THÔNG ĐI P FRATELLI TUTTI (T T C ANH EM) VỆ Ấ Ả Ề TÌNH HUYNH Đ VÀ TÌNH B N XÃ H IỆ Ạ Ộ

Chuy n ng : Giuse Phan Văn Phi, O.Cist.ể ữ

M C L CỤ Ụ

L i gi i thi uờ ớ ệ

M t vài c m nh nộ ả ậ

THÔNG ĐI P FRATELLI TUTTIỆ

Nh p đ [1-2]ậ ề

Không biên gi i [3-8]ớ

CH NG 1: NH NG BÓNG T I C A M T TH GI I KHÉP KÍN [9]ƯƠ Ữ Ố Ủ Ộ Ế Ớ

Nh ng gi c m b v tan [10-12]ữ ấ ơ ị ỡ

S k t li u c a ý th c l ch s [13-14]ự ế ễ ủ ứ ị ử

Thi u k ho ch chung cho m i ng i [15-17]ế ế ạ ọ ườ

M t th gi i “g t b ” [18-21]ộ ế ớ ạ ỏ

Các quy n c a con ng i không đ ph quát [22-24]ề ủ ườ ủ ổ

Xung đ t và s hãi [25-28]ộ ợ

Toàn c u hóa và ti n b mà không có l trình chung [29-31]ầ ế ộ ộ

Các đ i d ch và các th m h a khác trong l ch s [32-36]ạ ị ả ọ ị ử

Thi u nhân ph m n i các biên gi i [37-41]ế ẩ ơ ớ

o t ng c a truy n thông [42-43]Ả ưở ủ ề

Hung hăng vô liêm s [44-46]ỉ

Thông tin thi u khôn ngoan [47-50]ế

Nh ng hình th c ph c tùng và t khinh b [51-53]ữ ứ ụ ự ỉ

Ni m hy v ng [54-55]ề ọ

CH NG 2: M T NG I B C P TRÊN Đ NGƯƠ Ộ ƯỜ Ị ƯỚ ƯỜ  [56]

B i c nh [57-62]ố ả

B b r i bên v đ ng [63-68]ị ỏ ơ ệ ườ

M t câu chuy n không ng ng đ c k l i [69-71]ộ ệ ừ ượ ể ạ

Các nhân v t trong câu chuy n [72-76]ậ ệ

Xu t phát l i [77-79]ấ ạ

Ng i thân c n không có biên gi i [80-83]ườ ậ ớ

L i kêu xin c a m t ng i khách l [84-86]ờ ủ ộ ườ ạ

CH NG 3: SUY T VÀ XÂY D NG M T TH GI I R NG MƯƠ Ư Ự Ộ Ế Ớ Ộ Ở [87]

Hãy ra kh i chính mình [88-90]ỏ

Giá tr đ c đáo c a tình yêu th ng [91-94]ị ộ ủ ươ

Tình yêu th ng r ng m h n [95-96]ươ ộ ở ơ

Các xã h i c i m g n k t m i ng i [97-98]ộ ở ở ắ ế ọ ườ

Nh ng hi u bi t ch a đ y đ v tình yêu ph quát [99-100]ữ ể ế ư ầ ủ ề ổ

V t qua m t th gi i c a “nh ng đ i tác” [101-102]ượ ộ ế ớ ủ ữ ố

T do, bình đ ng và tình huynh đ [103-105]ự ẳ ệ

Tình yêu th ng đ i đ ng thúc đ y con ng i [106-111]ươ ạ ồ ẩ ườ

C võ cho s thi n luân lý [112-113]ổ ự ệ

Giá tr c a s liên đ i [114-117]ị ủ ự ớ

Tái đ xu t ch c năng xã h i c a quy n s h u [118-120]ề ấ ứ ộ ủ ề ở ữ

Các quy n không b gi i h n [121-123]ề ị ớ ạ

Quy n c a các dân t c [124-127]ề ủ ộ

CH NG 4: M T TRÁI TIM M RA V I TOÀN TH GI I [128]ƯƠ Ộ Ở Ớ Ế Ớ

Các biên gi i và các gi i h n c a chúng [129-132]ớ ớ ạ ủ

Trao đ i h ng ân [133-136]ổ ồ

M t cu c trao đ i hi u qu [137-138]ộ ộ ổ ệ ả

S vô v l i m ra đ i v i ng i khác [139-141]ự ị ợ ở ố ớ ườ

Đ a ph ng và hoàn vũ [142]ị ươ

H ng v đ a ph ng [143-145]ươ ị ị ươ

M t chân tr i ph quát [146-150]ộ ờ ổ

Xu t phát t khu v c c a mình [151-153]ấ ừ ự ủ

CH NG 5: M T N N CHÍNH TR T T Đ P H N [154]ƯƠ Ộ Ề Ị Ố Ẹ Ơ

Ch nghĩa dân túy và ch nghĩa t do [155]ủ ủ ự

Bình dân ho cặ  dân túy [156-162]

L i ích và gi i h n c a các ph ng pháp ti p c n t do [163-169]ợ ớ ạ ủ ươ ế ậ ự

Quy n l c qu c t [170-175]ề ự ố ế

Bác ái xã h i và chính tr [176]ộ ị

N n chính tr mà chúng ta c n [177-179]ề ị ầ

Tình yêu chính tr [180-182]ị

Tình yêu h u hi u [183-185]ữ ệ

Th c thi tình yêu chính tr [186]ự ị

Nh ng hy sinh vì tình yêu [187-189]ữ

M t tình yêu hòa nh p và hi p nh t [190-192]ộ ậ ệ ấ

Thành qu v t trên m i chi n th ng [193-197]ả ượ ọ ế ắ

CH NG 6: Đ I THO I VÀ TÌNH B N TRONG XÃ H I [198]ƯƠ Ố Ạ Ạ Ộ

Đ i tho i xã h i cho m t văn hóa m i [199-202]ố ạ ộ ộ ớ

Cùng nhau xây d ng [203-205]ự

C sơ ở c a s đ ng thu n [206-210]ủ ự ồ ậ

S đ ng thu n và s th t [211-214]ự ồ ậ ự ậ

M t n n văn hóa m i [215]ộ ề ớ

Cu c g p g tr thành văn hóa [216-217]ộ ặ ỡ ở

Ni m vui khi nh n bi t tha nhân [218-221]ề ậ ế

Khôi ph c lòng nhânh u [222-224]ụ ậ

CH NG 7: NH NG HÀNH TRÌNH G P G M I [225]ƯƠ Ữ Ặ Ỡ Ớ

B t đ u l i t s th t [226-227]ắ ầ ạ ừ ự ậ

Ngh thu t và ki n trúc xây d ng hòa bình [228-232]ệ ậ ế ự

B t đ u v i v i nh ng ng i hèn m n nh t [233-235]ắ ầ ớ ớ ữ ườ ọ ấ

Giá tr và ý nghĩa c a s tha th [236]ị ủ ự ứ

Xung đ t b t kh kháng [237-240]ộ ấ ả

Xung đ t chính đáng và s tha th [241-243]ộ ự ứ

Cách t t nh t đ ti n b c [244-245]ố ấ ể ế ướ

Ký c [246-249]ứ

Tha th nh ng không lãng quên [250-254]ứ ư

Chi n tranh và án t hình [255]ế ử

S b t công c a chi n tranh [256-262]ự ấ ủ ế

Án t hình [263-270]ử

CH NG 8: CÁC TÔN GIÁO TRONG VI C PH C V TÌNH HUYNH Đ [271]ƯƠ Ệ Ụ Ụ Ệ

C s t i u [272-276]ơ ở ố ư

B n s c Kitô giáo [277-280]ả ắ

Tôn giáo và b o l c [281-284]ạ ự

L i đ ngh [285-287]ờ ề ị

L i c u nguy n v i Đ ng Sáng T oờ ầ ệ ớ ấ ạ

L i c u nguy n hi p nh t các Kitô h uờ ầ ệ ệ ấ ữ

L I GI I THI UỜ Ớ Ệ

Kính th a quý đ c gi , Thông đi p m i mang tính ngôn s c a Đ c Giáo hoàngư ộ ả ệ ớ ứ ủ ứ Phanxicô nói tr c ti p t i cu c s ng c a m i con ng i nam n hôm nay! Thôngự ế ớ ộ ố ủ ọ ườ ữ đi p đ c hoan nghênh nhi t li t này chính là m t ph n ánh tuy t v i v hànhệ ượ ệ ệ ộ ả ệ ờ ề trình c a nhân lo i h ng t i m t n n hòa bình đang đ c khát khao tìm ki m m tủ ạ ướ ớ ộ ề ượ ế ộ cách sâu s c. Đ c Giáo hoàng Phanxicô đ c p t i l i kêu g i m i m c a ngài vắ ứ ề ậ ớ ờ ọ ớ ẻ ủ ề tình huynh đ ph quát “dành cho t t c m i ng i thi n chí, b t k ni m tin tônệ ổ ấ ả ọ ườ ệ ấ ể ề giáo c a h là gì đi chăng n a.”ủ ọ ữ

“Hãy tin r ng chính b n cũng góp ph n h t s c quan tr ng c a mình trong vi c xâyằ ạ ầ ế ứ ọ ủ ệ d ng và b o v hòa bình th gi i hôm nay!ự ả ệ ế ớ ”

Trong Thông đi p c a mình, Đ c Giáo hoàng đi sâu vào “ngh thu t và ki n ệ ủ ứ ệ ậ ế trúc” đ xây d ng hòa bình và tình huynh đ đ i đ ng. Qua Thông đi p này, Đ c Giáoể ự ệ ạ ồ ệ ứ hoàng đã nghiên c u “các tri u ch ng c a m t xã h i thi u lành m nh”, và đ a raứ ệ ứ ủ ộ ộ ế ạ ư m t đ xu t thay th , đó là “m t l i s ng đ m h ng v c a Tin M ng”. Gi a “vô sộ ề ấ ế ộ ố ố ậ ươ ị ủ ừ ữ ố s ki n và ý ki n ự ệ ế n ào” hi n h u trong th gi i hôm nay, Đ c Giáo hoàng g i ýồ ệ ữ ế ớ ứ ợ r ng, hãy đ i tho i trong s tôn tr ng, và m i g i chúng ta hãy đáp tr b ng “m tằ ố ạ ự ọ ờ ọ ả ằ ộ cái nhìn m i m v tình huynh đ và tình b n xã h i”. Ngài đ m b o v i chúng taớ ẻ ề ệ ạ ộ ả ả ớ r ng “không m t hành đ ng yêu th ng nào đ i v i Thiên Chúa sẽ b m t đi”, đ ngằ ộ ộ ươ ố ớ ị ấ ồ th i nh c nh chúng ta r ng, “m i ng i đ u có vai trò quan tr ng” trong vi c vi tờ ắ ở ằ ọ ườ ề ọ ệ ế nên “m t trang s m i, m t trang ng p tràn ni m hy v ng l n lao.”ộ ử ớ ộ ậ ề ọ ớ

Hãy suy t v nh ng đi u t t đ p đ ki n t o m t n n hòa bình v ng ch c! Khiư ề ữ ề ố ẹ ể ế ạ ộ ề ữ ắ nhìn t i “ph m vi ph quát” c a tình yêu th ng huynh đ , Đ c Giáo hoàngớ ạ ổ ủ ươ ệ ứ Phanxicô đã vẽ nên m t b c tranh m i v m t n n hòa bình xã h i “ n đ nh lâuộ ứ ớ ề ộ ề ộ ổ ị dài”, l y ngu n g c t m t n n văn hóa g p g và tôn tr ng “s th t v ph m giáấ ồ ố ừ ộ ề ặ ỡ ọ ự ậ ề ẩ con ng i c a chúng ta”. Ngài qu trách “s b t khoan dung theo ch nghĩa c cườ ủ ở ự ấ ủ ự đoan” và các hình th c “hung hăng vô liêm s ” khác đã gây c n tr cho tình huynh đứ ỉ ả ở ệ hòa bình. Thay vào đó, Đ c Giáo hoàng Phanxicô m i g i t t c chúng ta hãy ph cứ ờ ọ ấ ả ụ h i lòng nhân h u và s th tha, đ chúng ta có th tr thành “nh ng ngôi sao sángồ ậ ự ứ ể ể ở ữ gi a màn đêm” cho nhân lo i hôm nay.ữ ạ

M T VÀI C M NH NỘ Ả Ậ

Qua Thông đi p này, Đ c Giáo hoàng Phanxicô đã dùng kinh nghi m v đ i d ch đệ ứ ệ ề ạ ị ể nh c nh cho th gi i c n ph i có m t ho t đ ng có kh năng đem l i nh ng l i gi iắ ở ế ớ ầ ả ộ ạ ộ ả ạ ữ ờ ả đáp, ch không ph i ch là phân tích các d ki n mà thôi. Ho t đ ng này hi n nayứ ả ỉ ữ ệ ạ ộ ệ v n còn thi u sót và sẽ ti p t c còn thi u sót nh th , k c khi m i ngày có nh ngẫ ế ế ụ ế ư ế ể ả ỗ ữ thành t u v nghiên c u khoa h c. Vì hi n nay th gi i đang b thi u đi kh năngự ề ứ ọ ệ ế ớ ị ế ả “đ cùng nhau hành đ ngể ộ ” (Đ c H ng y ứ ồ Pietro Parolin, Qu c v khanh Tòa Thánh).ố ụ

Thông đi p c a Đ c Giáo hoàng nh c nh r ng: tình huynh đ chính là con đ ngệ ủ ứ ắ ở ằ ệ ườ c a m i tín ng ng tôn giáo. V n đ đây là th c hi n nh ng b c ti n c th ,ủ ỗ ưỡ ấ ề ở ự ệ ữ ướ ế ụ ể cùng v i các tín h u c a các tôn giáo khác, và m i ng i thi n chí, v i hy v ng r ngớ ữ ủ ọ ườ ệ ớ ọ ằ t t c chúng ta đ u đ c kêu g i tr thành nh ng s gi hòa bình và nh ng ng iấ ả ề ượ ọ ở ữ ứ ả ữ ườ xây d ng tình hi p thông. Thiên Chúa là Đ ng d ng nên t t c m i ng i và m i s ,ự ệ ấ ự ấ ả ọ ườ ọ ự vì th , t t c chúng ta là thành ph n c a m t gia đình duy nh t, và chúng ta ph iế ấ ả ầ ủ ộ ấ ả nhìn nh n mình là anh ch em v i nhauậ ị ớ (Đ c H ng y ứ ồ Miguel Ayuso Guixo, Ch t chủ ị H i đ ng Tòa Thánh v đ i tho i liên tôn).ộ ồ ề ố ạ

Thông đi p ‘T t c anh em’, là ph n m r ng c a “Văn ki n v Tình huynh đ Nhânệ ấ ả ầ ở ộ ủ ệ ề ệ lo i”, v ch ra cho th y m t th c ti n toàn c u, v i nh ng v trí và nh ng quy t đ nhạ ạ ấ ộ ự ễ ầ ớ ữ ị ữ ế ị b t n, n i đó nh ng ng i y u th và nh ng ng i b g t sang bên l ph i trấ ổ ơ ữ ườ ế ế ữ ườ ị ạ ề ả ả giá… Đó là Thông đi p g i đ n m i ng i thi n chí và có l ng tâm, và đ tr l iệ ử ế ọ ườ ệ ươ ể ả ạ l ng tâm trong sáng cho nhân lo i hôm nayươ ạ (Đ i giáo tr ng H i giáo ạ ưở ồ Ahmad Al-Tayyeb).

Thay m t cho Giáo h i Công giáo t i Hoa Kỳ, tôi hoan nghênh Thông đi p m i c aặ ộ ạ ệ ớ ủ Đ c Giáo hoàng Phanxicô v tình huynh đ nhân lo i. Gi ng nh Thông đi p Laudatoứ ề ệ ạ ố ư ệ Si’  tr c đó,ướ  Thông đi p Fratelli Tuttiệ   là m t đóng góp quan tr ng vào truy n th ngộ ọ ề ố phong phú v h c thuy t xã h i c a Giáo h i Công giáo. Trong Thông đi p, “Đ cề ọ ế ộ ủ ộ ệ ứ Giáo hoàng nh c nh chúng ta r ng, k ho ch c a Thiên Chúa dành cho nhân lo i cóắ ở ằ ế ạ ủ ạ ý nghĩa đ i v i m i khía c nh c a cu c s ng chúng ta – t cách chúng ta đ i x v iố ớ ọ ạ ủ ộ ố ừ ố ử ớ nhau trong các m i liên h cá nhân, đ n cách chúng ta t ch c và v n hành xã h iố ệ ế ổ ứ ậ ộ

cũng nh n n kinh t .” Đ ng th i, Đ c Giáo hoàng còn cung c p cho chúng ta “m tư ề ế ồ ờ ứ ấ ộ t m nhìn m nh mẽ và kh n thi t v vi c đ i m i đ o đ c chính tr , đ i m i các thầ ạ ẩ ế ề ệ ổ ớ ạ ứ ị ổ ớ ể ch chính tr và kinh t t c p đ đ a ph ng đ n c p đ toàn c u, kêu g i chúng taế ị ế ừ ấ ộ ị ươ ế ấ ộ ầ ọ xây d ng m t t ng lai chung, th c s ph c v l i ích c a con ng i”ự ộ ươ ự ự ụ ụ ợ ủ ườ (Đ c TGMứ Jose Gomez, Ch t ch H i đ ng Giám m c Hoa Kỳ).ủ ị ộ ồ ụ

Cu c chi n ch ng b o l c và s c nh giác nh ng thái đ c c đoan c a m t s ng iộ ế ố ạ ự ự ả ữ ộ ự ủ ộ ố ườ ch c ch n là đi u c n thi t, nh ng chúng v n không đ và v n b t l c, n u t t cắ ắ ề ầ ế ư ẫ ủ ẫ ấ ự ế ấ ả chúng ta không ho t đ ng đ ki n t o nh ng m i t ng quan huynh đ , n u không,ạ ộ ể ế ạ ữ ố ươ ệ ế s t do và s bình đ ng sẽ m t h t ý nghĩa c a nó. Tình huynh đ có th m nh mẽự ự ự ẳ ấ ế ủ ệ ể ạ h n nh ng ý t ng mu n gây chia rẽ, n u nó đ c s ng trong s th t, đ ng ngâyơ ữ ưở ố ế ượ ố ự ậ ừ th và c n bi t kiên nh n h n n a. Ph i chăng m t xã h i có th tr nên huynh đơ ầ ế ẫ ơ ữ ả ộ ộ ể ở ệ h n khi nó không có gì t t h n đ đ ngh v i các bà m đang trong tình tr ng khóơ ố ơ ể ề ị ớ ẹ ở ạ khăn, ngoài bi n pháp lo i b đ a con mà chính h đang c u mang trong lòng hayệ ạ ỏ ứ ọ ứ sao? M t xã h i có th tr nên huynh đ hay không khi nó nh m đ n vi c các tr emộ ộ ể ở ệ ắ ế ệ ẻ sinh ra không có cha, ho c cùng l m ch là m t ng i sinh ra v sinh lý mà thôi?ặ ắ ỉ ộ ườ ề (H iộ đ ng Giám m c Pháp).ồ ụ

Th t là đi u ý nghĩa khi Đ c Giáo hoàng Phanxicô đã so n và công b Thông đi pậ ề ứ ạ ố ệ này gi a th i kỳ th gi i đang b đ i d ch, nh c nh chúng ta không nh ng v m iữ ờ ế ớ ị ạ ị ắ ở ữ ề ố liên h v i nhau và v i toàn th gi i, nh ng c s mong manh ph n ng i c aệ ớ ớ ế ớ ư ả ự ậ ườ ủ chúng ta n a. Nhu c u chung c n thi t có m t s c m thông, yêu th ng, hy v ng cóữ ầ ầ ế ộ ự ả ươ ọ th mang l i qua ni m tín thác n i Thiên Chúa. Thông đi pể ạ ề ơ ệ  Fratelli Tutti nói tr cự ti p v trách nhi m c a đ c tin và c a các v lãnh đ o dân s trong xã h i chúng ta.ế ề ệ ủ ứ ủ ị ạ ự ộ Các Giám m c Ailen khuy n khích t t c các tín h u hãy h c h i Thông đi p này đụ ế ấ ả ữ ọ ỏ ệ ể đ c s h ng d n c a Đ c Giáo hoàng trong th i đi m l ch s hi n nayượ ự ướ ẫ ủ ứ ờ ể ị ử ệ (H i đ ngộ ồ Giám m c Ailen).ụ

THÔNG ĐI PỆ  FRATELLI TUTTI 

Nh p đậ ề

1. “Fratelli tutti – T t c anh em”ấ ả [1]. V i nh ng l i này, thánh Phanxicô Assisiớ ữ ờ đã ng l i v i các anh ch em mình và đã đ xu t cho h m t l i s ng đ mỏ ờ ớ ị ề ấ ọ ộ ố ố ậ h ng v c a Tin M ng. T nh ng l i khuyên đó, tôi mu n làm n i b t m tươ ị ủ ừ ừ ữ ờ ố ổ ậ ộ l i khuyên mà đó thánh nhân m i g i m t tình yêu v t qua m i rào c nờ ở ờ ọ ộ ượ ọ ả v đ a lý và kho ng cách.ề ị ả   đó, thánh nhân tuyên b r ng, phúc thay ai bi tỞ ố ằ ế yêu th ng anh em mình “khi xa h cũng nh lúc đang bên c nh h ”ươ ở ọ ư ở ạ ọ [2]. Theo cách đ n gi n và tr c ti p c a mình, thánh Phanxicô đã di n t b nơ ả ự ế ủ ễ ả ả ch t c a m t tình huynh đ c i m , cho phép chúng ta nhìn nh n, quý tr ngấ ủ ộ ệ ở ở ậ ọ và yêu th ng m i con ng i, b t k s g n gũi v th lý, b t k n i ng iươ ỗ ườ ấ ể ự ầ ề ể ấ ể ơ ườ đó sinh ra hay s ng đâu.ố ở

2. Chính v thánh c a tình huynh đ , c a s gi n d và vui t i này, ng i đãị ủ ệ ủ ự ả ị ươ ườ truy n c m h ng cho tôi vi t Thông đi p ề ả ứ ế ệ Laudato Si’, m t l n n a, l i thúcộ ầ ữ ạ đ y tôi c ng hi n Thông đi p m i này cho cho tình huynh đ và tình b n xãẩ ố ế ệ ớ ệ ạ h i. B i vì thánh Phanxicô, ng i c m th y mình là anh em v i m t tr i, v iộ ở ườ ả ấ ớ ặ ờ ớ bi n kh i và gió mát, bi t mình th m chí còn thân c n h n c đ i v i nh ngể ơ ế ậ ậ ơ ả ố ớ ữ con ng i b ng x ng b ng th t n a. Thánh nhân đã gieo hòa bình kh p n iườ ằ ươ ằ ị ữ ắ ơ n i, và đ n v i nh ng ng i nghèo kh , nh ng ng i b b r i, nh ng ng iơ ế ớ ữ ườ ổ ữ ườ ị ỏ ơ ữ ườ b nh t t, nh ng ng i b lo i tr , nh ng anh ch em hèn m n nh t c aệ ậ ữ ườ ị ạ ừ ữ ị ọ ấ ủ mình.

Không biên gi iớ

3. Có m t chi ti t trong cu c đ i c a thánh Phanxicô cho chúng ta th y n iộ ế ộ ờ ủ ấ ơ thánh nhân có m t tâm h n r ng m , có kh năng v t qua m i kho ng cáchộ ồ ộ ở ả ượ ọ ả v ngu n g c, qu c t ch, màu da hay tôn giáo. Đó là chuy n đi c a ngài đ nề ồ ố ố ị ế ủ ế thăm v Vua c a các n c H i giáo là Malik-el-Kamil, Ai C p, đó là m t nị ủ ướ ồ ở ậ ộ ỗ l c r t l n đ i v i thánh nhân, do hoàn c nh khó nghèo, ch v i chút t trangự ấ ớ ố ớ ả ỉ ớ ư mà ngài mang theo, r i b i kho ng cách và s khác bi t v ngôn ng , văn hóaồ ở ả ự ệ ề ữ cũng nh tôn giáo. Chuy n đi này, trong th i kh c l ch s đ c ghi d u b iư ế ờ ắ ị ử ượ ấ ở nh ng cu c Th p t chinh, càng cho th y s cao c c a m t tình yêu bao la,ữ ộ ậ ự ấ ự ả ủ ộ đ n n i ngài mu n s ng cho m i ng i, mu n đ c bao b c h t th y m iế ỗ ố ố ọ ườ ố ượ ọ ế ả ọ ng i.ườ  Lòng trung tín v i Chúa t l thu n v i tình yêu th ng c a thánhớ ỷ ệ ậ ớ ươ ủ nhân dành cho các anh ch em mình.ị  Không b qua nh ng khó khăn và hi mỏ ữ ể nguy, thánh Phanxicô đã đ n g p v Vua c a các n c H i giáo, cùng v i m tế ặ ị ủ ướ ồ ớ ộ thái đ mà ngài đã đ ngh v i các môn đ c a mình: đó là dù khi s ng “gi aộ ề ị ớ ệ ủ ố ữ nh ng dân du m c Ai C p Syria và nh ng ng i dân ngo i khác thì cũngữ ụ ậ ữ ườ ạ không ch i b căn tính c a mình, … nh ng h không nên thúc đ y tranhố ỏ ủ ư ọ ẩ ch p ho c tranh lu n, nh ng ph i đón nh n m i ng i vì vinh danhấ ặ ậ ư ả ậ ọ ườ Chúa”[3]. Trong b i c nh th i y, đây là m t l i đ ngh r t phi th ng.ố ả ờ ấ ộ ờ ề ị ấ ườ Chúng ta th t n t ng r ng, g n tám trăm năm tr c, thánh Phanxicô đãậ ấ ượ ằ ầ ướ m i g i chúng ta c n tránh m i hình th c gây h n ho c xung đ t, nh ngờ ọ ầ ọ ứ ấ ặ ộ ư cũng ph i s ng m t s “ph c tùng” khiêm t n và huynh đ , dù đ i v i nh ngả ố ộ ự ụ ố ệ ố ớ ữ ng i không cùng ni m tin v i mình đi chăng n a.ườ ề ớ ữ

4. Thánh Phanxicô đã không ti n hành cu c chi n bi n ch ng b ng cách áp đ tế ộ ế ệ ứ ằ ặ các giáo thuy t; nh ng ngài ch đ n gi n loan truy n tình yêu Thiên Chúa.ế ư ỉ ơ ả ề Thánh nhân hi u r ng, “Thiên Chúa là tình yêu: ai l i trong tình yêu thì l iể ằ ở ạ ở ạ trong Thiên Chúa” (1Ga 4,16). B ng cách này, thánh Phanxicô đã tr thànhằ ở m t ng i cha đ y ki n hi u và là m t ng i đánh th c gi c m v m t xãộ ườ ầ ế ệ ộ ườ ứ ấ ơ ề ộ h i huynh đ . Th t v y, “ch nh ng ai đ n v i tha nhân không vì m c đích lôiộ ệ ậ ậ ỉ ữ ế ớ ụ kéo h vào trong cu c đ i mình, nh ng là đ giúp h tr nên chính h cáchọ ộ ờ ư ể ọ ở ọ tr n v n h n, thì m i th t x ng là m t ng i cha”ọ ẹ ơ ớ ậ ứ ộ ườ [4]. Trong th gi i th i đó,ế ớ ờ đ y nh ng tháp canh và nh ng b c t ng thành phòng th , các thành phầ ữ ữ ứ ườ ủ ố

đang di n ra nh ng cu c chi n đ m máu gi a các gia t c quy n l c, đ ngễ ữ ộ ế ẫ ữ ộ ề ự ồ th i, nh ng khu chu t c a nh ng ng i b lo i tr t i các vùng ngo i biênờ ữ ổ ộ ủ ữ ườ ị ạ ừ ạ ạ thì ngày càng r ng l n h n. Tuy nhiên, thánh Phanxicô đã có th đón nh n sộ ớ ơ ể ậ ự bình an đích th c trong tâm h n mình, t gi i thoát mình kh i m i khát v ngự ồ ự ả ỏ ọ ọ quy n l c nh m th ng tr ng i khác. Thánh nhân đã tr thành m t trongề ự ằ ố ị ườ ở ộ nh ng ng i hèn m n nh t và tìm cách chung s ng hòa h p v i m i ng i.ữ ườ ọ ấ ố ợ ớ ọ ườ Chính thánh Phanxicô đã truy n c m h ng cho nh ng trang Thông đi p này.ề ả ứ ữ ệ

5. Nh ng v n đ liên quan đ n tình huynh đ và tình b n xã h i luôn n mữ ấ ề ế ệ ạ ộ ằ trong nh ng m i quan tâm c a tôi.ữ ố ủ  Trong nh ng năm g n đây, tôi đã nh cữ ầ ắ đ n các v n đ này nhi u l n và nhi u n i khác nhau. Trong Thông đi pế ấ ề ề ầ ở ề ơ ệ này, tôi tìm cách thu th p l i nhi u l i phát bi u y và đ t chúng vào m t b iậ ạ ề ờ ể ấ ặ ộ ố c nh suy t r ng l n h n. Trong quá trình chu n b cho Thông đi p ả ư ộ ớ ơ ẩ ị ệ Laudato Si’, tôi nh n đ c m t ngu n c m h ng t m t ng i anh em c a tôi là Đ cậ ượ ộ ồ ả ứ ừ ộ ườ ủ ứ Th ng ph Chính th ng giáo Bathôlômeô, và là ng i đã lên ti ng r t m nhượ ụ ố ườ ế ấ ạ mẽ r ng, chúng ta c n ph i chăm sóc các công trình sáng t o. Còn đây, tôiằ ầ ả ạ ở c m th y đ c khích l cách riêng b i v Đ i giáo tr ng H i giáo Ahmad Al-ả ấ ượ ệ ở ị ạ ưở ồTayyeb, ng i mà tôi đã g p Abu Dhabi, và t i đó, chúng tôi đã tuyên bườ ặ ở ạ ố r ng: “Thiên Chúa đã d ng nên m i ng i đ u bình đ ng v quy n l i, nghĩaằ ự ọ ườ ề ẳ ề ề ợ v và ph m giá, và đã kêu g i h s ng v i nhau nh anh ch em m t nhà”ụ ẩ ọ ọ ố ớ ư ị ộ [5]. Đó không ch đ n thu n là m t hành đ ng ngo i giao, mà là m t suy t đ cỉ ơ ầ ộ ộ ạ ộ ư ượ th c hi n trong đ i tho i và cùng nhau d n thân.ự ệ ố ạ ấ  Thông đi p này thu th p vàệ ậ tri n khai các ch đ chính đ c nêu ra trong Văn ki n mà chúng tôi đã cùngể ủ ề ượ ệ nhau ký k t. B ng ngôn ng c a riêng mình, đây tôi cũng đã nh n đ c r tế ằ ữ ủ ở ậ ượ ấ nhi u b c th và tài li u v i nh ng ph n ánh t nhi u cá nhân và các nhómề ứ ư ệ ớ ữ ả ừ ề trên kh p th gi i.ắ ế ớ

6. Nh ng trang Thông đi p này không ch tr ng tóm l c các giáo hu n vữ ệ ủ ươ ượ ấ ề tình yêu th ng huynh đ , nh ng ch d ng l i v chi u kích đ i đ ng c a nó,ươ ệ ư ỉ ừ ạ ề ề ạ ồ ủ v s c i m đ i v i t t c m i ng i. Tôi trao g i Thông đi p xã h i nàyề ự ở ở ố ớ ấ ả ọ ườ ử ệ ộ nh m t đóng góp khiêm t n cho vi c suy t , đ đ ng tr c nhi u cách th cư ộ ố ệ ư ể ứ ướ ề ứ hi n nay, tr c nh ng s lo i tr ho c c tình th v i tha nhân, chúng taệ ướ ữ ự ạ ừ ặ ố ờ ơ ớ có th đáp ng b ng m t c m m i m v tình huynh đ và tình b n xãể ứ ằ ộ ướ ơ ớ ẻ ề ệ ạ h i, không ch gi i h n trên bình di n ngôn t mà thôi.ộ ỉ ớ ạ ệ ừ  M c dù tôi vi t Thôngặ ế đi p này kh i đi t nh ng xác tín Kitô giáo c a mình, nh ng xác tín đó luônệ ở ừ ữ ủ ữ gây h ng kh i và d ng nuôi tôi, song tôi cũng c g ng trình bày sao choứ ở ưỡ ố ắ nh ng suy t này c i m đ i tho i v i t t c m i ng i thi n chí khác.ữ ư ở ở ố ạ ớ ấ ả ọ ườ ệ

7. Khi tôi đang vi t Thông đi p này thì c n đ i d ch Covid-19 b t ng bùngế ệ ơ ạ ị ấ ờ phát, làm l ra nh ng s an toàn gi t o c a chúng ta. Ngoài các ph n ngộ ữ ự ả ạ ủ ả ứ khác nhau c a các qu c gia khác nhau dùng đ đ i phó v i c n kh ng ho ng,ủ ố ể ố ớ ơ ủ ả thì vi c thi u kh năng hành đ ng chung v i nhau đã đ c minh ch ng.ệ ế ả ộ ớ ượ ứ  M cặ dù đã r t liên k t v i nhau, song chúng ta th y có m t s phân hóa càng choấ ế ớ ấ ộ ự chúng ta ý th c r ng, th t là khó đ gi i quy t các v n đ có liên h t i t tứ ằ ậ ể ả ế ấ ề ệ ớ ấ c m i ng i.ả ọ ườ  B t c ai nghĩ r ng bài h c duy nh t c n ph i h c chính làấ ứ ằ ọ ấ ầ ả ọ

vi c c n c i thi n nh ng gì chúng ta đã ho t đ ng sao cho t t h n, ho c làệ ầ ả ệ ữ ạ ộ ố ơ ặ m t thông đi p duy nh t, đó là chúng ta ph i c i thi n các h th ng và cácộ ệ ấ ả ả ệ ệ ố quy t c hi n hành, thì h đang ph nh n th c t .ắ ệ ọ ủ ậ ự ế

8. Tôi hy v ng r ng trong th i đ i mà chúng ta đang s ng, qua vi c nhìn nh nọ ằ ờ ạ ố ệ ậ ph m giá c a m i con ng i, chúng ta có th góp ph n vào vi c h i sinh khátẩ ủ ỗ ườ ể ầ ệ ồ v ng ph quát v tình huynh đ . Tình huynh đ gi a m i con ng i namọ ổ ề ệ ệ ữ ọ ườ cũng nh n . “Đây chính là m t bí quy t tuy t v i đ m c và bi n cu cư ữ ộ ế ệ ờ ể ơ ướ ế ộ s ng c a chúng ta tr thành m t cu c phiêu l u kỳ thú. Không ai có th đ iố ủ ở ộ ộ ư ể ố m t v i cu c s ng trong s cô l p đ c… Mà chúng ta c n m t c ng đoànặ ớ ộ ố ự ậ ượ ầ ộ ộ

ng h chúng ta, nâng đ chúng ta, và trong đó chúng ta giúp đ l n nhau đủ ộ ỡ ỡ ẫ ể cùng h ng t i t ng lai. Vi c cùng nhau c m thì th t quan tr ng bi tướ ớ ươ ệ ướ ơ ậ ọ ế bao!… T s c mình, chúng ta có nguy c ch nhìn th y nh ng o nh, đó làự ứ ơ ỉ ấ ữ ả ả nh ng s v t không có th c. Trái l i, nh ng c m ph i đ c cùng nhauữ ự ậ ự ạ ữ ướ ơ ả ượ ki n t o”ế ạ [6]. Vì th , chúng ta hãy c m tr thành m t gia đình nhân lo iế ướ ơ ở ộ ạ duy nh t, nh nh ng khách l hành cùng chia s thân ph n phàm nhân, nhấ ư ữ ữ ẻ ậ ư nh ng ng i con c a cùng m t đ t m c u mang, là ngôi nhà chung c aữ ườ ủ ộ ấ ẹ ư ủ chúng ta, m i ng i v i s phong phú c a nh ng tín ng ng riêng, ho c v iỗ ườ ớ ự ủ ữ ưỡ ặ ớ nh ng xác tín riêng c a mình, m i ng i v i m t gi ng nói riêng, nh ng t tữ ủ ỗ ườ ớ ộ ọ ư ấ c chúng ta đ u là anh ch em v i nhau.ả ề ị ớ

CH NG 1: BÓNG T I C A M T TH GI I KHÉP KÍNƯƠ Ố Ủ Ộ Ế Ớ

9. Không c g ng th c hi n m t phân tích toàn di n ho c xem xét t t c cácố ắ ự ệ ộ ệ ặ ấ ả khía c nh c a th c t chúng ta đang s ng, mà tôi ch đ ngh l u ý đ n m tạ ủ ự ế ố ỉ ề ị ư ế ộ s xu h ng trên th gi i hôm nay đang gây c n tr cho s phát tri n c aố ướ ế ớ ả ở ự ể ủ m t tình huynh đ đ i đ ng (ộ ệ ạ ồ t h i giai huynh đứ ả ệ).

Nh ng gi c m b v tanữ ấ ơ ị ỡ

10.Trong nhi u th p niên, d ng nh th gi i đã h c đ c t r t nhi u cu cề ậ ườ ư ế ớ ọ ượ ừ ấ ề ộ chi n tranh và th m h a, và đang d n ti n t i nhi u hình th c h i nh pế ả ọ ầ ế ớ ề ứ ộ ậ khác nhau. Ví d , c m v m t kh i liên hi p Âu châu th ng nh t tiên ti n,ụ ướ ơ ề ộ ố ệ ố ấ ế có kh năng nh n ra ngu n g c chung và vui m ng tr c s đa d ng hi nả ậ ồ ố ừ ướ ự ạ ệ sinh đó.ở  Chúng ta hãy nh đ n “ni m xác tín v ng ch c c a các v T phớ ế ề ữ ắ ủ ị ổ ụ sáng l p ra Liên minh Âu châu, nh ng ng i mu n m t t ng lai d a trênậ ữ ườ ố ộ ươ ự kh năng cùng nhau h p tác đ v t qua m i chia rẽ, thúc đ y hòa bình vàả ợ ể ượ ọ ẩ hi p thông gi a t t c các dân t c trên l c đ a này”ệ ữ ấ ả ộ ụ ị [7]. Mong mu n h i nh pố ộ ậ c a Mỹ châu Latinh cũng đ c gi v ng, và m t s b c đã b t đ u đ củ ượ ữ ữ ộ ố ướ ắ ầ ượ th c hi n.ự ệ  T i các qu c gia và các khu v c khác, cũng có nh ng n l c nh mạ ố ự ữ ỗ ự ằ gi i hòa, thành công trong s tái thi t l p, và nh ng n l c khác n a đ yả ự ế ậ ữ ỗ ự ữ ầ tri n v ng.ể ọ

11.Tuy nhiên, th i đ i c a chúng ta d ng nh cũng cho th y nhi u d u hi uờ ạ ủ ườ ư ấ ề ấ ệ c a m t s tủ ộ ự ụt h u nào đó.ậ  Các cu c xung đ t t ng t t ng đ c coi là đãộ ộ ươ ự ừ ượ v t qua đ c r i, nay l i bùng phát, trong khi nh ng bi u hi n c a m t chượ ượ ồ ạ ữ ể ệ ủ ộ ủ nghĩa dân t c thù h n và hung hăng, c c đoan và thi n c n đang gia tăng.ộ ậ ự ể ậ  Ở m t s qu c gia, ý t ng v s th ng nh t đ t n c và dân t c, b nhộ ố ố ưở ề ự ố ấ ấ ướ ộ ị ả h ng b i nhi u ý th c h t t ng khác nhau, t o ra nh ng hình th c íchưở ở ề ứ ệ ư ưở ạ ữ ứ k và đánh m t ý th c xã h i tân ti n, đ c che đ y d i m t m c đích vì đỷ ấ ứ ộ ế ượ ậ ướ ộ ụ ể b o v l i ích qu c gia. Đi u này nh c nh chúng ta r ng “m i th h ph iả ệ ợ ố ề ắ ở ằ ỗ ế ệ ả bi n nh ng n l c và thành t u c a các th h ti n nhân thành c a chínhế ữ ỗ ự ự ủ ế ệ ề ủ mình, đ a nh ng n l c và thành t u y đ n nh ng m c tiêu cao c h n.ư ữ ỗ ự ự ấ ế ữ ụ ả ơ  Đó chính là m t hành trình.ộ  Nh ng đi u t t đ p, cũng nh tình yêu, công lý và sữ ề ố ẹ ư ự liên đ i, không ph i đ t đ c m t l n và cho mãi mãi;ớ ả ạ ượ ộ ầ  chúng c n ph i đ cầ ả ượ chinh ph c m i ngày m t h n.ụ ỗ ộ ơ  Không th vì nh ng gì đã đ t đ c trong quáể ữ ạ ượ kh mà an c , l c nghi p nh th nh ng đi u đó khi n chúng ta ph t l đi,ứ ư ạ ệ ư ể ữ ề ế ớ ờ trong khi nhi u anh ch em c a chúng ta v n còn đang ph i ch u nh ng hoànề ị ủ ẫ ả ị ữ c nh b t công, đang kêu gào đ n t t c chúng ta”ả ấ ế ấ ả [8].

12.“Hãy m c a ra v i th gi i”, đó là m t cách di n đ t mà ngày nay lĩnh v cở ử ớ ế ớ ộ ễ ạ ự kinh t và tài chính đã ch n đ th c hành.ế ọ ể ự  Nó ch đ c p đ n s c i m đ iỉ ề ậ ế ự ở ở ố v i các l i ích n c ngoài ho c quy n t do đ u t c a các c ng qu c kinhớ ợ ướ ặ ề ự ầ ư ủ ườ ố t mà không b c n tr ho c gây ph c t p t t c các qu c gia. Nh ng xungế ị ả ở ặ ứ ạ ở ấ ả ố ữ đ t đ a ph ng và s b t ch p l i ích chung đ c n n kinh t toàn c u khaiộ ị ươ ự ấ ấ ợ ượ ề ế ầ thác đ áp đ t m t mô hình văn hóa duy nh t. M t th văn hóa mu n thể ặ ộ ấ ộ ứ ố ế gi i hi p nh t, nh ng l i gây phân rẽ gi a các cá nhân và các dân t c, vì “khiớ ệ ấ ư ạ ữ ộ xã h i toàn c u hóa ngày càng khi n chúng ta g n nhau h n, nh ng l i khôngộ ầ ế ầ ơ ư ạ tr nên anh ch em v i nhau h n”ở ị ớ ơ [9]. Chúng ta tr nên cô đ n h n bao giở ơ ơ ờ h t trong m t th gi i ngày càng đ ng nh t đ i trà c vũ nh ng ích l i cáế ộ ế ớ ồ ấ ạ ổ ữ ợ nhân và làm suy y u chi u kích đ i s ng c ng đoàn. Th t v y, có nh ng thế ề ờ ố ộ ậ ậ ữ ị tr ng mà đó các cá nhân tr thành nh ng khách tiêu th thu n túy, hayườ ở ở ữ ụ ầ nh ng k bàng quan. Nh m t quy lu t, s phát tri n c a lo i toàn c u hóaữ ẻ ư ộ ậ ự ể ủ ạ ầ này càng c ng c căn tính c a nh ng ng i m nh h n, nh ng ng i có thủ ố ủ ữ ườ ạ ơ ữ ườ ể t b o v mình, nh ng nó có xu h ng làm suy gi m căn tính c a nh ng khuự ả ệ ư ướ ả ủ ữ v c y u th h n và nghèo đói h n, khi n h d b t n th ng và b l thu cự ế ế ơ ơ ế ọ ễ ị ổ ươ ị ệ ộ nhi u h n. Nh th , đ i s ng chính tr ngày càng tr nên mong manh h n,ề ơ ư ế ờ ố ị ở ơ tr c nh ng th l c kinh t xuyên qu c gia, v n ho t đ ng theo nguyên t cướ ữ ế ự ế ố ố ạ ộ ắ “chia đ tr ”.ể ị

M t s k t li u v ý th c l ch sộ ự ế ễ ề ứ ị ử

13.Đi u x y ra là ngày càng đánh m t ý th c l ch s , d n t i tình tr ng càng đề ả ấ ứ ị ử ẫ ớ ạ ổ v thêm. M t xu h ng “phá v c u trúc”, trong đó cho r ng, s t do c aỡ ộ ướ ỡ ấ ằ ự ự ủ con ng i có th t o l p m i s b t đ u t con s không, đang l n l tườ ể ạ ậ ọ ự ắ ầ ừ ố ấ ướ trong n n văn hóa hôm nay. M t đi u mà nó đ l i, đó là đ ng l c tiêu dùngề ộ ề ể ạ ộ ự

vô gi i h n và nh ng bi u hi n c a ch nghĩa cá nhân tr ng r ng. M i u tớ ạ ữ ể ệ ủ ủ ố ỗ ố ư ư v đi u này đã thúc đ y tôi đ a ra m t l i khuyên dành cho các b n tr .ề ề ẩ ư ộ ờ ạ ẻ “N u có ai đó nói v i nh ng ng i tr r ng, hãy b qua l ch s c a h , hãyế ớ ữ ườ ẻ ằ ỏ ị ử ủ ọ bác b các kinh nghi m c a các b c cao niên, coi th ng quá kh và h ngỏ ệ ủ ậ ườ ứ ướ t i m t t ng lai mà k y n m gi , thì đó không ph i là đ d dàng lôi kéoớ ộ ươ ẻ ấ ắ ữ ả ể ễ ng i tr tin theo, và đ ng i tr ch làm nh ng gì k đó nói v i mình hayườ ẻ ể ườ ẻ ỉ ữ ẻ ớ sao? K đó c n đ n nh ng ng i tr nông c n h i h t, b b t g c r và thi uẻ ầ ế ữ ườ ẻ ạ ờ ợ ị ậ ố ễ ế tin t ng, đ h ch có th tin t ng vào nh ng l i h a c a k này và hànhưở ể ọ ỉ ể ưở ữ ờ ứ ủ ẻ đ ng theo k ho ch c a k này. Đó là cách các ý th c h khác nhau đangộ ế ạ ủ ẻ ứ ệ ho t đ ng: chúng h y di t (hay tàn phá) m i s khác bi t đ chúng có thạ ộ ủ ệ ọ ự ệ ể ể cai tr mà không b ph n kháng. Tuy nhiên, đ làm đ c nh v y, chúng c nị ị ả ể ượ ư ậ ầ nh ng ng i tr lãng quên l ch s , nh ng ng i v t b các kho tàng thiêngữ ườ ẻ ị ử ữ ườ ứ ỏ liêng và nhân b n th a h ng t các th h ti n nhân, và là nh ng ng i thả ừ ưở ừ ế ệ ề ữ ườ ờ

v i m i s đã t ng x y ra tr c mình”ơ ớ ọ ự ừ ả ướ [10].14.Đó chính là nh ng hình th c th c dân m i v văn hóa. Chúng ta đ ng quênữ ứ ự ớ ề ừ

r ng “các dân t c ch i b truy n th ng c a mình, và thông qua s cu ngằ ộ ố ỏ ề ố ủ ự ồ nhi t b t ch c ng i khác, hay mu n kích đ ng b o l c, ho c b i thái đệ ắ ướ ườ ố ộ ạ ự ặ ở ộ vô c m hay th không th tha th đ c, các dân t c y đ cho k khácả ờ ơ ể ứ ượ ộ ấ ể ẻ t c m t chính linh h n mình, k t c c không nh ng đánh m t căn tính tâmướ ấ ồ ế ụ ữ ấ linh mà còn đánh m t c tính nh t quán đ o đ c, sau cùng, đánh m t luôn sấ ả ấ ạ ứ ấ ự đ c l p v chính tr , kinh t và tri th c c a mình”ộ ậ ề ị ế ứ ủ [11]. M t cách h u hi u độ ữ ệ ể làm suy y u ý th c l ch s , kh năng t duy bi t phê bình, vi c tranh đ u choế ứ ị ử ả ư ế ệ ấ công lý và nh ng ti n trình h i nh p, đó là làm cho nh ng t ng quan tr ngữ ế ộ ậ ữ ừ ữ ọ tr thành tr ng r ng ý nghĩa hay bóp méo chúng. Ngày nay, m t s h n tở ố ỗ ộ ố ạ ừ nh dân ch , t do, công lý hay hi p nh t th c s có ý nghĩa gì? Chúng đã bư ủ ự ệ ấ ự ự ị b cong đ ph c v nh nh ng công c đ th ng tr , nh nh ng kh u hi uẻ ể ụ ụ ư ữ ụ ể ố ị ư ữ ẩ ệ vô nghĩa có th đ c dùng đ bi n minh cho b t kỳ hành đ ng x u nào.ể ượ ể ệ ấ ộ ấ

Thi u k ho ch chung cho m i ng iế ế ạ ọ ườ

15.Cách t t nh t đ kh ng ch và ki m soát ng i khác chính là gieo r c số ấ ể ố ế ể ườ ắ ự tuy t v ng và chán n n, ngay c d i danh nghĩa b o v nh ng giá tr nàoệ ọ ả ả ướ ả ệ ữ ị đó. Ngày nay t i nhi u n c, s c ng đi u hóa, quá khích và phân c c đãạ ề ướ ự ườ ệ ự tr thành nh ng công c chính tr . B ng nhi u cách th c s d ng sách l cở ữ ụ ị ằ ề ứ ử ụ ượ ch nh o, nghi ng và không ng ng ch trích, ng i ta ph nh n quy n hi nế ạ ờ ừ ỉ ườ ủ ậ ề ệ h u hay quy n có quan đi m riêng c a ng i khác. S th t và các giá tr n iữ ề ể ủ ườ ự ậ ị ơ ng i khác b bác b , và k t qu là đ i s ng xã h i tr nên nghèo nàn, ph iườ ị ỏ ế ả ờ ố ộ ở ả ch u đ ng s ng o m n c a nh ng k có quy n l c. Đ i s ng chính tr khôngị ự ự ạ ạ ủ ữ ẻ ề ự ờ ố ị còn liên quan t i nh ng cu c tranh lu n lành m nh v các k ho ch dài h nớ ữ ộ ậ ạ ề ế ạ ạ nh m c i thi n đ i s ng con ng i và thúc đ y l i ích chung, mà ch liênằ ả ệ ờ ố ườ ẩ ợ ỉ quan t i các kỹ thu t ti p th khéo léo ch y u nh m làm m t uy tín c aớ ậ ế ị ủ ế ằ ấ ủ ng i khác. Trong cu c chi n b t bình đ ng nh nhen này, nh ng cu c tranhườ ộ ế ấ ẳ ỏ ữ ộ

lu n đ c thao túng đ t o ra m t tình tr ng b t đ ng và xung đ t th ngậ ượ ể ạ ộ ạ ấ ồ ộ ườ xuyên.

16.Trong cu c xung đ t l i ích mà t t c chúng ta ch ng l i t t c , n i chi nộ ộ ợ ấ ả ố ạ ấ ả ơ ế th ng đ ng nghĩa v i s tiêu di t, làm sao chúng ta có th ng ng đ u nh nắ ồ ớ ự ệ ể ẩ ầ ậ ra nh ng ng i thân c n c a mình ho c đ giúp đ nh ng ng i đã v p ngãữ ườ ậ ủ ặ ể ỡ ữ ườ ấ d c đ ng?ọ ườ  M t d án v i nh ng m c tiêu to l n cho s phát tri n c a toànộ ự ớ ữ ụ ớ ự ể ủ gia đình nhân lo i ngày nay nghe có v nh là m t đi u vi n vông.ạ ẻ ư ộ ề ể  Kho ngả cách gi a chúng ta ngày càng xa, và cu c hành trình khó khăn, ch m ch pữ ộ ậ ạ h ng t i m t th gi i hi p nh t và công b ng h n thì đang ph i ch u m tướ ớ ộ ế ớ ệ ấ ằ ơ ả ị ộ b c lùi m i và quy t li t.ướ ớ ế ệ

17.Chăm sóc th gi i mà chúng ta đang s ng trong đó có nghĩa là chúng ta chămế ớ ố sóc chính mình. Nh ng chúng ta c n suy t nhi u h n n a v chính chúng taư ầ ư ề ơ ữ ề nh m t gia đình duy nh t s ng trong m t ngôi nhà chung. S chăm sóc như ộ ấ ố ộ ự ư th không ph i là m i quan tâm c a nh ng th l c kinh t mu n đòi nh ngế ả ố ủ ữ ế ự ế ố ữ món l i nhanh chóng. Thông th ng, nh ng ti ng nói c t lên b o v môiợ ườ ữ ế ấ ả ệ tr ng th ng b d p t t hay b ch gi u, trong đó ng i ta dùng nh ng l pườ ườ ị ậ ắ ị ế ễ ườ ữ ậ lu n nghe có v h p lý song v n ch vì l i ích cá nhân mà thôi. Trong n n vănậ ẻ ợ ố ỉ ợ ề hóa nông c n và thi n c n mà chúng ta đã t o ra, thi u m t t m nhìn chung,ạ ể ậ ạ ế ộ ầ “có th th y tr c r ng, đ i m t v i s c n ki t các ngu n tài nguyên nh tể ấ ướ ằ ố ặ ớ ự ạ ệ ồ ấ đ nh, thì nh ng cu c chi n m i sẽ n ra, dù đ c ng y trang d i d ngị ữ ộ ế ớ ổ ượ ụ ướ ạ nh ng nhu c u cao c ”ữ ầ ả [12].

M t th gi i “v t b ”ộ ế ớ ứ ỏ

18.D ng nh m t s thành ph n trong gia đình nhân lo i c a chúng ta có thườ ư ộ ố ầ ạ ủ ể b hy sinh b t c lúc nào vì ích l i c a nh ng ng i khác v n đ c xem là cóị ấ ứ ợ ủ ữ ườ ố ượ quy n s ng m t cách vô t . Cu i cùng, “các nhân v không còn đ c xem làề ố ộ ư ố ị ượ m t giá tr cao nh t ph i đ c quan tâm và kính tr ng, nh t là khi ng i taộ ị ấ ả ượ ọ ấ ườ hèn m n và tàn t t, ‘ch a có ích’ – nh các thai nhi, hay ‘không còn c n đ nọ ậ ư ư ầ ế n a’ – nh nh ng ng i già c . Chúng ta đã tr nên vô c m v i b t kỳ hìnhữ ư ữ ườ ả ở ả ớ ấ th c lãng phí nào, tr c h t là s lãng phí v th c ph m, đó là m t trongứ ướ ế ự ề ự ẩ ộ nh ng đi u h t s c t i t ”ữ ề ế ứ ồ ệ [13].

19.T l sinh s n suy gi m, khi n dân s già đi, cùng v i vi c ng i cao tu i bỷ ệ ả ả ế ố ớ ệ ườ ổ ị b r i vì n i cô đ n đau đ n, là m t cách tinh t đ bi u th r ng, m i thỏ ơ ỗ ơ ớ ộ ế ể ể ị ằ ọ ứ x y ra v i chúng ta, r ng ch l i ích cá nhân c a chúng ta m i quan tr ng màả ớ ằ ỉ ợ ủ ớ ọ thôi. Nh v y, “không ch th c ph m hay hàng hóa d th a m i là đ i t ngư ậ ỉ ự ẩ ư ừ ớ ố ượ lãng phí, mà th ng là chính nh ng con ng i n a”ườ ữ ườ ữ [14]. Chúng ta đã th yấ nh ng gì đã x y ra v i nh ng ng i l n tu i m t s n i trên th gi i vìữ ả ớ ữ ườ ớ ổ ở ộ ố ơ ế ớ virus corona. H đã không ph i ch t cách đó. Nh ng m t cái gì đó t ng tọ ả ế ư ộ ươ ự đã x y ra t lâu r i trong nh ng đ t nóng b c và trong nh ng tình c nh khácả ừ ồ ữ ợ ứ ữ ả n a: các c già th y mình b b r i m t cách tàn nh n. Chúng ta không nh nữ ụ ấ ị ỏ ơ ộ ẫ ậ ra r ng, khi cô l p ng i cao niên và đ m c cho ng i giúp vi c chăm sóc,ằ ậ ườ ể ặ ườ ệ

mà không có s g n gũi và quan tâm c a nh ng ng i thân trong gia đình, làự ầ ủ ữ ườ chúng ta đã làm bi n d ng và nghèo nàn chính gia đình. Cu i cùng, đang t cế ạ ố ướ m t c a nh ng ng i tr m t s n i k t c n thi t v i các c i ngu n c a h ,ấ ủ ữ ườ ẻ ộ ự ố ế ầ ế ớ ộ ồ ủ ọ và t c m t m t s khôn ngoan mà ng i tr không th t mình đ t đ c.ướ ấ ộ ự ườ ẻ ể ự ạ ượ

20.Cách lo i b ng i khác này có th di n ra d i nhi u hình th c, ch ng h nạ ỏ ườ ể ễ ướ ề ứ ẳ ạ nh n i ám nh v vi c gi m chi phí lao đ ng mà không quan tâm chi đ nư ỗ ả ề ệ ả ộ ế h u qu nghiêm tr ng c a nó, vì n n th t nghi p mà nó tr c ti p gây ra d nậ ả ọ ủ ạ ấ ệ ự ế ẫ t i tình tr ng nghèo túng tràn lanớ ạ [15]. Ngoài ra, m t s s n sàng lo i bộ ự ẵ ạ ỏ ng i khác đ c th hi n n i nh ng thái đ đ c ác mà chúng ta nghĩ r ng đãườ ượ ể ệ ơ ữ ộ ộ ằ trôi qua lâu r i, nh ch nghĩa phân bi t ch ng t c, nh ng th t s ng m nồ ư ủ ệ ủ ộ ư ậ ự ầ ẩ đâu đó ch đ ti p t c n i lên. Nh ng bi u hi n c a ch nghĩa phân bi tỉ ể ế ụ ổ ữ ể ệ ủ ủ ệ ch ng t c m t l n n a khi n chúng ta x u h , vì chúng cho th y r ng cái g iủ ộ ộ ầ ữ ế ấ ổ ấ ằ ọ là s ti n b xã h i c a chúng ta thì không th c s nh v y hay không rõự ế ộ ộ ủ ự ự ư ậ ràng nh chúng ta nghĩ.ư

21.M t s quy đ nh kinh t đã t ra h u hi u đ i v i vi c tăng tr ng, nh ngộ ố ị ế ỏ ữ ệ ố ớ ệ ưở ư không h u hi u đ i v i s phát tri n con ng i toàn di nữ ệ ố ớ ự ể ườ ệ [16]. S giàu có giaự tăng, nh ng s b t bình đ ng cũng gia tăng, v i k t qu là “các hình th cư ự ấ ẳ ớ ế ả ứ nghèo đói m i đang xu t hi n”ớ ấ ệ [17]. Quan đi m r ng th gi i hi n đ i đã làmể ằ ế ớ ệ ạ gi m đi cái nghèo là quan đi m d a trên vi c đo l ng cái nghèo theo cácả ể ự ệ ườ tiêu chu n trong quá kh , không còn t ng ng v i các th c t ngày nay n a.ẩ ứ ươ ứ ớ ự ế ữ Ch ng h n, vào các th i tr c, không đ c ti p c n v i đi n cũng khôngẳ ạ ờ ướ ượ ế ậ ớ ệ đ c coi là d u hi u c a nghèo đói, cũng nh không t o ra n i th ng kh .ượ ấ ệ ủ ư ạ ỗ ố ổ  Sự nghèo đói luôn đ c phân tích và hi u trong b i c nh nh ng kh năng cóượ ể ố ả ữ ả th c c a m t th i đi m l ch s c th .ự ủ ộ ờ ể ị ử ụ ể

Các quy n c a con ng i không đ ph quátề ủ ườ ủ ổ

22.Trong th c t , th ng rõ ràng r ng các quy n con ng i không bình đ ngự ế ườ ằ ề ườ ẳ cho h t m i ng i. Vi c tôn tr ng các quy n y “là đi u ki n tiên quy t choế ọ ườ ệ ọ ề ấ ề ệ ế s phát tri n kinh t xã h i c a m t qu c gia. Khi ph m giá c a m t conự ể ế ộ ủ ộ ố ẩ ủ ộ ng i đ c tôn tr ng, các quy n c a con ng i đ c công nh n và b o đ m,ườ ượ ọ ề ủ ườ ượ ậ ả ả thì tính sáng t o và tính ph thu c l n nhau sẽ tri n n , và kh năng sángạ ụ ộ ẫ ể ở ả t o c a nhân cách con ng i phát tri n xuyên qua nh ng hành đ ng h ngạ ủ ườ ể ữ ộ ướ t i thi n ích chung”ớ ệ [18]. Tuy nhiên, “khi quan sát kỹ các xã h i đ ng th iộ ươ ờ c a chúng ta, chúng ta th y vô s nh ng mâu thu n khi n chúng ta t h iủ ấ ố ữ ẫ ế ự ỏ r ng, ph i chăng ph m giá bình đ ng c a m i con ng i, v n đ c longằ ả ẩ ẳ ủ ọ ườ ố ượ tr ng tuyên b cách đây b y m i năm, có th c s đ c công nh n, đ cọ ố ả ươ ự ự ượ ậ ượ tôn tr ng, b o v và c vũ trong m i tình hu ng hay không. Trong th gi iọ ả ệ ổ ọ ố ế ớ ngày nay, nhi u hình th c b t công v n còn t n t i, đ c nuôi d ng b iề ứ ấ ẫ ồ ạ ượ ưỡ ở nh ng quan đi m nhân h c phi n di n và b i m t mô hình kinh t d a trênữ ể ọ ế ệ ở ộ ế ự l i nhu n, do đó không ng n ng i bóc l t, v t b và th m chí gi t ch t conợ ậ ầ ạ ộ ứ ỏ ậ ế ế ng i. Trong khi m t ph n c a nhân lo i s ng d th a xa x , thì m t ph nườ ộ ầ ủ ạ ố ư ừ ỉ ộ ầ

khác th y ph m giá c a mình b ph nh n, b khinh mi t ho c chà đ p, vàấ ẩ ủ ị ủ ậ ị ệ ặ ạ các quy n căn b n c a mình b lo i b ho c b chà đ p”ề ả ủ ị ạ ỏ ặ ị ạ [19]. Đi u này nói gìề v i chúng ta v quy n bình đ ng đ c thi t l p trên cùng ph m giá conớ ề ề ẳ ượ ế ậ ẩ ng i?ườ

23.T ng t nh v y, các t ch c các xã h i trên kh p th gi i v n còn lâu m iươ ự ư ậ ổ ứ ộ ắ ế ớ ẫ ớ ph n ánh rõ ràng r ng ph n có nhân ph m và bình quy n nh namả ằ ụ ữ ẩ ề ư gi i.ớ  M t đi u gì đó đ c kh ng đ nh b ng l i nói, nh ng quy t đ nh và th cộ ề ượ ẳ ị ằ ờ ư ế ị ự t l i t o ra m t thông đi p khác.ế ạ ạ ộ ệ  Có m t th c t là “có nh ng ng i nghèoộ ự ế ữ ườ hai l n, đó là nh ng ph n ph i ch u nh ng hoàn c nh b lo i tr , b ng cầ ữ ụ ữ ả ị ữ ả ị ạ ừ ị ượ đãi và b o l c, vì h th ng th y mình kém kh năng b o v các quy n l iạ ự ọ ườ ấ ả ả ệ ề ợ c a mình”ủ [20].

24.Chúng ta cũng nên nh n ra r ng “m c dù th c t là c ng đ ng qu c t đãậ ằ ặ ự ế ộ ồ ố ế thông qua nhi u th a thu n khác nhau đ ch m d t ch đ nô l d i m iề ỏ ậ ể ấ ứ ế ộ ệ ướ ọ hình th c, và đ a ra nhi u chi n l c khác nhau đ ch ng l i hi n t ngứ ư ề ế ượ ể ố ạ ệ ượ này, v n có hàng tri u ng i – tr em, đàn ông và ph n th i đ i – b t cẫ ệ ườ ẻ ụ ữ ờ ạ ị ướ đo t t do và bu c ph i s ng trong nh ng đi u ki n t ng t nh ch đ nôạ ự ộ ả ố ữ ề ệ ươ ự ư ế ộ l … Ngày nay, cũng nh trong quá kh , ch đ nô l b t ngu n t quan ni mệ ư ứ ế ộ ệ ắ ồ ừ ệ v nhân v cho phép h b coi nh m t đ v t… B t k do ép bu c b ng vũề ị ọ ị ư ộ ồ ậ ấ ể ộ ằ l c, hay l a d i, ho c b ng s c ng ép v th lý ho c tâm lý, nh ng conự ừ ố ặ ằ ự ưỡ ề ể ặ ữ ng i v n đ c t o d ng theo hình nh và gi ng Thiên Chúa, đang b t cườ ố ượ ạ ự ả ố ị ướ đo t t do, b th ng m i hóa, và bi n thành tài s n c a ng i khác. H bạ ự ị ươ ạ ế ả ủ ườ ọ ị coi nh các ph ng ti n cho m t m c đích… Các m ng l i t i ph m có kỹư ươ ệ ộ ụ ạ ướ ộ ạ năng s d ng các ph ng ti n truy n thông hi n đ i nh m t cách d dử ụ ươ ệ ề ệ ạ ư ộ ụ ỗ các thanh niên nam n m i mi n trên th gi i”ữ ở ọ ề ế ớ [21]. M t s đ i b i v tộ ự ồ ạ ượ m i gi i h n khi nó c ng b c ph n r i sau đó ép bu c h ph i phá thai.ọ ớ ạ ưỡ ứ ụ ữ ồ ộ ọ ả M t s ghê t m đ n m c b t cóc ng i ta ch đ bán n i t ng c a h . Đi uộ ự ở ế ứ ắ ườ ỉ ể ộ ạ ủ ọ ề này làm cho n n buôn ng i và các hình th c nô l hi n nay tr thành m tạ ườ ứ ệ ệ ở ộ v n đ toàn c u c n đ c toàn nhân lo i xem xét nghiêm túc, b i vì “khi cácấ ề ầ ầ ượ ạ ở t ch c t i ph m s d ng m ng l i toàn c u đ đ t đ c m c tiêu c aổ ứ ộ ạ ử ụ ạ ướ ầ ể ạ ượ ụ ủ chúng, hãy hành đ ng đ đánh b i chúng. Hi n t ng này đòi h i m t n l cộ ể ạ ệ ượ ỏ ộ ỗ ự chung và toàn c u t các tác nhân khác nhau t o nên xã h i”ầ ừ ạ ộ [22].

Xung đ t và s hãiộ ợ

25.Các cu c chi n tranh, b o l c kh ng b , b t b vì lý do ch ng t c ho c tônộ ế ạ ự ủ ố ắ ớ ủ ộ ặ giáo, và r t nhi u cu c t n công vào nhân ph m đ c nhìn nh n theo nh ngấ ề ộ ấ ẩ ượ ậ ữ cách khác nhau tùy thu c vào vi c chúng có phù h p v i l i ích nh t đ nh hayộ ệ ợ ớ ợ ấ ị không, ch y u là v m t kinh t .ủ ế ề ặ ế  M t đi u gì đó đúng khi nó phù h p v iộ ề ợ ớ m t ng i n m gi quy n bính l i sẽ không còn đúng n a khi nó b t l i choộ ườ ắ ữ ề ạ ữ ấ ợ anh ta. Đi u bu n ph i nói là nh ng tình hu ng b o l c này, “đã tr nên phề ồ ả ữ ố ạ ự ở ổ bi n đ n m c t o thành m t ‘cu c th chi n th ba’ đ c đánh t ngế ế ứ ạ ộ ộ ế ế ứ ượ ừ m ng”ả [23].

26.Đi u này không có gì đáng ng c nhiên n u chúng ta nh n th y s v ng m tề ạ ế ậ ấ ự ắ ặ c a nh ng chân tr i g n k t chúng ta l i v i nhau, b i vì trong m i cu củ ữ ờ ắ ế ạ ớ ở ọ ộ chi n, cũng tàn phá luôn c m t “m t m i dây huynh đ , v n đ c kh c ghiế ả ộ ộ ố ệ ố ượ ắ trong chính n g i c a gia đình nhân lo i”; đây là lý do t i sao “b t kỳ tìnhơ ọ ủ ạ ạ ấ hu ng đe d a nào cũng d n t i s ng v c và rút lui vào b n thân mình”ố ọ ẫ ớ ự ờ ự ả [24]. Do đó, th gi i c a chúng ta ti n t i m t s phân đôi vô nghĩa v i cái c là đế ớ ủ ế ớ ộ ự ớ ớ ể “đ m b o s n đ nh và hòa bình d a trên m t n n an ninh gi t o đ c duyả ả ự ổ ị ự ộ ề ả ạ ượ trì b i tâm lý s hãi và ng v c”ở ợ ờ ự [25].

27.Ngh ch lý thay, có nh ng n i s hãi truy n ki p v n ch a đ c kh c ph c,ị ữ ỗ ợ ề ế ẫ ư ượ ắ ụ dù cho s phát tri n công ngh kỹ thu t; ng c l i, ng i ta đã có th nự ể ệ ậ ượ ạ ườ ể ẩ mình và c ng c b n thân đ ng sau nh ng kỹ thu t công ngh m i.ủ ố ả ằ ữ ậ ệ ớ  Ngay cả ngày nay, đ ng sau b c t ng thành c kính là nh ng v c th m, là lãnh thằ ứ ườ ổ ữ ự ẳ ổ c a s bí n, c a sa m c. Đi u gì đ n t đó thì không đáng tin vì không bi t,ủ ự ẩ ủ ạ ề ế ừ ế không quen, không thu c thôn làng mình.ộ  Đó ch là lãnh th c a “dân man diỉ ổ ủ m i r ”, mà ta ph i t v b ng m i giá.ọ ợ ả ự ệ ằ ọ  Do đó, nh ng rào c n m i đ t b oữ ả ớ ể ự ả t n đ c hình thành, đ th gi i bên ngoài không còn hi n h u n a, mà chồ ượ ể ế ớ ệ ữ ữ ỉ có th gi i “c a riêng tôi” đ c t n t i mà thôi, đ n m c nhi u ng i khôngế ớ ủ ượ ồ ạ ế ứ ề ườ còn đ c coi là con ng i v i ph m giá b t kh xâm ph m và tr thành đi uượ ườ ớ ẩ ấ ả ạ ở ề duy nh t là “b n chúng” mà thôi. “S cám d đ t o ra m t n n văn hóa c aấ ọ ự ỗ ể ạ ộ ề ủ nh ng b c t ng l i xu t hi n, đ xây lên nh ng b c t ng t trong tâmữ ứ ườ ạ ấ ệ ể ữ ứ ườ ừ h n, nh ng b c t ng trong lòng đ t đ tránh nh ng cu c g p g này đ iồ ữ ứ ườ ấ ể ữ ộ ặ ỡ ố v i các n n văn hóa khác, v i nh ng ng i khác.ớ ề ớ ữ ườ  Và nh ng k nào xây t ng,ữ ẻ ườ sẽ b coi là nô l trong chính nh ng b c t ng mà h đã xây lên. H b thi uị ệ ữ ứ ườ ọ ọ ị ế đi chân tr i r ng m , vì h thi u đi s giao thoa này v i nh ng ng iờ ộ ở ọ ế ự ớ ữ ườ khác”[26].

28.S cô đ n, s hãi và b t an c a r t nhi u ng i c m th y b b r i b i cự ơ ợ ấ ủ ấ ề ườ ả ấ ị ỏ ơ ở ả m t h th ng, đã t o ra m nh đ t màu m cho các lo i băng đ ng “mafia”ộ ệ ố ạ ả ấ ỡ ạ ả khác nhau. Nh ng lo iữ ạ  mafianày phát tri n m nh mẽ b i vì chúng t choể ạ ở ự mình là ng i b o v nh ng ng i b lãng quên, th ng là thông qua nhi uườ ả ệ ữ ườ ị ườ ề hình th c giúp đ , trong khi theo đu i l i ích t i ph m c a chúng. Cũng hi nứ ỡ ổ ợ ộ ạ ủ ệ h u m t ph ng pháp s ph m đi n hình c a Mafia, v i tinh th n c ngữ ộ ươ ư ạ ể ủ ớ ầ ộ đ ng sai l m, t o ra m i ràng bu c ph thu c và ph c tùng mà t đó r t khóồ ầ ạ ố ộ ụ ộ ụ ừ ấ thoát ra đ c.ượ

Toàn c u hóa và ti n b mà không có l trình chungầ ế ộ ộ

29.Cùng v i Đ i Giáo tr ng H i giáo Ahmad Al-Tayyeb, chúng tôi không làmớ ạ ưở ồ ng các ti n b tích c c đ t đ c trong các lĩnh v c khoa h c, kỹ thu t, yơ ế ộ ự ạ ượ ự ọ ậ h c, kỹ ngh và phúc l i, nh t là các n c đang phát tri n. Tuy nhiên,ọ ệ ợ ấ ở ướ ể “chúng tôi mu n nh n m nh r ng, cùng v i các ti n b l ch s này, các ti nố ấ ạ ằ ớ ế ộ ị ử ế b r t vĩ đ i và có giá tr , đang có m t s suy thoái đ o đ c nh h ng đ nộ ấ ạ ị ộ ự ạ ứ ả ưở ế ho t đ ng qu c t và đang làm suy y u các giá tr và trách nhi m tinh th n.ạ ộ ố ế ế ị ệ ầ

Đi u này góp ph n vào c m giác th t v ng, cô l p và tuy t v ng nói chung”.ề ầ ả ấ ọ ậ ệ ọ Chúng tôi th y r ng “s căng th ng bùng phát và tích lũy vũ khí và đ n d cấ ằ ự ẳ ạ ượ trong b i c nh toàn c u b chi ph i b i s b t tr c, v m ng, lo s cho t ngố ả ầ ị ố ở ự ấ ắ ỡ ộ ợ ươ lai, và b ki m soát b i các l i ích kinh t h n h p”. Chúng tôi cũng có th chị ể ở ợ ế ạ ẹ ể ỉ ra “nh ng cu c kh ng ho ng chính tr l n, nh ng c nh b t công và thi u sữ ộ ủ ả ị ớ ữ ả ấ ế ự phân ph i cách công b ng các ngu n tài nguyên thiên nhiên… Đ ng tr cố ằ ồ ứ ướ nh ng cu c kh ng ho ng d n đ n cái ch t c a hàng tri u tr em – b suyữ ộ ủ ả ẫ ế ế ủ ệ ẻ ị dinh d ng vì đói nghèo – đã có m t s im l ng không th nào ch p nh nưỡ ộ ự ặ ể ấ ậ đ c trên bình di n qu c t ”ượ ệ ố ế [27]. B c tranh toàn c nh này, dù v i nh ngứ ả ớ ữ ti n b không th ph nh n c a nó, d ng nh không d n đ n m t t ngế ộ ể ủ ậ ủ ườ ư ẫ ế ộ ươ lai nhân đ o h n.ạ ơ

30.Trong th gi i hôm nay, c m th c thu c v m t gia đình nhân lo i duy nh tế ớ ả ứ ộ ề ộ ạ ấ đang d n nh t phai, và c m làm vi c v i nhau vì công lý và hòa bìnhầ ạ ướ ơ ệ ớ d ng nh là m t đi u vi n vông l i th i. Thay vào đó, đi u đang th ng trườ ư ộ ề ể ỗ ờ ề ố ị là s th vô c m mang tính toàn c u, phát sinh t s v m ng sâu xa đ cự ờ ơ ả ầ ừ ự ỡ ộ ượ che gi u phía sau m t o t ng b l a d i: t cho r ng chúng ta là toàn năng,ấ ộ ả ưở ị ừ ố ự ằ trong khi không nh n ra r ng t t c chúng ta đ u trên cùng m t conậ ằ ấ ả ề ở ộ thuy n. o t ng này, không quan tâm đ n nh ng giá tr huynh đ cao c ,ề Ả ưở ế ữ ị ệ ả d n đ n “m t ki u hoài nghi. Vì đó là c n cám d mà chúng ta ph i đ ngẫ ế ộ ể ơ ỗ ả ươ đ u n u chúng ta đi vào con đ ng chán n n và th t v ng… S cô l p và tầ ế ườ ả ấ ọ ự ậ ự thu mình vào nh ng l i c a b n thân không bao gi là cách đ khôi ph cữ ợ ủ ả ờ ể ụ ni m hy v ng và mang l i s đ i m i. Đúng h n, ph i là s g n gũi; ph i làề ọ ạ ự ổ ớ ơ ả ự ầ ả m t n n văn hóa g p g . C n bi t nói ‘không’ v i s cô l p; và nói ‘có’ v i sộ ề ặ ỡ ầ ế ớ ự ậ ớ ự g n gũi. C n bi t nói ‘không’ v i văn hóa xung đ t; và nói ‘có’ v i m t n nầ ầ ế ớ ộ ớ ộ ề văn hóa g p g ”ặ ỡ [28].

