklamowaniaRepubliki Chińskiej (1912 r.), Irewolucyjnej wojny domowej w Chinach

– wyjaśnia znaczenie terminu: Armia Kwantuńska– zna daty: wojny włosko-abisyńskiej (X 1935–V 1936 r.), proklamowaniaRepubliki Tureckiej (1923 r.), powstania Mandżukuo (1934 r.), wystąpienia

– wyjaśnia znaczenie terminu: BiałaKsięga– zna daty:powstania Rifenów (1920 r.), traktatu w Lozannie (1923 r.), opublikowania Białej Księgi (1922 r.),powstania

– ocenia sposoby i metody walkiHindusów oniepodległość– ocenia charakter japońskiej okupacji Chin.

się świadomości narodowejHindusów– ekspansja Japonii w Azji i jej agresja na Chiny– wojna japońsko-radziecka

Chiny (1937 r.)– przedstawiaekspansywne cele Japonii– wskazuje kierunki ekspansji Japonii w Azji i jej skutki.

(1924–1927 r.), II rewolucyjnejwojny domowej w Chinach (1927–1937 r.), tzw. Długiego Marszu (1934–1935 r.)– identyfikuje postacie: ArthuraBalfoura, Mahatmy Gandhiego, Czang Kaj-szeka, MaoTse-tunga– wskazuje na mapie tereny zajęte przez CesarstwoJaponii w latach 1933–1941 r.– podaje przejawy kryzysu kolonializmu na pocz. XX w.– omawia przebieg i skutki aneksjiMandżurii i Chin przez Japonię– przedstawia skutki rewolucyjnychwojen domowych w Chinach.

Japonii z LigiNarodów (1933 r.), wojny japońsko-radzieckiej (1938–1939 r.)– identyfikujepostacie: Mustafy Kemala, Jawaharlala Nehru– wskazuje na mapie państwa, którepowstały na gruzach imperiumosmańskiego po zakończeniu I wojny światowej– omawia celeekspansji włoskiej w Afryce– przedstawiaprzebieg i skutki ekspansji włoskiej w Abisynii– omawia losy Turcji po I wojnieświatowej– przedstawia skutki rozpadu imperium osmańskiego– opisuje losyPalestyny po Iwojnie światowej

IndyjskiegoKongresuNarodowego (1885 r.), powstania Ligi Muzułmańskiej (1906 r.)– identyfikuje postacie: Hajle Sellasje I, Gi’ichiego Tanaki,Pu Yi– omawia proces budzenia sięświadomościnarodowejHindusów– wyjaśnia, jakie konsekwencje miała przegrana Japonii w wojnie z ZSRR– określa wpływ ideologiisyjonistycznej na przebieg konfliktu arabsko-żydowskiegow Palestynie.

– przedstawia skutki napływu ludności żydowskiej doPalestyny– omawia losy Chin na pocz. XX w.

6. Na drodze ku wojnie

– Europa na początku lat 30. XX wieku– remilitaryzacja Nadrenii i zbrojenia Niemiec– wojna domowa w Hiszpanii– Anschluss Austrii i kryzys sudecki– powstanie „osi”– układmonachijski– wojenne plany Stalina– ostatnie dnipokoju

– wyjaśnia znaczenie terminu: anschluss– zna daty: wojny domowej w Hiszpanii (1933–1939 r.), Anschlussu Austrii (1938 r.), konferencji w Monachium (29-30 IX 1938 r.),zajęcia Czechosłowacji przez Niemcy (III 1939 r.), paktu Ribbentrop-Mołotow (23 VIII 1939 r.)– identyfikuje postacie: FranciscoFranco, AdolfaHitlera, BenitaMussoliniego, Józefa Stalina, Wiaczesława Mołotowa, Joachima von Ribbentropa– przedstawiaprzyczyny i skutki

– wyjaśnia znaczenie terminów:remilitaryzacja,„piąta kolumna”,appeasement– zna daty: remilitaryzacji Nadrenii (1936 r.), ogłoszenia republiki w Hiszpanii (1931 r.), podpisania paktu stalowego (V 1939 r.), podpisania paktu trzech (IX 1940 r.), zajęcia przez Polskę Zaolzia, Jaworzyny, części Orawy i Spiszu (X 1938 r.), aneksji Kłajpedy przez Niemcy (III 1939 r.), aneksji Albanii przez Włochy (IV 1939 r.), polsko-brytyjskiego traktatusojuszniczego (25

– wyjaśnia znaczenie terminu: caudillo– zna daty:plebiscytu w Zagłębiu Saary (I 1935 r.), nalotu na Guernicę (1937 r.), brytyjskich gwarancji pomocy militarnej Polsce (31 III 1939 r.),wypowiedzeniaPolsce paktu onieagresji przez III Rzeszę (1939 r.)– identyfikuje postać Konrada Henleina– przedstawiasytuację w Europie na początku lat 30. XX w.– opisuje proces zbrojenia sięNiemiec– omawia przebieg wojny domowej w

– zna datępodpisaniabrytyjsko-niemieckiegotraktatu morskiego (1935 r.)– identyfikuje postacie: Kurta vonSchuschnigga,ArthuraSeyss-Inquarta,Emila Hachy,Maksima Litwinowa– wyjaśnia, jakie znaczenie miał udział BrygadNarodowych wwojnie domowej w Hiszpanii– wskazujewydarzenia, które spowodowały wzrost napięcia międzynarodowego w przededniu IIwojny światowej

– ocenia rozdźwięk między intencjami zwolennikówappeasementu a konsekwencjami tej polityki– ocenia reakcję Wielkiej Brytanii i Francji naprzywrócenie w Niemczechpowszechnej służby wojskowej iremilitaryzacjęNadrenii.

wojny domowej w Hiszpanii– wskazuje etapy tzw. pokojowych podbojów Hitlera z lat 1938–1939 r.

VIII 1939 r.)– identyfikujepostacie: Neville’a Chamberlaina, Édouarda Daladiera– wskazuje na mapie tereny włączone do Niemiec i Włoch w latach 1935–1939 r.– przedstawia skutki remilitaryzacjiNadrenii– omawia przebieg i skutki Anschlussu Austrii– przedstawiaokolicznościzwołania ipostanowieniakonferencjimonachijskiej– wyjaśnia, w jakich okolicznościachdoszło do aneksjiCzechosłowacji przez III Rzeszę.

Hiszpanii– wyjaśnia, jakie znaczenie miało przystąpienie do sojuszu „osi” Japonii– wyjaśnia, na czym polegał kryzyssudecki– charakteryzuje cele ekspansywnej polityki ZSRR.

– wyjaśnia, na czym polegałozaangażowaniepaństw totalitarnych w konflikt wHiszpanii.

7. Kultura i nauka dwudziestolecia międzywojennego

– powojennykryzys wartości– sekularyzacja społeczeństwa– rozwój techniki– początki telewizji

– wyjaśnia znaczenie terminów:sekularyzacja, mass media, modernizm, ekspresjonizm– identyfikuje

– wyjaśnia znaczenie terminów: kubizm, surrealizm, futuryzm– zna daty: pierwszej transmisjitelewizyjnej (1927

– wyjaśnia znaczenie terminów:katastrofizm,fantastyka naukowa, dadaizm,konstruktywizm

– wyjaśnia znaczenie terminów:bergsonizm,fenomenologia– zna daty:wynalezienia

– ocenia wpływrozwoju techniki na życie codziennespołeczeństw w okresiemiędzywojennym.

– nauka wdwudziestoleciu międzywojennym– kultura masowa– moda lat 20. XX w.– rozwój sztuki filmowej– sztuka iarchitektura okresu międzywojennego– sztuka w służbie ideologii

postacie: Henry’egoForda, Zygmunta Freuda, Aleksandra Fleminga, Alberta Einsteina, Charlie’go Chaplina, WaltaDisney’a, Ernesta Hemingwaya, Franza Kafki, MichaiłaBułhakowa,– wskazuje czynniki, które wpłynęły na sekularyzacjęspołeczeństwa– wymieniacharakterystyczne cechy kulturymasowej w latach 20. XX w.– wyjaśnia, jakim celom byłapodporządkowana sztuka w krajach totalitarnych.

r.), rozpoczęciaprodukcji penicyliny (1940 r.)– identyfikujepostacie: Ludwika Hirszfelda, Pabla Picasso, Ericha Marii Remarque’a,Bertolta Brechta, Jamesa Joyce’a, Leni Riefenstahl, Siergieja Eisensteina– wyjaśnia, czym przejawiał siępowojenny kryzys wartości– przedstawia skutki elektryfikacji– wyjaśnia, jakie znaczenie dlaspołeczeństwa miały rozwój radiofonii i początki telewizji– wyjaśnia, jaką rolę w latach 20. XX w. zaczęły pełnić mass media– wymienia kierunki w malarstwie lat 20. XX w.– omawia kierunki rozwoju literatury

– zna daty: odkrycia insuliny (1922 r.), odkryciasulfonamidów (1935 r.)– identyfikujepostacie: Charlesa Lindbergha,Henriego Bergsona, Iwana Pawłowa, Kazimierza Funka,Louisa Armstronga, Josephine Baker, Rudolfa Valentino, Poli Negri, Grety Garbo, OrsonaWellesa, IgoraStrawińskiego,George’a Gershwina, Francisa ScottaFitzgeralda,Jaroslava Haška– omawia kierunki rozwoju środków transportu– charakteryzuje rozwój naukmedycznych– przedstawiadorobek naukowy dwudziestolecia

polietylenu (1933 r.), odkrycia nylonu (1935 r.)– identyfikujepostacie: EdmundaHusserla, Mary Pickford, Arnolda Schönberga, Béli Bartóka, Johna Dos Passos, IwanaBunina, BorysaPasternaka– przedstawiakierunki filozofii i psychologiiupowszechnione w dwudziestoleciu międzywojennym– wskazujecharakterystyczne zjawiska, jakiewystąpiły w modzie kobiecej po I wojnie światowej– omawia kierunki rozwoju muzyki w dwudziestoleciu międzywojennym– określa wpływ I wojny światowej na przemianyspołeczne,

okresuMiędzywojnia.

międzywojennego w dziedzinie fizyki i chemii– wymienia czynniki, które wpłynęły na dynamiczny rozwój kinematografii w okresiemiędzywojennym– przedstawia cechy charakterystyczne architekturymodernistycznej– omawia cechycharakterystyczneliteratury tworzonej przez pisarzystraconegopokolenia iwymienia przykłady ich dzieł.

kulturowe iobyczajowe wdwudziestoleciu międzywojennym.

II RZECZPOSPOLITA1. Odzyskanie niepodległości

– sytuacjamiędzynarodowa w 1918 r.– pierwsze ośrodki niepodległejwładzy– odzyskanieniepodległości– powstanie

– wyjaśnia znaczenie terminu: plebiscyt– zna daty:przekazania J.Piłsudskiemunaczelnegodowództwa sił zbrojnych (11 XI 1918 r.), powstania

– wyjaśnia znaczenie terminu: arbitraż– zna daty:powstaniaTymczasowegoRządu Ludowego Republiki Polskiej (6/7 XI 1918 r.),założenia Polskiej

– zna daty:utworzenia Polskiej KomisjiLikwidacyjnej Galicji i ŚląskaCieszyńskiego (X 1918 r.), rozwiązania Rady Regencyjnej (14 XI 1918 r.),

– wyjaśnia, dlaczego sytuacjamiędzynarodowa pod koniec I wojny światowej byłakorzystna dla sprawy niepodległości Polski– przedstawia

– przedstawia iocenia stosunek państw ententy do sprawy polskiej.

wielkopolskie– ententa a sprawa polska– powstania śląskie– spór o ŚląskCieszyński– plebiscyt na Warmii, Mazurach i Powiślu

wielkopolskiego (27 XII 1918–16 II 1918 r.), I powstaniaśląskiego (17–24 VIII 1919 r.), II powstania śląskiego (19/20–25 VIII 1920 r.), plebiscytu na Górnym Śląsku (20 III 1921 r.), IIIpowstania śląskiego (2/3 V–5 VII 1921 r.), plebiscytu naWarmii, Mazurach i Powiślu (11 VII 1920 r.), zaślubin Polski z morzem (II 1920 r.)– identyfikujepostacie:Józefa Piłsudskiego, Ignacego JanaPaderewskiego– przedstawiaokolicznościprzejęcia władzy przez J. Piłsudskiego w 1918 r.– omawia przyczyny i skutki powstania wielkopolskiego oraz powstań

OrganizacjiWojskowej (1914 r.), mianowania J.PiłsudskiegoNaczelnikiemPaństwa (22 XI 1918 r.), bitwy w rejonie Góry św. Anny (21–26 V 1921 r.)– identyfikujepostacie: Ignacego Daszyńskiego,Wincentego Witosa, JędrzejaMoraczewskiego, Józefa Hallera,WojciechaKorfantego– wskazuje natereny, których przynależność do Polski lub Niemiec zostałarozstrzygnięta na podstawieplebiscytu– wymienia lokalne ośrodki władzypowstające naziemiach polskich w 1918 r.– omawia

dymisji rządu J.Moraczewskiego (I 1919 r.), powstania Naczelnej RadyLudowej w Poznaniu (14 XI 1918 r.), utworzenia Armii Wielkopolskiej (II 1919 r.), podziału Śląska Cieszyńskiego (VII 1920 r.)– identyfikujepostacie: ZdzisławaLubomirskiego, AleksandraKakowskiego, Józefa Ostrowskiego, Józefa Dowbora-Muśnickiego– wskazuje na mapie przebieg polskiej granicy zachodniej, zmiany terytorialne będące efektem III powstania śląskiego– wyjaśnia, jakie znaczenie dlaodbudowy państwapolskiego miała POW

przyczyny, przebieg i skutki sporu o Śląsk Cieszyński.

śląskich. działalność rządu I. J. Paderewskiego– przedstawiaokolicznościprzeprowadzenia i skutki plebiscytu naGórnym Śląsku– omawiaokolicznościprzeprowadzenia i skutki plebiscytu na Warmii, Mazurach i Powiślu.

– omawia przebieg powstaniawielkopolskiego– przedstawiaprzebieg powstań śląskich– określa wpływpowstaniawielkopolskiego na decyzje mocarstw o przyznaniu Polsce ziem zaborupruskiego.

2. Walki o granicę wschodnią

– koncepcjagranicy wschodniej– konflikt polsko-ukraiński– początek walk z bolszewikami iwyprawa kijowska– kontrofensywa bolszewicka i bitwa warszawska– traktat ryski– sprawaWileńszczyzny

– wyjaśnia znaczenie terminów:koncepcjafederacyjna,koncepcjainkorporacyjna– zna daty: bitwy warszawskiej (13–15 VIII 1920 r.), traktatu ryskiego (18 III 1921 r.), przyłączeniaLitwy Środkowej do Polski (III 1922 r.)– identyfikujepostacie: JózefaPiłsudskiego,RomanaDmowskiego,

– wyjaśnia znaczenie terminów: Orlęta Lwowskie, „bunt Żeligowskiego”– zna daty: walk o Lwów (1–22 XI 1918 r.), zajęcia Wilna przez Polaków (IV 1919 r.), operacji niemeńskiej (IX 1920 r.), „buntu” L.Żeligowskiego (X 1920 r.)– identyfikujepostacie: Michaiła Tuchaczewskiego, WładysławaGrabskiego, Lucjana

– wyjaśnia znaczenie terminu: repatriacja– zna daty: sojuszu polsko-ukraińskiego (IV 1920 r.), zdobycia Kijowa przez wojska polskie (V 1920 r.), ofensywy M. Tuchaczewskiego (VII 1920 r.), konferencji w Spa (VII 1920 r.), bitwy podZadwórznem (VIII 1920 r.)– identyfikujepostacie: Semena Petlury, Juliana

– zna daty:ogłoszenianiepodległościUkraińskiej Republiki Ludowej (I 1918 r.), powołaniaZachodnioukraińskiej RepublikiLudowej (1918 r.), przełamania frontu przez bolszewików pod Samhorodkiem (VI 1920 r.)– identyfikuje postać MychajłyHruszewskiego– przedstawianiepodległościowe

– ocenia, która z koncepcji granicy wschodniej byłakorzystniejszaz punktu widzenia interesów państwa polskiego– ocenia militarne i polityczne skutki bitwy warszawskiej– ocenia znaczenie bitwy warszawskiej i zwycięstwa w wojnie z bolszewikami dla Polski i Europy.

– charakteryzuje koncepcje granicy wschodniej– przedstawiapostanowieniapokoju ryskiego– wyjaśnia, dlaczego bitwa warszawska zmieniła losy wojny.

Żeligowskiego– wskazuje na mapie linię Curzona– wyjaśnia, jaką rolę odegrały Orlęta Lwowskie w walce o polską granicę wschodnią– opisuje przebieg wojny polsko-bolszewickiej– omawia skutki „buntu” L.Żeligowskiego.

Marchlewskiego, FeliksaDzierżyńskiego,Feliksa Kona,SiemionaBudionnego,Maxime’aWeyganda,TadeuszaRozwadowskiego– wskazuje na mapie zmiany na froncie polsko-bolszewickim od maja do sierpnia 1920 r.– przedstawiaprzyczyny, przebieg i skutki wojny polsko-ukraińskiej z lat 1918–1919 r.– wyjaśnia, dlaczego doszło do aneksji Wileńszczyzny.

dążenia Ukraińców.

3. Rządyparlamentarne

– SejmUstawodawczy i mała konstytucja– konstytucjamarcowa– reforma rolna– wyboryparlamentarne i

– zna daty: przyjęcia małej konstytucji (20 II 1919 r.),uchwaleniakonstytucjimarcowej (17 III 1921 r.),zaprzysiężenia G.

– wyjaśnia znaczenie terminu:kontrasygnata– zna daty: pierwszych wyborów w niepodległejPolsce (26 I 1919 r.),

– zna daty:inauguracji obrad sejmuustawodawczego (10 II 1919 r.), wyborów parlamentarnych (1922 r.)– przedstawia

– identyfikujepostacie: Maurycego Zamojskiego,IgnacegoDaszyńskiego, Jana Baudouina deCourtenay, Eligiusza Niewiadomskiego

– ocenia ustrój II Rzeczypospolitej w świetle konstytucji marcowej.

prezydenckie– zabójstwoGabrielaNarutowicza– reformawalutowaWładysławaGrabskiego

Narutowicza naprezydenta (11 XII 1922 r.), reformy walutowej W.Grabskiego (1924 r.), wybory S.Wojciechowskiego na prezydenta (XII 1922 r.)– identyfikuje postacie: Józefa Piłsudskiego,GabrielaNarutowicza,StanisławaWojciechowskiego, WładysławaGrabskiego– omawia ustrój II Rzeczypospolitej w świetle konstytucji marcowej– wyjaśnia, jakie było znaczeniereformy walutowej rządu Grabskiego.

reformy rolnej (VII 1919 i 1920 r.),zabójstwaprezydenta G.Narutowicza (16 XII 1922 r.)– identyfikujepostacie:Wincentego Witosa, WładysławaSikorskiego, Macieja Rataja– charakteryzuje założenia ustrojowe II Rzeczypospolitej w świetle małejkonstytucji– omawia system trójpodziału władz przedstawiony w konstytucjimarcowej– przedstawiazałożenia reformy rolnej– uzasadnia, żekonstytucjamarcowawprowadzała system rządówparlamentarnych.

okolicznościzwołania obradsejmuustawodawczego– przedstawiastrukturęspołeczeństwa II Rzeczypospolitej u progu niepodległości– omawiaokolicznościuchwaleniakonstytucjimarcowej– wyjaśnia, jaki był cel uchwaleniareformy rolnej– charakteryzuje okoliczności, wjakich odbyły się wybory do sejmu ustawodawczego – wymieniatrudności, jakienapotkała realizacja reformy rolnej.

– określa zakres kompetencjiPrezydenta RP w zakresiewojskowości ipolitykiMiędzynarodowej– opisuje polską scenę polityczną po wyborach z 1922 r.– przedstawiaokoliczności i skutki zabójstwaprezydenta G.Narutowicza.

4. Przewrót – kryzys rządów – wyjaśnia znaczenie – wyjaśnia znaczenie – wyjaśnia znaczenie – zna datę założenia – ocenia wyniki

majowy i rządy sanacji

parlamentarnych– przewrót majowy – przyczyny,przebieg walk i skutki– rządy sanacyjne– represje wobec opozycji– proces brzeski– konstytucja kwietniowa– sanacja pośmierciPiłsudskiego– opozycja pod koniec lat 30. XX w.

terminów: sanacja, nowela sierpniowa, autorytaryzm– zna daty:przewrotumajowego (12–14 V 1926 r.), wyboru I. Mościckiego naPrezydenta (VI 1926 r.), nowelisierpniowej (VIII 1926 r.),uchwaleniakonstytucjikwietniowej (23 IV 1935 r.)– identyfikujepostacie: JózefaPiłsudskiego,StanisławaWojciechowskiego, IgnacegoMościckiego,– wymieniaprzyczyny i skutki przewrotumajowego– przedstawia cechy charakterystyczne rządów sanacji– omawia cechycharakterystyczne

terminów: grupa zamkowa, grupa pułkowników– zna daty: traktatu w Rapallo (1922 r.), układu z Locarno (1925 r.), wojnycelnej z Niemcami (1925–1934 r.),procesubrzeskiego (X 1931–I 1932 r.),wyborów brzeskich (1930 r.), powstania Bezpartyjnego Bloku Współpracyz Rządem (1928 r.)– identyfikujepostacie:Wincentego Witosa, Macieja Rataja,Kazimierza Bartla, Walerego Sławka, Józefa Becka, Edwarda Rydza-Śmigłego– charakteryzuje przejawy kryzysu rządówparlamentarnych w Polscemiędzywojennej

terminów:partyjniactwo,autorytaryzm,demokracjafasadowa– zna daty:powołania rządu w. Witosa (V 1926 r.), wyborówparlamentarnych (1928 r.), Kongresu Obrony Prawa i Wolności Ludu (1930 r.), dekompozycji obozu sanacji (1935–1939 r.), powołania Obozu Zjednoczenia Narodowego (1937 r.)– identyfikuje postać GabrielaCzechowicza– przedstawiastosunek J.Piłsudskiego dorządówparlamentarnych– omawia przebieg zamachu majowego– przedstawiadekompozycję

obozu w Berezie Kartuskiej (1934 r.)– identyfikuje postać Adolfa Bnińskiego– wyjaśnia zależność między słabością wewnętrznąpaństwa polskiego a jego pozycjąmiędzynarodową– wskazujewydarzenia, które miały decydujący wpływ na przebieg walk w Warszawie– porównuje zakres władzyustawodawczej i wykonawczej wkonstytucjachmarcowej ikwietniowej– wskazuje różnice międzyautorytarnymirządami sanacji a totalitarnymireżimami w ZSRR i III Rzeszy.

wyborów do sejmu w 1928 r.– przedstawia iocenia stosunek rządów sanacyjnych do opozycjipolitycznej– ocenia polskiautorytaryzm na tle innych ustrojóweuropejskich tego czasu– ocenia motywy, jakimi kierował się J. Piłsudski, dokonując zamachu stanu.

ustroju Polski w świetle konstytucji kwietniowej.

– wyjaśnia, jakie były skutki rządówsanacyjnych dlapartii opozycyjnych– przedstawiametody walki obozu sanacyjnego zprzeciwnikamipolitycznymi.

obozu sanacji po śmierci J.Piłsudskiego– opisujekonsekwencjerozdrobnieniapolitycznegopierwszej połowy lat 20. dlafunkcjonowaniapolskiego państwa– określa, jaką rolę w państwie miałodgrywać Prezydent RP wedługkonstytucjikwietniowej.

5. Społeczeństwo i gospodarka II Rzeczypospolitej

– stosunkiludnościowe w II RP– mniejszościnarodowe w II RP– strukturazawodowaludności II RP– kraj z trzechpołówek – spadek po zaborach– odbudowagospodarcza– budowa COP

– zna daty:decyzji o budowie Gdyni (IX 1922 r.), czteroletniego planu inwestycyjnego (1936–1940 r.),budowy Centralnego OkręguPrzemysłowego (1936–1939 r.)– identyfikujepostacie: Eugeniusza Kwiatkowskiego, WładysławaGrabskiego

– wyjaśnia znaczenie terminów:asymilacjapaństwowa,asymilacjanarodowa, polsko-niemiecka wojna celna– zna datę ustawy znoszącejdyskryminację ze względu nawyznanie,narodowość lubjęzyk (1931 r.)

– wyjaśnia znaczenie terminów: getto ławkowe, numerus clausus– zna daty:ProgramuWzmacnianiaPolskości Kraju (1936–1939 r.), wprowadzenia getta ławkowego (1937 r.)– wskazuje na mapie okręgi przemysłowe, w których rozwijał się przemysł

– zna datępowstaniaUkraińskiegoZjednoczeniaNarodowo-Demokratycznego (1925 r.)– identyfikujepostacie: Wasyla Mudrego, Henryka Józewskiego, Izaaka Grünbauma, Zeera Żabotyńskiego– charakteryzuje mniejszości

– ocenia politykę władz II RP wobec mniejszościnarodowych– ocenia politykę gospodarczą E. Kwiatkowskiego.

– wymienianajważniejszeproblemy społeczne i gospodarcze II RP– wyjaśnia, na czym polegałwielonarodowycharakter II RP– wyjaśnia, jakie znaczenie dla II RP miała budowa portu w Gdyni.

– wskazuje na mapie województwa, w których mniejszości narodowe stanowiłyduży odsetekmieszkańców,obszar COP– wyjaśnia, jakie problemy niosła obecność tak dużych grup mniejszości narodowych naterytoriumRzeczypospolitej– charakteryzuje różnice w rozwoju gospodarczym ziem polskich– omawia politykę gospodarczą E. Kwiatkowskiego– przedstawiaprzyczyny powstania COP– wyjaśnia, na czym polegał podział na Polskę A i B.

hutniczy, ośrodki przemysłuzbrojeniowego oraz miejsca wydobycia ropy naftowej i gazu ziemnego– omawia stosunki ludnościowe w II RP– przedstawiastrukturę zawodową ludności II RP– omawia proces odbudowygospodarczej II RP– wymienianajważniejszeinwestycje naobszarze COP– wyjaśnia, z czego wynikało wrogie nastawienieniektórychmniejszościnarodowychwobec polskiego państwa.

narodowezamieszkujące II RP– określa różnice między asymilacją narodową apaństwową.

6. Nauka i kultura międzywojennej Polski

– oświata w II RP i reformajędrzejowiczowska– rozwójszkolnictwa

– wyjaśnia znaczenie terminu: modernizm– zna datę reformy oświaty J.Jędrzejewicza (1932

– wyjaśnia znaczenie terminu:funkcjonalizm– identyfikujepostacie: Wojciecha

– wyjaśnia znaczenie terminu:Kolumbowie– zna daty: założenia Uniwersytetu

– zna daty:pierwszegoKonkursuChopinowskiego (1927 r.),

– ocenia reformę oświaty J.Jędrzejewicza– ocenia dorobek cywilizacyjny II RP.

wyższego i nauki– kultura i sztuka międzywojenna– literaturamiędzywojnia– rozwójkinematografii

r.)– identyfikujepostacie: Janusza Jędrzejewicza,Krzysztofa Kamila Baczyńskiego, Karola Szymanowskiego, Stanisława Ignacego Witkiewicza(Witkacego), Stefana Żeromskiego,WładysławaReymonta, Marii Dąbrowskiej,WitoldaGombrowicza,Brunona Schulza,Juliana Tuwima,Czesława Miłosza, KonstantegoIldefonsaGałczyńskiego,WładysławaBroniewskiego,TadeuszaDołęgi-Mostowicza, Hanki Ordonówny, Eugeniusza Bodo– przedstawiagłówne założenia reformy J.