31.Trong m t th gi i đang lao mình v phía tr c nh ng l i thi u b n đ chộ ế ớ ề ướ ư ạ ế ả ồ ỉ đ ng chung này, chúng ta ngày càng c m th y r ng “h phân cách gi a sườ ả ấ ằ ố ữ ự quan tâm đ i v i s sung túc c a b n thân và s th nh v ng c a gia đìnhố ớ ự ủ ả ự ị ượ ủ nhân lo i l n h n d ng nh đang tr i dài đ n m c gây chia rẽ hoàn toànạ ớ ơ ườ ư ả ế ứ gi a các cá nhân và c ng đ ng nhân lo i… C m th y bu c ph i s ng chung làữ ộ ồ ạ ả ấ ộ ả ố m t chuy n, nh ng bi t trân tr ng s phong phú và v đ p c a nh ng h tộ ệ ư ế ọ ự ẻ ẹ ủ ữ ạ gi ng s ng chung đang c n đ c tìm ki m và vun đ p l i là m t đi u hoànố ố ầ ượ ế ắ ạ ộ ề toàn khác”[29]. Kỹ thu t không ng ng phát tri n, tuy nhiên, “sẽ tuy t v iậ ừ ể ệ ờ bi t bao n u s phát tri n c a vi c đ i m i khoa h c và kỹ thu t có th songế ế ự ể ủ ệ ổ ớ ọ ậ ể song v i vi c có s bình đ ng l n và s hòa nh p xã h i t t h n. Th t tuy tớ ệ ự ẳ ớ ự ậ ộ ố ơ ậ ệ v i bi t bao, n u trong khi khám phá ra nh ng hành tinh xa xôi, thì chúng taờ ế ế ữ cũng tái khám phá nhu c u c a nh ng ng i anh ch em xung quanhầ ủ ữ ườ ị mình”[30].

Các đ i d ch và các th m h a khác trong l ch sạ ị ả ọ ị ử

32.Qu là m t th m k ch cho toàn c u nh đ i d ch Covid-19 trong giây lát đãả ộ ả ị ầ ư ạ ị làm g i l i c m th c r ng chúng ta là m t c ng đ ng toàn c u, t t c cùngợ ạ ả ứ ằ ộ ộ ồ ầ ấ ả chung trên m t con thuy n, trong đó các v n đ c a m i ng i cũng chính làộ ề ấ ề ủ ỗ ườ v n đ c a t t c m i ng i. M t l n n a chúng ta hi u ra r ng, không aiấ ề ủ ấ ả ọ ườ ộ ầ ữ ể ằ đ c c u v t m t mình; chúng ta ch có th đ c c u v t cùng v i nhau.ượ ứ ớ ộ ỉ ể ượ ứ ớ ớ Nh tôi đã nói trong nh ng ngày đó r ng, “chính tr n cu ng phong này đãư ữ ằ ậ ồ b c l tính mong manh c a chúng ta và đ l ra nh ng đi u hoàn toàn giộ ộ ủ ể ộ ữ ề ả t o và phù phi m mà xung quanh chúng, chúng ta đang xây lên th i khóaạ ế ờ bi u sinh ho t hàng ngày, các d án, các thói quen và các u tiên c a mình…ể ạ ự ư ủ Gi a c n bão táp này, m t n c a nh ng cách th c mà chúng ta đã dùng đữ ơ ặ ạ ủ ữ ứ ể ng y trang cho cái tôi c a mình, luôn lo l ng v dáng v b ngoài đã b r iụ ủ ắ ề ẻ ề ị ơ xu ng, m t l n n a đ l ra ý th c hi n nhiên và đáng chúc phúc này: chúngố ộ ầ ữ ể ộ ứ ể ta là thành ph n c a nhau, chúng ta là anh ch em v i nhau”ầ ủ ị ớ [31].

33.Th gi i đang không ng ng ti n t i m t n n kinh t , nh ti n b kỹ thu t,ế ớ ừ ế ớ ộ ề ế ờ ế ộ ậ tìm cách làm gi m b t s “t n h i s c lao đ ng c a con ng i”; và m t sả ớ ự ổ ạ ứ ộ ủ ườ ộ ố ng i sẽ khi n chúng ta tin r ng th tr ng t do là đ đ gi m i s đ cườ ế ằ ị ườ ự ủ ể ữ ọ ự ượ b o đ m. Nh ng cú đánh tàn b o và b t ng c a đ i d ch m t ki m soát nàyả ả ư ạ ấ ờ ủ ạ ị ấ ể đã bu c chúng ta ph i suy xét l i v b n ch t con ng i, trong t ng quanộ ả ạ ề ả ấ ườ ươ v i t t c m i ng i, h n là ch vì l i ích nhóm mà thôi. Ngày nay chúng ta cóớ ấ ả ọ ườ ơ ỉ ợ th nh n ra r ng “chúng ta t nuôi d ng mình b ng nh ng gi c m huyể ậ ằ ự ưỡ ằ ữ ấ ơ hoàng và vĩ đ i, nh ng cu i cùng chúng ta đã đem theo s phân tâm, t khépạ ư ố ự ự kín và cô đ c;ộ  chúng ta đã chán ng y các m i quan h và chúng ta đã đánhấ ố ệ m t h ng v c a tình huynh đ . Chúng ta tìm ki m các k t qu nhanh chóngấ ươ ị ủ ệ ế ế ả và an toàn, ch đ th y mình b áp đ o b i s thi u kiên nh n và lo l ng. Trỉ ể ấ ị ả ở ự ế ẫ ắ ở thành tù nhân cho th c t i o, chúng ta đã đánh m t s c m n m và h ngự ạ ả ấ ự ả ế ươ v c a nh ng đi u th c ti n”ị ủ ữ ề ự ễ [32]. S t n th ng, s mong manh, n i s hãiự ổ ươ ự ỗ ợ và nh n th c v nh ng gi i h n mà đ i d ch gây ra, đã vang lên l i m i g iậ ứ ề ữ ớ ạ ạ ị ờ ờ ọ chúng ta hãy suy xét l i v l i s ng c a mình, v các m i liên h c a chúngạ ề ố ố ủ ề ố ệ ủ ta, t ch c xã h i c a chúng ta, và trên h t, ý nghĩa c a s hi n h u c aổ ứ ộ ủ ế ủ ự ệ ữ ủ mình.

34.N u m i th đ c n i k t v i nhau, thì th t khó mà t ng t ng r ng th mế ọ ứ ượ ố ế ớ ậ ưở ượ ằ ả h a toàn c u này không liên h gì t i cách ti p c n th c t i c a chúng ta,ọ ầ ệ ớ ế ậ ự ạ ủ vi c chúng ta t cho r ng mình là tác nhân tuy t đ i v chính s s ng c aệ ự ằ ệ ố ề ự ố ủ mình, và c a t t c nh ng gì đang hi n h u. Tôi không mu n nói đ n vi củ ấ ả ữ ệ ữ ố ế ệ th n thánh tr ng ph t, cũng nh không đ lý lẽ đ nói r ng tác h i chúng taầ ừ ạ ư ủ ể ằ ạ gây ra cho thiên nhiên chính là hình ph t cho các vi ph m c a chúng ta. Thạ ạ ủ ế gi i đang kêu la n i lo n. Chúng ta đ c nh c nh câu th n i ti ng c a thi sĩớ ổ ạ ượ ắ ớ ơ ổ ế ủ Virgil v n g i lên “nh ng gi t n c m t c a s v t”, nh ng b t h nh c aố ợ ữ ọ ướ ắ ủ ự ậ ữ ấ ạ ủ cu c đ i và c a l ch sộ ờ ủ ị ử[33].

35.Nh ng chúng ta d nhanh chóng quên đi nh ng bài h c l ch s , v n là “m tư ễ ữ ọ ị ử ố ộ v th y d y c a cu c s ng này”ị ầ ạ ủ ộ ố [34]. Sau cu c kh ng ho ng v s c kh e,ộ ủ ả ề ứ ỏ ph n ng t i t nh t sẽ l i ti p t c r i vào c n s t tiêu dùng và các hìnhả ứ ồ ệ ấ ạ ế ụ ơ ơ ố

th c b o v b n thân m t cách đ y ích k .ứ ả ệ ả ộ ầ ỷ  T n Chúa, hy v ng r ng cu iạ ơ ọ ằ ố cùng chúng ta không còn suy nghĩ theo ki u “b n chúng” và “nh ng k đó”,ể ọ ữ ẻ mà ch còn m t cái “chúng ta” mà thôi.ỉ ộ  Hy v ng r ng đây không ph i là m tọ ằ ả ộ giai đo n bi k ch khác trong l ch s mà chúng ta không th rút kinhạ ị ị ử ể nghi m.ệ  Mong r ng chúng ta không quên đ c nh ng ng i già đã ph i ch tằ ượ ữ ườ ả ế vì thi u nh ng m t n n i phòng ch ng đ c, m t ph n là do h th ng chămế ữ ặ ạ ơ ố ộ ộ ầ ệ ố sóc s c kh e b phá h y t năm này qua năm khác.ứ ỏ ị ủ ừ  Tôi hy v ng r ng r tọ ằ ấ nhi u n i đau sẽ không ra vô ích, đ chúng ta có m t b c nh y v t h ngề ỗ ể ộ ướ ả ọ ướ t i m t cách s ng m i, và cu i cùng, khám phá ra r ng, chúng ta c n có nhau,ớ ộ ố ớ ố ằ ầ đ gia đình nhân lo i đ c tái sinh v i t t c di n m o, v i t t c các chi thể ạ ượ ớ ấ ả ệ ạ ớ ấ ả ể và t t c ti ng nói, v t ra ngoài biên gi i mà chính chúng ta đã t o ra.ấ ả ế ượ ớ ạ

36.N u chúng ta không th ph c h i ni m say mê chung cho m t c ng đ ngế ể ụ ồ ề ộ ộ ồ thu c v và liên đ i đoàn k t, đ c ng hi n th i gian, công s c và ngu n l c,ộ ề ớ ế ể ố ế ờ ứ ồ ự thì o t ng toàn c u t ng đánh l a chúng ta sẽ s p đ m t cách th m h iả ưở ầ ừ ừ ụ ổ ộ ả ạ và sẽ khi n nhi u ng i ph i bu n nôn và tr ng r ng. H n n a, không nênế ề ườ ả ồ ố ỗ ơ ữ ngây th b qua “n i ám nh v l i s ng duy tiêu th , nh t là khi ch m t sơ ỏ ỗ ả ề ố ố ụ ấ ỉ ộ ố ít ng i có th duy trì l i s ng y, sẽ d n t iườ ể ố ố ấ ẫ ớ  b o l c và h y di t l nạ ự ủ ệ ẫ nhau”[35]. C m t “ụ ừ thân ai n y loấ – sálvese quien pueda” sẽ nhanh chóng bi nế thành “t t c ch ng l i m i th – todos contra todosấ ả ố ạ ọ ứ ”, t o ra m t th t do vôạ ộ ứ ự tr t t , và đi u đó sẽ còn t i t h n c m t tr n đ i d ch n a (ậ ự ề ồ ệ ơ ả ộ ậ ạ ị ữ Sálvese quien pueda là tên m t b n nh c Rock gây ‘bão’ trên truy n thông, c a nh c sĩộ ả ạ ề ủ ạ Vetusta Morla, t a đ b n d ch ti ng Anh là Every man for himselfự ề ả ị ế , chú thích c a ng i d chủ ườ ị ).

Thi u nhân ph m n i các biên gi iế ẩ ơ ớ

37.M t s ch đ chính tr theo ch nghĩa dân túy, cũng nh m t s ph ngộ ố ế ộ ị ủ ư ộ ố ươ th c kinh t t do, ch tr ng r ng ph i ngăn ch n dòng ng i di c b ngứ ế ự ủ ươ ằ ả ặ ườ ư ằ m i giá. Các l p lu n cũng đ c đ a ra bênh v c tính đ ng đ n c a vi c h nọ ậ ậ ượ ư ự ứ ắ ủ ệ ạ ch vi n tr cho các n c nghèo, đ h khánh ki t và th y mình bu c ph iế ệ ợ ướ ể ọ ệ ấ ộ ả th c hi n các bi n pháp th t l ng bu c b ng. Ng i ta không nh n ra r ngự ệ ệ ắ ư ộ ụ ườ ậ ằ đ ng sau nh ng tuyên b nh v y, tr u t ng và khó h tr , r t nhi uằ ữ ố ư ậ ừ ượ ỗ ợ ấ ề m ng s ng đang b đe d a. Nhi u di dân đã ch y tr n chi n tranh, bách h iạ ố ị ọ ề ạ ố ế ạ và th m h a thiên nhiên. Nh ng ng i khác, r t đúng, “đang tìm ki m c h iả ọ ữ ườ ấ ế ơ ộ cho b n thân và gia đình h . H m c m t t ng lai t t đ p h n và hả ọ ọ ơ ướ ộ ươ ố ẹ ơ ọ mu n t o đi u ki n đ đ t đ c đi u đó”ố ạ ề ệ ể ạ ượ ề [36].

38.Đáng bu n thay, m t s ng i trên “b thu hút b i văn hóa ph ng Tây, đôiồ ộ ố ườ ị ở ươ khi v i nh ng kỳ v ng không th c t khi n h th t v ng n ng n . Nh ng kớ ữ ọ ự ế ế ọ ấ ọ ặ ề ữ ẻ buôn ng i vô l ng tâm, th ng có liên h v i các băng đ ng ma túy ho cườ ươ ườ ệ ớ ả ặ vũ khí, đang khai thác đi m y u c a di dân, nh ng ng i th ng xuyên ph iể ế ủ ữ ườ ườ ả tr i qua b o l c, buôn ng i, l m d ng tâm lý và th lý và nh ng đau khả ạ ự ườ ạ ụ ể ữ ổ không k xi t trên hành trình c a h ”ể ế ủ ọ [37]. Nh ng ng i lên đ ng di c đ uữ ườ ườ ư ề

“kinh qua s xa cách v i n i xu t x c a h , và th ng m t c g c r vănự ớ ơ ấ ứ ủ ọ ườ ấ ả ố ễ hóa và tôn giáo. S phân m nh cũng đ c c m nh n b i các c ng đ ng h đự ả ượ ả ậ ở ộ ồ ọ ể l i, n i m t đi các ph n t m nh mẽ và dám nghĩ dám làm nh t c a h , vàạ ơ ấ ầ ử ạ ấ ủ ọ b i các gia đình, nh t là khi m t ho c c hai cha m ph i di c , đ l i con cáiở ấ ộ ặ ả ẹ ả ư ể ạ

quê h ng”ở ươ [38]. Vì lý do này, “cũng c n ph i kh ng đ nh l i quy n khôngầ ả ẳ ị ạ ề di c , nghĩa là, quy n l i quê h ng c a ng i ta”ư ề ở ạ ươ ủ ườ [39].

39.Cũng th , “ m t s qu c gia ch nhà, di dân gây ra n i s hãi và báo đ ng,ế ở ộ ố ố ủ ỗ ợ ộ th ng đ c thúc đ y và khai thác cho các m c đích chính tr . Đi u này cóườ ượ ẩ ụ ị ề th d n đ n não tr ng bài ngo i, khi ng i ta t khép mình vào chính mình,ể ẫ ế ạ ạ ườ ự và đi u này c n đ c gi i quy t m t cách d t khoát”ề ầ ượ ả ế ộ ứ [40]. Các di dân không đ c coi là có quy n, nh nh ng ng i khác, đ c tham gia vào đ i s ng c aượ ề ư ữ ườ ượ ờ ố ủ xã h i, và ng i ta quên r ng h có ph m giá n i t i nh b t c ng i nàoộ ườ ằ ọ ẩ ộ ạ ư ấ ứ ườ khác. Do đó, h ph i là “các tác nhân trong vi c t c u chính h ”ọ ả ệ ự ứ ọ [41]. Không ai có th công khai ph nh n r ng h là nh ng h u th nhân b n, nh ngể ủ ậ ằ ọ ữ ữ ể ả ư trên th c t , b ng quy t đ nh c a chúng ta và cách chúng ta đ i x v i h ,ự ế ằ ế ị ủ ố ử ớ ọ chúng ta có th ch ng t r ng chúng ta xem h ít x ng đáng h n, kém quanể ứ ỏ ằ ọ ứ ơ tr ng h n, kém nhân b n h n. Đ i v i các Kitô h u, l i suy nghĩ và hànhọ ơ ả ơ ố ớ ữ ố đ ng này là đi u không th ch p nh n đ c, vì nó đ t m t s s thích chínhộ ề ể ấ ậ ượ ặ ộ ố ở tr nh t đ nh lên trên các ni m xác tín sâu xa v đ c tin c a chúng ta: ph mị ấ ị ề ề ứ ủ ẩ giá b t kh chuy n nh ng c a m i con ng i b t k ngu n g c, ch ng t cấ ả ể ượ ủ ỗ ườ ấ ể ồ ố ủ ộ hay tôn giáo, và lu t t i cao c a tình yêu th ng huynh đ .ậ ố ủ ươ ệ

40.“H n bao gi h t, nh ng cu c di dân sẽ đóng m t vai trò ch ch t trongơ ờ ế ữ ộ ộ ủ ố t ng lai c a th gi i chúng ta”ươ ủ ế ớ [42]. Nh ng ngày nay vi c di dân b như ệ ị ả h ng b i “s đánh m t ý th c trách nhi m c a tình huynh đ , n i mà t t cưở ở ự ấ ứ ệ ủ ệ ơ ấ ả m i xã h i dân s v n ph i d a vào”ọ ộ ự ố ả ự [43]. Châu Âu, ch ng h n, đang có nguyẳ ạ c nghiêm tr ng đi theo l i mòn đó. Tuy nhiên, “đ c truy n c m h ng t diơ ọ ố ượ ề ả ứ ừ s n văn hóa và tôn giáo vĩ đ i c a mình, nó có nh ng công c c n thi t đả ạ ủ ữ ụ ầ ế ể b o v v trí trung tâm c a con ng i và tìm ra s cân b ng đúng đ n gi aả ệ ị ủ ườ ự ằ ắ ữ trách nhi m đ o đ c kép c a mình là b o v quy n c a công dân và b oệ ạ ứ ủ ả ệ ề ủ ả đ m vi c h tr và ch p nh n di dân”ả ệ ỗ ợ ấ ậ [44].

41.Tôi nh n ra r ng m t s ng i còn do d và s hãi đ i v i di dân. Tôi coiậ ằ ộ ố ườ ự ợ ố ớ đi u này nh m t ph n trong b n năng t v t nhiên c a chúng ta. Tuyề ư ộ ầ ả ự ệ ự ủ nhiên, đi u cũng đúng là m t cá nhân và m t dân t c ch sinh hoa k t trái vàề ộ ộ ộ ỉ ế có hi u năng n u h có kh năng khai tri n tính c i m sáng t o v i ng iệ ế ọ ả ể ở ở ạ ớ ườ khác. Tôi yêu c u m i ng i v t ra kh i nh ng ph n ng ban s đó vì “cóầ ọ ườ ượ ỏ ữ ả ứ ơ v n đ khi nh ng nghi ng và s hãi đi u khi n cách suy nghĩ và hành đ ngấ ề ữ ờ ợ ề ể ộ c a chúng ta đ n m c khi n chúng ta tr nên b t khoan dung, khép kín vàủ ế ứ ế ở ấ th m chí phân bi t ch ng t c mà mình không bi t. Theo cách này, n i s hãiậ ệ ủ ộ ế ỗ ợ l y m t n i chúng ta c nguy n và kh năng g p g ng i khác”ấ ấ ơ ướ ệ ả ặ ỡ ườ [45].

o t ng c a truy n thôngẢ ưở ủ ề

42.Ngh ch lý thay, trong khi thái đ khép kín và b t khoan dung phát tri n khi nị ộ ấ ể ế chúng ta không th r i xa nh ng ng i khác, kho ng cách đ c rút ng n l iể ờ ữ ườ ả ượ ắ ạ ho c b bi n m t, đ n m c quy n riêng t không còn t n t i n a.ặ ị ế ấ ế ứ ề ư ồ ạ ữ  M i thọ ứ đ u tr thành m t lo i c nh t ng có th b đi u tra, b theo dõi, và đ i s ngề ở ộ ạ ả ượ ể ị ề ị ờ ố c a con ng i liên t c b ki m soát.ủ ườ ụ ị ể  Trong môi tr ng truy n thông kỹ thu tườ ề ậ s , ng i ta mu n ph i bày m i th , và m i cá nhân tr thành đ i t ng c aố ườ ố ơ ọ ứ ỗ ở ố ượ ủ nh ng ánh m t dò xét, b l t tr n và b ti t l , mà th ng là t nh ng k n cữ ắ ị ộ ầ ị ế ộ ườ ừ ữ ẻ ặ danh. S tôn tr ng dành cho ng i khác b phá v , theo cách đó, và ngay cự ọ ườ ị ỡ ả khi chúng ta g t b , ph t l ho c gi kho ng cách v i ng i khác, chúng taạ ỏ ớ ờ ặ ữ ả ớ ườ v n có th vô liêm s xâm ph m cu c s ng riêng t c a h ta đ n t t cùng.ẫ ể ỉ ạ ộ ố ư ủ ọ ế ộ

43.M t khác, các chi n d ch kỹ thu t s nh m thù h n và h y di t, không ph iặ ế ị ậ ố ằ ậ ủ ệ ả là m t hình th c tích c c đ h tr l n nhau nh m t s ng i v n nghĩ, màộ ứ ự ể ỗ ợ ẫ ư ộ ố ườ ẫ đ n gi n ch là liên k t v i nhau đ ch ng l i nh ng ng i b cho là k thùơ ả ỉ ế ớ ể ố ạ ữ ườ ị ẻ chung. “Các ph ng ti n truy n thông kỹ thu t s có th ti m n nguy cươ ệ ề ậ ố ể ề ẩ ơ ph thu c, cô l p và m t liên l c v i th c t i c th , c n tr s phát tri nụ ộ ậ ấ ạ ớ ự ạ ụ ể ả ở ự ể c a các m i liên h th c s gi a các cá nhân”ủ ố ệ ự ự ữ [46]. Chúng thi u các c ch cế ử ỉ ơ th , nh nét m t, s im l ng, ngôn ng c th , và th m chí c mùi n c hoa,ể ư ặ ự ặ ữ ơ ể ậ ả ướ cái b t tay, s đ m t, đ m hôi là c n thi t, b i vì t t c nh ng đi u đó nóiắ ự ỏ ặ ổ ồ ầ ế ở ấ ả ữ ề lên và cũng chính là m t ph n c a giao ti p gi a con ng i v i nhau.ộ ầ ủ ế ữ ườ ớ  Các m iố liên h kỹ thu t s , lo i b s m t công vun đ p c a tình b n h u, s t ngệ ậ ố ạ ỏ ự ấ ắ ủ ạ ữ ự ươ tác b n v ng ho c xây d ng m t s đ ng thu n tr ng thành theo th i gian,ề ữ ặ ự ộ ự ồ ậ ưở ờ có v ngoài c a s hòa đ ng.ẻ ủ ự ồ  Các m i liên h nh th không th c s xâyố ệ ư ế ự ự d ng m t c ng đ ng “chúng ta”, nh ng có xu h ng che gi u và khu ch đ iự ộ ộ ồ ư ướ ấ ế ạ cùng m t ch nghĩa cá nhân, đ c th hi n trong t t ng bài ngo i vàộ ủ ượ ể ệ ư ưở ạ khinh mi t k y u th d b t n th ng.ệ ẻ ế ế ễ ị ổ ươ  K t n i kỹ thu t s không đ đế ố ậ ố ủ ể xây lên nh ng nh p c u n i, không đ đ đoàn k t nhân lo i l i v i nhau.ự ị ầ ố ủ ể ế ạ ạ ớ

Hung hăng vô liêm sỉ

44.Ngay c khi các cá nhân duy trì s cô l p duy tiêu th đ c cho là tho i mái,ả ự ậ ụ ượ ả h v n có th ch n m t hình th c liên k t th ng xuyên và cu ng nhi tọ ẫ ể ọ ộ ứ ế ườ ồ ệ nh m khuy n khích s thù ngh ch c c đ , các lăng m , l m d ng, ph bángằ ế ự ị ự ộ ạ ạ ụ ỉ và b o l c ngôn t đ n m c tiêu di t hình nh ng i khác, trong m t di nạ ự ừ ế ứ ệ ả ườ ộ ễ bi n không th có trong ti p xúc th lý mà k t c c l i không tiêu di t chínhế ể ế ể ế ụ ạ ệ mình h t th y. Tính hung hăng xã h i đã tìm đ c ch đ ng vô song đ phátế ả ộ ượ ỗ ứ ể tri n quá các máy tính và thi t b di đ ng.ể ế ị ộ

45.Đi u này hi n đang cho phép các ý th c h đ c hoàn toàn t do hành đ ng.ề ệ ứ ệ ượ ự ộ Nh ng đi u mà cho đ n vài năm tr c đây không ai có th nói ra n u khôngữ ề ế ướ ể ế li u mình đánh m t lòng tôn tr ng ph quát thì gi đây có th nói mà khôngề ấ ọ ổ ờ ể s b tr ng ph t và nói m t cách thô l nh t, ngay c b i m t s chính tr giaợ ị ừ ạ ộ ỗ ấ ả ở ộ ố ị n a. Chúng ta cũng không nên quên r ng “có nh ng l i ích kinh t kh ng lữ ằ ữ ợ ế ổ ồ ho t đ ng trong th gi i kỹ thu t s , có kh năng th c hi n các hình th cạ ộ ế ớ ậ ố ả ự ệ ứ

ki m soát v a tinh vi v a xâm l n, t o ra các c ch đ thao túng l ng tâmể ừ ừ ấ ạ ơ ế ể ươ và ti n trình dân ch . Cách th c ho t đ ng c a nhi u nguyên lý n n t ngế ủ ứ ạ ộ ủ ề ề ả th ng k t thúc cu c g p g gi a nh ng ng i có suy nghĩ gi ng nhau, ch nườ ế ộ ặ ỡ ữ ữ ườ ố ặ đ ng s đ i đ u gi a nh ng khác bi t.ứ ự ố ầ ữ ữ ệ  Các m ch khép kín này t o đi u ki nạ ạ ề ệ cho vi c ph bi n thông tin và tin t c sai l ch, thúc đ y thành ki n ệ ổ ế ứ ệ ẩ ế và h nậ thù”[47].

46.Chúng ta c n ph i th a nh n r ng nh ng s cu ng tín d n đ n vi c h yầ ả ừ ậ ằ ữ ự ồ ẫ ế ệ ủ ho i ng i khác cũng đ c th c hi n b i tín đ tôn giáo, k c các Kitô h uạ ườ ượ ự ệ ở ồ ể ả ữ n a, nh ng ng i “có th là m t ph n c a m ng l i b o l c b ng ngôn tữ ữ ườ ể ộ ầ ủ ạ ướ ạ ự ằ ừ thông qua m ng internet và các di n đàn ho c không gian truy n thông kỹạ ễ ặ ề thu t s khác nhau.ậ ố  Ngay c trong gi i Công giáo, các gi i h n có th b m tả ớ ớ ạ ể ị ấ đi, s ph báng và vu kh ng th ng d đ c du nh p, và t t c các tiêuự ỉ ố ườ ễ ượ ậ ấ ả chu n đ o đ c và s tôn tr ng thanh danh c a ng i khác d ng nh b lo iẩ ạ ứ ự ọ ủ ườ ườ ư ị ạ b ”ỏ [48]. Làm sao đi u này có th góp ph n vào tình huynh đ mà v Chaề ể ầ ệ ị chung c a chúng ta yêu c u n i chúng ta đ c?ủ ầ ơ ượ

Thông tin thi u khôn ngoanế

47.S khôn ngoan đích th c đòi h i m t cu c g p g v i th c t i. Tuy nhiên,ự ự ỏ ộ ộ ặ ỡ ớ ự ạ ngày nay, m i s đ u có th đ c ch t o, ng y trang và s a đ i. Do đó, m tọ ự ề ể ượ ế ạ ụ ử ổ ộ cu c g p g tr c ti p dù bên l c a th c t i v n b coi là không th dungộ ặ ỡ ự ế ở ề ủ ự ạ ẫ ị ể th . Lúc đó, m t c ch l a ch n b t đ u ho t đ ng, theo đó tôi có th l pứ ộ ơ ế ự ọ ắ ầ ạ ộ ể ậ t c tách bi t ng i thích ra kh i ng i không thích, th tôi cho là h p d nứ ệ ườ ỏ ườ ứ ấ ẫ kh i th tôi cho là khó ch u. Cùng m t cách nh th , chúng ta có th ch nỏ ứ ị ộ ư ế ể ọ nh ng ng i mà chúng ta mu n chia s th gi i c a mình. Nh ng ng iữ ườ ố ẻ ế ớ ủ ữ ườ ho c tình hu ng chúng ta th y khó ch u ho c không đ ng ý v i ch đ n gi nặ ố ấ ị ặ ồ ớ ỉ ơ ả b bôi xóa trong các m ng o ngày nay; m t th gi i o sau đó đ c t o ra,ị ạ ả ộ ế ớ ả ượ ạ cô l p chúng ta v i th gi i th c trong đó chúng ta đang s ng.ậ ớ ế ớ ự ố

48.Kh năng ng i xu ng và l ng nghe ng i khác, nét đ c tr ng c a nh ng cu cả ồ ố ắ ườ ặ ư ủ ữ ộ g p g liên ngã, là đi n hình c a thái đ chào đón đ c th hi n b i nh ngặ ỡ ể ủ ộ ượ ể ệ ở ữ ng i v t qua lòng yêu mình thái quá và ch p nh n ng i khác, quan tâmườ ượ ấ ậ ườ đ n h và chào đón h vào cu c s ng c a mình. Tuy nhiên, “th gi i ngàyế ọ ọ ộ ố ủ ế ớ nay ph n l n là m t th gi i c a ng i đi c… Đôi khi, nh p đ điên cu ngầ ớ ộ ế ớ ủ ườ ế ị ộ ồ c a th gi i hi n đ i ngăn c n chúng ta chăm chú l ng nghe đi u ng i khácủ ế ớ ệ ạ ả ắ ề ườ đang nói. Gi a ch ng, chúng ta ng t l i h và mu n nói ng c l i đi u hữ ừ ắ ờ ọ ố ượ ạ ề ọ còn ch a nói h t. Chúng ta không đ c đánh m t kh năng l ng nghe c aư ế ượ ấ ả ắ ủ mình”. Thánh Phanxicô “đã nghe ti ng Thiên Chúa, ngài đã nghe ti ng ng iế ế ườ nghèo, ngài đã nghe ti ng ng i đau y u và ngài đã nghe ti ng thiên nhiên.ế ườ ế ế Thánh nhân đã bi n chúng thành m t l i s ng. Mong mu n c a tôi là h tế ộ ố ố ố ủ ạ gi ng mà thánh Phanxicô đã gieo tr ng có th l n lên trong trái tim nhi uố ồ ể ớ ề ng i”ườ [49].

49.Khi s thinh l ng và s l ng nghe bi n m t, bi n m i th thành nh ng thaoự ặ ự ắ ế ấ ế ọ ứ ữ tác đánh máy và tin nh n nhanh chóng và lo l ng, thì c u trúc c b n trongắ ắ ấ ơ ả s truy n thông cách khôn ngoan c a con ng i sẽ g p nguy hi m.ự ề ủ ườ ặ ể  M t l iộ ố s ng m i đ c t o ra khi m t ng i xây d ng nh ng gì anh ta mu n cóố ớ ượ ạ ộ ườ ự ữ ố tr c m t anh ta, lo i tr m i th không th ki m soát ho c ch n m b tướ ặ ạ ừ ọ ứ ể ể ặ ỉ ắ ắ m t cách h i h t và t c th i. Theo logic n i t i c a nó, đ ng l c này ngănộ ờ ợ ứ ờ ộ ạ ủ ộ ự c n s suy t thanh th n có th d n chúng ta đ n m t minh tri t chung.ả ự ư ả ể ẫ ế ộ ế

50.Chúng ta có th cùng nhau tìm ki m s th t trong đ i tho i, trong cu c tròể ế ự ậ ố ạ ộ chuy n tho i mái ho c trong cu c tranh lu n sôi n i. Làm nh v y đòi h i sệ ả ặ ộ ậ ổ ư ậ ỏ ự kiên trì; nó hàm nghĩa sẽ có nh ng kho nh kh c im l ng và đau kh , nh ngữ ả ắ ặ ổ ư nó có th kiên nh n đón nh n kinh nghi m r ng l n h n c a các cá nhân vàể ẫ ậ ệ ộ ớ ơ ủ dân t c. Vi c tràn ng p thông tin trong t m tay c a chúng ta không t o ra sộ ệ ậ ầ ủ ạ ự khôn ngoan nhi u h n.ề ơ  S khôn ngoan không đ c t o ra t nh ng tìm ki mự ượ ạ ừ ữ ế nhanh trên internet, cũng không ph i là t ng h p thông tin mà tính xác th cả ổ ợ ự không có gì đ m b o c .ả ả ả  Theo cách này, ng i ta không tr ng thành trongườ ưở cu c g p g v i chân lý. Các cu c trò chuy n ch xoay quanh các d ki n m iộ ặ ỡ ớ ộ ệ ỉ ữ ệ ớ nh t, ch có tính ngang t m và ch ng đ ng đ n thu n. Chúng ta không dànhấ ỉ ầ ồ ố ơ ầ s t p trung chú ý vào đó, không đi sâu vào tr ng tâm c a v n đ và nh n raự ậ ọ ủ ấ ề ậ đi u gì thi t y u đem l i ý nghĩa cho cu c s ng c a chúng ta. Do đó, t do trề ế ế ạ ộ ố ủ ự ở thành o t ng ng i ta rao bán cho chúng ta, m t o t ng d b nh m l nả ưở ườ ộ ả ưở ễ ị ầ ẫ v i kh năng l c l i trên màn nh. Ti n trình xây d ng tình huynh đ , dù làớ ả ụ ọ ả ế ự ệ đ a ph ng hay ph quát, ch có th đ c th c hi n b i nh ng tinh th n tị ươ ổ ỉ ể ượ ự ệ ở ữ ầ ự do và c i m chào đón nh ng cu c g p g đích th c.ở ở ữ ộ ặ ỡ ự

Nh ng hình th c ph c tùng và t khinh bữ ứ ụ ự ỉ

51.M t s qu c gia thành công trên ph ng di n kinh t thì l i đ c coi là m tộ ố ố ươ ệ ế ạ ượ ộ mô hình văn hóa cho các qu c gia kém phát tri n h n, thay vì c g ng làmố ể ơ ố ắ cho m i qu c gia phát tri n theo phong cách riêng c a h , đ h phát tri nỗ ố ể ủ ọ ể ọ ể năng l c đ i m i t các giá tr văn hóa riêng c a h .ự ổ ớ ừ ị ủ ọ  Khát v ng b t ch cọ ắ ướ m t cách h i h t và bu n th m này, d n đ n vi c sao chép và tiêu th s nộ ờ ợ ồ ả ẫ ế ệ ụ ả ph m thay vì phát huy sáng t o, nh ng ch r t th p cho lòng t tôn dân t cẩ ạ ườ ỗ ấ ấ ự ộ c a mình.ủ   nh ng thành ph n khá gi c a nhi u n c nghèo, và đôi khi Ở ữ ầ ả ủ ề ướ ở nh ng n i đã thoát nghèo, ng i ta nh n th y vi c không th ch p nh nữ ơ ườ ậ ấ ệ ể ấ ậ nh ng đ c đi m và quy trình c a chính h , h coi th ng b n s c văn hóaữ ặ ể ủ ọ ọ ườ ả ắ c a mình, nh th đó là nguyên nhân duy nh t c a cái ác.ủ ư ể ấ ủ

52.Xóa b lòng t tr ng c a ai đó là m t cách d dàng đ th ng tr ng iỏ ự ọ ủ ộ ễ ể ố ị ườ đó. Đ ng sau nh ng xu h ng tìm cách đ ng nh t hóa th gi i này, nh ng l iằ ữ ướ ồ ấ ế ớ ữ ợ ích quy n l c xu t hi n t lòng t tr ng th p, trong khi thông qua cácề ự ấ ệ ừ ự ọ ấ ph ng ti n truy n thông và m ng l i, m t n l c đ c th c hi n đ t oươ ệ ề ạ ướ ộ ỗ ự ượ ự ệ ể ạ ra m t n n văn hóa m i ph c v nh ng ng i quy n l c nh t.ộ ề ớ ụ ụ ữ ườ ề ự ấ  Đi u này bề ị l i d ng b i l i th c a vi c đ u c tài chính và c p bóc, trong đó ng iợ ụ ở ợ ế ủ ệ ầ ơ ướ ườ

nghèo là nh ng ng i luôn thua thi t.ữ ườ ệ  M t khác, vi c b qua văn hóa c a m tặ ệ ỏ ủ ộ dân t c khi n nhi u nhà lãnh đ o chính tr không th c hi n đ c m t d ánộ ế ề ạ ị ự ệ ượ ộ ự hi u qu có th đ c t do đ m nh n và duy trì theo th i gian.ệ ả ể ượ ự ả ậ ờ

53.Chúng ta quên r ng “không có s tha hóa nào t i t h n vi c tr i nghi mằ ự ồ ệ ơ ệ ả ệ r ng, b n không có c i ngu n, r ng b n không thu c v b t c ai.ằ ạ ộ ồ ằ ạ ộ ề ấ ứ  M t vùngộ đ t sẽ màu m , m t dân t c sẽ đ m hoa k t trái, và sẽ có th sinh sôi n y nấ ỡ ộ ộ ơ ế ể ả ở trong t ng lai ch khi nó t o ra m i liên h thu c v các thành viên c a nó,ươ ỉ ạ ố ệ ộ ề ủ t o ra m i liên h hòa nh p gi a các th h và các c ng đ ng khác nhau baoạ ố ệ ậ ữ ế ệ ộ ồ g m chính nó; và cũng đ n m c phá v nh ng vòng xoáy làm v n đ c cácồ ế ứ ỡ ữ ẩ ụ giác quan, luôn làm chúng ta xa r i nhau h n”ờ ơ [50].

Ni m hy v ngề ọ

54.B t ch p nh ng bóng đêm dày đ c không nên b qua này, trong vài trangấ ấ ữ ặ ỏ ti p theo, tôi mu n làm vang v ng r t nhi u con đ ng m i c a hy v ng. Vìế ố ọ ấ ề ườ ớ ủ ọ Thiên Chúa ti p t c gieo nhi u h t gi ng t t lành trong gia đình nhân lo iế ụ ề ạ ố ố ạ chúng ta. M t l n n a, đ i d ch g n đây cho phép chúng ta nh n ra và trânộ ầ ữ ạ ị ầ ậ tr ng t t c nh ng ng i quanh chúng ta, gi a c n s hãi, v n đã ph nọ ấ ả ữ ườ ở ữ ơ ợ ẫ ả

ng b ng cách trao ban m ng s ng c a chính h trên nh ng tuy n đ u.ứ ằ ạ ố ủ ọ ữ ế ầ Chúng ta có th nh n ra r ng, cu c s ng c a chúng ta đ c d t nên và đ cể ậ ằ ộ ố ủ ượ ệ ượ duy trì nh th nào b i chính nh ng con ng i r t bình d , nh ng ng iư ế ở ữ ườ ấ ị ữ ườ không h nghi ng gì, đã vi t nên nh ng s ki n quan tr ng trong l ch sề ờ ế ữ ự ệ ọ ị ử chung c a chúng ta: đó là các bác sĩ, y tá, d c sĩ, nhân viên siêu th , ng iủ ượ ị ườ d n d p, ng i chăm sóc, ng i v n chuy n, nh ng ng i nam n làm vi cọ ẹ ườ ườ ậ ể ữ ườ ữ ệ đ cung c p các d ch v nhu y u ph m và an ninh, các tình nguy n viên, cácể ấ ị ụ ế ẩ ệ linh m c, tu sĩ, v.v… h hi u r ng không ai đ c c u m t mình cụ ọ ể ằ ượ ứ ộ ả[51].

55.Tôi m i m i ng i b c vào ni m hy v ng đ i m i, vì hy v ng “nói v i chúngờ ọ ườ ướ ề ọ ổ ớ ọ ớ ta v v m t th c t i đã ăn sâu trong tâm h n m i con ng i, b t k hoànề ề ộ ự ạ ồ ọ ườ ấ ể c nh và đi u ki n l ch s c th mà ng i đó đang s ng. Hy v ng nói v iả ề ệ ị ử ụ ể ườ ố ọ ớ chúng ta v m t c n khát, m t khát v ng, m t c mong đ có đ c m tề ộ ơ ộ ọ ộ ướ ể ượ ộ cu c s ng viên mãn, m t khát v ng đ t đ c nh ng đi u l n lao h n, nh ngộ ố ộ ọ ạ ượ ữ ề ớ ơ ữ đi u l p đ y trái tim và nâng cao tinh th n c a chúng ta lên nh ng th c t iề ấ ầ ầ ủ ữ ự ạ cao c nh chân thi n mỹ, công bình và yêu th ng… Ni m hy v ng r t táoả ư ệ ươ ề ọ ấ b o; nó có th nhìn xa h n nh ng ti n nghi cá nhân, nh ng s an toàn vàạ ể ơ ữ ệ ữ ự nh ng đi u nh nhen làm thu h p chân tr i c a chúng ta, và nó có th mữ ề ỏ ẹ ờ ủ ể ở lòng chúng ta ra đón nh n các lý t ng l n lao v n làm cho cu c s ng tr nênậ ưở ớ ố ộ ố ở t i đ p và đáng quý h n”ươ ẹ ơ [52]. Vì th , chúng ta hãy ti p t c ti n b c trênế ế ụ ế ướ nh ng con đ ng hy v ng.ữ ườ ọ

CH NG 2: M T NG I B C P TRÊN Đ NGƯƠ Ộ ƯỜ Ị ƯỚ ƯỜ

56.T t c nh ng gì tôi đ c p trong ch ng tr c không ch là m t mô t l nhấ ả ữ ề ậ ươ ướ ỉ ộ ả ạ lùng và tách b ch v i các v n đ ngày nay, vì “vui m ng và hy v ng, u s uạ ớ ấ ề ừ ọ ư ầ và lo âu c a con ng i ngày nay, nh t là c a nh ng ng i nghèo và c a b tủ ườ ấ ủ ữ ườ ủ ấ c ai đang đau kh , cũng là vui m ng và hy v ng, u s u và lo âu c a các mônứ ổ ừ ọ ư ầ ủ đ Đ c Kitô, và không có gì th c s là c a con ng i mà l i không c m nh nệ ứ ự ự ủ ườ ạ ả ậ trong đáy lòng h ”ọ [53]. Trong n l c tìm ki m m t tia sáng gi a nh ng gìỗ ự ế ộ ữ ữ chúng ta đang tr i qua, và tr c khi đ xu t m t vài h ng hành đ ng, lúcả ướ ề ấ ộ ướ ộ này, tôi mu n dành m t ch ng cho d ngôn đ c Đ c Giêsu Kitô k l i cáchố ộ ươ ụ ượ ứ ể ạ nay hai nghìn năm. M c dù Thông đi p này đ c g i đ n t t c m i ng iặ ệ ượ ử ế ấ ả ọ ườ thi n chí, b t k ni m tin tôn giáo c a h là gì, nh ng d ngôn này đ cệ ấ ể ề ủ ọ ư ụ ượ di n t theo cách mà b t kỳ ai trong chúng ta cũng có th t v n v nó.ễ ả ấ ể ự ấ ề

“Có ng i thông lu t kia đ ng lên h i Đ c Giêsu đ th Ng i r ng: “Th a Th y, tôiườ ậ ứ ỏ ứ ể ử ườ ằ ư ầ ph i làm gì đ đ c s s ng đ i đ i làm gia nghi p? Ng i đáp: “Trong Lu t đã vi tả ể ượ ự ố ờ ờ ệ ườ ậ ế gì? Ông đ c th nào?” Ông y th a: “Ng i ph i yêu m n Đ c Chúa, Thiên Chúa c aọ ế ấ ư ươ ả ế ứ ủ ng i, h t lòng, h t linh h n, h t s c l c, và h t trí khôn ng i, và yêu m n ng iươ ế ế ồ ế ứ ự ế ươ ế ườ thân c n nh chính mình.” Đ c Giêsu b o ông ta: “Ông tr l i đúng l m. C làm nhậ ư ứ ả ả ờ ắ ứ ư v y là sẽ đ c s ng.” Nh ng ông y mu n ch ng t là mình có lý, nên m i th a cùngậ ượ ố ư ấ ố ứ ỏ ớ ư Đ c Giêsu r ng: “Nh ng ai là ng i thân c n c a tôi?” Đ c Giêsu đáp: “M t ng iứ ằ ư ườ ậ ủ ứ ộ ườ kia t Giêrusalem xu ng Giêrikhô, d c đ ng b r i vào tay k c p. Chúng l t s chừ ố ọ ườ ị ơ ẻ ướ ộ ạ ng i y, đánh nh t , r i b đi, đ m c ng i y n a s ng n a ch t. Tình c , cóườ ấ ừ ử ồ ỏ ể ặ ườ ấ ử ố ử ế ờ th y t t cũng đi xu ng trên con đ ng y. Trông th y ng i này, ông tránh quaầ ư ế ố ườ ấ ấ ườ bên kia mà đi. R i cũng th , m t th y Lêvi đi t i ch y, cũng th y, cũng tránh quaồ ế ộ ầ ớ ỗ ấ ấ bên kia mà đi. Nh ng m t ng i Samari kia đi đ ng, t i ngang ch ng i y, cũngư ộ ườ ườ ớ ỗ ườ ấ th y, và ch nh lòng th ng. Ông ta l i g n, l y d u l y r u đ lên v t th ng choấ ạ ươ ạ ầ ấ ầ ấ ượ ổ ế ươ ng i y và băng bó l i, r i đ t ng i y trên l ng l a c a mình, đ a v quán trườ ấ ạ ồ ặ ườ ấ ư ừ ủ ư ề ọ mà săn sóc. Hôm sau, ông l y ra hai quan ti n, trao cho ch quán và nói: “Nh bácấ ề ủ ờ săn sóc cho ng i này, có t n kém thêm bao nhiêu, thì khi tr v , chính tôi sẽ hoàn l iườ ố ở ề ạ bác.” V y theo ông nghĩ, trong ba ng i đó, ai đã t ra là ng i thân c n v i ng iậ ườ ỏ ườ ậ ớ ườ đã b r i vào tay k c p?” Ng i thông lu t tr l i: “Chính là k đã th c thi lòngị ơ ẻ ướ ườ ậ ả ờ ẻ ự th ng xót đ i v i ng i y.” Đ c Giêsu b o ông ta: “Ông hãy đi, và cũng hãy làmươ ố ớ ườ ấ ứ ả nh v y”ư ậ  ( Lc 10,25-37).

B i c nhố ả

57.D ngôn trên liên quan đ n m t v n đ r t x a. Ngay sau khi t ng thu t vụ ế ộ ấ ề ấ ư ườ ậ ề s sáng t o ra th gi i và loài ng i, Sách Thánh đ c p đ n v n đ liên hự ạ ế ớ ườ ề ậ ế ấ ề ệ gi a nh ng con ng i v i nhau. Cain đã gi t em mình là Abel, và sau đó ngheữ ữ ườ ớ ế Thiên Chúa h i r ng: “Abel em ng i đâu r i?” (St 4,9). Câu tr l i c a Cainỏ ằ ươ ồ ả ờ ủ cũng chính là câu tr l i mà chúng ta cũng th ng đ a ra: “Con không bi t.ả ờ ườ ư ế Con là ng i gi em con hay sao?” (St 4,9). Do chính câu h i Ng i đã đ t ra,ườ ữ ỏ ườ ặ Thiên Chúa không đ t ra thuy t ti n đ nh hay thuy t đ nh m nh hòng bi nặ ế ề ị ế ị ệ ệ

minh cho s th c a chúng ta. Thay vào đó, Ng i khuy n khích chúng taự ờ ơ ủ ườ ế t o ra m t n n văn hóa khác, trong đó chúng ta gi i quy t các xung đ t vàạ ộ ề ả ế ộ vi c quan tâm đ n nhau c a chúng ta. v n tuyên b bi n minh cho s th ệ ế ủ ố ố ệ ự ờ ơ là câu tr l i kh dĩ duy nh t.ả ờ ả ấ  Ng c l i, nó cho phép chúng ta t o ra m tượ ạ ạ ộ n n văn hóa khác đ h ng d n chúng tôi v t qua nh ng thù h n và chămề ể ướ ẫ ượ ữ ậ sóc l n nhau.ẫ

58.Sách Gióp coi ngu n g c c a chúng ta t m t Đ ng T o Hóa duy nh t là n nồ ố ủ ừ ộ ấ ạ ấ ề t ng c a m t s quy n l i chung: “Ch ng ph i Đ ng đã t o ra tôi trong lòngả ủ ộ ố ề ợ ẳ ả ấ ạ m cũng đã t o nên anh ta đó sao? Và không ph i cùng m t Đ ng y đãẹ ạ ả ộ ấ ấ t ng hình chúng ta trong b ng m đó sao?” (ượ ụ ẹ G31,15). Nhi u th k sau,ề ế ỷ thánh Irênê đã s d ng hình nh giai đi u (melody) đ đ a ra cùng m tử ụ ả ệ ể ư ộ quan đi m: “Ng i tìm ki m s th t không nên t p trung vào nh ng s khácể ườ ế ự ậ ậ ữ ự bi t gi a n t này và n t n , nghĩ nh th m i n t nh c đ c t o ra tách bi tệ ữ ố ố ọ ư ể ỗ ố ạ ượ ạ ệ và phân cách v i các n t nh c khác; thay vào đó, h nên nh n ra r ng, cùngớ ố ạ ọ ậ ằ m t ng i và cũng chính ng i đó đã sáng tác ra toàn b giai đi u”ộ ườ ườ ộ ệ [54].

59.Trong các truy n th ng Do Thái tr c đây, m nh l nh yêu th ng và chămề ố ướ ệ ệ ươ sóc ng i khác d ng nh ch gi i h n vào các m i liên h gi a các thànhườ ườ ư ỉ ớ ạ ố ệ ữ viên c a cùng m t qu c gia. Lu t C u c đ y r ng: “Ng i ph i yêu đ ngủ ộ ố ậ ự Ướ ạ ằ ươ ả ồ lo i nh chính mình” (ạ ư Lv19,18), th ng đ c hi u nh nói đ n nh ng đ ngườ ượ ể ư ế ữ ồ bào c a mình, nh ng ranh gi i d n d n đ c m r ng, nh t là trong Do Tháiủ ư ớ ầ ầ ượ ở ộ ấ giáo, phát tri n bên ngoài lãnh th Israel. Chúng ta g p th y m nh l nh đ ngể ổ ặ ấ ệ ệ ừ làm cho ng i khác đi u b n không mu n h làm cho b n (x.ườ ề ạ ố ọ ạ  Tb4,15). Vào th k th nh t tr c Công Nguyên, Giáo sĩ Hillel t ng tuyên b r ng: “Đâyế ỷ ứ ấ ướ ừ ố ằ chính là toàn b L Lu t. M i đi u khác ch là gi i thích thêm mà thôi”ộ ề ậ ọ ề ỉ ả [55]. Xu h ng ch nghĩ đ n nh ng ng i c n thân nh tướ ỉ ế ữ ườ ậ ấ   đ i v i chúng ta, đ cố ớ ượ bi n đ i d n, qua khát v ng mu n noi theo cách hành đ ng c a Thiên Chúa:ế ổ ầ ọ ố ộ ủ “Con ng i thì xót th ng c n thân, còn Đ c Chúa xót th ng m i xác phàm”ườ ươ ậ ứ ươ ọ (Hc 18,13).

60.Trong Tân c, gi i lu t c a Hillel đã đ c di n t b ng nh ng t ng tíchƯớ ớ ậ ủ ượ ễ ả ằ ữ ừ ữ c c h n: “V y t t c nh ng gì anh em mu n ng i ta làm cho mình, thì chínhự ơ ậ ấ ả ữ ố ườ anh em cũng hãy làm cho ng i ta, vì Lu t Môsê và l i các ngôn s là th đó”ườ ậ ờ ứ ế (Mt7,12). L i kêu g i này có tính cách ph quát, nó có khuynh h ng baoờ ọ ổ ướ trùm t t c m i ng i, ch vì thân ph n con ng i c a h , vì Đ ng T i Cao làấ ả ọ ườ ỉ ậ ườ ủ ọ ấ ố Cha trên tr i “vì Ng i cho m t tr i c a Ng i m c lên soi sáng k x u cũngờ ườ ặ ờ ủ ườ ọ ẻ ấ nh ng i t t” (ư ườ ố Mt5,45). Do đó, mà có l i kêu g i “hãy có lòng nhân t nhờ ọ ừ ư Cha anh em là Đ ng nhân t ” (ấ ừ Lc 6,36).

61.Có m t đ ng l c đ m r ng t m lòng đ không lo i tr ng i xa l , đi uộ ộ ự ể ở ộ ấ ể ạ ừ ườ ạ ề này có th đ c tìm th y trong các b n văn c x a nh t c a Kinh Thánh.ể ượ ấ ả ổ ư ấ ủ  Đó là do ng i Do Thái luôn ghi nh v vi c chính h đã t ng s ng nh nh ngườ ớ ề ệ ọ ừ ố ư ữ ng i ngo i ki u bên đ t Ai C p:ườ ạ ề ấ ậ

“Ng i ngo i ki u, ng i không đ c ng c đãi và áp b c, vì chính các ng i đã làườ ạ ề ươ ượ ượ ứ ươ ngo i ki u đ t Ai C pạ ề ở ấ ậ ” (Xh 22,20).

“Ng i ngo i ki u, các ng i không đ c áp b c; chính các ng i đã bi t thân ph nườ ạ ề ươ ượ ứ ươ ế ậ c a ng i ngo i ki u, vì các ng i đã là ngo i ki u đ t Ai C pủ ườ ạ ề ươ ạ ề ở ấ ậ ” (Xh 23,9).

“Khi có ngo i ki u c ng v i (các) ng i trong x các ng i, các ng i đ ng b cạ ề ư ụ ớ ươ ứ ươ ươ ừ ứ hi p nó. (Các) ng i ph i đ i x v i ng i ngo i ki u c ng v i các ng i nh v iế ươ ả ố ử ớ ườ ạ ề ư ụ ớ ươ ư ớ m t ng i b n x , m t ng i trong các ng i; (các) ng i ph i yêu nó nh chínhộ ườ ả ứ ộ ườ ươ ươ ả ư mình, vì các ng i đã t ng là ngo i ki u t i đ t Aic p. Ta là Đ c Chúa, Thiên Chúaươ ừ ạ ề ạ ấ ậ ứ c a các ng iủ ươ ” (Lv 19,33-34).

“Khi hái nho, thì anh (em) không đ c mót l i; nh ng trái còn sót dành cho ngo iượ ạ ữ ạ ki u và cô nhi qu ph . Anh em hãy nh mình đã làm nô l bên đ t Ai C pề ả ụ ớ ệ ấ ậ ” (Đnl 24,21-22).

L i kêu g i b c vào tình yêu th ng huynh đ cũng vang lên m nh mẽ su t c bờ ọ ướ ươ ệ ạ ố ả ộ Tân c:Ướ

“Vì t t c L Lu t đ c nên tr n trong đi u răn duy nh t này là: Ng i ph i yêuấ ả ề ậ ượ ọ ề ấ ươ ả ng i thân c n nh chính mìnhườ ậ ư ”(Gl 5,14).

“Ai yêu th ng anh em mình thì l i trong ánh sáng, và n i ng i y không có gì nênươ ở ạ ơ ườ ấ c v p ph m. Nh ng ai ghét anh em mình thì trong bóng t i và đi trong bóng t iớ ấ ạ ư ở ố ố mà ch ng bi t mình đi đâu, vì bóng t i đã làm cho m t ng i y ra mù quángẳ ế ố ắ ườ ấ ” (1Ga 2,10-11).

“Chúng ta bi t r ng: chúng ta đã t cõi ch t b c vào cõi s ng, vì chúng ta yêuế ằ ừ ế ướ ố th ng anh em. K không yêu th ng, thì l i trong s ch tươ ẻ ươ ở ạ ự ế ” (1Ga 3,14).

“Ai không yêu th ng ng i anh em mà mà h trông th y, thì không th yêu m nươ ườ ọ ấ ể ế Thiên Chúa mà h không trông th yọ ấ ” (1Ga 4,20).

62.Tuy nhiên, l i kêu g i yêu th ng này có th b hi u l m. Vì đi u gì đó, tr cờ ọ ươ ể ị ể ầ ề ướ s cám d c a các c ng đ ng Kitô h u tiên kh i, t o ra các nhóm khép kín vàự ỗ ủ ộ ồ ữ ở ạ bi t l p, thánh Phaolô đã khuy n khích các môn đ c a mình ph i có lòngệ ậ ế ệ ủ ả bác ái “đ i v i nhau và đ i v i t t c m i ng i” (ố ớ ố ớ ấ ả ọ ườ 1Tx3,12). Trong c ng đoànộ c a thánh Gioan, các Kitô h u đ ng đ o ph i đ c đón ti p, “dù h là nh ngủ ữ ồ ạ ả ượ ế ọ ữ ng i xa l ” (ườ ạ 3Ga5). B i c nh này giúp ta hi u giá tr c a d ngôn ng iố ả ể ị ủ ụ ườ Samaritanô nhân h u: tình yêu th ng thì không quan tâm vi c ng i anhậ ươ ệ ườ ch em đang b th ng phát xu t t n i này hay n i kia.ị ị ươ ấ ừ ơ ơ  B i vì chính “tình yêuở đã phá v xi ng xích ngăn cách và chia c t chúng ta, xây nên nh ng nh p c u.ỡ ề ắ ữ ị ầ Tình yêu th ng cho phép chúng ta xây d ng m t gia đình tuy t v i, n i đóươ ự ộ ệ ờ ơ

t t c chúng ta có th c m th y nh nhà mình… Tình yêu thì bi t xótấ ả ể ả ấ ư ở ế th ng và đ y nhân ph m”ươ ầ ẩ [56].

B b r i bên v đ ngị ỏ ơ ệ ườ

63.Đ c Giêsu k câu chuy n v m t ng i đàn ông b k c p đánh và n m bứ ể ệ ề ộ ườ ị ẻ ướ ằ ị th ng bên v đ ng. Nhi u ng i đi ngang qua bên c nh anh nh ng h bươ ệ ườ ề ườ ạ ư ọ ỏ ch y, h không d ng l i.ạ ọ ừ ạ  H là nh ng ng i có ch c v quan tr ng trong xãọ ữ ườ ứ ụ ọ h i, nh ng thi u quan tâm th c s đ n l i ích chung.ộ ư ế ự ự ế ợ  H không th dành vàiọ ể phút đ chăm sóc nh ng ng i b th ng ho c ít nh t là đ tìm ki m s giúpể ữ ườ ị ươ ặ ấ ể ế ự đ . Ch có m t ng i d ng l i, t i g n anh ta và đích thân chăm sóc anh,ỡ ỉ ộ ườ ừ ạ ớ ầ th m chí chi ti n riêng c a mình đ cung c p nh ng gì anh c n. Ng i nàyậ ề ủ ể ấ ữ ầ ườ cũng cho anh y m t th mà trong th gi i đ o điên c a mình, chúng taấ ộ ứ ế ớ ả ủ th ng bám l y th t ch t: ông đã cho anh ta th i gian c a mình. Ch c ch n,ườ ấ ậ ặ ờ ủ ắ ắ ông đã có k ho ch riêng cho ngày hôm đó, nh ng nhu c u, d n thân vàế ạ ữ ầ ấ mong mu n c a riêng ông. Nh ng ông đã có th đ t m i th sang m t bênố ủ ư ể ặ ọ ứ ộ đ đ n tr c ng i đàn ông b th ng, dù không h quen bi t anh ta, ông coiể ế ướ ườ ị ươ ề ế đó là đi u x ng đáng đ c ng hi n th i gian và s quan tâm c a mình.ề ứ ể ố ế ờ ự ủ

64.B n đã đ ng hóa mình v i ai trong s nh ng ng i này? M t câu h i th tạ ồ ớ ố ữ ườ ộ ỏ ậ th ng th n, tr c ti p và d t khoát. B n gi ng ng i nào trong s h ?ẳ ắ ự ế ứ ạ ố ườ ố ọ  Chúng ta c n nh n ra cám d bao quanh chúng ta đ ph t l ng i khác;ầ ậ ỗ ể ớ ờ ườ  đ c bi t làặ ệ c a nh ng ng i hèn m n nh t.ủ ữ ườ ọ ấ  Hãy nhìn nh n đi u đó, chúng ta đã tr ngậ ề ưở thành v nhi u m t, m c dù chúng ta còn mù ch trong vi c đ ng hành,ề ề ặ ặ ữ ệ ồ chăm sóc và h tr nh ng ng i y u t nh t và d b t n th ng nh t trongỗ ợ ữ ườ ế ớ ấ ễ ị ổ ươ ấ các xã h i phát tri n c a chúng ta.ộ ể ủ  Chúng ta quen v i vi c nhìn sang m t bên,ớ ệ ộ đi ngang qua, b qua các tình hu ng cho đ n khi chúng nh h ng tr c ti pỏ ố ế ả ưở ự ế đ n chúng ta.ế

65.M t ng i b hành hung trên đ ng ph và nhi u ng i b ch y nh th hộ ườ ị ườ ố ề ườ ỏ ạ ư ể ọ không th y gì c .ấ ả  Thông th ng, có nhi u ng i lái xe tông vào ai đó r i bườ ề ườ ồ ỏ ch y kh i hi n tr ng.ạ ỏ ệ ườ  Đi u duy nh t quan tr ng đ i v i h là tránh các v nề ấ ọ ố ớ ọ ấ đ ;ề  h không quan tâm r ng m t m t ng i khác có th m t m ng vì l iọ ằ ộ ộ ườ ể ấ ạ ỗ mình gây ra. Nh ng đây là nh ng d u hi u c a m t l i s ng ph bi n thư ữ ấ ệ ủ ộ ố ố ổ ế ể hi n theo nhi u cách khác nhau, có lẽ là tinh vi h n.ệ ề ơ  Ngoài ra, vì t t c chúngấ ả ta đ u r t ám nh v nhu c u c a b n thân, nên nhìn th y ai đó đau đ n sẽề ấ ả ề ầ ủ ả ấ ớ làm phi n chúng ta, khi n chúng ta khó ch u, b i vì chúng ta không mu nề ế ị ở ố lãng phí th i gian đ gi i quy t v n đ c a ng i khác.ờ ể ả ế ấ ề ủ ườ  Đây là nh ng tri uữ ệ ch ng c a m t xã h i b nh ho n, b i vì nó tìm cách xây d ng b n thân b ngứ ủ ộ ộ ệ ạ ở ự ả ằ cách quay l ng l i v i s kh đau.ư ạ ớ ự ổ

66.Mong r ng chúng ta đ ng r i vào c nh kh n cùng đó! Chúng ta hãy nhìn vàoằ ừ ơ ả ố m u g ng ng i Samaritanô nhân h u. D ngôn c a Đ c Giêsu m i g iẫ ươ ườ ậ ụ ủ ứ ờ ọ chúng ta hãy tái khám phá n g i c a mình nh nh ng công dân c a các qu cơ ọ ủ ư ữ ủ ố gia liên h và c a toàn th gi i, nh ng ng i xây d ng m i liên k t xã h iệ ủ ế ớ ữ ườ ự ố ế ộ

cách m i m . Đó là m t l i kêu g i luôn m i m , m c dù nó đ c vi t ra nhớ ẻ ộ ờ ọ ớ ẻ ặ ượ ế ư m t quy lu t c b n c a con ng i chúng ta: r ng xã h i nên h ng t i vi cộ ậ ơ ả ủ ườ ằ ộ ướ ớ ệ theo đu i công ích và d a trên m c đích này, kiên trì c ng c tr t t chính trổ ự ụ ủ ố ậ ự ị và xã h i, k t c u liên h c a nó, v i các m c tiêu nhân văn h n.ộ ế ấ ệ ủ ớ ụ ơ  B ng hànhằ đ ng c a mình, ng i Samaritanô nhân h u đã ch ng t r ng: “S hi n h uộ ủ ườ ậ ứ ỏ ằ ự ệ ữ c a m i ng i chúng ta g n li n v i s hi n h u c a nh ng ng i khác:ủ ỗ ườ ắ ề ớ ự ệ ữ ủ ữ ườ cu c s ng không đ n gi n ch th i gian trôi qua, mà còn là th i gian đ g pộ ố ơ ả ỉ ờ ờ ể ặ g t ng tác n a”ỡ ươ ữ [57].