Kossaka, Jana Styki, Zofii Nałkowskiej, AntoniegoSłonimskiego, Jana Lechonia, Jarosława Iwaszkiewicza,Bolesława Leśmiana, Leopolda Staffa, JanaParandowskiego, MieczysławyĆwiklińskiej, Adolfa Dymszy, Aleksandra Żabczyńskiego,LeonardaBuczkowskiego,Jadwigi Smosarskiej– omawia rozwój szkolnictwawyższego– przedstawiakierunki w rozwoju sztuki i architektury.

Stefana Batorego w Wilnie iUniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu (1919 r.), założeniaKatolickiegoUniwersytetuLubelskiego (1918 r.)– identyfikujepostacie: Stanisława Grabskiego,TadeuszaKotarbińskiego, WładysławaTatarkiewicza,FlorianaZnanieckiego,AleksandraBrücknera,WładysławaKonopczyńskiego,Stefana Banacha, WacławaSierpińskiego,MarianaRejewskiego,Henryka Zygalskiego, Jerzego Różyckiego, Tadeusza Gajcego,

pierwszego KonkursuSkrzypcowego im. HenrykaWieniawskiego (1935 r.)– identyfikujepostacie: Kazimierza Twardowskiego, WładysławaWitwickiego,LudwikaKrzywickiego,BronisławaMalinowskiego, Jana Baudouina deCurtenay, Juliusza Kleinera,WładysławaSemkowicza,KazimierzaTymienieckiego, RomanaGrodeckiego,MarcelegoHandelsmana,Władysława Orlicza, Tadeusza Peipera, Józefa Lejtesa,MieczysławaKrawicza, Michała Waszyńskiego

Jędrzejewicza– charakteryzuje kierunki rozwoju literaturymiędzywojnia.

XaweregDunikowskiego,Zofii Kossak-Szczuckiej, Brunona Jasieńskiego, Emila Zegadłowicza,KazimierzaWierzyńskiego,Juliana Przybosia, Aleksandra Wata, ElżbietyBarszczewskiej,JadwigiAndrzejewskiej– omawia kierunki rozwoju oświaty w II RP– przedstawianajwiększeosiągnięcia polskiej nauki w dziedzinie naukhumanistycznych– omawianajwiększeosiągnięcia polskiej nauki w dziedzinie matematyki– wymienia grupy literackie wdwudziestoleciu międzywojennym.

– omawia rozwój kinematografii w II RP.

7. Polska wprzededniu wojny

– polityka Niemiec i ZSRR wobec Polski w latach 20. XX w.– polska polityka zagraniczna wlatach 20.– stosunki polsko-litewskie wdwudziestoleciu międzywojennym– politykarównowagi– zajęcie Zaolzia– pakt Ribbentrop-Mołotow– mobilizacjapolskiegospołeczeństwa

– wyjaśnia znaczenie terminu: „korytarz”– zna daty: sojuszu polsko-francuskiego (1921 r.), sojuszu polsko-rumuńskiego (1921 r.), paktu o nieagresji z ZSRR (1932 r.), polsko-niemieckiejdeklaracji oniestosowaniu przemocy (1934 r.), paktu Ribbentrop-Mołotow (23 VIII 1939 r.)– identyfikuje postać Józefa Becka– wyjaśnia, jakie znaczenie dlabezpieczeństwa międzynarodowego Polski miały sojusze z Francją i Rumunią– wyjaśnia, na czym polegała polityka równej odległości.

– zna daty: paktu Brianda–Kelloga (1928 r.), podpisania protokołu Litwinowa (1929 r.), zajęcia Zaolzia (X 1938 r.)– identyfikujepostacie: Gustava Stresemanna,Neville’aChamberlaina– omawia koncepcje polskiej politykizagranicznej– przedstawianiemieckieroszczenia wobec Polski sformułowane po 1938 r.– charakteryzuje stosunki polsko-niemieckie w latach 1934–1938 r. iokreśla, dlaczego uległy one zmianie w 1939 r.

– wyjaśnia znaczenie terminu: ruchprometejski– zna daty:powołania Korpusu Ochrony Pogranicza (1924 r.), nawiązania stosunków polsko-litewskich (1938 r.)– wyjaśnia, jakie zagrożenia dla Polski niósł układ wRapallo– przedstawiastosunki Polski z Czechosłowacją, Rumunią i Litwą– omawiaokoliczności i skutki zajęcia Zaolzia przez Polskę– przedstawiastosunek Francji i Wielkiej Brytanii do zagrożenia Polski ekspansją niemiecką– przedstawia wpływ paktu Ribbentrop-Mołotow na sytuację Polski w przededniu wojny– charakteryzuje

– identyfikujepostacie: TomaszaMasaryka, Edwarda Benesza, Tadeusza Hołówki– wyjaśnia, jakspołecznośćmiędzynarodowa oceniała zajęcieZaolzia przez Polskę– omawia akcjęmobilizacyjnąspołeczeństwapolskiego– porównuje cele polskiej politykizagranicznej przed zawarciem układu w Locarno i po nim.

– omawia i ocenia politykę Niemiec i ZSRR wdwudziestoleciu międzywojennym– ocenia stanowisko J. Becka wobecroszczeńniemieckich– ocenia wartość sojuszu z Wielką Brytanią i Francją w przededniu II wojny światowej.

międzynarodowe położenie Polski w latach 20.– przedstawianastroje panujące w polskimspołeczeństwie w przededniu wojny.

II WOJNA ŚWIATOWA1. Wojnaobronna Polski

– przygotowania do wojny– wybuch wojny– armie walczących stron– przebieg działań wojennych– atak sowiecki na Polskę– ostatnie walki– bilans walk

– wyjaśnia znaczenie terminów: wojnabłyskawiczna (Blitzkrieg), bitwa graniczna– zna daty: ataku III Rzeszy na Polskę(1 IX 1939 r.), obronypolskiej placówkiwojskowej naWesterplatte (1–7 IX 1939 r.), bitwy pod Wizną (8-10 IX 1939 r.), bitwy nad Bzurą (9–22 IX 1939 r.),ataku ZSRR na Polskę (17 IX 1939 r.), bitwy pod Kockiem (2–5 X 1939 r.)– identyfikuje

– wyjaśnia znaczenie terminów:dywersja, Vkolumna,– zna daty: sojuszu polsko-brytyjskiego (25 VIII 1939 r.), wypowiedzenia wojny Niemcom przez Wielką Brytanię i Francję (3 IX 1939 r.), bitwy pod Mławą (3 IX 1939 r.), kapitulacji Warszawy (28 IX 1939 r.), ewakuacjipolskich władz państwowych i wojskowych do Rumunii (17/18 IX 1939 r.)– identyfikuje

– wyjaśnia znaczenie terminów: Fall Weiss, prowokacja gliwicka– zna daty:prowokacjigliwickiej (31 VIII 1939 r.), narady w Abbeville (12 IX 1939 r.), szarży pod Krojantami (1 IX 1939 r.), bitwy pod Mokrą (1 IX 1939 r.), bitew pod PiotrkowemTrybunalskim iTomaszowemMazowieckim (4-7 IX 1939 r.), bitew w Lasach Lubelskich (17–26 IX 1939 r.), kapitulacji Gdyni

– identyfikuje postacie: Franciszka Dąbrowskiego,KonradaGuderskiego,WacławaGrzybowskiego,Tadeusza Piskora– omawia główne założenia koncepcji przedmościarumuńskiego– porównujestosunek sił iuzbrojenia armii polskiej iniemieckiej.

– oceniaprzygotowania Polski do konfliktu z Niemcami i ZSRR– ocenia postawę Wielkiej Brytanii i Francji wobecwojny obronnej Polski– ocenia postawę NaczelnegoDowództwa ipolskich władz w czasie wojny obronnej– ocenia kampanię wrześniową.

postacie: HenrykaSucharskiego,EdwardaRydza–Śmigłego– wyjaśnia, na czym polegała wojnabłyskawiczna– przedstawia bilans wojny obronnejPolski.

postacie: Stefana Starzyńskiego, FranciszkaKleeberga,WładysławaRaczkiewicza– wskazuje namapie głównekierunki natarcia wojsk niemieckich na Polskę– charakteryzuje polski plan wojny z Niemcami– określa, jakie wspólne celełączyły Niemcy i ZSRR w 1939 r.– omawia politykę sojuszników Polski w czasie trwania wojny obronnej– przedstawiapostawę wojsk niemieckich iradzieckich wobec polskich jeńców i ludności cywilnej.

(19 IX 1939 r.),kapitulacji Helu (2 X 1939 r.)– identyfikujepostacie: HeinzaGuderiana,ReinhardaHeydricha,Tadeusza Kutrzeby, WładysławaBortnowskiego, Józefa Unruga– przedstawiadziałaniadywersyjneprzeprowadzone przez Niemców przed wybuchem wojny– omawiataktyczne założenia Fall Weiss– wyjaśnia różnicę między oddziałami zmobilizowanymi i improwizowanymi– przedstawia przebieg walkpolsko-niemieckich w czasie wojny obronnej– omawia przebieg

walk wojskpolskich z Armią Czerwoną– charakteryzuje postawęNaczelnegoDowództwa ipolskich władz w czasie wojny obronnej.

2. EkspansjaHitlera i Stalina w latach 1939–1941

– wojna radziecko-fińska– aneksja republik bałtyckich iBesarabii– atak III Rzeszy na Danię i Norwegię– ofensywaniemiecka wEuropie Zachodniej– bitwa o Anglię– walki naBałkanach– zmagania wAfryce Północnej

– wyjaśnia znaczenie terminu: kolaboracja– zna daty: ataku III Rzeszy na Danię i Norwegię (9 IV 1940 r.), rozpoczęciaofensywy niemieckiej na Zachodzie (10 V 1940 r.), bitwy oAnglię (10 VII – 31 X 1940 r.), atakuNiemiec naJugosławię i Grecję (6 IV 1941 r.)– identyfikuje postacie: Charlesa deGaulle’a, Winstona Churchilla– omawia przyczyny i skutki ekspansji III Rzeszy na państwa

– wyjaśniaznaczenieterminów: „wojna zimowa”, liniaMaginota, Fall Gelb, „Lew Morski”– zna daty: „wojny zimowej” (30 XI 1939 – 12 III 1940 r.), aneksji Litwy, Łotwy i Estonii przez ZSRR (VII 1940 r.), zajęcia Paryża przezNiemcy (14 VI 1940 r.), wypowiedzenia wojny Francji przez Włochy (10 VI 1940 r.), podpisaniapaktu trzech (27 IX 1940 r.), ataku Włoch na Grecję

– wyjaśniaznaczenieterminów: linia Mannerheima, PaństwoFrancuskie(Państwo Vichy),– zna daty: „aneksji Besarabii przez ZSRR (VIII 1940 r.), bitwy o Flandrię (V 1940 r.),zawieszenia broni w Compiègne (22 VI 1940 r.),uchwalenia Lend-Lease Act (III 1941 r.), dołączenia do paktu trzechWęgier, Słowacji i Rumunii (XI 1940 r.) oraz Bułgarii (III

– zna daty:zajęcia Somalibrytyjskiej przez Włochów (VIII 1940 r.), odzyskanianiepodległości przez Etiopię (XII 1940 r.), powołaniaFrancuskiegoKomitetuNarodowego wLondynie (1941 r.), stłumieniaproniemieckiego powstania w Iraku (V–VI 1941 r.),zajęcia Iranu przezWielką Brytanię i ZSRR (IX 1941 r.),– identyfikuje postać: Rudolfa Hessa

– ocenia, jakieznaczenie miała porażką Niemiec w bitwie o Anglię– ocenia postawy narodówwalczących zekspansjąniemiecką.

skandynawskie– przedstawiaprzyczyny i skutki ofensywy niemieckiej w Europie Zachodniej.

(1940 r.), bitwy o Tobruk (IV – XI 1941 r.)– identyfikujepostacie:HermannaGöringa, Erwina Rommla– wskazuje namapie krajepodbite przez III Rzeszę w 1940 r., obszary zajęte przez ZSRR wlatach 1939–1941– charakteryzuje przebieg ekspansji III Rzeszy napaństwaskandynawskie– omawia przebieg ekspansji III Rzeszy na Europę Zachodnią– opisuje przebieg i skutki bitwy o Anglię– charakteryzuje przebieg i skutki walk na Bałkanach.

1941 r.), zajęcia Libii przezBrytyjczyków (II 1941 r.)– identyfikujepostacie: Carla GustawaMannerheima, Philippa Pétaina– wskazuje namapie kraje, które znajdowały się we władaniu państw Osi i ichsprzymierzeńców w 1940 r.– omawiaprzyczyny, przebieg i skutki wojnyradziecko-fińskiej– przedstawiadziałania, jakie podjął ZSRR w celu zajęcia państw nadbałtyckich– opisujeokolicznościprzystąpieniapaństw bałkańskich do paktu trzech– wyjaśnia,dlaczego III Rzeszy i

– wyjaśnia, jaką rolę odegrała działalność FrancuskiegoKomitetuNarodowego– wymienia czynniki, które zadecydowały o klęsce wojskfrancuskich w starciu z III Rzeszą– przedstawia próby realizacjiimperialnych planów Włoch.

Wielkiej Brytanii zależało na zajęciu Bliskiego Wschodu– przedstawia przebieg i skutki walk w AfrycePółnocnej.

3. Walki w latach 1941–1943

– geneza wojny niemiecko-radzieckiej– siły walczących stron– atak Niemiec na ZSRR– oblężenieLeningradu– bitwa pod Stalingradem– walki na morzach– wybuch wojny na Dalekim Wschodzie– zakończenie walk w Afryce– utworzenie frontu na Sycylii i we Włoszech

– wyjaśnia znaczenie terminu: sowietyzacja– zna daty: ataku Niemiec na ZSRR (22 VI 1941 r.), atakuJaponii na USA (7 XII 1941 r.)– przedstawiaprzyczyny wojnyniemiecko-radzieckiej– omawia okoliczności ataku Japonii na USA.

– wyjaśniaznaczenieterminów:operacjaBarbarossa,Lebensraum,„OperacjaCytadela”, „wilcze stada”– zna daty: bitwy o Moskwę (XII 1941 r.), oblężeniaLeningradu (IX 1941 – I 1944 r.),bitwy podStalingradem (VIII 1942–II 1943 r.), bitwy podKurskiem (VII – VIII 1943 r.), bitwy o Midway (VI 1942 r.), bitwy podEl-Alamein (VII–XI 1942 r.), lądowania aliantów na Sycylii

– wyjaśniaznaczenieterminów: czołgT-34– zna daty:kapitulacji wojskniemiecko-włoskich w Afryce (13 V 1943 r.),wypowiedzenia wojny Niemcom przez Włochy (X 1943 r.)– identyfikujepostacie:Friedricha vonPaulusa, Georgija Żukowa, Isoroku Yamamoto– wskazuje namapie terenyzajęte przez wojska niemieckie wwyniku realizacji planu

– identyfikujepostacie: PietraBadoglia– przedstawia skutki polityczne i militarne utworzenia frontu na Sycylii i weWłoszech.

– ocenia znaczenie wojny niemiecko-radzieckiej dlalosów II wojny światowej.

(VII 1943 r.)– identyfikujepostacie: Franklina Delano Roosevelta, Bernarda LawMontgomerego, DwightaEisenhovera– omawiastrategicznezałożenia planu Barbarossa– wskazujeprzełomowewydarzenia w przebiegu wojny radziecko-niemieckiej– przedstawiapolitykęokupacyjnych władzniemieckich na zajętych terenach ZSRR– omawia przebieg walk aliantów w Afryce Północnej.

„Barbarossa”,kierunkikontrofensywy Armii Czerwonej latach 1942–1943 r. oraz odzyskane tereny– porównuje siły militarne III Rzeszy i ZSRR– charakteryzuje przebieg wojny radziecko-niemieckiej– opisuje przebieg i skutki walki namorzach– przedstawiazasięg ekspansji i politykę japońską w Azji.

4. Politykaokupacyjna III Rzeszy

– okupacja Europy Zachodniej iSkandynawii– nazistowski plan

– wyjaśnia znaczenie terminów: getto,Holokaust– charakteryzuje

– wyjaśniaznaczenieterminów:Einsatzgruppen,

– wyjaśniaznaczenieterminów:Résistance,

– omawia skutki polityki represji prowadzonej przez władze okupacyjne

– ocenia postawy społeczeństw irządóweuropejskich

eksterminacjiŻydów– postawyspołeczeństw irządów światazachodniego oraz Kościołakatolickiego wobec Holokaustu– stosunek hitlerowskich Niemiec do podbitychnarodów Europy Wschodniej– hitlerowskapolityka rasowa i prześladowanie wybranych grup społecznych

politykę nazistów wobec Żydów.

szmalcownictwo– identyfikuje postacie: Adolfa Eichmanna, Ireny Sendlerowej,Josipa Broz-Tito, Juliana Grobelnego– charakteryzuje politykęokupantówniemieckich wEuropie Zachodniej i Skandynawii– wyjaśnia, na czym polegał plan „Ostatecznego rozwiązania kwestii żydowskiej”– przedstawia sposoby, metody i skalę eksterminacji ludnościŻydowskiej.

Generalny Plan Wschodni, Włoska Republika Socjalna– zna datękonferencji w Wannsee (29 I 1942 r.)– identyfikujepostacie: Vidkuna Quislinga, RaoulaWallenberga, Anne Frank, Oskara Schindlera,Andrieja Własowa– opisuje postawy narodów Europy Zachodniej iSkandynawiiwobecniemieckiegookupanta– przedstawiastosunekhitlerowskichNiemiec wobec podbitych narodów Europy Wschodniej– wyjaśnia, na czym polegałahitlerowskapolityka rasowa.

– przedstawiapostawę Kościoła wobec Holokaustu.

wobec Holokaustu– ocenia postawę Kościoła wobec Holokaustu.

5. Koniec II – front wschodni w – wyjaśnia znaczenie – wyjaśnia – zna daty: – zna datę spotkania – ocenia wpływ

wojny światowej 1944 r.– wojna na Pacyfiku– powstaniewielkiej koalicji– utworzenie frontu na Sycylii i weWłoszech– konferencjaw Teheranie– konferencjaw Jałcie– kapitulacjaNiemiec ikoniec wojnyw Europie– koniec wojny na Dalekim Wschodzie

terminów: operacja „Overlord”,kamikadze– zna daty:konferencji wTeheranie (XI/XII 1943 r.), lądowaniaaliantów w Normandii (6 VI 1944 r.),konferencji w Jałcie (II 1945 r.), zrzucenia bomby atomowej na Hiroszimę (6 VIII 1945 r.) i Nagasaki (9 VIII 1945 r.)– identyfikujepostacie: Douglasa MacArthura, Harry’egoTrumana– omawia postanowienia konferencji w Teheranie i Jałcie.

znaczenieterminów:operacja„Market-Garden”, taktyka żabichskoków– zna daty:podpisania Karty Atlantyckiej (14 VIII 1941 r.), bitwy pod Falaise (VII 1944 r.), kontrofensywy niemieckiej wArdenach (XII 1944 r.), operacjiberlińskiej (16 IV – 2 V 1945 r.),podpisania przez Niemcy kapitulacji w Reims (7 V 1945 r.), podpisania przez Niemcy kapitulacji w Berlinie (8 V 1945 r.), kapitulacji Japonii (2 IX 1945 r.)– identyfikujepostacie: Dwighta Eisehowera,Georga Pattona, Alfreda Jodla,Wilhelma Keitela

konferencji wCasablance (I 1943 r.), operacjiBagration (VI – VIII 1944 r.), powstania w Paryżu (VIII 1944 r.), sforsowania Wału Pomorskiego (III 1945 r.), śmierci Adolfa Hitlera (30 IV 1945 r.), zajęcia Okinawy (IV 1945 r.)– identyfikujepostacie: Hirohito– omawia zmiany na fronciewschodnim w1944 r.– charakteryzuje przebieg wojny na Pacyfiku po 1943 r.– omawiapostanowienia konferencji wCasablance– opisujeokolicznościkapitulacji Niemiec– przedstawia przebieg działań wojennych na

w Torgau (24 IV 1945 r.)– przedstawiastosunekStanówZjednoczonych do krajów EuropyŚrodkowo-Wschodniej.

przystąpienia USA do wojny na jej przebieg– ocenia decyzję o zrzuceniu bomby atomowej– ocenia politykę StanówZjednoczonych wobec krajówEuropy Środkowo-Wschodniej.

– wskazuje namapie kierunki ofensywy Armii Czerwonej w 1944 r., miejsca operacji „Overlord” i„Market-Garden”– przedstawiaokolicznościpodpisania Karty Atlantyckiej i jej postanowienia– omawia proces powstawaniakoalicjiantyhitlerowskiej– opisuje przebieg lądowania aliantów w Normandiii walk w EuropieZachodniej.

Dalekim Wschodzie w 1945 r.

6. Społeczeństwo polskie podczas okupacji

– podział ziem polskich– polityka władz ZSRR na okupowanych ziemiach II Rzeczypospolitej– deportacje ludności polskiej w głąb ZSRR– polscy jeńcy w

– wyjaśnia znaczenie terminów:deportacja, obózkoncentracyjny, obóz zagłady– zna datę zbrodni katyńskiej (IV–V 1940 r.)– wskazuje na mapie miejsca, w których znajdowały się

– wyjaśniaznaczenieterminów:paszportyzacja, Akcja Specjalna „Kraków”, akcja AB, Rada Pomocy Żydom „Żegota”, szmalcownik– zna daty:podpisania

– wyjaśniaznaczenieterminów:niemiecka lista narodowa(Volkslista),ŻydowskaOrganizacjaBojowa– zna datęwysiedlenia

– wyjaśnia znaczenie terminów: Żydowski Związek Wojskowy, strojbatalion,Endlösung,– identyfikuje postacie: Józefa i Wiktorii Ulmów– wyjaśnia, jakie znaczenie dlaPolaków na

– ocenia postawy Polaków, którzy wpisywali się na Volkslistę– ocenia postawy społeczeństwa polskiego wobec Holokaustu.

ZSRR i zbrodnia katyńska– okupacjaniemiecka w Polsce na tle okupacji w innych krajachEuropy– sytuacja Polaków na ziemiach wcielonych do III Rzeszy– politykaniemiecka wGeneralnymGubernatorstwie– terror hitlerowski i zbrodnieniemieckie wobec narodu polskiego– Holokaust na ziemiach polskich– powstanie wgetcie warszawskim– postawaspołeczeństwapolskiego wobec Holokaustu– pierwszeorganizacjekonspiracyjne

niemieckie obozyzagłady, ważniejsze getta żydowskie, miejsca masowych mordów i pochówku polskich oficerów– wyjaśnia, na czym polegał processowietyzacji– przedstawiasposoby represjistosowane przez okupantaniemieckiego– omawia metody eksterminacjistosowane przez niemieckieokupacyjne władze.

radziecko-niemieckiegotraktatu ogranicach iprzyjaźni (28 IX 1939 r.), AkcjiSpecjalnej„Kraków” (XI 1939 r.), akcji AB (1940 r.), powstania w getciewarszawskim (19 IV–16 V 1943 r.)– identyfikujepostacie:MordechajaAnielewicza, Marka Edelmana, Jana Karskiego, Ireny Sendlerowej,– wskazuje namapie podział ziem polskich podokupacją w 1939 r. i zmianyterytorialne po 1941 r.,– przedstawia politykęokupacyjnych władz radzieckich wobec Polaków na Kresach

Polaków zZamojszczyzny (1943 r.)– identyfikuje postacie: Ławrentija Berii, Jürgena Stroopa, WandyWasilewskiej– wskazuje namapie kierunki deportacji ludności polskiej w głąb ZSRR– charakteryzuje represjegospodarczeokupacyjnych władz radzieckich– opisuje politykę władz radzieckich wobec polskich jeńców wojennych– przedstawia politykęokupacyjnych władz niemieckich wobec inteligencji polskiej– określa, jakie miały być zasady hitlerowskiej polityki okupacyjnej

ziemiachwcielonych do III Rzeszy miało wprowadzenie niemieckiej listy narodowościowej– porównuje okupację niemiecką w Polsce i innych krajach europejskich.

Wschodnich– opisujedeportacjepolskiej ludności z KresówWschodnich iwarunki życia nazesłaniu– charakteryzuje sytuację Polaków na ziemiachwcielonych do III Rzeszy– omawia warunki życia Polaków w GeneralnymGubernatorstwie– przedstawia metody eksterminacji ludności żydowskiej na ziemiach polskich.

wobec Polaków w Generalnym Gubernatorstwie i jakich sfer życia miały dotyczyć– opisuje przebieg powstania w getcie warszawskim– omawiapostawyspołeczeństwa polskiego wobec Holokaustu– przedstawia proces budowania organizacjikonspiracyjnych na ziemiachpolskich podokupacją.

7. Sprawa polska podczas II wojny światowej

– powstanie rządu emigracyjnego we Francji,przeniesieniepolskiego ośrodka władzy do Wielkiej Brytanii– Polacy na

– zna daty:mianowaniaWładysławaRaczkiewicza naprezydenta Polski (30 IX 1939 r.),utworzenia rząduSikorskiego (30 IX

– wyjaśniaznaczenieterminów: Związek Patriotów Polskich, Krajowa RadaNarodowa– zna daty:ewakuacji władz II

– zna daty:powstania Rady Narodowej (XII 1939 r.),przeniesienia rządu emigracyjnego do Londynu (VI 1940 r.), ewakuacji wojsk

– identyfikuje postać Augusta Zaleskiego– wyjaśnia wpływ sprawy katyńskiej na sytuację Polski na areniemiędzynarodowej– porównuje

– oceniapostepowaniepolskichkomunistów– oceniadziałalnośćpolskiego rządu emigracyjnego

frontach II wojny światowej– stosunki polsko-radzieckie po podpisaniu układuSikorski-Majski– sprawa katyńska i zerwanie stosunków z polskim rządem londyńskim przez ZSRR– początki komunistycznych ośrodków władzy– katastrofa gibraltarska i śmierć Władysława Sikorskiego– konferencja w Teheranie a sprawa polska

1939 r.), konferencji w Teheranie (28 XI – 1 XII 1943 r.),konferencji w Jałcie (4–11 II 1945 r.)– identyfikuje postać WładysławaSikorskiego– omawia decyzje konferencjiteherańskiej ijałtańskiej w sprawie polskiej.