67.D ngôn này là m t bi u t ng soi sáng, có kh năng làm n i b t l a ch n cụ ộ ể ượ ả ổ ậ ự ọ ơ b n mà chúng ta c n ph i th c hi n đ xây d ng l i th gi i b th ng c aả ầ ả ự ệ ể ự ạ ế ớ ị ươ ủ chúng ta. Đ i di n v i quá nhi u đau đ n, quá nhi u v t th ng, cách duyố ệ ớ ề ớ ề ế ươ nh t c a chúng ta thoát ra, là noi g ng ng i Samaritanô nhân h u. B t kỳấ ủ ươ ườ ậ ấ s l a ch n nào khác đ u làm chúng ta tr thành m t trong nh ng tên c pự ự ọ ề ở ộ ữ ướ ho c m t trong nh ng ng i đi ngang qua mà không bi u l lòng c mặ ộ ữ ườ ể ộ ả th ng tr c nh ng đau kh c a ng i đàn ông bên v đ ng. D ngôn choươ ướ ữ ổ ủ ườ ệ ườ ụ chúng ta th y m t c ng đoàn có th đ c xây d ng l i ra sao b i nh ngấ ộ ộ ể ượ ự ạ ở ữ ng i nam n bi t cách bi n s mong manh c a ng i khác thành c a mình,ườ ữ ế ế ự ủ ườ ủ nh ng ng i không cho phép xu t hi n m t xã h i lo i tr , mà tr thànhữ ườ ấ ệ ộ ộ ạ ừ ở nh ng ng i thân c n, vì l i ích chung, bi t nâng đ và ph c h i nh ngữ ườ ậ ợ ế ỡ ụ ồ ữ ng i v p ngã. Đ ng th i, d ngôn cũng c nh báo chúng ta v m t s thái đườ ấ ồ ờ ụ ả ề ộ ố ộ c a nh ng ng i ch bi t nghĩ t i b n thân mà không quan tâm đ n nh ngủ ữ ườ ỉ ế ớ ả ế ữ trách nhi m không th b qua c a th c t i con ng i.ệ ể ỏ ủ ự ạ ườ

68.Chúng ta hãy nói rõ đi u này, d ngôn không đ a ra m t bài h c v lý t ngề ụ ư ộ ọ ề ưở tr u t ng, cũng không th rút g n thành bài h c v đ o đ c xã h i.ừ ượ ể ọ ọ ề ạ ứ ộ  Nó ti tế l cho chúng ta m t đ c tính thi t y u c a con ng i, th ng hay b lãngộ ộ ặ ế ế ủ ườ ườ ị quên: chúng ta đ c t o d ng đ đ t t i s hoàn thi n mà ch có th đ tượ ạ ự ể ạ ớ ự ệ ỉ ể ạ đ c trong tình yêu mà thôi.ượ  S ng d ng d ng tr c nh ng n i đau khôngố ử ư ướ ữ ỗ ph i là m t l a ch n kh dĩ, chúng ta không th đ m t ai đó l i “bên c nhả ộ ự ọ ả ể ể ộ ở ạ ạ cu c đ i”. Thay vào đó, chúng ta nên c m th y ph n n , b thách th c thoátộ ờ ả ấ ẫ ộ ị ứ kh i s thanh th n c a mình, và đ c bi n đ i khi ti p xúc v i nh ng đauỏ ự ả ủ ượ ế ổ ế ớ ữ kh c a con ng i. Đó chính là ý nghĩa c a ph m giá.ổ ủ ườ ủ ẩ

M t câu chuy n không ng ng đ c k l iộ ệ ừ ượ ể ạ

69.D ngôn trên rõ ràng và th ng th n, nh ng nó cũng g i lên cu c đ u tranhụ ẳ ắ ư ợ ộ ấ n i tâm mà m i ng i chúng ta đ u c m nghi m khi chúng ta d n d n hi uộ ỗ ườ ề ả ệ ầ ầ ể đ c chính b n thân mình qua các m i liên h v i anh ch em c a mình.ượ ả ố ệ ớ ị ủ Không s m thì mu n, chúng ta đ u sẽ g p m t ng i đau kh . Ngày nay càngớ ộ ề ặ ộ ườ ổ ngày càng có nhi u ng i nh h . Quy t đ nh bao g m ho c lo i tr nh ngề ườ ư ọ ế ị ồ ặ ạ ừ ữ ng i n m b th ng bên v đ ng có th đ c dùng làm tiêu chu n đườ ằ ị ươ ệ ườ ể ượ ẩ ể đánh giá m i d án kinh t , chính tr , xã h i và tôn giáo. M i ngày, chúng taọ ự ế ị ộ ỗ ph i quy t đ nh tr thành ng i Samaritanô nhân h u hay thành nh ngả ế ị ở ườ ậ ữ

ng i vô c m th . Và n u chúng ta ch u nhìn vào l ch s cu c s ng c aườ ả ờ ơ ế ị ị ử ộ ố ủ chính mình và c a toàn th gi i, t t c chúng ta đ u gi ng, hay t ng gi ng,ủ ế ớ ấ ả ề ố ừ ố m i nhân v t trong câu chuy n d ngôn. T t c chúng ta đ u có trong mìnhỗ ậ ệ ụ ấ ả ề m t đi u gì đó c a ng i đàn ông b th ng, m t đi u gì đó c a tên c p,ộ ề ủ ườ ị ươ ộ ề ủ ướ m t đi u gì đó c a nh ng ng i qua đ ng, và m t đi u gì đó c a ng iộ ề ủ ữ ườ ườ ộ ề ủ ườ Samaritanô nhân h u.ậ

70.Đi u đáng chú ý là cách các nhân v t khác nhau trong câu chuy n thay đ i,ề ậ ệ ổ khi ph i đ i di n v i c nh t ng đau đ n c a ng i đàn ông kh n kh bênả ố ệ ớ ả ượ ớ ủ ườ ố ổ v đ ng. Các phân bi t gi a ng i Giuđê và ng i Samaria, gi a th y t tệ ườ ệ ữ ườ ườ ữ ầ ư ế và th ng gia, m d n ý nghĩa. Bây gi ch còn hai lo i ng i: nh ng ng iươ ờ ầ ờ ỉ ạ ườ ữ ườ chăm sóc m t ai đó đang b th ng tích và nh ng ng i đi ngang qua; nh ngộ ị ươ ữ ườ ữ ng i cúi xu ng giúp đ và nh ng ng i nhìn đi h ng khác và v i vàng bườ ố ỡ ữ ườ ướ ộ ỏ đi. đây, m i phân bi t, m i nhãn hi u và m t n c a chúng ta đ u r iỞ ọ ệ ọ ệ ặ ạ ủ ề ơ xu ng: đây là kho nh kh c c a s th t. Li u chúng ta có cúi xu ng đ ch mố ả ắ ủ ự ậ ệ ố ể ạ vào và ch a lành v t th ng c a ng i khác không? Li u chúng ta có cúiữ ế ươ ủ ườ ệ xu ng và giúp ng i khác đ ng lên không? Đây là thách th c hi n nay vàố ườ ứ ứ ệ chúng ta không nên s hãi khi đ i đ u v i nó. Trong th i đi m kh ng ho ng,ợ ố ầ ớ ờ ể ủ ả các quy t đ nh tr nên c p thi t. Có th nói r ng, đây và bây gi , b t c aiế ị ở ấ ế ể ằ ở ờ ấ ứ không ph i là k tr m c p hay ng i qua đ ng, đ u là ng i b th ngả ẻ ộ ướ ườ ườ ề ườ ị ươ ho c đang mang ng i b th ng trên vai.ặ ườ ị ươ

71.Câu chuy n v ng i Samaritanô nhân h u không ng ng đ c nh c đi nh cệ ề ườ ậ ừ ượ ắ ắ l i. Chúng ta có th th y đi u này rõ ràng vì s c trì tr chính tr và xã h iạ ể ấ ề ứ ệ ị ộ đang bi n nhi u n i trên th gi i c a chúng ta thành m t đ ng ph hoangế ề ơ ế ớ ủ ộ ườ ụ v ng, ngay c khi các tranh ch p qu c n i và qu c t và vi c c p đi các cắ ả ấ ố ộ ố ế ệ ướ ơ h i đang khi n m t s l ng l n ng i b g t ra bên l đ ng. Trong dộ ế ộ ố ượ ớ ườ ị ạ ề ườ ụ ngôn c a Ng i, Đ c Giêsu không đ a ra nh ng l a ch n thay th ; Ng iủ ườ ứ ư ữ ự ọ ế ườ không h i đi u gì sẽ x y ra n u ng i đàn ông b th ng ho c ng i đã giúpỏ ề ả ế ườ ị ươ ặ ườ ông ta nghiêng v phía t c gi n ho c khao khát tr thù. Đ c Giêsu tin t ngề ứ ậ ặ ả ứ ưở vào đi u t t nh t c a tinh th n con ng i; V i d ngôn này, Ng i khuy nề ố ấ ủ ầ ườ ớ ụ ườ ế khích chúng ta kiên trì trong yêu th ng, khôi ph c ph m giá cho nh ngươ ụ ẩ ữ ng i đau kh và xây d ng m t xã h i x ng đáng v i tên g i.ườ ổ ự ộ ộ ứ ớ ọ

Các nhân v t c a câu chuy nậ ủ ệ

72.D ngôn b t đ u v i nh ng tên c p. Đ c Giêsu ch n b t đ u câu chuy nụ ắ ầ ớ ữ ướ ứ ọ ắ ầ ệ khi v c p đã x y ra, k o chúng ta chăm chú vào chính t i ác ho c nh ngụ ướ ả ẻ ộ ặ ữ k tr m đã ph m t i ác đó. Tuy nhiên, chúng ta bi t rõ nh ng ng i đó.ẻ ộ ạ ộ ế ữ ườ Chúng ta đã th y, đang ti n b c trong th gi i c a chúng ta là nh ng bóngấ ế ướ ế ớ ủ ữ đen c a s b r i và b o l c nh m ph c v các quy n l i nh m n c aủ ự ỏ ơ ạ ự ằ ụ ụ ề ợ ỏ ọ ủ quy n l c, thu góp và chia rẽ. Câu h i th c s là: chúng ta sẽ b r i ng iề ự ỏ ự ự ỏ ơ ườ đàn ông b th ng đ ch y tìm n i trú n kh i b o l c, hay chúng ta sẽ truyị ươ ể ạ ơ ẩ ỏ ạ ự đu i nh ng tên c p? Li u ng i đàn ông b th ng có k t c c tr thànhổ ữ ướ ệ ườ ị ươ ế ụ ở

ng i bi n minh cho các chia rẽ không th hàn g n, s th tàn nh n c aườ ệ ể ắ ự ờ ơ ẫ ủ chúng ta, các xung đ t n i b c a chúng ta hay không?ộ ộ ộ ủ

73.Sau đó, d ngôn yêu c u chúng ta xem xét kỹ h n nh ng ng i qua đ ng.ụ ầ ơ ữ ườ ườ S th lo l ng khi n h b c qua phía bên kia đ ng – b t k là vô t i hayự ờ ơ ắ ế ọ ướ ườ ấ ể ộ không, b t k là do khinh b hay ch là do l đ nh – khi n th y t t và th yấ ể ỉ ỉ ơ ễ ế ầ ư ế ầ Lêvi tr thành m t hình nh ph n chi u đáng bu n kho ng cách ngày càngở ộ ả ả ế ồ ả l n gi a chúng ta và th gi i xung quanh. Có nhi u cách đ b c qua m tớ ữ ế ớ ề ể ướ ở ộ kho ng cách an toàn: chúng ta có th rút vào chính mình, ph t l ng i khác,ả ể ớ ờ ườ ho c th v i c nh ng c a h . Ho c ch đ n gi n nhìn đi n i khác, nh ặ ờ ơ ớ ả ộ ủ ọ ặ ỉ ơ ả ơ ư ở m t s qu c gia, ho c m t s khu v c c a h , có s khinh mi t đ i v i ng iộ ố ố ặ ộ ố ự ủ ọ ự ệ ố ớ ườ nghèo và văn hóa c a h , và ng i ta nhìn đi ch khác, nh th m t kủ ọ ườ ỗ ư ể ộ ế ho ch phát tri n đ c nh p t bên ngoài sẽ đ y lui h . Đây là cách m t sạ ể ượ ậ ừ ẩ ọ ộ ố ng i bi n minh cho s th c a h : ng i nghèo, nh ng ng i mà nh ngườ ệ ự ờ ơ ủ ọ ườ ữ ườ ữ l i c u xin giúp đ có th ch m đ n trái tim c a h , đ n gi n không hi nờ ầ ỡ ể ạ ế ủ ọ ơ ả ệ h u. Ng i nghèo n m ngoài ph m vi quan tâm c a h .ữ ườ ằ ạ ủ ọ

74.V nh ng ng i qua đ ng, ta th y m t chi ti t n i b t: h là ng i tônề ữ ườ ườ ấ ộ ế ổ ậ ọ ườ giáo, t n tâm th ph ng Chúa: m t t t và m t th y Lêvi. Không nên bậ ờ ượ ộ ư ế ộ ầ ỏ qua chi ti t này. Nó cho th y ni m tin vào Thiên Chúa và s th ph ngế ấ ề ự ờ ượ Thiên Chúa không đ đ b o đ m r ng chúng ta đang th c s s ng đ p lòngủ ể ả ả ằ ự ự ố ẹ Thiên Chúa. M t tín h u có th không chân th t đ i v i m i đi u đ c đ cộ ữ ể ậ ố ớ ọ ề ượ ứ tin c a h đòi h i n i h , nh ng v n nghĩ r ng h g n gũi v i Thiên Chúa vàủ ọ ỏ ơ ọ ư ẫ ằ ọ ầ ớ t t h n nh ng ng i khác. M t khác, có nh ng cách s ng đ c tin t o đi uố ơ ữ ườ ặ ữ ố ứ ạ ề ki n cho vi c c i m đ i v i ng i khác; và l i này m i b o đ m vi c c i mệ ệ ở ở ố ớ ườ ố ớ ả ả ệ ở ở đích th c đ i v i Thiên Chúa. Thánh Gioan Kim Kh u đã phát bi u đi u nàyự ố ớ ẩ ể ề m t cách s c c nh khi ngài thách th c các Kitô h u nghe ngài r ng: “anh chộ ắ ạ ứ ữ ằ ị em có mu n tôn vinh thân th c a Đ ng C u Th không? Đ ng khinh th ngố ể ủ ấ ứ ế ừ ườ nó khi nó tr n tru ng. Đ ng tôn vinh nó trong nhà th v i l ph c b ng l aầ ồ ừ ờ ớ ễ ụ ằ ụ trong khi bên ngoài nó tr n tru ng và tê cóng vì l nh”ở ầ ồ ạ [58]. Ngh ch lý thay,ị nh ng ng i cho mình là ng i không tin đôi khi có th th c hành ý mu nữ ườ ườ ể ự ố c a Thiên Chúa t t h n các tín h u.ủ ố ơ ữ

75.“K c p” th ng tìm đ ng minh bí m t nh ng ng i “đi ngang qua vàẻ ướ ườ ồ ậ ở ữ ườ nhìn đi h ng khác”. Có m t s t ng tác nào đó gi a nh ng k thao túng vàướ ộ ự ươ ữ ữ ẻ l a đ o xã h i, và nh ng ng i, trong khi t cho mình là nh ng ng i chừ ả ộ ữ ườ ự ữ ườ ỉ trích khách quan và vô t , nh ng th c ra s ng d a nh h th ng đó và các l iư ư ự ố ự ờ ệ ố ợ ích c a nó. Có m t s đ o đ c gi đáng bu n khi quy n đ c mi n t i ph m,ủ ộ ự ạ ứ ả ồ ề ặ ễ ộ ạ vi c s d ng các đ nh ch đ tr c l i cá nhân ho c t p đoàn, và nh ng tệ ử ụ ị ế ể ụ ợ ặ ậ ữ ệ n n khác d ng nh không th di t tr đ c, th ng đi kèm v i vi c chạ ườ ư ể ệ ừ ượ ườ ớ ệ ỉ trích không ng ng v đ m i chuy n, m t vi c không ng ng gieo r c nghiừ ề ủ ọ ệ ộ ệ ừ ắ ng d n đ n vi c m t lòng tin và nh m l n. Khi u n i cho r ng “m i s đ uờ ẫ ế ệ ấ ầ ẫ ế ạ ằ ọ ự ề đã đ v ” đ c tr l i b ng ch tr ng cho là “nó không th s a đ c” ho cổ ỡ ượ ả ờ ằ ủ ươ ể ử ượ ặ “tôi làm gì đ c?” Đi u này càng làm gia tăng s v m ng và tuy t v ng, vàượ ề ự ỡ ộ ệ ọ khó mà khuy n khích tinh th n liên đ i và qu ng đ i. D n sâu con ng i vàoế ầ ớ ả ạ ấ ườ

tuy t v ng khép l i m t vòng tròn hoàn toàn sai trái: đó là ngh trình c a n nệ ọ ạ ộ ị ủ ề đ c tài vô hình c a các quy n l i gi u m t đã giành đ c quy n làm ch cộ ủ ề ợ ấ ặ ượ ề ủ ả các tài nguyên l n kh năng suy nghĩ và bày t ý ki n.ẫ ả ỏ ế

76.Cu i cùng chúng ta hãy h ng v ng i đàn ông b th ng. Có nh ng lúcố ướ ề ườ ị ươ ữ chúng ta c m th y nh ông ta, b t n th ng n ng n và b b l i vả ấ ư ị ổ ươ ặ ề ị ỏ ạ ở ệ đ ng. Chúng ta cũng có th c m th y b t l c vì các đ nh ch c a chúng ta bườ ể ả ấ ấ ự ị ế ủ ị b bê và thi u tài nguyên, ho c ch đ n gi n ph c v l i ích c a m t thi uỏ ế ặ ỉ ơ ả ụ ụ ợ ủ ộ ể s , bên ngoài và bên trong. Th t v y, “xã h i toàn c u hóa th ng có m tố ậ ậ ộ ầ ườ ộ cách chuy n d ch cái nhìn m t cách tao nhã. D i chiêu bài chính xác vể ị ộ ướ ề chính tr hay h p th i th ng ý th c h , chúng ta ch nhìn nh ng ng i đauị ợ ờ ượ ứ ệ ỉ ữ ườ kh ch không ch m vào h . Chúng ta truy n hình tr c ti p các hình nh vổ ứ ạ ọ ề ự ế ả ề h , th m chí nói v h b ng nhi u uy n ng và đ y khoan dung bi uọ ậ ề ọ ằ ề ể ữ ầ ể ki n”ế [59].

Xu t phát l iấ ạ

77.M i ngày đ u mang đ n cho chúng ta m t c h i m i, m t kh năng m i.ỗ ề ế ộ ơ ộ ớ ộ ả ớ Chúng ta không nên mong đ i m i s t nh ng ng i cai tr chúng ta, vì đi uợ ọ ự ừ ữ ườ ị ề đó có tính con nít. Chúng ta có không gian c n thi t đ cùng ch u trách nhi mầ ế ể ị ệ trong vi c t o ra và áp d ng các ti n trình và thay đ i m i. Chúng ta hãyệ ạ ụ ế ổ ớ tham gia tích c c vào vi c đ i m i và h tr các xã h i đang g p khó khănự ệ ổ ớ ỗ ợ ộ ặ c a chúng ta. Hôm nay, chúng ta có c h i l n đ phát bi u tình huynh đủ ơ ộ ớ ể ể ệ b m sinh c a mình, tr thành nh ng ng i Samaritanô nhân h u, nh ngẩ ủ ở ữ ườ ậ ữ ng i gánh n i đau r c r i c a ng i khác thay vì xúi gi c lòng căm thù vàườ ỗ ắ ố ủ ườ ụ oán gi n l n h n. Gi ng nh ng i du hành tình c trong d ngôn, chúng taậ ớ ơ ố ư ườ ờ ụ ch c n có lòng mong mu n thu n túy và đ n gi n đ c là m t dân t c, m tỉ ầ ố ầ ơ ả ượ ộ ộ ộ c ng đ ng, không ng ng và không m t m i c g ng bao g m, hòa nh p vàộ ồ ừ ệ ỏ ố ắ ồ ậ nâng đ nh ng ng i v p ngã. Có th chúng ta th ng th y mình r i vào nãoỡ ữ ườ ấ ể ườ ấ ơ tr ng c a nh ng k b o l c, tham v ng m t cách mù quáng, nh ng k gieoạ ủ ữ ẻ ạ ự ọ ộ ữ ẻ r c ng v c và d i trá. Có th nh ng ng i khác c ti p t c coi chính trắ ờ ự ố ể ữ ườ ứ ế ụ ị ho c kinh t nh m t đ u tr ng cho nh ng cu c ch i quy n l c c a h . Vặ ế ư ộ ấ ườ ữ ộ ơ ề ự ủ ọ ề ph n mình, chúng ta hãy c vũ đi u t t và đ t mình ph c v nó.ầ ổ ề ố ặ ụ ụ

78.Chúng ta có th b t đ u t bên d i và tùy t ng tr ng h p, hành đ ng ể ắ ầ ừ ướ ừ ườ ợ ộ ở các bình di n c th nh t và có tính đ a ph ng, và, sau đó m r ng đ nệ ụ ể ấ ị ươ ở ộ ế nh ng vùng xa xôi nh t c a đ t n c và th gi i c a chúng ta, v i cùng sữ ấ ủ ấ ướ ế ớ ủ ớ ự quan tâm và chăm sóc mà ng i Samaritanô đã bi u l v i t ng v t th ngườ ể ộ ớ ừ ế ươ c a ng i đàn ông b th ng. Chúng ta hãy tìm ki m ng i khác và đón nh nủ ườ ị ươ ế ườ ậ th gi i trong hi n tr ng c a có, mà không s đau đ n hay c m th c b t c p,ế ớ ệ ạ ủ ợ ớ ả ứ ấ ậ vì đó chúng ta sẽ khám phá ra t t c nh ng đi u t t lành mà Thiên Chúa đãở ấ ả ữ ề ố gieo tr ng vào lòng con ng i. Nh ng khó khăn t ng ch ng nh quá s c l iồ ườ ữ ưở ừ ư ứ ạ là c h i đ phát tri n, ch không ph i là lý do bào ch a cho m t s nh nơ ộ ể ể ứ ả ữ ộ ự ẫ nh c rũ ch có th d n đ n s ph c tùng. Tuy nhiên, chúng ta đ ng làmụ ủ ỉ ể ẫ ế ự ụ ừ

đi u này m t mình, v i t cách cá nhân. Ng i Samaritanô đã phát hi n đ cề ộ ớ ư ườ ệ ượ m t ng i ch quán vui lòng chăm sóc ng i đàn ông; chúng ta cũng đ cộ ườ ủ ườ ượ kêu g i đoàn k t nh m t gia đình m nh h n t ng s các thành viên cá thọ ế ư ộ ạ ơ ổ ố ể nh m n. Vì “toàn th l n h n b ph n, nh ng nó cũng l n h n t ng s cácỏ ọ ể ớ ơ ộ ậ ư ớ ơ ổ ố b ph n c a nó”ộ ậ ủ [60]. Chúng ta hãy t b óc nh nhen và oán gi n c a cu cừ ỏ ỏ ậ ủ ộ chi n n i b vô b và không ng ng đ i kháng. Chúng ta hãy ng ng vi cế ộ ộ ổ ừ ố ư ệ th ng h i mình đ th a nh n t i ác, s th , các d i trá c a mình. S đ nươ ạ ể ừ ậ ộ ự ờ ơ ố ủ ự ề bù và hòa gi i sẽ mang l i cho chúng ta cu c s ng m i và gi i thoát chúng taả ạ ộ ố ớ ả kh i s s hãi.ỏ ự ợ

79.Ng i Samaritanô, ng i đã d ng l i d c đ ng, đã lên đ ng mà không hườ ườ ừ ạ ọ ườ ườ ề mong đ i đ c công nh n hay bi t n. N l c giúp đ m t ng i khác c aợ ượ ậ ế ơ ỗ ự ỡ ộ ườ ủ ông đã mang l i cho ông m t s hài lòng to l n trong cu c s ng và tr c m tạ ộ ự ớ ộ ố ướ ặ Thiên Chúa c a ông, và do đó tr thành m t nghĩa v . T t c chúng ta đ u cóủ ở ộ ụ ấ ả ề trách nhi m đ i v i nh ng ng i b th ng, nh ng ng i c a dân t c chúngệ ố ớ ữ ườ ị ươ ữ ườ ủ ộ ta và c a m i dân t c trên trái đ t. Chúng ta hãy quan tâm đ n nhu c u c aủ ọ ộ ấ ế ầ ủ m i ng i nam và ng i n , ng i tr và ng i già, v i cùng m t tinh th nọ ườ ườ ữ ườ ẻ ườ ớ ộ ầ chăm sóc và g n gũi huynh đ t ng lên đ c đi m cho ng i Samaritanô nhânầ ệ ừ ặ ể ườ h u.ậ

Ng i thân c n không có biên gi iườ ậ ớ

80.Đ c Giêsu k d ngôn Ng i Samaritanô nhân h u đ tr l i cho câu h i: Aiứ ể ụ ườ ậ ể ả ờ ỏ là ng i thân c n c a tôi? Ch “ng i thân c n”, trong xã h i th i Đ c Giêsu,ườ ậ ủ ữ ườ ậ ộ ờ ứ th ng có nghĩa là nh ng ng i g n chúng ta nh t. Ng i ta c m th y sườ ữ ườ ầ ấ ườ ả ấ ự giúp đ ch y u nên đ c dành cho nh ng ng i thu c nhóm và ch ng t cỡ ủ ế ượ ữ ườ ộ ủ ộ riêng c a mình. Đ i v i m t s ng i Do Thái th i đó, ng i Samaritanô bủ ố ớ ộ ố ườ ờ ườ ị coi th ng, b coi là không thanh s ch. H không n m trong s nh ng ng iườ ị ạ ọ ằ ố ữ ườ ph i giúp đ . Đ c Giêsu, b n thân là m t ng i Do Thái, hoàn toàn bi n đ iả ỡ ứ ả ộ ườ ế ổ cách ti p c n này. Ng i yêu c u chúng ta không nên quy t đ nh xem ai làế ậ ườ ầ ế ị ng i đ g n gũi đ tr thành ng i thân c n c a chúng ta, mà đúng h nườ ủ ầ ể ở ườ ậ ủ ơ chính chúng ta ph i tr thành ng i thân c n cho m i ng i.ả ở ườ ậ ọ ườ

81.Đ c Giêsu yêu c u chúng ta hi n di n v i nh ng ng i c n giúp đ , b t kứ ầ ệ ệ ớ ữ ườ ầ ỡ ấ ể h có thu c nhóm xã h i c a chúng ta hay không. Trong tr ng h p này,ọ ộ ộ ủ ườ ợ ng i Samaritanô tr thành hàng xóm c a ng i Giuđê b th ng. B ng cáchườ ở ủ ườ ị ươ ằ ti p c n và làm cho mình hi n di n, ông đã v t qua m i rào c n v văn hóaế ậ ệ ệ ượ ọ ả ề và l ch s . Đ c Giêsu k t thúc d ngôn b ng câu: “Ông hãy đi, và cũng hãy làmị ử ứ ế ụ ằ nh v y” (ư ậ Lc10,37). Nói cách khác, Ng i thách th c chúng ta g t b m i dườ ứ ạ ỏ ọ ị bi t và, đ ng tr c đau kh , s n sàng đ n g n ng i khác mà không c nệ ứ ướ ổ ẵ ế ầ ườ ầ th c m c. Tôi không nên nói tôi có ng i thân c n đ giúp đ , mà b n thânắ ắ ườ ậ ể ỡ ả tôi ph i là ng i thân c n cho ng i khác.ả ườ ậ ườ

82.Tuy nhiên, d ngôn này có làm ta b i r i, vì Đ c Giêsu nói r ng ng i bụ ố ố ứ ằ ườ ị th ng là ng i Giuđê, trong khi ng i d ng l i và giúp đ ông ta là ng iươ ườ ườ ừ ạ ỡ ườ

Samaria. Chi ti t này khá có ý nghĩa đ i v i s suy g m c a chúng ta v m tế ố ớ ự ẫ ủ ề ộ tình yêu bao g m m i ng i. Ng i Samaria s ng trong m t khu v c th cồ ọ ườ ườ ố ộ ự ự hành các nghi l ngo i giáo. Đ i v i ng i Do Thái, đi u này khi n h trễ ạ ố ớ ườ ề ế ọ ở nên ô u , đáng ghét và nguy hi m. Th c th , m t b n văn c Do Thái đ c pế ể ự ế ộ ả ổ ề ậ đ n các qu c gia b ghét b , khi nói v Samaria, th m chí “ch ng ph i là m tế ố ị ỏ ề ậ ẳ ả ộ dân” (Hc50,25); b n văn đó cũng nh c t i “đám dân ngu xu n vùngả ắ ớ ẩ ở Sikhem” (Hc 50,26).

83.Đi u này gi i thích t i sao m t ph n Samaria, khi đ c Đ c Giêsu xin u ngề ả ạ ộ ụ ữ ượ ứ ố n c, đã tr l i c c l c: “Làm sao mà ông, m t ng i Do Thái, l i xin n cướ ả ờ ộ ố ộ ườ ạ ướ u ng c a tôi, m t ph n Samaria?” (ố ủ ộ ụ ữ Ga4,9). L i bu c t i xúc ph m nh t màờ ộ ộ ạ ấ nh ng ai tìm cách làm m t uy tín c a Đ c Giêsu có th đ a ra là Ng i bữ ấ ủ ứ ể ư ườ ị “q y ám” và là “ng i Samaritanô” (ủ ườ Ga8,48). Vì v y, cu c g p g lòng th ngậ ộ ặ ỡ ươ xót này gi a m t ng i Samaritanô và m t ng i Do Thái có tính kích thích;ữ ộ ườ ộ ườ nó không ch a ch cho s thao túng ý th c h và thách th c chúng ta mừ ỗ ự ứ ệ ứ ở r ng biên gi i c a chúng ta. Nó mang l i m t chi u kích ph quát cho n g iộ ớ ủ ạ ộ ề ổ ơ ọ yêu th ng c a chúng ta, m t chi u kích v t quá m i đ nh ki n, m i ràoươ ủ ộ ề ượ ọ ị ế ọ c n l ch s và văn hóa, m i quy n l i nh nh t.ả ị ử ọ ề ợ ỏ ặ

L i kêu xin c a ng i khách lờ ủ ườ ạ

84.Cu i cùng, tôi xin l u ý r ng trong m t đo n khác c a Tin M ng, Đ c Giêsuố ư ằ ộ ạ ủ ừ ứ nói: “Ta là khách l , các ng i đã ti p r c” (ạ ươ ế ướ Mt25,35). Đ c Giêsu có th nóiứ ể nh ng l i đó vì Ng i có t m lòng r ng m , nh y c m đ i v i các khó khănữ ờ ườ ấ ộ ở ạ ả ố ớ c a ng i khác. Thánh Phaolô thúc gi c chúng ta hãy “vui v i ng i vui, khócủ ườ ụ ớ ườ v i ng i khóc” (ớ ườ Rm 12,15). Khi trái tim chúng ta làm đ c đi u này, chúngượ ề có kh năng đ ng nh t v i nh ng ng i khác mà không c n lo l ng v vi cả ồ ấ ớ ữ ườ ầ ắ ề ệ h sinh ra ho c phát xu t t đâu. Trong khi đó, chúng ta c m nghi m đ cọ ặ ấ ừ ả ệ ượ tha nhân nh th là “ng i anh em c t nh c c a chính mình” (ư ể ườ ố ụ ủ Is 58,7).

85.Đ i v i các Kitô h u, l i c a Đ c Giêsu còn có m t chi u kích siêu vi t khácố ớ ữ ờ ủ ứ ộ ề ệ n a;ữ  chúng hàm ý nh n ra chính Đ c Kitô n i t ng ng i anh ch em b bậ ứ ơ ừ ườ ị ị ỏ r i ho c b lo i tr (x.ơ ặ ị ạ ừ  Mt25,40.45). Đ c tin có năng l c vô h n trong vi cứ ự ạ ệ truy n c m h ng và duy trì lòng tôn tr ng c a chúng ta đ i v i ng i khác,ề ả ứ ọ ủ ố ớ ườ vì các tín h u bi t r ng Thiên Chúa yêu m i ng i nam n b ng m t tình yêuữ ế ằ ọ ườ ữ ằ ộ vô h n và “do đó ban cho nhân lo i ph m giá vô h n”ạ ạ ẩ ạ [61]. Chúng ta cũng tin r ng Đ c Kitô đã đ máu mình vì m i ng i chúng ta và không ai n m ngoàiằ ứ ổ ỗ ườ ằ ph m vi tình yêu ph quát c a Ng i. N u chúng ta đi đ n ngu n g c cu iạ ổ ủ ườ ế ế ồ ố ố cùng c a tình yêu đó, m t tình yêu v n là chính s s ng c a Thiên Chúa Baủ ộ ố ự ố ủ Ngôi, chúng ta sẽ g p g n i c ng đoàn Ba Ngôi Thiên Chúa chính là c iặ ỡ ơ ộ ộ ngu n và khuôn m u hoàn h o c a m i đ i s ng xã h i. Th n h c ti p t cồ ẫ ả ủ ọ ờ ố ộ ầ ọ ế ụ đ c phong phú hóa b i s suy t c a nó v chân lý vĩ đ i này.ượ ở ự ư ủ ề ạ

86.Đôi khi tôi t h i t i sao, d i ánh sáng c a đi u này, ph i m t quá nhi uự ỏ ạ ướ ủ ề ả ấ ề th i gian đ Giáo h i có th d t khoát lên án ch đ nô l và các hình th cờ ể ộ ể ứ ế ộ ệ ứ

b o l c khác nhau. Ngày nay, v i n n linh đ o và th n h c phát tri n c aạ ự ớ ề ạ ầ ọ ể ủ chúng ta, chúng ta không có lý do gì đ bào ch a. Tuy nhiên, v n có nh ngể ữ ẫ ữ ng i d ng nh c m th y đ c khuy n khích ho c ít nh t đ c đ c tinườ ườ ư ả ấ ượ ế ặ ấ ượ ứ cho phép ng h hàng lo t các ch nghĩa duy dân t c đ y h p hòi và b o l c,ủ ộ ạ ủ ộ ầ ẹ ạ ự bài ngo i và khinh mi t, và th m chí c vi c ng c đãi nh ng ng i khácạ ệ ậ ả ệ ượ ữ ườ bi t. Đ c tin, và ch nghĩa nhân b n đ c đ c tin truy n c m h ng, ph i duyệ ứ ủ ả ượ ứ ề ả ứ ả trì m t c m th c có phê phán khi đ ng tr c nh ng khuynh h ng này, vàộ ả ứ ứ ướ ữ ướ đ a ra ph n ng ngay l p t c b t c khi nào chúng xu t đ u l di n. Vì th ,ư ả ứ ậ ứ ấ ứ ấ ầ ộ ệ ế đi u quan tr ng là vi c d y giáo lý và thuy t gi ng ph i nói m t cách tr cề ọ ệ ạ ế ả ả ộ ự ti p và rõ ràng h n v ý nghĩa xã h i c a hi n sinh, chi u kích huynh đ c aế ơ ề ộ ủ ệ ề ệ ủ linh đ o, ni m xác tín c a chúng ta v ph m giá b t kh chuy n nh ng c aạ ề ủ ề ẩ ấ ả ể ượ ủ m i con ng i, và các lý do khi n chúng ta yêu th ng và đón nh n t t cỗ ườ ế ươ ậ ấ ả các anh ch em c a mình.ị ủ

CH NG 3: V CH RA VÀ PHÁT TRI N M T TH GI I C I M H NƯƠ Ạ Ể Ộ Ế Ớ Ở Ở Ơ

87.M t con ng i đ c t o ra theo cách mà h không nh n ra chính mình,ộ ườ ượ ạ ọ ậ không phát tri n và không th tìm th y s hoàn thi n c a mình “n u đóể ể ấ ự ệ ủ ế không ph i là s chân thành hi n thân vì tha nhân”ả ự ế [62]. H cũng không thọ ể nh n bi t đ y đ v b n thân mình n u không bi t g p g tha nhân: “Tôi chậ ế ầ ủ ề ả ế ế ặ ỡ ỉ th c s t ng giao cách hi u qu v i chính mình trong ch ng m c bi tự ự ươ ệ ả ớ ừ ự ế t ng giao v i ng i khác”ươ ớ ườ [63]. Không ai có th kinh nghi m v đ p th c sể ệ ẻ ẹ ự ự c a đ i s ng n u không liên h v i ng i khác, n u không có nh ng khuônủ ờ ố ế ệ ớ ườ ế ữ m t th c s đ yêu th ng. Đây là m t ph n c a m u nhi m hi n sinh đíchặ ự ự ể ươ ộ ầ ủ ầ ệ ệ th c c a con ng i. “S s ng hi n h u ch có m t s g n bó, hi p thông,ự ủ ườ ự ố ệ ữ ở ỗ ộ ự ắ ệ huynh đ ; và s s ng m nh h n s ch t khi nó đ c xây d ng trên nh ngệ ự ố ạ ơ ự ế ượ ự ữ t ng quan th c s và nh ng ràng bu c v lòng trung tín. Trái l i, không cóươ ự ự ữ ộ ề ạ s s ng khi chúng ta t nh n mình đ y đ n i chính mình, và s ng nhự ố ự ậ ầ ủ ơ ố ư nh ng c đ o: v i nh ng thái đ này, s ch t sẽ th ng tr ”ữ ố ả ớ ữ ộ ự ế ố ị [64].

Hãy ra kh i chính mìnhỏ

88.Trong th m sâu m i trái tim, tình yêu t o ra m i liên k t và m r ng s hi nẳ ỗ ạ ố ế ở ộ ự ệ h u, vì nó kéo ng i ta ra kh i chính mình đ h ng t i tha nhânữ ườ ỏ ể ướ ớ [65]. Đ cượ t o ra vì tình yêu, trong m i chúng ta đ u có “m t quy lu t ạ ỗ ề ộ ậ xu t th nấ ầ [ekstasis]: là ‘đi ra kh i chính mình’ đ tìm th y h u th c a mình m t cáchỏ ể ấ ữ ể ủ ộ viên mãn h n n i tha nhân”ơ ơ [66]. Vì th , “trong m i tr ng h p, con ng iế ọ ườ ợ ườ ph i th c hi n s d n thân này, đó là hãy ra kh i chính mình”ả ự ệ ự ấ ỏ [67].

89.Nh ng tôi không th thu g n cu c s ng c a mình vào m i liên h ch v i m tư ể ọ ộ ố ủ ố ệ ỉ ớ ộ nhóm nh , th m chí không ph i ch là gia đình c a mình mà thôi, b i vìỏ ậ ả ỉ ủ ở không th hi u b n thân mình n u không có nh ng m i quan h r ng l nể ể ả ế ữ ố ệ ộ ớ h n, không ch m i liên h hi n t i mà còn là m i liên h đã có tr c và đãơ ỉ ố ệ ệ ạ ố ệ ướ

đ nh hình nên tôi xuyên su t cu c đ i tôi. M i liên h c a tôi v i m t ng iị ố ộ ờ ố ệ ủ ớ ộ ườ mà tôi trân tr ng không th b qua r ng, ng i đó không ch s ng b ng m iọ ể ỏ ằ ườ ỉ ố ằ ố liên h c a ng i y v i tôi, cũng nh tôi không s ng ch vì liên quan đ nệ ủ ườ ấ ớ ư ố ỉ ế ng i đó mà thôi. Các m i liên h c a chúng ta, n u lành m nh và chân th c,ườ ố ệ ủ ế ạ ự sẽ m ra cho chúng ta t i nh ng ng i khác, nh ng ng i giúp chúng ta thêmở ớ ữ ườ ữ ườ tri n n và thêm phong phú cho chúng ta. Ý th c xã h i cao quý nh t ngàyể ở ứ ộ ấ nay cũng d dàng b xóa b nh m có l i cho nh ng ràng bu c ích k , m t ýễ ị ỏ ằ ợ ữ ộ ỷ ộ th c v n khuy n khích s xu t hi n c a các m i liên h b n ch t. Thay vàoứ ố ế ự ấ ệ ủ ố ệ ề ặ đó, tình yêu đích th c sẽ giúp phát tri n, và nh ng hình th c tình b n cao quýự ể ữ ứ ạ nh t s ng trong trái tim cho phép b n thân đ c hoàn thi n.ấ ố ả ượ ệ  M i quan hố ệ c a đôi l a và tình b n đ c đ nh h ng đ m r ng trái tim ra xung quanhủ ứ ạ ượ ị ướ ể ở ộ chúng ta, giúp chúng ta có th ra kh i chính mình đ chào đón m i ng i.ể ỏ ể ọ ườ  Các nhóm khép kín và các c p v ch ng t cho mình là cái “chúng tôi” đ i l p v iặ ợ ồ ự ố ậ ớ toàn th gi i, th ng là nh ng hình th c lý t ng hóa c a s ích k và chế ớ ườ ữ ứ ưở ủ ự ỷ ỉ nh m b o v b n thân mình mà thôi.ằ ả ệ ả

90.Không ph i ng u nhiên mà nhi u nhóm dân c nh s ng trong các vùng saả ẫ ề ư ỏ ố m c đã phát tri n kh năng r ng rãi đ chào đón nh ng ng i hành h ng,ạ ể ả ộ ể ữ ườ ươ do đó, là m t d u hi u m u m c v nghĩa v thiêng liêng c a lòng hi uộ ấ ệ ẫ ự ề ụ ủ ế khách. Các c ng đoàn đan tu t th i Trung c cũng đã th c hành nh th ,ộ ừ ờ ổ ự ư ế nh chúng ta th y trong Tu Lu t thánh ph Bi n Đ c. Dù bi t r ng đi u đóư ấ ậ ụ ể ứ ế ằ ề có th làm sao nhãng k lu t và s thinh l ng c a các đan vi n, nh ng thánhể ỷ ậ ự ặ ủ ệ ư Bi n Đ c v n nh n m nh r ng “v i ng i nghèo và khách hành h ng, taể ứ ẫ ấ ạ ằ ớ ườ ươ ph i h t s c ân c n đón ti p”ả ế ứ ầ ế [68]. Lòng hi u khách là m t cách c th đế ộ ụ ể ể đón nh n s thách đ và món quà t ng ch a đ ng trong m t cu c g p g v iậ ự ố ặ ứ ự ộ ộ ặ ỡ ớ nh ng ng i bên ngoài c ng đoàn c a mình. Các đan sĩ nh n ra r ng t t cữ ườ ộ ủ ậ ằ ấ ả nh ng giá tr mà h có th trau d i ph i đi kèm v i kh năng v t lên trênữ ị ọ ể ồ ả ớ ả ượ b n thân mình trong s c i m đ i v i ng i khác.ả ự ở ở ố ớ ườ

Giá tr đ c đáo c a tình yêu th ngị ộ ủ ươ

91.Con ng i có th phát tri n nh ng thái đ nh t đ nh mà h th hi n d iườ ể ể ữ ộ ấ ị ọ ể ệ ướ d ng các giá tr đ o đ c: m nh mẽ, ti t đ , chăm ch và các nhân đ c t ngạ ị ạ ứ ạ ế ộ ỉ ứ ươ t . Nh ng đ đ nh h ng m t cách th a đáng các hành vi c a các nhân đ cự ư ể ị ướ ộ ỏ ủ ứ luân lý khác nhau, cũng c n ph i xem xét m c đ nào chúng mang l i s năngầ ả ứ ộ ạ ự đ ng c i m và h p nh t đ i v i ng i khác. S năng đ ng này chính là lòngộ ở ở ợ ấ ố ớ ườ ự ộ bác ái mà Thiên Chúa đã ban cho. N u không có đ c ái, có lẽ chúng ta ch cóế ứ ỉ nh ng nhân đ c b ngoài, không có kh năng nâng đ cu c s ng chung. Doữ ứ ề ả ỡ ộ ố đó, thánh Tôma Aquinô đã có th nói, khi trích d n l i c a thánh Augustinôể ẫ ờ ủ r ng, tính khí c a m t ng i tham lam th m chí không có đ o đ cằ ủ ộ ườ ậ ạ ứ [69]. Về ph n mình, thánh Bônaventura gi i thích r ng, các nhân đ c khác, n u khôngầ ả ằ ứ ế có đ c ái, thì rõ ràng không chu toàn các gi i răn “theo cách mà Thiên Chúaứ ớ mu n chúng đ c chu toàn”ố ượ [70].

92.Đ nh cao tinh th n c a m t đ i ng i đ c đánh d u b ng tình yêu th ng,ỉ ầ ủ ộ ờ ườ ượ ấ ằ ươ là “tiêu chu n đ xác đ nh d t khoát v giá tr hay vô giá tr c a đ iẩ ể ị ứ ề ị ị ủ ờ ng i”ườ [71]. Tuy nhiên, m t s tín h u nghĩ r ng nó h vi c áp đ t ý th cộ ố ữ ằ ệ ở ệ ặ ứ h riêng c a h lên m i ng i khác, ho c vi c b o v s th t m t cách b oệ ủ ọ ọ ườ ặ ở ệ ả ệ ự ậ ộ ạ l c, ho c trong nh ng cu c bi u d ng s c m nh đ y n t ng. T t cự ặ ữ ộ ể ươ ứ ạ ầ ấ ượ ấ ả chúng ta, trong t cách tín h u, c n ph i nhìn nh n r ng tình yêu chi m v tríư ữ ầ ả ậ ằ ế ị hàng đ u: tình yêu không bao gi đ c đ t vào th nguy c , và nguyc l nầ ờ ượ ặ ế ơ ơ ớ nh t chính là vi c không yêu th ng (x. ấ ệ ươ 1Cr 13,1-13).

93.Thánh Tôma Aquinô đã tìm cách mô t tình yêu mà n thánh Thiên Chúa v nả ơ ố làm cho kh h u nh m t chuy n đ ng d n chúng ta t p trung chú ý vàoả ữ ư ộ ể ộ ẫ ậ m t ng i khác, b ng cách “coi ng i nh hi p nh t nên m t v i chính mìnhộ ườ ằ ườ ư ệ ấ ộ ớ v y”ậ [72]. Tình c m c a chúng ta dành cho ng i khác khi n chúng ta t doả ủ ườ ế ự khao khát tìm ki m đi u t t đ p cho h m t cách nh ng không. T t cế ề ố ẹ ọ ộ ư ấ ả nh ng đi u này b t ngu n t c m th c quý m n, bi t đánh giá cao giá trữ ề ắ ồ ừ ả ứ ế ế ị c a ng i khác. Cu i cùng, đó chính là ý t ng đ ng đ ng sau ch “bác ái”:ủ ườ ố ưở ứ ằ ữ nh ng ng i đ c yêu r t “đ t giá” đ i v i tôi; nghĩa là “h đ c đ nh giáữ ườ ượ ấ ắ ố ớ ọ ượ ị r t cao”ấ [73]. Và “tình yêu nh đó m t ng i nào đó tr nên đ p lòng (grata)ờ ộ ườ ở ẹ m t ng i khác là lý do t i sao ng i khác này trao cho h m t th gì đó m tộ ườ ạ ườ ọ ộ ứ ộ cách nh ng không (gratis)”ư [74].

94.V y thì tình yêu không ch là m t chu i các hành đ ng nhân t . Nh ng hànhậ ỉ ộ ỗ ộ ừ ữ đ ng này có ngu n g c t s k t h p ngày càng h ng t i nh ng ng iộ ồ ố ừ ự ế ợ ướ ớ ữ ườ khác, coi h có giá tr , x ng đáng, đ p lòng và đ p đẽ b t ch p dáng v th lýọ ị ứ ẹ ẹ ấ ấ ẻ ể hay đ o đ c c a h . Tình yêu c a chúng ta đ i v i ng i khác, đ i v i conạ ứ ủ ọ ủ ố ớ ườ ố ớ ng i hi n th c c a h , thúc đ y chúng ta tìm ki m đi u t t nh t cho cu cườ ệ ự ủ ọ ẩ ế ề ố ấ ộ s ng c a h . Ch b ng cách nuôi d ng cách liên h v i nhau này, chúng taố ủ ọ ỉ ằ ưỡ ệ ớ m i t o ra m t tình b n xã h i không lo i tr ai và m t tình huynh đ c iớ ạ ộ ạ ộ ạ ừ ộ ệ ở m chào đón m i ng i.ở ọ ườ

Tình yêu th ng r ng m h nươ ộ ở ơ

95.Tình yêu, sau cùng, thúc đ y chúng ta ti n t i s hi p thông ph quát. Khôngẩ ế ớ ự ệ ổ ai có th tr ng thành ho c tìm th y s viên mãn b ng cách t cô l p mình.ể ưở ặ ấ ự ằ ự ậ T b n ch t c a nó, tình yêu đòi m t tính c i m ngày m t tăng ti n, m tự ả ấ ủ ộ ở ở ộ ế ộ kh năng l n h n đón nh n ng i khác, trong cu c phiêu l u liên t c, m tả ớ ơ ậ ườ ộ ư ụ ộ cu c phiêu l u h ng m i vùng ngo i vi t i m t c m th c th c s thu c vộ ư ướ ọ ạ ớ ộ ả ứ ự ự ộ ề nhau. Đ c Giêsu t ng nói v i chúng ta r ng: “T t c anh em đ u là anh emứ ừ ớ ằ ấ ả ề v i nhau” (ớ Mt23,8).

96.Nhu c u ph i v t qua các gi i h n c a chính chúng ta cũng áp d ng vào cácầ ả ượ ớ ạ ủ ụ khu v c và qu c gia khác nhau. Th t v y, “s l ng ngày càng gia tăng cácự ố ậ ậ ố ượ n i k t qua l i và truy n thông trong th gi i ngày nay khi n chúng ta ý th cố ế ạ ề ế ớ ế ứ m nh mẽ đ c tính th ng nh t và v n m nh chung c a các qu c gia. Trongạ ượ ố ấ ậ ệ ủ ố nh ng bi n đ ng c a l ch s , cũng nh trong s đa d ng c a các dân t c, xãữ ế ộ ủ ị ử ư ự ạ ủ ộ

h i và các n n văn hóa, chúng ta th y n g i đã gieo vào lòng đ hình thànhộ ề ấ ơ ọ ể m t c ng đ ng g m nh ng ng i anh em đón nh n nhau, chăm sóc l nộ ộ ồ ồ ữ ườ ậ ẫ nhau”[75].

Các xã h i c i m g n k t m i ng iộ ở ở ắ ế ọ ườ

97.Có nh ng vùng ngo i biên g n v i chúng ta, trung tâm c a m t thành ph ,ữ ạ ầ ớ ở ủ ộ ố ho c trong chính gia đình mình.ặ  Ngoài ra còn có m t khía c nh c a tình yêuộ ạ ủ r ng m ph quát không ph i là đ a lý mà là s hi n h u.ộ ở ổ ả ị ự ệ ữ  Đó là kh năngả hàng ngày đ m r ng vòng k t n i c a tôi, ti p c n nh ng ng i mà tôiể ở ộ ế ố ủ ế ậ ữ ườ không t d ng coi là m t ph n trong tâm đi m quan tâm c a tôi, ngay c khiự ư ộ ầ ể ủ ả h g n tôi.ọ ở ầ  M t khác, m i anh ch em b xã h i c a tôi làm đau kh , b r iặ ỗ ị ị ộ ủ ổ ỏ ơ ho c làm ng , đ u là nh ng ng i xa l hi n sinh, ngay c khi h sinh ra trênặ ơ ề ữ ườ ạ ệ ả ọ cùng m t quê h ng đ t n c.ộ ươ ấ ướ  H có th là m t công dân v i t t c các gi yọ ể ộ ớ ấ ả ấ t , nh ng h b đ i x nh m t ng i ngo i ki u ngay trên chính quê h ngờ ư ọ ị ố ử ư ộ ườ ạ ề ươ c a mình.ủ  S phân bi t ch ng t c chính là m t lo i virus d dàng đ t bi n,ự ệ ủ ộ ộ ạ ễ ộ ế và thay vì bi n m t, thì nó ch b n núp và ch đ i tái xu t hi n.ế ấ ỉ ị ẩ ờ ợ ấ ệ

98.Tôi mu n đ c p đ n m t s “ng i l u vong gi u m t” b coi nh nh ngố ề ậ ế ộ ố ườ ư ấ ặ ị ư ữ v t th l trong xã h iậ ể ạ ộ [76]. Nhi u ng i khuy t t t “c m th y h hi n h uề ườ ế ậ ả ấ ọ ệ ữ mà không thu c v ai và không tham gia vào đâu c ”. V n còn nhi u ng iộ ề ả ẫ ề ườ khác n a “b ngăn c n quy n công dân đ y đ ”. M i quan tâm c a chúng taữ ị ả ề ầ ủ ố ủ không ph i ch chăm sóc h mà còn b o đ m đ h “tham gia tích c c vàoả ỉ ọ ả ả ể ọ ự c ng đ ng dân s và Giáo h i. Đó là m t ti n trình đòi h i và th m chí đ yộ ồ ự ộ ộ ế ỏ ậ ầ gian nan, sẽ ngày càng góp ph n hình thành ý th c nhìn nh n m i cá nhân làầ ứ ậ ỗ m t con ng i duy nh t, không th thay th ”. Tôi cũng đang nghĩ đ nộ ườ ấ ể ế ế “nh ng ng i cao niên, đ c bi t là vì khuy t t t, đôi khi b coi là m t gánhữ ườ ặ ệ ế ậ ị ộ n ng”.ặ  Tuy nhiên, m i ng i trong s h có th “đóng góp cách đ c đáo choỗ ườ ố ọ ể ộ l i ích chung qua nh ng câu chuy n đáng chú ý v cu c s ng c a h ”.ợ ữ ệ ề ộ ố ủ ọ  Tôi xin nh n m nh r ng, chúng ta ph i có “can đ m đ lên ti ng cho nh ng ng i bấ ạ ằ ả ả ể ế ữ ườ ị phân bi t đ i x vì khuy t t t c a h , b i vì, th t không may, m t s qu cệ ố ử ế ậ ủ ọ ở ậ ở ộ ố ố gia, ngày nay v n còn khó khăn đ công nh n h là ng i c a ph m giá bìnhẫ ể ậ ọ ườ ủ ẩ đ ng”ẳ [77].

Nh ng hi u bi t ch a đ y đ v tình yêu ph quátữ ể ế ư ầ ủ ề ổ

99.Tình yêu v t ra ngoài biên gi i là c s mà chúng ta g i là “tình b n xã h i”ượ ớ ơ ở ọ ạ ộ m i thành ph và m i qu c gia.ở ọ ố ở ọ ố  Khi nó là chân chính, tình b n xã h i nàyạ ộ

trong m t xã h i là đi u ki n đ có th có m t s c i m ph quát th cộ ộ ề ệ ể ể ộ ự ở ở ổ ự s .ự  Đây không ph i là ch nghĩa ph quát sai l m c a nh ng ng i c n ph iả ủ ổ ầ ủ ữ ườ ầ ả đi du l ch liên t c vì h không th bao dung và không yêu th ng đ ng bàoị ụ ọ ể ươ ồ c a mình.ủ  B t c ai nhìn dân t c c a mình v i s khinh th ng có xu h ngấ ứ ộ ủ ớ ự ườ ướ t o ra trong xã h i nh ng h ng ng i h ng nh t và h ng hai, nh ng ng iạ ộ ữ ạ ườ ạ ấ ạ ữ ườ

có ph m giá cao h n ho c kém h n, nh ng ng i đ c h ng nhi u quy nẩ ơ ặ ơ ữ ườ ượ ưở ề ề h n ho c ít h n. B ng cách này, h ph nh n ch đ ng dành cho t t c m iơ ặ ơ ằ ọ ủ ậ ỗ ứ ấ ả ọ ng i.ườ

100. Ch c ch n, tôi không đ ngh m t ch nghĩa ph quát đ c đoán vàắ ắ ề ị ộ ủ ổ ộ tr u t ng, đ c nghĩ ra ho c lên k ho ch b i m t nhóm nh và đ c trìnhừ ượ ượ ặ ế ạ ở ộ ỏ ượ bày nh m t lý t ng nh m m c đích san b ng, th ng tr và c p bóc. Th cư ộ ưở ằ ụ ằ ố ị ướ ự th , m t mô hình toàn c u hóa “ý th c nh m đ t t i s đ c d ng ch có m tế ộ ầ ứ ằ ạ ớ ự ộ ạ ỉ ộ chi u và tìm cách xóa b m i khác bi t và truy n th ng trong m t cu c m uề ỏ ọ ệ ề ố ộ ộ ư c u th ng nh t phi n di n… N u m t lo i toàn c u hóa nào đó có cao v ngầ ố ấ ế ệ ế ộ ạ ầ ọ san b ng m i ng i, nh th đây là m t trái c u, thì th toàn c u hóa y sẽằ ọ ườ ư ể ộ ầ ứ ầ ấ phá h y s phong phú cũng nh tính đ c thù c a m i con ng i và m i dânủ ự ư ặ ủ ỗ ườ ỗ t c”ộ [78]. Ch nghĩa ph quát sai l m này k t c c t c đo t c a th gi i cácủ ổ ầ ế ụ ướ ạ ủ ế ớ màu s c khác nhau, v đ p c a nó và, cu i cùng, nhân tính c a nó. Vì “t ngắ ẻ ẹ ủ ố ủ ươ lai không đ n s c; n u chúng ta can đ m, chúng ta có th chiêm ng m nóơ ắ ế ả ể ắ trong t t c v khác nhau và đa d ng c a nh ng gì m i cá nhân có d p c ngấ ả ẻ ạ ủ ữ ỗ ị ố hi n. Gia đình nhân lo i c a chúng ta c n h c h i bi t bao cách chung s ngế ạ ủ ầ ọ ỏ ế ố hòa thu n và bình an, nh ng không c n t t c chúng ta đ u gi ng y nhậ ư ầ ấ ả ề ố ư nhau!”[79].

V t qua m t th gi i c a “nh ng đ i tác”ượ ộ ế ớ ủ ữ ố

101. Bây gi chúng ta hãy l i v i d ngôn ng i Samaritanô nhân h u, vì dờ ạ ớ ụ ườ ậ ụ ngôn này v n còn nhi u đi u đ nói v i chúng ta.ẫ ề ề ể ớ  M t ng i b th ng n mộ ườ ị ươ ằ bên v đ ng. Các nhà ch c trách đi qua đ ng v i anh ta đã không chú ýệ ườ ứ ườ ớ đ n l i kêu g i tr nên thân thi t bên trong này, mà v ch c năng c a h , vế ờ ọ ở ế ề ứ ủ ọ ề v trí xã h i c a h , v m t ngh c b n trong xã h i.ị ộ ủ ọ ề ộ ề ơ ả ộ  H c m th y mìnhọ ả ấ quan tr ng đ i v i xã h i lúc này và s c p thi t c a h là vai trò mà h ph iọ ố ớ ộ ự ấ ế ủ ọ ọ ả th c hi n.ự ệ  Ng i đàn ông b th ng và b b r i trên đ ng là m t s x u hườ ị ươ ị ỏ ơ ườ ộ ự ấ ổ cho d án này, m t tr ng i, và h n n a, anh ta không th c hi n b t kỳ ch cự ộ ở ạ ơ ữ ự ệ ấ ứ năng nào. Anh ta ch ng là gì c , anh ta không thu c m t nhóm n i ti ng, anhẳ ả ộ ộ ổ ế ta không có vai trò gì trong vi c xây d ng l ch s .ệ ự ị ử  Tuy nhiên, ng iườ Samaritanô hào phóng ch ng l i nh ng phân lo i h n h p này, m c dù anhố ạ ữ ạ ạ ẹ ặ ta không phù h p v i b t kỳ phân lo i nào trong s này và ch là m t ng iợ ớ ấ ạ ố ỉ ộ ườ xa l không có v trí c th trong xã h i.ạ ị ụ ể ộ  Vì v y, không có b t kỳ danh hi u vàậ ấ ệ b t kỳ kho n phí nào, ng i Samaritanô này có th gián đo n cu c hànhấ ả ườ ể ạ ộ trình c a mình, thay đ i k ho ch, s n sàng m ra tr c s ng c nhiên c aủ ổ ế ạ ẵ ở ướ ự ạ ủ ng i b th ng đang c n ông ta c u giúp.ườ ị ươ ầ ứ

102. Ngày nay, ph n ng đ i v i câu chuy n y h t nh th , trong m t thả ứ ố ớ ệ ệ ư ế ộ ế gi i liên t c ch ng ki n s xu t hi n và phát tri n c a nh ng nhóm xã h iớ ụ ứ ế ự ấ ệ ể ủ ữ ộ bám ri t vào m t danh tính ngăn cách h v i nh ng ng i khác, sẽ nh thế ộ ọ ớ ữ ườ ư ế nào? Nó sẽ nh h ng nh th nào đ n nh ng ng i t t ch c mình nh mả ưở ư ế ế ữ ườ ự ổ ứ ằ ngăn ch n b t c s hi n di n nào c a ng i n c ngoài, m t s hi n di nặ ấ ứ ự ệ ệ ủ ườ ướ ộ ự ệ ệ

có th đe d a danh tính và các c c u khép kín và t quy chi u c a h ? đó,ể ọ ơ ấ ự ế ủ ọ Ở ngay c kh năng ho t đ ng nh m t ng i hàng xóm cũng b lo i tr ;ả ả ạ ộ ư ộ ườ ị ạ ừ ng i ta ch là láng gi ng v i nh ng ng i ph c v m c đích c a h . Chườ ỉ ề ớ ữ ườ ụ ụ ụ ủ ọ ữ “thân c n” m t h t m i ý nghĩa; ch còn là “nh ng đ i tác” mà thôi, nh ngậ ấ ế ọ ỉ ữ ố ữ đ i tác theo đu i nh ng t l iố ổ ữ ư ợ [80].

T do, bình đ ng và tình huynh đự ẳ ệ

103. Tình huynh đ phát sinh không nh ng t m t b u khí tôn tr ng cácệ ữ ừ ộ ầ ọ quy n t do cá nhân, ho c th m chí t m t chính sách bình đ ng nào đóề ự ặ ậ ừ ộ ẳ đ c chính ph b o đ m. Tình huynh đ nh t thi t kêu g i m t đi u gì đóượ ủ ả ả ệ ấ ế ọ ộ ề l n lao h n, m t đi u, ng c l i, nâng cao t do và bình đ ng. Đi u gì x y raớ ơ ộ ề ượ ạ ự ẳ ề ả khi tình huynh đ không đ c vun đ p m t cách có ý th c, khi thi u ý chíệ ượ ắ ộ ứ ế chính tr c vũ nó qua vi c giáo d c tình huynh đ , qua đ i tho i và qua vi cị ổ ệ ụ ệ ố ạ ệ công nh n các giá tr c a tính h t ng và làm giàu l n nhau? Lúc đó, t doậ ị ủ ỗ ươ ẫ ự sẽ y u đi, do đó, càng tr thành m t đi u ki n đ s ng cô l p, hoàn toàn đ cế ở ộ ề ệ ể ố ậ ộ l p trong vi c thu c v ai hay thu c v đi u gì, ho c ch đ n gi n là chi mậ ệ ộ ề ộ ề ề ặ ỉ ơ ả ế h u ho c th h ng. Đi u này v n không h làm khô c n s phong phú c aữ ặ ụ ưở ề ẫ ề ạ ự ủ t do, m t t do tr c h t v n h ng chúng ta t i tình yêu.ự ộ ự ướ ế ố ướ ớ

104. Bình đ ng cũng không đ t đ c b ng m t tuyên ngôn tr u t ng choẳ ạ ượ ằ ộ ừ ượ r ng “t t c m i ng i nam và n đ u bình đ ng”. Thay vào đó, nó là k tằ ấ ả ọ ườ ữ ề ẳ ế qu c a s vun đ p tình huynh đ m t cách có ý th c và th n tr ng. Nh ngả ủ ự ắ ệ ộ ứ ậ ọ ữ ng i ch có kh năng làm “ng i đ ng h i đ ng thuy n” t o ra các th gi iườ ỉ ả ườ ồ ộ ồ ề ạ ế ớ khép kín. Trong khuôn kh đó, đâu là n i dành cho nh ng ng i không thu cổ ơ ữ ườ ộ nhóm đ ng h i đ ng thuy n c a mình, nh ng v n mong mu n m t cu cồ ộ ồ ề ủ ư ẫ ố ộ ộ s ng t t h n cho b n thân và gia đình c a h ?ố ố ơ ả ủ ọ

105. Ch nghĩa cá nhân không làm chúng ta t do h n, bình đ ng h n,ủ ự ơ ẳ ơ huynh đ h n. Nguyên t ng s các quy n l i cá nhân mà thôi không có khệ ơ ổ ố ề ợ ả năng t o ra m t th gi i t t đ p h n cho toàn th gia đình nhân lo i. Nóạ ộ ế ớ ố ẹ ơ ể ạ cũng không th c u chúng ta kh i nhi u t n n đang ngày càng đ c toànể ứ ỏ ề ệ ạ ượ c u hóa. Ch nghĩa cá nhân tri t đ là m t th vi rút c c kỳ khó t n di t, vìầ ủ ệ ể ộ ứ ự ậ ệ nó r t khôn khéo. Nó khi n chúng ta tin r ng m i s h vi c đ th l ngấ ế ằ ọ ự ệ ở ệ ể ả ỏ m i tham v ng riêng c a mình, nh th h c theo đu i nh ng tham v ngọ ọ ủ ư ể ễ ứ ổ ữ ọ l n h n bao gi h t và t o ra các m ng l i an toàn, là chúng ta sẽ ph c vớ ơ ờ ế ạ ạ ướ ụ ụ l i ích chung cách nào đó.ợ

Tình yêu th ng đ i đ ng thúc đ y con ng iươ ạ ồ ẩ ườ

106. Tình b n xã h i và tình huynh đ đ i đ ng nh t thi t kêu g i s nhìnạ ộ ệ ạ ồ ấ ế ọ ự nh n ậ giá tr c a m i nhân v con ng iị ủ ỗ ị ườ , m i th i và m i n i. N u m i cáở ọ ờ ọ ơ ế ỗ nhân đ u có giá tr l n lao nh v y, thì c n ph i tuyên b rõ ràng và ch cề ị ớ ư ậ ầ ả ố ắ ch n r ng “nguyên s ki n m t s ng i sinh ra nh ng n i có ít tài nguyênắ ằ ự ệ ộ ố ườ ở ữ ơ

h n ho c kém phát tri n h n không bi n minh cho s ki n này là h ph iơ ặ ể ơ ệ ự ệ ọ ả s ng v i m t ph m giá kém h n”ố ớ ộ ẩ ơ [81]. Đây là m t nguyên t c căn b n c a đ iộ ắ ả ủ ờ s ng xã h i, m t đ i s ng có xu h ng b làm ng nhi u cách khác nhau b iố ộ ộ ờ ố ướ ị ơ ề ở nh ng ng i c m th y r ng nó không phù h p v i th gi i quan c a hữ ườ ả ấ ằ ợ ớ ế ớ ủ ọ ho c ph c v các m c đích c a h .ặ ụ ụ ụ ủ ọ

107. M i h u th nhân b n đ u có quy n đ c s ng x ng đáng và đ cọ ữ ể ả ề ề ượ ố ứ ượ phát tri n toàn di n; quy n căn b n này không th b bác b b i b t c qu cể ệ ề ả ể ị ỏ ở ấ ứ ố gia nào. M i ng i có quy n này ngay c khi h không s n xu t đ c chi,ọ ườ ề ả ọ ả ấ ượ ho c đ c sinh ra v i ho c phát tri n nhi u h n ch . Đi u này không làmặ ượ ớ ặ ể ề ạ ế ề gi m ph m giá tuy t v i c a h nh nh ng con ng i nhân b n, m t ph mả ẩ ệ ờ ủ ọ ư ữ ườ ả ộ ẩ giá không d a trên hoàn c nh mà d a trên giá tr n i t i c a con ng i h .ự ả ự ị ộ ạ ủ ườ ọ Tr khi nguyên t c căn b n này đ c đ cao, sẽ không có t ng lai cho tìnhừ ắ ả ượ ề ươ huynh đ hay cho s t n vong c a nhân lo i.ệ ự ồ ủ ạ

108. M t s xã h i ch p nh n m t ph n nguyên t c trên. H đ ng ý r ngộ ố ộ ấ ậ ộ ầ ắ ọ ồ ằ các c h i nên dành cho m i ng i, nh ng sau đó l i nói r ng m i s tùyơ ộ ọ ườ ư ạ ằ ọ ự thu c cá nhân. Theo quan đi m l ch l c này, “t o d dàng cho vi c đ u tộ ể ệ ạ ạ ễ ệ ầ ư các n l c vào vi c giúp đ nh ng ng i ch m ch p, y u kém ho c kém tàiỗ ự ệ ỡ ữ ườ ậ ạ ế ặ năng đ h tìm đ c c h i trong cu c s ng” là đi u vô nghĩaể ọ ượ ơ ộ ộ ố ề [82]. Các kho nả đ u t h tr nh ng ng i d b t n th ng có th không có l i; chúng cóầ ư ỗ ợ ữ ườ ễ ị ổ ươ ể ợ th làm cho m i s kém hi u năng đi. Không. Đi u th c s c n thi t là cácể ọ ự ệ ề ự ự ầ ế nhà n c và đ nh ch dân s , đang hi n di n và ho t đ ng, ph i có t m nhìnướ ị ế ự ệ ệ ạ ộ ả ầ quá bên kia s v n hành t do và có hi u năng c a m t s h th ng kinh t ,ự ậ ự ệ ủ ộ ố ệ ố ế chính tr ho c ý th c h nào đó, và ch y u quan tâm đ n các cá nhân và l iị ặ ứ ệ ủ ế ế ợ ích chung.

109. M t s ng i sinh ra trong các gia đình n đ nh v kinh t , nh th ,ộ ố ườ ổ ị ề ế ờ ế nh n đ c n n giáo d c t t, l n lên đ c nuôi d ng t t ho c t nhiên đãậ ượ ề ụ ố ớ ượ ưỡ ố ặ ự có nh ng tài năng tuy t v i. H ch c ch n sẽ không c n đ n m t nhà n cữ ệ ờ ọ ắ ắ ầ ế ộ ướ ch đ ng; h ch c n đòi h i t do c a h . Tuy nhiên, cùng m t quy t c y h tủ ộ ọ ỉ ầ ỏ ự ủ ọ ộ ắ ệ rõ ràng không đ c áp d ng cho ng i khuy t t t, ng i sinh ra trong hoànượ ụ ườ ế ậ ườ c nh nghèo khó, nh ng ng i không đ c giáo d c t t và ít đ c ti p c nả ữ ườ ượ ụ ố ượ ế ậ v i d ch v chăm sóc s c kh e th a đáng. N u m t xã h i đ c đi u hànhớ ị ụ ứ ỏ ỏ ế ộ ộ ượ ề ch y u b i các tiêu chu n t do và hi u năng c a th tr ng, thì sẽ không cóủ ế ở ẩ ự ệ ủ ị ườ ch cho nh ng ng i nh v y, và tình huynh đ sẽ mãi mãi ch là m t lýỗ ữ ườ ư ậ ệ ỉ ộ t ng m h khác n a mà thôi.ưở ơ ồ ữ

110. Th t v y, “đòi h i t do kinh t trong khi các đi u ki n th c t ngănậ ậ ỏ ự ế ề ệ ự ế c n nhi u ng i th c s ti p c n đ c v i nó, và trong khi các kh năng cóả ề ườ ự ự ế ậ ượ ớ ả vi c làm ti p t c b thu h p, là th c hành ki u nói n c đôi”ệ ế ụ ị ẹ ự ể ướ [83]. Nh ng chữ ữ nh t do, dân ch hay tình huynh đ t ra vô nghĩa, vì s th c là “ch khiư ự ủ ệ ỏ ự ự ỉ nào h th ng kinh t và xã h i c a chúng ta không còn t o ra dù ch m t n nệ ố ế ộ ủ ạ ỉ ộ ạ nhân, m t ng i duy nh t b g t sang m t bên, thì chúng ta m i có th cộ ườ ấ ị ạ ộ ớ ể ử hành l h i tình huynh đ ph quát”ễ ộ ệ ổ [84]. M t xã h i th c s nhân b n vàộ ộ ự ự ả huynh đ sẽ có kh năng b o đ m m t cách h u hi u và n đ nh đ m iệ ả ả ả ộ ữ ệ ổ ị ể ỗ

thành viên c a nó đ c đ ng hành trong m i giai đo n c a cu c s ng. Khôngủ ượ ồ ọ ạ ủ ộ ố ch b ng cách chu c p cho các nhu c u căn b n c a h , mà còn b ng cáchỉ ằ ấ ầ ả ủ ọ ằ giúp h có kh năng c ng hi n đi u t t nh t c a h , m c dù hi u su t c aọ ả ố ế ề ố ấ ủ ọ ặ ệ ấ ủ h có th không m c t i u, nh p đ c a h ch m ho c hi u năng c a họ ể ở ứ ố ư ị ộ ủ ọ ậ ặ ệ ủ ọ có gi i h n.ớ ạ

111. Con ng i, đ c ban t ng cho nh ng quy n b t kh xâm ph m, b nườ ượ ặ ữ ề ấ ả ạ ả ch t c a h là c i m v i nh ng ràng bu c.ấ ủ ọ ở ở ớ ữ ộ  L i kêu g i v t lên chính mìnhờ ọ ượ đ g p g nh ng ng i khác chính là g c r c a con ng i y.ể ặ ỡ ữ ườ ố ễ ủ ườ ấ  Đây là lý do t i sao “chúng ta ph i c n th n đ không r i vào nh ng m h có th n yạ ả ẩ ậ ể ơ ữ ơ ồ ể ả sinh t s hi u l m v khái ni m nhân quy n và s l m d ng chúng m từ ự ể ầ ề ệ ề ự ạ ụ ộ cách ngh ch lý.ị  Trên th c t , ngày nay xu h ng đòi h i quy n cá nhân ngàyự ế ướ ỏ ề càng l n – tôi mu n nói là ch nghĩa cá nhân – n ch a m t quan ni m vớ ố ủ ẩ ứ ộ ệ ề con ng i tách r i kh i b t kỳ b i c nh xã h i và nhân h c nào, g n gi ngườ ờ ỏ ấ ố ả ộ ọ ầ ố nh m t “đ n nguyên” (ư ộ ơ monás), ngày càng vô c m… N u quy n c a m iả ế ề ủ ỗ ng i không đ c s p x p m t cách hài hòa theo h ng t t h n, thì quy nườ ượ ắ ế ộ ướ ố ơ ề đó sẽ b coi là không có gi i h n và do đó, tr thành ngu n g c c a xung đ tị ớ ạ ở ồ ố ủ ộ và b o l c”ạ ự [85].

C võ cho s thi n luân lýổ ự ệ

112. Chúng ta không th không nói r ng mong mu n và tìm ki m đi u t tể ằ ố ế ề ố đ p c a ng i khác và c a toàn th nhân lo i cũng ng ý tìm ki m sẹ ủ ườ ủ ể ạ ụ ế ự tr ng thành c a con ng i và xã h i trong các giá tr đ o đ c khác nhauưở ủ ườ ộ ị ạ ứ d n đ n s phát tri n toàn di n c a con ng i.ẫ ế ự ể ệ ủ ườ  Trong Tân c, đi u mô tƯớ ề ả hoa trái c a Chúa Thánh Th n (x.ủ ầ  Ga 5,22), đ c di n t b ngượ ễ ả ằ chữ agathosynetrong ti ng Hy L p.ế ạ  Đi u đó ch ra m t s g n bó v i đi uề ỉ ộ ự ắ ớ ề t t, tìm ki m đi u t t lành.ố ế ề ố  H n n a, đó là tìm ki m nh ng gì tuy t v i nh t,ơ ữ ế ữ ệ ờ ấ t t nh t cho ng i khác: s tr ng thành c a h , s tr ng thành trong m tố ấ ườ ự ưở ủ ọ ự ưở ộ cu c s ng lành m nh, s vun đ p các giá tr ch không ch là h nh phúc v tộ ố ạ ự ắ ị ứ ỉ ạ ậ ch t.ấ  Có m t cách di n đ t t ng t trong ti ng Latinh:ộ ễ ạ ươ ự ế  Bene-volentia, có nghĩa là thái đ “mong mu n đi u t t đ p” c a ng i kia.ộ ố ề ố ẹ ủ ườ  Đó là m t khátộ v ng m nh mẽ đ i v i nh ng đi u t t đ p, m t khao khát h ng t i t t cọ ạ ố ớ ữ ề ố ẹ ộ ướ ớ ấ ả nh ng gì t t đ p và xu t s c, thúc đ y chúng ta l p đ y cu c s ng c a ng iữ ố ẹ ấ ắ ẩ ấ ầ ộ ố ủ ườ khác b ng nh ng đi u đ p đẽ, cao c và thăng hoa.ằ ữ ề ẹ ả

113. Cùng v i nh ng dòng này, tôi đau đ n nh n m nh m t l n n a r ngớ ữ ớ ấ ạ ộ ầ ữ ằ “chúng ta đã tr i qua m t th i gian dài suy thoái luân lý, coi th ng lòng đ oả ộ ờ ườ ạ đ c, lòng t t, đ c tin, s trung th c. Đã đ n lúc ph i th a nh n r ng s h iứ ố ứ ự ự ế ả ừ ậ ằ ự ờ h t nh d đã không h đem l i cho chúng ta m t đi u t t lành nào c .ợ ẹ ạ ề ạ ộ ề ố ả  Sự phá h y m i n n t ng c a đ i s ng xã h i này d n đ n vi c chúng ta ph iủ ọ ề ả ủ ờ ố ộ ẫ ế ệ ả đ i đ u v i nhau đ b o v l i ích c a riêng mình”ố ầ ớ ể ả ệ ợ ủ [86]. Chúng ta hãy quay tr l i đ phát huy nh ng đi u t t đ p, cho b n thân và cho c gia đình nhânở ạ ể ữ ề ố ẹ ả ả lo i, và do đó, chúng ta sẽ cùng nhau h ng t i m t s phát tri n chân chínhạ ướ ớ ộ ự ể

và toàn v n.ẹ  M i xã h i c n đ m b o r ng, các giá tr ph i đ c l u truy n,ỗ ộ ầ ả ả ằ ị ả ượ ư ề b i vì n u thi u đi u này, thì tính ích k , b o l c, tham nhũng d i nhi uở ế ế ề ỷ ạ ự ướ ề hình th c khác nhau, s th vô c m, và cu i cùng, m t cu c s ng khép kínứ ự ờ ơ ả ố ộ ộ ố v i m i s siêu vi t, và tính c th vì t l i sẽ càng lan r ng thêm.ớ ọ ự ệ ố ủ ư ợ ộ

Giá tr c a s liên đ iị ủ ự ớ

114. Tôi mu n nh n m nh đ n tình liên đ i, mà “nh m t ph m ch t đ oố ấ ạ ế ớ ư ộ ẩ ấ ạ đ c và thái đ xã h i, k t qu c a s hoán c i cá nhân, đòi h i s d n thânứ ộ ộ ế ả ủ ự ả ỏ ự ấ c a t t c nh ng ng i có trách nhi m giáo d c và đào t o.ủ ấ ả ữ ườ ệ ụ ạ  Tr c tiên, tôiướ đ c p đ n các gia đình, đ c g i là m t s v giáo d c chính y u và quanề ậ ế ượ ọ ộ ứ ụ ụ ế tr ng.ọ  Gia đình là n i đ u tiên truy n t i nh ng giá tr c a tình yêu th ngơ ầ ề ả ữ ị ủ ươ và tình huynh đ , s chung s ng và chia s , quan tâm chăm sóc tha nhân.ệ ự ố ẻ  Gia đình cũng là môi tr ng đ c bi t đ loan truy n đ c tin, t nh ng c chườ ặ ệ ể ề ứ ừ ữ ử ỉ sùng kính đ n s đ u tiên mà ng i m d y con cái h .ơ ơ ầ ườ ẹ ạ ọ  Các nhà giáo d c vàụ nhà đào t o, tr ng h c ho c các trung tâm hi p h i tr em và thanhạ ở ườ ọ ặ ở ệ ộ ẻ thi u niên khác, có nhi m v gian kh là giáo d c tr em và thanh thi u niên,ế ệ ụ ổ ụ ẻ ế đ c kêu g i nh n th c r ng trách nhi m c a h liên quan đ n các chi uượ ọ ậ ứ ằ ệ ủ ọ ế ề kích đ o đ c, các khía c nh tinh th n và xã h i c a con ng i.ạ ứ ạ ầ ộ ủ ườ  Các giá tr tị ự do, tôn tr ng l n nhau và liên đ i có th đ c l u truy n t th i th u s mọ ẫ ớ ể ượ ư ề ừ ờ ơ ấ ớ nh t… Nh ng ng i c ng hi n cho th gi i văn hóa và các ph ng ti nấ ữ ườ ố ế ế ớ ươ ệ truy n thông xã h i cũng có trách nhi m trong lĩnh v c giáo d c và đào t o,ề ộ ệ ự ụ ạ đ c bi t là trong xã h i đ ng đ i, trong đó ti p c n v i các công c đào t oặ ệ ộ ươ ạ ế ậ ớ ụ ạ và truy n thông ngày càng r ng rãi”ề ộ [87].

115. Vào lúc mà m i s d ng nh tan rã và m t đi tính nh t quán, chúngọ ự ườ ư ấ ấ ta nên kêu g i tính “v ng ch c”ọ ữ ắ [88] n y sinh t vi c bi t r ng chúng ta ph iả ừ ệ ế ằ ả ch u trách nhi m v s mong manh c a nh ng ng i khác đang c g ng xâyị ệ ề ự ủ ữ ườ ố ắ d ng m t t ng lai chung. Tình liên đ i đ c th hi n c th trong vi cự ộ ươ ớ ượ ể ệ ụ ể ệ ph c v , có th th c hi n nh ng hình th c r t khác nhau trong vi c chămụ ụ ể ự ệ ữ ứ ấ ệ sóc ng i khác. Ph c v có nghĩa là quan tâm đ n nh ng ng i m ng manhườ ụ ụ ế ữ ườ ỏ c a gia đình chúng ta, c a xã h i chúng ta, c a ng i dân chúng ta.ủ ủ ộ ủ ườ  Trong nhi m v này, m i ng i có kh năng “gác l i nh ng tìm ki m, lo l ng, khátệ ụ ỗ ườ ả ạ ữ ế ắ khao quy n l c c a mình, tr c cái nhìn c th c a nh ng ng i d b t nề ự ủ ướ ụ ể ủ ữ ườ ễ ị ổ th ng nh t… Ph c v luôn nhìn vào khuôn m t c a h , đ ng đ n da th tươ ấ ụ ụ ặ ủ ọ ụ ế ị c a h , c m nh n s g n gũi c a h , và th m chí, trong m t s tr ng h p,ủ ọ ả ậ ự ầ ủ ọ ậ ộ ố ườ ợ ph i ‘ch u đ ng’ s g n gũi đó và c g ng giúp đ h . Ph c v không bao giả ị ự ự ầ ố ắ ỡ ọ ụ ụ ờ có tính ý th c h , vì chúng ta không ph c v các ý t ng, mà chúng ta ph cứ ệ ụ ụ ưở ụ v nh ng con ng i c th ”ụ ữ ườ ụ ể [89].

116. Đi u cu i cùng nói chung “th c hành tình liên đ i r t đ c bi t t n t iề ố ự ớ ấ ặ ệ ồ ạ gi a nh ng ng i đau kh , nh ng ng i nghèo khó, và n n văn minh c aữ ữ ườ ổ ữ ườ ề ủ chúng ta d ng nh đã b lãng quên, ho c ít nh t cũng có m t ý nghĩ là hãyườ ư ị ặ ấ ộ quên đi. Liên đ i là m t t không ph i lúc nào cũng thích nghe;ớ ộ ừ ả  Tôi sẽ nói

r ng đôi khi chúng ta đã bi n nó thành m t h n t x u, m t t không thằ ế ộ ạ ừ ấ ộ ừ ể đ c nói ra;ượ  nh ng nó là m t t th hi n t t h n là m t vài hành đ ngư ộ ừ ể ệ ố ơ ộ ộ qu ng đ i cách tùy h ng. Nó có nghĩa là suy nghĩ và hành đ ng theo h ngả ạ ứ ộ ướ c ng đ ng. Nó có nghĩa là cu c s ng c a m i ng i có tr c vi c chi m đo tộ ồ ộ ố ủ ọ ườ ướ ệ ế ạ c a c i c a m t s ít ng i. Nó cũng đ u tranh ch ng l i các nguyên nhân củ ả ủ ộ ố ườ ấ ố ạ ơ c u c a nghèo đói, b t bình đ ng, thi u vi c làm, đ t đai và nhà , bác b cácấ ủ ấ ẳ ế ệ ấ ở ỏ quy n lao đ ng và xã h i.ề ộ ộ  Nó đang ph i đ i m t v i nh ng tác đ ng h y di tả ố ặ ớ ữ ộ ủ ệ c a đ ch đ ng ti n…ủ ế ế ồ ề  Đoàn k t, hi u theo nghĩa sâu xa nh t, là m t cáchế ể ấ ộ làm nên l ch s , và đây là đi u mà các phong trào bình dân đang th cị ử ề ự hi n”ệ [90].

117. Khi chúng ta nói v vi c chăm sóc cho ngôi nhà chung là hành tinh này,ề ệ chúng ta kêu g i ý th c t i thi u và s quan tâm chăm sóc l n nhau v n cóọ ứ ố ể ự ẫ ẫ th còn t n t i trong thâm tâm con ng i.ể ồ ạ ườ  Nh ng ai đ c h ng l ng n cữ ượ ưở ượ ướ d th a nh ng ch n cách ti t ki m n c vì l i ích chung c a đ i gia đìnhư ừ ư ọ ế ệ ướ ợ ủ ạ nhân lo i l n h n, qu đã đ t đ c t m vóc đ o đ c giúp h v t ra kh iạ ớ ơ ả ạ ượ ầ ạ ứ ọ ượ ỏ chính mình và nhóm c a mình.ủ  Đây chính là nh ng con ng i tuy t v i!ữ ườ ệ ờ  Cũng chính thái đ này là m t đi u c n thi t đ nhìn nh n các quy n c a m i conộ ộ ề ầ ế ể ậ ề ủ ỗ ng i, ngay c khi ng i đó đ c sinh ra bên ngoài biên gi i c a chính mình.ườ ả ườ ượ ớ ủ

Tái đ xu t ch c năng xã h i c a quy n s h uề ấ ứ ộ ủ ề ở ữ

118. Th gi i t n t i cho t t c m i ng i, b i vì t t c chúng ta, là conế ớ ồ ạ ấ ả ọ ườ ở ấ ả ng i, đ c sinh ra trên trái đ t này v i ph m giá bình đ ng.ườ ượ ấ ớ ẩ ẳ  S khác bi t vự ệ ề màu da, tôn giáo, kh năng, n i sinh, n i , và r t nhi u khác bi t khác,ả ơ ơ ở ấ ề ệ không th đ c u tiên ho c s d ng đ bi n minh cho đ c quy n c a m tể ượ ư ặ ử ụ ể ệ ặ ề ủ ộ s ng i h n quy n c a t t c m i ng i.ố ườ ơ ề ủ ấ ả ọ ườ  Vì v y, v i t cách là m t c ngậ ớ ư ộ ộ đ ng, chúng ta đ c kêu g i đ đ m b o r ng m i ng i s ng trong ph mồ ượ ọ ể ả ả ằ ỗ ườ ố ẩ giá và có nh ng c h i thích h p cho s phát tri n toàn di n c a h .ữ ơ ộ ợ ự ể ệ ủ ọ

119. Trong nh ng th k đ u tiên c a Kitô giáo, nhi u h c gi khác nhauữ ế ỷ ầ ủ ề ọ ả đã phát tri n m t ý th c ph quát trong suy t c a h v m c đích chungể ộ ứ ổ ư ủ ọ ề ụ c a nh ng hàng hóa đ c t o raủ ữ ượ ạ [91]. Đi u này khi n chúng ta nh n ra r ng,ề ế ậ ằ n u ai đó thi u nh ng gì c n thi t đ s ng có ph m giá, thì đó là b i vìế ế ữ ầ ế ể ố ẩ ở ng i khác đang chi m đo t nó. Thánh Gioan Kim Kh u đúc k t đi u đó nhườ ế ạ ẩ ế ề ư sau: “Không chia s cho ng i nghèo ph n tài s n c a mình là ăn c p c aẻ ườ ầ ả ủ ắ ủ ng i nghèo, nó đang t c đo t m ng s ng c a h ;ườ ướ ạ ạ ố ủ ọ  và nh ng gì chúng ta sữ ở h u không ph i c a chúng ta, mà là c a h ”ữ ả ủ ủ ọ [92]. Theo l i c a thánh Grêgôriôờ ủ C : “Khi chúng ta cung c p nh ng nhu c u căn b n cho ng i nghèo, chúngả ấ ữ ầ ả ườ ta không cho h nh ng gì c a chúng ta, mà là tr l i cho h nh ng gì thu cọ ữ ủ ả ạ ọ ữ ộ v h ”ề ọ [93].

120. M t l n n a, tôi mu n nh c l i câu nói c a Thánh Gioan Phaolô II màộ ầ ữ ố ắ ạ ủ s c m nh c a nó có lẽ ch a đ c công nh n đ y đ : “Thiên Chúa đã ban tráiứ ạ ủ ư ượ ậ ầ ủ đ t cho toàn th loài ng i đ nuôi s ng m i thành viên c a nó, không lo iấ ể ườ ể ố ọ ủ ạ

tr hay u ái b t c ai”ừ ư ấ ứ [94]. V ph n mình, tôi nh n xét r ng “truy n th ngề ầ ậ ằ ề ố Kitô giáo ch a bao gi công nh n quy n t h u là tuy t đ i ho c b t khư ờ ậ ề ư ữ ệ ố ặ ấ ả xâm ph m, và đã nh n m nh đ n m c đích xã h i c a m i hình th c tạ ấ ạ ế ụ ộ ủ ọ ứ ư h u”ữ [95]. Nguyên t c s d ng chung các hàng hóa đ c t o ra là “nguyên t cắ ử ụ ượ ạ ắ đ u tiên c a toàn b tr t t xã h i và đ o đ c”ầ ủ ộ ậ ự ộ ạ ứ [96]; nó là m t quy n tộ ề ự nhiên và c h u, có u tiên h n nh ng quy n khácố ữ ư ơ ữ ề [97]. T t c các quy nấ ả ề khác đ i v i tài s n c n thi t cho s hoàn thi n toàn v n c a con ng i, baoố ớ ả ầ ế ự ệ ẹ ủ ườ g m quy n s h u t nhân và b t kỳ quy n nào khác, “không đ c c n trồ ề ở ữ ư ấ ề ượ ả ở quy n này, trái l i, nên t o đi u ki n thu n l i cho vi c th c hi n chúng”,ề ạ ạ ề ệ ậ ợ ệ ự ệ nh thánh Phaolô VI đã tuyên b ”ư ố [98]. Quy n s h u t nhân ch có thề ở ữ ư ỉ ể đ c coi là quy n t nhiên th y u và xu t phát t nguyên t c đích đi mượ ề ự ứ ế ấ ừ ắ ể ph quát c a hàng hóa đ c t o ra. Đi u này có nh ng h qu r t c thổ ủ ượ ạ ề ữ ệ ả ấ ụ ể c n ph i đ c ph n ánh trong ho t đ ng c a xã h i.ầ ả ượ ả ạ ộ ủ ộ  Nh ng th ng x y raư ườ ả r ng, các quy n th c p b ch ng lên các quy n u tiên, và quy n nguyênằ ề ứ ấ ị ồ ề ư ề th y, và làm m t đi ý nghĩa th c t c a chúng.ủ ấ ự ế ủ

Các quy n không b gi i h nề ị ớ ạ

121. Vì v y, không ai có th b lo i tr , b t k h sinh ra đâu, ít h nậ ể ị ạ ừ ấ ể ọ ở ơ nhi u vì nh ng đ c quy n mà ng i khác có đ c vì đ c sinh ra nh ngề ữ ặ ề ườ ượ ượ ở ữ n i có nhi u c h i h n.ơ ề ơ ộ ơ  Ranh gi i và biên gi i c a các c a các qu c giaớ ớ ủ ủ ố không th c n tr đi u này x y ra. Không th ch p nh n đ c vi c m t sể ả ở ề ả ể ấ ậ ượ ệ ộ ố ng i ít có quy n h n ch vì h là ng i ph n th nào, thì cũng không thườ ề ơ ỉ ọ ườ ụ ữ ế ể ch p nh n đ c vi c n i sinh ho c n i c trú c a m t ng i sẽ khi n h ítấ ậ ượ ệ ơ ặ ơ ư ủ ộ ườ ế ọ có c h i h n đ có m t cu c s ng phát tri n và x ng đáng nhân ph m h n.ơ ộ ơ ể ộ ộ ố ể ứ ẩ ơ

122. S phát tri n không đ c theo h ng tích lũy ngày càng nhi u c aự ể ượ ướ ề ủ m t nhóm ng i, mà ph i b o đ m “các quy n con ng i, cá nhân và xã h i,ộ ườ ả ả ả ề ườ ộ kinh t và chính tr , bao g m c quy n c a các qu c gia và các dân t cế ị ồ ả ề ủ ố ộ n a”ữ [99]. Quy n t do kinh doanh ho c th tr ng c a m t s ng i khôngề ự ặ ị ườ ủ ộ ố ườ th cao h n quy n c a con ng i, ph m giá c a ng i nghèo, h n n a, cũngể ơ ề ủ ườ ẩ ủ ườ ơ ữ trong v n đ này, vi c tôn tr ng môi tr ng t nhiên, vì “n u chúng ta tấ ề ệ ọ ườ ự ế ự làm ra đ c th gì đó, thì ch là đ qu n lý nó, vì thi n ích chung c a m iượ ứ ỉ ể ả ệ ủ ọ ng i mà thôi”ườ [100].

123. Ho t đ ng c a các doanh nhân m t cách hi u qu , “chính là m t thiênạ ộ ủ ộ ệ ả ộ ch c cao c nh m s n xu t ra c a c i và c i thi n th gi i, dành cho t t cứ ả ằ ả ấ ủ ả ả ệ ế ớ ấ ả m i ng i”ọ ườ [101]. Thiên Chúa khuy n khích chúng ta phát tri n các tài năngế ể Ng i đã ban cho chúng ta, và Ng i đã bi n vũ tr c a chúng ta thành m tườ ườ ế ụ ủ ộ vũ tr có ti m năng mênh mông. Trong k ho ch c a Thiên Chúa, m i cáụ ề ế ạ ủ ỗ nhân đ c kêu g i c vũ s phát tri n c a chính hượ ọ ổ ự ể ủ ọ[102], và đi u này baoề g m vi c tìm ra các ph ng ti n kinh t và kỹ thu t t t nh t đ gia tăng c aồ ệ ươ ệ ế ậ ố ấ ể ủ c i và gia tăng th nh v ng. Nh ng trong m i tr ng h p, nh ng năng l cả ị ượ ư ọ ườ ợ ữ ự này c a các doanh nhân, v n là m t quà t ng Thiên Chúa ban, nên luôn đ củ ố ộ ặ ượ

đi u h ng rõ ràng cho s phát tri n c a ng i khác, nh m xóa đói gi mề ướ ự ể ủ ườ ằ ả nghèo, đ c bi t là thông qua vi c t o ra các ngu n công vi c đa d ng.ặ ệ ệ ạ ồ ệ ạ  Bên c nh quy n s h u t nhân, luôn có nguyên t c, quan tr ng h n và u tiênạ ề ở ữ ư ắ ọ ơ ư h n, là s ph thu c c a t t c tài s n t nhân vào m c đích chung c a m iơ ự ụ ộ ủ ấ ả ả ư ụ ủ ọ hàng hóa trên trái đ t, và do đó, t t c m i ng i đ u có quy n s d ngấ ấ ả ọ ườ ề ề ử ụ chúng[103].

Quy n c a các dân t cề ủ ộ

124. S ch c ch n v đích đ n chung c a hàng hóa trên trái đ t ngày nayự ắ ắ ề ế ủ ấ đòi h i nó cũng ph i đ c áp d ng cho các qu c gia, vùng lãnh th và tàiỏ ả ượ ụ ố ổ nguyên c a h .ủ ọ  N u chúng ta xem xét nó không ch t tính h p pháp c a tàiế ỉ ừ ợ ủ s n t nhân và quy n c a công dân c a m t qu c gia nh t đ nh, mà còn tả ư ề ủ ủ ộ ố ấ ị ừ nguyên t c đ u tiên v đi m đ n chung c a hàng hóa, thì chúng ta có th nóiắ ầ ề ể ế ủ ể r ng m i qu c gia đ u thu c v ng i n c ngoài n a, do đó, không đ c tằ ọ ố ề ộ ề ườ ướ ữ ượ ừ kh c c a c i c a lãnh th đ i v i m t ng i túng thi u phát xu t t m tướ ủ ả ủ ổ ố ớ ộ ườ ế ấ ừ ộ lãnh th khác. Th t v y, nh các giám m c Hoa Kỳ đã d y r ng, có nh ngổ ậ ậ ư ụ ạ ằ ữ quy n c b n “có tr c b t kỳ xã h i nào, vì chúng b t ngu n t ph m giáề ơ ả ướ ấ ộ ắ ồ ừ ẩ đ c ban cho m i ng i do Thiên Chúa t o d ng”ượ ỗ ườ ạ ự [104].

125. Đi u này cũng gi đ nh m t cách hi u khác v m i t ng quan và sề ả ị ộ ể ề ố ươ ự trao đ i gi a các qu c gia.ổ ữ ố  N u m i ng i có m t ph m giá b t kh xâmế ỗ ườ ộ ẩ ấ ả ph m, n u m i con ng i là anh ch em c a tôi, và n u th gi i th c sạ ế ỗ ườ ị ủ ế ế ớ ự ự thu c v t t c m i ng i, thì vi c ai đó sinh ra đây hay h s ng bên ngoàiộ ề ấ ả ọ ườ ệ ở ọ ố biên gi i c a đ t n c h đ u không quan tr ng.ớ ủ ấ ướ ọ ề ọ  Qu c gia c a tôi cũng ch uố ủ ị trách nhi m chung cho s phát tri n c a mình, m c dù nó có th hoàn thànhệ ự ể ủ ặ ể trách nhi m này theo nh ng cách khác nhau: b ng cách r ng l ng chào đónệ ữ ằ ộ ượ khi nó có nhu c u c p thi t, b ng cách qu ng bá nó trên đ t c a mình, b ngầ ấ ế ằ ả ấ ủ ằ cách không s d ng ho cử ụ ặ  làm c n ki t tài nguyên thiên nhiên c a toàn bạ ệ ủ ộ qu c gia b ng cách ng h các h th ng tham nhũng ngăn c n s phát tri nố ằ ủ ộ ệ ố ả ự ể x ng đáng v i các dân t c.ứ ớ ộ  Đi u này, áp d ng cho các qu c gia, áp d ng choề ụ ố ụ các khu v c khác nhau c a m i qu c gia, n i th ng x y ra b t bình đ ngự ủ ỗ ố ơ ườ ả ấ ẳ nghiêm tr ng.ọ  Nh ng vi c không th th a nh n ph m giá bình đ ng c a conư ệ ể ừ ậ ẩ ẳ ủ ng i đôi khi khi n các khu v c phát tri n h n c a m t s qu c gia nh tườ ế ự ể ơ ủ ộ ố ố ấ đ nh mong mu n thoát kh i “nh ng gánh n ng” c a các khu v c nghèo h nị ố ỏ ữ ặ ủ ự ơ đ tăng m c tiêu dùng c a h h n n a.ể ứ ủ ọ ơ ữ

126. Chúng ta đang nói v m t m ng l i m i trong quan h qu c t , b i vìề ộ ạ ướ ớ ệ ố ế ở không th gi i quy t các v n đ nghiêm tr ng c a th gi i n u ch nghĩ đ nể ả ế ấ ề ọ ủ ế ớ ế ỉ ế các hình th c h tr l n nhau gi a các cá nhân ho c các nhóm nh .ứ ỗ ợ ẫ ữ ặ ỏ  Chúng ta hãy nh r ng “b t bình đ ng không ch nh h ng đ n các cá nhân mà cònớ ằ ấ ẳ ỉ ả ưở ế

nh h ng đ n toàn b các qu c gia, và b t bu c chúng ta ph i suy nghĩ vả ưở ế ộ ố ắ ộ ả ề đ o đ c c a quan h qu c t ”ạ ứ ủ ệ ố ế [105]. Th t v y, công lý đòi h i ph i côngậ ậ ỏ ả nh n và tôn tr ng không nh ng các quy n c a cá nhân, mà còn c các quy nậ ọ ữ ề ủ ả ề

xã h i và quy n c a các dân t cộ ề ủ ộ [106]. Đi u này có nghĩa ph i tìm ra cách đề ả ể b o đ m “quy n căn b n c a các dân t c đ c s ng còn và ti n b ”ả ả ề ả ủ ộ ượ ố ế ộ [107], m t quy n đôi khi b h n ch nghiêm tr ng b i áp l c do n n c ngoài t oộ ề ị ạ ế ọ ở ự ợ ướ ạ ra. Trong nhi u tr ng h p, vi c tr n không nh ng không c võ s phátề ườ ợ ệ ả ợ ữ ổ ự tri n mà còn h n ch và bu c đi u ki n cho nó m t cách nghiêm tr ng. M cể ạ ế ộ ề ệ ộ ọ ặ dù nguyên t c đ c duy trì là m i kho n n theo h p đ ng h p pháp đ uắ ượ ọ ả ợ ợ ồ ợ ề ph i đ c thanh toán, nh ng cách th c th c hi n nghĩa v này mà nhi uả ượ ư ứ ự ệ ụ ề n c nghèo áp d ng đ i v i các n c giàu, không đ c làm nh h ng đ nướ ụ ố ớ ướ ượ ả ưở ế s t n t i và phát tri n c a h .ự ồ ạ ể ủ ọ

127. Ch c ch n, t t c nh ng đi u này đòi h i m t cách suy nghĩ khác. N uắ ắ ấ ả ữ ề ỏ ộ ế không c g ng đi vào l i suy nghĩ này, nh ng gì tôi đang nói đây sẽ nghe cóố ắ ố ữ ở v không th c ti n. M t khác, n u chúng ta ch p nh n nguyên t c r t quanẻ ự ễ ặ ế ấ ậ ắ ấ tr ng r ng có nh ng quy n phát xu t t nhân ph m b t kh nh ng c aọ ằ ữ ề ấ ừ ẩ ấ ả ượ ủ chúng ta, thì chúng ta có th đ m nh n thách đ v vi c hình dung m t nhânể ả ậ ố ề ệ ộ lo i m i. Chúng ta có th khao khát m t th gi i bi t cung c p đ t đai, nhà ,ạ ớ ể ộ ế ớ ế ấ ấ ở và công vi c cho m i ng i. Đây chính là con đ ng th c s d n đ n hòaệ ọ ườ ườ ự ự ẫ ế bình, ch không ph i là chi n l c thi n c n và vô nghĩa gieo r c n i s hãiứ ả ế ượ ể ậ ắ ỗ ợ và ng v c khi đ i m t v i các m i đe d a bên ngoài.ờ ự ố ặ ớ ố ọ  B i vì hòa bình th c sở ự ự và lâu dài ch có th có đ c “t m t n n đ o đ c toàn c u v s liên đ i vàỉ ể ượ ừ ộ ề ạ ứ ầ ề ự ớ h p tác nh m ph c v m t t ng lai đ c hình thành b i s ph thu c l nợ ằ ụ ụ ộ ươ ượ ở ự ụ ộ ẫ nhau và đ ng trách nhi m gi a toàn th gia đình nhân lo i”ồ ệ ữ ể ạ [108].

CH NG 4: TRÁI TIM M RA TOÀN TH GI IƯƠ Ở Ế Ớ

128. N u xác tín r ng t t c m i ng i là anh ch em không ph i ch là m tế ằ ấ ả ọ ườ ị ả ỉ ộ ý ni m tr u t ng mà tr thành hi n th c và hi n th c hóa, thì vô s v n đệ ừ ượ ở ệ ự ệ ự ố ấ ề liên quan sẽ xu t hi n, bu c chúng ta ph i nhìn s vi c d i m t ánh sángấ ệ ộ ả ự ệ ướ ộ m i và phát tri n các gi i đáp m i.ớ ể ả ớ

Các biên gi i và các gi i h n c a chúngớ ớ ạ ủ

129. Nh ng thách th c ph c t p n y sinh khi ng i thân c n c a chúng taữ ứ ứ ạ ả ườ ậ ủ vô tình là m t ng i di dânộ ườ [109]. Đi u lý t ng sẽ là tránh đ c nh ng cu cề ưở ượ ữ ộ di dân không c n thi t; và đ đ t đ c đi u này, các qu c gia xu t x , c nầ ế ể ạ ượ ề ở ố ấ ứ ầ ph i t o ra m t kh năng hi u qu đ s ng x ng đáng, l n lên trong nhânả ạ ộ ả ệ ả ể ố ứ ớ ph m, và m t s phát tri n toàn di n. Nh ng khi thi u s ti n b đáng chú ýẩ ộ ự ể ệ ư ế ự ế ộ theo h ng này, chúng ta ph i tôn tr ng quy n c a m i con ng i c n tìmướ ả ọ ề ủ ỗ ườ ầ đ c m t n i , không ch có th đáp ng các nhu c u c b n c a mình vàượ ộ ơ ở ỉ ể ứ ầ ơ ả ủ c a gia đình, mà còn hoàn thành đ y đ t cách là m t con ng i.ủ ầ ủ ư ộ ườ  Nh ng nữ ỗ l c c a chúng ta đ i v i nh ng ng i di c s p đ n có th đ c tóm g nự ủ ố ớ ữ ườ ư ắ ế ể ượ ọ trong b n đ ng t : chào đón, b o v , thúc đ y và hòa nh p.ố ộ ừ ả ệ ẩ ậ  Th t v y, “v nậ ậ ấ đ không ph i là áp đ t các ch ng trình h tr t bên trên, mà là cùng nhauề ả ặ ươ ỗ ợ ừ

hoàn thành m t l trình thông qua b n hành đ ng này, đ xây d ng cácộ ộ ố ộ ể ự thành ph và các qu c gia mà v n gi đ c b n s c văn hóa và tôn giáo c aố ố ẫ ữ ượ ả ắ ủ h , c i m v i nh ng khác bi t và bi t cách đánh giá chúng theo d u ch c aọ ở ở ớ ữ ệ ế ấ ỉ ủ tình huynh đ nhân lo i”ệ ạ [110].

130. Đi u này ng ý các ph n ng c n thi t, đ c bi t khi đ i di n v iề ụ ả ứ ầ ế ặ ệ ố ệ ớ nh ng ng i đang ch y tr n các cu c kh ng ho ng nhân đ o nghiêmữ ườ ạ ố ộ ủ ả ạ tr ng.ọ  Ví d : gia tăng và đ n gi n hóa vi c c p th th c, thông qua cácụ ơ ả ệ ấ ị ự ch ng trình b o tr t nhân và c ng đ ng, m hành lang nhân đ o choươ ả ợ ư ộ ồ ở ạ nh ng ng i t n n d b t n th ng nh t, cung c p ch phù h p và t mữ ườ ị ạ ễ ị ổ ươ ấ ấ ỗ ở ợ ươ t t, đ m b o an toàn cá nhân và ti p c n các d ch v thi t y u, đ m b o sấ ả ả ế ậ ị ụ ế ế ả ả ự h tr lãnh s phù h p, đ m b o quy n c a h luôn có các gi y t tùy thân,ỗ ợ ự ợ ả ả ề ủ ọ ấ ờ ti p c n công lý m t cách công b ng, kh năng m tài kho n ngân hàng và cóế ậ ộ ằ ả ở ả nh ng gì c n thi t cho s s ng quan tr ng c a h , trao quy n t do đi l i vàữ ầ ế ự ố ọ ủ ọ ề ự ạ c h i làm vi c, b o v tr v thành niên và đ m b o cho chúng đ c ti pơ ộ ệ ả ệ ẻ ị ả ả ượ ế c n giáo d c th ng xuyên, xem xét các ch ng trình ti p nh n ho c t mậ ụ ườ ươ ế ậ ặ ạ gi , đ m b o t do tôn giáo, thúc đ y hòa nh p xã h i, thúc đ y đoàn t giaữ ả ả ự ẩ ậ ộ ẩ ụ đình và chu n b cho c ng đ ng đ a ph ng cho quá trình h i nh pẩ ị ộ ồ ị ươ ộ ậ [111].

131. Đi u quan tr ng là ph i áp d ng khái ni m “quy n công dân” choề ọ ả ụ ệ ề nh ng ng i di dân đã đ n đ c m t th i gian và m i hòa nh p vào xã h i,ữ ườ ế ượ ộ ờ ớ ậ ộ “d a trên s bình đ ng v quy n l i và nghĩa v mà t t c m i ng i đ uự ự ẳ ề ề ợ ụ ấ ả ọ ườ ề đ c h ng công lý.ượ ưở  Đây là lý do t i sao c n ph i cam k t thi t l p trong cácạ ầ ả ế ế ậ xã h i c a chúng ta khái ni m vộ ủ ệ ề quy n công dân đ y đề ầ ủ và t b vi c sừ ỏ ệ ử d ng phân bi t đ i x c a thu t ngụ ệ ố ử ủ ậ ữ nhóm thi u sể ố, v n mang trong mìnhố m m m ng c a c m giác b cô l p và th p kém.ầ ố ủ ả ị ậ ấ  Vi c l m d ng thu t ngệ ạ ụ ậ ữ này m đ ng cho s thù đ ch và b t hòa, đ ng th i t c đi các cu c chinhở ườ ự ị ấ ồ ờ ướ ộ ph t c a m t s công dân và các quy n tôn giáo và dân s , b ng cách phânạ ủ ộ ố ề ự ằ bi t đ i x v i h ”ệ ố ử ớ ọ [112].

132. Ngoài các hành đ ng thi t y u khác nhau, các qu c gia không th tộ ế ế ố ể ự mình tìm ra các gi i pháp th a đáng “b i vì h u qu c a các quy t đ nh c aả ỏ ở ậ ả ủ ế ị ủ m i qu c gia ch c ch n sẽ gây ra h u qu đ i v i toàn b c ng đ ng qu cỗ ố ắ ắ ậ ả ố ớ ộ ộ ồ ố t ”. K t qu là, “đáp ng c a chúng ta ch có th là k t qu c a m t c g ngế ế ả ứ ủ ỉ ể ế ả ủ ộ ố ắ chung”[113] nh m khai tri n m t hình th c qu n tr toàn c u liên quan đ nằ ể ộ ứ ả ị ầ ế các phong trào di dân. Vì v y, “c n có vi c lên k ho ch trung h n và dài h nậ ầ ệ ế ạ ạ ạ không gi i h n vào các đáp ng kh n c p mà thôi. Vi c l p k ho ch nh thớ ạ ứ ẩ ấ ệ ậ ế ạ ư ế c n bao g m vi c h tr h u hi u đ h i nh p các di dân vào các n c ti pầ ồ ệ ỗ ợ ữ ệ ể ộ ậ ướ ế nh n h , trong khi cũng c vũ vi c phát tri n các qu c gia g c c a h qua cácậ ọ ổ ệ ể ố ố ủ ọ chính sách l y c m h ng t tình liên đ i, ch không liên k t vi c h tr vàoấ ả ứ ừ ớ ứ ế ệ ỗ ợ các chi n l c và th c hành ý th c h xa l ho c trái ng c v i n n văn hóaế ượ ự ứ ệ ạ ặ ượ ớ ề c a các dân t c đ c h tr ”ủ ộ ượ ỗ ợ [114].

Trao đ i các h ng ânổ ồ

133. S xu t hi n c a nh ng ng i khác nhau, đ n t m t b i c nh khácự ấ ệ ủ ữ ườ ế ừ ộ ố ả c a cu c s ng và văn hóa, tr thành m t món quà, b i vì “câu chuy n c aủ ộ ố ở ộ ở ệ ủ nh ng ng i di dân cũng là câu chuy n g p g gi a con ng i và n n vănữ ườ ệ ặ ỡ ữ ườ ề hóa. Đ i v i c ng đ ng và xã h i c a n c ch nhà, thì ng i di dân đem l iố ớ ộ ồ ộ ủ ướ ủ ườ ạ m t c h i làm phong phú và phát tri n con ng i toàn di n cho t t c m iộ ơ ộ ể ườ ệ ấ ả ọ ng i”ườ [115]. Vì lý do này, “tôi đ c bi t m i g i nh ng ng i tr đ ng ngheặ ệ ờ ọ ữ ườ ẻ ừ theo nh ng k đ t h ch ng l i nh ng ng i tr khác, m i đ n đ t n cữ ẻ ặ ọ ố ạ ữ ườ ẻ ớ ế ấ ướ c a h , và nh ng k khuy n khích ng i tr coi nh ng nh p c này nh m tủ ọ ữ ẻ ế ườ ẻ ữ ậ ư ư ộ m i đe d a, ch không có cùng m t ph m giá b t kh xâm ph m gi ng nhố ọ ứ ộ ẩ ấ ả ạ ố ư m i ng i khác”ọ ườ [116].

134. Th t v y, khi chúng ta m lòng ra v i nh ng ng i khác bi t, đi u nàyậ ậ ở ớ ữ ườ ệ ề cho phép h phát tri n m t cách m i m , trong khi v n là chính h . Các n nọ ể ộ ớ ẻ ẫ ọ ề văn hóa khác nhau, nh ng n n văn hóa v n phát tri n m nh mẽ qua nhi uữ ề ố ể ạ ề th k , c n đ c b o t n, k o th gi i c a chúng ta tr nên đ n đi u. Đ ngế ỷ ầ ượ ả ồ ẻ ế ớ ủ ở ơ ệ ồ th i, nh ng n n văn hóa đó nên đ c khuy n khích c i m đ i v i nh ngờ ữ ề ượ ế ở ở ố ớ ữ tr i nghi m m i m qua cu c g p g c a h v i nh ng th c t i khác, vì nguyả ệ ớ ẻ ộ ặ ỡ ủ ọ ớ ữ ự ạ c sa vào ch ng x c ng văn hóa luôn hi n di n. Đây là lý do t i sao “chúngơ ứ ơ ứ ệ ệ ạ ta c n giao ti p, khám phá s phong phú c a m i ng i, đánh giá cao nh ngầ ế ự ủ ỗ ườ ữ gì g n k t chúng ta và coi s khác bi t nh nh ng kh năng phát tri n v i sắ ế ự ệ ư ữ ả ể ớ ự tôn tr ng dành cho t t c m i ng i.ọ ấ ả ọ ườ  Đ i tho i kiên nh n và t tin là c nố ạ ẫ ự ầ thi t, đ các cá nhân, gia đình và c ng đ ng có th truy n t i các giá tr vănế ể ộ ồ ể ề ả ị hóa c a chính mình và chào đón nh ng đi u t t đ p phát xu t t kinhủ ữ ề ố ẹ ấ ừ nghi m c a ng i khác”ệ ủ ườ [117].

135. đây tôi sẽ đ c p đ n m t s ví d mà tôi đã s d ng trong quá kh .Ở ề ậ ế ộ ố ụ ử ụ ứ N n văn hóa Latinh đã làm “d y men các giá tr và có kh năng làm phongề ậ ị ả phú r t l n lao cho Hoa Kỳ”, b i vì “vi c di dân m nh mẽ luôn luôn có s c tácấ ớ ở ệ ạ ứ đ ng và bi n đ i n n văn hóa c a m t n i… nh vi c di dân m nh mẽ tộ ế ổ ề ủ ộ ơ ư ệ ạ ừ n c Ý đ n Argentina ch ng h n, đã đ l i d u n trong n n văn hóa c a xãướ ế ẳ ạ ể ạ ấ ấ ề ủ h i, và s hi n di n c a kho ng 200,000 ng i Do Thái có nh h ng l nộ ự ệ ệ ủ ả ườ ả ưở ớ đ n ‘phong cách’ văn hóa c a th đô Buenos Aires. Nh ng ng i di dân, n uế ủ ủ ữ ườ ế đ c giúp đ đ hòa nh p, sẽ là m t phúc lành, m t ngu n l c làm phongượ ỡ ể ậ ộ ộ ồ ự phú và là quà t ng m i, m i g i xã h i phát tri n”ặ ớ ờ ọ ộ ể [118].

136. Trên ph m vi r ng h n n a, Đ i Giáo tr ng H i giáo Ahmad Al-ạ ộ ơ ữ ạ ưở ồTayyeb và tôi đã nh n th y r ng “các t ng quan t t đ p gi a Đông ph ngậ ấ ằ ươ ố ẹ ữ ươ và Tây ph ng là rõ ràng c n thi t cho c hai. Chúng không đ c b qua, đươ ầ ế ả ượ ỏ ể m i bên có th đ c thêm phong phú b ng n n văn hóa c a bên kia qua vi cỗ ể ượ ằ ề ủ ệ trao đ i và đ i tho i h u hi u. Ph ng Tây có th khám phá ra ph ngổ ố ạ ữ ệ ươ ể ở ươ Đông các ph ng pháp ch a tr cho nh ng căn b nh tâm linh và tôn giáo doươ ữ ị ữ ệ ch nghĩa duy v t th nh hành gây ra. Và ph ng Đông có th tìm th y ủ ậ ị ươ ể ấ ở ph ng Tây nhi u y u t có th giúp gi i phóng mình kh i y u kém, chia rẽ,ươ ề ế ố ể ả ỏ ế xung đ t và suy thoái v khoa h c, kỹ thu t và văn hóa. C n l u ý nh ng khácộ ề ọ ậ ầ ư ữ bi t v tôn giáo, văn hóa, l ch s v n là thành ph n thi t y u trong vi c hìnhệ ề ị ử ố ầ ế ế ệ

thành nhân cách, văn hóa và văn minh ph ng Đông. Đi u quan tr ng là ph iươ ề ọ ả c ng c các quy n con ng i căn b n và ph quát, đ giúp đ m b o m tủ ố ề ườ ả ổ ể ả ả ộ cu c s ng x ng nhân ph m cho t t c m i ng i nam n Đông ph ng vàộ ố ứ ẩ ấ ả ọ ườ ữ ở ươ Tây ph ng, tránh n n chính tr hai m t”ươ ề ị ặ [119].

M t cu c trao đ i h u hi uộ ộ ổ ữ ệ

137. S h tr l n nhau gi a các qu c gia ch ng t s phong phú cho m iự ỗ ợ ẫ ữ ố ứ ỏ ự ỗ bên. M t qu c gia phát tri n trong khi v n gi đ c n n t ng v ng ch cộ ố ể ẫ ữ ượ ề ả ữ ắ trong n n t ng c i ngu n văn hóa c a mình là m t kho báu cho toàn thề ả ộ ồ ủ ộ ể nhân lo i. Chúng ta c n nâng cao nh n th c r ng ngày nay, ho c t t c chúngạ ầ ậ ứ ằ ặ ấ ả ta đ u đ c c u, ho c sẽ không ai đ c c u. Nghèo đói, suy thoái, nh ng đauề ượ ứ ặ ượ ứ ữ kh c a m t khu v c trên trái đ t là ngu n g c ti m n cho nh ng v n đổ ủ ộ ự ấ ồ ố ề ẩ ữ ấ ề mà cu i cùng sẽ nh h ng đ n toàn hành tinh.ố ả ưở ế  N u lo l ng v s tuy tế ắ ề ự ệ ch ng c a m t s loài, chúng ta nên b ám nh b i suy nghĩ r ng kh p m iủ ủ ộ ố ị ả ở ằ ở ắ ọ n i đ u có nh ng ng i và nh ng dân t c không phát tri n đ c ti m năngơ ề ữ ườ ữ ộ ể ượ ề và v đ p c a h do nghèo đói ho c nh ng h n ch v c c u khác.ẻ ẹ ủ ọ ặ ữ ạ ế ề ơ ấ  B i vìở đi u này cu i cùng t t c chúng ta nghèo nàn đi.ề ố ấ ả

138. M c dù đi u trên luôn luôn đúng, nh ng ch a bao gi rõ ràng h n th iặ ề ư ư ờ ơ ờ đ i chúng ta, khi th gi i đ c liên k t v i nhau b ng chính sách toàn c uạ ế ớ ượ ế ớ ằ ầ hóa. Chúng ta c n đ t đ c m t tr t t pháp lý, chính tr và kinh t toàn c uầ ạ ượ ộ ậ ự ị ế ầ “có th gia tăng và đ nh h ng cho s h p tác qu c t nh m phát tri n m iể ị ướ ự ợ ố ế ằ ể ọ dân t c trong tình liên đ i”ộ ớ [120]. Cu i cùng, đi u này sẽ mang l i ích l i choố ề ạ ợ toàn th gi i, vì “vi n tr phát tri n cho các n c nghèo” hàm nghĩa “t o raế ớ ệ ợ ể ướ ạ th nh v ng cho m i ng i”ị ượ ọ ườ [121]. Theo quan đi m phát tri n toàn di n,ể ể ệ đi u này gi đ nh “đem l i cho các qu c gia nghèo h n m t ti ng nói h uề ả ị ạ ố ơ ộ ế ữ hi u trong vi c ra quy t đ nh chung”ệ ệ ế ị [122] và kh năng “t o đi u ki n ti pả ạ ề ệ ế c n th tr ng qu c t cho các qu c gia nghèo và kém phát tri n”ậ ị ườ ố ế ố ể [123].

S vô v l i m ra đ i v i ng i khácự ị ợ ở ố ớ ườ

139. M c dù v y, tôi không mu n gi i h n vi c trình bày này vào m t ki uặ ậ ố ớ ạ ệ ộ ể ti p c n th c d ng. Luôn có nhân t “cho đi nh ng không”: kh năng làmế ậ ự ụ ố ư ả m t s vi c đ n gi n ch vì t chúng, chúng v n là đi u t t, không quan tâmộ ố ệ ơ ả ỉ ự ố ề ố chi đ n l i ích hay đ n đáp b n thân. S cho không khi n chúng ta có thế ợ ề ả ự ế ể chào đón ng i l , dù đi u này không mang l i l i ích h u hình t c kh c nàoườ ạ ề ạ ợ ữ ứ ắ cho chúng ta. Tuy nhiên, m t s n c gi thi t ch ch p nh n các nhà khoaộ ố ướ ả ế ỉ ấ ậ h c ho c nhà đ u t .ọ ặ ầ ư

140. Cu c s ng không có vi c cho đi nh ng không m t cách đ y tình huynhộ ố ệ ư ộ ầ đ tr thành m t hình th c th ng m i điên cu ng, trong đó chúng ta khôngệ ở ộ ứ ươ ạ ồ ng ng cân nh c nh ng gì chúng ta cho đi và nh ng gì chúng ta nh n l i đ c.ừ ắ ữ ữ ậ ạ ượ M t khác, Thiên Chúa cho đi m t cách t do, đ n m c giúp đ ngay c nh ngặ ộ ự ế ứ ỡ ả ữ

ng i b t trung; Ng i “làm cho m t tr i m c trên k d và ng i lành” (ườ ấ ườ ặ ờ ọ ẻ ữ ườ Mt 5,45). Có m t lý do t i sao Đ c Giêsu nói v i chúng ta: “Khi b thí, anh emộ ạ ứ ớ ố đ ng cho tay ph i bi t vi c tay trái làm, đ vi c b thí c a anh em đ c bíừ ả ế ệ ể ệ ố ủ ượ m t” (ậ Mt 6,3-4). Chúng ta đã nh n đ c cu c s ng m t cách nh ng không;ậ ượ ộ ố ộ ư chúng ta không ph i tr giá chi c đ nh n đ c nó. Do đó, m i ng i chúngả ả ả ể ậ ượ ọ ườ ta đ u có th cho đi mà không mong nh n l i b t c đi u gì, làm đi u t t choề ể ậ ạ ấ ứ ề ề ố ng i khác mà không đòi h i h ph i đ i x t t v i mình. Nh Đ c Giêsu đãườ ỏ ọ ả ố ử ố ớ ư ứ nói v i các môn đ r ng: “Anh em đã đ c cho không, thì cũng ph i choớ ệ ằ ượ ả không nh v y” (ư ậ Mt 10,8).

141. Giá tr đích th c c a các qu c gia khác nhau trên th gi i đ c đoị ự ủ ố ế ớ ượ l ng b ng kh năng suy nghĩ không ch nh m t qu c gia mà còn nh m tườ ằ ả ỉ ư ộ ố ư ộ gia đình nhân lo i to l n. Và đi u này đ c bi t đ c ch ng minh trong nh ngạ ớ ề ặ ệ ượ ứ ữ th i kỳ kh ng ho ng. Các hình th c h p hòi c a ch nghĩa dân t c là m tờ ủ ả ứ ẹ ủ ủ ộ ộ bi u hi n c c đoan c a vi c không th hi u đ c ý nghĩa c a s cho điể ệ ự ủ ệ ể ể ượ ủ ự nh ng không này. H sai l m khi nghĩ r ng h có th t phát tri n, khôngư ọ ầ ằ ọ ể ự ể c n đ ý đ n s h y ho i cho ng i khác, b ng cách s ng khép kín đ i v iầ ể ế ự ủ ạ ườ ằ ố ố ớ ng i khác, h sẽ đ c b o v t t h n. Các di dân đ c coi là nh ng k kườ ọ ượ ả ệ ố ơ ượ ữ ẻ ẻ soán ngôi không c ng hi n đ c đi u gì c . Do đó, chúng ta ngây th nghĩố ế ượ ề ả ơ r ng ng i nghèo chính là m t m i nguy hi m ho c vô d ng, và nh ngằ ườ ộ ố ể ặ ụ ữ ng i quy n l c m i chính là nh ng nhà h o tâm qu ng đ i.ườ ề ự ớ ữ ả ả ạ  Ch có m t n nỉ ộ ề văn hóa xã h i và chính tr , có tính đ n s đón nh n m t cách nh ng không,ộ ị ế ự ậ ộ ư m i có th có t ng lai mà thôi.ớ ể ươ

Đ a ph ng và hoàn vũị ươ

142. C n l u ý r ng “hi n có s căng th ng c h u gi a vi c toàn c u hóaầ ư ằ ệ ự ẳ ố ữ ữ ệ ầ và đ a ph ng hóa. Chúng ta c n chú ý đ n khía c nh toàn c u đ tránh sị ươ ầ ế ạ ầ ể ự h p hòi và t m th ng. Tuy nhiên, chúng ta cũng c n nhìn khía c nh đ aẹ ầ ườ ầ ạ ị ph ng, n i gi chúng ta luôn th có c s th c ti n. Cùng v i nhau, c haiươ ơ ữ ở ế ơ ở ự ễ ớ ả khía c nh ngăn chúng ta r i vào m t trong hai thái c c sau đây: Đ u tiên, conạ ơ ộ ự ầ ng i b cu n vào m t ch nghĩa vũ tr tr u t ng, toàn c u hóa… M tườ ị ố ộ ủ ụ ừ ượ ầ ặ khác, h t bi n mình thành m t vi n b o tàng văn hóa dân gian n d t khépọ ự ế ộ ệ ả ẩ ậ kín, c ph i l p đi l p l i cùng nh ng đi u y nh nhau, không có kh năng đứ ả ặ ặ ạ ữ ề ư ả ể mình b ch t v n b i nh ng gì khác bi t, ho c đánh giá đ c v đ p màị ấ ấ ở ữ ệ ặ ượ ẻ ẹ Thiên Chúa v n ban t ng bên ngoài biên gi i c a h ”ố ặ ở ớ ủ ọ [124]. Chúng ta c n cóầ m t cái nhìn toàn c u đ t c u chúng ta kh i ch nghĩa t nh l nh nhen.ộ ầ ể ự ứ ỏ ủ ỉ ẻ ỏ Khi ngôi nhà c a chúng ta không còn là m t ngôi nhà và b t đ u tr thànhủ ộ ắ ầ ở m t khu b rào vây quanh, m t phòng giam, thì nhân t toàn c u sẽ đ n gi iộ ị ộ ố ầ ế ả c u chúng ta, nh m t “chính nghĩa cu i cùng” lôi kéo chúng ta h ng đ nứ ư ộ ố ướ ế vi c viên mãn c a mình. Trong khi cùng m t lúc, nhân t đ a ph ng cũngệ ủ ộ ố ị ươ c n đ c đón nh n m t cách thi t tha, vì nó có m t đi u mà nhân t toànầ ượ ậ ộ ế ộ ề ố c u không có đ c: nó có kh năng là m t ch t men, đem l i s phong phúầ ượ ả ộ ấ ạ ự

hóa, phát kh i các c ch ph đ i. Vì v y, tình huynh đ ph quát và tình b nở ơ ế ụ ớ ậ ệ ổ ạ xã h i là hai c c không th tách r i và quan tr ng nh nhau trong m i xã h i.ộ ự ể ờ ọ ư ọ ộ Tách chúng ra sẽ làm bi n d ng m i đi u và t o ra s phân c c đ y thànhế ạ ọ ề ạ ự ự ầ ki n.ế

H ng v đ a ph ngươ ị ị ươ

143. Gi i pháp không ph i là m t s c i m nh m bác b s phong phú c aả ả ộ ự ở ở ằ ỏ ự ủ chính mình. Cũng nh không th có cu c đ i tho i v i “nh ng ng i khác”ư ể ộ ố ạ ớ ữ ườ n u không có ý th c v b n s c riêng c a chúng ta, vì v y không th có sế ứ ề ả ắ ủ ậ ể ự c i m gi a các dân t c ngo i tr trên c s tình yêu đ i v i m nh đ t c aở ở ữ ộ ạ ừ ơ ở ố ớ ả ấ ủ riêng mình, dân t c mình, c i ngu n văn hóa c a riêng mình. Tôi không thộ ộ ồ ủ ể th c s g p g ng i khác tr khi tôi đ ng trên nh ng n n t ng v ng ch c,ự ự ặ ỡ ườ ừ ứ ữ ề ả ữ ắ vì chính d a trên c s c a nh ng đi u này, tôi m i có th ch p nh n t ngự ơ ở ủ ữ ề ớ ể ấ ậ ặ ph m mà ng i kia mang l i và đ n l t mình, tôi t ng m t t ng ph m đíchẩ ườ ạ ế ượ ặ ộ ặ ẩ th c c a riêng tôi. Tôi có th chào đón nh ng ng i khác, nh ng ng i khácự ủ ể ữ ườ ữ ườ bi t, và đánh giá cao vi c đóng góp đ c đáo mà h sẽ th c hi n, ch khi nàoệ ệ ộ ọ ự ệ ỉ tôi bén r v ng ch c vào chính dân t c và văn hóa c a mình. M i ng i đ uễ ữ ắ ộ ủ ọ ườ ề yêu và quan tâm đ n quê h ng và làng m c c a mình, cũng nh h yêu vàế ươ ạ ủ ư ọ chăm sóc cho ngôi nhà c a h và đích thân ch u trách nhi m đ i v i vi c duyủ ọ ị ệ ố ớ ệ trì nó. L i ích chung cũng th , đòi h i chúng ta ph i b o v và yêu th ngợ ế ỏ ả ả ệ ươ quê h ng c a chúng ta. N u không, các h u qu c a m t th m h a m tươ ủ ế ậ ả ủ ộ ả ọ ở ộ qu c gia sẽ nh h ng đ n toàn b hành tinh. T t c đi u này mang l i ýố ả ưở ế ộ ấ ả ề ạ nghĩa tích c c cho quy n đ i v i tài s n: Tôi chăm sóc và vun đ p m t đi uự ề ố ớ ả ắ ộ ề đ c tôi s h u, m t cách khi n nó có th đóng góp vào l i ích c a m iượ ở ữ ộ ế ể ợ ủ ọ ng i.ườ

144. Nó cũng làm n y sinh các trao đ i lành m nh và làm ta phong phú.ả ổ ạ Kinh nghi m đ c l n lên m t n i đ c thù và chia s n n văn hóa đ c thùệ ượ ớ ở ộ ơ ặ ẻ ề ặ đem l i cho chúng ta m t cái nhìn sâu s c vào các khía c nh c a th c t i màạ ộ ắ ạ ủ ự ạ nh ng ng i khác không th d dàng tri nh n. Y u t hoàn vũ không nh tữ ườ ể ễ ậ ế ố ấ thi t có nghĩa là nh t nhẽo, đ c d ng và đ c tiêu chu n hóa, d a trên m tế ạ ộ ạ ượ ẩ ự ộ mô hình văn hóa đ n nh t đ ng th nh, vì đi u này cu i cùng sẽ d n đ nơ ấ ươ ị ề ố ẫ ế vi c m t đi m t b ng phong phú g m nhi u s c thái và màu s c, và k t quệ ấ ộ ả ồ ề ắ ắ ế ả là m t đ n đi u hoàn toàn. Đó là c n cám d đ c nh c đ n trong câuộ ơ ệ ơ ỗ ượ ắ ế chuy n x a v tháp Babel. N l c xây d ng m t tòa tháp có th v n t i tr iệ ư ề ỗ ự ự ộ ể ươ ớ ờ không ph i là bi u hi n c a s th ng nh t gi a các dân t c khác nhau nóiả ể ệ ủ ự ố ấ ữ ộ v i nhau t tính đa d ng c a h . Thay vào đó, đó là m t n l c sai l m, phátớ ừ ạ ủ ọ ộ ỗ ự ầ sinh t ni m kiêu căng và tham v ng, mu n t o ra m t s th ng nh t khácừ ề ọ ố ạ ộ ự ố ấ v i s th ng nh t đ c Thiên Chúa mong mu n trong k ho ch quan phòngớ ự ố ấ ượ ố ế ạ c a Ng i cho các qu c gia (x. ủ ườ ố St 11,1-9).

145. Có th có m t s c i m sai l m đ i v i y u t hoàn vũ, phát sinh tể ộ ự ở ở ầ ố ớ ế ố ừ s nông c n c a nh ng ng i thi u cái nhìn sâu s c vào thiên tài c a quêự ạ ủ ữ ườ ế ắ ủ

h ng h ho c nuôi d ng s oán h n ch a đ c gi i quy t nh m vào dânươ ọ ặ ưỡ ự ậ ư ượ ả ế ằ t c h . Dù th nào đi n a, “chúng ta liên t c ph i m r ng các chân tr i c aộ ọ ế ữ ụ ả ở ộ ờ ủ chúng ta và nhìn th y đi u t t đ p h n sẽ mang l i l i ích cho t t c chúngấ ề ố ẹ ơ ạ ợ ấ ả ta. Nh ng đi u này ph i đ c th c hi n mà không tránh né ho c m t g c.ư ề ả ượ ự ệ ặ ấ ố Chúng ta c n ph i c m r sâu h n vào m nh đ t và l ch s màu m c a quêầ ả ắ ễ ơ ả ấ ị ử ỡ ủ h ng, v n là h ng phúc c a Thiên Chúa. Chúng ta có th làm vi c trên m tươ ố ồ ủ ể ệ ộ quy mô nh , trong khu v c lân c n c a chúng ta, nh ng v i vi n nh r ngỏ ự ậ ủ ư ớ ễ ả ộ l n h n… Y u t toàn c u không c n ph i gò bó, mà y u t đ c thù cũngớ ơ ế ố ầ ầ ả ế ố ặ không c n ph i ch ng t là c n c i”ầ ả ứ ỏ ằ ỗ [125]; mô hình c a chúng ta ph i là m tủ ả ộ hình đa di n, trong đó giá tr c a m i cá nhân đ c tôn tr ng, n i “toàn thệ ị ủ ỗ ượ ọ ơ ể l n h n b ph n, nh ng cũng l n h n t ng s các b ph n c a nó”ớ ơ ộ ậ ư ớ ơ ổ ố ộ ậ ủ [126].

146. Có m t lo i yêu mình thái quá có tính “đ a ph ng” không liên quanộ ạ ị ươ đ n tình yêu lành m nh đ i v i dân t c và văn hóa riêng c a mình. Nó phátế ạ ố ớ ộ ủ sinh t m t n i b t an và s hãi nào đó v ng i khác d n đ n vi c bác bừ ộ ỗ ấ ợ ề ườ ẫ ế ệ ỏ và mong mu n d ng lên nh ng b c t ng đ t v . Tuy nhiên, không thố ự ữ ứ ườ ể ự ệ ể “đ a ph ng” m t cách lành m nh n u không chân thành c i m đ i v i phị ươ ộ ạ ế ở ở ố ớ ổ quát, không c m th y đ c thách th c b i nh ng gì đang x y ra nh ng n iả ấ ượ ứ ở ữ ả ở ữ ơ khác, không có s c i m đ làm giàu b i các n n văn hóa khác, và không cóự ở ở ể ở ề tình liên đ i và quan tâm đ n nh ng th m k ch đang nh h ng đ n các dânớ ế ữ ả ị ả ưở ế t c khác. Thay vào đó, “lòng yêu mình thái quá đ a ph ng” ch l u tâm đ nộ ị ươ ỉ ư ế m t s ý t ng, phong t c và hình th c an ninh h n ch ; không có kh năngộ ố ưở ụ ứ ạ ế ả chiêm ng ng ti m năng r ng l n và v đ p đ c th gi i r ng l n h nưỡ ề ộ ớ ẻ ẹ ượ ế ớ ộ ớ ơ cung c p, nó thi u h n m t tinh th n liên đ i chân chính và qu ng đ i. Cu cấ ế ẳ ộ ầ ớ ả ạ ộ s ng bình di n đ a ph ng vì v y ngày càng tr nên ít chào đón h n, ng iố ở ệ ị ươ ậ ở ơ ườ ta ít c i m h n đ i v i vi c b túc cho nhau. Các kh th phát tri n c a nóở ở ơ ố ớ ệ ổ ả ể ể ủ h p d n; nó tr nên m t m i và m y u. M t khác, m t n n văn hóa lànhẹ ầ ở ệ ỏ ố ế ặ ộ ề m nh, t b n ch t c a nó, có tính c i m và chào đón; qu tình, “m t n nạ ự ả ấ ủ ở ở ả ộ ề văn hóa n u không có các giá tr ph quát thì không th c s là m t n n vănế ị ổ ự ự ộ ề hóa”[127].

147. Chúng ta hãy nh n ra r ng khi tâm trí chúng ta càng h n h p, thì khậ ằ ạ ẹ ả năng hi u th gi i xung quanh càng kém đi. N u không g p g và t ng quanể ế ớ ế ặ ỡ ươ v i các khác bi t, thì khó mà đ t đ c m t s hi u bi t rõ ràng và đ y đ vớ ệ ạ ượ ộ ự ể ế ầ ủ ề chính b n thân và quê h ng c a chúng ta. Các n n văn hóa khác không ph iả ươ ủ ề ả là “k thù” mà chúng ta c n ph i t v ch ng l i, mà là nh ng ph n nh khácẻ ầ ả ự ệ ố ạ ữ ả ả nhau c a m t s phong phú vô t n c a s s ng con ng i. Nhìn b n thânủ ộ ự ậ ủ ự ố ườ ả chúng ta theo quan đi m c a ng i khác, c a m t ng i khác bi t, chúng taể ủ ườ ủ ộ ườ ệ có th nh n ra t t h n nh ng nét đ c đáo c a chúng ta và c a n n văn hóaể ậ ố ơ ữ ộ ủ ủ ề chúng ta: s phong phú, các kh th và h n ch c a nó. Kinh nghi m đ aự ả ể ạ ế ủ ệ ị ph ng c a chúng ta c n phát tri n “t ng ph n v i” và “hài hòa v i” cácươ ủ ầ ể ươ ả ớ ớ kinh nghi m c a nh ng ng i khác s ng trong các b i c nh văn hóa đaệ ủ ữ ườ ố ố ả d ngạ [128].

148. Th c th , s c i m lành m nh không bao gi đe d a b n s c riêngự ế ự ở ở ạ ờ ọ ả ắ c a ng i ta. M t n n văn hóa s ng đ ng, đ c làm giàu b i các y u t tủ ườ ộ ề ố ộ ượ ở ế ố ừ nh ng n i khác, không du nh p m t b n sao đ n thu n các y u t m i đó,ữ ơ ậ ộ ả ơ ầ ế ố ớ mà hòa nh p chúng m t cách đ c đáo riêng c a nó. K t qu là m t cu c t ngậ ộ ộ ủ ế ả ộ ộ ổ h p m i, m t cu c t ng h p, cu i cùng, có l i cho m i ng i, vì n n văn hóaợ ớ ộ ộ ổ ợ ố ợ ọ ườ ề nguyên g c k t c c đ c nuôi d ng. Đó là lý do t i sao tôi đã thúc gi cố ế ụ ượ ưỡ ạ ụ ng i dân b n đ a quý tr ng c i ngu n và văn hóa t tiên c a h . M c dù,ườ ả ị ọ ộ ồ ổ ủ ọ ặ cùng m t lúc, tôi cũng mu n nh n m nh r ng tôi không có ý đ nh đ nghộ ố ấ ạ ằ ị ề ị “m t ‘ch nghĩa duy b n đ a’ hoàn toàn khép kín, phi l ch s , tĩnh t , mu nộ ủ ả ị ị ử ụ ố bác b b t c ki u pha tr n nào (ỏ ấ ứ ể ộ mestizaje)”. Vì “b n s c văn hóa riêng c aả ắ ủ chúng ta đ c c ng c và phong phú hóa nh đ i tho i v i nh ng ng iượ ủ ố ờ ố ạ ớ ữ ườ không gi ng chúng ta. Danh tính chân chính c a chúng ta cũng không đ cố ủ ượ b o t n b i m t s cô l p nghèo nàn”ả ồ ở ộ ự ậ [129]. Th gi i phát tri n và tràn ng pế ớ ể ậ v đ p m i, nh các cu c t ng h p ti p theo nhau đ c t o ra gi a các n nẻ ẹ ớ ờ ộ ổ ợ ế ượ ạ ữ ề văn hóa bi t c i m và không có b t c hình th c áp đ t văn hóa nào.ế ở ở ấ ứ ứ ặ

149. Đ i v i m i t ng quan lành m nh gi a tình yêu quê h ng đ t n cố ớ ố ươ ạ ữ ươ ấ ướ và c m th c lành m nh đ c thu c v m t gia đình nhân lo i l n h n c aả ứ ạ ượ ộ ề ộ ạ ớ ơ ủ chúng ta, đi u h u ích là ghi nh r ng xã h i toàn c u không ph i là t ng sề ữ ớ ằ ộ ầ ả ổ ố các qu c gia khác nhau, mà là s hi p thông hi n h u gi a h . C m th c hố ự ệ ệ ữ ữ ọ ả ứ ổ t ng đ c thu c v nhau có tr c vi c xu t hi n các nhóm cá th . M iươ ượ ộ ề ướ ệ ấ ệ ể ỗ nhóm đ c thù tr thành m t ph n c a c c u hi p thông ph quát và đóặ ở ộ ầ ủ ơ ấ ệ ổ ở khám phá ra v đ p riêng c a nó. M i cá nhân, b t k ngu n g c, đ u bi tẻ ẹ ủ ọ ấ ể ồ ố ề ế r ng h là m t ph n c a gia đình nhân lo i l n h n, n u không có gia đìnhằ ọ ộ ầ ủ ạ ớ ơ ế này, h sẽ không th hi u đ c chính h m t cách đ y đ .ọ ể ể ượ ọ ộ ầ ủ

150. Vi c nhìn m i s theo cách này sẽ giúp ta vui m ng nh n ra r ng,ệ ọ ự ừ ậ ằ không m t dân t c nào, m t n n văn hóa nào, hay cá nhân nào có th t mìnhộ ộ ộ ề ể ự đ t đ c m i s : chính tha nhân giúp ta đ t đ c s viên mãn trong đ iạ ượ ọ ự ạ ượ ự ờ s ng. Ý th c v nh ng gi i h n và b t toàn c a mình thì không h là m tố ứ ề ữ ớ ạ ấ ủ ề ộ m i đe d a, nh ng tr thành chìa khóa đ c m và theo đu i m t d ánố ọ ư ở ể ướ ơ ổ ộ ự chung. B i vì “con ng i là m t h u th v a h u h n l i v a vô biên”ở ườ ộ ữ ể ừ ữ ạ ạ ừ [130].

Xu t phát t các khu v c c a mìnhấ ừ ự ủ

151. Nh vi c trao đ i trên bình di n các khu v c, t đó các n c nghèo mờ ệ ổ ệ ự ừ ướ ở c a v i toàn th gi i, và tính ph quát không nh t thi t d p t t nh ng nétử ớ ế ớ ổ ấ ế ậ ắ ữ đ c thù c a các khu v c khác nhau.ặ ủ ự  M t s c i m đ y đ và đích th c v iộ ự ở ở ầ ủ ự ớ th gi i gi thi t kh năng m ra cho nh ng ng i thân c n, trong gia đìnhế ớ ả ế ả ở ữ ườ ậ các dân t c.ộ  H i nh p văn hóa, kinh t và chính tr v i các vùng lân c n c nộ ậ ế ị ớ ậ ầ đ c g n li n v i m t ti n trình giáo d c giúp c võ giá tr c a tình yêu đ iượ ắ ề ớ ộ ế ụ ổ ị ủ ố v i láng gi ng, đó là bài t p c n thi t đ u tiên đ đ t đ c s h i nh p phớ ề ậ ầ ế ầ ể ạ ượ ự ộ ậ ổ quát lành m nh.ạ

152. m t s khu ph bình dân, tinh th n “tình làng nghĩa xóm” v n đ cỞ ộ ố ố ầ ẫ ượ duy trì, đó m i ng i t phát c m th y có b n ph n ph i đ ng hành vàở ỗ ườ ự ả ấ ổ ậ ả ồ giúp đ hàng xóm.ỡ   nh ng n i mà các giá tr c ng đ ng này đ c gìn gi ,Ở ữ ơ ị ộ ồ ượ ữ ng i ta kinh nghi m m t s g n gũi in d u n c a lòng bi t n, tình liênườ ệ ộ ự ầ ấ ấ ủ ế ơ đ i và s h t ng. Tình là nghĩa xóm mang l i cho h m t c m th c v b nớ ự ỗ ươ ạ ọ ộ ả ứ ề ả s c chungắ [131]. c mong các qu c gia láng gi ng có th khích l m t tinhƯớ ố ề ể ệ ộ th n láng gi ng t ng t gi a các dân t c c a mình! Nh ng tinh th n cáầ ề ươ ự ữ ộ ủ ư ầ nhân ch nghĩa cũng nh h ng trên các m i quan h gi a các qu c gia. Sủ ả ưở ố ệ ữ ố ự nguy hi m khi nghĩ r ng chúng ta ph i t v đ ch ng l i ng i khác, coiể ằ ả ự ệ ể ố ạ ườ ng i khác là đ i th c nh tranh ho c là k thù nguy hi m, đi u đó cũng nhườ ố ủ ạ ặ ẻ ể ề ả h ng đ n các t ng quan gi a các dân t c trong cùng m t khu v c. Có lẽưở ế ươ ữ ộ ộ ự chúng ta đã đ c hu n luy n trong c m th c s hãi và ng v c nh th .ượ ấ ệ ả ứ ợ ờ ự ư ế

153. Có nh ng c ng qu c và nh ng doanh nghi p l n h ng l i t s côữ ườ ố ữ ệ ớ ưở ợ ừ ự l p này, và thích đàm phán riêng v i t ng qu c gia.ậ ớ ừ ố  Ng c l i, đ i v i cácượ ạ ố ớ n c nh ho c nghèo, có kh năng đ t đ c các th a thu n trong khu v cướ ỏ ặ ả ạ ượ ỏ ậ ự v i các n c láng gi ng, cho phép h đàm phán nh m t kh i và tránh trớ ướ ề ọ ư ộ ố ở thành các phân khúc ph thu c vào các c ng qu c khác.ụ ộ ườ ố  Ngày nay, không có qu c gia dân t c nào s ng bi t l p mà l i có th đ m b o đ c l i ích chungố ộ ố ệ ậ ạ ể ả ả ượ ợ c a dân mình.ủ

CH NG 5: M T N N CHÍNH TR T T Đ P H NƯƠ Ộ Ề Ị Ố Ẹ Ơ

154. Đ có th phát tri n m t c ng đ ng th gi i, có kh năng đ t đ cể ể ể ộ ộ ồ ế ớ ả ạ ượ tình huynh đ t các dân t c và qu c gia s ng tình h u ngh xã h i, thì c nệ ừ ộ ố ố ữ ị ộ ầ ph i có chính sách t t nh t nh m ph c v công ích đích th c.ả ố ấ ằ ụ ụ ự  Thay vào đó, th t bu n thay, các th ch chính tr ngày nay th ng có nh ng hình th cậ ồ ể ế ị ườ ữ ứ gây khó khăn tr ng i cho s ti n b h ng t i m t th gi i đ p t i.ở ạ ự ế ộ ướ ớ ộ ế ớ ẹ ươ

Ch nghĩa dân túy và ch nghĩa t doủ ủ ự

155. S thi u quan tâm đ n nh ng ng i d b t n th ng có th đ c cheự ế ế ữ ườ ễ ị ổ ươ ể ượ gi u phía sau m t ch nghĩa dân túy, s d ng h theo cách giáo d c cho m cấ ộ ủ ử ụ ọ ụ ụ đích c a h , ho c theo nh ng cách t do đ ph c v l i ích kinh t c aủ ọ ặ ữ ự ể ụ ụ ợ ế ủ nh ng k quy n l c.ữ ẻ ề ự  Trong c hai tr ng h p, th t khó đ nghĩ đ n m t thả ườ ợ ậ ể ế ộ ế gi i m có ch cho t t c m i ng i, k c nh ng ng i d b t n th ngớ ở ỗ ấ ả ọ ườ ể ả ữ ườ ễ ị ổ ươ nh t, và bi u l lòng tôn tr ng đ i v i các n n văn hóa khác nhau.ấ ể ộ ọ ố ớ ề

Bình dân hay dân túy

156. Trong nh ng năm g n đây, thu t ng “ch nghĩa dân túy” hay là “dânữ ầ ậ ữ ủ túy” đã xâm nh p vào các ph ng ti n truy n thông và các ngôn ng nóiậ ươ ệ ề ữ chung. Do đó, nó m t đi giá tr mà nó có th ch a đ ng và tr thành m tấ ị ể ứ ự ở ộ

trong nh ng phân c c c a xã h i b chia rẽ.ữ ự ủ ộ ị  Đi u này đ t đ n m c c g ngề ạ ế ứ ố ắ phân lo i t t c m i ng i, các nhóm, xã h i và chính ph d a trên s phânạ ấ ả ọ ườ ộ ủ ự ự chia nh phân: “dân túy” ho c “không dân túy”. Không còn có th đ m tị ặ ể ể ộ ng i bày t ý ki n ườ ỏ ế c a h v m t ch đ mà không c g ng phân lo i hủ ọ ề ộ ủ ề ố ắ ạ ọ vào m t trong hai phe, đôi khi làm m t uy tín c a h m t cách b t công, ho cộ ấ ủ ọ ộ ấ ặ là đ cao h m t cách thái quá.ề ọ ộ

157. Tuyên b thi t l p ch nghĩa dân túy nh m t khuôn kh đ đ c th cố ế ậ ủ ư ộ ổ ể ọ ự t i xã h i có m t nh c đi m khác: nó b qua tính h p pháp c a ý ni m vạ ộ ộ ượ ể ỏ ợ ủ ệ ề con ng i.ườ  N l c lo i b khái ni m này kh i ngôn ng có th d n đ n vi cỗ ự ạ ỏ ệ ỏ ữ ể ẫ ế ệ lo i b chính thu t ng “dân ch ”, t c là “chính quy n c a nhân dân”.ạ ỏ ậ ữ ủ ứ ề ủ  Ngay c khi chúng ta không mu n kh ng đ nh r ng xã h i không ch là t ng thả ố ẳ ị ằ ộ ỉ ổ ể đ n thu n c a các cá nhân, thì thu t ng “nhân dân” là đi u ch ng t c nơ ầ ủ ậ ữ ề ứ ỏ ầ thi t.ế  Th c t là có nh ng hi n t ng xã h i c u trúc đa s , có nh ng xuự ế ữ ệ ượ ộ ấ ố ữ h ng l n và nh ng khát v ng c ng đ ng.ướ ớ ữ ọ ộ ồ  Chúng ta cũng có th nghĩ đ nể ế nh ng m c tiêu chung, v t ra ngoài s khác bi t, đ cùng nhau th c hi nữ ụ ượ ự ệ ể ự ệ m t d án chung.ộ ự  Cu i cùng, r t khó đ ho ch đ nh m t đi u gì đó l n lao vố ấ ể ạ ị ộ ề ớ ề lâu v dài, n u nó không đ t đ c đ tr thành c m chung c a c t pề ế ạ ượ ể ở ướ ơ ủ ả ậ th . T t c đi u này tìm th y bi u th c trong danh t “m i ng i” và trongể ấ ả ề ấ ể ứ ừ ọ ườ tính t “ph bi n”.ừ ổ ế  N u chúng không đ c đ a vào – cùng v i s phê phánế ượ ư ớ ự v ng ch c v tính cách s ph m – thì m t khía c nh c b n c a th c t xãữ ắ ề ư ạ ộ ạ ơ ả ủ ự ế h i sẽ b lo i b .ộ ị ạ ỏ

158. Trên th c t , có m t s hi u l m: “Con ng i không ph i là m t ph mự ế ộ ự ể ầ ườ ả ộ ạ trù logic h c, cũng không ph i là m t ph m trù th n bí, n u chúng ta hi u nóọ ả ộ ạ ầ ế ể theo nghĩa r ng, m i vi c mà con ng i làm là t t, hay theo nghĩa là conằ ọ ệ ườ ố ng i, m t th lo i thiên th n.ườ ộ ể ạ ầ  Đây là m t ph m trù th n tho i… Khi b nộ ạ ầ ạ ạ gi i thích dân t c là gì, b n s d ng các ph m trù logic h c, vì b n ph i gi iả ộ ạ ử ụ ạ ọ ạ ả ả thích nó: th c s , đi u đó là c n thi t.ự ự ề ầ ế  Nh ng b n không gi i thích ý nghĩaư ạ ả c a vi c thu c v m t dân t c.ủ ệ ộ ề ộ ộ  Có m t đi u gì đó l n h n n a đ i v i thu tộ ề ớ ơ ữ ố ớ ậ ng con ng i mà không th gi i thích m t cách h p lý.ữ ườ ể ả ộ ợ  Tr thành m t ph nở ộ ầ c a m t dân t c là tr thành m t ph n c a m t b n s c chung đ c t oủ ộ ộ ở ộ ầ ủ ộ ả ắ ượ ạ thành t các m i quan h xã h i và văn hóa.ừ ố ệ ộ  Và đây không ph i là th tả ứ ự đ ng, hoàn toàn ng c l i: nó là m t ti n trình ti m ti n, đ y khó khăn… độ ượ ạ ộ ế ệ ế ầ ể h ng t i m t k ho ch chung”ướ ớ ộ ế ạ [132].