Rzeczypospolitej do Rumunii (17/18 IX 1939 r.), bitwy o Narwik (V 1940 r.), bitwy o Tobruk (VIII–XII 1941 r.), układu Sikorski-Majski (30 VII 1941 r.), bitwy o Monte Cassino (V 1944 r.), zerwaniastosunkówdyplomatycznych między rządem polskim naemigracji a ZSRR (25 IV 1943 r.), katastrofygibraltarskiej (1943 r.)– identyfikujepostacie:WładysławaRaczkiewicza,WładysławaAndersa, Bolesława Bieruta, Stanisława Mikołajczyka– wskazuje namapie miejsca, w których Polacystoczyli walki

polskich z ZSRR (1942),zdobycia Bolonii (IV 1945 r.), bitwy pod Lenino (X 1943 r.), powstania Związku Patriotów Polskich (III 1942 r.),powstaniaKrajowej RadyNarodowej (31 XII 1943–1 I 1944 r.)– identyfikuje postacie: Bolesława Wieniawy-Długoszowskiego, IgnacegoPaderewskiego,Zygmunta Berlinga, Michała Roli-Żymierskiego,KarolaŚwierczewskiego,Stanisława Maczka, StanisławaSosabowskiego– omawiaokolicznościpowstania władz polskich naemigracji– przedstawia

politykę rząduemigracyjnego ikomunistycznych ośrodków władzy w Polsce.

podczas II wojny światowej.

podczas II wojny światowej– charakteryzuje udział polskich formacjiwojskowych w walkach nafrontach II wojny światowej– przedstawiapostanowienia układu Sikorski-Majski i skutki jegopodpisania– wyjaśnia wpływ sprawy katyńskiej na stosunki między polskim rządem emigracyjnym a ZSRR.

okolicznościpowstania i szlak bojowy armii gen. W. Andersa oraz wojsk polskichwalczących u boku Armii Czerwonej– opisuje proces kształtowania się komunistycznego ośrodka władzy w Polsce– wyjaśnia wpływ katastrofygibraltarskiej na politykę rządu emigracyjnego– wymieniaformacje polskie, które walczyły na frontach II wojny światowej.

8. PolskiePaństwoPodziemne

– polityczneorganizacjekonspiracyjne– cele polityczne i strategicznePolskiego Państwa Podziemnego i Armii Krajowej– struktura idziałalność ZWZ-

– wyjaśnia znaczenie terminów:konspiracja, Armia Krajowa, sabotaż, dywersja, plan„Burza”, PolskiePaństwo Podziemne– zna daty: powstania AK (14 II 1942 r.),

– wyjaśniaznaczenieterminów:Służba Zwycięstwu Polsce, Związek Walki Zbrojnej,Delegatura Rządu na Kraj,KierownictwoWalki Cywilnej,

– wyjaśniaznaczenieterminów: „mały sabotaż”, Związek Odwetu,KierownictwoDywersji (Kedyw), UkraińskaPowstańcza Armia (UPA)

– identyfikujepostacie: Pawła Frenkiela, Szymona Rathajzera,KazimierzaIranka-Osmeckiego, Stepana Bandery, OskaraDirlewangera,Ericha von dem

– ocenia postawę mocarstw wobec powstaniawarszawskiego– ocenia decyzję o wybuchupowstaniawarszawskiego– ocenia postawy Polaków w

AK– inne polskieorganizacjepodziemne– konflikt polsko-ukraiński naWołyniu– plan „Burza”– geneza powstania warszawskiego– wybuchpowstaniawarszawskiego– mocarstwa wobec powstania– upadek i skutki powstania– bilans powstania

rozpoczęcia realizacji planu „Burza” (1944 r.), powstania warszawskiego (1 VIII – 3 X 1944 r.)– identyfikuje postać TadeuszaKomorowskiego„Bora”– charakteryzuje cele polityczne Polskiego PaństwaPodziemnego– omawia celestrategiczne Polskiego PaństwaPodziemnego– przedstawiazałożenia planu„Burza”.

Szare Szeregi, rzeź wołyńska– zna daty:powstaniaDelegatury Rządu na Kraj (XII 1940 r.), rzezi wołyńskiej (1943 r.)– identyfikujepostać LeopoldaOkulickiego„Niedźwiadka”– przedstawiapolityczneorganizacjekonspiracyjne– omawiadziałalność zbrojnąZWZ-AK– wymienia polskie organizacjepodziemne– przedstawia przyczyny iprzejawy konfliktu polsko-ukraińskiego na Wołyniu– omawia genezę powstaniawarszawskiego– opisuje skutki powstania

– zna daty:powstania Związku Odwetu (1940 r.), powstaniaKierownictwaDywersji (1943 r.), akcji podArsenałem (1943 r.),powstaniaUkraińskiejPowstańczej Armii (1942 r.)– identyfikujepostacie: EmilaFieldorfa „Nila”, Franza Kutschery, AntoniegoChruściela„Montera”, Cyryla Ratajskiego, Jana Piekałkiewicza– charakteryzuje strukturę ZWZ-AK– omawia przebieg walk w powstaniu warszawskim– wymienia cele i formy działania, które miałrealizować Związek Walki Zbrojnej na terenie okupowanej

Bach – Zelewskiego– omawia postawę aliantów wobecpowstaniawarszawskiego– opisujepostawy Polaków w powstaniuwarszawskim

powstaniuwarszawskim– oceniadziałalnośćPolskiego Państwa Podziemnego

warszawskiego– przedstawia strukturę Polskiego PaństwaPodziemnego.

Polski.

POLSKA I ŚWIAT PO II WOJNIE ŚWIATOWEJ1. Powojenny świat – skutki wojny

– konferencja poczdamska– procesyzbrodniarzywojennych– na tropienazistów– okupacja Niemiec i Austrii– powstanieOrganizacjiNarodówZjednoczonych– struktura ONZ– plan Marshalla– paryski traktat pokojowy– rosnące wpływy komunizmu– wojna domowa w Grecji

– wyjaśnia znaczenie terminów:demilitaryzacja,denazyfikacja,demokratyzacja,procesy norymberskie– zna daty:konferencji wPoczdamie (17 VII–2 VIII 1945 r.),procesównorymberskich (1946–1949 r.)– identyfikuje postacie: Harry’ego Trumana, Clementa Attlee– omawia społeczne i gospodarcze skutki II wojny światowej– wymieniapostanowieniakonferencjipoczdamskiej wsprawie Niemiec.

– wyjaśniaznaczenieterminów:dekartelizacja,procesyoświęcimskie,recesja, Europejski Plan Odbudowy, sowietyzacja,eksport rewolucji– zna daty:procesówoświęcimskich (1946–1948 r., 1963–1965 r.), podpisaniaDeklaracjiNarodówZjednoczonych (1942 r.),konferencjizałożycielskiejOrganizacjiNarodówZjednoczonych (25 IV 1945 r.)

– wyjaśniaznaczenieterminów:pauperyzacja,reemigranci,Bizonia, Trizonia– zna daty:powstania Bizonii (1947 r.),powstania Trizonii (1949 r.),powstaniaOrganizacjiEuropejskiej WspółpracyGospodarczej (1948 r.), układu pokojowego wParyżu (10 II 1947 r.)– identyfikujepostacie: Szymona Wiesenthala, Karla Rennera, Josipa Broz-Tito,Klementa

– wyjaśniaznaczenie terminu: eurokomunizm– zna daty:powstaniakomunistycznej NiemieckiejSocjalistycznej Partii Jedności (1946 r.), powstanianiemieckiej Unii Chrześcijańsko-Demokratycznej (1945 r.)– identyfikujepostacie: Envera Hodży, JanaMasaryka– przedstawiazmiany etniczne naobszarze Europy po II wojnie światowej– podaje przykłady ścigania zbrodniarzy nazistowskich po II wojnie światowej

– ocenia wpływ II wojny światowej na przemianyspołeczne ipolitycznepowojennegoświata.

– identyfikujepostać George’a C. Marshalla,– wskazuje namapie zmianyterytorialne wEuropie po IIwojnie światowej– przedstawiapostanowienia konferencjipoczdamskiej w sprawiepowojennegoporządku wEuropie– omawia procesy zbrodniarzywojennych– charakteryzuje i porównuje politykę władzokupacyjnych w Niemczech– przedstawia strukturę ONZ– wyjaśnia, jakie były cele planu Marshalla– wyjaśnia, na czym polegałeksport rewolucji i

Gottwalda,Edwarda Benesza– wyjaśnia,dlaczego niektórym z nazistów udało się uniknąćodpowiedzialności za zbrodniewojenne– omawiapowojenne losy Niemiec i Austrii– przedstawiapolitykę władz okupacyjnych w Austrii– opisujeokolicznościpowstaniaOrganizacjiNarodówZjednoczonych– przedstawiaokolicznościstworzenia planu Marshalla– omawiapostanowienia układupokojowego wParyżu– charakteryzuje

– określa wpływRadyBezpieczeństwa na procesy decyzyjne Organizacji Narodów Zjednoczonych– wskazuje metody przejmowania przez komunistów władzy w EuropieŚrodkowo-Wschodniej po II wojnie światowej.

jakie były jego skutki polityczne.

proces sowietyzacji Europy Środkowo-Wschodniej.

2. Początekzimnej wojny

– światdwubiegunowy– upadek starych mocarstw– początekrywalizacjiradziecko-amerykańskiej i doktryna Trumana– działania bloku komunistycznego – Kominform i RWPG– I kryzys berliński (1948–1949 r.) i powstanie NATO– wyścig zbrojeń– powstanie dwóch państw niemieckich– sprawa Austrii– inicjatywyintegracyjne wEuropie Zachodniej

– wyjaśnia znaczenie terminów: zimna wojna, „żelaznakurtyna”, centralne planowanie,industrializacja,wyścig zbrojeń– zna datę utworzenia RFN i NRD (1949 r.)– identyfikujepostacie: Winstona Churchilla, Harry’ego Trumana– wskazuje na mapie państwa niemieckie– wyjaśnia, na czym polegała zimna wojna oraz wyścig zbrojeń.

– wyjaśniaznaczenieterminów: układ dwubiegunowy, doktryna Trumana, doktryna Reagana, Rada Wzajemnej PomocyGospodarczej,Organizacja PaktuPółnocnoatlantyckiego, UkładWarszawski,traktat paryski,EuropejskaWspólnota Węgla i Stali, traktaty rzymskie,EuropejskaWspólnotaGospodarcza,EuropejskaWspólnota Energii Atomowej– zna daty: ogłoszenia tzw.„żelaznej kurtyny” (1946 r.),ogłoszenia

– wyjaśniaznaczenieterminów: taktyka salami, Kominform, program tzw. gwiezdnych wojen, plan Schumana– zna daty: wojny domowej w Grecji (1946–1949 r.),powstania Kominformu (1947 r.), blokady Berlina (VI 1948–V 1949 r.), układu w Zgorzelcu (1950 r.),powstania Rady Europy (1949 r.), powstania planu Schumana (1951 r.)– identyfikujepostacie: Richarda Coudenhove-Kalergia, Eduarda Herriota,Aristideda Brianda, Alcide de

– wyjaśnia znaczenie terminów: mostpowietrzny,koncepcja tzw.wysuniętej strategii– identyfikujepostacie: Andrieja Żdanowa, Wilhelma Piecka, WalteraUlbrichta, OttoGrotewohla– omawiaokoliczności upadku starych mocarstw: Francji i Wielkiej Brytanii– wyjaśnia, na czym polegał sowiecki model gospodarki narzucany krajom członkowskim RWPG.

– ocenia, jakierealne zagrożenia dla świata niósł za sobą wyścigzbrojeńrealizowany przez supermocarstwa– ocenia polityczny wydźwięk blokady Berlina w 1948 r.

doktryny Trumana (III 1947 r.),powstania Rady WzajemnejPomocyGospodarczej (1949 r.),powstania NATO (4 IV 1949 r.),powstania Układu Warszawskiego (1955 r.), traktatu paryskiego (1951 r.), powstania EWWiS (1951 r.)– identyfikujepostacie: Konrada Adenauera, Jeana Monneta, Roberta Schumana– wskazuje namapie „żelazną kurtynę”– wyjaśnia, na czym polegał układ dwubiegunowy w powojennymświecie i jakie były jego polityczne i gospodarczekonsekwencji– omawia założenia

Gasperiego– omawiaokolicznościpowstania idziałalnośćKominformu– charakteryzuje cele i działalność RWPG– opisujeokoliczności i skutki blokady Berlina Zachodniego– wymieniaobowiązki państw należących doNATO– przedstawiaokolicznościpowstania dwóch państwniemieckich.

doktryny Trumana i konsekwencje wprowadzenia jej w życie– przedstawia przyczyny i cele powstania NATO– opisujeokolicznościpowstania Układu Warszawskiego– omawia przejawy wyścigu zbrojeń– charakteryzuje proces integracji Europy Zachodniej.

3. Początkisystemukomunistycznego w Polsce

– skutki polityczne, demograficzne i ekonomiczne II wojny światowej dla Polski– reforma rolna i nacjonalizacja przemysłu– postawy Polaków w nowej sytuacji politycznej– represje idziałania aparatubezpieczeństwa i władzkomunistycznych

– wyjaśnia znaczenie terminów: Ziemie Odzyskane,referendum– zna daty: ogłoszenia Manifestu Polskiego Komitetu WyzwoleniaNarodowego (22 VII 1944 r.),porozumieniamiędzy PKWN a rządem ZSRR o polsko-radzieckiej granicy (27 VII 1944 r.),powstania Rządu

– wyjaśnia znaczenie terminów:Akcja „Wisła”,repatriacja– zna daty: Akcji „Wisła” (1947 r.), 3 letniego planugospodarczego (1947–1949 r.), planu 6-letniego (1950–1955 r.), rozwiązania AK (19 I 1945 r.), procesu szesnastu (VI 1945 r.)

– zna daty:pogromukieleckiego (1946 r.), aresztowania przywódcówPolskiego Państwa Podziemnego (III 1945 r.), powstania TRJN (VI 1945 r.)– identyfikujepostać Witolda Pileckiego– opisuje zmiany etniczne naziemiach polskich po zakończeniu

– zna daty: umowy polsko–radzieckiej (21 IV 1945 r.),układu granicznego polsko-czechosłowackiego (1958 r.)– identyfikuje postacie: JanaStanisławaJankowskiego,ZygmuntaSzendzielarza „ Łupaszki”, JózefaKurasia „Ognia”– omawia postawy

– ocenia postawy Polaków wobec nowej władzy.

wobec podziemia niepodległościowego oraz opozycji– referendumludowe z 1946 r.– sfałszowanewybory z 1947 r.