159. Có nh ng nhà lãnh đ o ph bi n có kh năng gi i thích tình c m c aữ ạ ổ ế ả ả ả ủ m t dân t c, đ ng l c văn hóa c a nó và các xu h ng chính c a xã h i.ộ ộ ộ ự ủ ướ ủ ộ  Ch cứ năng c a h , t p h p và d n d t, có th là c s cho m t d án chuy n đ iủ ọ ậ ợ ẫ ắ ể ơ ở ộ ự ể ổ và tăng tr ng lâu dài, cũng liên quan đ n kh năng nh ng ch cho ng iưở ế ả ườ ỗ ườ khác vì l i ích chung.ợ  Nh ng nó bi n thành m t ch nghĩa dân túy không lànhư ế ộ ủ m nh khi nó tr thành kh năng quy n rũ c a m t cá nhân đ tr thànhạ ở ả ế ủ ộ ể ở công c chính tr cho n n văn hóa c a ng i dân, nh m t bi u t ng ý th cụ ị ề ủ ườ ờ ộ ể ượ ứ h nào đó, ph c v cho d án cá nhân và duy trì quy n l c c a mình.ệ ụ ụ ự ề ự ủ  Đôi khi ng i ta tìm cách tr nên n i ti ng b ng cách làm tr m tr ng thêm khuynhườ ở ổ ế ằ ầ ọ

h ng ích k và th p nh t c a m t s thành ph n dân c .ướ ỷ ấ ấ ủ ộ ố ầ ư  Nó có th tr nênể ở t i t h n khi tr thành, d i nh ng hình th c thô thi n ho c tinh vi, trồ ệ ơ ở ướ ữ ứ ể ặ ở thành nô d ch c a các th ch và lu t pháp.ị ủ ể ế ậ

160. Các nhóm dân túy khép kín đ nh hình thu t ng “nhân dân”, vì trênị ậ ữ th c t nh ng gì nó đang nói đ n không ph i là m t “nhân dân” đíchự ế ữ ế ả ộ th c.ự  Th t v y, ph m trù “nhân dân” ph i đ c m ra.ậ ậ ạ ả ượ ở  Đó là m t con ng iộ ườ năng đ ng, v i m t t ng lai s ng đ ng, luôn m ra cho nh ng t ng h pộ ớ ộ ươ ố ộ ở ữ ổ ợ m i, đón nh n nh ng con ng i khác bi t.ớ ậ ữ ườ ệ  B ng cách này, nó không phằ ủ nh n b n s c riêng c a nó, nh ng b ng cách s n sàng thay đ i, đ t v n đ ,ậ ả ắ ủ ư ằ ẵ ổ ặ ấ ề phát tri n, đ đ c thêm phong phú qua nh ng ng i khác,ể ể ượ ữ ườ  và do đó, nó có th phát tri n h n n a.ể ể ơ ữ

161. M t d u hi u khác cho th y s suy gi m c a kh năng lãnh đ o đ cộ ấ ệ ấ ự ả ủ ả ạ ượ lòng dân là quan tâm t i l i th ng n h n. M t l i th tho mãn đòi h i thuớ ợ ế ắ ạ ộ ợ ế ả ỏ đ c nhi u phi u b u hay s ng h h n, nh ng không thúc đ y, b ng m tượ ề ế ầ ự ủ ộ ơ ư ẩ ằ ộ n l c gian kh và liên t c, vi c t o ra các ngu n tài nguyên mà nhân dânỗ ự ổ ụ ệ ạ ồ c n đ phát tri n và ki m s ng b ng chính n l c và óc sáng t o c a h . Vầ ể ể ế ố ằ ỗ ự ạ ủ ọ ề ph ng di n này, tôi đã nói rõ r ng “tôi không có ý đ nh đ x ng m t chươ ệ ằ ị ề ướ ộ ủ nghĩa dân túy vô trách nhi m nào M t d u hi u khác cho th y s suy thoáiệ ộ ấ ệ ấ ự c a kh năng lãnh đ o ph bi n là tính t c th i.ủ ả ạ ổ ế ứ ờ  Các nhu c u ph bi n đ cầ ổ ế ượ đáp ng đ đ m b o phi u b u ho c s ng h h n, nh ng không ti n tri nứ ể ả ả ế ầ ặ ự ủ ộ ơ ư ế ể trong m t nhi m v khó khăn và liên t c, cung c p cho m i ng i các ngu nộ ệ ụ ụ ấ ọ ườ ồ l c đ phát tri n, đ h có th ki m s ng b ng n l c và sáng t o c aự ể ể ể ọ ể ế ố ằ ỗ ự ạ ủ mình. Theo nghĩa này, tôi đã tuyên b rõ ràng r ng vi c đ xu t ch nghĩaố ằ ệ ề ấ ủ dân túy vô trách nhi m là đi u “còn xa v i đ i v i tôi”ệ ề ờ ố ớ [133]. M t m t, vi cộ ặ ệ kh c ph c tình tr ng b t bình đ ng gi đ nh tr c s phát tri n kinh t ,ắ ụ ạ ấ ẳ ả ị ướ ự ể ế b ng cách khai thác các kh năng c a t ng khu v c, và do đó, đ m b o côngằ ả ủ ừ ự ả ả b ng lâu dài ằ [134]. M t khác, “các k ho ch h tr đ i m t v i m t sặ ế ạ ỗ ợ ố ặ ớ ộ ố tr ng h p kh n c p nh t đ nh ch nên đ c coi là ph n ng t m th i màườ ợ ẩ ấ ấ ị ỉ ượ ả ứ ạ ờ thôi”[135].

162. V n đ l n nh t là công ăn vi c làm.ấ ề ớ ấ ệ  Đi u th c s ph bi n – vì nó gópề ự ự ổ ế ph n mang l i l i ích cho con ng i – là đ m b o r ng m i ng i đ u có khầ ạ ợ ườ ả ả ằ ọ ườ ề ả năng làm cho nh ng h t gi ng mà Thiên Chúa đã gieo vào lòng h , năng l c, ýữ ạ ố ọ ự th c ch đ ng và s c m nh c a h .ứ ủ ộ ứ ạ ủ ọ  Đó là s giúp đ t t nh t mà ng i ta cóự ỡ ố ấ ườ th dành cho m t ng i nghèo, đó là cách t t nh t đ t n t i m t cách h pể ộ ườ ố ấ ể ồ ạ ộ ợ v i nhân ph m.ớ ẩ  Đây là lý do t i sao tôi nh n m nh r ng “giúp đ ng iạ ấ ạ ằ ỡ ườ nghèo b ng ti n luôn ph i là m t gi i pháp t m th i khi g p tr ng h pằ ề ả ộ ả ạ ờ ặ ườ ợ kh n c p.ẩ ấ  M c tiêu chính luôn ph i là giúp h có m t cu c s ng t t đ pụ ả ọ ộ ộ ố ố ẹ thông qua công ăn vi c làm”ệ [136]. Cho dù c ch s n xu t thay đ i nh thơ ế ả ấ ổ ư ế nào, chính tr cũng không th t b m c tiêu đ m b o r ng, t ch c xã h iị ể ừ ỏ ụ ả ả ằ ổ ứ ộ đ m b o cho m i ng i m t s cách đóng góp năng l c và n l c c a h .ả ả ỗ ườ ộ ố ự ỗ ự ủ ọ  B iở vì “không có cái nghèo nào t i t h n cái nghèoồ ệ ơ  làm m t đi công vi c và ph mấ ệ ẩ giá c a công vi c”ủ ệ [137]. Trong m t xã h i phát tri n th c s , công vi c làộ ộ ể ự ự ệ

m t khía c nh b t kh xâm ph m c a đ i s ng xã h i, vì nó không ch làộ ạ ấ ả ạ ủ ờ ố ộ ỉ ph ng ti n ki m s ng, mà còn là con đ ng phát tri n cá nhân, nh m m cươ ệ ế ố ườ ể ằ ụ đích thi t l p các m i quan h lành m nh, đ đ c th c hi n, đ chia s quàế ậ ố ệ ạ ể ượ ự ệ ể ẻ t ng, đ c m th y đ ng trách nhi m trong vi c c i thi n th gi i, và cu iặ ể ả ấ ồ ệ ệ ả ệ ế ớ ố cùng là s ng nh m t con ng i.ố ư ộ ườ

Giá tr và gi i h n c a quan đi m t doị ớ ạ ủ ể ự

163. Khái ni m “nhân dân”, m t khái ni m t nhiên bao hàm quan đi mệ ộ ệ ự ể tích c c v các m i liên k t c ng đ ng và văn hóa, th ng b các ph ngự ề ố ế ộ ồ ườ ị ươ th c t do c a ch nghĩa cá nhân bác b ; các ph ng th c này v n coi xã h iứ ự ủ ủ ỏ ươ ứ ố ộ ch là t ng s các l i ích cùng s ng chung v i nhau. Ng i ta nói t i vi c tônỉ ổ ố ợ ố ớ ườ ớ ệ tr ng t do, nh ng không có g c r trong m t c a l ch s chung; Trong m tọ ự ư ố ễ ộ ủ ị ử ộ s b i c nh, ng i ta th ng th y t t c nh ng ng i b o v quy n l i c aố ố ả ườ ườ ấ ấ ả ữ ườ ả ệ ề ợ ủ nh ng ng i y u th nh t trong xã h i đ c g i là nh ng ng i theo chữ ườ ế ế ấ ộ ượ ọ ữ ườ ủ nghĩa dân túy. Ý ni m nhân dân b coi nh m t c u trúc tr u t ng, m t đi uệ ị ư ộ ấ ừ ượ ộ ề không th c s hi n h u. Nh ng đi u này t o ra m t phân c c không c nự ự ệ ữ ư ề ạ ộ ự ầ thi t. Cũng không th coi khái ni m “nhân dân” hay “ng i thân c n” chế ể ệ ườ ậ ỉ thu n túy có tính tr u t ng hay lãng m n, đ n n i vi c t ch c xã h i, khoaầ ừ ượ ạ ế ỗ ệ ổ ứ ộ h c và các th ch c a xã h i dân s có th b bác b ho c b đ i x m tọ ể ế ủ ộ ự ể ị ỏ ặ ị ố ử ộ cách mi t thệ ị[138].

164. M t khác, đ c ái h p nh t c hai chi u kích – tr u t ng và th ch –ặ ứ ợ ấ ả ề ừ ượ ể ế vì nó đòi h i m t ti n trình h u hi u thay đ i l ch s bao trùm m i s : cácỏ ộ ế ữ ệ ổ ị ử ọ ự th ch , lu t pháp, kỹ thu t, kinh nghi m, chuyên môn ngh nghi p, phânể ế ậ ậ ệ ề ệ tích khoa h c, th t c hành chính, v.v… B i vì “trên th c t , không có cu cọ ủ ụ ở ự ế ộ s ng riêng t n u nó không đ c b o v b i tr t t công c ng, m t ngôi nhàố ư ế ượ ả ệ ở ậ ự ộ ộ

m áp sẽ không có s riêng t n u nó không đ c b o v b i tính h p pháp,ấ ự ư ế ượ ả ệ ở ợ m t tr ng thái yên bình d a trên lu t pháp và an ninh, và v i nh ng đi uộ ạ ự ậ ớ ữ ề ki n t i thi u đ c đ m b o b i s phân công lao đ ng, trao đ i th ngệ ố ể ượ ả ả ở ự ộ ổ ươ m i, công b ng xã h i và quy n công dân chính tr ”ạ ằ ộ ề ị [139].

165. Lòng bác ái chân chính có kh năng k t h p t t c các y u t này trongả ế ợ ấ ả ế ố m i quan tâm c a nó đ i v i ng i khác. Trong tr ng h p g p g b n thân,ố ủ ố ớ ườ ườ ợ ặ ỡ ả k c nh ng cu c g p g liên quan đ n anh ch em xa ho c b lãng quên, nóể ả ữ ộ ặ ỡ ế ị ở ặ ị có th làm nh v y nh bi t s d ng m i tài nguyên mà các đ nh ch c aể ư ậ ờ ế ử ụ ọ ị ế ủ m t xã h i có t ch c, t do và sáng t o có kh năng t o ra. Ch ng h n, ngayộ ộ ổ ứ ự ạ ả ạ ẳ ạ c ng i Samaritanô nhân h u cũng c n có m t quán tr g n đó đ có thả ườ ậ ầ ộ ọ ầ ể ể cung c p s giúp đ mà b n thân ông không th cung c p. Tình yêu ng iấ ự ỡ ả ể ấ ườ lân c n có tính c th và không lãng phí b t c ngu n tài nguyên nào c nậ ụ ể ấ ứ ồ ầ thi t cho vi c mang l i thay đ i có tính l ch s có th sinh l i ích cho ng iế ệ ạ ổ ị ử ể ợ ườ nghèo và ng i b thi t thòi. Tuy nhiên, đôi khi, các ý th c h cánh t ho cườ ị ệ ứ ệ ả ặ các h c thuy t xã h i liên k t v i ph ng th c hành đ ng cá nhân ch nghĩaọ ế ộ ế ớ ươ ứ ộ ủ và các th t c không h u hi u ch nh h ng đ n m t s ít ng i, trong khiủ ụ ữ ệ ỉ ả ưở ế ộ ố ườ

ph n l n nh ng ng i b b quên v n ph i ph thu c vào thi n chí c aầ ớ ữ ườ ị ỏ ẫ ả ụ ộ ệ ủ nh ng ng i khác. Đi u này ch ng t s c n thi t ph i có m t tinh th nữ ườ ề ứ ỏ ự ầ ế ả ộ ầ huynh đ l n h n, nh ng cũng c n m t t ch c th gi i h u hi u h n nh mệ ớ ơ ư ầ ộ ổ ứ ế ớ ữ ệ ơ ằ gi i quy t các v n đ đang gây h a cho nh ng ng i b b r i đang đau khả ế ấ ề ọ ữ ườ ị ỏ ơ ổ và ng c ngo i các n c nghèo. Nó cũng cho th y sẽ không có m t gi i phápắ ả ở ướ ấ ộ ả nào, không có m t ph ng pháp lu n duy nh t có th ch p nh n nào, khôngộ ươ ậ ấ ể ấ ậ có m t công th c kinh t nào có th đ c áp d ng m t cách không phân bi tộ ứ ế ể ượ ụ ộ ệ cho m i ng i. Ngay các nghiên c u khoa h c nghiêm ng t nh t cũng ch cóọ ườ ứ ọ ặ ấ ỉ th đ x ng các h ng hành đ ng khác nhau.ể ề ướ ướ ộ

166. T t c nh ng đi u này sẽ tr nên b p bênh n u chúng ta m t khấ ả ữ ề ở ấ ế ấ ả năng nh n th c s c n thi t c a vi c thay đ i trong tâm h n, trong thóiậ ứ ự ầ ế ủ ệ ổ ồ quen và l i s ng c a con ng i. N u không, các tuyên truy n chính tr , ố ố ủ ườ ế ề ị các ph ng ti n truy n thôngươ ệ ề và nh ng k đ nh h ng d lu n sẽ ti p t c c vũữ ẻ ị ướ ư ậ ế ụ ổ m t n n văn hóa cá nhân ch nghĩa và không phê phán, l thu c l i ích kinhộ ề ủ ệ ộ ợ t và đ nh ch xã h i không b ki m soát nh m ph c v nh ng ng i đãế ị ế ộ ị ể ằ ụ ụ ữ ườ đ c h ng quá nhi u quy n l c. Nh ng l i ch trích c a tôi v mô hình kỹượ ưở ề ề ự ữ ờ ỉ ủ ề tr không ch đ n gi n nghĩ r ng n u chúng ta ki m soát đ c các thái quáị ỉ ơ ả ằ ế ể ượ c a nó thì m i s sẽ yên n. Nguy c l n h n không phát sinh t các đ iủ ọ ự ổ ơ ớ ơ ừ ố t ng chuyên bi t, các th c t i ho c th ch v t ch t, mà t cách chúngượ ệ ự ạ ặ ể ế ậ ấ ừ đ c s d ng. Nó liên quan đ n s y u đu i c a con ng i, xu h ng aượ ử ụ ế ự ế ố ủ ườ ướ ư thích ích k v n là m t ph n c a đi u mà truy n th ng Kitô giáo g i là “ỷ ố ộ ầ ủ ề ề ố ọ d cụ v ngọ – concupiscentia”: khuynh h ng c a con ng i là ch quan tâm đ nướ ủ ườ ỉ ế b n thân tôi, nhóm c a tôi, nh ng quy n l i nh nhen c a riêng tôi. D cả ủ ữ ề ợ ỏ ủ ụ v ng không ph i là m t thi u sót ch gi i h n th i đ i c a chúng ta. Nó đãọ ả ộ ế ỉ ớ ạ ở ờ ạ ủ hi n h u t thu s khai c a loài ng i, nó ch thay đ i và m c l y nh ngệ ữ ừ ở ơ ủ ườ ỉ ổ ặ ấ ữ hình th c khác nhau qua các th i đ i, s d ng b t c ph ng ti n nào màứ ờ ạ ử ụ ấ ứ ươ ệ m i kho nh kh c l ch s có th cung c p. Tuy nhiên, ỗ ả ắ ị ử ể ấ d c v ngụ ọ có th đ cể ượ kh c ph c v i n tr giúp c a Thiên Chúa.ắ ụ ớ ơ ợ ủ

167. Nhi m v d ng d c, phát tri n nh ng thói quen v ng ch c, kh năngệ ụ ưỡ ụ ể ữ ữ ắ ả suy nghĩ v cu c s ng c a con ng i toàn di n h n, v chi u sâu tâm linh, làề ộ ố ủ ườ ệ ơ ề ề c n thi t đ t o ra ch t l ng cho các m i liên h c a con ng i, theo cáchầ ế ể ạ ấ ượ ố ệ ủ ườ mà chính xã h i ph n ng l i v i nh ng b t bình đ ng c a nó, nh s l chộ ả ứ ạ ớ ữ ấ ẳ ủ ư ự ệ l c, l m d ng quy n l c, kinh t , công ngh , chính tr ho c truy n thông.ạ ạ ụ ề ự ế ệ ị ặ ề  Có nh ng quan đi m t do b qua y u t mong manh này c a con ng i, vàữ ể ự ỏ ế ố ủ ườ t ng t ng m t th gi i đáp ng v i m t tr t t nh t đ nh mà ch m tưở ượ ộ ế ớ ứ ớ ộ ậ ự ấ ị ỉ ộ mình nó có th đ m b o t ng lai t i sáng và gi i pháp cho m i v n đ .ể ả ả ươ ươ ả ọ ấ ề

168. Th tr ng, t nó, không th gi i quy t m i v n đ , dù chúng ta đ cị ườ ự ể ả ế ọ ấ ề ượ yêu c u tin vào tín đi u tân t do này đ n m c nào.ầ ề ự ế ứ  Dù th thách là gì,ử tr ng phái t t ng nghèo nàn và l p đi l p l i này luôn đ a ra nh ng côngườ ư ưở ặ ặ ạ ư ữ th c gi ng nhau.ứ ố  Ch nghĩa tân t do ch đ n gi n là t tái t o b ng cách sủ ự ỉ ơ ả ự ạ ằ ử d ng các lý thuy t ma thu t v s “ch y tràn” ho c “nh gi t” – mà khôngụ ế ậ ề ự ả ặ ỏ ọ dùng đ n tên – nh m t gi i pháp duy nh t cho các v n đ xã h i. Nó ít đánhế ư ộ ả ấ ấ ề ộ

giá đ c th c t i này là đi u đ c cho là “ch y tràn” không gi i quy t đ cượ ự ạ ề ượ ả ả ế ượ s b t bình đ ng t ng phát sinh ra các hình th c b o l c m i đe d a chínhự ấ ẳ ừ ứ ạ ự ớ ọ k t c u c a xã h i. M t khác, m t chính sách kinh t tích c c nh m “thúcế ấ ủ ộ ặ ộ ế ự ằ đ y m t n n kinh t ng h s đa d ng trong s n xu t và s sáng t o trongẩ ộ ề ế ủ ộ ự ạ ả ấ ự ạ kinh doanh” là c p thi tấ ế [140], giúp có th t o thêm công ăn vi c làm chể ạ ệ ứ không b c t gi m đi. V căn b n, vi c đ u c tài chính nh m thu l i nhu nị ắ ả ề ả ệ ầ ơ ằ ợ ậ nhanh chóng ti p t c gây tàn phá. Th t v y, “n u không có các hình th c n iế ụ ậ ậ ế ứ ộ t i v s liên đ i và tin t ng l n nhau, thì th tr ng không th hoàn thànhạ ề ự ớ ưở ẫ ị ườ ể ch c năng kinh t c a nó cách tr n v n đ c. Và ngày nay, s tin t ng nàyứ ế ủ ọ ẹ ượ ự ưở đang b m t d n đi”ị ấ ầ [141]. L ch s không k t thúc nh d ki n c a nó, và cácị ử ế ư ự ế ủ công th c giáo đi u c a lý thuy t kinh t hi n hành đ c ch ng t khôngứ ề ủ ế ế ệ ượ ứ ỏ ph i là không có sai l m. S mong manh c a các h th ng th gi i khi đ iả ầ ự ủ ệ ố ế ớ ố m t v i đ i d ch đã cho th y r ng không ph i m i th đ u đ c gi i quy tặ ớ ạ ị ấ ằ ả ọ ứ ề ượ ả ế b ng th tr ng t do. Nó cũng ch ng t r ng, ngoài vi c khôi ph c m t đ iằ ị ườ ự ứ ỏ ằ ệ ụ ộ ờ s ng chính tr lành m nh không b chi ph i b i l nh l c tài chính, “chúng taố ị ạ ị ố ở ệ ạ ph i đ t nhân ph m tr l i trung tâm, và trên tr c t đó, xây d ng các c uả ặ ẩ ở ạ ụ ộ ự ấ trúc xã h i thay th mà chúng ta v n c n đ n”ộ ế ố ầ ế [142].

169. Ví d , trong m t s ph ng th c kinh t đ n đi u và khép kín nh tụ ộ ố ươ ứ ế ơ ệ ấ đ nh, d ng nh không có ch cho các phong trào bình dân nh m k t h pị ườ ư ỗ ằ ế ợ nh ng ng i th t nghi p, lao đ ng t m th i, bán chính th c, và nhi u ng iữ ườ ấ ệ ộ ạ ờ ứ ề ườ khác không d dàng tìm đ c ch đ ng trong các c c u hi n có. Tuy nhiên,ễ ượ ỗ ứ ơ ấ ệ nh ng phong trào đó qu n lý nhi u hình th c kinh t bình dân và s n xu tữ ả ề ứ ế ả ấ c ng đ ng. Đi u c n là m t mô hình tham gia xã h i, chính tr và kinh t “cóộ ồ ề ầ ộ ộ ị ế th bao g m các phong trào bình dân và ti p thêm s c m nh cho các c c uể ồ ế ứ ạ ơ ấ qu n lý đ a ph ng, qu c gia và qu c t v i lu ng năng l c đ o đ c phátả ị ươ ố ố ế ớ ồ ự ạ ứ sinh t vi c bao g m c nh ng ng i b lo i tr trong vi c xây d ng m từ ệ ồ ả ữ ườ ị ạ ừ ệ ự ộ v n m nh chung”, trong khi cũng b o đ m đ “nh ng kinh nghi m liên đ iậ ệ ả ả ể ữ ệ ớ l n lên t bên d i, t lòng đ t c a hành tinh này – có th đ n v i nhau,ớ ừ ướ ừ ấ ủ ể ế ớ đ c ph i h p nhi u h n, ti p t c g p g nhau h n”ượ ố ợ ề ơ ế ụ ặ ỡ ơ [143]. Tuy nhiên, đi uề này ph i x y ra m t cách không ph n b i cách ho t đ ng khác bi t c a hả ả ộ ả ộ ạ ộ ệ ủ ọ nh “nh ng ng i gieo r c thay đ i, c vũ m t ti n trình bao g m hàng tri uư ữ ườ ắ ổ ổ ộ ế ồ ệ hành đ ng, l n và nh , đan xen m t cách sáng t o nh l i lẽ trong m t bàiộ ớ ỏ ộ ạ ư ờ ộ th ”ơ [144]. Theo nghĩa này, nh ng phong trào nh v y là “nh ng nhà th xãữ ư ậ ữ ơ h i”, theo cách riêng c a h , đã làm vi c, đ x ng, c vũ và gi i phóng. Hộ ủ ọ ệ ề ướ ổ ả ọ giúp làm cho kh h u m t s phát tri n con ng i toàn di n v t ra ngoài “ýả ữ ộ ự ể ườ ệ ượ ni m coi các chính sách xã h i nh chính sáchệ ộ ư cho ng i nghèo, ch khôngườ ứ bao giờ v iớ ng i nghèo và không bao giườ ờ c aủ  ng i nghèo, càng không nhườ ư m t ph n c a d án nh m tái h p nh t m i ng i”ộ ầ ủ ự ằ ợ ấ ọ ườ [145]. H có th g y r cọ ể ấ ắ r i, và m t s “lý thuy t gia” có th khó phân lo i đ c h , nh ng chúng taố ộ ố ế ể ạ ượ ọ ư ph i tìm đ can đ m đ th a nh n r ng, n u không có h , “dân ch sẽ teoả ủ ả ể ừ ậ ằ ế ọ ủ tóp, bi n thành m t h n t đ n thu n, m t l thói; nó m t đi đ c tính đ iế ộ ạ ừ ơ ầ ộ ề ấ ặ ạ

di n c a nó và tr thánh th t thân, vì nó b r i con ng i trong cu c đ uệ ủ ở ấ ỏ ơ ườ ộ ấ tranh hàng ngày giành ph m giá, trong vi c xây d ng t ng lai c a h ”ẩ ệ ự ươ ủ ọ [146].

Quy n l c qu c tề ự ố ế

170. M t l n n a tôi nh n xét r ng “cu c kh ng ho ng tài chính 2007-ộ ầ ữ ậ ằ ộ ủ ả2008 đã t o c h i đ phát tri n m t n n kinh t m i, chú ý h n đ n cácạ ơ ộ ể ể ộ ề ế ớ ơ ế nguyên t c đ o đ c và nh ng cách th c m i đ đi u ch nh các ho t đ ngắ ạ ứ ữ ứ ớ ể ề ỉ ạ ộ đ u c tài chính và s th nh v ng o.ầ ơ ự ị ượ ả  Nh ng ph n ng đ i v i cu c kh ngư ả ứ ố ớ ộ ủ ho ng không bao g m vi c xem xét l i các tiêu chí l i th i v n ti p t c th ngả ồ ệ ạ ỗ ờ ẫ ế ụ ố tr th gi i”ị ế ớ [147]. Th t v y, có v nh các chi n l c th c t đ c phátậ ậ ẻ ư ế ượ ự ế ượ tri n kh p th gi i sau cu c kh ng ho ng đã c vũ ch nghĩa cá nhân nhi uể ắ ế ớ ộ ủ ả ổ ủ ề h n, ít h i nh p h n và tăng c ng t do cho nh ng ng i th c s có quy nơ ộ ậ ơ ườ ự ữ ườ ự ự ề l c, nh ng ng i luôn tìm cách tr n thoát mà không h h n chi.ự ữ ườ ố ề ấ

171. Tôi cũng xin nh n m nh r ng “dành cho m i ng i ph n c a h –ấ ạ ằ ỗ ườ ầ ủ ọ trích d n đ nh nghĩa c đi n v công lý – có nghĩa là không m t cá nhân hayẫ ị ổ ể ề ộ nhóm ng i nào có th coi mình là tuy t đ i, có quy n ph t l ph m giá vàườ ể ệ ố ề ớ ờ ẩ quy n l i c a các cá nhân khác ho c các nhóm xã h i c a h . S phân b h uề ợ ủ ặ ộ ủ ọ ự ổ ữ hi u quy n l c (nh t là quy n l c chính tr , kinh t , qu c phòng và kỹ thu t)ệ ề ự ấ ề ự ị ế ố ậ gi a tính đa nguyên c a nhi u ch th và vi c t o ra m t h th ng pháp lýữ ủ ề ủ ể ệ ạ ộ ệ ố đ đi u ch nh các yêu sách và quy n l i, là m t trong nh ng cách c th để ề ỉ ề ợ ộ ữ ụ ể ể h n ch quy n l c. Tuy nhiên, th gi i ngày nay trình b y v i chúng ta nhi uạ ế ề ự ế ớ ầ ớ ề quy n l i sai l m và – đ ng th i – nhi u b ph n to l n d b t n th ng,ề ợ ầ ồ ờ ề ộ ậ ớ ễ ị ổ ươ n n nhân c a quy n l c b thi hành m t cách t i t ”ạ ủ ề ự ị ộ ồ ệ [148].

172. Th k XXI “đang ch ng ki n s suy y u quy n l c c a các nhà n cế ỷ ứ ế ự ế ề ự ủ ướ qu c gia, ch y u vì các b ph n kinh t và tài chính, v n có tính đa qu c gia,ố ủ ế ộ ậ ế ố ố có xu h ng l n l t b ph n chính tr . Tr c tình hình đó, đi u ch y u làướ ấ ướ ộ ậ ị ướ ề ủ ế thi t k các đ nh ch qu c t đ c t ch c m nh mẽ và h u hi u h n, v iế ế ị ế ố ế ượ ổ ứ ạ ữ ệ ơ ớ các viên ch c đ c b nhi m m t cách công b ng theo th a thu n gi a cácứ ượ ổ ệ ộ ằ ỏ ậ ữ chính ph qu c gia và đ c quy n áp đ t các bi n pháp tr ng ph t”ủ ố ượ ề ặ ệ ừ ạ [149]. Khi chúng ta nói t i vi c có th có m t s hình th c th m quy n th gi iớ ệ ể ộ ố ứ ẩ ề ế ớ đ c lu t pháp quy đ nhượ ậ ị [150], chúng ta không nh t thi t ph i nghĩ đ n m tấ ế ả ế ộ th m quy n cá nhân. Tuy nhiên, m t c quan nh v y ít nh t ph i c vũ cácẩ ề ộ ơ ư ậ ấ ả ổ c quan th gi i h u hi u h n, đ c trang b quy n đ c cung ng cho l iơ ế ớ ữ ệ ơ ượ ị ề ượ ứ ợ ích chung toàn c u, xóa b đói nghèo và b o v ch c ch n các nhân quy nầ ỏ ả ệ ắ ắ ề căn b n.ả

173. V khía c nh này, tôi cũng xin l u ý s c n thi t ph i c i t “C quanề ạ ư ự ầ ế ả ả ổ ơ Liên hi p qu c, cũng nh các đ nh ch kinh t và tài chính qu c t t ng t ,ệ ố ư ị ế ế ố ế ươ ự đ khái ni m gia đình các qu c gia có th có đ c th c t i”ể ệ ố ể ượ ự ạ [151]. Không c nầ ph i nói, đi u này đòi h i ph i có nh ng gi i h n pháp lý rõ ràng đ tránhả ề ỏ ả ữ ớ ạ ể quy n l c ch đ c đ ng ch n b i m t s qu c gia và ngăn ch n nh ng ápề ự ỉ ượ ồ ọ ở ộ ố ố ặ ữ đ t văn hóa ho c h n ch các quy n t do căn b n c a các qu c gia y u h nặ ặ ạ ế ề ự ả ủ ố ế ơ

trên c s các khác bi t ý th c h . Vì “c ng đ ng qu c t là m t c ng đ ngơ ở ệ ứ ệ ộ ồ ố ế ộ ộ ồ pháp lý đ c thành l p d a trên ch quy n c a m i qu c gia thành viên,ượ ậ ự ủ ề ủ ỗ ố không b ràng bu c b i m t s ph thu c đ n ph nh n ho c h n ch sị ộ ở ộ ự ụ ộ ế ủ ậ ặ ạ ế ự đ c l p c a qu c gia đó”ộ ậ ủ ố [152]. Đ ng th i, “công vi c c a Liên hi p qu c,ồ ờ ệ ủ ệ ố theo các nguyên t c nêu trong L i m đ u và các Đi u kho n đ u tiên c aắ ờ ở ầ ề ả ầ ủ Hi n ch ng thành l p, có th đ c coi nh s phát tri n và c vũ vi cế ươ ậ ể ượ ư ự ể ổ ệ th ng tôn pháp lu t, d a trên vi c nh n ra r ng công lý là đi u ki n thi tượ ậ ự ệ ậ ằ ề ệ ế y u đ đ t đ c lý t ng huynh đ ph quát… C n ph i b o đ m nguyênế ể ạ ượ ưở ệ ổ ầ ả ả ả t c th ng tôn pháp lu t không b thách th c và không m t m i s d ngắ ượ ậ ị ứ ệ ỏ ử ụ th ng l ng, hòa gi i và tr ng tài, nh Hi n ch ng Liên hi p qu c đã đươ ượ ả ọ ư ế ươ ệ ố ề x ng, nh ng đi u v n th c s t o nên m t quy ph m pháp lý n nướ ữ ề ố ự ự ạ ộ ạ ề t ng”ả [153]. C n ph i ngăn ch n vi c C quan này b phi h p pháp hóa, vì cácầ ả ặ ệ ơ ị ợ v n đ và thi u sót c a nó có th đ c cùng nhau bàn th o và gi i quy t.ấ ề ế ủ ể ượ ả ả ế

174. Lòng can đ m và s r ng l ng là nh ng đi u c n thi t đ t do thi tả ự ộ ượ ữ ề ầ ế ể ự ế l p các m c tiêu chung và b o đ m vi c tuân th kh p th gi i các chu nậ ụ ả ả ệ ủ ắ ế ớ ẩ m c thi t y u nào đó. Đ đi u này th c s h u ích, đi u c n thi t là ph i đự ế ế ể ề ự ự ữ ề ầ ế ả ề cao “s c n thi t ph i trung thành v i các th a thu n đã đ c ký k t (pactaự ầ ế ả ớ ỏ ậ ượ ế sunt servanda [các hi p đ nh ph i đ c ph c v ])”ệ ị ả ượ ụ ụ [154], và tránh “c n cámơ d mu n n i t i lu t s c m nh h n là s c m nh c a lu t”ỗ ố ạ ớ ậ ứ ạ ơ ứ ạ ủ ậ [155]. Đi u này cóề nghĩa ph i c ng c “các công c có tính quy ph m đ gi i quy t hòa bình cácả ủ ố ụ ạ ể ả ế tranh cãi… đ tăng c ng ph m vi và s c trói bu c c a chúng”ể ườ ạ ứ ộ ủ [156]. Trong s các công c có tính quy ph m này, nên dành u tiên cho các hi p đ nh đaố ụ ạ ư ệ ị ph ng gi a các qu c gia, vì, h n các hi p đ nh song ph ng, các hi p đ nhươ ữ ố ơ ệ ị ươ ệ ị này b o đ m vi c c vũ m t l i ích chung th c s ph quát và b o v cácả ả ệ ổ ộ ợ ự ự ổ ả ệ qu c gia y u h n.ố ế ơ

175. Nh Chúa quan phòng, nhi u nhóm và t ch c trong xã h i dân s giúpờ ề ổ ứ ộ ự bù đ p các thi u sót c a c ng đ ng qu c t , s thi u ph i h p c a nó trongắ ế ủ ộ ồ ố ế ự ế ố ợ ủ các tình hu ng ph c t p, s thi u quan tâm c a nó đ n các nhân quy n cănố ứ ạ ự ế ủ ế ề b n và các nhu c u thi t y u c a m t s nhóm nào đó. đây, chúng ta cóả ầ ế ế ủ ộ ố Ở th th y m t ng d ng c th c a nguyên t c ph đ i, m t nguyên t c bi nể ấ ộ ứ ụ ụ ể ủ ắ ụ ớ ộ ắ ệ minh cho s tham gia và ho t đ ng c a các c ng đ ng và t ch c c p th pự ạ ộ ủ ộ ồ ổ ứ ở ấ ấ h n nh m t ph ng ti n đ tích h p và b sung cho ho t đ ng c a nhàơ ư ộ ươ ệ ể ợ ổ ạ ộ ủ n c. Các nhóm và t ch c này th ng th c hi n nh ng n l c đáng khenướ ổ ứ ườ ự ệ ữ ỗ ự ng i trong vi c ph c v l i ích chung và các thành viên c a h đôi khi ch ngợ ệ ụ ụ ợ ủ ọ ứ t m t tính anh hùng th c s , cho th y m t đi u gì đó vĩ đ i mà nhân lo iỏ ộ ự ự ấ ộ ề ạ ạ c a chúng ta v n còn có kh năng th c hi n.ủ ẫ ả ự ệ

Bác ái xã h i và chính trộ ị

176. Đ i v i nhi u ng i ngày nay, chính tr là m t ch gây khó ch u,ố ớ ề ườ ị ộ ữ ị th ng là vì các sai l m, tham nhũng và kém hi u qu c a m t s chính trườ ầ ệ ả ủ ộ ố ị gia. Cũng có nh ng c g ng làm m t uy tín chính tr , thay th nó b ng kinh tữ ố ắ ấ ị ế ằ ế

h c ho c bóp méo nó thành ý th c h này hay ý th c h n . Tuy nhiên, li uọ ặ ứ ệ ứ ệ ọ ệ th gi i c a chúng ta có th ho t đ ng mà không c n t i chính tr hayế ớ ủ ể ạ ộ ầ ớ ị không? Li u có th có m t ti n trình tăng tr ng h u hi u h ng t i tìnhệ ể ộ ế ưở ữ ệ ướ ớ huynh đ ph quát và hòa bình xã h i mà không c n m t sinh ho t chính trệ ổ ộ ầ ộ ạ ị lành m nh hay không?ạ [157].

N n chính tr mà chúng ta c nề ị ầ

177. đây m t l n n a tôi xin nh n xét r ng “chính tr không nên phỞ ộ ầ ữ ậ ằ ị ụ thu c kinh t , mà kinh t cũng không nên ph thu c s sai khi n c a m tộ ế ế ụ ộ ự ế ủ ộ mô hình kỹ tr d a trên hi u năng”ị ự ệ [158]. M c dù rõ ràng ph i bác b vi cặ ả ỏ ệ l m d ng quy n l c, tham nhũng, coi th ng lu t pháp và thi u hi u năng,ạ ụ ề ự ườ ậ ế ệ nh ng “kinh t mà không có chính tr thì không th bi n minh, vì đi u này sẽư ế ị ể ệ ề khi n chúng ta không th ng h các cách khác trong vi c x lý các khía c nhế ể ủ ộ ệ ử ạ khác nhau c a cu c kh ng ho ng hi n nay”ủ ộ ủ ả ệ [159]. Thay vào đó, “đi u c nề ầ thi t là m t n n chính tr có t m nhìn xa và có kh năng th c hi n m tế ộ ề ị ầ ả ự ệ ộ ph ng th c m i, toàn di n và liên ngành đ x lý các khía c nh khác nhauươ ứ ớ ệ ể ử ạ c a cu c kh ng ho ng”ủ ộ ủ ả [160]. Nói cách khác, m t “n n chính tr lành m nh…ộ ề ị ạ có kh năng c i cách và ph i h p các đ nh ch , c vũ các th c hành t t nh tả ả ố ợ ị ế ổ ự ố ấ và v t qua áp l c không x ng đáng và s c trì tr bàn gi y”ượ ự ứ ứ ệ ấ [161]. Chúng ta không th mong đ i kinh t làm đ c đi u này, cũng nh không th choể ợ ế ượ ề ư ể phép kinh t ti p qu n quy n l c th c s c a nhà n c.ế ế ả ề ự ự ự ủ ướ

178. Tr c nhi u hình th c chính tr nh m n chi bi t t p chú vào l i íchướ ề ứ ị ỏ ọ ế ậ ợ tr c m t, tôi xin nh c l i r ng “ngh thu t lãnh đ o đ t n c chân th cướ ắ ắ ạ ằ ệ ậ ạ ấ ướ ự đ c bi u l rõ ràng khi, trong nh ng th i đi m khó khăn, chúng ta đ caoượ ể ộ ữ ờ ể ề các nguyên t c cao c và nghĩ đ n l i ích chung lâu dài. Các th l c chính trắ ả ế ợ ế ự ị không th y vi c đ m nh n nhi m v này trong công cu c xây d ng đ t n cấ ệ ả ậ ệ ụ ộ ự ấ ướ là chuy n d dàng”ệ ễ [162], càng không d dàng trong vi c t o d ng m t d ánễ ệ ạ ự ộ ự chung cho gia đình nhân lo i, ngay lúc này và trong t ng lai. Nghĩ t i nh ngạ ươ ớ ữ ng i sẽ đ n sau chúng ta không ph c v m c đích b u c , nh ng đó là đi uườ ế ụ ụ ụ ầ ử ư ề công lý chân chính đòi h i. Nh các Giám m c B Đào Nha t ng d y, trái đ tỏ ư ụ ồ ừ ạ ấ “là m t vay m n mà m i th h đã ti p nh n đ trao l i cho th h đ nộ ượ ỗ ế ệ ế ậ ể ạ ế ệ ế sau”[163].

179. Xã h i toàn c u đang m c ph i nh ng khi m khuy t nghiêm tr ng vộ ầ ắ ả ữ ế ế ọ ề c c u, nh ng khi m khuy t không th gi i quy t b ng các gi i pháp t ngơ ấ ữ ế ế ể ả ế ằ ả ừ ph n ho c s a ch a nhanh chóng. Nhi u đi u c n ph i thay đ i, qua c iầ ặ ử ữ ề ề ầ ả ổ ả cách t n n t ng và canh tân l n lao. Ch m t n n chính tr lành m nh, baoừ ề ả ớ ỉ ộ ề ị ạ g m ph n l n các lĩnh v c và kỹ năng đa d ng nh t, m i có kh năng giámồ ầ ớ ự ạ ấ ớ ả sát ti n trình này. N n kinh t nào ch u làm m t b ph n t o thành ch ngế ề ế ị ộ ộ ậ ạ ươ trình chính tr , xã h i, văn hóa và đ i chúng h ng đ n l i ích chung m i cóị ộ ạ ướ ế ợ ớ th m đ ng cho “nh ng kh th khác nhau không liên quan đ n vi c ngănể ở ườ ữ ả ể ế ệ c n óc sáng t o c a con ng i và các lý t ng ti n b c a nó, nh ng đúngả ạ ủ ườ ưở ế ộ ủ ư

h n liên quan đ n vi c h ng năng l c đó theo nh ng đ ng h ngơ ế ệ ướ ự ữ ườ ướ m i”ớ [164].

Tình yêu chính trị

180. Th a nh n r ng m i ng i đ u là anh ch em c a chúng ta, và tìmừ ậ ằ ọ ườ ề ị ủ ki m các hình th c h u ngh xã h i bao g m m i ng i, không ph i ch làế ứ ữ ị ộ ồ ọ ườ ả ỉ đi u không t ng. Nó đòi h i m t cam k t c ng quy t đ thi t k ra cácề ưở ỏ ộ ế ươ ế ể ế ế ph ng ti n h u hi u cho m c đích này. M i n l c theo nh ng đ ngươ ệ ữ ệ ụ ọ ỗ ự ữ ườ h ng này đ u tr thành m t vi c th c thi đ c ái cao th ng. Vì trong khiướ ề ở ộ ệ ự ứ ượ các cá nhân có th giúp đ nh ng ng i khác đang g p khó khăn, khi h cùngể ỡ ữ ườ ặ ọ tham gia vào vi c kh i x ng các ti n trình xã h i c vũ tình huynh đ vàệ ở ướ ế ộ ổ ệ công b ng cho m i ng i, h qu tình đã b c vào “lĩnh v c bác ái bìnhằ ọ ườ ọ ả ướ ự ở di n r ng l n nh t, t c bác ái chính tr ”ệ ộ ớ ấ ứ ị [165]. Đi u này bao hàm vi c ta ph iề ệ ả làm vi c cho m t tr t t xã h i và chính tr mà linh h n c a nó chính là đ cệ ộ ậ ự ộ ị ồ ủ ứ bác ái xã h iộ [166]. M t l n n a, tôi xin kêu g i s đánh giá l i chính tr nhộ ầ ữ ọ ự ạ ị ư “m t n g i cao c và nh m t trong nh ng hình th c bác ái cao nh t, vì nóộ ơ ọ ả ư ộ ữ ứ ấ tìm ki m công ích”ế [167].

181. M i cam k t đ c g i h ng b i h c thuy t xã h i c a Giáo h i đ uọ ế ượ ợ ứ ở ọ ế ộ ủ ộ ề “phát xu t t lòng bác ái, m t lòng bác ái, theo l i d y c a Đ c Giêsu, v n làấ ừ ộ ờ ạ ủ ứ ố t ng h p c a toàn b L lu t (x.ổ ợ ủ ộ ề ậ  Mt22,36-40)”[168]. Đi u này có nghĩa th aề ừ nh n r ng “tình yêu, tràn ng p nh ng c ch quan tâm nh nh t l n nhau,ậ ằ ậ ữ ử ỉ ỏ ặ ẫ cũng mang tính dân s và chính tr , và nó th hi n trong m i hành đ ngự ị ể ệ ọ ộ nh m xây d ng m t th gi i t t đ p h n”ằ ự ộ ế ớ ố ẹ ơ [169]. Vì lý do này, lòng bác ái đ cượ phát bi u không nh ng trong các m i liên h g n gũi và thân thi t mà cònể ữ ố ệ ầ ế trong “các m i liên h vĩ mô: có tính xã h i, kinh t và chính tr ”ố ệ ộ ế ị [170].

182. Lòng bác ái chính tr này phát sinh t m t ý th c xã h i v t lên trênị ừ ộ ứ ộ ượ m i t duy cá nhân ch nghĩa: “Lòng bác ái xã h i làm cho chúng ta yêu côngọ ư ủ ộ ích’, nó khi n chúng ta tìm ki m m t cách h u hi u l i ích c a m i ng i,ế ế ộ ữ ệ ợ ủ ọ ườ đ c coi không nh ng nh các cá nhân hay t nhân, mà còn trong chi u kíchượ ữ ư ư ề xã h i nh m h p nh t h ”ộ ằ ợ ấ ọ [171]. M i chúng ta hoàn toàn là m t con ng iỗ ộ ườ khi chúng ta là m t ph n c a m t dân t c; đ ng th i, không có dân t c nàoộ ầ ủ ộ ộ ồ ờ ộ mà không tôn tr ng cá tính riêng c a m i con ng i. “Dân t c” và “conọ ủ ỗ ườ ộ ng i” là các thu t ng có t ng quan qua l i v i nhau. Tuy nhiên, ngày nayườ ậ ữ ươ ạ ớ đang có nh ng m u toan nh m gi n l c con ng i thành nh ng cá nhân côữ ư ằ ả ượ ườ ữ l p d b thao túng b i các quy n l c ch bi t theo đu i l i ích gi m o. N nậ ễ ị ở ề ự ỉ ế ổ ợ ả ạ ề chính tr t t sẽ tìm cách xây d ng các c ng đ ng m i bình di n c a đ iị ố ự ộ ồ ở ọ ệ ủ ờ s ng xã h i, nh m đi u ch nh và đ nh h ng l i vi c toàn c u hóa và do đóố ộ ằ ề ỉ ị ướ ạ ệ ầ tránh đ c nh ng h u qu phá ho i nó.ượ ữ ậ ả ạ

Tình yêu h u hi uữ ệ

183. B t đ u t “tình yêu xã h i”ắ ầ ừ ộ [172] có th ti n t i ti n m t n n vănể ế ớ ế ộ ề minh tình th ng, mà t t c chúng ta đ u có th c m th y đ c m i g i ti nươ ấ ả ề ể ả ấ ượ ờ ọ ế b c. Lòng bác ái, v i tính năng đ ng ph quát c a nó, có th xây d ng m tướ ớ ộ ổ ủ ể ự ộ th gi i m iế ớ ớ [173]. B i vì đó không ph i là th tình c m đ n thu n, mà làở ả ứ ả ơ ầ cách t t nh t đ đ t đ c nh ng cách phát tri n hi u qu cho t t c m iố ấ ể ạ ượ ữ ể ệ ả ấ ả ọ ng i. Tình yêu xã h i là m t “s c m nh có kh năng kh i d y nh ng cáchườ ộ ộ ứ ạ ả ơ ậ ữ th c m i đ đ i m t v i các v n đ c a th gi i ngày nay, và đ i m i sâuứ ớ ể ố ặ ớ ấ ề ủ ế ớ ổ ớ s c t bên trong các c u trúc, t ch c xã h i, h th ng lu t pháp”ắ ừ ấ ổ ứ ộ ệ ố ậ [174].

184. Bác ái chính là tr ng tâm c a m i xã h i lành m nh và c i m , tuyọ ủ ọ ộ ạ ở ở nhiên ngày nay “nó d b bác b nh là không thích h p đ gi i thích và đ aễ ị ỏ ư ợ ể ả ư ra đ nh h ng cho trách nhi m luân lý”ị ướ ệ [175]. Bác ái còn l n h n nhi u so v iớ ơ ề ớ tình c m ch quan, n u nó đ c đi kèm v i s d n thân cho chân lý, đả ủ ế ượ ớ ự ấ ể không d tr thành “con m i cho c m xúc và ý ki n ễ ở ồ ả ế trái chi u c a đ iề ủ ố t ng”ượ [176]. Th t v y, m i liên h ch t chẽ c a bác ái đ i v i chân lý thúcậ ậ ố ệ ặ ủ ố ớ đ y tính ph quát c a nó và gi cho nó kh i b “gi i h n trong nh ng m iẩ ổ ủ ữ ỏ ị ớ ạ ữ ố liên h h n h p và cá nhân”ệ ạ ẹ [177]. N u không, nó sẽ b “lo i kh i các d án vàế ị ạ ỏ ự quy trình xây d ng s phát tri n con ng i có ý nghĩa toàn c u, trong cu cự ự ể ườ ầ ộ đ i tho i gi a tri th c và ho t đ ng”ố ạ ữ ứ ạ ộ [178]. N u không có s th t, c m xúc sẽế ự ậ ả không có n i dung liên h và xã h i.ộ ệ ộ  Do đó, s c i m v i s th t b o v lòngự ở ở ớ ự ậ ả ệ bác ái kh i “ch thuy t tín ng ng ngăn ch n tình yêu nhân b n và ph quátỏ ủ ế ưỡ ặ ả ổ c a nó”ủ [179].

185. Bác ái c n ánh sáng chân lý mà chúng ta không ng ng tìm ki m. “Ánhầ ừ ế sáng đó v a là ánh sáng c a lý trí v a là ánh sáng đ c tin”ừ ủ ừ ứ [180], và không nhìn nh n b t c hình th c nào c a thuy t duy t ng đ i. Tuy nhiên, nóậ ấ ứ ứ ủ ế ươ ố cũng tôn tr ng s phát tri n c a các ngành khoa h c và s đóng góp thi tọ ự ể ủ ọ ự ế y u c a chúng trong vi c tìm ra các ph ng ti n kh dĩ nh t và th c ti nế ủ ệ ươ ệ ả ấ ự ễ nh t đ đ t đ c các k t qu mong mu n. Vì khi l i ích c a ng i khác b đeấ ể ạ ượ ế ả ố ợ ủ ườ ị d a, nh ng thi n chí mà thôi ch a đ . Nh ng n l c c th ph i đ c th cọ ữ ệ ư ủ ữ ỗ ự ụ ể ả ượ ự hi n đ đem l i b t c đi u gì mà h và các qu c gia c a h c n đ phátệ ể ạ ấ ứ ề ọ ố ủ ọ ầ ể tri n.ể

Th c thi tình yêu chính trự ị

186. Có m t đi u g i là tình yêuộ ề ọ  “đ c g i ýượ ợ  ”, t c là nói t i nh ng hành viứ ớ ữ phát xu t tr c ti p t đ c ái, h ng t i cá nhân và dân t c.ấ ự ế ừ ứ ướ ớ ộ  Ngoài ra, còn có m t tình yêuộ  “đ c ban truy nượ ề ”: nh ng hành đ ng bác ái thúc đ y chúng taữ ộ ẩ t o ra các th ch lành m nh h n, m nh l nh công b ng h n, c c u h trạ ể ế ạ ơ ệ ệ ằ ơ ơ ấ ỗ ợ nhi u h nề ơ [181]. Theo đó, “m t hành đ ng bác ái không th thi u đ c là nộ ộ ể ế ượ ỗ l c nh m t ch c và c u trúc xã h i đ nh ng ng i khác không ph i khự ằ ổ ứ ấ ộ ể ữ ườ ả ổ đau n a”ữ [182]. Đây là m t hành đ ng bác ái nh m giúp đ ai đó đang đauộ ộ ằ ỡ kh , nh ng nó cũng là m t hành vi bác ái, ngay c khi chúng ta không bi tổ ư ộ ả ế ng i đó, làm vi c đ thay đ i các đi u ki n xã h i đã gây ra đau kh cho h .ườ ệ ể ổ ề ệ ộ ổ ọ

N u ai đó giúp ng i già qua sông, thì đó là m t hành vi bác ái tinh t t t đ p.ế ườ ộ ế ố ẹ M t khác, chính tr gia nào xây d ng m t cây c u thì đó cũng là m t hành viặ ị ự ộ ầ ộ bác ái. Trong khi m t ng i có th giúp đ ng i khác b ng cách cung c pộ ườ ể ỡ ườ ằ ấ cho h th c ăn, thì chính tr gia t o công ăn vi c làm cho h , đó cũng là th cọ ứ ị ạ ệ ọ ự hành m t hình th c bác ái cao c sẽ tôn vinh ho t đ ng chính tr c a h .ộ ứ ả ạ ộ ị ủ ọ

Nh ng hy sinh n y sinh t tình yêu th ngữ ả ừ ươ

187. Lòng bác ái trên, v n là trái tim thiêng liêng c a chính tr , luôn là tìnhố ủ ị yêu th ng u tiên h n dành cho nh ng ng i hèn m n nh t; nó nâng đươ ư ơ ữ ườ ọ ấ ỡ m i đi u chúng ta làm thay cho họ ề ọ[183]. Ch v i cái nhìn mà chân tr i c a hỉ ớ ờ ủ ọ đ c bi n đ i b i lòng bác ái, d n h đ n nh n th c ph m giá c a ng iượ ế ổ ở ẫ ọ ế ậ ứ ẩ ủ ườ kia, thì ng i nghèo m i đ c khám phá và đánh giá cao ph m giá cao c c aườ ớ ượ ẩ ả ủ h , đ c tôn tr ng theo phong cách và văn hóa c a h , và do đó th c s hòaọ ượ ọ ủ ọ ự ự nh p vào xã h i. Cái nhìn này là c t lõi c a tinh th n chính tr chân chính. Nóậ ộ ố ủ ầ ị nhìn th y nh ng con đ ng m r ng khác v i nh ng con đ ng c a m tấ ữ ườ ở ộ ớ ữ ườ ủ ộ ch nghĩa th c d ng vô h n. Nó khi n chúng ta nh n ra r ng “không th gi iủ ự ụ ồ ế ậ ằ ể ả quy t tai ti ng nghèo đói b ng cách c vũ các chi n l c ngăn ch n ch làmế ế ằ ổ ế ượ ặ ỉ an lòng ng i nghèo và làm cho h thu n ph c và không gây t n th ng.ườ ọ ầ ụ ổ ươ Th t bu n bi t bao khi chúng ta th y, đ ng sau nh ng công vi c đ c cho làậ ồ ế ấ ằ ữ ệ ượ có lòng v tha, ng i khác l i b thu h p thành th đ ng”ị ườ ạ ị ẹ ụ ộ [184]. Đi u c nề ầ thi t là có nhi u kênh bi u đ t và s tham gia c a xã h i.ế ề ể ạ ự ủ ộ  Giáo d c ph c vụ ụ ụ cho con đ ng này đ m i con ng i có th là ki n ườ ể ỗ ườ ể ế trúc s t ng lai c aư ươ ủ chính mình. Đây là nguyên t cắ  b trổ ợ, không th tách r i nguyên t cể ờ ắ  liên đ i,ớ  cho th y giá tr c a nó.ấ ị ủ

188. Nh ng xem xét trên giúp chúng ta nh n ra nhu c u c p thi t ph iữ ậ ầ ấ ế ả ch ng l i t t c nh ng gì đe d a ho c vi ph m các nhân quy n căn b n. Cácố ạ ấ ả ữ ọ ặ ạ ề ả chính tr gia đ c kêu g i “ph c v nhu c u c a các cá nhân và các dân t c.ị ượ ọ ụ ụ ầ ủ ộ Ph c v nh ng ng i g p khó khăn đòi h i s c m nh và s d u dàng, cụ ụ ữ ườ ặ ỏ ứ ạ ự ị ố g ng và s qu ng đ i gi a m t não tr ng duy ch c năng và t h u hóa v nắ ự ả ạ ữ ộ ạ ứ ư ữ ố nh t thi t d n t i ‘n n văn hóa v t b ’… Đi u này có nghĩa lãnh trách nhi mấ ế ẫ ớ ề ứ ỏ ề ệ đ i v i con ng i hi n t i v i tình hu ng hoàn toàn b g t ra ngoài l và loố ớ ườ ệ ạ ớ ố ị ạ ề âu xao xuy n c a h , và có kh năng đem l i ph m giá cho h ”ế ủ ọ ả ạ ẩ ọ [185]. Lẽ dĩ nhiên, nó cũng t o ra m t sinh ho t mãnh li t vì “t t c ph i… đ c th cạ ộ ạ ệ ấ ả ả ượ ự hi n đ b o v c ng v xã h i và ph m giá c a con ng i”ệ ể ả ệ ươ ị ộ ẩ ủ ườ [186]. Chính trị gia là m t nhà sáng t o, m t nhà xây d ng v i nh ng m c tiêu l n lao, v iộ ạ ộ ự ớ ữ ụ ớ ớ m t cái nhìn r ng l n, th c t và th c d ng, th m chí v t ra ngoài qu c giaộ ộ ớ ự ế ự ụ ậ ượ ố c a mình.ủ  M i quan tâm chính c a m t chính tr gia không ph i là do khôngố ủ ộ ị ả đi u tra đ c, mà là do không tìm ra gi i pháp h u hi u cho “hi n t ng lo iề ượ ả ữ ệ ệ ượ ạ tr kinh t và xã h i, v i h u qu đáng bu n c a n n buôn ng i, buôn bánừ ế ộ ớ ậ ả ồ ủ ạ ườ n i t ng và t bào mô c a con ng i, bóc l t tình d c tr em, lao đ ng nô l ,ộ ạ ế ủ ườ ộ ụ ẻ ộ ệ k c m i dâm, buôn bán ma túy và vũ khí, kh ng b và t i ph m qu c t cóể ả ạ ủ ố ộ ạ ố ế

t ch c. M c đ nghiêm tr ng c a nh ng tình hu ng này, và s l ng sinhổ ứ ứ ộ ọ ủ ữ ố ố ượ m ng vô t i liên quan, đ n m c chúng ta ph i tránh b t kỳ s cám d nào đạ ộ ế ứ ả ấ ự ỗ ể r i vào ch nghĩa h danh, tuyên b có tác d ng xoa d u l ng tâm.ơ ủ ư ố ụ ị ươ  Chúng ta ph i quan tâm r ng các t ch c c a chúng ta th c s hi u qu trong cu cả ằ ổ ứ ủ ự ự ệ ả ộ chi n ch ng l i t t c nh ng tai h a này”ế ố ạ ấ ả ữ ọ [187]. Đi u này đ c th c hi nề ượ ự ệ b ng cách khai thác m t cách thông minh các ngu n l c to l n c a s phátằ ộ ồ ự ớ ủ ự tri n công ngh ti n b kỹ thu t mang l i.ể ệ ế ộ ậ ạ

189. Chúng ta v n còn m t ch ng đ ng dài n a m i có th toàn c u hóaẫ ộ ặ ườ ữ ớ ể ầ các quy n con ng i căn b n nh t. Đó là lý do t i sao chính tr th gi i c nề ườ ả ấ ạ ị ế ớ ầ ph i bi n vi c xóa b h u hi u n n đói thành m t trong nh ng m c tiêuả ế ệ ỏ ữ ệ ạ ộ ữ ụ hàng đ u và c p bách c a nó. Th t v y, “khi đ u c tài chính thao túng giá cầ ấ ủ ậ ậ ầ ơ ả l ng th c, coi nó nh m t lo i hàng hóa khác, hàng tri u ng i ph i đauươ ự ư ộ ạ ệ ườ ả kh và ch t vì đói. Đ ng th i, hàng t n th c ăn b v t b . Đi u này t o nênổ ế ồ ờ ấ ứ ị ứ ỏ ề ạ m t tai ti ng th c s . N n đói là m t t i ác; l ng th c là quy n b t khộ ế ự ự ạ ộ ộ ươ ự ề ấ ả xâm ph m”ạ [188]. Thông th ng, trong khi ti p t c tranh cãi v ng nghĩaườ ế ụ ề ữ ho c ý th c h , thì chúng ta đã đ cho anh ch em c a mình ch t vì đói vàặ ứ ệ ể ị ủ ế khát, không n i n ng t a ho c không đ c chăm sóc s c kh e. Bên c nhơ ươ ự ặ ượ ứ ỏ ạ nh ng nhu c u căn b n v n ch a đ c đáp ng này, buôn bán ng i cònữ ầ ả ẫ ư ượ ứ ườ bi u l m t ngu n x u h khác cho nhân lo i, m t ngu n mà n n chính trể ộ ộ ồ ấ ổ ạ ộ ồ ề ị qu c t , v t lên trên các di n t đ p đẽ và các ý h ng t t lành, không nênố ế ượ ễ ừ ẹ ướ ố dung th n a. Nh ng đi u này r t ch y u; chúng không th đ c trì hoãnứ ữ ữ ề ấ ủ ế ể ượ n a.ữ

M t tình yêu hòa nh p và hi p nh tộ ậ ệ ấ

190. Bác ái chính tr còn đ c th hi n s c i m v i t t c m iị ượ ể ệ ở ự ở ở ớ ấ ả ọ ng i.ườ  Đ c bi t là nh ng ng i có trách nhi m đi u hành đ c kêu g i hyặ ệ ữ ườ ệ ề ượ ọ sinh đ cu c g p g có th di n ra, và tìm ki m s đ ng thu n ít nh t vể ộ ặ ỡ ể ễ ế ự ồ ậ ấ ề m t s v n đ .ộ ố ấ ề  H nên bi t cách l ng nghe quan đi m c a đ i ph ng, đọ ế ắ ể ủ ố ươ ể m i ng i có không gian riêng.ọ ườ  V i s hy sinh và kiên nh n, m t ng i cai trớ ự ẫ ộ ườ ị có th giúp t o ra kh i đa di n t t đ p, n i m i ng i đ u tìm th y m t vể ạ ố ệ ố ẹ ơ ọ ườ ề ấ ộ ị trí. Trong b i c nh này, các cu c đàm phán kinh t không có k t qu .ố ả ộ ế ế ả  Ta c nầ m t đi u khác n a: đó là m t s trao đ i các tài năng vì l i ích chung.ộ ề ữ ộ ự ổ ợ  Đó có v là m t đi u không t ng và ngây th , nh ng chúng ta không th t bẻ ộ ề ưở ơ ư ể ừ ỏ m c tiêu r t cao c này.ụ ấ ả

191. Khi chúng ta th y t t c các hình th c b t khoan dung c c đoan đangấ ấ ả ứ ấ ự làm x u đi các m i quan h gi a các cá nhân, các nhóm và các dân t c, chúngấ ố ệ ữ ộ ta hãy s ng và d y v giá tr c a s tôn tr ng, tình yêu th ng có kh năngố ạ ề ị ủ ự ọ ươ ả ch p nh n m i khác bi t, u tiên ph m giá c a m i m i con ng i h n làấ ậ ọ ệ ư ẩ ủ ỗ ỗ ườ ơ các ý t ng, quan đi m, th c hành và th m chí c t i l i c a h . Ngay c khiưở ể ự ậ ả ộ ỗ ủ ọ ả các hình th c cu ng tín, s ng khép kín và s phân hóa xã h i và văn hóa ngàyứ ồ ố ự ộ càng gia tăng trong xã h i ngày nay, m t chính tr gia t t sẽ đi b c tr c vàộ ộ ị ố ướ ướ

nh n m nh vi c ph i l ng nghe các ti ng nói khác nhau. Các b t đ ng quanấ ạ ệ ả ắ ế ấ ồ đi m có th t o ra nh ng xung đ t, nh ng s đ c đoán l i t o ra s ng tể ể ạ ữ ộ ư ự ộ ạ ạ ự ộ ng t và d n đ n suy đ i văn hóa. c mong chúng ta đ ng cam ch u s ngạ ẫ ế ồ Ướ ừ ị ố khép kín trong m t th c t i b phân m nh.ộ ự ạ ị ả

192. Trong b i c nh này, tôi mu n nh c l i r ng, Đ i Giáo tr ng H i giáoố ả ố ắ ạ ằ ạ ưở ồ Ahmad Al-Tayyeb và tôi đã kêu g i “các ki n trúc s c a chính sách qu c tọ ế ư ủ ố ế và n n kinh t th gi i làm vi c tích c c đ truy n bá n n văn hóa khoanề ế ế ớ ệ ự ể ề ề dung và chung s ng trong hòa bình; can thi p c h i s m nh t đ ngănố ệ ở ơ ộ ớ ấ ể ch n vi c đ máu ng i vô t i”ặ ệ ổ ườ ộ [189]. Và khi m t chính sách c th gieo r cộ ụ ể ắ s h n thù và s hãi đ i v i các qu c gia khác nhân danh l i ích c a đ t n cự ậ ợ ố ớ ố ợ ủ ấ ướ mình, thì ng i ta c n ph i quan tâm, ph n ng k p th i và ngay l p t c, đườ ầ ả ả ứ ị ờ ậ ứ ể đi u ch nh các chính sách đó.ề ỉ

Thành qu v t trên m i chi n th ngả ượ ọ ế ắ

193. Trong khi th c hi n ho t đ ng không m t m i này, m i chính kháchự ệ ạ ộ ệ ỏ ỗ v n là m t con ng i.ẫ ộ ườ  H đ c m i g i th c hành tình yêu th ng trong cácọ ượ ờ ọ ự ươ m i liên h hàng ngày gi a các cá nhân v i nhau. V i t cách là nh ng conố ệ ữ ớ ớ ư ữ ng i, h c n c n nh n ra r ng “th gi i hi n đ i, v i s hoàn thi n v kỹườ ọ ầ ầ ậ ằ ế ớ ệ ạ ớ ự ệ ề thu t c a nó, có xu h ng h p lý hóa ngày càng nhi u vi c th a mãn mongậ ủ ướ ợ ề ệ ỏ mu n c a con ng i, đ c phân lo i và phân chia gi a các d ch v khácố ủ ườ ượ ạ ữ ị ụ nhau. Ngày càng ít ng i đ c g i b ng tên riêng c a mình, càng ngày càng ítườ ượ ọ ằ ủ ng i đ c coi là con ng i đ c đáo trên th gi i này, ng i có trái tim,ườ ượ ườ ộ ế ớ ườ nh ng đau kh , nh ng v n đ c a mình, ni m vui và gia đình c aữ ổ ữ ấ ề ủ ề ủ mình. B nh t t c a h ch đ c bi t đ n đ ch a tr , tài chính c a h chệ ậ ủ ọ ỉ ượ ế ế ể ữ ị ủ ọ ỉ c n lo chu c p cho h , vi c h không có nhà ch đ cho h n i , các mongầ ấ ọ ệ ọ ở ỉ ể ọ ơ ở mu n tiêu khi n và gi i trí c a h ch là đ th a mãn chúng”.ố ể ả ủ ọ ỉ ể ỏ  Tuy nhiên, “yêu nh ng gì t m th ng nh t c a con ng i nh m t ng i anh em, nh thữ ầ ườ ấ ủ ườ ư ộ ườ ư ể không có ai khác ngoài anh ta trên th gi i, không th b coi là lãng phí th iế ớ ể ị ờ gian”[190].

194. Ngay c trong chính tr cũng có ch cho yêu th ng b ng s d uả ị ỗ ươ ằ ự ị dàng. “S d u dàng là gì?ự ị  Đó là tình yêu tr nên g n gũi và c th .ở ầ ụ ể  Đó là m tộ chuy n đ ng b t đ u t trái tim và đ n m t, tai, tay… S d u dàng chính làể ộ ắ ầ ừ ế ắ ự ị con đ ng đ c nh ng ng i nam n can đ m nh t và m nh mẽ nh t h ngườ ượ ữ ườ ữ ả ấ ạ ấ ằ theo đu i”ổ [191]. Gi a nh ng lo l ng hàng ngày c a đ i s ng chính tr ,ữ ữ ắ ủ ờ ố ị “nh ng ng i nh bé nh t, y u đu i nh t, nghèo kh nh t ph i làm choữ ườ ỏ ấ ế ố ấ ổ ấ ả chúng ta m m lòng ra: qu th t, h có ‘quy n’ kêu g i t i tâm trí c a chúngề ả ậ ọ ề ọ ớ ủ ta. H là anh ch em c a chúng ta, và vì th , chúng ta ph i yêu th ng vàọ ị ủ ế ả ươ chăm sóc h ”ọ [192].

195. Đi u này giúp chúng ta nh n ra r ng không ph i lúc nào cũng đ tề ậ ằ ả ạ đ c k t qu mỹ mãn, mà đôi khi là không th .ượ ế ả ể  Trong ho t đ ng chính trạ ộ ị c n ph i nh r ng “ngoài b t kỳ v b ngoài nào, m i ng i đ u vô cùngầ ả ớ ằ ấ ẻ ề ọ ườ ề

thiêng liêng và x ng đáng v i tình c m và s c ng hi n c a chúng ta.ứ ớ ả ự ố ế ủ  Vì v y,ậ n u tôi có th giúp m t ng i s ng t t đ p h n, đi u này đã đ đ ch ng tế ể ộ ườ ố ố ẹ ơ ề ủ ể ứ ỏ cho s hi n dâng c a đ i tôi. Đ c tr thành dân trung tín c a Thiên Chúaự ế ủ ờ ượ ở ủ qu là m t đi u tuy t v i bi t bao. Chúng ta đ t đ c s viên mãn khi chúngả ộ ề ệ ờ ế ạ ượ ự ta phá v nh ng b c t ng ngăn cách và lòng chúng ta tràn ng p nh ngỡ ữ ứ ườ ậ ữ khuôn m t và nh ng tên tu i đáng yêu!”ặ ữ ổ [193]. Các m c tiêu l n đ c mụ ớ ượ ơ

c trong các chi n l c đã đ t đ c m t ph n.ướ ế ượ ạ ượ ộ ầ  Ngoài ra, nh ng ai yêu m nữ ế và không còn hi u chính tr đ n thu n nh m t cu c tìm ki m quy n l c, “cóể ị ơ ầ ư ộ ộ ế ề ự th ch c ch n r ng không m t hành vi yêu th ng nào c a chúng ta, cũngể ắ ắ ằ ộ ươ ủ nh b t c hành vi quan tâm chân thành nào c a chúng ta đ i v i ng iư ấ ứ ủ ố ớ ườ khác, sẽ b m t đi. Không m t hành vi yêu th ng nào đ i v i Thiên Chúa sẽị ấ ộ ươ ố ớ m t đi, không m t n l c qu ng đ i nào là vô nghĩa, không m t s ch u đ ngấ ộ ỗ ự ả ạ ộ ự ị ự đau đ n nào b lãng quên. T t c nh ng đi u này bao b c th gi i c a chúngớ ị ấ ả ữ ề ọ ế ớ ủ ta nh m t sinh l c”ư ộ ự [194].

196. M t khác, th t là cao c khi có th b t đ u các quá trình mà thành quặ ậ ả ể ắ ầ ả c a h sẽ đ c ng i khác g t hái, v i ni m hy v ng đ c đ t vào s c m nhủ ọ ượ ườ ặ ớ ề ọ ượ ặ ứ ạ ti m n c a đi u t t đã đ c gieo vãi, đó chính là m t đi u th t s caoề ẩ ủ ề ố ượ ộ ề ậ ự th ng. N n chính tr t t giúp g n k t yêu th ng, hy v ng, tin t ng vàoượ ề ị ố ắ ế ươ ọ ưở nh ng đi u t t đ p v n hi n di n trong trái tim con ng i. Th t v y, “đ iữ ề ố ẹ ố ệ ệ ườ ậ ậ ờ s ng chính tr đích th c, d a trên lu t pháp và đ i tho i th ng th n gi a m iố ị ự ự ậ ố ạ ẳ ắ ữ ọ ng i, đ c đ i m i v i ni m tin r ng, m i con ng i nam n và m i th hườ ượ ổ ớ ớ ề ằ ỗ ườ ữ ỗ ế ệ mang trong mình m t l i h a có th gi i phóng năng l ng m i v m i liênộ ờ ứ ể ả ượ ớ ề ố h , trí th c, văn hóa và tâm linh”ệ ứ [195].

197. Nhìn theo cách này, chính tr thì cao quý h n v b ngoài, h nị ơ ẻ ề ơ là marketing [ti p thế ị], h n các hình th c ơ ứ make-up[trang đi mể ]truy nề thông khác nhau. Trong t t c nh ng đi u này, đi u duy nh t có th gieo r cấ ả ữ ề ề ấ ể ắ là s chia rẽ, xung đ t và s hoài nghi tàn kh c không có kh năng h p d nự ộ ự ố ả ấ ẫ theo đu i m t m c tiêu chung. Đôi khi nghĩ t i t ng lai, chúng ta nên t h iổ ộ ụ ớ ươ ự ỏ mình r ng: “T i sao tôi l i làm đi u này?”, “M c tiêu đích th c c a tôi là gì?”ằ ạ ạ ề ụ ự ủ B i vì, v i th i gian trôi qua, nhìn l i quá kh c a chính mình, câu h i sẽở ớ ờ ạ ứ ủ ỏ không ph i là: “Có bao nhiêu ng i tán thành tôi?”, “Bao nhiêu ng i đã bả ườ ườ ỏ phi u cho tôi?”, “Bao nhiêu ng i có hình nh tích c c v tôi?” Có lẽ m t cáchế ườ ả ự ề ộ nh c nh i, nh ng câu h i sẽ là: “Tôi đã đ t bao nhiêu tình yêu th ng vàoứ ố ữ ỏ ặ ươ công vi c c a mình?”, “Tôi đã thăng ti n con ng i nh th nào?”, “Tôi đã đệ ủ ế ườ ư ế ể l i d u n gì trong đ i s ng xã h i?”, “Tôi đã xây d ng đ c nh ng m i liênạ ấ ấ ờ ố ộ ự ượ ữ ố k t đích th c nào?”, “Tôi đã gi i phóng nh ng đ ng l c tích c c nào?”, “Tôi đãế ự ả ữ ộ ự ự ki n t o hòa bình xã h i đ c bao nhiêu?”, “Tôi đã hoàn thành đ c đi u gìế ạ ộ ượ ượ ề t t đ p trên c ng v c a mình mà tôi đ c giao phó?”ố ẹ ươ ị ủ ượ

CH NG 6: Đ I THO I VÀ TÌNH B N H U TRONG XÃ H IƯƠ Ố Ạ Ạ Ữ Ộ

198. Ti p c n nhau, nói chuy n, l ng nghe, quan tâm t i nhau, đ hi u bi tế ậ ệ ắ ớ ể ể ế nhau, và tìm ra nh ng đi m t ng đ ng: t t c nh ng đi u này đ c tómữ ể ươ ồ ấ ả ữ ề ượ g n trong m t ch “đ i tho i”. N u chúng ta mu n g p g và giúp đ nhau,ọ ộ ữ ố ạ ế ố ặ ỡ ỡ chúng ta c n ph i đ i tho i v i nhau. Tôi không c n nh n m nh nh ng l iầ ả ố ạ ớ ầ ấ ạ ữ ợ ích c a vi c đ i tho i. Tôi ch c n nghĩ t i vi c th gi i c a chúng ta sẽ ra saoủ ệ ố ạ ỉ ầ ớ ệ ế ớ ủ n u không có nh ng cu c đ i tho i kiên nh n c a nh ng con ng i qu ngế ữ ộ ố ạ ẫ ủ ữ ườ ả đ i, nh ng ng i gi cho các gia đình và c ng đoàn g n k t v i nhau. Khôngạ ữ ườ ữ ộ ắ ế ớ gi ng nh b t đ ng và xung đ t, cu c đ i tho i kiên trì và can đ m khôngố ư ấ ồ ộ ộ ố ạ ả t o ra nh ng hàng tít l n, nh ng l ng lẽ giúp th gi i s ng t t h n nhi u soạ ữ ớ ư ặ ế ớ ố ố ơ ề v i nh ng gì chúng ta hình dung ra đ c.ớ ữ ượ

Đ i tho i xã h i cho m t n n văn hóa m iố ạ ộ ộ ề ớ

199. M t s ng i c g ng tr n ch y th c t i b ng cách n náu trong thộ ố ườ ố ắ ố ạ ự ạ ằ ẩ ế gi i riêng bi t c a mình, nh ng ng i khác đ i đ u v i nó b ng cách sớ ệ ủ ữ ườ ố ầ ớ ằ ử d ng b o l c h y di t.ụ ạ ự ủ ệ  Tuy nhiên, “gi a s th ích k và s ph n khángữ ự ờ ơ ỷ ự ả b o l c luôn có m t l a ch n kh thi: đó là l a ch n đ i tho i.ạ ự ộ ự ọ ả ự ọ ố ạ  Đ i tho i gi aố ạ ữ các th h , đ i tho i trong nhân dân, vì t t c chúng ta đ u là con ng i, khế ệ ố ạ ấ ả ề ườ ả năng cho và nh n, trong khi v n m c a cho s th t.ậ ẫ ở ử ự ậ  M t qu c gia phát tri nộ ố ể khi có s đ i tho i mang tính xây d ng gi a các n n văn hóa đa d ng c a nó:ự ố ạ ự ữ ề ạ ủ văn hóa đ i chúng, văn hóa đ i h c, văn hóa thanh niên, văn hóa ngh thu tạ ạ ọ ệ ậ và công ngh kỹ thu t, văn hóa kinh t , văn hóa gia đình, và văn hóa truy nệ ậ ế ề thông”[196].

200. Đ i tho i th ng b nh m l n v i m t đi u gì đó r t khác: m t cu cố ạ ườ ị ầ ẫ ớ ộ ề ấ ộ ộ trao đ i ý ki n ổ ế đang gây s t trên m ng xã h i, r t th ng đ c h ng d nố ạ ộ ấ ườ ượ ướ ẫ b i thông tin t các ph ng ti n truy n thông mà không ph i lúc nào cũngở ừ ươ ệ ề ả đáng tin c y.ậ  Đây ch là nh ng cu c đ c tho i bên l có lẽ thu hút s chú ýỉ ữ ộ ộ ạ ề ự c a ng i khác h n là vì gi ng đi u cao và hung hãn c a chúng.ủ ườ ơ ọ ệ ủ  Nh ng đ cư ộ tho i không lôi cu n b t c ai, đ n m c n i dung c a chúng th ng mangạ ố ấ ứ ế ứ ộ ủ ườ tính c h i và mâu thu n.ơ ộ ẫ

201. Thông th ng, vi c ph bi n m t cách vang d i các s ki n và l iườ ệ ổ ế ộ ộ ự ệ ờ phàn nàn trên các ph ng ti n truy n thông th c s có xu h ng c n trươ ệ ề ự ự ướ ả ở kh năng đ i tho i, b i vì nó cho phép m i ng i gi ý t ng, s thích vàả ố ạ ở ọ ườ ữ ưở ở quan đi m c a h , vô hình và không đ tiêu chu n, v i, bao bi n, nh ng saiể ủ ọ ủ ẩ ớ ệ ữ l m c a ng i khác.ầ ủ ườ  Thói quen lo i b ngay l p t c đ i th b ng cách ápạ ỏ ậ ứ ố ủ ằ d ng các thu t ng s nh c chi m u th , thay vì đ i tho i c i m và tônụ ậ ữ ỉ ụ ế ư ế ố ạ ở ở tr ng nh m m c đích t ng h p cao h n.ọ ằ ụ ổ ợ ơ  Đi u t i t nh t là ngôn ng này,ề ồ ệ ấ ữ thông th ng trong b i c nh truy n thông c a m t chi n d ch chính tr , đãườ ố ả ề ủ ộ ế ị ị tr nên ph bi n đ n m c m i ng i đ u s d ng nó hàng ngày.ở ổ ế ế ứ ọ ườ ề ử ụ  Cu c tranhộ lu n th ng b thao túng b i m t s l i ích nh t đ nh có quy n l c l n h nậ ườ ị ở ộ ố ợ ấ ị ề ự ớ ơ và không trung th c tìm cách thu hút d lu n theo h ng có l i cho mình.ự ư ậ ướ ợ  Tôi không ch nghĩ đ n m t chính ph t i v , b i vì quy n l c thao túng này cóỉ ế ộ ủ ạ ị ở ề ự

th là kinh t , chính tr , truy n thông, tôn giáo ho c b t kỳ hình th c nàoể ế ị ề ặ ấ ứ khác. Đôi khi, chúng ta bi n minh cho th c ti n này, ho c chúng ta bào ch aệ ự ễ ặ ữ cho nó, khi các đ ng l c c a nó ph n ng v i các l i ích kinh t ho c ý th cộ ự ủ ả ứ ớ ợ ế ặ ứ h , nh ng, s m hay mu n, nó sẽ ch ng l i chính nh ng l i ích này.ệ ư ớ ộ ố ạ ữ ợ

202. Thi u đ i tho i có nghĩa là trong các lĩnh v c khác nhau, không ai quanế ố ạ ự tâm đ n vi c thúc đ y l i ích chung;ế ệ ẩ ợ  nh ng m i ng i đ u mu n có đ cư ọ ườ ề ố ượ nh ng l i th mà quy n l c mang l i, ho c, cùng l m, cũng là đ áp đ t m tữ ợ ế ề ự ạ ặ ắ ể ặ ộ l i suy nghĩ c a riêng h .ố ủ ọ  Vì v y, các cu c đ i tho i tr thành các cu c đàmậ ộ ố ạ ở ộ phán đ n gi n đ m i ng i có th chinh ph c toàn b quy n l c và l iơ ả ể ọ ườ ể ụ ộ ề ự ợ nhu n cao nh t có th , ngoài nhi m v chung t o ra l i ích chung.ậ ấ ể ệ ụ ạ ợ  Nh ngữ anh hùng c a t ng lai sẽ là nh ng ng i bi t cách phá v logic không lànhủ ươ ữ ườ ế ỡ m nh này và quy t đ nh b o v m t cách trân tr ng m t ngôn ng ch a đ yạ ế ị ả ệ ộ ọ ộ ữ ứ ầ chân lý, v t ra ngoài l i l c cá nhân.ượ ợ ộ  C u xin Chúa cho nh ng anh hùng nàyầ ữ đ c âm th m xu t hi n gi a lòng c a xã h i chúng ta hôm nay!ượ ầ ấ ệ ữ ủ ộ

Cùng nhau xây d ngự

203. Đ i tho i xã h i chân chính gi đ nh kh năng tôn tr ng quan đi mố ạ ộ ả ị ả ọ ể c a đ i ph ng b ng cách ch p nh n kh năng nó ch a đ ng m t s xác tínủ ố ươ ằ ấ ậ ả ứ ự ộ ố và m i quan tâm chính đáng.ố  D a trên danh tính và kinh nghi m c a h ,ự ệ ủ ọ nh ng ng i khác có đi u đ đóng góp, và ng i ta mong mu n r ng, h nênữ ườ ề ể ườ ố ằ ọ trình bày rõ ràng các l p tr ng c a h có l i cho m t cu c tranh lu n côngậ ườ ủ ọ ợ ộ ộ ậ khai đ c h u hi u h n.ượ ữ ệ ơ  Khi các cá nhân ho c các nhóm nh t quán trong suyặ ấ nghĩ c a h , ch u b o v các giá tr và ni m tin c a h , và khai tri n l p lu nủ ọ ị ả ệ ị ề ủ ọ ể ậ ậ c a h , thì đi u này ch c ch n có l i cho xã h i, b ng cách này hay cáchủ ọ ề ắ ắ ợ ộ ằ khác. Nh ng đi u này ch đ c th c hi n trong ch ng m c mà quá trìnhư ề ỉ ượ ự ệ ừ ự đ c đ c p di n ra trong đ i tho i và trên tinh th n c i m v i ng iượ ề ậ ễ ố ạ ầ ở ở ớ ườ khác. Trên th c t , “trong tinh th n đ i tho i th c s , nuôi d ng kh năngự ế ầ ố ạ ự ự ưỡ ả hi u ý nghĩa c a nh ng gì ng i kia nói và làm, m c dù ngay c khi ng i taể ủ ữ ườ ặ ả ườ không th coi đó là ni m xác tín riêng c a mình.ể ề ủ  Nh cách này, chúng ta cóờ th chân thành và c i m đ i v i ni m tin c a mình, trong khi ti p t c th oể ở ở ố ớ ề ủ ế ụ ả lu n, tìm ki m các đi m ti p xúc, và trên h t, cùng ho t đ ng và cùng nhauậ ế ể ế ế ạ ộ chi n đ u”ế ấ [197]. Th o lu n công khai, n u nó th c s mang l i không gianả ậ ế ự ự ạ cho m i ng i và không thao túng ho c che gi u thông tin, đó là bàn đ pọ ườ ặ ấ ạ v ng ch c cho phép chúng ta ti p c n s th t t t h n, ho c ít nh t, đ thữ ắ ế ậ ự ậ ố ơ ặ ấ ể ể hi n nó t t h n.ệ ố ơ  Nó ngăn c n các nhóm khác nhau bám l y s t tin và tả ấ ự ự ự mãn vào quan ni m v th c t và nh ng l i ích h n ch c a h .ệ ề ự ế ữ ợ ạ ế ủ ọ  Chúng ta hãy tin ch c r ng “s khác bi t là sáng t o, chúng t o ra căng th ng và trong vi cắ ằ ự ệ ạ ạ ẳ ệ gi i quy t căng th ng, đó chính là s ti n b c a nhân lo i”ả ế ẳ ự ế ộ ủ ạ [198].

204. Càng ngày ng i ta càng xác tín r ng, cùng v i các ti n b khoa h cườ ằ ớ ế ộ ọ chuyên ngành, chúng ta c n có s giao ti p gi a các môn khoa v i nhau. M cầ ự ế ữ ớ ặ dù th c t i là m t, nh ng nó có th đ c ti p c n t nhi u góc đ và nh ngự ạ ộ ư ể ượ ế ậ ừ ề ộ ữ

ph ng pháp lu n khác nhau. Có m t nguy c ti m n là m t b c đ t pháươ ậ ộ ơ ề ẩ ộ ướ ộ khoa h c có th đ c coi cách ti p c n kh thi nh t đ n m b t m i khíaọ ể ượ ế ậ ả ấ ể ắ ắ ọ c nh c a đ i s ng, xã h i và th gi i. M t khác, m t nhà nghiên c u, dù ti nạ ủ ờ ố ộ ế ớ ặ ộ ứ ế b v i hi u qu trong các phân tích c a mình, mà v n s n sàng nh n ra cácộ ớ ệ ả ủ ẫ ẵ ậ khía c nh khác c a th c t i mà mình đang nghiên c u, thì sẽ hi u th c t iạ ủ ự ạ ứ ể ự ạ m t cách toàn v n và đ y đ h n nh vào công vi c c a nh ng ng i khácộ ẹ ầ ủ ơ ờ ệ ủ ữ ườ v khoa h c và ki n ề ọ ế th c.ứ

205. Trong th gi i toàn c u hóa này “ph ng ti n truy n thông có thế ớ ầ ươ ệ ề ể giúp chúng ta c m th y g n gũi v i nhau h n;ả ấ ầ ớ ơ  đ làm cho chúng ta nh n th cể ậ ứ đ c m t ý th c m i v s hi p nh t c a gia đình nhân lo i, t đó có th g iượ ộ ứ ớ ề ự ệ ấ ủ ạ ừ ể ợ h ng cho tình liên đ i và n l c nghiêm túc đ b o đ m m t cu c s ng x ngứ ớ ỗ ự ể ả ả ộ ộ ố ứ đáng h n cho m i ng i… Các ph ng ti n truy n thông có th giúp chúngơ ọ ườ ươ ệ ề ể ta r t nhi u trong vi c này, nh t là ngày nay, khi các m ng l i truy n thôngấ ề ệ ấ ạ ướ ề đ t t i m t b c ti n phi th ng.ạ ớ ộ ướ ế ườ  Đ c bi t, internet có th mang đ n nhi uặ ệ ể ế ề c h i g p g và liên đ i gi a t t c m i ng i. Đây chính là m t đi u th cơ ộ ặ ỡ ớ ữ ấ ả ọ ườ ộ ề ự s t t đ p, m t quà t ng c a Thiên Chúa”ự ố ẹ ộ ặ ủ [199]. Nh ng c n ph i th ngư ầ ả ườ xuyên đ m b o r ng các hình th c giao ti p hi n t i th c s h ng chúng taả ả ằ ứ ế ệ ạ ự ự ướ t i m t cu c g p g qu ng đ i, h ng t i vi c chân thành tìm ki m chân lýớ ộ ộ ặ ỡ ả ạ ướ ớ ệ ế toàn v n, ph c v ng i nghèo, g n gũi v i h , h ng t i nhi m v xâyẹ ụ ụ ườ ầ ớ ọ ướ ớ ệ ụ d ng vì l i ích chung.ự ợ  Đ ng th i, nh các giám m c Úc châu đã d y r ng,ồ ờ ư ụ ạ ằ “chúng ta không th ch p nh n m t th gi i kỹ thu t s , đ c thi t k chể ấ ậ ộ ế ớ ậ ố ượ ế ế ỉ đ khai thác đi m y u c a chúng ta và mang l i đi u t i t nh t trong conể ể ế ủ ạ ề ồ ệ ấ ng i”ườ [200].

C s c a s đ ng thu nơ ở ủ ự ồ ậ

206. Thuy t t ng đ i không ph i là gi i pháp t t. D i v b c c a sế ươ ố ả ả ố ướ ỏ ọ ủ ự khoan dung, cu i cùng, thuy t t ng đ i cho phép gi i thích các giá tr đ oố ế ươ ố ả ị ạ đ c b i nh ng ng i n m quy n bính, đ đ c gi i thích theo ý mu n c aứ ở ữ ườ ắ ề ể ượ ả ố ủ h . Cu i cùng, n u “không có s th t khách quan ho c các nguyên t c v ngọ ố ế ự ậ ặ ắ ữ ch c, ngoài vi c đáp ng các d án và nhu c u tr c m t c a chúng ta…ắ ệ ứ ự ầ ướ ắ ủ chúng ta không th nghĩ r ng các d án chính tr ho c hi u l c c a pháp lu tể ằ ự ị ặ ệ ự ủ ậ là đ . Khi văn hóa tr nên băng ho i và không còn chân lý khách quan hay cácủ ở ạ nguyên t c có giá tr ph bi n nào đ c th a nh n n a, thì lu t pháp chắ ị ổ ế ượ ừ ậ ữ ậ ỉ đ c hi u là nh ng áp đ t đ c đoán và là nh ng tr ng i c n ph i v t quaượ ể ữ ặ ộ ữ ở ạ ầ ả ượ mà thôi”[201].

207. Li u có th quan tâm đ n s th t, tìm ki m s th t t ng ng v iệ ể ế ự ậ ế ự ậ ươ ứ ớ th c t i sâu xa nh t c a chúng ta không?ự ạ ấ ủ  Lu t pháp nào mà không có s xácậ ự tín, có đ c sau m t hành trình dài suy t và sáng su t, r ng m i con ng iượ ộ ư ố ằ ỗ ườ là thiêng liêng và b t kh xâm ph m?ấ ả ạ  Đ m t xã h i có t ng lai, nó ph iể ộ ộ ươ ả nuôi d ng ý th c tôn tr ng s th t c a ph m giá con ng i mà chúng taưỡ ứ ọ ự ậ ủ ẩ ườ ph i ph c tùng. Vì v y, chúng ta sẽ không tránh gi t m t ai đó ch đ tr nả ụ ậ ế ộ ỉ ể ố

tránh s khi n trách c a xã h i và s c n ng c a lu t pháp, mà b ng cách k tự ể ủ ộ ứ ặ ủ ậ ằ ế án. Đó là m t s th t không th ch i cãi mà chúng ta nh n ra b ng lý trí vàộ ự ậ ể ố ậ ằ chúng ta ch p nh n b ng l ng tâm.ấ ậ ằ ươ  M t xã h i cao quý và đáng kính tr ngộ ộ ọ cũng b i ý th c tìm ki m chân lý và g n bó v i nh ng chân lý c b n nh t.ở ứ ế ắ ớ ữ ơ ả ấ

208. Chúng ta c n h c cách v ch tr n các lo i thao túng, bóp méo và cheầ ọ ạ ầ ạ gi u s th t, c trong các lĩnh v c công c ng và lĩnh v c riêng t .ấ ự ậ ả ự ộ ự ư  Đi u màề chúng ta g i là “ọ s th tự ậ ” thì không ch là vi c ph bi n s th t thông qua báoỉ ệ ổ ế ự ậ chí mà thôi. Nh ng trên h t, đó là vi c tìm ki m nh ng n n t ng v ng ch cư ế ệ ế ữ ề ả ữ ắ nh t cho các l a ch n c a chúng ta, cũng nh cho lu t pháp c a chúngấ ự ọ ủ ư ậ ủ ta. Đi u này gi đ nh chúng ta th a nh n r ng, trí thông minh c a con ng iề ả ị ừ ậ ằ ủ ườ có th v t ra ngoài nh ng m i quan tâm t c th i, và n m b t nh ng s th tể ượ ữ ố ứ ờ ắ ắ ữ ự ậ vĩnh c u, nh ng đi u đã đúng t xa x a và sẽ luôn còn đúng nh v y.ử ữ ề ừ ư ư ậ  B ngằ cách khám phá b n ch t con ng i, lý trí khám phá ra nh ng giá tr mangả ấ ườ ữ ị tính ph quát b i vì chúng b t ngu n t chính b n ch t đó.ổ ở ắ ồ ừ ả ấ

209. N u không, có th nào không x y ra r ng, các quy n căn b n c a conế ể ả ằ ề ả ủ ng i hôm nay đ c coi là b t kh xâm ph m, l i b chính quy n bác b ,ườ ượ ấ ả ạ ạ ị ề ỏ m t khi h đã đ t đ c “s đ ng thu n” c a m t qu n chúng th ho c bộ ọ ạ ượ ự ồ ậ ủ ộ ầ ờ ơ ặ ị đe d a đó sao?ọ  M t s đ ng thu n đ n gi n gi a các dân t c khác nhau, cũngộ ự ồ ậ ơ ả ữ ộ có th b thao túng, cũng không đ đ b o v .ể ị ủ ể ả ệ  Có r t nhi u b ng ch ng vấ ề ằ ứ ề bao đi u t t đ p mà chúng ta có th đ t đ c, nh ng đ ng th i, chúng taề ố ẹ ể ạ ượ ư ồ ờ ph i nh n ra kh năng h y di t ngay trong n i t i c a chính mình.ả ậ ả ủ ệ ộ ạ ủ  Ch ngẳ ph i ch nghĩa cá nhân th và tàn nh n mà chúng ta đã sa ngã cũng là k tả ủ ờ ơ ẫ ế qu c a s l i bi ng trong vi c tìm ki m nh ng giá tr cao nh t v t quáả ủ ự ườ ế ệ ế ữ ị ấ ượ nhu c u tr c m t c a chúng ta đó sao?Cùng v i thuy t t ng đ i là nguy cầ ướ ắ ủ ớ ế ươ ố ơ k quy n l c ho c k x o quy t nh t sẽ áp đ t m t s th t b áp đ t.ẻ ề ự ặ ẻ ả ệ ấ ặ ộ ự ậ ị ặ  M tặ khác, “so v i các chu n m c đ o đ c ngăn c m s ác n i t i, không có đ cớ ẩ ự ạ ứ ấ ự ộ ạ ặ quy n hay ngo i l cho b t kỳ ai.ề ạ ệ ấ  Dù m t ng i là ch nhân th gi i hay kộ ườ ủ ế ớ ẻ kh n kh b n cùng trên trái đ t, đi u đó không có gì khác bi t: tr c nh ngố ổ ầ ấ ề ệ ướ ữ đòi h i c a luân lý đ o đ c, t t c chúng ta đ u tuy t đ i bình đ ng nhỏ ủ ạ ứ ấ ả ề ệ ố ẳ ư nhau”[202].

210. Đi u x y ra v i chúng ta ngày nay, kéo chúng ta vào m t th logic bănề ả ớ ộ ứ ho i và tr ng r ng, đó là có s đ ng hóa gi a đ o đ c và chính tr v i v tạ ố ỗ ự ồ ữ ạ ứ ị ớ ậ lý. Không có thi n và ác riêng, mà ch có s tính toán v các u và nh cệ ỉ ự ề ư ượ đi m.ể  S thay đ i c a lý trí đ o đ c, d n đ n h u qu là lu t pháp khôngự ổ ủ ạ ứ ẫ ế ậ ả ậ th đ c p đ n m t quan ni m c b n v công lý, mà tr thành m t t mể ề ậ ế ộ ệ ơ ả ề ở ộ ấ g ng ph n chi u nh ng ý t ng th ng tr .ươ ả ế ữ ưở ố ị   đây chúng ta b c vào m tỞ ướ ộ giai đo n suy thoái: s “đi xu ng” thông qua s đ ng thu n h i h t và th aạ ự ố ự ồ ậ ờ ợ ỏ hi p.ệ  Vì v y, cu i cùng, logic c a quy n l c chi n th ng.ậ ố ủ ề ự ế ắ

S đ ng thu n và s th tự ồ ậ ự ậ

211. Trong m t xã h i đa nguyên, đ i tho i là cách thích h p nh t đ nh nộ ộ ố ạ ợ ấ ể ậ ra đi u ph i luôn đ c kh ng đ nh và tôn tr ng, b t k s đ ng thu n phùề ả ượ ẳ ị ọ ấ ể ự ồ ậ phi m nào. Cu c đ i tho i nh v y c n đ c làm phong phú và soi sáng b iế ộ ố ạ ư ậ ầ ượ ở các bi n minh, các l p lu n h p lý, vì nhi u quan đi m, vì nh ng đóng góp tệ ậ ậ ợ ề ể ữ ừ ki n ế th c và quan đi m đa d ng. Cu c đ i tho i này cũng không đ c lo iứ ể ạ ộ ố ạ ượ ạ tr xác tín cho r ng có th đ t đ c m t s chân lý n n t ng nào đó luônừ ằ ể ạ ượ ộ ố ề ả c n đ c đ cao. Vi c ch p nh n r ng có m t s giá tr vĩnh vi n, m c dùầ ượ ề ệ ấ ậ ằ ộ ố ị ễ ặ không ph i lúc nào cũng d dàng nh n ra chúng, mang l i s v ng ch c vàả ễ ậ ạ ự ữ ắ

n đ nh cho đ o đ c xã h i. Ngay c khi các giá tr căn b n đó đ c côngổ ị ạ ứ ộ ả ị ả ượ nh n và chào đón nh đ i tho i và đ ng thu n, chúng ta th y chúng v nậ ờ ố ạ ồ ậ ấ ẫ v t lên trên b t c s đ ng thu n nào; chúng ta nhìn nh n chúng nh cácượ ấ ứ ự ồ ậ ậ ư giá tr v t quá các b i c nh c a chúng ta và không bao gi th ng l ngị ượ ố ả ủ ờ ươ ượ đ c. S hi u bi t c a chúng ta v ý nghĩa và ph m vi c a chúng có th giaượ ự ể ế ủ ề ạ ủ ể tăng – và theo nghĩa đó, s đ ng thu n chính là m t s năng đ ng – nh ng tự ồ ậ ộ ự ộ ư ự b n ch t, chúng đ c xem là n đ nh đ i v i ý nghĩa n i t i c a chúng.ả ấ ượ ổ ị ố ớ ộ ạ ủ

212. N u đi u gì đó luôn thu n l i cho s v n hành đúng đ n c a xã h i,ế ề ậ ợ ự ậ ắ ủ ộ ch ng ph i vì đ ng sau nó là m t s th t vĩnh vi n, mà trí thông minh nào cóẳ ả ằ ộ ự ậ ễ th n m b t đ c?ể ắ ắ ượ  Trong chính th c t i c a con ng i và c a xã h i, trongự ạ ủ ườ ủ ộ b n ch t thân thi t c a nó, có m t lo t c u trúc c b n h tr cho s phátả ấ ế ủ ộ ạ ấ ơ ả ỗ ợ ự tri n và t n t i c a nó.ể ồ ạ ủ  T đó suy ra nh ng yêu c u nh t đ nh có th đ cừ ữ ầ ấ ị ể ượ khám phá nh đ i tho i, m c dù chúng không đ c t o ra m t cách ch t chẽờ ố ạ ặ ượ ạ ộ ặ b i s đ ng thu n.ở ự ồ ậ  Th c t là m t s chu n m c không th thi u trong đ iự ế ộ ố ẩ ự ể ế ờ s ng xã h i t nó là m t d u hi u bên ngoài cho th y b n thân chúng là m tố ộ ự ộ ấ ệ ấ ả ộ đi u t t.ề ố  Vì v y, không nh t thi t ph i đ i chi u gi a tính hi u qu c a xãậ ấ ế ả ố ế ữ ệ ả ủ h i, s đ ng thu n và th c t c a m t s th t khách quan.ộ ự ồ ậ ự ế ủ ộ ự ậ  Ba đi u này cóề th k t h p v i nhau m t cách hài hòa khi thông qua đ i tho i, m i ng iể ế ợ ớ ộ ố ạ ọ ườ dám đi đ n t n cùng c a m t v n đ .ế ậ ủ ộ ấ ề

213. N u ph m giá c a ng i khác ph i đ c tôn tr ng trong m i tìnhế ẩ ủ ườ ả ượ ọ ọ hu ng, đó là vì chúng ta không ng y t o hay gi m o ph m giá c a ng iố ụ ạ ả ạ ẩ ủ ườ khác, mà b i vì th c s h m t giá tr v t trên v t ch t và hoàn c nh, vàở ự ự ở ọ ộ ị ượ ậ ấ ả đi u đó đòi h i h ph i đ c đ i x nh nh ng ng i khác.ề ỏ ọ ả ượ ố ử ư ữ ườ  R ng m i conằ ỗ ng i s h u m t ph m giá b t kh xâm ph m là chân lý đáp ng v i b nườ ở ữ ộ ẩ ấ ả ạ ứ ớ ả ch t con ng i v t ra ngoài b t kỳ s thay đ i văn hóa nào.ấ ườ ượ ấ ự ổ  Đó là lý do t iạ sao con ng i có cùng ph m giá b t kh xâm ph m vào b t kỳ th i đi m nàoườ ẩ ấ ả ạ ấ ờ ể trong l ch s và không ai có th t cho mình là ng i đ c y quy n b i b tị ử ể ự ườ ượ ủ ề ở ấ c tình hu ng đ c thù nào có th bác b xác tín này ho c hành đ ng ch ngứ ố ặ ể ỏ ặ ộ ố l i nó. Trí khôn có th tìm hi u th c t i c a s v t qua suy t , kinh nghi mạ ể ể ự ạ ủ ự ậ ư ệ và đ i tho i, và ti n đ n ch nh n ra trong th c t i đó, m t th c t i v nố ạ ế ế ỗ ậ ự ạ ộ ự ạ ố v t quá nó, c s c a m t s đòi h i đ o đ c ph quát nào đó.ượ ơ ở ủ ộ ố ỏ ạ ứ ổ

214. Đ i v i nh ng ng i ch t phác ít h c, n n t ng này có th ch ng t làố ớ ữ ườ ấ ọ ề ả ể ứ ỏ đ đ đem l i m t giá tr ph quát v ng ch c và n đ nh cho các nguyên t củ ể ạ ộ ị ổ ữ ắ ổ ị ắ luân lý căn b n và không th th ng l ng có th giúp ngăn ng a các th mả ể ươ ượ ể ừ ả

h a h n n a. Là các tín h u, chúng ta tin ch c r ng b n ch t con ng i, v nọ ơ ữ ữ ắ ằ ả ấ ườ ố là ngu n g c c a các nguyên t c đ o đ c, đ c Thiên Chúa t o d ng, và cu iồ ố ủ ắ ạ ứ ượ ạ ự ố cùng chính Ng i là Đ ng ban n n t ng v ng ch c cho nh ng nguyên t cườ ấ ề ả ữ ắ ữ ắ này[203]. Đi u này không d n đ n m t n n luân lý c ng ng c, cũng nhề ẫ ế ộ ề ứ ắ ư không d n đ n vi c áp đ t b t c h th ng luân lý nào, vì các nguyên t cẫ ế ệ ặ ấ ứ ệ ố ắ luân lý có giá tr t trong n n t ng và m t cách ph quát có th đ c hi nị ừ ề ả ộ ổ ể ượ ệ thân trong các quy t c th c ti n khác nhau. Vì v y, luôn có ch dành cho đ iắ ự ễ ậ ỗ ố tho i.ạ

M t n n văn hóa m iộ ề ớ

215. “Cu c s ng là ngh thu t c a vi c g p g gi a m i ng i v i nhau,ộ ố ệ ậ ủ ệ ặ ỡ ữ ọ ườ ớ ngay c khi có r t nhi u b t đ ng trong cu c s ng”ả ấ ề ấ ồ ộ ố [204]. Trong m t vàiộ tr ng h p, tôi đã m i g i s phát tri n c a m t n n văn hóa g p g v t raườ ợ ờ ọ ự ể ủ ộ ề ặ ỡ ượ ngoài phép bi n ch ng mà gây xung đ t.ệ ứ ộ  Đó là m t l i s ng nh m đ nh hìnhộ ố ố ằ ị kh i đa di n, nhi u m t khác nhau nh ng l i cùng nhau t o thành m t thố ệ ề ặ ư ạ ạ ộ ể th ng nh t đ y s c thái, vì “cái t ng th l n h n cái b ph n”ố ấ ầ ắ ổ ể ớ ơ ộ ậ [205]. Kh i đaố di n t ng tr ng cho m t xã h i, n i nh ng khác bi t cùng t n t i b ng cáchệ ượ ư ộ ộ ơ ữ ệ ồ ạ ằ b sung, làm phong phú và soi sáng l n nhau, ngay c khi đi u này ng ý cácổ ẫ ả ề ụ cu c th o lu n và thi u tin t ng.ộ ả ậ ế ưở  Th t v y, chúng ta có th h c đ c đi uậ ậ ể ọ ượ ề gì đó t t t c m i ng i, không ai vô d ng, không ai b lo i b .ừ ấ ả ọ ườ ụ ị ạ ỏ  Đi u này ngề ụ ý r ng các vùng ngo i vi đ c tích h p.ằ ạ ượ ợ  B t c ai đó có quan đi m khác, hấ ứ ở ể ọ nhìn th y nh ng khía c nh c a th c t không đ c công nh n b i các trungấ ữ ạ ủ ự ế ượ ậ ở tâm quy n l c n i đ a ra nh ng quy t đ nh quan tr ng nh t.ề ự ơ ư ữ ế ị ọ ấ

Cu c g p g tr thành văn hóaộ ặ ỡ ở

216. Thu t ng “văn hóa” ch m t đi u gì đó đã bám r vào bên trong m tậ ữ ỉ ộ ề ễ ộ dân t c, trong ni m tin t ng sâu s c nh t và trong cách s ng c a h .ộ ề ưở ắ ấ ố ủ ọ  N uế chúng ta đang nói v m t nét “văn hóa” trong m t con ng i, thì đó không chề ộ ộ ườ ỉ là m t ý t ng hay m t s tr u t ng.ộ ưở ộ ự ừ ượ  Đi u này bao g m nh ng mongề ồ ữ mu n, s nhi t tình và cu i cùng là l i s ng đ c tr ng cho m t nhóm ng iố ự ệ ố ố ố ặ ư ộ ườ nh v y.ư ậ  Vì th , đ nói v “văn hóa g p g ” có nghĩa là, v i t cách là m tế ể ề ặ ỡ ớ ư ộ dân t c, chúng ta say mê tìm cách g p g nhau, tìm ki m s t ng tác, xâyộ ặ ỡ ế ự ươ d ng c u n i, hình dung m t đi u gì đó bao g m t t c m i ng i.ự ầ ố ộ ề ồ ấ ả ọ ườ  Nó trở thành m t khát v ng và m t cách s ng.ộ ọ ộ ố  Ch th c a n n văn hóa này là conủ ể ủ ề ng i ch không ph i m t thành ph n xã h i tìm cách tr n an ng i khácườ ứ ả ộ ầ ộ ấ ườ thông qua các ph ng ti n truy n thông và ngh nghi p.ươ ệ ề ề ệ

217. Hòa bình xã h i đòi h i s chăm ch , khéo léo.ộ ỏ ự ỉ  Sẽ d dàng h n n u h nễ ơ ế ạ ch các quy n t do và s khác bi t b ng m t th thu t và ph ng ti nế ề ự ự ệ ằ ộ ủ ậ ươ ệ nh .ỏ  Nh ng hòa bình này sẽ ch là v b ngoài và mong manh;ư ỉ ẻ ề  nó sẽ không ph i là thành qu c a m t n n văn hóa g p g mang l i s n đ nh lâuả ả ủ ộ ề ặ ỡ ạ ự ổ ị

dài. Vi c hòa nh p nh ng khác bi t khó h n và ch m h n nhi u, nh ng đó làệ ậ ữ ệ ơ ậ ơ ề ư b o đ m cho hòa bình th c s và v ng ch c.ả ả ự ự ữ ắ  Đi u này không th đ t đ cề ể ạ ượ b ng cách ch t p h p nh ng ng i trong s ch, vì “ngay c nh ng ng i cóằ ỉ ậ ợ ữ ườ ạ ả ữ ườ th b ch trích vì sai l m c a h cũng có đóng góp gì đó mà không đ c bể ị ỉ ầ ủ ọ ượ ỏ qua”[206]. Nó cũng không đ n t vi c ph t l nh ng đòi h i c a xã h i ho cế ừ ệ ớ ờ ữ ỏ ủ ộ ặ d p t t nh ng xáo tr n, vì nó không ph i là “s đ ng thu n trên gi y t hayậ ắ ữ ộ ả ự ồ ậ ấ ờ m t n n hòa bình thoáng qua cho m t thi u s hài lòng”ộ ề ộ ể ố [207]. Đi u quanề tr ng là t o raọ ạ  các ti n trìnhế  g p g , ti n trình xây d ng m t con ng i cóặ ỡ ế ự ộ ườ th ch p nh n s khác bi t.ể ấ ậ ự ệ  Chúng ta hãy trang b cho con cái mình vũ khíị đ i tho i!ố ạ  Chúng ta hãy d y con cái bi t chi n đ u trong cu c chi n cao đ pạ ế ế ấ ộ ế ẹ c a văn hóa g p g !ủ ặ ỡ

Ni m vui khi nh n bi t tha nhânề ậ ế

218. T t c nh ng đi u trên đòi h i kh năng đ nh n ra quy n đ c làấ ả ữ ề ỏ ả ể ậ ề ượ chính mình và khác bi t c a ng i kia.ệ ủ ườ  B t đ u t s th a nh n này đã trắ ầ ừ ự ừ ậ ở thành văn hóa, có th t o ra m t hi p c xã h i.ể ạ ộ ệ ướ ộ  N u không có s côngế ự nh n này, nh ng cách th c tinh vi sẽ xu t hi n đ làm cho ng i khác trậ ữ ứ ấ ệ ể ườ ở thành vô nghĩa, tr nên không còn phù h p, không có giá tr gì đ i v i xã h iở ợ ị ố ớ ộ c .ả  Đ ng sau vi c t ch i m t s hình th c b o l c có th nhìn th y đ c,ằ ệ ừ ố ộ ố ứ ạ ự ể ấ ượ m t hình th c b o l c khác tinh vi h n th ng n gi u: b o l c c a nh ngộ ứ ạ ự ơ ườ ẩ ấ ạ ự ủ ữ ng i coi th ng ng i khác, đ c bi t khi nh ng yêu c u làm t n h i đ n l iườ ườ ườ ặ ệ ữ ầ ổ ạ ế ợ ích c a h theo m t cách nào đó.ủ ọ ộ

219. Khi m t thành ph n xã h i c g ng t n h ng m i th mà th gi iộ ầ ộ ố ắ ậ ưở ọ ứ ế ớ cung c p, nh th ng i nghèo không h hi n h u, thì đi u đó m t th iấ ư ể ườ ề ệ ữ ề ở ộ ờ đi m nào đó sẽ có h u qu c a nó.ể ậ ả ủ  Vi c ph t l s hi n h u và quy n l i c aệ ớ ờ ự ệ ữ ề ợ ủ ng i khác thì s m hay mu n cũng gây ra m t s hình th c b o l c, th ngườ ớ ộ ộ ố ứ ạ ự ườ là b t ng . Nh ng c m v t do, bình đ ng và tình huynh đ có th chấ ờ ữ ướ ơ ề ự ẳ ệ ể ỉ d ng l i m c đ đ n thu n v hình th c mà thôi, b i vì chúng không hi uừ ạ ở ứ ộ ơ ầ ề ứ ở ệ qu cho t t c m i ng i.ả ấ ả ọ ườ  Do đó, v n đ không ch là tìm ki m m t cu c g pấ ề ỉ ế ộ ộ ặ g gi a nh ng ng i n m gi nhi u hình th c quy n l c kinh t , chính trỡ ữ ữ ườ ắ ữ ề ứ ề ự ế ị hay h c thu t.ọ ậ  M t cu c g p g xã h i đích th t mang l i nh ng hình th cộ ộ ặ ỡ ộ ậ ạ ữ ứ đ i tho i văn hóa tuy t v i đ i di n cho ph n đa dân s .ố ạ ệ ờ ạ ệ ầ ố  Các đ xu t t tề ấ ố th ng không đ c các thành ph n nghèo nh t ti p thu vì chúng đ c trìnhườ ượ ầ ấ ế ượ bày v i m t b trang ph c văn hóa không ph i c a h và h không th c mớ ộ ộ ụ ả ủ ọ ọ ể ả th y đ c nhìn nh n.ấ ượ ậ  Do đó, m t hi p c xã h i th c ti n và bao trùm cũngộ ệ ướ ộ ự ễ ph i là m t “hi p c văn hóa” bi t tôn tr ng và nhìn nh n s khác bi t vả ộ ệ ướ ế ọ ậ ự ệ ề vũ tr quan, v các n n văn hóa và các l i s ng khác nhau cùng t n t i trongụ ề ề ố ố ồ ạ xã h i.ộ

220. Ch ng h n, các dân t c b n đ a không ch ng l i s ti n b , m c dù hẳ ạ ộ ả ị ố ạ ự ế ộ ặ ọ có quan ni m khác v s ti n b , nhân văn h n nhi u l n so v i n n văn hóaệ ề ự ế ộ ơ ề ầ ớ ề hi n đ i c a nh ng ng i phát tri n.ệ ạ ủ ữ ườ ể  Đó không ph i là m t n n văn hóaả ộ ề

h ng đ n l i ích c a nh ng ng i có quy n l c, c a nh ng ng i c n t oướ ế ợ ủ ữ ườ ề ự ủ ữ ườ ầ ạ ra m t lo i thiên đ ng vĩnh c u trên trái đ t.ộ ạ ườ ử ấ  B t khoan dung và khinhấ th ng các n n văn hóa đ i chúng b n đ a là m t hình th c b o l c th c s ,ườ ề ạ ả ị ộ ứ ạ ự ự ự là đi n hình c a nh ng “nhà đ o đ c h c” thi u t t , luôn phán xét ng iể ủ ữ ạ ứ ọ ế ử ế ườ khác. Nh ng không th có s thay đ i đích th c, sâu s c và n đ nh n u nóư ể ự ổ ự ắ ổ ị ế không đ c t o ra t các n n văn hóa khác nhau, đ c bi t là ng iượ ạ ừ ề ặ ệ ườ nghèo. M t hi p c văn hóa có nghĩa là t b vi c hi u b n s c c a m t đ aộ ệ ướ ừ ỏ ệ ể ả ắ ủ ộ ị đi m m t cách đ n l , và yêu c u tôn tr ng s đa d ng b ng cách đ a raể ộ ơ ẻ ầ ọ ự ạ ằ ư nh ng ph ng th c thúc đ y và hòa nh p xã h i dành cho t t c m i ng i.ữ ươ ứ ẩ ậ ộ ấ ả ọ ườ

221. Hi p c này cũng ng ý ch p nh n kh năng c ng hi n m t đi u gìệ ướ ụ ấ ậ ả ố ế ộ ề đó vì l i ích chung.ợ  Không ai có th s h u toàn b chân lý đ c, ho c th aể ở ữ ộ ượ ặ ỏ mãn t t c m i khát v ng c a mình, b i vì yêu c u đó sẽ d n đ n vi c mu nấ ả ọ ọ ủ ở ầ ẫ ế ệ ố tiêu di t ng i khác b ng cách bác b m i quy n l i c a h .ệ ườ ằ ỏ ọ ề ợ ủ ọ  Vi c tìm ki mệ ế m t s khoan dung cách sai l m ph i nh ng ch cho ch nghĩa hi n th cộ ự ầ ả ườ ỗ ủ ệ ự đ i tho i c a nh ng ng i tin r ng, h ph i trung thành v i các nguyên t cố ạ ủ ữ ườ ằ ọ ả ớ ắ c a h , nh ng th a nh n r ng ng i khác cũng có quy n c g ng trungủ ọ ư ừ ậ ằ ườ ề ố ắ thành v i nguyên t c c a mình.ớ ắ ủ  Đó là s th a nh n đích th c v đ i ph ng,ự ừ ậ ự ề ố ươ đi u mà ch tình yêu th ng m i có th th c hi n đ c, và có nghĩa là đ tề ỉ ươ ớ ể ự ệ ượ ặ mình vào v trí c a đ i ph ng đ khám phá ra đi u gì là đích th c, ho c ítị ủ ố ươ ể ề ự ặ nh t là có th hi u đ c, gi a đ ng c và l i ích c a h .ấ ể ể ượ ở ữ ộ ơ ợ ủ ọ

Khôi ph c lòng nhân h uụ ậ

222. Nh ng ng i khác b coi nh ch là ch ng ng i v t cho s thanh th nữ ườ ị ư ỉ ướ ạ ậ ự ả d ch u c a chính chúng ta.ễ ị ủ  Cu i cùng h b coi nh m t k phi n toái cho taố ọ ị ư ộ ẻ ề và tính hung hăng c a chúng ta ngày càng gia tăng.ủ  Đi u này đ c nh nề ượ ấ m nh và càng đúng h n trong th i đi m kh ng ho ng, trong nh ng c n đ iạ ơ ờ ể ủ ả ữ ơ ạ d ch, trong nh ng th i đi m khó khăn mà ý t ng “thân ai n y lo” l i càngị ữ ờ ể ưở ấ ạ đ c nhen lên.ượ  Tuy nhiên, chúng ta v n có th l a ch n vi c vun tr ng lòngẫ ể ự ọ ệ ồ nhân h u.ậ  Có nh ng ng i th c hi n đ c đi u đó thì tr thành ngôi saoữ ườ ự ệ ượ ề ở sáng gi a màn đêm.ữ

223. Thánh Phaolô mô t lòng nhân h u là hoa trái c a Chúa Thánh Th nả ậ ủ ầ (Gl 5,22). Thánh nhân s d ng t ti ng Hy L pử ụ ừ ế ạ  chrestótes, t này di n t m từ ễ ả ộ tr ng thái tâm h n không kh c nghi t, thô l , nh ng d m n, nh nhàng,ạ ồ ắ ệ ỗ ư ễ ế ẹ nâng đ và i an.ỡ ủ  Nh ng cá nhân có ph m ch t này giúp cu c s ng c a ng iữ ẩ ấ ộ ố ủ ườ khác d ch u h n, đ c bi t là b ng cách chia s s c n ng c a các v n đ , nhuễ ị ơ ặ ệ ằ ẻ ứ ặ ủ ấ ề c u và n i s hãi c a h .ầ ỗ ợ ủ ọ  Cách đ i x v i ng i khác này có th có nhi uố ử ớ ườ ể ề hình th c khác nhau: m t hành đ ng t t , m t s quan tâm không xúc ph mứ ộ ộ ử ế ộ ự ạ b ng l i nói ho c vi c làm, m t s s n sàng đ gi m b t gánh n ng c aằ ờ ặ ệ ộ ự ẵ ể ả ớ ặ ủ h .ọ  Nó bao g m “nói nh ng l i an i, m nh mẽ, an i và khuy n khích” chồ ữ ờ ủ ạ ủ ế ứ không ph i “nh ng l i h th p, bu n bã, t c gi n ho c th hi n s khinhả ữ ờ ạ ấ ồ ứ ậ ặ ể ệ ự b ”ỉ [208].

224. Lòng nhân h u là s gi i thoát kh i s tàn nh n đôi khi xâm nh p vàoậ ự ả ỏ ự ẫ ậ các m i liên h c a con ng i, kh i s lo l ng v n ngăn c n chúng ta nghĩố ệ ủ ườ ỏ ự ắ ố ả đ n ng i khác, kh i s b c bách b phân tâm mà ph t l r ng ng i khácế ườ ỏ ự ứ ị ớ ờ ằ ườ cũng có quy n đ c h ng h nh phúc.ề ượ ưở ạ  Ngày nay th ng không có th i gianườ ờ và s c l c đ d ng l i đ đ i x t t v i ng i khác, đ nói “xin phép”, “xinứ ự ể ừ ạ ể ố ử ố ớ ườ ể l i”, và “cám n”. Tuy nhiên, th nh tho ng, m t cách l lùng, m t ng i t tỗ ơ ỉ ả ộ ạ ộ ườ ố b ng b ng xu t hi n và s n sàng g t m i s khác sang m t bên đ th hi nụ ỗ ấ ệ ẵ ạ ọ ự ộ ể ể ệ s quan tâm, đ n m t n c i, nói m t l i kích thích, cho phép có m tự ể ở ộ ụ ườ ộ ờ ộ không gian l ng nghe gi a quá nhi u s th chung.ắ ữ ề ự ờ ơ  N l c này, đ c th cỗ ự ượ ự hi n m i ngày, có kh năng t o ra s chung s ng lành m nh, v t qua nh ngệ ỗ ả ạ ự ố ạ ượ ữ hi u l m và ngăn ng a xung đ t.ể ầ ừ ộ  Vi c nuôi d ng lòng nhân ái không ph i làệ ưỡ ả m t ti u ti t hay m t thái đ h i h t, t s n.ộ ể ế ộ ộ ờ ợ ư ả  Vì nó bao hàm s đánh giá caoự và tôn tr ng, khi văn hóa đ c hình thành trong m t xã h i, nó bi n đ i sâuọ ượ ộ ộ ế ổ s c l i s ng, các m i quan h xã h i, cách tranh lu n và đ i tho i v i các ýắ ố ố ố ệ ộ ậ ố ạ ớ t ng khác.ưở  Nó t o đi u ki n thu n l i cho vi c tìm ki m s đ ng thu n vàạ ề ệ ậ ợ ệ ế ự ồ ậ m ra nh ng con đ ng mà s xung đ t sẽ phá h y t t c các cây c u.ở ữ ườ ự ộ ủ ấ ả ầ

CH NG 7: HÀNH TRÌNH G P G M IƯƠ Ặ Ỡ Ớ

225. nhi u n i trên th gi i, nh ng cu c hành trình hòa bình d n đ nỞ ề ơ ế ớ ữ ộ ẫ ế vi c ch a lành các v t th ng đang l loét là m t đi u c n thi t. Cũng c n cóệ ữ ế ươ ở ộ ề ầ ế ầ nh ng ng i ki n t o hòa bình, s n sàng b t đ u các hành trình ch a lành vàữ ườ ế ạ ẵ ắ ầ ữ g p g m i m v i s khéo léo và táo b o.ặ ỡ ớ ẻ ớ ự ạ

B t đ u l i t s th tắ ầ ạ ừ ự ậ

226. S g p g m i m không có nghĩa là quay tr l i v i th i gian tr cự ặ ỡ ớ ẻ ở ạ ớ ờ ướ khi x y ra xung đ t. Theo th i gian, t t c chúng ta đ u đã đ i thay. N i đ nả ộ ờ ấ ả ề ổ ỗ ớ đau và s xung đ t làm thay đ i chúng ta. Chúng ta không còn dùng l i ngo iự ộ ổ ố ạ giao sáo r ng, ng y bi n, nói n c đôi, n ý, và nh ng cung cách t ra t tỗ ụ ệ ướ ẩ ữ ỏ ử ế đ che đ y th c t i. Nh ng ng i v n là k thù hung hăng c a nhau ph i nóiể ậ ự ạ ữ ườ ố ẻ ủ ả s th t rõ ràng và tr n v n v i nhau. H ph i h c cách th c hành m t ký cự ậ ọ ẹ ớ ọ ả ọ ự ộ ứ sám h i, m t ký c có th ch p nh n quá kh đ không làm v n đ c t ngố ộ ứ ể ấ ậ ứ ể ẩ ụ ươ lai v i nh ng h i ti c, v n đ và k ho ch c a chính mình. Ch t s th t l chớ ữ ố ế ấ ề ế ạ ủ ỉ ừ ự ậ ị s c a các s ki n, ng i ta m i có th c g ng b n b và lâu dài đ hi uử ủ ự ệ ườ ớ ể ố ắ ề ỉ ể ể nhau và ph n đ u đ t đ c m t t ng h p m i, vì l i ích c a t t c m iấ ấ ạ ượ ộ ổ ợ ớ ợ ủ ấ ả ọ ng i. M i “ti n trình hòa bình đ u đòi s d n thân b n b theo th i gian. Đóườ ọ ế ề ự ấ ề ỉ ờ là m t công vi c kiên nh n tìm ki m s th t và công lý, tôn vinh ký c c aộ ệ ẫ ế ự ậ ứ ủ các n n nhân và t ng b c m ra m t hy v ng chung, m nh h n là khát v ngạ ừ ướ ở ộ ọ ạ ơ ọ tr thù”ả [209]. Nh các giám m c Côngô đã nói v nh ng cu c xung đ t luônư ụ ề ữ ộ ộ tái di n: “Các th a thu n hòa bình trên gi y t sẽ không bao gi là đ c .ễ ỏ ậ ấ ờ ờ ủ ả  Nó sẽ là c n thi t đ đi xa h n, bao g m c nhu c u s th t v ngu n g c c aầ ế ể ơ ồ ả ầ ự ậ ề ồ ố ủ

cu c kh ng ho ng tái l p này.ộ ủ ả ặ  Ng i dân có quy n bi t nh ng gì đã x yườ ề ế ữ ả ra”[210].

227. Trên th c t , “s th t chính là ng i b n đ ng hành không th táchự ế ự ậ ườ ạ ồ ể r i c a công lý và lòng th ng xót.ờ ủ ươ  C ba k t h p v i nhau là đi u c n thi tả ế ợ ớ ề ầ ế đ xây d ng hòa bình; h n n a, m i bên giúp gi cho các các bên khác khôngể ự ơ ữ ỗ ữ b bi n d ng… S ng s th t thì không nên d n đ n vi c tr thù, mà là s hòaị ế ạ ố ự ậ ẫ ế ệ ả ự gi i và th tha.ả ứ  S ng s th t có nghĩa là nói cho các gia đình b chia c t b iố ự ậ ị ắ ở n i đau, nh ng đi u đã x y ra v i nh ng ng i thân c a h b m t tích.ỗ ữ ề ả ớ ữ ườ ủ ọ ị ấ  S ngố s th t có nghĩa là thú nh n nh ng gì đã x y ra v i tr v thành niên đ cự ậ ậ ữ ả ớ ẻ ị ượ tuy n m b i nh ng ng i tàn ác và b o l c.ể ộ ở ữ ườ ạ ự  S th t có nghĩa là nh n ra n iự ậ ậ ỗ đau c a nh ng ng i ph n là n n nhân c a b o l c và l m d ng… M iủ ữ ườ ụ ữ ạ ủ ạ ự ạ ụ ỗ hành đ ng b o l c ch ng l i m t con ng i là m t v t th ng trên da th tộ ạ ự ố ạ ộ ườ ộ ế ươ ị c a nhân lo i; m i cái ch t do b o l c làm cho chúng ta b suy thoái trong tủ ạ ỗ ế ạ ự ị ư cách là m t con ng i… B o l c d n t i b o l c nhi u h n, oán h n càngộ ườ ạ ự ẫ ớ ạ ự ề ơ ậ sinh oán h n thêm, gi t ng i gây thêm gi t ng i. Chúng ta ph i b gãy cáiậ ế ườ ế ườ ả ẻ vòng lu n qu n t ng ch ng nh không th thoát ra đ c này”ẩ ẩ ưở ừ ư ể ượ [211].

Ngh thu t và ki n trúc xây d ng hòa bìnhệ ậ ế ự

228. Con đ ng d n đ n hòa bình không có nghĩa là làm cho xã h i đ ngườ ẫ ế ộ ồ nh t m t cách đ n đi u, mà là đ m i ng i sát cánh làm vi c cùng nhau,ấ ộ ơ ệ ể ọ ườ ệ theo đu i nh ng m c tiêu có l i cho m i ng i.ổ ữ ụ ợ ọ ườ  Nhi u đ xu t th c ti n vàề ề ấ ự ễ kinh nghi m đa d ng có th giúp đ t đ c các m c tiêu chung và ph c v l iệ ạ ể ạ ượ ụ ụ ụ ợ ích chung. Các v n đ mà m t xã h i đang tr i qua c n đ c xác đ nh rõấ ề ộ ộ ả ầ ượ ị ràng, đ có th đánh giá đ c s t n t i c a nh ng cách hi u và cách gi iể ể ượ ự ồ ạ ủ ữ ể ả quy t khác nhau.ế  Con đ ng d n đ n s th ng nh t xã h i luôn đòi h i ph iườ ẫ ế ự ố ấ ộ ỏ ả th a nh n kh năng nh ng ng i khác, ít nh t là m t ph n, có m t quanừ ậ ả ữ ườ ấ ộ ầ ộ đi m chính đáng, m t cái gì đó đáng giá đ đóng góp, ngay c khi h m c saiể ộ ể ả ọ ắ l m ho c hành đ ng cách t h i. “Chúng ta đ ng bao gi gi i h n ng i khácầ ặ ộ ệ ạ ừ ờ ớ ạ ườ v nh ng gì h có th đã nói ho c đã làm, nh ng hãy coi tr ng h vì l i h aề ữ ọ ể ặ ư ọ ọ ờ ứ mà h th hi n”ọ ể ệ [212], b i m i l i h a đ u mang theo m t tia hy v ng m i.ở ỗ ờ ứ ề ộ ọ ớ

229. Nh các Giám m c Nam Phi đã d y, s hòa gi i đích th c đ t đ cư ụ ạ ự ả ự ạ ượ m t cách ch đ ng, “hình thành m t xã h i m i d a trên vi c ph c v ng iộ ủ ộ ộ ộ ớ ự ệ ụ ụ ườ khác, thay vì ham mu n th ng tr ;ố ố ị  m t xã h i d a trên vi c chia s v i ng iộ ộ ự ệ ẻ ớ ườ khác nh ng gì mình có, thay vì cu c đ u tranh ích k c a m i ng i đ giànhữ ộ ấ ỷ ủ ỗ ườ ể đ c c a c i l n nh t có th ;ượ ủ ả ớ ấ ể  m t xã h i mà đó giá tr c a vi c chung s ngộ ộ ở ị ủ ệ ố v i nhau nh con ng i thì ch c ch n quan tr ng h n b t kỳ nhóm nh nào,ớ ư ườ ắ ắ ọ ơ ấ ỏ dù đó có th là gia đình, qu c gia, ch ng t c hay văn hóa”ể ố ủ ộ [213]. Các Giám m c Hàn Qu c l u ý r ng, “hòa bình th c s ch có th đ t đ c khi chúng taụ ố ư ằ ự ự ỉ ể ạ ượ đ u tranh cho công lý thông qua s đ i tho i, tìm ki m s hòa gi i, và giúpấ ự ố ạ ế ự ả nhau cùng thăng ti n”ế [214].

230. Ho t đ ng đ v t qua s chia rẽ c a chúng ta mà không đánh m tạ ộ ể ượ ự ủ ấ căn tính c a mình, v i t cách là các cá nhân, gi đ nh cách căn b n r ng,ủ ớ ư ả ị ả ằ m tộ  c m th c thân thu c v n hi n h u trong m i ng i. Th t v y, “xã h iả ứ ộ ẫ ệ ữ ọ ườ ậ ậ ộ c a chúng ta chi n th ng khi m i ng i, m i nhóm xã h i, th c s c m th yủ ế ắ ỗ ườ ỗ ộ ự ự ả ấ t nhiên nh nhà.ự ư ở   Cha m , ông bà và con cái đ u c m th y t nhiên trongẹ ề ả ấ ự m t mái m gia đình,ộ ấ  mà không ai b lo i tr .ị ạ ừ  N u m t ng i trong s h g pế ộ ườ ố ọ ặ khó khăn, th m chí là nghiêm tr ng, m c dù ng i đó đã t xoay s , nh ngậ ọ ặ ườ ự ở ữ ng i khác sẽ giúp đ ng i y, h tr h ;ườ ỡ ườ ấ ỗ ợ ọ  n i đau c a ng i y đ c t t cỗ ủ ườ ấ ượ ấ ả gia đình cùng s chia… Trong gia đình, m i ng i đ u đóng góp vào m c đíchẻ ọ ườ ề ụ chung, m i ng i đ u làm vi c vì l i ích chung, mà không h y ho i t ng cáọ ườ ề ệ ợ ủ ạ ừ nhân; ng c l i, nh ng khích l và nâng đ gia đình.ượ ạ ư ệ ỡ  H tranh lu n, nh ng cóọ ậ ư m t th không lay chuy n: đó là tình c m gia đình.ộ ứ ể ả  Nh ng cu c va ch mữ ộ ạ trong gia đình r i cũng sẽ đ c hòa gi i v i nhau.ồ ượ ả ớ  Ni m vui và n i bu n c aề ỗ ồ ủ m i ng i cũng là c a m i ng i trong nhà.ỗ ườ ủ ọ ườ  Đó chính là gia đình! N u chúngế ta có th nhìn th y đ i th chính tr ho c ng i hàng xóm b ng cùng m tể ấ ố ủ ị ặ ườ ằ ộ cách mà chúng ta nhìn n i con cái, v , ch ng, cha và m .ơ ợ ồ ẹ  Th t tuy t làmậ ệ sao! Chúng ta có yêu th ng xã h i c a chúng ta, hay v n còn m t cái gì đó xaươ ộ ủ ẫ ộ v i, m t cái gì đó vô nghĩa, không liên quan đ n chúng ta, không nh h ngờ ộ ế ả ưở đ n mình, m t đi u gì mà chúng ta không d n thân cho nó chăng?”ế ộ ề ấ [215].

231. Thông th ng, r t c n s đàm phán, và thông qua đó, đ phát tri nườ ấ ầ ự ể ể các ti n trình c th cho hòa bình.ế ụ ể  Nh ng các quá trình hi u qu c a hòaư ệ ả ủ bình lâu b n, trên h t là s bi n đ i đ c th c hi n b i các dân t c, n i m iề ế ự ế ổ ượ ự ệ ở ộ ơ ỗ con ng i có th là m t n m men xúc tác hi u qu thông qua cách s ng hàngườ ể ộ ắ ệ ả ố ngày c a mình.ủ  Nh ng bi n đ i l n thì không đ c t o ra trong văn phòngữ ế ổ ớ ượ ạ ho c n i bàn đàm phán.ặ ơ  Do đó, “m i ng i đóng m t vai trò c b n, trongỗ ườ ộ ơ ả m t k ho ch đ i m i duy nh t, đ vi t nên m t trang s m i, m t trangộ ế ạ ổ ớ ấ ể ế ộ ử ớ ộ tràn ng p hy v ng, tràn ng p hòa bình và hòa gi i”ậ ọ ậ ả [216]. Có m t “ki n trúc”ộ ế c a hòa bình, n i mà các th ch khác nhau c a xã h i góp ph n, m i thủ ơ ể ế ủ ộ ầ ỗ ể ch t kh năng riêng c a mình, nh ng cũng có m t “ngh thu t” hòa bìnhế ừ ả ủ ư ộ ệ ậ liên quan đ n t t c chúng ta.ế ấ ả  T các ti n trình hòa bình khác nhau đã di nừ ế ễ ra các khu v c khác nhau trên th gi i “chúng ta đã h c đ c r ng nh ngở ự ế ớ ọ ượ ằ ữ con đ ng ki n t o hòa bình này, u th c a lý trí h n là tr thù, c a s hàiườ ế ạ ư ế ủ ơ ả ủ ự hòa tinh t gi a chính tr và lu t pháp, không th làm m t đi con đ ng c aế ữ ị ậ ể ấ ườ ủ ng i dân.ườ  Hòa bình không đ t đ c b ng các khuôn kh quy chu n và cácạ ượ ằ ổ ẩ th a thu n th ch gi a các nhóm chính tr ho c kinh t có ý nghĩa… Sẽ luônỏ ậ ể ế ữ ị ặ ế là đi u h u ích vi c tháp nh p vào các ti n trình hòa bình c a chúng ta kinhề ữ ệ ậ ế ủ nghi m c a nh ng thành ph n v n th ng b b qua, đ chính các c ngệ ủ ữ ầ ố ườ ị ỏ ể ộ đ ng có th tác đ ng đ n s phát tri n c a m t ký c t p th ”ồ ể ộ ế ự ể ủ ộ ứ ậ ể [217].

232. Vi c xây d ng hòa bình trong xã h i c a m t qu c gia không bao giệ ự ộ ủ ộ ố ờ k t thúc; đúng h n, đó là “m t nhi m v không ng ng đòi h i s d n thânế ơ ộ ệ ụ ừ ỏ ự ấ c a t t c m i ng i.ủ ấ ả ọ ườ  Công vi c đòi h i chúng ta không ng ng n l c xâyệ ỏ ừ ỗ ự d ng kh i đoàn k t dân t c, b t ch p nh ng tr ng i, s khác bi t và cácự ố ế ộ ấ ấ ữ ở ạ ự ệ

cách ti p c n khác nhau v cách đ t đ c chung s ng hòa bình, hãy kiên trìế ậ ề ạ ượ ố đ u tranh đ c võ m t ‘n n văn hóa g p g ’. Đi u này yêu c u chúng taấ ể ổ ộ ề ặ ỡ ề ầ ph i dành v trí tr ng tâm c a m i ho t đ ng xã h i, chính tr và kinh t choả ị ọ ủ ọ ạ ộ ộ ị ế nhân v con ng i, v n có ph m giá cao nh t, và ph i tôn tr ng công ích. cị ườ ố ẩ ấ ả ọ Ướ mong n l c này giúp chúng ta tránh đ c m i cám d tr thù và ch tìmỗ ự ượ ọ ỗ ả ỉ ki m nh ng t l i tr c m t và ch nh t th i mà thôi”ế ữ ư ợ ướ ắ ỉ ấ ờ [218]. Nh ng cu cữ ộ bi u tình b o l c công khai, c hai bên, không giúp ích gì cho vi c tìm ra l iể ạ ự ở ả ệ ố thoát. Trên h t là b i vì, nh các Giám m c Côlômbia đã nh n xét rõ, khi “cácế ở ư ụ ậ cu c v n đ ng công dân đ c khuy n khích, ngu n g c và m c tiêu c aộ ậ ộ ượ ế ồ ố ụ ủ chúng không ph i lúc nào cũng rõ ràng, có m t s hình th c thao túng vàả ộ ố ứ chi m đo t chính tr ch nh m có l i cho các phe nhóm mà thôi”ế ạ ị ỉ ằ ợ [219].

B t đ u v i nh ng ng i hèn m n nh tắ ầ ớ ữ ườ ọ ấ

233. Tìm ki m tình b n xã h i không ch ng ý s xích l i g n nhau c a cácế ạ ộ ỉ ụ ự ạ ầ ủ nhóm xã h i xa xôi sau m t th i kỳ xung đ t trong l ch s , mà còn là mongộ ộ ờ ộ ị ử mu n xích l i g n nhau c a nh ng thành ph n nghèo khó và d b t nố ạ ầ ủ ữ ầ ễ ị ổ th ng nh t.ươ ấ  “Hòa bình không ch là v ng bóng chi n tranh, nh ng còn là sỉ ắ ế ư ự d n thân không ng ng – nh t là v phía chúng ta, nh ng ng i đang gánhấ ừ ấ ề ữ ườ trên vai m t trách nhi m l n lao h n – đ nhìn nh n, b o đ m và tái xâyộ ệ ớ ơ ể ậ ả ả d ng cách c th ph m giá, mà bi t bao l n b quên lãng hay b ph t l , c aự ụ ể ẩ ế ầ ị ị ớ ờ ủ các anh ch em c a chúng ta, đ h c m nh n đ c nh ng tác nhân chính c aị ủ ể ọ ả ậ ượ ữ ủ v n m nh dân t c mình”ậ ệ ộ [220].

234. Th ng thì nh ng ng i d b t n th ng nh t c a xã h i chính làườ ữ ườ ễ ị ổ ươ ấ ủ ộ nh ng n n nhân c a s xúc ph m v i nh ng l i khái quát thi u côngữ ạ ủ ự ạ ớ ữ ờ ế b ng.ằ  M c dù đôi khi nh ng ng i nghèo nh t và nh ng ng i b lo i tr đóặ ữ ườ ấ ữ ườ ị ạ ừ có ph n ng b ng nh ng hành vi có v ch ng đ i xã h i, thì đi u quan tr ngả ứ ằ ữ ẻ ố ố ộ ề ọ là ph i hi u r ng, nh ng ph n ng này r t th ng liên quan đ n ti n s bả ể ằ ữ ả ứ ấ ườ ế ề ử ị khinh th ng và thi u hòa nh p xã h i.ườ ế ậ ộ  Nh các giám m c Mỹ châu Latinh đãư ụ ghi nh n r ng, “ch có s g n gũi v i ng i nghèo m i làm cho chúng ta trậ ằ ỉ ự ầ ớ ườ ớ ở thành b n c a h , cho phép chúng ta đánh giá sâu s c nh ng giá tr c aạ ủ ọ ắ ữ ị ủ ng i nghèo hôm nay, nh ng c mu n chính đáng và cách s ng đ c tin c aườ ữ ướ ố ố ứ ủ h .ọ  L a ch n s ng cho ng i nghèo ph i đ a chúng ta đ n tình b n v iự ọ ố ườ ả ư ế ạ ớ ng i nghèo”ườ [221].

235. Nh ng ai đang tìm cách bình n m t xã h i thì đ ng quên r ng, s b tữ ổ ộ ộ ừ ằ ự ấ bình đ ng và thi u s phát tri n con ng i toàn di n làm cho chúng ta khôngẳ ế ự ể ườ ệ th đ t đ c hòa bình. Th t v y, “n u không có s bình đ ng v các c h i,ể ạ ượ ậ ậ ế ự ẳ ề ơ ộ nh ng hình th c quá khích và xung đ t khác nhau sẽ tìm th y m t m nh đ tữ ứ ộ ấ ộ ả ấ màu m đ l n lên và cu i cùng bùng n . Khi xã h i – đ a ph ng, qu c giaỡ ể ớ ố ổ ộ ị ươ ố ho c toàn c u – lo i b m t ph n c a chính mình vùng ngo i vi, thì sẽặ ầ ạ ỏ ộ ầ ủ ở ạ không có ch ng trình chính tr , ho c c nh sát, ho c ngu n l c tình báo nàoươ ị ặ ả ặ ồ ự có th đ m b o s bình yên luôn mãi đ c”ể ả ả ự ượ [222]. N u chúng ta ph i b t đ uế ả ắ ầ

l i, thì luôn luôn ph i b t đ u t nh ng ng i nh bé nh t trong các anh chạ ả ắ ầ ừ ữ ườ ỏ ấ ị em c a chúng ta.ủ

Giá tr và ý nghĩa c a s tha thị ủ ự ứ

236. M t s ng i không mu n nói v hòa gi i vì h tin r ng xung đ t, b oộ ố ườ ố ề ả ọ ằ ộ ạ l c và đ v là m t ph n c a ho t đ ng bình th ng c a m t xã h i.ự ổ ỡ ộ ầ ủ ạ ộ ườ ủ ộ ộ  Trên th c t , trong b t kỳ nhóm ng i nào, ít nhi u đ u có nh ng cu c tranhự ế ấ ườ ề ề ữ ộ giành quy n l c gi a các lĩnh v c khác nhau.ề ự ữ ự  Nh ng ng i khác cho r ngữ ườ ằ nh ng ch cho s tha th là t b v trí c a mình và đ ng i khác th ngườ ỗ ự ứ ừ ỏ ị ủ ể ườ ố tr tình hình.ị  Đây là lý do t i sao h cho r ng t t h n là nên b o t n lu t ch iạ ọ ằ ố ơ ả ồ ậ ơ c a quy n l c đ có th duy trì s cân b ng l c l ng gi a các phe nhómủ ề ự ể ể ự ằ ự ượ ữ khác nhau. Nh ng ng i khác tin r ng hòa gi i là công vi c c a nh ng ng iữ ườ ằ ả ệ ủ ữ ườ y u th , nh ng ng i không có kh năng đ i tho i th c s , và do đó, hế ế ữ ườ ả ố ạ ự ự ọ ch n cách tr n tránh khó khăn b ng cách che đ y nh ng b t công.ọ ố ằ ậ ữ ấ  Vì không th đ i di n v i các v n đ đ c, nên h đ a ra l a ch n v m t th hòaể ố ệ ớ ấ ề ượ ọ ư ự ọ ề ộ ứ bình v b ngoài mà thôi.ẻ ề

Xung đ t b t kh khángộ ấ ả

237. Tha th và hòa gi i là nh ng ch đ tr ng tâm c a Kitô giáo, và m tứ ả ữ ủ ề ọ ủ ộ cách nào đó, cũng đ c tìm th y trong các tôn giáo khác. Tuy nhiên, có nguyượ ấ c r ng m t s hi u bi t và trình bày không phù h p v nh ng xác tín sâuơ ằ ộ ự ể ế ợ ề ữ s c y có th d n đ n thuy t đ nh m nh, s lãnh đ m và b t công, hay th mắ ấ ể ẫ ế ế ị ệ ự ạ ấ ậ chí thái đ b t bao dung và b o l c.ộ ấ ạ ự

238. Đ c Giêsu không bao gi c võ b o l c và tinh th n b t bao dung.ứ ờ ổ ạ ự ầ ấ Ng i công khai t cáo vi c s d ng s c m nh đ n m quy n l c trên ng iườ ố ệ ử ụ ứ ạ ể ắ ề ự ườ khác: “Anh em bi t, th lãnh các dân thì dùng uy mà th ng tr dân, nh ngế ủ ố ị ữ ng i làm l n thì l y quy n mà cai qu n dân. Gi a anh em thì không đ cườ ớ ấ ề ả ữ ượ nh v y” (ư ậ Mt 20,25-26). Thay vào đó, Tin M ng d y chúng ta tha th “b yừ ạ ứ ả m i l n b y” (ươ ầ ả Mt 18,22) và cung c p m t ví d v ng i đ y t đ c ácấ ộ ụ ề ườ ầ ớ ộ đ c tha th , nh ng đ n l t mình thì không có kh năng tha th cho kượ ứ ư ế ượ ả ứ ẻ khác (x. Mt 18,23-35).