Tymczasowego RP (31 XII 1944 r.), referendum (30 VI 1946 r.), wyborów (19 I 1947 r.)– wskazuje na mapie zmiany terytorialne Polski po II wojnie światowej– omawiapostanowieniakonferencjipoczdamskiejdotyczące zmianterytorialnychpaństwa polskiego– wyjaśnia, jaką rolę w umacnianiu władzy komunistycznej w Polsce odegrałoreferendum ludowe i pierwsze powojenne wybory.

– identyfikujepostacie: Leopolda Okulickiego, Edwarda Osóbki – Morawskiego, StanisławaMikołajczyka– przedstawia zmiany terytorialne powojennej Polski– omawiaspołeczne,demograficzne i gospodarcze skutki II wojny światowej dla Polski– opisuje skutki wprowadzenia gospodarkiplanowej w latach 1947–1955 r.– przedstawiaprocesprzejmowaniawładzy przezkomunistów w Polsce.

wojny– charakteryzuje pierwsze powyzwoleniureformygospodarcze– wymieniaorganizacjepodziemianiepodległościowego– omawia metody represji aparatu bezpieczeństwa i władzkomunistycznych wobec podziemia niepodległościowego orazopozycji.

Polaków wobecnowej sytuacjipolitycznej.

4. Polska wokresiestalinowskim

– powstaniePolskiejZjednoczonej Partii Robotniczej– przemiany

– wyjaśnia znaczenie terminów: Polska Zjednoczona Partia Robotnicza,kolektywizacja,

– wyjaśniaznaczenieterminów:Polska PartiaRobotnicza,

– wyjaśniaznaczenie terminu:„księża patrioci”– zna daty: reformy walutowej (1950

– zna daty:powstaniaZjednoczonego StronnictwaLudowego (1949 r.),

– ocenia relacje między państwem a Kościołemkatolickim w

gospodarcze– stalinizm wkulturze, oświacie i nauce– państwo terroru– walka z Kościołem katolickim– Konstytucja PRL z 1952 r.

socrealizm– zna datę uchwalenia Konstytucji PRL (1952 r.)– identyfikujepostacie: Stanisława Mikołajczyka,Bolesława Bieruta, Władysława Gomułkę– przedstawia ustrój państwa w świetle Konstytucji PRL.

PaństwoweGospodarstwaRolne– zna daty:powstania PZPR (XII 1948 r.), planu 6-letniego (1950–1955 r.)– identyfikujepostacie: Edwarda Osóbkę-Morawskiego,JózefaCyrankiewicza, StefanaWyszyńskiego– charakteryzuje przemianygospodarcze w Polsce w okresiestalinowskim– przedstawiacechycharakterystyczne stalinizmu wliteraturze,architekturze i sztuce– omawia system terroru i metody represji w Polsce w okresie stalinizmu

r.), przyjęciasocrealizmu wliteraturze,architekturze i sztuce (1949 r.), internowaniaprymasa S.Wyszyńskiego (1953 r.)– identyfikujepostacie: Jakuba Bermana, Hilarego Minca– przedstawiaokoliczności i skutki powstania PZPR– opisuje sposoby i metody walkireżimukomunistycznego z Kościołemkatolickim– omawiaokoliczności uchwaleniaKonstytucji PRL.

powstania Radia „Wolna Europa” (1949 r.), ucieczki J. Światły na Zachód (1953 r.)– identyfikujepostacie: Kazimierza Pużaka, Bolesława Piaseckiego, Jana Nowaka–Jeziorańskiego,Józefa Światły– charakteryzuje przemiany napolskiej sceniepolitycznej po 1945 r.– przedstawiasposobyindoktrynacjimłodego pokolenia Polaków– omawia cele isposoby działalności „księży patriotów”– wskazuje różnice między gospodarką w okresie PolskiLudowej agospodarkąkapitalistyczną.

okresiestalinowskim– ocenia okresstalinizmu wPolsce.

– wyjaśnia,dlaczego okres stalinizmu w Polsce można nazwać czasem terroru.

5. Rozpadsystemukolonialnego

– kolonieholenderskie(Malaje,Indonezja)– kolonie francuskie (PółwysepIndochiński, kraje Maghrebu)– kolonie brytyjskie (Półwysep Indyjski, Afryka Południowa)– konflikt indyjsko-pakistański– dekolonizacja Afryki

– wyjaśnia znaczenie terminów:dekolonizacja,państwa Trzeciego Świata– przedstawiapolityczne igospodarcze skutki dekolonizacji Afryki.

– wyjaśniaznaczenieterminów:apartheid, Rok Afryki– zna daty: wojny francusko-wietnamskiej (1945–1954 r.),wojny algiersko-francuskiej (1954–1962 r.), powstania Indii i Pakistanu (1947 r.),wprowadzenia apartheidu (1948 r.), likwidacjiapartheidu (1994 r.), Roku Afryki (1960 r.)– identyfikuje postacie: Mahatmy Gandhiego,Nelsona Mandeli– przedstawiarozpad systemu

– wyjaśniaznaczenieterminów: metoda tzw. biernegooporu, RuchPaństwNiezaangażowanych, IndyjskiKongres Narodowy, Afrykański Kongres Narodowy,OrganizacjaJednościAfrykańskiej– zna daty: bitwy w dolinie Diện Biên Phu (V 1954 r.), układupokojowego wGenewie (1955 r.), powstania OJA (1963 r.),konferencji wBandungu (1955 r.)– identyfikuje

– wyjaśnia znaczenie terminów:bantustan,Organizacja Tajnej Armii, FrontWyzwoleniaNarodowego– zna daty walki o niepodległościIndonezji (1945–1949 r.)– identyfikuje postać Ahmeda Sukarno– wyjaśnia, jaką rolę odgrywał RuchPaństwNiezaangażowanych.

– ocenia proces dekolonizacji i jego wpływ na sytuację geopolityczną na świecie.

kolonialnegoFrancji napółwyspieindochińskim– opisujeokoliczności i skutki walki Algierczyków o niepodległość– omawia proces i skutki rozpaduimperiumbrytyjskiego w Azji– wyjaśnia, na czym polegałapolityka apartheidu realizowana wRepublicePołudniowej Afryki.

postacie: Ho Chi Minha– omawia proces rozpadu systemu kolonialnegoHolandii– omawiaprzyczyny i skutki konfliktuindyjsko-pakistańskiego– przedstawiaprocesdekolonizacjiAfryki.

6. Daleki Wschód po II wojnie światowej

– sytuacja w Japonii w latach 1945–1948 r.– wojna koreańska– Chiny Mao-Tse-Tunga i polityka wielkiego skoku– rewolucjakulturalna– wojnawietnamska– dyktatura Pol Pota

– przedstawiaprzyczyny wybuchu wojny koreańskiej– wyjaśnia przyczyny zaangażowania się USA w konflikt w Wietnamie

– wyjaśniaznaczenieterminów:rewolucjakulturalna– zna daty:kapitulacji Japonii (2 IX 1945 r.),proklamowania Chińskiej Republiki Ludowej (X 1949 r.), wojny

– wyjaśniaznaczenie terminu:Vietcong, Czerwoni Khmerzy– zna daty:rozejmu wPanmundżom (27 VII 1953 r.),rozpoczęcia tzw.Wielkiego Skoku (1958 r.), początku rewolucji

– wyjaśnia znaczenie terminu: hunwejbini– identyfikuje postać Deng Xiaopinga– przedstawiaproces umacniania się reżimukomunistycznego w Chinach i jegoekspansję.

– oceniainterwencję USA w Wietnamie.

w Kambodży wWietnamie (1957–1975 r.)– identyfikujepostacie: Douglasa MacArthura, Kim Ir Sena, Mao-Tse-Tunga, XIVDalajlamy– wyjaśnia, na czym polegałapolityka tzw.Wielkiego Skoku i jakie były jej skutki– przedstawiarealizację założeń rewolucjikulturalnej wChinach i jej skutki.

kulturalnej (1966 r.), ofensywy Ted (1968 r.), rządówCzerwonychKhmerów wKambodży (1975–1979 r.)– identyfikujepostać Hirohito, Czang Kaj-szeka, Pol Pota– omawia sytuację gospodarczą ipolityczną Japonii po zakończeniu wojny.– opisuje rządy CzerwonychKhemerów wKambodży.

7. Blok wschodni po śmierciStalina

– śmierć Stalina (1953 r.) i kryzys władzy w ZSRR– powstanieberlińskie (1953 r.)– Układ Warszawski– XX Zjazd KPZR i tajny raport Chruszczowa (1956 r.)– powstanie

– wyjaśnia znaczenie terminu:destalinizacja– zna daty: powstania węgierskiego (1956 r.), „praskiej wiosny” (1968 r.)– przedstawiaprzyczyny i skutkipowstania naWęgrzech– omawia przyczyny i

– wyjaśniaznaczenieterminów:doktrynaBreżniewa, „praska wiosna”– zna daty: śmierci J. Stalina (5 III 1953 r.), powstania UkładuWarszawskiego (V 1955 r.), XX

– zna daty:powstaniaberlińskiego (1953 r.), inwazji wZatoce Świń (IV 1961 r.)– identyfikujepostacie:Ławrentija Berii, GeorgijaMalenkowa,Georgija Żukowa,

– identyfikujepostacie: Mátyása Rákosi, PálaMalétera, Fulgencia Batisty– omawia zmiany we władzach ZSRR po śmierci J. Stalina– wyjaśnia, dlaczego kryzys kubańskipostawił świat na krawędzi kolejnego

– ocenia inwazję wojsk UkładuWarszawskiego na Czechosłowację– ocenia wpływ kryzysów wpaństwach bloku

węgierskie (1956 r.)– budowa muru berlińskiego (1961 r.)– kryzys kubański– „praska wiosna”

skutki „praskiejwiosny”.

Zjazdu KPZR (II 1956 r.), budowy muruberlińskiego (1961 r.), kryzysukubańskiego (1962 r.), inwazji naCzechosłowację (20/21 VIII 1968 r.)– identyfikujepostacie: Nikity Chruszczowa, Imre Nagy’a, FidelaCastro, Alexandra Dubczeka, Johna F. Kennedy’ego– przedstawiaokolicznościpowstania Układu Warszawskiego– wyjaśniaprzyczyny budowy muru berlińskiego– omawia skutki kryzysuKubańskiego.

Janosa Kadara, Gustava Husaka– wyjaśnia, jakie znaczenie dladestalinizacji miał XX Zjazd KPZR i tajny raport N. Chruszczowa– omawiaprzyczyny i skutki wybuchupowstaniaberlińskiego– charakteryzuje politykęwewnętrzną izagraniczną ZSRR za rządów N. Chruszczowa– przedstawiawydarzenia, które doprowadziły do kryzysukubańskiego.

konfliktuświatowego.

wschodniego na sytuację Europy Środkowo-Wschodniej.

8. EuropaZachodnia i USA podczas zimnej wojny

– integracjaeuropejska(traktaty rzymskie i powstanie trzech wspólnot

– wyjaśnia znaczenie terminu: segregacja rasowa– wyjaśnia, na czym polegał proces

– wyjaśniaznaczenie terminu: embargo– zna daty:traktatów

– wyjaśniaznaczenieterminów:monetaryzm,Organizacja

– zna daty:powstania VRepublikiFrancuskiej (1958 r.), lądowania

– ocenia, naprzykładzie ropy naftowej, rolęsurowców

europejskich)– życie polityczne w StanachZjednoczonych (John F. Kennedy, Lyndon Johnson i procesrównouprawnienia ludnościafroamerykańskiej)– afera Watergate i ustąpienie Richarda Nixona– „rewolucjagoździków” wPortugalii i śmierć dyktatora Hiszpanii FranciscaFranco – koniec dyktatur naPółwyspieIberyjskim– wpływ kryzysów naftowych na życie polityczne i gospodarcze krajów zachodnich

integracji Europy– podaje przykłady odejścia od systemów autorytarnych na rzecz demokracji w Europie.

rzymskich (1957 r.), powstania EWG (1957 r.) iEuratomu (1957 r.),„rewolucjagoździków” (1974 r.), końca dyktatury F. Franco (1975 r.)– identyfikujepostacie: Konrada Adenauera, Johna F. Kennedy’ego, Richarda Nixona– wskazuje namapie państwa założycielskie EWG,– wyjaśniaznaczenietraktatówrzymskich dlaprocesu integracji Europy Zachodniej– omawia proces demokratyzacji w Portugalii iHiszpanii.

KrajówEksportujących Ropę Naftową– zna daty: Układu o ZakazieDoświadczeń z Bronią Jądrową (1963), afery Watergate (1972 r.), I kryzysu naftowego (1974–1975 r.)– identyfikujepostacie: PaulaHenry‘ego Spaaka, Lyndona B.Johnsona– wskazuje namapie etapyrozszerzaniaEuropejskiej WspólnotyGospodarczej– omawia politykę USA zaprezydentury J. F. Kennedy’ego– wyjaśnia, na czym polegałaafera Watergate– opisuje przyczyny i

Amerykanów na Księżycu (1969 r.)– identyfikujepostacie: Antonio Salazara, Marcelo Caetano– charakteryzuje osiągnięciaprezydentury L. B. Johnsona– przedstawiapolityczne skutki afery Watergate.

strategicznych we współczesnym świecie.

konsekwencje kryzysu naftowego z lat 1974–1975 r.