239. Đ c các b n văn khác c a Tân c, chúng ta có th nh n th y cácọ ả ủ Ướ ể ậ ấ c ng đoàn Kitô h u s khai s ng trong th gi i dân ngo i đ y nh ng s hộ ữ ơ ố ế ớ ạ ầ ữ ự ư h ng và l n x n, đã tìm cách cho th y s kiên nh n v ng vàng, tinh th n baoỏ ộ ộ ấ ự ẫ ữ ầ dung và c m thông. M t s b n văn r t rõ ràng v khía c nh này: chúng taả ộ ố ả ấ ề ạ đ c d y ph i đáp tr nh ng k ch ng đ i mình “v i lòng hi n hòa” (ượ ạ ả ả ữ ẻ ố ố ớ ề 2Tm 2,25) và đ c khuy n khích “không nói x u ai, tránh cãi vã, c x hi n hòa,ượ ế ấ ư ử ề luôn luôn t lòng nhân t v i m i ng i. Vì chính chúng ta đã t ng ngu xu n”ỏ ừ ớ ọ ườ ừ ẩ (Tt 3,2-3). Sách Công v Tông đ kh ng đ nh r ng, các môn đ , b m t s nhàụ ồ ẳ ị ằ ệ ị ộ ố

c m quy n b t b , đã “đ c toàn dân th ng m n” (ầ ề ắ ớ ượ ươ ế Cv 2,47; x. 4,21.33; 5,13).

240. Tuy nhiên, khi suy g m v s tha th , hòa bình và hòa h p xã h i,ẫ ề ự ứ ợ ộ chúng ta th y m t bi u hi n c a Đ c Kitô khi n chúng ta ng c nhiên: “Anhấ ộ ể ệ ủ ứ ế ạ em đ ng t ng Th y đ n đem bình an cho trái đ t; Th y đ n không ph i đừ ưở ầ ế ấ ầ ế ả ể đem bình an, nh ng đ đem g m giáo. Qu v y, Th y đ n đ gây chia rẽư ể ươ ả ậ ầ ế ể gi a con trai v i cha, gi a con gái v i m , gi a con dâu v i m ch ng. K thùữ ớ ữ ớ ẹ ữ ớ ẹ ồ ẻ c a mình chính là ng i nhàủ ườ ” (Mt 10,34-36). Nh ng l i lẽ c a Đ c Kitô khôngữ ờ ủ ứ khuy n khích chúng ta tìm ki m xung đ t, mà ch đ n gi n ch u đ ng nó khiế ế ộ ỉ ơ ả ị ự khi không tránh đ c, đ s tôn tr ng c a con ng i không d n đ n sượ ể ự ọ ủ ườ ẫ ế ự thi u trung thành trong vi c theo đu i m t gia đình ho c hòa bình xãế ệ ổ ộ ặ h i.ộ  Thánh Gioan Phaolô II đã nói r ng: Giáo h i “không có ý đ nh lên án m iằ ộ ị ỗ và m i hình th c xung đ t xã h i.ọ ứ ộ ộ  Giáo h i bi t r t rõ r ng, trong su t l chộ ế ấ ằ ố ị s , xung đ t l i ích ch c ch n n y sinh gi a các nhóm xã h i khác nhau, vàử ộ ợ ắ ắ ả ữ ộ khi đ i m t v i nh ng xung đ t đó, ng i Kitô h u th ng ph i có m t l pố ặ ớ ữ ộ ườ ữ ườ ả ộ ậ tr ng cách trung th c và d t khoát”ườ ự ứ [223].

Xung đ t chính đáng và s tha thộ ự ứ

241. V n đ không ph i là đ ngh s tha th b ng cách t b quy n c aấ ề ả ề ị ự ứ ằ ừ ỏ ề ủ mình khi đ i m t v i m t th l c tham nhũng, các tên t i ph m hay nh ng aiố ặ ớ ộ ế ự ộ ạ ữ s nh c ph m giá chúng ta. Chúng ta đ c kêu g i yêu th ng m i ng i,ỉ ụ ẩ ượ ọ ươ ọ ườ không lo i tr ai; đ ng th i, vi c yêu th ng m t k áp b c không có nghĩaạ ừ ồ ờ ệ ươ ộ ẻ ứ là cho phép k y ti p t c áp b c mình, hay cho phép k y nghĩ r ng đi u yẻ ấ ế ụ ứ ẻ ấ ằ ề làm có th đ c ch p nh n.ể ượ ấ ậ  Ng c l i, cách t t đ yêu th ng ng i y,ượ ạ ố ể ươ ườ ấ nghĩa là c g ng b ng nhi u cách khác nhau đ khi n anh ta ng ng áp b cố ắ ằ ề ể ế ừ ứ chúng ta, đó là t c b s c m nh mà anh ta không bi t cách s d ng, và s cướ ỏ ứ ạ ế ử ụ ứ m nh ng i y t h th p nhân tính c a mình cũng nh c a nh ng ng iạ ườ ấ ự ạ ấ ủ ư ủ ữ ườ khác. Tha th không có nghĩa là cho phép h ti p t c chà đ p lên nhân ph mứ ọ ế ụ ạ ẩ c a mình và c a ng i khác, ho c đ t i ph m ti p t c gây t i ác.ủ ủ ườ ặ ể ộ ạ ế ụ ộ  B t c aiấ ứ ph i ch u s b t công ph i m nh mẽ b o v quy n l i c a h và c a gia đìnhả ị ự ấ ả ạ ả ệ ề ợ ủ ọ ủ h m t cách chính xác vì h ph i gi gìn ph m giá đã đ c ban cho h , m tọ ộ ọ ả ữ ẩ ượ ọ ộ ph m giá mà Thiên Chúa đã yêu th ng.ẩ ươ  N u m t tên t i ph m đã làm h i tôiế ộ ộ ạ ạ ho c m t ng i thân yêu c a tôi, không ai c m tôi đòi h i công lý và tìm cáchặ ộ ườ ủ ấ ỏ đ b o đ m r ng k y – hay b t c ai khác – sẽ không h i tôi hay nh ngể ả ả ằ ẻ ấ ấ ứ ạ ữ ng i khác n a. Đi u đó hoàn toàn công b ng; s tha th không nh ngườ ữ ề ằ ự ứ ữ không h y b s c n thi t này mà th c s yêu c u tôi làm đi u đó.ủ ỏ ự ầ ế ự ự ầ ề

242. Đi u quan tr ng không ph i là làm đi u đó đ nuôi m t c n gi n dề ọ ả ề ể ộ ơ ậ ữ làm t n th ng tâm h n ng i khác và tâm h n c a chúng ta, và cũng đ ngổ ươ ồ ườ ồ ủ ừ b ám nh v i vi c tr thù và tiêu di t ng i khác. Không ai đ t đ c bình anị ả ớ ệ ả ệ ườ ạ ượ n i tâm ho c hòa h p v i cu c s ng theo cách này. S th t là “không m t giaộ ặ ợ ớ ộ ố ự ậ ộ đình nào, không m t nhóm láng gi ng nào, không m t s c t c nào và th mộ ề ộ ắ ộ ậ

chí ít h n, m t qu c gia nào, có t ng lai, n u đ ng c g n k t h , t p h pơ ộ ố ươ ế ộ ơ ắ ế ọ ậ ợ h và che đ y s khác bi t là tr thù và h n thù.ọ ậ ự ệ ả ậ  Chúng ta không th đ ngể ồ lòng và đoàn k t đ tr thù, làm đi u t ng t v i nh ng k đã t ng b o l cế ể ả ề ươ ự ớ ữ ẻ ừ ạ ự nh anh ta đã làm v i chúng ta, ho ch đ nh c h i tr thù b ng nh ng hìnhư ớ ạ ị ơ ộ ả ằ ữ th c h p pháp rõ ràng”ứ ợ [224]. Chúng ta sẽ không đ t đ c đi u gì theo cáchạ ượ ề này, và cu i cùng, sẽ m t t t c .ố ấ ấ ả

243. Ch c ch n “không d dàng gì đ v t qua di s n cay đ ng c a s b tắ ắ ễ ể ượ ả ắ ủ ự ấ công, thù đ ch và s ng v c do cu c xung đ t đ l i.ị ự ờ ự ộ ộ ể ạ  Đi u này ch có th đ tề ỉ ể ạ đ c b ng cách chi n th ng s d b ng s thi n (x. ượ ằ ế ắ ự ữ ằ ự ệ Rm 12,21) và b ng cáchằ trau d i các nhân đ c thiên v s hòa gi i, liên đ i và hòa bình màồ ứ ề ự ả ớ thôi”[225]. Theo cách này, “b t c ai nuôi d ng lòng thi n h o trong b nấ ứ ưỡ ệ ả ả thân mình sẽ nh n l i m t l ng tâm trong sáng, m t ni m vui sâu s c ngayậ ạ ộ ươ ộ ề ắ c khi đang g p khó khăn và hi u l m.ả ặ ể ầ  Ngay c khi đ i m t v i nh ng hànhả ố ặ ớ ữ vi ph m t i, s thi n không bao gi y u đi, mà là s c m nh đích th c, có khạ ộ ự ệ ờ ế ứ ạ ự ả năng t b s tr thù”ừ ỏ ự ả [226]. Trong cu c s ng c a m i ng i, c n ph i nh nộ ố ủ ỗ ườ ầ ả ậ ra r ng “b n án n ng n mà tôi mang trong lòng đ i v i ng i anh ch emằ ả ặ ề ố ớ ườ ị mình, v t th ng ch a đ c ch a tr , t i ác ch a đ c đ n bù, s tàn b oế ươ ư ượ ữ ị ộ ư ượ ề ự ạ ch làm t n th ng tôi, là m t ph n c a cu c chi n mà tôi mang trong lòng…,ỉ ổ ươ ộ ầ ủ ộ ế nó là m t ng n l a nh trong sâu tâm h n tôi c n ph i b d p t t tr c khiộ ọ ử ỏ ồ ầ ả ị ậ ắ ướ nó bùng cháy”[227].

Cách t t nh t đ ti n b cố ấ ể ế ướ

244. Khi nh ng mâu thu n không đ c gi i quy t mà b che gi u ho cữ ẫ ượ ả ế ị ấ ặ chôn vùi trong quá kh , có nh ng kho ng l ng có th đ ng nghĩa v i vi c trứ ữ ả ặ ể ồ ớ ệ ở thành đ ng lõa v i nh ng sai l m và t i l i nghiêm tr ng.ồ ớ ữ ầ ộ ỗ ọ  Nh ng hòa gi iư ả th c s không nh m thoát ra kh i xung đ t mà là đ t đ cự ự ằ ỏ ộ ạ ượ  qua s xung đ t,ự ộ kh c ph c xung đ t thông qua đ i tho i và th ng l ng kiên trì, chân thànhắ ụ ộ ố ạ ươ ượ và c i m . Xung đ t gi a các nhóm khác nhau – “n u ki m ch đ c s thùở ở ộ ữ ế ề ế ượ ự đ ch và thù h n l n nhau – sẽ d n d n đ i thành m t cu c th o lu n chânị ậ ẫ ầ ầ ổ ộ ộ ả ậ thành v nh ng khác bi t, d a trên khát v ng yêu chu ng công lý”ề ữ ệ ự ọ ộ [228].

245. Tôi đã nhi u l n đ xu t “m t nguyên t c thi t y u đ xây d ng tìnhề ầ ề ấ ộ ắ ế ế ể ự b n xã h i: hi p nh t thì u vi t h n là xung đ t… Đây không ph i là ch nạ ộ ệ ấ ư ệ ơ ộ ả ọ m t lo i ch nghĩa đ ng hóa, hay bên này b hút b i bên kia, nh ng đúng h nộ ạ ủ ồ ị ở ư ơ đây là m t gi i pháp x y ra m t bình di n cao h n, và b o t n đ c nh ngộ ả ả ở ộ ệ ơ ả ồ ượ ữ gì có hi u l c và có ích c hai phía”ệ ự ở ả [229]. T t c chúng ta bi t r ng “khiấ ả ế ằ chúng ta, trong t cách cá nhân và c ng đ ng, h c cách nhìn quá chính mìnhư ộ ồ ọ và nh ng l i ích riêng c a mình, thì s hi u bi t và d n thân cho nhau sẽữ ợ ủ ự ể ế ấ sinh hoa trái… trong m t lĩnh v c mà xung đ t, căng th ng và th m chí cộ ự ộ ẳ ậ ả nh ng chúng có th đ c coi là đ i l p trong quá kh , chúng có th đ t đ nữ ể ượ ố ậ ứ ể ạ ế s hi p nh t trong đa d ng t o ra cu c s ng m i”ự ệ ấ ạ ạ ộ ố ớ [230].

Ký cứ  

246. Đ i v i nh ng ng i đã h ng ch u nhi u đau kh do b t công và tànố ớ ữ ườ ứ ị ề ổ ấ nh n, thì không đ c đòi h i h m t lo i “tha th xã h i” nào đó. Hòa gi i làẫ ượ ỏ ọ ộ ạ ứ ộ ả m t hành đ ng cá nhân, và không ai có th áp đ t nó trên toàn th m t xãộ ộ ể ặ ể ộ h i, cho dù nhu c u thúc đ y đi u đó l n đ n m y đi n a. B ng m t cách r tộ ầ ẩ ề ớ ế ấ ữ ằ ộ ấ riêng t , do m t quy t đ nh qu ng đ i và t nguy n, m t ng i nào đó cóư ộ ế ị ả ạ ự ệ ộ ườ th ch n không đòi h i s tr ng ph t (x. ể ọ ỏ ự ừ ạ Mt 5,44-46), ngay c dù đi u nàyả ề đ c đòi h i cách hoàn toàn chính đáng b i xã h i và h th ng t pháp c aượ ỏ ở ộ ệ ố ư ủ nó. Tuy nhiên, không th công b m t “s hòa gi i toàn th ” b ng cách dùngể ố ộ ự ả ể ằ m t l i tuyên b đ đóng các v t th ng l i, hay c g ng chôn l p các b tộ ờ ố ể ế ươ ạ ố ắ ấ ấ công b ng m t ‘phù phép lãng quên”. Ai có th có quy n tha th nhân danhằ ộ ể ề ứ nh ng ng i khác? Th t c m kích khi ta nhìn th y s tha th đ c th hi nữ ườ ậ ả ấ ự ứ ượ ể ệ b i nh ng ng i có kh năng b l i sau l ng s thi t h i mà h đã ph i ch u,ở ữ ườ ả ỏ ạ ư ự ệ ạ ọ ả ị nh ng cũng d c m thông ph n ng i trong tr ng h p c a nh ng ng iư ễ ả ậ ườ ườ ợ ủ ữ ườ không th b qua nh th . Trong m i tr ng h p, s lãng quên không baoể ỏ ư ế ọ ườ ợ ự gi là câu tr l i.ờ ả ờ

247. Không đ c lãng quên nh ng th m h a di t ch ng (ượ ữ ả ọ ệ ủ Shoah). Đó là “bi u t ng cho th y s x u xa c a con ng i có th đi xa đ n đâu khi bể ượ ấ ự ấ ủ ườ ể ế ị thúc đ y b i nh ng ý th c h t t ng sai l m, chúng quên đi ph m giá cănẩ ở ữ ứ ệ ư ưở ầ ẩ b n c a con ng i đáng đ c tôn tr ng tuy t đ i b t k ng i đó thu c vả ủ ườ ượ ọ ệ ố ấ ể ườ ộ ề ch ng t c hay tôn giáo mà h tuyên x ng”ủ ộ ọ ư [231]. M i khi tôi nghĩ v n n di tỗ ề ạ ệ ch ng đó, tôi không th không l p l i l i c u nguy n này: “L y Chúa, xin nhủ ể ặ ạ ờ ầ ệ ạ ớ đ n chúng con trong lòng th ng xót c a Chúa. Xin ban cho chúng con nế ươ ủ ơ bi t x u h vì nh ng gì chúng con đã làm, x u h vì đã th ng u t ng kinhế ấ ổ ữ ấ ổ ờ ẫ ượ kh ng này, vì đã khinh th ng và t h y ho i chính thân xác chúng con, màủ ườ ự ủ ạ chính Chúa đã d ng nên t bùn đ t, đã ban s s ng b ng h i th s s ng c aự ừ ấ ự ố ằ ơ ở ự ố ủ Chúa. Đ ng bao gi n a, Chúa i, đ ng đ nh th bao gi n a!”ừ ờ ữ ơ ừ ể ư ế ờ ữ [232].

248. Chúng ta cũng không đ c quên nh ng qu bom nguyên t r i xu ngượ ữ ả ử ơ ố Hiroshima và Nagasaki. M t l n n a, “tôi t ng ni m t t c các n n nhân, vàộ ầ ữ ưở ệ ấ ả ạ tôi nghiêng mình tr c s c m nh và ph m giá c a nh ng ng i s ng sót quaướ ứ ạ ẩ ủ ữ ườ ố nh ng kho nh kh c đ u tiên y, nhi u năm sau h v n mang trên da th tữ ả ắ ầ ấ ề ọ ẫ ị mình s đau đ n kh ng khi p, và mang trong tinh th n mình nh ng h tự ớ ủ ế ầ ữ ạ gi ng c a s ch t ti p t c tiêu hao s c s ng c a h … Chúng ta không thố ủ ự ế ế ụ ứ ố ủ ọ ể cho phép các th h hi n t i và t ng lai đánh m t ký c v nh ng gì đã x yế ệ ệ ạ ươ ấ ứ ề ữ ả ra. Đó là m t ký c giúp b o đ m và khích l vi c xây d ng m t t ng laiộ ứ ả ả ệ ệ ự ộ ươ công b ng và huynh đ h n”ằ ệ ơ [233]. Chúng ta cũng không đ c quên nh ngượ ữ cu c bách h i, n n buôn nô l , và nh ng v tàn sát ng i b n x v n ti pộ ạ ạ ệ ữ ụ ườ ả ứ ẫ ế t c t i nhi u n c khác nhau, cũng nh nhi u bi n c l ch s khác n a v nụ ạ ề ướ ư ề ế ố ị ử ữ ẫ làm cho chúng ta x u h v nhân lo i c a mình. C n ph i nh nh ng bi n cấ ổ ề ạ ủ ầ ả ớ ữ ế ố

y, nh l i luôn luôn. Chúng ta không bao gi đ c tr lì m t c m xúc tr cấ ớ ạ ờ ượ ơ ấ ả ướ các bi n c y.ế ố ấ

249. Ngày nay, th t d b cám d đ l t sang trang khác, đ nói r ng m iậ ễ ị ỗ ể ậ ể ằ ọ chuy n y x y ra lâu r i và ta nên nhìn v t ng lai. Đ ng nh v y, nhânệ ấ ả ồ ề ươ ừ ư ậ danh Chúa! Chúng ta không bao gi có th ti n t i tr c mà không h i t ngờ ể ế ớ ướ ồ ưở v quá kh ; chúng ta không ti n b n u không có m t ký c trung th c và rõề ứ ế ộ ế ộ ứ ự ràng. Chúng ta c n “gi s ng đ ng ng n l a c a l ng tâm t p th , làmầ ữ ố ộ ọ ử ủ ươ ậ ể ch ng cho các th h theo sau v s kinh d c a nh ng gì đã x y ra”, vì l iứ ế ệ ề ự ị ủ ữ ả ờ ch ng y “đánh th c và b o t n ký c v các n n nhân, đ l ng tâm nhânứ ấ ứ ả ồ ứ ề ạ ể ươ lo i có th tr i d y khi đ ng tr c m i tham v ng th ng tr và h yạ ể ổ ậ ứ ướ ọ ọ ố ị ủ di t”ệ [234]. Chính các n n nhân – các cá nhân, các nhóm xã h i, và các qu cạ ộ ố gia – c n ph i làm nh th , đ h không đ u hàng tr c tâm th c d n đ nầ ả ư ế ể ọ ầ ướ ứ ẫ ế vi c bi n minh cho nh ng s tr đũa và m i lo i b o l c nhân danh s dệ ệ ữ ự ả ọ ạ ạ ự ự ữ n ng n mà h đã ch u. Vì lý do này, tôi nghĩ c n ph i nh l i không chặ ề ọ ị ầ ả ớ ạ ỉ nh ng đi u kinh t m y, mà còn t t c nh ng ai – gi a s phi nhân và t iữ ề ở ấ ấ ả ữ ở ữ ự ồ t nh th – đã gi ph m giá c a mình, và v i nh ng c ch l n hay nh , hệ ư ế ữ ẩ ủ ớ ữ ử ỉ ớ ỏ ọ đã ch n đ ng v phía liên đ i, tha th và huynh đ . Nh l i đi u t t lànhọ ứ ề ớ ứ ệ ớ ạ ề ố cũng là m t đi u t t lành.ộ ề ố

Th tha không ph i là quên lãngứ ả

250. Tha th không có nghĩa là quên lãng. Hay nói đúng h n, đ ng tr cứ ơ ứ ướ m t th c t i không th ph nh n đ c, không th gi m nh hay che gi uộ ự ạ ể ủ ậ ượ ể ả ẹ ấ đ c, thì s tha th v n là đi u có th . Đ ng tr c m t hành đ ng khôngượ ự ứ ẫ ề ể ứ ướ ộ ộ bao gi có th đ c ch p nh n, đ c bi n minh hay b qua, thì chúng ta v nờ ể ượ ấ ậ ượ ệ ỏ ẫ có th tha th . Đ ng tr c m t đi u gì đó không th b quên lãng vì b t c lýể ứ ứ ướ ộ ề ể ị ấ ứ do nào, chúng ta v n có th tha th . N u tha th là nh ng không, thì nó cóẫ ể ứ ế ứ ư th đ c th hi n ngay c cho m t ng i không h i h n và không có khể ượ ể ệ ả ộ ườ ố ậ ả năng xin s tha th .ự ứ

251. Nh ng ai tha th th c s thì không quên lãng, nh ng là t b vi c bữ ứ ự ự ư ừ ỏ ệ ị chi m h u b i chính s c m nh h y di t này mà h đã t ng là n n nhân. Hế ữ ở ứ ạ ủ ệ ọ ừ ạ ọ phá v cái vòng ác nghi t; h ch n đ ng s l n t i c a các l c tàn phá. Hỡ ệ ọ ặ ứ ự ấ ớ ủ ự ọ ch n không làm lan tràn trong xã h i cái tinh th n tr thù mà s m hay mu nọ ộ ầ ả ớ ộ nó sẽ quay l i đòi tr giá. S tr thù không bao gi th c s làm th a mãn cácạ ả ự ả ờ ự ự ỏ n n nhân. M t s t i ác thì kinh kh ng và tàn đ c đ n n i hình ph t đ i v iạ ộ ố ộ ủ ộ ế ỗ ạ ố ớ nh ng ng i gây ra chúng không đ n bù đ c s thi t h i. Ngay c vi c tữ ườ ề ượ ự ệ ạ ả ệ ử hình k ph m t i cũng sẽ không đ , cũng không có b t c hình th c hành hẻ ạ ộ ủ ấ ứ ứ ạ nào là t ng x ng v i nh ng đau kh đã gây ra cho n n nhân. Tr thù khôngươ ứ ớ ữ ổ ạ ả gi i quy t đ c gì c .ả ế ượ ả

252. Đi u này không có nghĩa là mi n hình ph t. Công lý đ c tìm ki mề ễ ạ ượ ế cách đúng đ n ch t tình yêu đ i v i chính công lý, t lòng tôn tr ng đ i v iắ ỉ ừ ố ớ ừ ọ ố ớ các n n nhân, nh m t cách phòng tránh nh ng t i ác m i và b o v côngạ ư ộ ữ ộ ớ ả ệ ích, ch không ph i nh m t nút x trút gi n. S tha th , đó chính là nh ngứ ả ư ộ ả ậ ự ứ ữ

gì cho phép tìm ki m công lý mà không r i vào cái vòng lu n qu n c a sế ơ ẩ ẩ ủ ự báo thù, cũng không r i vào s b t công c a s quên lãng.ơ ự ấ ủ ự

253. Khi các b t công x y ra c hai phía, thì th t quan tr ng vi c xem xétấ ả ở ả ậ ọ ệ kỹ li u chúng có h tr ng nh nhau, hay h n kém nhau cách nào đó. B o l cệ ệ ọ ư ơ ạ ự gây ra b i nhà n c, v i vi c s d ng các c c u và quy n l c, thì không ở ướ ớ ệ ử ụ ơ ấ ề ự ở trên cùng bình di n nh b o l c do các nhóm riêng bi t nào đó. Trong m iệ ư ạ ự ệ ọ tình hu ng, ng i ta không th nói r ng nh ng đau kh do b t công c a chố ườ ể ằ ữ ổ ấ ủ ỉ m t bên c n ph i đ c ghi nh . Các giám m c Croatia đã tuyên b r ngộ ầ ả ượ ớ ụ ố ằ “chúng ta m c n cùng m t lòng kính tr ng đ i v i m i n n nhân vô t i.ắ ợ ộ ọ ố ớ ọ ạ ộ Không th có nh ng khác bi t do ch ng t c, qu c gia, tôn giáo hay đ ngể ữ ệ ủ ộ ố ả phái”[235].

254. Tôi nguy n xin Thiên Chúa “chu n b tâm h n chúng ta đ g p gệ ẩ ị ồ ể ặ ỡ nh ng ng i anh ch em v t qua nh ng khác bi t v ý t ng, ngôn ng , vănữ ườ ị ượ ữ ệ ề ưở ữ hóa, và tôn giáo. Chúng ta hãy xin Chúa x c d u cho toàn th chúng ta đứ ầ ể ể ch a lành v t th ng c a nh ng sai sót, hi u l m và tranh cãi. Và chúng taữ ế ươ ủ ữ ể ầ hãy xin Chúa sai chúng ta đi, v i s khiêm t n và hi n lành, đ n nh ng conớ ự ố ề ế ữ đ ng đ y r i ro nh ng hi u qu c a vi c tìm ki m hòa bình”ườ ầ ủ ư ệ ả ủ ệ ế [236].

Chi n tranh và án t hìnhế ử

255. Có hai tình hu ng c c đoan có th đ c đ a ra nh m t gi i phápố ự ể ượ ư ư ộ ả trong nh ng hoàn c nh đ c bi t gay c n, mà không nh n ra r ng, đó làữ ả ặ ệ ấ ậ ằ nh ng gi i pháp sai l m, không gi i quy t đ c nh ng v n đ mà h đangữ ả ầ ả ế ượ ữ ấ ề ọ c g ng v t qua và cu i cùng ch thêm nh ng nhân t h y di t m i vào c uố ắ ượ ố ỉ ữ ố ủ ệ ớ ấ trúc xã h i, qu c gia và toàn c u.ộ ố ầ  Đó là v chi n tranh và hình ph t t hình.ề ế ạ ử

S b t công c a chi n tranhự ấ ủ ế

256. “Lòng k m u đi u ác ch t đ y chuy n l a đ o, ng i c võ hoà bìnhẻ ư ề ấ ầ ệ ừ ả ườ ổ đ c chan ch a ni m vui” (ượ ứ ề Cn 12,20). Tuy nhiên có nh ng ng i tìm các gi iữ ườ ả pháp trong chi n tranh, v n th ng phát tri n m nh b ng m t s đ v cácế ố ườ ể ạ ằ ộ ự ổ ỡ m i liên h , nh ng tham v ng th ng tr , nh ng l m d ng quy n l c, n i số ệ ữ ọ ố ị ữ ạ ụ ề ự ỗ ợ nh ng ng i khác, và khuynh h ng nhìn s đa d ng nh m t ch ng ng iữ ườ ướ ự ạ ư ộ ướ ạ v tậ [237]. Chi n tranh không ph i là bóng ma c a quá kh , mà đã tr thànhế ả ủ ứ ở m i đe d a th ng tr c.ố ọ ườ ự  Th gi i ngày càng nh n th y khó khăn h n trênế ớ ậ ấ ơ hành trình ch m ch p tìm ki m hòa bình mà nó đã th c hi n và đang b tậ ạ ế ự ệ ắ đ u sinh hoa k t trái.ầ ế

257. Vì các đi u ki n bùn n chi n tranh l i đang đ c t o ra, tôi nh c nhề ệ ổ ế ạ ượ ạ ắ ớ r ng “chi n tranh là s ph nh n m i quy n và là m t hành đ ng xâm l cằ ế ự ủ ậ ọ ề ộ ộ ượ m nh mẽ đ i v i môi tr ng.ạ ố ớ ườ  N u mong mu n phát tri n con ng i toànế ố ể ườ di n th c s cho t t c m i ng i, thì nhi m v tránh chi n tranh gi a cácệ ự ự ấ ả ọ ườ ệ ụ ế ữ qu c gia và các dân t c ph i đ c ti p t c không m t m i.ố ộ ả ượ ế ụ ệ ỏ  Đ đ t đ c m cể ạ ượ ụ

tiêu này, c n ph i đ m b o nguyên t c pháp lu t không b ki m soát và luônầ ả ả ả ắ ậ ị ể luôn tìm ki m th ng l ng, vai trò trung gian và tr ng tài, nh trong ế ươ ượ ọ ư Hi nế ch ng Liên h p qu c đã đ xu tươ ợ ố ề ấ , là m t quy ph m pháp lu t c b n th cộ ạ ậ ơ ả ự s ”ự [238]. Tôi mu n nh n m nh r ng, 75 năm c a Liên h p qu c, và kinhố ấ ạ ằ ủ ợ ố nghi m c a 20 năm đ u tiên c a thiên niên k này cho th y r ng, vi c ápệ ủ ầ ủ ỷ ấ ằ ệ d ng đ y đ các chu n m c qu c t là th c s hi u qu , và vi c không tuânụ ầ ủ ẩ ự ố ế ự ự ệ ả ệ th các chu n m c y sẽ là đi u r t t h i. ủ ẩ ự ấ ề ấ ệ ạ Các Hi n ch ng c a Liên Hi pế ươ ủ ệ Qu cố , tôn tr ng và áp d ng v i tính minh b ch và s chân thành, là m t đi mọ ụ ớ ạ ự ộ ể b t bu c c a tài li u tham kh o cho công lý và là m t kênh cho hòaắ ộ ủ ệ ả ộ bình. Nh ng đi u này có nghĩa là không che gi u ý đ nh gi m o ho c đ t l iư ề ấ ị ả ạ ặ ặ ợ ích c c b c a m t qu c gia, ho c l i ích nhóm lên trên l i ích chung toànụ ộ ủ ộ ố ặ ợ ợ c u.ầ  N u quy chu n đ c coi là m t công c đ c s d ng khi nó thu n l i,ế ẩ ượ ộ ụ ượ ử ụ ậ ợ và tránh đ c đi u đó khi nó không thu n l i, các l c l ng không th ki mượ ề ậ ợ ự ượ ể ể soát đ c tung ra gây t n h i l n cho xã h i, nh ng ng i y u nh t, tìnhượ ổ ạ ớ ộ ữ ườ ế ấ huynh đ , môi tr ng và di s n văn hóa, v i nh ng t n th t không th bùệ ườ ả ớ ữ ổ ấ ể đ p đ c cho c ng đ ng toàn c u.ắ ượ ộ ồ ầ

258. Đây là cách d dàng l a ch n chi n tranh đ ng sau t t c các lo i lý doễ ự ọ ế ằ ấ ả ạ đ c cho là nhân đ o, t v ho c phòng ng a, th m chí s d ng đ n vi cượ ạ ự ệ ặ ừ ậ ử ụ ế ệ thao túng bóp méo thông tin. Trên th c t , trong nh ng th p k g n đây, t tự ế ữ ậ ỷ ầ ấ c các cu c chi n tranh đ u đ c cho là “chính đáng”.ả ộ ế ề ượ   Sách Giáo Lý c a Giáoủ h i Công giáoộ nói v kh năng c a m t h p phápề ả ủ ộ ợ  b o vả ệ thông qua l c l ngự ượ quân s , mà m c đích ch ng minh r ng m t s “đi u ki n nghiêm ng t choự ụ ứ ằ ộ ố ề ệ ặ tính chính đáng v luân lý”ề [239] ph i đ c đáp ng. Nh ng nó d dàng r iả ượ ứ ư ễ ơ vào cách gi i thích quá r ng v quy n kh thi này.ả ộ ề ề ả  Đây là cách h mu n bi nọ ố ệ minh cho các cu c t n công th m chí đ c coi là “phòng v ”, hay nh ng hànhộ ấ ậ ượ ệ ữ đ ng chi n tranh v n khó tránh, h gây ra “nh ng s d và h n lo n tr mộ ế ố ọ ữ ự ữ ỗ ạ ầ tr ng h n c s d c n đ c lo i tr ”ọ ơ ả ự ữ ầ ượ ạ ừ [240]. V n đ là s phát tri n các vũấ ề ự ể khí h t nhân, hóa h c và sinh h c, và nh ng kh năng to l n ngày càng đ cạ ọ ọ ữ ả ớ ượ cung ng b i các công ngh m i, đã trao cho chi n tranh m t s c m nh h yứ ở ệ ớ ế ộ ứ ạ ủ di t không th ki m soát đ c trên vô s ng i dân vô t i. S th t là “ch aệ ể ể ượ ố ườ ộ ự ậ ư bao gi nhân lo i có s c m nh nh th trên chính mình, nh ng không có gìờ ạ ứ ạ ư ế ư b o đ m r ng s c m nh y sẽ đ c s d ng m t cách khôn ngoan”ả ả ằ ứ ạ ấ ượ ử ụ ộ [241]. Chúng ta không còn có th nghĩ v chi n tranh nh m t gi i pháp, b i vì sể ề ế ư ộ ả ở ự nguy hi m c a nó xem ra luôn luôn l n h n nh ng ích l i đ c kỳ v ng c aể ủ ớ ơ ữ ợ ượ ọ ủ nó. V i th c t này, ngày nay r t khó đ duy trì các tiêu chí h p lý đã thànhớ ự ế ấ ể ợ toàn trong các th k tr c đ nói v m t “cu c chi n tranh chính nghĩa”ế ỷ ướ ể ề ộ ộ ế nào đó có th x y ra. Hãy ch m d t chi n tranh b ng m i giá!ể ả ấ ứ ế ằ ọ [242].

259. Đi u quan tr ng c n nói thêm là, v i s phát tri n c a toàn c u hóa,ề ọ ầ ớ ự ể ủ ầ có th xu t hi n nh m t gi i pháp t c thì ho c thi t th c cho m t vài đ aể ấ ệ ư ộ ả ứ ặ ế ự ộ ị đi m trên trái đ t, gi i phóng m t chu i các y u t b o l c th ng xuyênể ấ ả ộ ỗ ế ố ạ ự ườ ng m nh h ng đ n toàn b hành tinh và m ra m t hành trình m i vàầ ả ưở ế ộ ở ộ ớ nh ng cu c chi n trong t ng lai t i t h n.ữ ộ ế ươ ồ ệ ơ  Trong th gi i c a chúng taế ớ ủ

không còn ch có nh ng “m ng” chi n tranh n c này hay n c khác, màỉ ữ ả ế ở ướ ướ còn là m t “cu c th chi n đ c phân t ng m nh”, b i vì v n m nh c a cácộ ộ ế ế ượ ừ ả ở ậ ệ ủ qu c gia đ c liên k t ch t chẽ v i nhau trên bình di n qu c t .ố ượ ế ặ ớ ệ ố ế

260. Nh thánh Gioan XXIII đã nói: “th t vô lý khi cho r ng chi n tranh làư ậ ằ ế m t ph ng ti n thích h p đ s a ch a quy n công lý b vi ph m”ộ ươ ệ ợ ể ử ữ ề ị ạ [243]. Ngài kh ng đ nh đi u này trong th i kỳ qu c t đang căng th ng m nh mẽ,ẳ ị ề ờ ố ế ẳ ạ và do đó bày t mong mu n l n v hòa bình đang lan r ng trong th i kỳỏ ố ớ ề ộ ờ chi n tranh l nh.ế ạ  Ngài c ng c ni m tin r ng, các lý do cho hòa bình thìủ ố ề ằ m nh h n b t kỳ tính toán nào v l i ích cá nhân và m nh h n b t kỳ s tinạ ơ ấ ề ợ ạ ơ ấ ự t ng nào vào vi c s d ng vũ khí. Tuy nhiên, các c h i có đ c khi k tưở ệ ử ụ ơ ộ ượ ế thúc chi n tranh l nh đã không đ c n m b t th a đáng, do thi u m t t mế ạ ượ ắ ắ ỏ ế ộ ầ nhìn v t ng lai và thi u m t ý th c v v n m nh chung c a chúng ta. Vìề ươ ế ộ ứ ề ậ ệ ủ th , n i kinh hoàng l a d i c a chi n tranh l i xu t hi n.ế ỗ ừ ố ủ ế ạ ấ ệ

261. M i cu c chi n đ u khi n th gi i tr nên t i t h n nh ng gì nó đãỗ ộ ế ề ế ế ớ ở ồ ệ ơ ữ tìm th y.ấ  Chi n tranh là m t th t b i c a chính tr và c a nhân lo i, m t sế ộ ấ ạ ủ ị ủ ạ ộ ự đ u hàng đáng x u h , m t th t b i tr c nh ng s c m nh c a sầ ấ ổ ộ ấ ạ ướ ữ ứ ạ ủ ự d .ữ  Chúng ta đ ng ch trong nh ng cu c th o lu n lý thuy t mà thôi,ừ ỉ ở ữ ộ ả ậ ế nh ng chúng ta hãy ti p xúc v i nh ng v t th ng, hãy đ chúng ta ch mư ế ớ ữ ế ươ ể ạ vào thân th đ y th ng tích c a các n n nhân. M t l n n a, chúng ta hãyể ầ ươ ủ ạ ộ ầ ữ nhìn l i bi t bao nhiêu th ng dân b th m sát, b coi nh “thi t h i tài s nạ ế ườ ị ả ị ư ệ ạ ả th ch p”.ế ấ  Chúng ta hãy h i chính các n n nhân y.ỏ ạ ấ  Chúng ta hãy chú ý đ nế nh ng ng i t n n, nh ng ng i b nhi m phóng x nguyên t ho c cácữ ườ ị ạ ữ ườ ị ễ ạ ử ặ cu c t n công hóa h c, nh ng ph n m t con, nh ng tr em b t t nguy nộ ấ ọ ữ ụ ữ ấ ữ ẻ ị ậ ề ho c b t c m t tu i th c a chúng.ặ ị ướ ấ ổ ơ ủ  Chúng ta hãy chú ý đ n s th t c aế ự ậ ủ nh ng n n nhân b b o hành này, hãy nhìn vào th c t b ng con m t c a hữ ạ ị ạ ự ế ằ ắ ủ ọ và l ng nghe câu chuy n c a h v i t m lòng r ng m .ắ ệ ủ ọ ớ ấ ộ ở  Do đó, chúng ta sẽ có th nh n ra v c th m c a s ác n m tr ng tâm c a chi n tranh. Và chúngể ậ ự ẳ ủ ự ằ ở ọ ủ ế ta cũng sẽ không b i r i khi b coi là ngây th vì đã ch n l a hòa bình.ố ố ị ơ ọ ự

262. Ngay c các tiêu chu n sẽ là không đ , n u chúng ta nghĩ r ng gi iả ẩ ủ ế ằ ả pháp cho các v n đ hi n t i là vi c ng i ta chùn tay l i vì lo s , hay s đeấ ề ệ ạ ệ ườ ạ ợ ự d a c a các vũ khí h t nhân, hóa h c hay sinh h c. B i vì “n u chúng ta xemọ ủ ạ ọ ọ ở ế xét nh ng m i đe d a l n đ i v i hòa bình và an ninh trong nhi u khía c nhữ ố ọ ớ ố ớ ề ạ c a h trong th gi i đa c c này c a th k XXI, ch ng h n nh ch nghĩaủ ọ ế ớ ự ủ ế ỷ ẳ ạ ư ủ kh ng b , nh ng xung đ t không cân s c, an ninh m ng, các v n đ môiủ ố ữ ộ ứ ạ ấ ề tr ng, nghèo đói, thì nhi u nghi ng n y sinh v vi c không có kh năngườ ề ờ ả ề ệ ả răn đe h t nhân nh m t ph n ng h u hi u đ i v i nh ng thách th cạ ư ộ ả ứ ữ ệ ố ớ ữ ứ này. Nh ng lo ng i này càng có ý nghĩa l n h n khi chúng ta xem xét nh ngữ ạ ớ ơ ữ h u qu th m kh c v nhân đ o và môi tr ng b t ngu n t vi c s d ngậ ả ả ố ề ạ ườ ắ ồ ừ ệ ử ụ vũ khí h t nhân v i nh ng tác đ ng tàn phá b a bãi và không th ki m soátạ ớ ữ ộ ừ ể ể theo th i gian và không gian… Chúng ta cũng ph i t h i mình r ng s cânờ ả ự ỏ ằ ự b ng d a trên n i s hãi b n v ng nh th nào, khi nó th c s có xu h ngằ ự ỗ ợ ề ữ ư ế ự ự ướ làm gia tăng n i s hãi và phá ho i m i quan h tin c y gi a các dân t c.ỗ ợ ạ ố ệ ậ ữ ộ  Hòa

bình và n đ nh qu c t không th đ c xây d ng d a trên c m giác an toànổ ị ố ế ể ượ ự ự ả gi t o, d a trên nguy c h y di t l n nhau ho c tiêu di t hoàn toàn, đ nả ạ ự ơ ủ ệ ẫ ặ ệ ơ gi n ch d a trên vi c duy trì cân b ng quy n l c… Trong b i c nh này, m cả ỉ ự ệ ằ ề ự ố ả ụ tiêu cu i cùng là lo i b toàn b vũ khí h t nhân tr thành v a là m t tháchố ạ ỏ ộ ạ ở ừ ộ th c v a là m t m nh l nh luân lý và nhân đ o… S ph thu c l n nhauứ ừ ộ ệ ệ ạ ự ụ ộ ẫ ngày càng h n và hi n t ng toàn c u hóa có nghĩa r ng b t c s đáp trơ ệ ượ ầ ằ ấ ứ ự ả nào đ i v i s đe d a c a vũ khí h t nhân ph i có tính t p th và ph i h p,ố ớ ự ọ ủ ạ ả ậ ể ố ợ d a trên s tin t ng l n nhau. S tin t ng này ch có th đ c xây d ngự ự ưở ẫ ự ưở ỉ ể ượ ự xuyên qua vi c đ i tho i đ c đ nh h ng ph c v công ích, ch không ph iệ ố ạ ượ ị ướ ụ ụ ứ ả nh m b o v nh ng l i ích riêng hay đ c che đ y S ph thu c l n nhauằ ả ệ ữ ợ ượ ậ ự ụ ộ ẫ ngày càng gia tăng và toàn c u hóa có nghĩa là b t kỳ ph n ng nào mà chúngầ ấ ả ứ ta đ a ra đ i v i m i đe d a t vũ khí h t nhân đ u ph i mang tính t p thư ố ớ ố ọ ừ ạ ề ả ậ ể và ph i h p, d a trên s tin t ng l n nhau.ố ợ ự ự ưở ẫ  S tin t ng này ch có thự ưở ỉ ể đ c xây d ng thông qua m t cu c đ i tho i th c s h ng t i l i ích chungượ ự ộ ộ ố ạ ự ự ướ ớ ợ ch không ph i h ng t i vi c b o v các l i ích b che đ y ho c ho c riêngứ ả ướ ớ ệ ả ệ ợ ị ậ ặ ặ t ”ư [244]. V i ngu n tài chính dành cho vũ khí cũng nh các kho n chi tiêuớ ồ ư ả quân s khác, chúng ta hãy thi t l p m t Quỹ toàn c uự ế ậ ộ ầ [245] v i m c tiêuớ ụ cu i cùng là xóa b n n đói và vì s phát tri n c a các n c nghèo nh t, đố ỏ ạ ự ể ủ ướ ấ ể c dân c a h không còn s d ng các gi i pháp b o l c ho c l a đ o, cũngư ủ ọ ử ụ ả ạ ự ặ ừ ả nh h không c n ph i r i b quê h ng đ t n c c a mình đ tha ph ngư ọ ầ ả ờ ỏ ươ ấ ướ ủ ể ươ c u th c nh m có m t cu c s ng x ng nhân ph m h n.ầ ự ằ ộ ộ ố ứ ẩ ơ

Án t hìnhử

263. V n có m t cách khác n a đ lo i tr ng i khác, không nh m cácẫ ộ ữ ể ạ ừ ườ ắ qu c gia mà nh m các cá nhân. Đó là án t hình. Thánh Gioan Phaolô II đãố ắ ử tuyên b rõ ràng và ch c ch n r ng, đi u này là không phù h p trong lĩnhố ắ ắ ằ ề ợ v c luân lý và không còn c n thi t trong lĩnh v c hình s n aự ầ ế ự ự ữ [246]. Chúng ta không th thoái lui kh i l p tr ng này. Ngày nay chúng ta tuyên b rõ ràngể ỏ ậ ườ ố r ng “án t hình là đi u không th ch p nh n đ c”ằ ử ề ể ấ ậ ượ [247] và Giáo h i d nộ ấ thân m nh mẽ đ kêu g i bãi b án t hình trên toàn th gi iạ ể ọ ỏ ử ế ớ [248].

264. Trong Tân c, khi các cá nhân đ c yêu c u không t ý mình đòiƯớ ượ ầ ự công lý (x. Rm 12,17.19), cũng có m t s nhìn nh n r ng các nhà c m quy nộ ự ậ ằ ầ ề c n áp đ t các án ph t đ i v i nh ng k làm đi u ác (x. ầ ặ ạ ố ớ ữ ẻ ề Rm 13,4; 1Pr 2,14). Th t v y, “cu c s ng dân s , đ c c u trúc xung quanh các c ng đ ng có tậ ậ ộ ố ự ượ ấ ộ ồ ổ ch c, c n có các quy t c chung s ng, vi c vi ph m t do c n ph i có ph nứ ầ ắ ố ệ ạ ự ầ ả ả

ng thích h p”ứ ợ [249]. Đi u này có nghĩa r ng c quan công quy n h p phápề ằ ơ ề ợ có th và ph i “áp d ng các hình ph t t ng x ng v i m c đ nghiêm tr ngể ả ụ ạ ươ ứ ớ ứ ộ ọ c a các hành vi t i ph m”ủ ộ ạ [250], và “s đ c l p c n thi t trong lĩnh v c lu tự ộ ậ ầ ế ự ậ pháp ph i đ c b o đ m cho c quan t pháp”ả ượ ả ả ơ ư [251].

265. T nh ng th k đ u c a Giáo h i, m t s ng i rõ ràng đã ch ng l iừ ữ ế ỷ ầ ủ ộ ộ ố ườ ố ạ án t hình. Ví d nh Lactantius l p lu n r ng “không nên phân bi t đ i x ;ử ụ ư ậ ậ ằ ệ ố ử

vi c gi t m t con ng i luôn luôn là m t t i ác”ệ ế ộ ườ ộ ộ [252]. Đ c Giáo hoàng Nicôlaứ I đã kêu g i ph i có các c g ng đ “tránh dùng án t hình không ch đ i v iọ ả ố ắ ể ử ỉ ố ớ ng i vô t i, mà còn đ i v i t t c nh ng k ph m t i n a”ườ ộ ố ớ ấ ả ữ ẻ ạ ộ ữ [253]. Trong phiên tòa xét x nh ng k sát nhân đã sát h i hai linh m c, thánh Augustinôử ữ ẻ ạ ụ yêu c u quan tòa không l y m ng h . Và ngài đã t bi n minh cho mình nhầ ấ ạ ọ ự ệ ư v y: “Chúng tôi không ph n đ i vi c các v t c quy n t do ph m t i c aậ ả ố ệ ị ướ ề ự ạ ộ ủ nh ng k ác này. Đúng h n, chúng tôi mong r ng công lý ph i đ c th c thiữ ẻ ơ ằ ả ượ ự mà không t c đi m ng s ng c a h , hay h y ho i ph n nào đó c a thân thướ ạ ố ủ ọ ủ ạ ầ ủ ể h . Đ ng th i, chúng tôi mong c r ng, b ng nh ng bi n pháp ch tài theoọ ồ ờ ướ ằ ằ ữ ệ ế lu t pháp, h sẽ chuy n t tr ng thái điên cu ng, m t lý trí, tr thành conậ ọ ể ừ ạ ồ ấ ở ng i đi m tĩnh và sáng su t, t nh ng k làm nh ng đi u ác thành nh ngườ ề ố ừ ữ ẻ ữ ề ữ con ng i h u ích. Đây cũng g i là s lên án, nh ng m i ng i sẽ hi u đó làườ ữ ọ ự ư ọ ườ ể l i ích ch không ph i là tra t n, và c n th i gian còn l i đ sám h i ăn năn,ợ ứ ả ấ ầ ờ ạ ể ố ph i đ c g i là m t l i ích h n là m t hình ph t… Hãy căm gi n t i ác màả ượ ọ ộ ợ ơ ộ ạ ậ ộ đ ng quên y u t con ng i.ừ ế ố ườ  Đ ng nh m th a mãn c mu n tr thù tr cừ ằ ỏ ướ ố ả ướ nh ng hành đ ng tàn b o c a t i nhân, nh ng hãy th c hi n ý đ nh ch aữ ộ ạ ủ ộ ư ự ệ ị ữ lành v t th ng c a nh ng t i nhân đó”ế ươ ủ ữ ộ [254].

266. N i s hãi và thù h n d d n đ n vi c hi u các hình ph t m t cáchỗ ợ ậ ễ ẫ ế ệ ể ạ ộ đ y thù h n, n u không mu n nói là tàn nh n, thay vì hi u chúng nh m tầ ậ ế ố ẫ ể ư ộ ph n c a m t ti n trình ch a lành và tái hòa nh p xã h i.ầ ủ ộ ế ữ ậ ộ  Ngày nay, “cả trong m t s lĩnh v c chính tr và m t s ph ng ti n truy n thông, b o l cộ ố ự ị ộ ố ươ ệ ề ạ ự và tr thù đôi khi đ c kích đ ng, công khai và riêng t , không ch ch ng l iả ượ ộ ư ỉ ố ạ nh ng ng i có trách nhi m gây ra t i ác, mà còn ch ng l i nh ng ng i bữ ườ ệ ộ ố ạ ữ ườ ị nghi ng ph m pháp n a, dù có ch ng c hay không. Có xu h ng c tình t oờ ạ ữ ứ ứ ướ ố ạ ra nh ng k thù: nh ng nhân v t đi n hình, nh ng ng i t p trung vào b nữ ẻ ữ ậ ể ữ ườ ậ ả thân t t c nh ng đ c đi m mà xã h i cho là nguy hi m.ấ ả ữ ặ ể ộ ể  C ch hình thànhơ ế nh ng hình nh này cũng gi ng nh vào th i đi m đó, cho phép m r ng cácữ ả ố ư ờ ể ở ộ ý t ng phân bi t ch ng t c”ưở ệ ủ ộ [255]. Đi u này đã làm tăng thêm nguy hi mề ể cho bi n pháp đang ph bi n t i m t s qu c gia, đó là giam gi , b tù ng iệ ổ ế ạ ộ ố ố ữ ỏ ườ ta mà không qua xét x , và đ c bi t là án t hình.ử ặ ệ ử

267. đây tôi mu n nh n m nh “không th t ng t ng r ng ngày nayỞ ố ấ ạ ể ưở ượ ằ các Qu c gia không th có b t kỳ bi n pháp nào khác ngoài hình ph t t hìnhố ể ấ ệ ạ ử đ b o v cu c s ng c a ng i dân khác tr c nh ng k hung d quáể ả ệ ộ ố ủ ườ ướ ữ ẻ ữ khích”. Đ c bi t tr m tr ng đây là nh ng v hành quy t m t cách phiặ ệ ầ ọ ở ữ ụ ế ộ pháp, đó là nh ng v “c ý gi t ng i do m t s nhà n c hay m t v c aữ ụ ố ế ườ ộ ố ướ ậ ụ ủ h ra tay, th ng đ c ng y trang d i d ng nh nh ng v ch m súng v iọ ườ ượ ụ ướ ạ ư ữ ụ ạ ớ các t i ph m, hay đ c gi i thích nh là h u qu ngoài ý mu n c a vi cộ ạ ượ ả ư ậ ả ố ủ ệ dùng vũ l c đúng m c, c n thi t và có lý do, theo đúng quy đ nh c a phápự ứ ầ ế ị ủ lu t”ậ [256].

268. “Các lý do ch ng l i án t hình thì có r t nhi u và cũng đ c nhi uố ạ ử ấ ề ượ ề ng i bi t đ n. Giáo h i đã có d p kêu g i chú ý đ n m t s lý do, nh khườ ế ế ộ ị ọ ế ộ ố ư ả năng xét x sai l m và vi c s d ng hình ph t y b i các ch đ đ c tài vàử ầ ệ ử ụ ạ ấ ở ế ộ ộ

toàn tr , v n s d ng nó nh m t công c đ đàn áp b t đ ng chính ki n ị ố ử ụ ư ộ ụ ể ấ ồ ếho c đàn áp các nhóm thi u s tôn giáo và văn hóa, t c t t c các n n nhânặ ể ố ứ ấ ả ạ mà lu t pháp c a các ch đ y g i là ‘nh ng k ch ng đ i’. T t c các Kitôậ ủ ế ộ ấ ọ ữ ẻ ố ố ấ ả h u và nh ng ng i thi n chí ngày nay đ c m i g i đ u tranh không chữ ữ ườ ệ ượ ờ ọ ấ ỉ cho vi c h y b án t hình, dù án h p pháp hay b t h p pháp, trong m i hìnhệ ủ ỏ ử ợ ấ ợ ọ th c c a nó, mà còn đ c m i g i làm vi c đ c i thi n các đi u ki n lao tù,ứ ủ ượ ờ ọ ệ ể ả ệ ề ệ vì tôn tr ng nhân ph m c a nh ng con ng i b t c m t t do. Tôi mu nọ ẩ ủ ữ ườ ị ướ ấ ự ố n i k t nh ng đi u này v i án tù chung thân… M t án chung thân chính làố ế ữ ề ớ ộ m t án t hình đ c che gi u”ộ ử ượ ấ [257].

269. Chúng ta hãy nh r ng “ngay c k sát nhân cũng không đánh m tớ ằ ả ẻ ấ ph m giá cá nhân c a mình và chính Thiên Chúa tr thành ng i b o lãnhẩ ủ ở ườ ả cho h n”ắ [258]. Vi c kiên quy t bác b án t hình cho th y m c đ có thệ ế ỏ ử ấ ứ ộ ể nh n ra ph m giá b t kh xâm ph m c a m i con ng i và ch p nh n r ngậ ẩ ấ ả ạ ủ ỗ ườ ấ ậ ằ h có m t v trí trong vũ tr này.ọ ộ ị ụ  B i vì, n u tôi không ph nh n ph m giá yở ế ủ ậ ẩ ấ n i nh ng k t i ph m t h i nh t, tôi cũng sẽ không ch i b ph m giá v iơ ữ ẻ ộ ạ ệ ạ ấ ố ỏ ẩ ớ b t kỳ ai. Tôi sẽ cho m i ng i kh năng chia s hành tinh này v i tôi, b tấ ọ ườ ả ẻ ớ ấ ch p nh ng gì có th chia c t chúng ta.ấ ữ ể ắ

270. Tôi kêu g i nh ng Kitô h u còn nghi ng và b cám d nh ng bọ ữ ữ ờ ị ỗ ượ ộ tr c b t kỳ hình th c b o l c nào, hãy ghi nh nh ng l i này trong sáchướ ấ ứ ạ ự ớ ữ ờ ngôn s Isaia: “H sẽ đúc g m đao thành cu c thành cày” (2,4). Đ i v iứ ọ ươ ố ố ớ chúng ta, l i tiên tri này ng nghi m n i Đ c Giêsu Kitô. Đ ng đã nói d tờ ứ ệ ơ ứ ấ ứ khoát khi trông th y m t môn đ b cám d dùng b o l c: “Hãy x g m vàoấ ộ ệ ị ỗ ạ ự ỏ ươ v , vì t t c nh ng ai c m g m sẽ ch t vì g m” (ỏ ấ ả ữ ầ ươ ế ươ Mt 26,52). Nh ng l i nàyữ ờ vang âm l i l i c nh cáo x a: “Ta sẽ đòi con ng i ph i đ n n máu. Ai đạ ờ ả ư ườ ả ề ợ ổ máu con ng i, thì máu nó sẽ b con ng i đ ra” (ườ ị ườ ổ St 9,5-6). Ph n ng c aả ứ ủ Đ c Giêsu, phát xu t t chính Thánh Tâm Ng i m t cách t phát, v t quaứ ấ ừ ườ ộ ự ượ kho ng cách hàng th k và cho đ n ngày nay nh m t l i nh c nh liên t cả ế ỷ ế ư ộ ờ ắ ở ụ cho ta.

CH NG 8:ƯƠ

CÁC TÔN GIÁO PH C V TÌNH HUYNH Đ TRÊN TH GI IỤ Ụ Ệ Ế Ớ

271. Các tôn giáo khác nhau, d a trên vi c đánh giá m i con ng i nh m tự ệ ỗ ườ ư ộ th t o đ c g i là con cái Thiên Chúa, c ng hi n m t đóng góp quý giá choụ ạ ượ ọ ố ế ộ vi c xây d ng tình huynh đ và b o v công lý trong xã h i.ệ ự ệ ả ệ ộ  Đ i tho i gi aố ạ ữ nh ng ng i thu c các tôn giáo khác nhau không ch đ c th c hi n vì m cữ ườ ộ ỉ ượ ự ệ ụ đích ngo i giao, lòng nhân h u hay s khoan dung mà thôi.ạ ậ ự  Nh các Giámư m c n Đ đã d y, “m c tiêu c a đ i tho i là thi t l p tình h u ngh , hòaụ Ấ ộ ạ ụ ủ ố ạ ế ậ ữ ị bình, hòa h p, và chia s các giá tr và kinh nghi m đ o đ c và thiêng liêngợ ẻ ị ệ ạ ứ trên tinh th n chân lý và tình yêu th ng”ầ ươ [259].

N n t ng t i uề ả ố ư

272. Các tín h u chúng ta nghĩ r ng, n u không có s c i m v i Cha c aữ ằ ế ự ở ở ớ ủ t t c m i ng i, sẽ không có lý do v ng ch c và n đ nh đ kêu g i tìnhấ ả ọ ườ ữ ắ ổ ị ể ọ huynh đ .ệ  Chúng ta tin ch c r ng “ch v i nh n th c r ng chúng ta khôngắ ằ ỉ ớ ậ ứ ằ ph i là tr m côi, mà là nh ng ng i con, thì chúng ta m i có th s ng hòaả ẻ ồ ữ ườ ớ ể ố bình v i nhau”ớ [260]. B i vì “t nó, lý trí có kh năng đón nh n s bình đ ngở ự ả ậ ự ẳ gi a nh ng con ng i v i nhau, và mang l i s n đ nh cho s chung s ngữ ữ ườ ớ ạ ự ổ ị ự ố công dân c a mình, nh ng nó không th thi t l p tình huynh đ ”ủ ư ể ế ậ ệ [261].

273. V v n đ này, tôi mu n trích d n câu nói đáng nh sau đây: “N uề ấ ề ố ẫ ớ ế không có chân lý siêu vi t, trong s vâng ph c mà con ng i đ t đ c b nệ ự ụ ườ ạ ượ ả s c đ y đ c a mình, thì không có nguyên t c ch c ch n nào đ đ m b oắ ầ ủ ủ ắ ắ ắ ể ả ả m i liên h gi a con ng i v i nhau.ố ệ ữ ườ ớ  T l i c a h v i t cách là m t giaiư ợ ủ ọ ớ ư ộ c p, m t nhóm hay m t qu c gia ch c ch n sẽ khi n h đ i l p v iấ ộ ộ ố ắ ắ ế ọ ố ậ ớ nhau. N u m t ng i không đón nh n chân lý siêu vi t, thì s c m nh quy nế ộ ườ ậ ệ ứ ạ ề l c sẽ l n át, và m i ng i có xu h ng s d ng đ y đ các ph ng ti nự ấ ỗ ườ ướ ử ụ ầ ủ ươ ệ theo ý mình đ áp đ t l i ích c a mình ho c ý ki n ể ặ ợ ủ ặ ế c a mình mà không quanủ tâm đ n quy n l i c a ng i khác. … Căn nguyên c a ch nghĩa toàn tr hi nế ề ợ ủ ườ ủ ủ ị ệ đ i đ c tìm th y trong vi c ph nh n ph m giá siêu vi t c a con ng i,ạ ượ ấ ệ ủ ậ ẩ ệ ủ ườ nh hình nh h u hình c a Thiên Chúa vô hình, do đó, v b n ch t, b n tínhư ả ữ ủ ề ả ấ ả c a Ng i là ch th c a các quy n mà không ai có th vi ph m – không cáủ ườ ủ ể ủ ề ể ạ nhân nào, nhóm nào, t ng l p, qu c gia ho c liên bang.ầ ớ ố ặ  Th m chí không ph iậ ả s đông c a các c quan xã h i có th vi ph m nh ng quy n này, b ng cáchố ủ ơ ộ ể ạ ữ ề ằ đi ng c l i v i các nhóm thi u s ”ượ ạ ớ ể ố [262].

274. T kinh nghi m đ c tin c a chúng ta và t s khôn ngoan tích lũy quaừ ệ ứ ủ ừ ự nhi u th k , nh ng cũng t nh ng bài h c rút ra t nhi u y u kém và th tề ế ỷ ư ừ ữ ọ ừ ề ế ấ b i c a chúng ta, chúng ta là nh ng tín đ c a các tôn giáo khác nhau, bi tạ ủ ữ ồ ủ ế r ng vi c làm ch ng cho Chúa có l i cho xã h i c a chúng ta.ằ ệ ứ ợ ộ ủ  N l c tìm ki mỗ ự ế Thiên Chúa v i t m lòng chân thành, mi n là không bao gi b các m c đíchớ ấ ễ ờ ị ụ t t ng ho c t l i làm cho chúng ta nh t chí, giúp chúng ta nhìn nh n nhauư ưở ặ ư ợ ụ ậ nh nh ng ng i b n đ ng hành, th c s là anh ch em c a nhau.ư ữ ườ ạ ồ ự ự ị ủ  Chúng ta tin ch c r ng “khi nhân danh m t ý th c h , dù có n l c lo i b Thiên Chúaắ ằ ộ ứ ệ ỗ ự ạ ỏ kh i m t xã h i, thì xã h i đó sẽ b k t li u v i vi c th ng u t ng, và r tỏ ộ ộ ộ ị ế ễ ớ ệ ờ ẫ ượ ấ nhanh sau đó m i con ng i nam n đánh m t ph ng h ng, nhân ph mọ ườ ữ ấ ươ ướ ẩ c a h b chà đ p và quy n c a h b vi ph m.ủ ọ ị ạ ề ủ ọ ị ạ  Chúng ta th u hi u bi t baoấ ể ế đau kh gây ra b i s ph đ nh t do l ng tâm và t do tôn giáo, và v tổ ở ự ủ ị ự ươ ự ế th ng đó đã đ l i cho m t nhân lo i nghèo kh vì thi u hy v ng và lýươ ể ạ ộ ạ ổ ế ọ t ng d n d t nó nh th nào”ưở ẫ ắ ư ế [263].

275. C n ph i th a nh n r ng “trong s nh ng nguyên nhân quan tr ngầ ả ừ ậ ằ ố ữ ọ nh t gây ra các cu c kh ng ho ng c a th gi i hi n đ i là l ng tâm conấ ộ ủ ả ủ ế ớ ệ ạ ươ ng i vô c m, xa r i các giá tr tôn giáo và ch nghĩa cá nhân th nh hành kèmườ ả ờ ị ủ ị theo nh ng tri t lý duy v t coi th ng con ng i và đ a ra các giá tr v tữ ế ậ ườ ườ ư ị ậ

ch t và th t c, thay cho nh ng nguyên t c t i cao và siêu vi t”ấ ế ụ ữ ắ ố ệ [264]. Th tậ sai l m khi ti ng nói duy nh t đ c l ng nghe trong cu c tranh lu n côngầ ế ấ ượ ắ ộ ậ khai là ti ng nói c a nh ng “chuyên gia” và quy n l c.ế ủ ữ ề ự  C n có ch cho nh ngầ ỗ ữ suy t phát sinh t các truy n th ng tôn giáo, v n là kho tàng kinh nghi m vàư ừ ề ố ố ệ minh tri t qua hàng th k .ế ế ỷ  Vì “các tác ph m kinh đi n v tôn giáo có thẩ ể ề ể ch ng t ý nghĩa trong m i th i đ i;ứ ỏ ọ ờ ạ  các tác ph m này có m t s c m nh b nẩ ộ ứ ạ ề b [đ m ra nh ng chân tr i m i, kích thích suy t , m r ng tâm trí]”.ỉ ể ở ữ ờ ớ ư ở ộ  Tuy nhiên, chúng l i d b xem th ng, b i h qu c a “s thi n c n c a m tạ ễ ị ườ ở ệ ả ủ ự ể ậ ủ ộ ch nghĩa duy lý nh t đ nh nào đó”ủ ấ ị [265].

276. Vì nh ng lý do này, trong khi tôn tr ng quy n t tr c a đ i s ng chínhữ ọ ề ự ị ủ ờ ố tr , Giáo h i không h n ch s v c a mình trong ph m vi riêng t .ị ộ ạ ế ứ ụ ủ ạ ư  Ng cượ l i, “Giáo h i không th và không đ c đ ng bên l ” trong vi c xây d ng m tạ ộ ể ượ ứ ề ệ ự ộ th gi i t i đ p h n, ho c không “đánh th c năng l ng tinh th n” có thế ớ ươ ẹ ơ ặ ứ ượ ầ ể đóng góp vào s t t đ p h n c a xã h iự ố ẹ ơ ủ ộ [266]. Đúng là các lãnh đ o tôn giáoạ không đ c tham gia vào các đ ng phái chính tr , v n là lãnh v c thích h pượ ả ị ố ự ợ c a giáo dân, nh ng h cũng không đ c ph nh n chi u kích chính tr c aủ ư ọ ượ ủ ậ ề ị ủ chính cu c s ngộ ố [267], liên quan đ n s quan tâm th ng xuyên đ n l i íchế ự ườ ế ợ chung và quan tâm đ n s phát tri n toàn di n c a con ng i.ế ự ể ệ ủ ườ  Giáo h i “cóộ vai trò công c ng h n và trên các ho t đ ng bác ái và giáo d c c aộ ơ ạ ộ ụ ủ mình”. Giáo h i làm vi c cho “s ti n b c a nhân lo i và tình huynh đ phộ ệ ự ế ộ ủ ạ ệ ổ quát”[268]. Giáo h i không tuyên b ph i c nh tranh v i các quy n l c tr nộ ố ả ạ ớ ề ự ầ th , mà t hi n mình là “m t gia đình gi a các gia đình, đây là Giáo h i, m raế ự ế ộ ữ ộ ở đ làm ch ng trong th gi i ngày nay, m ra cho ni m hy v ng và tình yêuể ứ ế ớ ở ề ọ đ i v i Chúa và nh ng ng i. anh y yêu b ng m t tình yêu u đãi.ố ớ ữ ườ ấ ằ ộ ư  M t ngôiộ nhà v i nh ng cánh c a r ng m .ớ ữ ử ộ ở  Giáo h i là m t ngôi nhà v i nh ng cánhộ ộ ớ ữ c a r ng m , b i vì Giáo h i chính là m t ng i m ”ử ộ ở ở ộ ộ ườ ẹ [269]. Và noi g ng Đ cươ ứ Maria, Thân M u c a Đ c Giêsu, “chúng ta mu n tr thành m t Giáo h iẫ ủ ứ ố ở ộ ộ ph c v , đi ra kh i nhà và đi ra kh i n i th ph ng c a mình, đi ra kh i cácụ ụ ỏ ỏ ơ ờ ượ ủ ỏ bí tích c a mình, đ đ ng hành v i cu c s ng, đ duy trì hy v ng, là d u chủ ể ồ ớ ộ ố ể ọ ấ ỉ c a s hi p nh t… xây nh ng cây c u, phá b m i b c t ng ngăn cách,ủ ự ệ ấ ữ ầ ỏ ọ ứ ườ

m m m cho s hòa gi iươ ầ ự ả ”[270].

B n s c Kitô giáoả ắ

277. Giáo h i coi tr ng nh ng cách th c mà Thiên Chúa ho t đ ng trong cácộ ọ ữ ứ ạ ộ tôn giáo khác, và “không bao gi ph nh n nh ng gì là chân th t và thánhờ ủ ậ ữ ậ thi n n i các tôn giáo y.ệ ơ ấ  Giáo h i luôn chân thành tôn tr ng nh ng cáchộ ọ ữ hành đ ng và l i s ng cũng nh nh ng hu n gi i và giáo thuy t c a các tônộ ố ố ư ữ ấ ớ ế ủ giáo… v n th ng ph n ánh m t tia sáng nào đó c a chính Chân lý đangẫ ườ ả ộ ủ chi u soi t t c m i ng i”ế ấ ả ọ ườ [271]. Tuy nhiên, các Kitô h u chúng ta ý th c r tữ ứ ấ nhi u r ng “n u âm nh c c a Tin M ng không còn vang lên trong chính conề ằ ế ạ ủ ừ ng i chúng ta, chúng ta sẽ m t đi ni m vui b t ngu n t lòng tr c n, tìnhườ ấ ề ắ ồ ừ ắ ẩ

yêu d u dàng sinh ra t lòng tin t ng, kh năng hòa gi i v n có ngu n g cị ừ ưở ả ả ố ồ ố c a nó, trong s hi u bi t r ng chúng ta đã đ c tha th và đ c sai đi.ủ ự ể ế ằ ượ ứ ượ  N uế âm nh c c a Tin M ng không còn vang lên trong nhà c a chúng ta, n i qu ngạ ủ ừ ủ ơ ả tr ng c a chúng ta, n i làm vi c c a chúng ta, đ i s ng chính tr và kinh tườ ủ ơ ệ ủ ờ ố ị ế c a chúng ta, thì chúng ta sẽ d p t t giai đi u thúc gi c chúng ta đ u tranhủ ậ ắ ệ ụ ấ cho ph m giá c a m i ng i nam n ”ẩ ủ ọ ườ ữ [272]. Nh ng ng i khác u ng t cácữ ườ ố ừ ngu n khác.ồ  Đ i v i chúng ta, ngu n g c c a ph m giá con ng i và tìnhố ớ ồ ố ủ ẩ ườ huynh đ là trong Tin M ng c a Đ c Giêsu Kitô.ệ ừ ủ ứ  Chính t đó, n y sinh “cho từ ả ư t ng Kitô giáo và cho hành đ ng c a Giáo h i, quy n u tiên đ c trao choưở ộ ủ ộ ề ư ượ m i t ng quan, cho s g p g v i m u nhi m thiêng liêng c a bên kia, đ iố ươ ự ặ ỡ ớ ầ ệ ủ ố v i s hi p thông ph quát v i toàn th nhân lo i, nh m t n g i cho t t cớ ự ệ ổ ớ ể ạ ư ộ ơ ọ ấ ả m i ng i”ọ ườ [273].

278. Đ c kêu g i nh p th kh p m i n i và hi n di n trong nhi u thượ ọ ậ ể ở ắ ọ ơ ệ ệ ề ế k kh p m i n i trên trái đ t – đó chính là ý nghĩa c a t ng “công giáo” –ỷ ở ắ ọ ơ ấ ủ ừ ữ Giáo h i có th hi u, t kinh nghi m c a mình v ân s ng và t i l i, v đ pộ ể ể ừ ệ ủ ề ủ ộ ỗ ẻ ẹ c a l i m i g i đ n tình yêu ph quát.ủ ờ ờ ọ ế ổ  B i vì “t t c m i th là con ng iở ấ ả ọ ứ ườ đ u liên quan đ n chúng ta… B t c n i nào h i đ ng các dân t c h p nhauề ế ấ ứ ơ ộ ồ ộ ọ đ thi t l p các quy n và nghĩa v c a con ng i, khi h cho phép, chúng tôiể ế ậ ề ụ ủ ườ ọ r t vinh d đ c ng i l i v i nhau”ấ ự ượ ồ ạ ớ [274]. Đ i v i nhi u Kitô h u, cu c hànhố ớ ề ữ ộ trình huynh đ này còn có m t ng i M , đó là Đ c Maria.ệ ộ ườ ẹ ứ  Khi lãnh nh n tìnhậ m u t ph quát này d i chân th p giá (x.ẫ ử ổ ướ ậ  Ga 19,26), Mẹ không ch quanỉ tâm đ n Đ c Giêsu mà còn quan tâm đ n “nh ng ng i con còn l i trongế ứ ế ữ ườ ạ dòng dõi c a M ” (x.ủ ẹ  Kh 12,17). V i quy n năng c a Đ ng Ph c Sinh, Mớ ề ủ ấ ụ ẹ mu n sinh ra m t th gi i m i, n i t t c chúng ta là anh ch em v i nhau,ố ộ ế ớ ớ ơ ấ ả ị ớ n i có ch cho m i ng i b v t b kh i xã h i c a chúng ta, n i công lý vàơ ỗ ỗ ườ ị ứ ỏ ỏ ộ ủ ơ hòa bình đ c t a sáng.ượ ỏ

279. Nh ngKitô h u chúng tôi yêu c u r ng, nh ng qu c gia mà chúng tôiữ ữ ầ ằ ở ữ ố là thi u s , quy n t do ph i đ c đ m b o, cũng nh chúng tôi u tiênể ố ề ự ả ượ ả ả ư ư quy n t do đó cho nh ng ng i không ph i là là Kitô h u n i h là thi uề ự ữ ườ ả ữ ơ ọ ể s .ố  Có m t quy n c b n c a con ng i không đ c quên trên con đ ngộ ề ơ ả ủ ườ ượ ườ c a tình huynh đ và hòa bình.ủ ệ  Đó là quy n t do tôn giáo cho tín đ c a m iề ự ồ ủ ọ tôn giáo. S t do đó tuyên b r ng chúng ta có th “xây d ng s hòa h p vàự ự ố ằ ể ự ự ợ hi u bi t gi a các n n văn hóa và tôn giáo khác nhau;ể ế ữ ề  làm ch ng r ng nh ngứ ằ ữ đi m chung mà chúng ta có là r t nhi u và quan tr ng đ n m c chúng ta cóể ấ ề ọ ế ứ th tìm th y m t cách chung s ng thanh th n, có tr t t và hòa bình, chàoể ấ ộ ố ả ậ ự đón nh ng khác bi t và v i ni m vui đ c tr thành anh ch em v i nhau,ữ ệ ớ ề ượ ở ị ớ trong t cách là con cái c a m t Thiên Chúa”ư ủ ộ [275].