9. Konflikty na BliskimWschodzie

– mandaty: francuski (Liban, Syria), brytyjski(Palestyna)– wojna arabsko-żydowska (1948 r.)– kryzys sueski– wojnasześciodniowa i Jom Kippur– OWP i JaserArafat– rewolucjaislamska w Iranie– konflikt irańsko-iracki

– zna datęproklamowanianiepodległości Izraela (V 1948 r.)– omawia okoliczności powstania państwa Izrael

– wyjaśniaznaczenieterminów: wojna sześciodniowa, ajatollah– zna daty: decyzji ONZ o podziale Palestyny (1947 r.), wojny arabsko-żydowskiej (1948 r.), kryzysusueskiego (VII 1956 r.), wojny izraelsko-egipskiej (X 1956 r.)– identyfikujepostacie: Dawida Ben Guriona, Jasira Arafata, Rezego Pahlawiego,RuhollanaChomeiniego– omawiaprzyczyny i skutki wojny arabsko-żydowskiej w 1948 r.– przedstawia przyczyny i skutki

– wyjaśniaznaczenieterminów: Czarny Wrzesień, pierwsza intifada– zna daty:deklaracji A.Balfoura (1917 r.), wojnySześciodniowej (1967 r.), wojny Jom Kippur (1973 r.), zamachu naolimpiadzie wMonachium (1972 r.), podpisanie układu w Camp David (1978 r.)– identyfikujepostacie:MenachemaBegina, Icchaka Rabina– opisuje losyterytoriówmandatowych Francji i Wielkiej Brytanii po IIwojnie światowej

– zna datę zamachu na olimpiadzie w Monachium (1972 r.),– omawia wpływ zamachu podczas Igrzysk Olimpijskich w Monachium na stosunek państw zachodnich doTerroryzmu.

– ocenia wpływ konfliktówizraelsko-arabskich na sytuacjęgeopolityczną w regionie i naświecie.

konfliktu egipsko-izraelskiego w 1956 r.– omawiaprzyczyny dojścia do władzyRuhollanaChomeiniego w Iranie.

– przedstawia skutki kryzysusueskiego dlaFrancji, Wielkiej Brytanii i Egiptu.– omawiaprzyczyny i skutki wojnysześciodniowej i Jom Kippur– charakteryzuje konfliktpalestyńsko-izraelski– wyjaśniaprzyczyny wybuchu konfliktu irańsko-irackiego.

10. Przemiany społeczno-kulturowe lat 60. i 70.

– walka zsegregacją rasową w USA– Sobór Watykański II– rosnąca rolakobiet w życiuspołeczeństwzachodnich– subkultury– teologiawyzwolenia i jej wpływ na życiepolityczne krajów

– wyjaśnia znaczenie terminów: rewolucja obyczajowa,feminizm, subkultura, terroryzm, popkultura– zna datę II Soboru Watykańskiego (X 1962–XII 1965 r.)– charakteryzuje przemiany w Kościele katolickim w IIpołowie XX w.– określa celedziałalności

– wyjaśniaznaczenieterminów:ekumenizm,hippisi, punk,funkcjonalizm,rewolucjaseksualna– zna datę rewolty studenckiej (1967–1968 r.)– identyfikujepostacie: Martina Luthera Kinga,

– wyjaśniaznaczenieterminów:beatnicy, terroryzm lewacki, teologia wyzwolenia,modernizm– zna datę marszu na Waszyngton (1963 r.)– przedstawiadziałalnośćAmerykanówwalczących z

– wyjaśnia znaczenie terminów: Frakcja Czerwonej Armii, Czerwone Brygady– zna datę zamachu na Alda Moro (1978 r.)– identyfikujepostacie: Gustava Gutiérreza, BettyFriedan, AllanaGinsberga, Jima Hendixa, JanisJoplin, Jima

– ocenia przemiany społeczne ikulturowe lat 60. i 70.– ocenia zmiany roli kobiet w życiu społeczeństwzachodnich– ocenia stosunek państw ispołeczeństw

Ameryki Środkowej– rewolta studencka (1968 r.)– lewacki terroryzm– architektura:dalszy rozwój modernizmu ifunkcjonalizmu– nowe trendy w modzie, stylu życia– muzyka

organizacjiterrorystycznych.

Jana XXIII, Pawła VI– wyjaśnia,dlaczego Sobór Watykański IIuznaje się zaprzełomowewydarzenie whistorii Kościoła katolickiego– charakteryzuje przejawy rosnącej roli kobiet w życiu społeczeństwzachodnich– charakteryzuje cele rewoltystudenckiej z 1968 r.– wymienia cechy charakterystyczne modernizmu w architekturze– podaje przykłady metod działania stosowanych przez terrorystów.

segregacją rasową– omawia ruch ekumeniczny w Kościele– wymieniasubkultury i trendy muzyczne, które powstały wEuropie po IIwojnie światowej– charakteryzuje zmiany w modzie i stylu życia w latach 60. i 70.– charakteryzuje działalnośćorganizacjiterrorystycznych działających w państwach Europy Zachodniej.– opisuje główne założenia teologii wyzwolenia.

Morrisona, Johna Lennona, Andreasa Baadera, UlrikeMeinhof, LeCorbusiera– wymienianajbardziej znane lewackie organizacje terrorystyczne– wymienia postaci życia kulturalnego uznane za ikonyPopkultury.

do działalnościorganizacjiterrorystycznych.

11. Polskipaździernik i„małastabilizacja”

– PRL po śmierci Stalina– poznańskiCzerwiec (1956 r.)– polski

– zna daty: Poznańskiego Czerwca (28–30 VI 1956 r.),polskiego

– wyjaśniaznaczenieterminów: „polska droga dosocjalizmu”

– zna daty: ucieczki J. Światły naZachód (1953 r.), Listu 34 (1964 r.)

– zna daty:powstania Klubu Krzywego Koła (1955 r.), powstania Związku Młodzieży

– ocenia reakcję władz nawystąpieniarobotnicze w

Październik (1956 r.)– pierwsze latarządów Władysława Gomułki– spór Gomułki z Kościołemkatolickim– Marzec ‘68– stagnacja gospodarcza w latach 60. XX w.– Grudzień ‘70– odsunięcieWładysławaGomułki od władzy

Października (1956 r.), wydarzeń marcowych (1968 r.), wystąpień robotniczych naWybrzeżu (XII 1970 r.)– identyfikujepostacie: Władysława Gomułkę, Edwarda Gierka, StefanaWyszyńskiego– wskazuje na mapie miasta, w których w 1956 r. i 1970 r.doszło do strajków robotniczych idemonstracji– przedstawiaprzyczyny i skutkiPoznańskiegoCzerwca– wyjaśnia przyczyny i skutki wystąpieństudenckich w marcu 1968 r.– przedstawia przyczyny i skutki wystąpień robotniczych na Wybrzeżu w grudniu 1970 r.

– zna daty:zwolnienia zwięzieniaWładysławaGomułki (XII , 1954 r.), odsunięcia W. Gomułki od władzy (XII 1970 r.)– identyfikujepostacie: Józefa Cyrankiewicza, Jacka Kuronia,Adama Michnika, Piotra Jaroszewicza– wskazuje namapie miasta, w których doszło do protestówstudenckich w 1968 r.– omawia przejawy „odwilży”politycznej wPolsce po 1953 r.– charakteryzuje przemiany wPolsce wpierwszych latach rządów W.Gomułki– przedstawia

– identyfikujepostacie: Józefa Światły, Edwarda Ochaba, AntoniegoSłonimskiego,KarolaModzelewskiego, MieczysławaMoczara– przedstawiaprzejawy krytyki środowiskinteligenckichwobec politykipartii– wyjaśnia, na czym polegał okres „małej stabilizacji” w Polsce.

Socjalistycznej (1957 r.), powstania OchotniczychHufców Pracy (1958 r.)– identyfikujepostacie: Leopolda Tyrmanda, Adama Ważyka, Henryka Szlajfera, Stanisława Kociołka– wyjaśnia, na czym polegaładekompozycja w obozie władzykomunistycznej– omawia skutki zmian wnajwyższych kręgach władzy, jakie zaszły w X 1956 r.

1956 i 1970 r.– ocenia postawę władz PRL wobec KościołaKatolickiego.

stosunki między państwem aKościołemkatolickim zarządów W.Gomułki– omawia sytuację gospodarczą Polski w latach 60. XX w.

12. „DrugaPolska” Edwarda Gierka

– geneza i założenia reform Edwarda Gierka– przyczyny niepowodzeń gospodarczych– przemiany społeczne– wydarzenia z 1976 r.– opozycja w latach 70. XX w.

– zna daty:wyboru K. Wojtyły na papieża (1978 r.), I pielgrzymki Jana Pawła II do Polski (1979 r.)– identyfikujepostacie: Edwarda Gierka, Lecha Wałęsy, StefanaWyszyńskiego, Karola Wojtyły– omawia założenia i realizację reformgospodarczych E. Gierka– przedstawia wpływ Jana Pawła II na przemianyspołeczno-polityczne w Polsce.

– wyjaśniaznaczenieterminów: Komitet ObronyRobotników,„propagandasukcesu”– zna daty:reformyadministracyjnej (1975 r.),nowelizacjiKonstytucji PRL (1976 r.),powstaniaKomitetu Obrony Robotników (1976 r.)– identyfikujepostacie: Piotra Jaroszewicza, Jacka Kuronia, Adama Michnika

– wyjaśniaznaczenieterminów: Ruch Obrony PrawCzłowieka iObywatela,Konfederacja Polski Niepodległej– zna daty:powstania Ruchu Obrony Praw Człowieka iObywatela (1977 r.), założeniaKonfederacji Polski Niepodległej (1979 r.)– identyfikujepostacie: Edwarda Babiucha, Jana Lityńskiego,ZbigniewaRomaszewskiego,

– zna datępowstania Wolnych ZwiązkówZawodowych (1978 r.)– identyfikujepostacie: Jana Józefa Lipskiego, Edwarda Lipińskiego,Andrzeja Czumy, Kazimierza Świtonia, Andrzeja Kołodzieja, Aleksandra Halla– omawia relacje państwa z Kościołem katolickim za rządów E. Gierka.

– ocenia okresrządów E. Gierka– ocenia rolęKościoła katolickiego i Jana Pawła II w przemianachspołeczno-politycznych w Polsce.

– wskazuje namapienajważniejszeinwestycjeprzemysłowe ekipy E. Gierka–omawia przyczyny niepowodzeńgospodarczych oraz ich skutkigospodarcze ispołeczne– przedstawia cele zawiązaniaKomitetu Obrony Robotników– wyjaśnia, na czym polegała „propagandasukcesu”prowadzona w czasie rządów E. Gierka.

AntoniegoMacierewicza,Stanisława Pyjasa, LeszkaMoczulskiego,AnnyWalentynowicz, BogdanaBorusewicza– przedstawia przyczyny i skutki wystąpieńrobotniczych w 1971 i 1976 r.– wymieniaugrupowaniaopozycyjne, które powstały w Polsce w latach 70.

UPADEK KOMUNIZMU1. Upadeksystemujałtańskiego

– interwencja w Afganistanie– nowy kurs wpolityce wobecbloku wschodniego do 1985 r.– reformy Michaiła

– wyjaśnia znaczenie terminów: głasnost, pieriestrojka, Jesień Narodów– zna daty: Jesieni Narodów (1989–1990 r.), zjednoczenia

– wyjaśniaznaczenieterminów:„imperium zła”, aksamitnarewolucja– zna daty:

– wyjaśniaznaczenie terminu: mudżahedini– zna daty:ogłoszeniaprogramu „gwiezdnych

– zna daty:powstania Karty 77 (1977 r.), katastrofy elektrowni jądrowej w Czarnobylu (1986 r.), puczu G.Janajewa (1991 r.),

– oceniapolityczne,społeczne igospodarcze skutki Jesieni Narodów.

Gorbaczowa– Jesień Ludów i upadek komunizmu w krajach Europy Środkowej– zjednoczenie Niemiec– upadek ZSRR i rządy BorysaJelcyna w Rosji

Niemiec (IX 1990 r.), rozwiązania ZSRR (XII 1991 r.)– identyfikujepostacie: Ronalda Reagana, Michaiła Gorbaczowa– charakteryzujereformy polityczne przeprowadzone przez M. Gorbaczowa– wyjaśnia symbolikę upadku muruBerlińskiego.

wkroczenia wojsk radzieckich do Afganistanu (XII 1979 r.), wycofania się Rosjan zAfganistanu (II 1989 r.), przejęcia władzy przez M. Gorbaczowa (1985 r.),powstaniaWspólnotyNiepodległychPaństw (XII 1991 r.)– identyfikujepostacie: Margaret Thatcher, Vaclava Havla, Helmuta Kohla, BorysaJelcyna– wskazuje namapie państwa powstałe porozpadzie ZSRR– omawiaprzyczyny i skutki interwencji wojsk radzieckich w Afganistanie– przedstawiazasięg, przyczyny i

wojen” (1983 r.),konferencji „Dwa plus cztery” wMoskwie (1990 r.), ogłoszenianiepodległościLitwy (1990 r.), podpisania Aktu KońcowegoKonferencjiBezpieczeństwa i Współpracy wEuropie (1975 r.)– identyfikujepostacie:Nikolai Ceausescu, Ericha Honeckera– omawia przejawy wyścigu zbrojeń w latach 80.– przedstawiaokoliczności, w jakich nastąpiłrozpad ZSRR.

– identyfikujepostacie: Babraka Karmala, Egona Krenza, Giennadija Janajewa, Stanisława Szuszkiewicza,Leonida Krawczuka– omawia ewolucję stosunków USA-ZSRR w latach 80. i 90.

skutki JesieniNarodów– opisuje proces zjednoczeniapaństwniemieckich.

2. Powstanie NSZZ„Solidarność”

– pierwsza pielgrzymka Jana Pawła II do Polski (1979 r.)– strajki sierpniowe– powstanie NSZZ „Solidarność”– stosunek władz PRL do NSZZ„Solidarność”

– wyjaśnia znaczenie terminu: Niezależny Samorządny Związek Zawodowy„Solidarność”– zna daty: wyboru K. Wojtyły na papieża (1979 r.), I pielgrzymki Jana Pawła II do Polski (VI 1979 r.)– identyfikujepostacie: KarolaWojtyły, Edwarda Gierka, Lecha Wałęsy– wyjaśnia wpływ I pielgrzymki Jana Pawła II na przemiany polityczne w PRL– przedstawia skutki wystąpieńrobotniczych wsierpniu 1980 r.