280. Đ ng th i, chúng ta c u xin Chúa c ng c s hi p nh t trong Giáo h i,ồ ờ ầ ủ ố ự ệ ấ ộ m t s hi p nh t đ c phong phú hóa v i nh ng khác bi t đ c hòa gi iộ ự ệ ấ ượ ớ ữ ệ ượ ả nh tác đ ng c a Chúa Thánh Th n.ờ ộ ủ ầ  B i vì “chúng ta đã đ c r a t i trongở ượ ử ộ cùng m t Th n Khí đ t o thành m t thân th duy nh t” (ộ ầ ể ạ ộ ể ấ  1Cr 12,13), mà trong đó m i thành viên đ u có s đóng góp đ c bi t c a mình.ỗ ề ự ặ ệ ủ  Nh thánhư

Augustinô đã nói, “tai nhìn qua m t, m t nghe qua tai”ắ ắ [276]. Vi cti p t c làmệ ế ụ ch ng cho cu c hành trình g p g gi a các giáo đoàn Kitô h u khác nhauứ ộ ặ ỡ ữ ữ cũng là đi u c p thi t.ề ấ ế  Chúng ta không th quên c mu n này đ c Đ cể ướ ố ượ ứ Giêsu Kitô bày t r ng: “đ t t c nên m t” (ỏ ằ ể ấ ả ộ Ga 17,21). Nghe l i kêu g i c aờ ọ ủ Ng i, chúng ta bu n bã nh n ra r ng, s đóng góp v tính ngôn s và tinhườ ồ ậ ằ ự ề ứ th n c a s hi p nh t gi a t t c các Kitô h u v n còn thi u trong ti n trìnhầ ủ ự ệ ấ ữ ấ ả ữ ẫ ế ế toàn c u hóa.ầ  M c dù v y, “ngay c khi chúng ta th c hi n cu c hành trìnhặ ậ ả ự ệ ộ h ng t i s hi p thông tr n v n, chúng ta đã có b n ph n ph i làm ch ngướ ớ ự ệ ọ ẹ ổ ậ ả ứ chung cho tình yêu c a Thiên Chúa dành cho t t c m i ng i b ng cáchủ ấ ả ọ ườ ằ cùng nhau ph c v nhân lo i”ụ ụ ạ [277].

Tôn giáo và b o l cạ ự

281. M t hành trình hòa bình là có th gi a các tôn giáo.ộ ể ữ  Đi m xu t phátể ấ c a nó ph i là cách nhìn c a Thiên Chúa.ủ ả ủ  “Chúa không nhìn b ng con m t,ằ ắ nh ng Chúa th y b ng trái tim.ư ấ ằ  Và tình yêu c a Chúa thì chan hòa đ i v i t tủ ố ớ ấ c m i ng i nh nhau, không phân bi t tôn giáo.ả ọ ườ ư ệ  Ngay c khi h là ng i vôả ọ ườ th n đi chăng n a, thì tình yêu c a Chúa v n nh th .ầ ữ ủ ẫ ư ế  Khi ngày cu i cùngố đ n, và có đ ánh sáng đ nhìn m i th nh th c t , chúng ta sẽ th y mìnhế ủ ể ọ ứ ư ự ế ấ khá ng c nhiên”ạ [278].

282. Theo đó, “chúng ta là nh ng ng i tin Chúa, c n tìm d p đ đ i tho iữ ườ ầ ị ể ố ạ v i nhau và cùng nhau hành đ ng vì l i ích chung và thúc đ y ng iớ ộ ợ ẩ ườ nghèo. Đi u này không có nghĩa là chúng ta ch p nh n th a hi p ho c cheề ấ ậ ỏ ệ ặ gi u nh ng xác tín sâu s c nh t c a mình, khi chúng ta g p g nh ng ng iấ ữ ắ ấ ủ ặ ỡ ữ ườ có suy nghĩ khác v i mình… Vì căn tính c a chúng ta càng sâu s c, m nh mẽớ ủ ắ ạ và phong phú, chúng ta càng có kh năng làm phong phú cho ng i khác b ngả ườ ằ s đóng góp thích đáng c a mình”ự ủ [279]. Chúng ta là nh ng ng i tin vàoữ ườ Chúa, đ c thách th c tr v c i ngu n c a mình, đ t p trung vào nh ng gìượ ứ ở ề ộ ồ ủ ể ậ ữ là thi t y u: tôn th Thiên Chúa và yêu th ng ng i thân c n, k o m t sế ế ờ ươ ườ ậ ẻ ộ ố ch ng t c a chúng ta, l i b lo i ra kh i b i c nh, k t thúc b ng nh ng hìnhứ ừ ủ ạ ị ạ ỏ ố ả ế ằ ữ th c khinh mi t, thù h n, bài ngo i ho c lo i tr ng i khác.ứ ệ ậ ạ ặ ạ ừ ườ  S th t r ngự ậ ằ b o l c không có ch trong các ni m tin tôn giáo căn b n c a chúng ta, màạ ự ỗ ề ả ủ ch là m t s xuyên t c tôn giáo mà thôi.ỉ ộ ự ạ

283. S th ph ng chân thành và khiêm t n đ i v i Thiên Chúa “khôngự ờ ượ ố ố ớ ph i do phân bi t đ i x , h n thù và b o l c, mà là tôn tr ng tính thánhả ệ ố ử ậ ạ ự ọ thiêng c a s s ng, tôn tr ng ph m giá và t do c a ng i khác, và d n thânủ ự ố ọ ẩ ự ủ ườ ấ yêu th ng đ i vì l i ích c a m i ng i”ươ ố ợ ủ ọ ườ [280]. Qu th t, “ai không yêuả ậ th ng thì không bi t Thiên Chúa, vì Thiên Chúa là tình yêu” (ươ ế 1Ga 4,8). Vì th , “ch nghĩa kh ng b là đáng trách và đe d a an ninh c a con ng i – choế ủ ủ ố ọ ủ ườ dù h ph ng Đông hay ph ng Tây, ph ng B c hay ph ng Nam – vàọ ở ươ ươ ươ ắ ươ gieo r c s ho ng s , kinh hoàng và bi quan, nh ng đi u này không ph i doắ ự ả ợ ư ề ả tôn giáo, ngay c khi nh ng k kh ng b l y tôn giáo làm công c kh ngả ữ ẻ ủ ố ấ ụ ủ

b .ố  Vì v y, đó là do s di n gi i sai l m v các văn b n tôn giáo và các chínhậ ự ễ ả ầ ề ả sách liên quan đ n đói nghèo, b t công, áp b c và kiêu căng.ế ấ ứ  Đó là lý do t iạ sao c n ph i ng ng h tr các phong trào kh ng b đ c thúc đ y b ng tàiầ ả ừ ỗ ợ ủ ố ượ ẩ ằ chính, cung c p vũ khí và chi n l c, và b ng các n l c bi n minh cho cácấ ế ượ ằ ỗ ự ệ phong trào này, th m chí s d ng các ph ng ti n truy n thông.ậ ử ụ ươ ệ ề  T t cấ ả nh ng đi u này ph i đ c coi là t i ác qu c t đe d a an ninh và hòa bìnhữ ề ả ượ ộ ố ế ọ th gi i. Ch nghĩa kh ng b đó ph i b lên án d i m i hình th c và bi uế ớ ủ ủ ố ả ị ướ ọ ứ ể hi n c a nó”ệ ủ [281]. Ni m tin tôn giáo v ý nghĩa thánh thiêng c a cu c s ngề ề ủ ộ ố con ng i cho phép chúng ta “nh n ra nh ng giá tr căn b n c a nhân lo iườ ậ ữ ị ả ủ ạ chung, nh ng giá tr nhân danh chúng ta có th và ph i h p tác, xây d ng vàữ ị ể ả ợ ự đ i tho i, tha th và phát tri n;ố ạ ứ ể  đi u này sẽ cho phép các ti ng nói khác nhauề ế hi p nh t trong vi c t o ra m t giai đi u c a s cao quý và v đ p siêuệ ấ ệ ạ ộ ệ ủ ự ẻ ẹ phàm, thay vì ti ng hò hét cu ng tín c a h n thù”ế ồ ủ ậ [282].

284. Đôi khi b o l c theo ch nghĩa chính th ng, trong m t s nhóm c aạ ự ủ ố ộ ố ủ b t kỳ tôn giáo nào, đ c b c phát b i s li u lĩnh c a các nhà lãnh đ o c aấ ượ ộ ở ự ề ủ ạ ủ h .ọ  Nh ng “đi u răn v hòa bình đ c kh c sâu trong các truy n th ng tônư ề ề ượ ắ ề ố giáo mà chúng tôi đ i di n… Là nh ng nhà lãnh đ o tôn giáo, chúng tôi đ cạ ệ ữ ạ ượ kêu g i tr thành ‘nh ng ng i đ i tho i’ th c s , h p tác xây d ng hòa bìnhọ ở ữ ườ ố ạ ự ự ợ ự không ph i v i t cách là ng i trung gian mà là nh ng ng i hòa gi i đíchả ớ ư ườ ữ ườ ả th c.ự  Ng i trung gian tìm cách làm hài lòng t t c các bên, nh m t o ra l iườ ấ ả ằ ạ ợ nhu n cho chính h .ậ ọ  Trái l i, ng i hòa gi i là ng i không gi gì cho riêngạ ườ ả ườ ữ mình, nh ng qu ng đ i d n thân, cho đ n khi tiêu hao, vì hi u r ng l i íchư ả ạ ấ ế ể ằ ợ duy nh t là hòa bình.ấ  M i ng i chúng ta đ c m i g i tr thành m t ng iỗ ườ ượ ờ ọ ở ộ ườ ki n t o hòa bình, hi p nh t ch không chia rẽ, d p t t h n thù ch khôngế ạ ệ ấ ứ ậ ắ ậ ứ nuôi d ng h n thù, b ng cách m ra nh ng con đ ng đ i tho i ch khôngưỡ ậ ằ ở ữ ườ ố ạ ứ ph i b ng cách xây d ng nh ng b c t ng m i”ả ằ ự ữ ứ ườ ớ [283].

L i đ nghờ ề ị

285. Trong cu c g p g huynh đ mà tôi vui m ng nh l i đó, cùng v i Đ iộ ặ ỡ ệ ừ ớ ạ ớ ạ giáo tr ng Ahmad Al-Tayyeb, “chúng tôi tuyên b r ng, các tôn giáo khôngưở ố ằ bao gi đ c kích đ ng chi n tranh, thái đ thù h n, thù đ ch và c c đoan,ờ ượ ộ ế ộ ậ ị ự cũng nh không đ c kích đ ng b o l c ho c đ máu.ư ượ ộ ạ ự ặ ổ  Nh ng th c t biữ ự ế th m này là h u qu c a s hi u sai l ch các giáo lý c a các tôn giáo.ả ậ ả ủ ự ể ệ ủ  Chúng là k t qu c a s thao túng chính tr đ i v i các tôn giáo và t nh ng di nế ả ủ ự ị ố ớ ừ ữ ễ gi i c a các nhóm tôn giáo, trong quá trình l ch s , đã l i d ng s c m nh c aả ủ ị ử ợ ụ ứ ạ ủ tình c m tôn giáo trong trái tim c a nh ng con ng i nam n … Thiên Chúa,ả ủ ữ ườ ữ Đ ng Toàn năng, không c n ph i nh v y, không c n đ c ai b o v vàấ ầ ả ư ậ ầ ượ ả ệ không mu n dùng danh c a mình đ kh ng b m i ng iố ủ ể ủ ố ọ ườ ”[284]. Vì th , tôiế mu n nh c l i đây l i kêu g i vì hòa bình, công lý và tình huynh đ màố ắ ạ ở ờ ọ ệ chúng ta đã cùng nhau th c hi n:ự ệ

“Nhân danh Thiên Chúa, Ð ng đã t o d ng nên m i ng i bình đ ng v quy n l i,ấ ạ ự ọ ườ ẳ ề ề ợ b n ph n và ph m giá, và đã kêu g i h s ng v i nhau nh anh ch em m t nhà, cổ ậ ẩ ọ ọ ố ớ ư ị ộ ư ng trên trái đ t, và loan truy n nh ng giá tr t t đ p trên hành tinh này, đó là bácụ ấ ề ữ ị ố ẹ ái và hòa bình;

“Nhân danh m ng s ng nh ng con ng i vô t i mà Thiên Chúa đã c m sát h i,ạ ố ữ ườ ộ ấ ạ kh ng đ nh r ng, ai gi t m t ng i thì coi nh gi t c nhân lo i, ai c u m t ng iẳ ị ằ ế ộ ườ ư ế ả ạ ứ ộ ườ thì coi nh c u c nhân lo i;ư ứ ả ạ

Nhân danh nh ng ng i nghèo, nh ng ng i b t h nh, thi u th n và b g t raữ ườ ữ ườ ấ ạ ế ố ị ạ ngoài l xã h i mà Thiên Chúa đã truy n cho chúng ta ph i giúp đ h , nh m tề ộ ề ả ỡ ọ ư ộ b n ph n b t bu c đ i v i t t c m i ng i, cách riêng, nh ng ng i giàu có vàổ ậ ắ ộ ố ớ ấ ả ọ ườ ữ ườ nh ng ng i có ph ng ti n;ữ ườ ươ ệ

“Nhân danh tr m côi, ng i góa ph , ng i t n n và nh ng ng i b l u vongẻ ồ ườ ụ ườ ị ạ ữ ườ ị ư kh i quê h ng và đ t n c c a h ;ỏ ươ ấ ướ ủ ọ  nhân danh t t c các n n nhân c a chi nấ ả ạ ủ ế tranh, nh ng ng i b b t b và b t công;ữ ườ ị ắ ớ ấ  nhân danh k y u, nh ng ng i s ngẻ ế ữ ườ ố trong s hãi, các tù nhân chi n tranh, và nh ng ng i b tra t n b t kỳ n i nàoợ ế ữ ườ ị ấ ở ấ ơ trên th gi i, không có b t kỳ s phân bi t nào;ế ớ ấ ự ệ

“Nhân danh nh ng dân t c đã đánh m t an ninh, hòa bình và kh năng chung s ng,ữ ộ ấ ả ố tr thành n n nhân c a s h y di t, thiên tai và chi n tranh;ở ạ ủ ự ủ ệ ế

“Nhân danh tình huynh đ đ i đ ngệ ạ ồ bao trùm t t c m i ng i, liên k t h l i v iấ ả ọ ườ ế ọ ạ ớ nhau, và làm cho h đ c bình đ ng;ọ ượ ẳ

“Nhân danh tình huynh đệ này đã b t n công b i các chính sách c c đoan và chia rẽ,ị ấ ở ự b i các h th ng l i nhu n vô đ ho c b i các khuynh h ng t t ng thù h nở ệ ố ợ ậ ộ ặ ở ướ ư ưở ậ thao túng hành đ ng và t ng lai c a m i con ng i nam n ;ộ ươ ủ ọ ườ ữ

“Nhân danh t do mà Thiên Chúa đã ban cho t t c loài ng i, Đ ng d ng lên h tự ấ ả ườ ấ ự ọ ự do và phân phát cho h nh ng ân hu này;ọ ữ ệ

“Nhân danh công lý và lòng th ng xót, n n t ng c a s th nh v ng và n n t ngươ ề ả ủ ự ị ượ ề ả c a đ c tin;ủ ứ

“Nhân danh t t c m i ng i thi n chí hi n di n kh p n i trên th gi i;ấ ả ọ ườ ệ ệ ệ ở ắ ơ ế ớ

“Nhân danh Thiên Chúa và m i đi u đã nêu trên, chúng tôi tuyên b đón nh n m tọ ề ố ậ ộ n n văn hóa đ i tho i làm con đ ng;ề ố ạ ườ  h p tác l n nhau nh quy t c ng x ;ợ ẫ ư ắ ứ ử  hi uể bi t l n nhau nh là ph ng pháp và tiêu chu n”ế ẫ ư ươ ẩ [285].

* * *

286. Trong không gian suy t v tình huynh đ đ i đ ng này, tôi đ c bi tư ề ệ ạ ồ ặ ệ đ c c m h ng cách b i thánh Phanxicô Assisi, và cũng b i nh ng anh chượ ả ứ ở ở ữ ị em khác ngoài Công giáo: nh Martin Luther King, Desmond Tutu, Mahatmaư Gandhi, và còn nhi u ng i khác n a. Nh ng tôi mu n k t thúc b ng cáchề ườ ữ ư ố ế ằ t ng nh m t ng i có đ c tin sâu s c, m t ng i, t kinh nghi m sâu s cưở ớ ộ ườ ứ ắ ộ ườ ừ ệ ắ c a mình v Chúa, đã th c hi n m t cu c hành trình bi n đ i, cho đ n khiủ ề ự ệ ộ ộ ế ổ ế c m th y mình là anh em v i t t c m i ng i.ả ấ ớ ấ ả ọ ườ  Đó là Chân ph c Charles deướ Foucauld.

287. V i lý t ng hoàn toàn thu c v Thiên Chúa, Chân ph c Charles deớ ưở ộ ề ướ Foucauld đã đi đ n đ ng hóa mình v i nh ng ng i nghèo, nh ng ng i bế ồ ớ ữ ườ ữ ườ ị b r i nh ng góc xa khu t nh t c a sa m c Phi Châu. Trong khung c nhỏ ơ ở ữ ấ ấ ủ ạ ả đó, ngài đã di n t ao c c m nh n mình là m t ng i anh em c a m iễ ả ướ ả ậ ộ ườ ủ ọ ng iườ [286], và đã xin m t ng i b n r ng, “hãy c u xin Chúa cho tôi th c sộ ườ ạ ằ ầ ự ự là ng i anh em c a t t c m i ng i”ườ ủ ấ ả ọ ườ [287]. Cu i cùng, ngài mu n tr thànhố ố ở “m t ng i anh em đ i đ ng”ộ ườ ạ ồ [288]. Dĩ nhiên, ch b ng cách t đ ng hóaỉ ằ ự ồ mình v i nh ng ng i bé nh nh t mà ngài đã có th tr thành ng i anhớ ữ ườ ỏ ấ ể ở ườ em c a t t c m i ng i. Nguy n xin Thiên Chúa kh i d y nh ng c mủ ấ ả ọ ườ ệ ơ ậ ữ ướ ơ này n i m i chúng ta. Amen.ơ ỗ

L i c u nguy n v i Đ ng Sáng T oờ ầ ệ ớ ấ ạ

L y Chúa là Cha c a gia đình nhân lo i chúng con,ạ ủ ạ

Chúa đã d ng nên loài ng i v i ph m giá bình đ ng:ự ườ ớ ẩ ẳ

xin đ tràn tâm h n chúng con m t tinh th n huynh đ ,ổ ồ ộ ầ ệ

và kh i lên trong chúng con c m g p g cách m i m ,ơ ướ ơ ặ ỡ ớ ẻ

m t c m đ i tho i, công lý và hòa bình.ộ ướ ơ ố ạ

Xin thúc đ y chúng con ki n t o m t xã h i lành m nh h n,ẩ ế ạ ộ ộ ạ ơ

và m t th gi i có ph m giá h n,ộ ế ớ ẩ ơ

m t th gi i không còn đói nghèo, b o l c và chi n tranh.ộ ế ớ ạ ự ế

 

Xin m lòng chúng conở

h ng đ n m i dân n c trên trái đ t này.ướ ế ọ ướ ấ

Xin giúp chúng con nh n ra s thi n h o và v đ pậ ự ệ ả ẻ ẹ

mà Chúa đã gieo vãi n i m i ng i chúng con,ơ ỗ ườ

nh đó chúng con ki n t o nh ng m i dây hi p nh t,ờ ế ạ ữ ố ệ ấ

nh ng d án chung, và cùng chia s nh ng c m . Amen.ữ ự ẻ ữ ướ ơ

L i c u nguy n hi p nh t các Kitô h uờ ầ ệ ệ ấ ữ

L y Thiên Chúa Ba Ngôi tình yêu,ạ

t s hi p thông sâu s c n i s s ng thánh thiêng c a Chúa,ừ ự ệ ắ ơ ự ố ủ

xin tuôn đ trên chúng con tình yêu th ng huynh đ d t dào.ổ ươ ệ ạ

Xin ban cho chúng con tình yêu

bi u l n i các hành đ ng c a Đ c Giêsu,ể ộ ơ ộ ủ ứ

n i gia đình Nadarét, và trong c ng đoàn tín h u s khai.ơ ộ ữ ơ

 

Xin giúp các Kitô h u chúng con bi t s ng Tin M ng,ữ ế ố ừ

Nh n ra Đ c Kitô n i m i ng i,ậ ứ ơ ọ ườ

nh n ra Chúa ch u đóng đinh,ậ ị

trong nh ng n i th ng kh c a nh ng ng i b b r i,ữ ỗ ố ổ ủ ữ ườ ị ỏ ơ

và b lãng quên trên th gi i này,ị ế ớ

và nh n ra Chúa s ng l i n i m i anh ch em,ậ ố ạ ơ ỗ ị

nh ng ng i đang ki n t o m t kh i đ u m i.ữ ườ ế ạ ộ ở ầ ớ

 

L y Chúa Thánh Th n, xin ng đ n,ạ ầ ự ế

và t cho chúng con th y v đ p c a Chúa,ỏ ấ ẻ ẹ ủ

đ c chi u t a n i m i dân t c trên kh p đ a c u,ượ ế ỏ ơ ọ ộ ắ ị ầ

đ m t l n n a chúng con có th nh n ra r ng,ể ộ ầ ữ ể ậ ằ

m i ng i đ u quan tr ng, và m i ng i đ u c n thi t,ọ ườ ề ọ ọ ườ ề ầ ế

là nh ng v m t khác nhau c a m t nhân lo i duy nh tữ ẻ ặ ủ ộ ạ ấ

mà Thiên Chúa đã yêu th ng. Amen.ươ

Ban hành t i Assisi, t i m thánh Phanxicô, ngày 3.10.2020, tr c ngày L thánhạ ạ ộ ướ ễ Phanxicô, năm th tám tri u Giáo hoàng c a tôi.ứ ề ủ

Phanxicô

 

 

[1] Hu n Ngônấ , 6,1. B n d ch ti ng Anh trong cu n sáchả ị ế ố  Thánh Phanxicô Assisi: Các Văn Ki n S kh iệ ơ ở , vol 1., New York, London, Manila (1999), tr. 131.

[2] Sđd., s 25: op.ố  cit., tr. 136.

[3] THÁNH PHANXICÔ ASSISI, Tu Lu t S kh i c a Dòng Anh Em Hèn M n (Regulaậ ơ ở ủ ọ non bullata), 16: 3.6: op. cit. tr. 74.

[4] ELOI LECLERC, OFM, Ki p l u đày và s ng t ngàoế ư ự ọ , Nxb Phan Sinh, Paris, 1962, tr. 205.

[5] Văn ki n v Tình Huynh đ Nhân lo i vì Hòa bình th gi i và Chung S ngệ ề ệ ạ ế ớ ố , Abu Dhabi (4.2.2019): L’Osservatore Romano, ngày 4-5.2.2019, tr. 6.

[6] Di n t t i Cu c g p Đ i k t và Liên tôn v i Gi i Trễ ừ ạ ộ ặ ạ ế ớ ớ ẻ, Skopje, B c Macedoniaắ (ngày 7.5.2019): L’Osservatore Romano, ngày 9.5.2019, tr. 9.

[7] Bài phát bi u tr c Ngh vi n Châu Âuể ướ ị ệ , Strasbourg (25.11.2014): AAS 106 (2014), tr. 996.

[8] Cu c g p g v i các nhà ch c trách, xã h i dân s và đoàn ngo i giaoộ ặ ỡ ớ ứ ộ ự ạ , Santiago, Chile (16.1.2018): AAS 110 (2018), 256.

[9] Đ c Giáo hoàng Bi n Đ c XVI, Thông đi pứ ể ứ ệ  Caritas in Veritate (29.6.2009), s 19:ố AAS 101 (2009), tr. 655.

[10] Tông hu n H u Th ng H i đ ngấ ậ ượ ộ ồ  Christus vivit (25.3.2019), s 181.ố

[11] CARDINAL RAÚL SILVA HENRÍQUEZ, Bài gi ng Te Deumả , Santiago de Chile (18.9.1974).

[12] Thông đi pệ  Laudato Si’ (24.5.2015), s 57: AAS 107 (2015), 869.ố

[13] Di n văn v i Đoàn Ngo i giao đ c Tòa Thánh công nh nễ ớ ạ ượ ậ  (11.1.2016): AAS 108 (2016), tr. 120.

[14] Di n văn v i Đoàn Ngo i giao đ c Tòa thánh công nh nễ ớ ạ ượ ậ  (13.1.2014): AAS 106 (2014), tr. 83-84.

[15] x. Bài phát bi u tr c T ch c “Centesimus Annus proể ướ ổ ứ Pontifice” (25.5.2013): Insegnamenti I, 1 (2013), 238.

[16] x. THÁNH PHAOLÔ VI, Thông đi pệ  Populorum Progressio (26.3.1967): AAS 59 (1967), 264.

[17] Đ c Giáo hoàng Bi n Đ c XVI, Thông đi pứ ể ứ ệ  Caritas in Veritate (29.6.2009), số 22: AAS 101 (2009), 657.

[18] Bài phát bi uể   tr c các C quan Dân sướ ơ ự, Tirana, Albania (ngày 21.9.2014): AAS 106 (2014), 773.

[19] S đi p g i t i nh ng ng i tham gia H i th o qu c t “Nhân quy n trong thứ ệ ử ớ ữ ườ ộ ả ố ế ề ế gi i đ ng đ i: Thành t u, Thi u sót và H n ch ”ớ ươ ạ ự ế ạ ế  (ngày 10.12.2018): L’Osservatore Romano, ngày 10-11.12.2018, tr. 8.

[20] Tông hu nấ  Evangelii Gaudium (24.11.2013), s 212: AAS 105 (2013), tr. 1108.ố

[21] S đi p Ngày Hòa bình Th gi i 2015ứ ệ ế ớ  (8.12.2014), s 3-4: AAS 107 (2015), tr.ố 69-71.

[22] Sđd., s 5: AAS 107 (2015), tr. 72.ố

[23] S đi p Ngày Hòa bình Th gi i 2016ứ ệ ế ớ  (8.12.2015), s 2: AAS 108 (2016), tr. 49.ố

[24] S đi p Ngày Hòa bình Th gi i 2020ứ ệ ế ớ  (8.12.2019), 1: L’Osservatore Romano, ngày 13.12.2019, tr. 8.

[25] Bài di nễ  văn v Vũ khí h t nhânề ạ , Nagasaki, Nh t B nậ ả (24.11.2019): L’Osservatore Romano, ngày 25-26.11.2019, tr. 6.

[26] Đ i tho i v i Sinh viên và Giáo s c a Đ i h c San Carlo ố ạ ớ ư ủ ạ ọ ở Milan (6.4.2019): L’Osservatore Romano, ngày 8-9.4.2019, tr. 6.

[27] Văn ki n v Tình huynh đ nhân lo i vì hòa bình th gi i và Chung s ngệ ề ệ ạ ế ớ ố , Abu Dhabi (4.2.2019): L’Osservatore Romano, ngày 4-5.2.2019, tr. 6.

[28] Di n văn v i Th gi i Văn hóaễ ớ ế ớ , Cagliari, Ý (22.9.2013): L’Osservatore Romano, 23-24.9.2013, tr. 7.

[29] C ng đ ng Nhân lo iộ ồ ạ . Th g i Giám đ c H c vi n Giáo hoàng v S s ng nhânư ử ố ọ ệ ề ự ố K ni m 25 năm Ngày thành l pỷ ệ ậ  (6.1.2019), s 2.6:ố  L’Osservatore Romano, ngày 16.1.2019, tr. 6-7.

[30] S đi p video t i H i ngh TED t i Vancouverứ ệ ớ ộ ị ạ  (26.4.2017): L’Osservatore Romano  , ngày 27.4.2017, tr. 7.

[31] Kho nh kh c c u nguy n ngo i th ng trong th i gian đ iả ắ ầ ệ ạ ườ ờ ạ d chị  (27.3.2020): L’Osservatore Romano, 29.3.2020, tr. 10.

[32] Bài gi ngả   Skopje, B c Macedoniaở ắ  (ngày 7.5.2019): L’Osservatore Romano, ngày 8.5.2019, tr. 12.

[33] x. Aeneid 1, 462: “Sunt lacrimae rerum et mentem mortalia tangunt”.

[34] “Historia… magistra vitae” (CICERO, De Oratore, 2, 6).

[35] Thông đi pệ  Laudato Si’ (24.5.2015), s 204: AAS 107 (2015), tr. 928.ố

[36] Tông hu n H u Th ng H i đ ngấ ậ ượ ộ ồ  Christus Vivit (25.3.2019), s 91.ố

[37] Sđd., s 92.ố

[38] Sđd., s 93.ố

[39] Đ C BI N Đ C XVI,Ứ Ể Ứ  S đi p Ngày Th gi i v Ng i di dân và T n nứ ệ ế ớ ề ườ ị ạ 2013 (12.10.2012): AAS 104 (2012), 908.

[40] Tông hu n H u Th ng H i đ ngấ ậ ượ ộ ồ  Christus Vivit (25.3.2019), s 92.ố

[41] S đi p Ngày Th gi i Di dân và T n nứ ệ ế ớ ị ạ  2020 (13.5.2020): L’Osservatore Romano, 16.5.2020, tr. 8.

[42] Di n văn tr c Đoàn ngo i giao bên c nh Tòa thánhễ ướ ạ ạ  (11.1.2016): AAS 108 (2016), 124.

[43] Di n văn tr c Đoàn ngo i giao bên c nh Tòa thánhễ ướ ạ ạ  (ngày 13.1.2014): AAS 106 (2014), 84.

[44] Di n văn tr c Đoàn ngo i giao bên c nh Tòa thánhễ ướ ạ ạ  (11.1.2016): AAS 108 (2016), 123.

[45] S đi p Ngày Th gi i v Ng i Di dân và T n nứ ệ ế ớ ề ườ ị ạ  năm 2019 (27.5.2019): L’Osservatore Romano  , 27-28.5.2019, tr. 8.

[46] Tông hu n H u Th ng H i đ ngấ ậ ượ ộ ồ  Christus Vivit (25.3.2019), s 88.ố

[47] Sđd., s 89.ố

[48] Tông hu nấ  Gaudete et Exsultate (ngày 19.3.2018), s 115.ố

[49] T phimừ  Pope Francis: A Man of His Word, c a Wim Wenders (2018).ủ

[50] Di n văn tr c các nhà ch c trách, xã h i dân s và đoàn ngo i giaoễ ướ ứ ộ ự ạ , Tallinn, Estonia (25.9.2018): L’Osservatore Romano, 27.9.2018, tr. 7.

[51] x. Kho nh kh c c u nguy n đ c bi t trong th i kỳ đ iả ắ ầ ệ ặ ệ ờ ạ d chị  (27.3.2020): L’Osservatore Romano, ngày 29.3.2020, tr. 10; S đi p cho Ngàyứ ệ Th gi i vì Ng i nghèoế ớ ườ  năm 2020 (13.6.2020), s 6:ố  L’Osservatore Romano, ngày 14.6.2020, tr. 8.

[52] L i chào đ n nh ng ng i tr tu i t i Trung tâm Văn hóa Padre Félix Varelaờ ế ữ ườ ẻ ổ ạ , Havana, Cuba (20.9.2015): L’Osservatore Romano, 21-22.9.2015, tr. 6.

[53] CÔNG Đ NG Đ I K T VATICANÔ II, Hi n ch M c v v Giáo h i trong thỒ Ạ Ế ế ế ụ ụ ề ộ ế gi i ngày nay ớ Gaudium et Spes, s 1.ố

[54] THÁNH IRÊNÊ THÀNH LYONS, Adversus Haereses, II, 25, 2: PG 7/1, 798tt.

[55] Talmud Bavli (Talmud Babylon), Shabbat, 31a.

[56] Di n văn v i nh ng ng i đ c h tr b i các công trình t thi n c a Giáo h iễ ớ ữ ườ ượ ỗ ợ ở ừ ệ ủ ộ , Tallinn, Estonia (25.9.2018): L’Osservatore Romano, 27.9.2018, tr. 8.

[57] S đi p video t i H i ngh TED t i Vancouverứ ệ ớ ộ ị ạ  (26.4.2017): L’Osservatore Romano, ngày 27.4.2017, tr. 7.

[58] Bài gi ng, trong Matthaeumả , 50: 3-4: PG 58, 508.

[59] S đi p t i Cu c h p c a các Phong trào Ph quátứ ệ ớ ộ ọ ủ ổ , Modesto, California, Hoa Kỳ (10.2.2017): AAS 109 (2017), 291.

[60] Tông hu nấ  Evangelii Gaudium (24.11.2013), s 235: AAS 105 (2013), 1115.ố

[61] THÁNH GIOAN PHAOLÔ II, S đi p cho Ng i khuy t t t, bu i đ c kinh Truy nứ ệ ườ ế ậ ổ ọ ề Tin t i Osnabrück, Đ c, (16.11.1980):ạ ứ  Insegnamenti III, 2 (1980), 1232.

[62] CÔNG Đ NG Đ I K T VATICANÔ II, Hi n ch M c v v Giáo h i trong ThỒ Ạ Ế ế ế ụ ụ ề ộ ế gi i Ngày nayớ  Gaudium et Spes, s 24.ố

[63] Gabriel Marcel, T ch i l i kêu g iừ ố ờ ọ , ed. NRF, Paris, 1940, tr. 50.

[64] Bu i đ c kinh Truy n Tinổ ọ ề  (10.11.2019): L’Osservatore Romano, 11-12.11.2019, tr. 8.

[65] x. Thánh Tôma Aquinô: Scriptum super Sententiis, lib. 3, dist. 27, q. 1, a. 1, 4: “Dicitur amor extasim facere et fervere, quia quod fervet extra se bullit et explat”.

[66] Karol Wojtyła, Tình yêu và Trách nhi mệ , London, 1982, tr. 126.

[67] Karl Rahner, Kleines Kirchenjahr. Ein Gang durch den Festkreis, Herderbücherei 901, Freiburg, 1981, tr. 30.

[68] Tu lu t thánh ph Bi n Đ cậ ụ ể ứ , ch ng 53,15:ươ  “Pauperum et peregrinorum maxime senstioni cura sollicite exhibeatur”.

[69] x. T ng lu n Th n h cổ ậ ầ ọ , II-II, q. 23, a. S 7;ố  thánh Augustinô, Contra Julianum  , 4, 18: PL 44, 748: “Bao nhiêu thú vui mà nh ng k kh n n n đã t b , ho c đ tăngữ ẻ ố ạ ừ ỏ ặ ể kho báu c a h ho c vì s th y chúng gi m đi!”.ủ ọ ặ ợ ấ ả

[70] “Secundum accepttionem divinam” (Scriptum super Sententiis, lib. 3, dist. 27, a. 1, q. 1, concl. 4).

[71] Đ c Giáo hoàng Bi n Đ c XVI, Thông đi pứ ể ứ ệ  Deus Caritas Est (25.12.2005), số 15: AAS 98 (2006), 230.

[72] T ng lu n Th n h c,ổ ậ ầ ọ  II-II, q. 27, a. 2, t ng ng.ươ ứ

[73] x. Sđd., I-II, q. 26, a. 3, t ng ng.ươ ứ

[74] Sđd., q. 110, a. 1, t ng ng.ươ ứ

[75] S đi p Ngày Hòa bình Th gi i 2014ứ ệ ế ớ  (8.12.2013), s 1: AAS 106 (2014), tr. 22.ố

[76] x. Bu i đ c kinh Truy n Tinổ ọ ề  (29.12.2013): L’Osservatore Romano, 30-31.12.2013, tr. 7; Di n văn tr c Đoàn ngo i giao bên c nh Tòa thánhễ ướ ạ ạ  (ngày 12.1.2015): AAS 107 (2015), tr. 165.

[77] S đi p Ngày th gi i v ng i khuy t t tứ ệ ế ớ ề ườ ế ậ  (3.12.2019): L’Osservatore Romano, 4.12.2019, tr. 7.

[78] Di n văn t i H i ngh vì T do Tôn giáo v i C ng đ ng Ng i nói ti ng Tây Banễ ạ ộ ị ự ớ ộ ồ ườ ế Nha và Nhóm Di cư, Philadelphia, Pennsylvania, Hoa Kỳ (26.9.2015): AAS 107 (2015), 1050-1051.

[79] Di n t dành cho Gi i trễ ừ ớ ẻ, Tokyo, Nh t B nậ ả  (25.11.2019): L’Osservatore Romano, 25-26.11.2019, tr. 10.

[80] Trong nh ng suy t này, tôi đã đ c truy n c m h ng b i t t ng c a Paulữ ư ượ ề ả ứ ở ư ưở ủ Ricoeur, “Le Socius et le prochain”, trong Histoire et Verité  , ed. Le Seuil, Paris, 1967, tr. 113-127.

[81] Tông hu nấ  Evangelii Gaudium (24.11.2013), s 190: AAS 105 (2013), 1100.ố

[82] Sđd., s 209: AAS 105 (2013), 1107.ố

[83] Thông đi pệ  Laudato Si’ (24.5.2015), s 129: AAS 107 (2015), 899.ố

[84] S đi p cho S ki n “N n kinh t Phanxicô”ứ ệ ự ệ ề ế  (ngày.5.2019): L’Osservatore Romano, ngày 12.5.2019, tr. 8.

[85] Bài phát bi u tr c Ngh vi n Châu Âuể ướ ị ệ , Strasbourg (25.11.2014): AAS 106 (2014), tr. 997.

[86] Thông đi pệ  Laudato Si’ (24.5.2015), s 229: AAS 107 (2015), 937.ố

[87] S đi p Ngày Th gi i Hòa bình 2016ứ ệ ế ớ  (8.12.2015), s 6: AAS 108 (2016), tr. 57-ố58.

[88] S v ng ch c có liên quan t nguyên v i thu t ng “đoàn k t liên đ i”.ự ữ ắ ừ ớ ậ ữ ế ớ  Sự đoàn k t, theo nghĩa đ o đ c – chính tr mà nó đã th c hi n trong h n hai th kế ạ ứ ị ự ệ ơ ế ỷ qua, d n đ n m t t ch c xã h i n đ nh và an toàn.ẫ ế ộ ổ ứ ộ ổ ị

[89] Bài gi ngả , t i Havana, Cubaạ  (20.9.2015): L’Osservatore Romano, 21-22.9.2015, tr. 8.

[90] Di n văn tr c nh ng ng i tham gia h i ngh các phong trào phễ ướ ữ ườ ộ ị ổ bi nế  (28.10.2014): AAS 106 (2014), 851-852.

[91] x. Thánh Basiliô, Bài gi ng XXI, Quod rebus mundanis adhaerendum non sitả , 3.5: PG 31, 545-549; Regulae brevius linesatae, 92: PG 31, 1145-1148; Thánh Phêrô Kim Ngôn , Sermo 123: PL 52, 536-540; Thánh Ambrosio, De Nabuthe, 27.52  : PL 14, 738ff .; Thánh Augustinô, trong Iohannis Evangelium, 6, 25: PL 35, 1436tt.

[92] De Lazaro Concio, II, 6: PG 48, 992D.

[93] Regula Pastoralis, III, 21: PL 77, 87.

[94] Thánh Gioan Phaolô II, Thông đi pệ  Centesimus Annus (ngày 1.5.1991), s 31:ố AAS 83 (1991), 831.

[95] Thông đi pệ  Laudato Si’ (24.5.2015), s 93: AAS 107 (2015), 884.ố

[96] Thánh Gioan Phaolô II, Thông đi pệ  Laborem Exercens (14.9.1981), s 19: AASố 73 (1981), 626.

[97] x. H i đ ng Giáo hoàng v Công lý và Hòa bình,ộ ồ ề  B n tóm l c H c thuy t Xãả ượ ọ ế h i c a Giáo h iộ ủ ộ , s 172.ố

[98] Thông đi pệ  Populorum Progressio (26.3.1967): AAS 59 (1967), 268.

[99] Thánh Gioan Phaolô II, Thông đi pệ  Sollicitudo Rei Socialis (30.12.1987), s 33:ố AAS 80 (1988), 557.

[100] Thông đi pệ  Laudato Si’ (24.5.2015), s 95: AAS 107 (2015), 885.ố

[101] Sđd., s 129: AAS 107 (2015), 899.ố

[102] x. Thánh Phaolô VI, Thông đi pệ  Populorum Progressio (26.3.1967): AAS 59 (1967), 265; Đ c Bi n Đ c XVI, Thông đi pứ ể ứ ệ  Caritas in Veritate (29.6.2009), s 16:ố AAS 101 (2009), tr. 652.

[103] Thông đi pệ  Laudato Si’ (24.5.2015), s 93: AAS 107 (2015), 884-885;ố  Tông hu nấ  Evangelii Gaudium (24.11.2013), s 189-190: AAS 105 (2013), 1099-1100.ố

[104] H i đ ng Giám m c Hoa Kỳ, Th m c v ch ng phân bi t ch ng t c,ộ ồ ụ ư ụ ụ ố ệ ủ ộ  Hãy mở r ng tâm h n chúng ta: L i kêu g i b n b vì tình yêu th ngộ ồ ờ ọ ề ỉ ươ  (tháng 11.2018).

[105] Thông đi pệ  Laudato Si’ (24.5.2015), s 51: AAS 107 (2015), 867.ố

[106] x. Đ c Bi n Đ c XVI, Thông đi pứ ể ứ ệ  Caritas in Veritate (29.6.2009), s 6: AASố 101 (2009), 644.

[107] Thánh Gioan Phaolô II, Thông đi pệ  Centesimus Annus (ngày 1.5.1991), s 35:ố AAS 83 (1991), 838.

[108] Bài phát bi uể  v Vũ khí H t nhân,ề ạ  t i Nagasaki, Nh t B nạ ậ ả (24.11.2019): L’Osservatore Romano, 25-26.11.2019, tr. 6.

[109] x. CÁC GIÁM M C MÊXICÔ VÀ HOA KỲ,Ụ  Th M c v Liên quan đ n Di Dân:ư ụ ụ ế “Nh ng ng i xa l không còn cùng nhau trên hành trình hy v ng”ữ ườ ạ ọ  (tháng 1.2003).

[110] Bu i ti p ki n chungổ ế ế  (3.4.2019): L’Osservatore Romano, ngày 4.4.2019, tr. 8.

[111] x. S đi p Ngày Th gi i v Ng i Di dân và T n nứ ệ ế ớ ề ườ ị ạ  năm 2018 (14.1.2018): AAS 109 (2017), 918-923.

[112] Văn ki n v Tình huynh đ nhân lo i vì hòa bình th gi i và Chung s ngệ ề ệ ạ ế ớ ố , Abu Dhabi (4.2.2019): L’Osservatore Romano, 4-5.2.2019, tr. 7.

[113] Di n văn tr c Đoàn ngo i giao bên c nh Tòa thánhễ ướ ạ ạ , ngày 11.1.2016: AAS 108 (2016), tr. 124.

[114] Sđd., tr. 122.

[115] Tông hu n H u Th ng H i đ ngấ ậ ượ ộ ồ  Christus Vivit (25.3.2019), s 93.ố

[116] Sđd., s 94.ố

[117] Di n văn tr c các nhà ch c tráchễ ướ ứ , Sarajevo, Bosnia và Herzegovina (6.6.2015): L’Osservatore Romano, ngày 7.6.2015, tr. 7.

[118] Latinoamérica. Conversaciones con Hernán Reyes Alcaide, ed. Planeta, Buenos Aires, 2017, 105.

[119] Văn ki n v Tình huynh đ nhân lo i vì hòa bình th gi i và Chung s ngệ ề ệ ạ ế ớ ố , Abu Dhabi (4.2.2019): L’Osservatore Romano, 4-5.2.2019, tr. 7.

[120] Đ C BI N Đ C XVI, Thông đi pỨ Ể Ứ ệ  Caritas in Veritate (29.6.2009), s 67: AASố 101 (2009), 700.

[121] Sđd., s 60: AAS 101 (2009), 695.ố

[122] Sđd., s 67: AAS 101 (2009), 700.ố

[123] H I Đ NG GIÁO HOÀNG CÔNG LÝ VÀ HÒA BÌNH,Ộ Ồ  B n tóm l c H c thuy tả ượ ọ ế Xã h i c a Giáo h iộ ủ ộ , s 447.ố

[124] Tông hu nấ  Evangelii Gaudium (24.11.2013), s 234: AAS 105 (2013), 1115.ố

[125] Sđd., s 235: AAS 105 (2013), 1115.ố

[126] Sđd.

[127] THÁNH GIOAN PHAOLÔ II, Di n văn v i Đ i di n Văn hóa Argentinaễ ớ ạ ệ , Buenos Aires, Argentina (12.4.1987), 4: L’Osservatore Romano, 14.4.1987, tr. 7.

[128] x. ID., Di n văn dành cho Giáo tri u Rômaễ ề  (21.12.1984), s 4: AAS 76 (1984),ố tr. 506.

[129] Tông hu n H u Th ng H i đ ngấ ậ ượ ộ ồ  Querida Amazonia (ngày 2.2.2020), s 37.ố

[130] GEORG SIMMEL, Brücke und Tür. Essays des Philosophen zur Geschichte, religion, Kunst und Gesellschaft, ed. Michael Landmann, Köhler-Verlag, Stuttgart, 1957, tr. 6.

[131] x. JAIME HOYOS-VÁSQUEZ, SJ, “Lógica de las relaciones sociales. Reflexión onto-lógica ”, Revista Universitas Philosophica, 15-16 (12.1990-6.1991), Bogotá, tr. 95-106.

[132] ANTONIO SPADARO, SJ, Le orme di un pastore. Una talkingazione con Papa Francesco,  in JORGE MARIO BERGOLIO – PAPA FRANCESCO, Nei tuoi Tachi è la mia parola. Omelie e discorsi di Buenos Aires 1999-2013  , Rizzoli, Milan 2016, XVI; x. Tông hu nấ  Evangelii Gaudium (24.11.2013), s 220-221: AAS 105 (2013), 1110-1111.ố

[133] Tông hu nấ  Evangelii Gaudium (24.11.2013), s 204: AAS 105 (2013), 1106.ố

[134] x. Sđd.: AAS 105 (2013), 1105-1106.

[135] Sđd., s 202: AAS 105 (2013), 1105.ố

[136] Thông đi pệ  Laudato Si’ (24.5.2015), s 128: AASố  107 (2015), 898.

[137] Di n văn tr c Đoàn ngo i giao c nh Tòa thánhễ ướ ạ ạ  (ngày 12.1.2015): AAS 107 (2015), 165; x. Di n văn v i nh ng ng i tham gia H i ngh Th gi i v Các Phongễ ớ ữ ườ ộ ị ế ớ ề trào Ph bi nổ ế  (28.10.2014): AAS 106 (2014), 851-859.

[138] Có th th y m t đi m t ng t đ i v i ph m trù Kinh Thánh v V ng qu cể ấ ộ ể ươ ự ố ớ ạ ề ươ ố Thiên Chúa.

[139] PAUL RICOEUR, Histoire et Verité, ed. Le Seuil Paris, 1967, tr. 122.

[140] Thông đi pệ  Laudato Si’ (24.5.2015), s 129: AASố  107 (2015), 899.

[141] Đ C BI N Đ C XVI, Thông đi pỨ Ể Ứ ệ  Caritas in Veritate (29.6.2009), s 35:ố AAS 101 (2009), 670.

[142] Di n văn dành cho nh ng ng i tham gia H i ngh Th gi i v các Phong tràoễ ữ ườ ộ ị ế ớ ề Ph bi nổ ế  (28.10.2014): AAS 106 (2014), tr. 858.

[143] Sđd.

[144] Di n văn dành cho nh ng ng i tham gia H i ngh Th gi i v các Phong tràoễ ữ ườ ộ ị ế ớ ề Ph bi nổ ế  (ngày 5.11.2016): L’Osservatore Romano, ngày 7-8.11.2016, trang 4-5.

[145] Sđd.

[146] Sđd.

[147] Thông đi pệ  Laudato Si’  (24.5.2015), s 189: AASố  107 (2015), 922.

[148] Bài phát bi uể   tr c các Thành viên c a Đ i h i đ ng T ch c Liên h p qu cướ ủ ạ ộ ồ ổ ứ ợ ố , New York (25.9.2015): AAS 107 (2015), 1037.

[149] Thông đi pệ  Laudato Si’ (24.5.2015), s 175: AASố  107 (2015), 916-917.

[150] x. ĐGH BI N Đ C XVI, Thông đi pỂ Ứ ệ  Caritas in Veritate (29.6.2009), s 67: AASố 101 (2009), 700-701.

[151] Sđd.,: AAS 101 (2009), 700.

[152] H I Đ NG GIÁO HOÀNG CÔNG LÝ VÀ HÒA BÌNH,Ộ Ồ  B n tóm l c H c thuy tả ượ ọ ế Xã h i c a Giáo h iộ ủ ộ , s 434.ố

[153] Bài phát bi uể   tr c các Thành viên c a Đ i h i đ ng T ch c Liên h p qu cướ ủ ạ ộ ồ ổ ứ ợ ố , New York (ngày 25.9.2015): AAS 107 (2015), 1037, 1041.

[154] H I Đ NG GIÁO HOÀNG CÔNG LÝ VÀ HÒA BÌNH,Ộ Ồ  B n tóm l c H c thuy tả ượ ọ ế Xã h i c a Giáo h iộ ủ ộ , s 437.ố

[155] THÁNH GIOAN PHAOLÔ II, S đi p Ngày Hòa bình Th gi i năm 2004ứ ệ ế ớ , s 5:ố AAS 96 (2004), 117.

[156] H i đ ng Giáo hoàng v Công lý và Hòa bình,ộ ồ ề  B n tóm l c H c thuy t Xã h iả ượ ọ ế ộ c a Giáo h iủ ộ , s 439.ố

[157] UB TRUY N THÔNG XÃ H I C A CÁC GIÁM M C PHÁP, TuyênỀ Ộ Ủ Ụ bố Régeoniter la Politique (17.2.1999).

[158] Thông đi pệ  Laudato Si’  (24.5.2015), s 189: AAS 107 (2015), 922.ố

[159] Sđd., s 196: AAS 107 (2015), 925.ố

[160] Sđd., s 197: AAS 107 (2015), 925.ố

[161] Sđd., s 181: AAS 107 (2015), 919.ố

[162] Sđd., s 178: AAS 107 (2015), 918.ố

[163] H I Đ NG GIÁM M C B ĐÀO NHA, Th M c vỘ Ồ Ụ Ồ ư ụ ụ Responsabilidade Solidária pelo Bem Comum (15.9.2003), 20; x. Thông đi pệ  Laudato Si’  (24.5.2015), s 159:ố AAS 107 (2015), 911.

[164] Thông đi pệ  Laudato Si’  (24.5.2015), s 191: AAS 107 (2015), 923.ố

[165] Đ C PIÔ XI,Ứ  Di n văn v i Liên đoàn Sinh viên Đ i h c Công giáoễ ớ ạ ọ Ý (18.12.1927): L’Osservatore Romano, 23.12.1927, tr. 3.

[166] x. ID., Thông đi pệ  Quadragesimo Anno (15.5.1931): AAS 23 (1931), 206-207.

[167] Tông hu nấ  Evangelii Gaudium (24.11.2013), s 205: AAS 105 (2013), 1106.ố

[168] ĐGH Bi n Đ c XVI, Thông đi pể ứ ệ  Caritas in Veritate (29.6.2009), s 2: AAS 101ố (2009), 642.

[169] Thông đi pệ  Laudato Si’  (24.5.2015), s 231: AAS 107 (2015), 937.ố

[170] ĐGH Bi n Đ c XVI, Thông đi pể ứ ệ  Caritas in Veritate (29.6.2009), s 2: AAS 101ố (2009), 642.

[171] H i đ ng Giáo hoàng v Công lý và Hòa bình,ộ ồ ề  B n tóm l c H c thuy t Xã h iả ượ ọ ế ộ c a Giáo h iủ ộ , s 207.ố

[172] THÁNH GIOAN PHAOLÔ II, Thông đi pệ  Redemptor Hominis (4.3.1979), s 15:ố AAS 71 (1979), 288.

[173] x. THÁNH PHAOLÔ VI, Thông đi pệ  Populorum Progressio (26.3.1967), s 44:ố AAS 59 (1967), 279.

[174] H i đ ng Giáo hoàng v Công lý và Hòa bình,ộ ồ ề  B n tóm l c H c thuy t Xã h iả ượ ọ ế ộ c a Giáo h iủ ộ , s 207.ố

[175] ĐGH Bi n Đ c XVI, Thông đi pể ứ ệ  Caritas in Veritate (29.6.2009), s 2: AAS 101ố (2009), 642.

[176] Sđd., s 3: AAS 101 (2009), 643.ố

[177] Sđd., s 4: AAS 101 (2009), 643.ố

[178] Sđd.

[179] Sđd., s 3: AAS 101 (2009), 643.ố

[180] Sđd., s : AAS 101 (2009), 642.ố

[181] H c thuy t luân lý Công giáo, theo giáo hu n c a thánh Tôma Aquinô, phânọ ế ấ ủ bi t gi a các hành vi “đ c g i ý” và hành vi “đ c ban truy n”;ệ ữ ượ ợ ượ ề  x. Summa Theologiae, I-II, qq. 8-17; M. ZALBA, SJ, Theologiae Moralis Summa. Theologia Moralis Funfamentalis. Tractatus de Virtutibus Theologicis, ed. BAC, Madrid, 1952, vol. I,69; A. ROYO MARÍN, Teología de la Perfección Cristiana, ed. BAC, Madrid, 1962, 192-196.

[182] H I Đ NG GIÁO HOÀNG CÔNG LÝ VÀ HÒA BÌNH,Ộ Ồ  B n tóm l c H c thuy tả ượ ọ ế Xã h i c a Giáo h iộ ủ ộ , s 208.ố

[183] x. THÁNH GIOAN PHAOLÔ II, Thông đi pệ  Sollicitudo Rei Socialis (30.12.1987), s 42: AAS 80 (1988), 572-574;ố  Thông đi pệ  Centesimus Annus (1.5.1991), s 11:ố AAS 83 (1991), 806-807.

[184] Phát bi u tr c nh ng ng i tham gia Cu c h p Th gi i v các Phong tràoể ướ ữ ườ ộ ọ ế ớ ề Ph bi nổ ế  (28.10.2014): AAS 106 (2014), 852.

[185] Bài phát bi u tr c Ngh vi n Châu Âuể ướ ị ệ , Strasbourg (25.11.2014): AAS 106 (2014), 999.

[186] Bài phát bi uể   t i cu c h p v i các nhà ch c trách và đoàn ngo i giao C ngạ ộ ọ ớ ứ ạ ở ộ hòa Trung Phi, Bangui (29.11.2015): AAS 107 (2015), 1320.

[187] Bài phát bi u tr c H i đ ng Liên h p qu cể ướ ộ ồ ợ ố , New York (25.9.2015): AAS 107 (2015), 1039.

[188] Di n văn v i nh ng ng i tham gia Cu c h p Th gi i v các Phong trào Phễ ớ ữ ườ ộ ọ ế ớ ề ổ bi nế  (28.10.2014): AAS 106 (2014), 853.

[189] Văn ki n v Tình huynh đ nhân lo i vì hòa bình th gi i và Chung s ngệ ề ệ ạ ế ớ ố , Abu Dhabi (4.2.2019): L’Osservatore Romano  , 4-5.2.2019, tr. 6.

[190] RENÉ VOILLAUME, Frères de tous, ed. Cerf, Paris, 1968, tr. 12-13.

[191] S đi p video t i H i ngh TED Vancouverứ ệ ớ ộ ị ở  (26.4.2017): L’Osservatore Romano, ngày 27.4.2017, tr. 7.

[192] Bu i ti p ki n chungổ ế ế  (18.2.2015): L’Osservatore Romano, ngày 19.2.2015, tr. 8.

[193] Tông hu nấ  Evangelii Gaudium (24.11.2013), s 274: AAS 105 (2013), 1130.ố

[194] Sđd., s 279: AAS 105 (2013), 1132.ố

[195] S đi p Ngày Th gi i Hòa bình năm 2019ứ ệ ế ớ  (8.12.2018), 5: L’Osservatore Romano, ngày 19.12.2018, tr. 8.

[196] Cu c h p v i các nhà lãnh đ o chính tr , kinh t và văn hóa Brazilộ ọ ớ ạ ị ế , Rio de Janeiro, Brazil (27.7.2013): AAS 105 (2013), 683-684.

[197] Tông hu nấ  Querida Amazonia (ngày 2.2.2020), s 108.ố

[198] T phimừ  Pope Francis: A Man of His Word, c a Wim Wenders (2018).ủ

[199] S đi p Ngày Truy n thông Th gi i 2014ứ ệ ề ế ớ  (24.1.2014): AAS 106 (2014), tr. 113.

[200] H I NGH CÁC GIÁM M C CÔNG GIÁO ÚC, y ban Công b ng Xã h i, SỘ Ị Ụ Ủ ằ ộ ứ m nh và Ph c v ,ệ ụ ụ  Bi n nó thành S th t: Cu c g p g gi a con ng i th c s trongế ự ậ ộ ặ ỡ ữ ườ ự ự th gi i kỹ thu t s c a chúng taế ớ ậ ố ủ  (tháng 11.2019).

[201] Thông đi pệ  Laudato Si’ (24.5.2015), s 123: AAS 107 (2015), 896.ố

[202] THÁNH GIOAN PHAOLÔ II, Thông đi pệ  Veritatis Splendor (6.8.1993), s 96:ố AAS 85 (1993), 1209.

[203] Là Kitô h u, chúng ta cũng xác tín r ng Thiên Chúa ban cho chúng ta ân s ngữ ằ ủ c a Ng i đ chúng ta hành đ ng nh anh ch em v i nhau.ủ ườ ể ộ ư ị ớ

[204] VINICIUS DE MORAES, Samba da Benção, t b n thu âmừ ả  Um encontro no Au bon Gourmet, Rio de Janeiro (2.8.1962).

[205] Tông hu nấ  Evangelii Gaudium (24.11.2013), s 237: AAS 105 (2013), 1116.ố

[206] Sđd., s 236: AAS 105 (2013), 1115.ố

[207] Sđd., s 218: AAS 105 (2013), 1110.ố

[208] Tông hu nấ  Amoris Laetitia (ngày 19.3.2016), s 100: AAS 108 (2016), 351.ố

[209] S đi p Ngày Hòa bình Th gi i 2020ứ ệ ế ớ  (8.12.2019), s 2:ố  L’Osservatore Romano, ngày 13.12.2019, tr. 8.

[210] H I Đ NG GIÁM M C CÔNGÔ,Ộ Ồ Ụ  Message au Peuple de Dieu et aux femmes et aux hommes de bonne volonté (9.5.2018).

[211] Bài phát bi uể   t i National Reconcmony Encunterạ , Villavicencio, Colombia (8.9.2017): AAS 109 (2017), 1063-1064, 1066.

[212] S đi p Ngày Th gi i Hòa bình 2020ứ ệ ế ớ  (8.12.2019), s 3:ố  L’Osservatore Romano, 13.12.2019, tr. 8.

[213] H I Đ NG GIÁM M C NAM PHI,Ộ Ồ Ụ  Th M c v v Ni m Hy v ng Kitô giáoư ụ ụ ề ề ọ trong cu c kh ng ho ng hi n nayộ ủ ả ệ  (tháng 5.1986).

[214] H I NGH CÁC GIÁM M C HÀN QU C, Ộ Ị Ụ Ố L iờ  kêu g i c a Giáo h i Công giáo ọ ủ ộ ở Hàn Qu c vì Hòa bình trên Bán đ o Tri u Tiênố ả ề  (15.8.2017).

[215] G p g các nhà lãnh đ o chính tr , kinh t và dân s ,ặ ỡ ạ ị ế ự  Quito, Ecuador (7.7.2015): L’Osservatore Romano, ngày 9.7.2015, tr. 9.

[216] Cu c g p g liên tôn v i gi i trộ ặ ỡ ớ ớ ẻ, Maputo, Mozambique (5.9.2019): L’Osservatore Romano, ngày 6.9.2019, tr. 7.

[217] Bài gi ngả , Cartagena de Indias, Colombia (10.9.2017): AAS 109 (2017), 1086.

[218] Cu c h p v i các nhà ch c trách, Đoàn ngo i giao và Đ i di n c a Xã h i Dânộ ọ ớ ứ ạ ạ ệ ủ ộ sự, Bogotá, Colombia (ngày 7.9.2017): AAS 109 (2017), 1029.

[219] H I NGH CÁC GIÁM M C CÔLÔMBIA,Ộ Ị Ụ  Por el bien de Colombia: diálogo, reconciliación y desarrollo integral (26.11.2019), tr. 4.

[220] Cu c g p v i các nhà ch c trách, xã h i dân s và đoàn ngo i giaoộ ặ ớ ứ ộ ự ạ , Maputo, Mozambique (5.9.2019): L’Osservatore Romano, ngày 6.9.2019, tr. 6.

[221] H I NGH KHOÁNG Đ I L N TH NĂM C A CÁC GIÁM M C MỸ CHÂUỘ Ị Ạ Ầ Ứ Ủ Ụ LATINH VÀ VÙNG CARIBBEAN, Tài li u Aparecidaệ  (29.6.2007), tr. 398.

[222] Tông hu nấ  Evangelii Gaudium (24.11.2013), s 59: AAS 105 (2013), 1044.ố

[223] Thông đi pệ  Centesimus Annus (1.5.1991), s 14: AAS 83 (1991), 810.ố

[224] Bài gi ng trong Thánh l vì s ti n b c a các dân t cả ễ ự ế ộ ủ ộ , Maputo, Mozambique (6.9.2019): L’Osservatore Romano, ngày 7.9.2019, tr. 8.

[225] Arrival Ceremony, Colombo, Sri Lanka (13.1.2015): L’Osservatore Romano, 14.1.2015, tr. 7.

[226] G p g các Tr em c a “Trung tâm Bethany” và Đ i di n c a các Trung tâmặ ỡ ẻ ủ ạ ệ ủ Bác ái khác c a Albania,ủ  Tirana, Albania (21.9.2014): Insegnamenti II, 2 (2014), 288.

[227] S đi p video t i H i ngh TED t i Vancouverứ ệ ớ ộ ị ạ  (ngày 26.4. 2017): L’Osservatore Romano, ngày 27.4.2017, tr. 7.

[228] Đ C PIÔ XI, Thông đi pỨ ệ  Quadragesimo Anno (15.5.1931): AAS 23 (1931), 213.

[229] Tông hu nấ  Evangelii Gaudium (24.11.2013), s 228: AAS 105 (2013), 1113.ố

[230] Cu c h p v i Chính quy n Dân s , Xã h i Dân s và Đoàn Ngo i giaoộ ọ ớ ề ự ộ ự ạ , Riga, Latvia (24.9.2018): L’Osservatore Romano, 24-25.9.2018, tr. 7.

[231] Arrival Ceremony, Tel Aviv, Israel (25.5.2014): Insegnamenti II, 1 (2014), 604.

[232] Thăm Đài t ng ni m Yad Vashemưở ệ , Giêrusalem (26.5.2014): AAS 106 (2014), 228.

[233] Di n văn t i Đài t ng ni m Hòa bìnhễ ạ ưở ệ , Hiroshima, Nh tậ B nả  (24.11.2019): L’Osservatore Romano, 25-26.11.2019, tr. 8.

[234] S đi p Ngày Th gi i Hòa bình 2020ứ ệ ế ớ  (8.12.2019), s 2:ố  L’Osservatore Romano, 13.12.2019, tr. 8.

[235] H I Đ NG GIÁM M C CROATIA,Ộ Ồ Ụ  Th nhân k ni m 50 năm ngày k t thúcư ỷ ệ ế Đ i Chi n Th gi i th haiạ ế ế ớ ứ  (1.5.1995).

[236] Bài gi ngả , t i Amman, Jordanạ  (24.5.2014): Insegnamenti II, 1 (2014), 593.

[237] x. S đi p Ngày Hòa bình Th gi i 2020ứ ệ ế ớ  (8.12.2019), s 1:ố  L’Osservatore Romano, ngày 13.12.2019, tr. 8.

[238] Di n văn tr c các Thành viên c a Đ i h i đ ng Liên h p qu cễ ướ ủ ạ ộ ồ ợ ố , New York (25.9.2015): AAS 107 (2015), tr. 1041-1042.

[239] Tr. 2309.

[240] Sđd.

[241] Thông đi pệ  Laudato Si’  (24.5.2015), s 104: AAS 107 (2015), 888.ố

[242] Ngay c thánh Augustinô, ng i đã đ t ra khái ni m “chi n tranh chínhả ườ ặ ệ ế nghĩa” m t khái ni m mà ngày nay chúng ta không còn đ cao n a, thánh nhân cũngộ ệ ề ữ kh ng đ nh r ng “c n ch m d t chi n tranh b ng đàm phán h n là dùng vũ l c,ẳ ị ằ ầ ấ ứ ế ằ ơ ự b ng cách theo đu i và giành l y hòa bình thông qua hòa bình, và nhân lo i khôngằ ổ ấ ạ tôn vinh chi n tranh” (ế Epistola 229, 2: PL 33, 1020).

[243] Thông đi pệ  Pacem in Terris (11.4.1963): AAS s 55 (1963), tr. 291.ố

[244] S đi p g i t i H i ngh Liên h p qu c đ đàm phán v m t công c ràngứ ệ ử ớ ộ ị ợ ố ể ề ộ ụ bu c h p pháp đ ch m d t vũ khí h t nhânộ ợ ể ấ ứ ạ  (23.3.2017): AAS 109 (2017), 394-396.

[245] x. THÁNH PHAOLÔ VI, Thông đi pệ  Populorum Progressio (26.3.1967): AAS số 59 (1967), tr. 282.

[246] x. Thông đi pệ  Evangelium Vitae (25.3.1995), s 56: AAS 87 (1995), 463-464.ố

[247] Di n t nhân K ni m 25 năm Ngày Ban hành Sách Giáo lý c a Giáo h i Côngễ ừ ỷ ệ ủ ộ giáo (11.10.2017): AAS 109 (2017), 1196.

[248] x. B GIÁO LÝ Đ C TIN,Ộ Ứ  Th g i các Giám m c V vi c S a đ i S 2267 c aư ử ụ ề ệ ử ổ ố ủ Sách Giáo lý c a Giáo h i Công giáo v Án T hìnhủ ộ ề ử  (1.8.2018): L’Osservatore Romano, ngày 3.8.2018, tr. 8.

[249] Phát bi u tr c các đ i bi u c a Hi p h i Lu t Hình s Qu cể ướ ạ ể ủ ệ ộ ậ ự ố tế (23.10.2014): AAS 106 (2014), 840.

[250] H I Đ NG GIÁO HOÀNG V CÔNG LÝ VÀ HÒA BÌNH,Ộ Ồ Ề  B n Toát y u H cả ế ọ thuy t Xã h i c a Giáo h iế ộ ủ ộ , s 402.ố

[251] THÁNH GIOAN PHAOLÔ II, Di n văn tr c Hi p h i Th m phán Qu cễ ướ ệ ộ ẩ ố gia (31.3.2000), s 4: AAS 92 (2000), 633.ố

[252] Divinae Institutiones VI, 20, 17: PL 6, 708.

[253] Epistola 97 (Responsa ad Consulta Bulgarorum), 25: PL 119, 991. “ipsi (Christo) non solum innoxios quosque, verum etiam et noxios a mortis exitio satagite cunctos eruere…”.

[254] Epistola ad Marcellinum 133, 1.2: PL 33, 509.

[255] Bài phát bi u tr c các đ i bi u c a Hi p h i Lu t Hình s Qu cể ướ ạ ể ủ ệ ộ ậ ự ố tế (23.10.2014): AAS 106 (2014), 840-841.

[256] Sđd., 842.

[257] Sđd.

[258] THÁNH GIOAN PHAOLÔ II, Thông đi pệ  Evangelium Vitae (25.3.1995), s 9:ố AAS 87 (1995), 411.

[259] H I Đ NG GIÁM M C N Đ ,Ộ Ồ Ụ Ấ Ộ  Đáp ng c a Giáo h i n Đ tr c nh ngứ ủ ộ ở Ấ ộ ướ ữ thách th c ngày nayứ  (9.3.2016).

[260] Bài gi ng trong Thánh l t i Nhà Nguy n Sanctae Marthaeả ễ ạ ệ  (ngày 17.5.2020).

[261] Đ C BI N Đ C XVI, Thông đi pỨ Ể Ứ ệ  Caritas in Veritate (29.6.2009), s 19: AASố 101 (2009), 655.

[262] THÁNH GIOAN PHAOLÔ II, Thông đi pệ  Centesimus Annus (1.5.1991), s 44:ố AAS 83 (1991), 849.

[263] Di n văn v i các nhà lãnh đ o c a các tôn giáo khác và các nhóm Kitô h uễ ớ ạ ủ ữ khác, t i Tirana, Albaniaạ  (ngày 21.9.2014): Insegnamenti II, 2 (2014), tr. 277.

[264] Văn ki n v Tình huynh đ nhân lo i vì hòa bình th gi i và Chung s ngệ ề ệ ạ ế ớ ố , t iạ Abu Dhabi (4.2.2019): L’Osservatore Romano, 4-5.2.2019, tr. 6.

[265] Tông hu nấ  Evangelii Gaudium (24.11.2013), s 256: AAS 105 (2013), 1123.ố

[266] Đ C BI N Đ C XVI, Thông đi pỨ Ể Ứ ệ  Deus Caritas Est (25.12.2005), s 28: AAS 98ố (2006), 240.

[267] “Con ng i là đ ng v t chính tr ”, ARISTOTLE,ườ ộ ậ ị  Chính trị, 1253a 1-3.

[268] Đ C BI N Đ C XVI, Thông đi pỨ Ể Ứ ệ  Caritas in Veritate (29.6.2009), s 11: AASố 101 (2009), 648.

[269] Di n văn v i các C ng đ ng Công giáoễ ớ ộ ồ , t i Rakovski,ạ Bulgaria (6.5.2019): L’Osservatore Romano, 8.5.2019, tr. 9.

[270] Bài gi ngả , t i Santiago de Cubaạ  (22.9.2015): AAS 107 (2015), tr. 1005.

[271] CÔNG Đ NG VATICANÔ II, Tuyên ngôn v m i quan h c a Giáo h i v i cácỒ ề ố ệ ủ ộ ớ tôn giáo ngoài Kitô giáo Nostra Aetate, s 2.ố

[272] C u nguy n Đ i k tầ ệ ạ ế , t i Riga, Latviaạ  (24.9.2018): L’Osservatore Romano, 24-25.9.2018, tr. 8.

[273] Lectio Divina, t i Đ i h c Giáo hoàng Lateranô, Rômaạ ạ ọ (26.3.2019): L’Osservatore Romano, 27.3.2019, tr. 10.

[274] THÁNH PHAOLÔ VI, Thông đi pệ  Ecclesiam Suam (6.8.1964): AAS 56 (1964), tr. 650.

[275] Di n văn v i các nhà ch c trách dân sễ ớ ứ ự, t i Bethlehem, Palestineạ  (ngày 25.5.2014): Insegnamenti II, 1 (2014), tr. 597.

[276] Enarrationes in Psalmos, 130, 6: PL 37, 1707.

[277] Tuyên b chung c a Đ c Giáo hoàng Phanxicô và Th ng ph Đ i k tố ủ ứ ượ ụ ạ ế Batôlômeô, Giêrusalem (25.5.2014), s 5:ố  L’Osservatore Romano, 26-27.5.2014, tr. 6.

[278] Trích t b phimừ ộ  Pope Francis: A Man of His Word, c a Wim Wenders (2018).ủ

[279] Tông hu n H u Th ng H i đ ngấ ậ ượ ộ ồ  Querida Amazonia (ngày 2.2.2020), s 106.ố

[280] Bài gi ngả , t i Colombo, Sri Lankaạ  (14.1.2015): AAS 107 (2015), tr. 139.

[281] Văn ki n v Tình huynh đ nhân lo i vì hòa bình th gi i và Chung s ngệ ề ệ ạ ế ớ ố , Abu Dhabi (4.2.2019): L’Osservatore Roman  , 4-5.2.2019, tr. 7.

[282] Bài phát bi uể   tr c các nhà ch c trách dân sướ ứ ự, Sarajevo, Bosnia-Herzegovina (6.6.2015): L’Osservatore Romano, ngày 7.6.2015, tr. 7.

[283] Di n văn t i H i ngh Qu c t vì Hòa bình do C ng đ ng thánh Êgiđiô tễ ạ ộ ị ố ế ộ ồ ổ ch cứ  (30.9.2013): Insegnamenti I, 1 (2013), 301-302.

[284] Văn ki n v Tình huynh đ nhân lo i vì hòa bình th gi i và Chung s ngệ ề ệ ạ ế ớ ố , Abu Dhabi (4.2.2019): L’Osservatore Romano, 4-5.2.2019, tr. 6.

[285] Sđd.

[286] x. CHARLES DE FOUCAULD, Suy Ni m v Kinh L y Chaệ ề ạ  (23.1.1897).

[287] Th g i Henry de Castriesư ử  (ngày 29.11.1901).

[288] Th g i Madame de Bondyư ử  (ngày 7.1.1902). Thánh Phaolô VI đã dùng nh ngữ l i này đ ca ng i s d n thân c a ờ ể ợ ự ấ ủ Madame de Bondy: Thông đi pệ  Populorum Progressio (26.3.1967): AAS s 59 (1967), tr. 263.ố