– wyjaśniaznaczenieterminów:porozumienia sierpniowe,Międzyzakładowy Komitet Strajkowy– zna daty:strajkówrobotniczych na Wybrzeżu iGórnym Śląsku (VIII 1980 r.),porozumieńsierpniowych (31 VIII 1980 r.),powstania NSZZ „Solidarność” (17 IX 1980 r.), IKrajowego Zjazdu Delegatów NSZZ „Solidarność”(IX-X 1981 r.)– identyfikujepostacie: Piotra Jaroszewicza,

– zna datęprzyznania L.Wałęsie Pokojowej Nagrody Nobla (1983 r.)– identyfikujepostacie:Stanisława Kania,MieczysławaJagielskiego– charakteryzuje sytuację społeczno-gospodarczą w Polsce na przełomie lat 70 i 80.

– omawia reakcję władz PZPR nawystąpieniapracownicze w1980 r.

– ocenia wpływ powstania NSZZ „Solidarność” na demokratyzację społeczeństwa i państwa

AnnyWalentynowicz– przedstawianajważniejsze z postulatówsierpniowych– wyjaśnia,dlaczego NSZZ„Solidarność” był ruchem masowym.

3. Stan wojenny i schyłek PRL

– narastanie napięć– wprowadzenie stanu wojennego– postawy Polaków wobec stanuwojennego– świat wobecwydarzeń w Polsce– skutki stanuwojennego– geneza kryzysu systemukomunistycznego w Polsce– droga donegocjacji strony rządowej ze stroną opozycyjną

– wyjaśnia znaczenie terminu: stanwojenny– zna daty: zamachu na papieża Jana Pawła II (13 V 1981 r.)wprowadzenia stanu wojennego (31 XII 1981 r.),– identyfikuje postać WojciechaJaruzelskiego,– wymienia restrykcje, które dotykałyspołeczeństwo polskie w okresie stanuwojennego.

– wyjaśniaznaczenieterminów:Wojskowa Rada OcaleniaNarodowego,internowanie– zna daty:pacyfikacji strajku w kopalni „Wujek” (16 XII 1981 r.), zniesienia stanu wojennego (22 VII 1983 r.), pielgrzymek Jana Pawła II do Polskie (1983, 1987 r.), spotkania wMagdalence (IX 1988 r.)– identyfikujepostacie:

– wyjaśniaznaczenieterminów:„karnawałSolidarności”,„socjalizmrynkowy”– zna daty:wydarzeńbydgoskich (1981 r.), przyznania L. Wałęsie Pokojowej Nagrody Nobla (1983 r.), zamordowania ks. J. Popiełuszki (X 1984 r.), powołania TymczasowejKomisjiKoordynacyjnej (IV 1982 r.), powołania

– identyfikujepostacie: Stanisława Kani, Zbigniewa Messnera– przedstawiaproces narastania napięć między„Solidarnością” a władzamipaństwowymi– charakteryzuje reakcje światawobec wydarzeń w Polsce w latach 1981–1983 r.

– ocenia postawy Polaków wobec wprowadzenia stanu wojennego– ocenia postawy Polaków w okresie przemianpolitycznych w 1989 r.

MieczysławaRakowskiego,CzesławaKiszczaka, Józefa Glempa– omawiaokolicznościwprowadzenia stanu wojennego– charakteryzuje represje wobec robotników iopozycji w czasie trwania stanuwojennego– przedstawia skutki gospodarcze stanu wojennego.

Regionalnej Komisji Koordynacyjnej NSZZ „Solidarność” (V 1982 r.),powstaniaKrajowej Komisji Wykonawczej NSZZ„Solidarności” (1987 r.)– identyfikujepostacie: Ryszarda Kuklińskiego,Bogdana Lisa,WładysławaFrasyniuka,Zbigniewa Bujaka– wyjaśnia, na czym polegała prowokacjabydgoska w 1981 r.– charakteryzuje sytuację społeczno-gospodarczą w Polsce w okresie stanu wojennego– omawia przejawy kryzysu systemu komunistycznego w Polsce

– opisuje proces negocjacji strony rządowej zopozycją

4. IIIRzeczpospolita

– początki IIIRzeczypospolitej– transformacja ustrojowa i jejkoszty– „wojna na górze” i rozpad obozusolidarnościowego– Wałęsaprezydentem – przekazanie insygniów władzy przez prezydentaKaczorowskiego– współczesneproblemy polityki wewnętrznej w Polsce– sytuacjagospodarcza w III Rzeczpospolitej – plan Balcerowicza– Polska wstrukturacheuroatlantyckich

– wyjaśnia znaczenie terminów: inflacja, pluralizm,prywatyzacja– zna daty: obradOkrągłego Stołu (6 II – 5 IV 1989 r.),wyborówczerwcowych (4 VI 1989 r.), wejściaPolski do NATO (12 III 1999 r.), wejściaPolski do UE (1 V 2004 r.), uchwaleniaKonstytucji RP (2 IV 1997 r.)– identyfikujepostacie: Wojciecha Jaruzelskiego,TadeuszaMazowieckiego,Lecha Wałęsy– przedstawia wyniki wyborówczerwcowych– określa, na czym polegałatransformacja

– wyjaśniaznaczenieterminów: sejm kontraktowy,hiperinflacja, „wojna na górze”, strukturalnebezrobocie, plan Balcerowicza,Trójkąt Weimarski– zna daty:ponownejrejestracji NSZZ „Solidarność” (IV 1989 r.), wyboru W. Jaruzelskiego na prezydenta (VII 1989 r.), utworzenia rządu T.Mazowieckiego (IX 1989 r.),przywrócenianazwyRzeczpospolita (XII 1989 r.), wyboru L.Wałęsy na

– wyjaśniaznaczenie terminu: popiwek– zna daty:rozwiązania PZPR (I 1990 r.), I wyborów samorządowych (V 1990 r.),przekazaniainsygniówprzedwojennej władzy II RP (XII 1990 r.), powstania TrójkątaWeimarskiego (1991 r.),– identyfikujepostacie:KrzysztofaSkubiszewskiego, BronisławaGeremka,WiesławaChrzanowskiego– wskazuje namapie państwa należące do

– zna daty:porozumienia owycofaniu wojsk radzieckich z Polski (1991 r.)– przedstawiaokolicznościwycofania wojsk radzieckich z Polski.

– oceniapostanowienia Okrągłego Stołu.

ustrojowa w Polsce w latachdziewięćdziesiątych XX wieku.

prezydenta (XII 1990 r.),wprowadzenia planu Balcerowicza (I 1990 r.),uchwalenia Małej Konstytucji (X 1992 r.), pierwszych w pełni wolnychwyborów doparlamentu (27 X 1991 r.)– identyfikujepostacie: Leszka Balcerowicza,JarosławaKaczyńskiego,RyszardaKaczorowskiego, AleksandraKwaśniewskiego– omawiapostanowienia uzgodnionepodczas obradOkrągłego Stołu– omawia proces przywracania w Polsce systemu demokratycznego– przedstawia

TrójkątaWeimarskiego– omawia proces przejmowaniawładzy przezopozycję– wyjaśnia, na czym polegała „wojna na górze” i jakie miała skutki polityczne– charakteryzuje społeczne skutki przemianpolitycznych igospodarczych.

założenia PlanuBalcerowicza– opisuje skutki reformygospodarczych przeprowadzonych w ramach Planu Balcerowicza– przedstawiaproces integracji Polski zestrukturami NATO i Unii Europejskiej.

5. Gospodarka światowa na przełomie XX i XXI wieku

– reaganomika i thatcheryzm i ich wpływ na rozwój gospodarekzachodnich– stagnacja i kryzys gospodarczy w państwach bloku wschodniego– problemyekonomicznekrajów Trzeciego Świata– dynamicznyrozwój gospodarek dalekowschodnich („tygrysy azjatyckie I i II generacji”)– procesy

– wyjaśnia znaczenie terminów: kraje „Trzeciego Świata”, bogata Północ, biedne Południe– wyjaśnia, jakieskutki społeczne igospodarcze marozdźwięk między bogatą Północą a biednym Południem.

– wyjaśniaznaczenie terminu: azjatyckie tygrysy– zna daty: traktatu w Maastricht (1992 r.)– identyfikujepostacie: Ronalda Reagana, Margaret Thatcher– opisuje przejawy kryzysugospodarczego w państwach bloku wschodniego– charakteryzuje problemyekonomiczno-społeczne krajów

– wyjaśniaznaczenieterminów:reaganomika,thatcheryzm,Organizacja Krajów Eksportujących Ropę Naftową, teologiawyzwolenia– zna daty:prezydentury R. Reagana (1981–1989 r.), rządów M. Thatcher (1979–1990 r.),walk plemiennych w Rwandzie (1994

– zna daty:powstaniaUkładu Ogólnego w sprawie TaryfCelnych i Handlu (1994 r.),Północnoamerykańskiej Strefy Wolnego Handlu (1994 r.), założenia Organizacji PaństwAmerykańskich (1948 r.), powstania Wspólnego Rynku Południa (1991 r.), powstaniaOrganizacji Jedności Afrykańskiej (1963 r.), powstania Unii

– ocenia rządy M. Thatcher i wyjaśnia określenie „Żelazna dama”.

integracyjne na świecie– rozwójgospodarczy itechnologiczny świata w 2. połowie XX wieku– przepaść między bogatą Północą i biednymPołudniem

Trzeciego Świata– omawia kierunki rozwojugospodarczego i technologicznego świata w 2.połowie XX w.

r.)– charakteryzuje politykęgospodarczą R. Reagana– omawia cechy charakterystyczne rządów M.Thatcher– wyjaśnia, co przyczyniło się do sukcesówgospodarczych azjatyckichtygrysów– przedstawiazasięg i przykłady procesówintegracyjnych na świcie.

Afrykańskiej (2002 r.), powstaniaWspółpracyGospodarczej Azji i Pacyfiku (1989 r.),powstaniaOrganizacjiWspółpracyGospodarczej iRozwoju (1961 r.), powstaniaStowarzyszeniaNarodów AzjiPołudniowo-Wschodniej (1967 r.)– identyfikujepostacie: Denga Xiaopinga– porównujegospodarki bloku wschodniego ipaństw zachodnich.

6. Konflikty na świecie poupadku ZSRR

– przekształcenia terytorialne wEuropie Środkowej i konflikty zbrojne na Bałkanach– operacja„Pustynna Burza”– współczesnekonflikty zbrojne– współczesny

– zna datę zamachu na nowojorski World Trade Center (11 IX 2011 r.)– wymienia zjawiska i procesy, które mają wpływ nabezpieczeństwo współczesnegoświata.

– wyjaśniaznaczenie terminu: „aksamitnyrozwód”– zna daty: wojny domowej wChorwacji (1991–1995 r.), wojny domowej w Bośni i Hercegowinie

– wyjaśnia znaczenie terminów: operacja „Pustynna Burza”, operacja „Anaconda”– zna daty:ogłoszenianiepodległości przez Słowenię,

– zna daty:ogłoszenianiepodległości przez Czarnogórę (2006 r.), ogłoszenianiepodległości przez Kosowo (2008 r.)– przedstawiadążeniaseparatystyczne w

– oceniaperspektywyzagrożenia pokoju we współczesnym świecie.

terroryzm (1992–1995 r.), pokoju w Dayton (1995 r.),„aksamitnego rozwodu” (1993 r.)– identyfikujepostać SaddamaHuseina– wyjaśnia, jakie były przyczynykonfliktówzbrojnych naBałkanach– przedstawiaokolicznościrozpaduCzechosłowacji.

Chorwację iMacedonię (1991 r.), ogłoszenianiepodległości przez Bośnię iHercegowinę (1991 r.), agresji Iraku na Kuwejt (1990 r.), operacji „Pustynna Burza” (1991 r.), konfliktu wRwandzie (1994 r.), operacji„Anaconda” (2002 r.), zamachów w Madrycie (2004 r.), zamachu wLondynie (2005 r.)– identyfikujepostacie: Václava Havela, Vladimíra Mečiara– wskazuje namapie państwa powstałe w wyniku rozpadu Jugosławii– opisuje proces rozpadu Jugosławii i jego skutki– przedstawia przyczyny i skutki operacji „Pustynna

Europie Środkowo-Wschodniej– omawia przykłady współczesnychkonfliktówzbrojnych.

Burza”– omawiaprzykłady aktów terrorystycznych, które wpłynęły na sytuacjęgeopolityczną współczesnego świata.

III Sposoby sprawdzania osiągnięć edukacyjnych uczniów

Przy ustalaniu ocen klasyfikacyjnych z zajęć edukacyjnych nauczyciel może stosować średnią ważoną ocen cząstkowych według następujących wag:

Formy aktywności Waga oceny

Aktywność na lekcji

1

Praca w grupach

Zeszyt przedmiotowy, zeszyt ćwiczeń

Zadanie domowe

Wykonanie pomocy dydaktycznych, pracy na rzecz szkoły w ramach przedmiotu

Prezentacja referatu

Interpretacja wykresów, danych statystycznych

Kartkówka 2

Osiągnięcia w konkursach (etap szkolny)

Praca z mapą

Rozwiązanie zadania problemowego

Realizacja i prezentacja projektu

Odpowiedź ustna

Analiza tekstów źródłowych

Dyskusje i debaty klasowe

Praca klasowa (sprawdzian)

3Test z całego działu

Samodzielne wypracowanie

Osiągnięcia w konkursach i olimpiadach (etapy pozaszkolne)