web.hyogo-u.ac.jpweb.hyogo-u.ac.jp/kenji/mongolian_translated_text_of... · web viewҮр...

МУБИС Хичээлийн гарын авлага : Тулах хөдөлгөөний эрхтний бэрхшээлтэй хүүхэд （Ишикүра）

Ⅰ 　 Биеийн хөдөлгөөнтэй холбоотой бие организмын

бүтэц механизмууд

Оршил

Тулах хөдөлгөөний эрхтний бэрхшээлтэй хүүхэдтэй ажиллах тохиолдолд, бие

организмын үйл ажиллагааны талаархи суурь мэдлэг зайлшгүй шаарлагатай болдог.

Тухайн суурь мэдлэг нь бие организмын үйл хөдлөлд холбогдох удирдамж сургалт

явуулахад шаардлагатай төдийгүй яагаад тухайн бие организмын үйл ажиллагаанд

доголдол үүсээд байна вэ, яг ямархуу хөдөлгөөний бэрхшээлтэй учраад байна вэ гэх

мэтчилэн тулах хөдөлгөөний эрхтний бэрхшээлийн талаар илүү сайн ойлгож мэдэхэд

маш чухал ач холбогдолтой.

Тиймээс эхлээд бие организмын үйл ажиллагаанд холбогдох бүтэц, механизмын

талаар тайлбарлая.

１　 Биеийн организмын үйл ажиллагаанд холбогдох

бүтэц, механизмууд

Биеийн хөдөлгөөнд хамаарах

бие организмын бүтцийн хувьд яс,

булчин, мэдрэл маш чухал үүрэгтэй.

Тулах хөдөлгөөний эрхтний

бэрхшээлийн талаар ойлголттой

болъё гэсэн тохиолдолд энэхүү бие

организмын бүтцийн талаар ойлгох нь

хамгийн чухал суурь мэдлэг болох юм.

２　 Араг яс ･ булчингийн

эрхтний бүтэц, үүрэг

（１） Араг яс

Хүний бие бүхэлдээ 200-аад орчим яснаас бүрэлдэн тогтдог бөгөөд зарим нэгэн

хэсгийг тооцохгүйгээр тэдгээр нь ямар нэгэн хэлбэрээр хоорондоо холбогдсон байдаг.

Араг яс нь биеийн тулгуур хөдөлгөөний үүрэг гүйцэтгэж хэлбэрийг тогтоох бөгөөд,

хүний эд эрхтэнийг хамгаалагч хайрцаг ч гэж хэлж болно. Хүний өсөлтийн үе шатанд яс

нь уртаашаа тэнхлэгийн дагуу өсөж төлжиж байдаг.

（２） Булчин болоод түүний дагалдах хэсгүүд

1

Схем1:　тархи･нугас болон яс･булчинг дүрсэлсэн схем

Brain

Spinal cord

VertebraInter-verte-bral disk

Muscle

Joint

Cartilage

Peripheral Nerve

Tendon

Bone


Хөл гарын болон биеийн хөдөлгөөн нь араг яс болоод үе мөчний хэсэгт

шөрмөсөөрбэхлэгдсэн булчингуудийн агшилтаар

дамжин явагддаг. Булчин нь нэгээс дээш үеийг

хавчсан хэлбэртэйгээр үений ойролцоогоос

эхлэн үений ойролцоо бэхлэгдсэн байдаг.

Ихэвчлэн их биеэс хол хэсэг нь хөдөлдөг. Булчин

нь шөрмөс гэж нэрлэгддэг маш бат бөх эдээр

ясанд бэхлэгдсэн байх бөгөөд энэ нь булчин

болоод ясыг хооронд нь холбох үүрэгтэй хатуу

нягт организм юм.

３　 Мэдрэлийн тогтолцоо

　 Мэдрэлийн тогтолцоо нь төв мэдрэлийн

тогтолцоо болон захын мэдрэлийн тогтолцоо

хэмээх үндсэн хоёр хэсгээс бүрддэг.

（１） Төв мэдрэлийн тогтолцоо

Төв мэдрэлийн тогтолцоо нь

тархи,нугаснаас бүрдэнэ. Төв мэдрэлийн

систем нь мэдрэл мэдрэхүйн эрхтний

мэдээллийг нэгтгэн, бие организмын хөдөлгөөн болоод биологийн дотоод орчны

хяналт, ой санамж болон суралцах зэрэг дээд мэдрэлийн функцын үйл ажиллагааг

хянаж байдаг.

Их тархины гадар(тархины хэсгүүдийн гадна талаар 1.5 ～ 4мм зузаан бор

давхрага байдаг бөгөөд үүнийг их тархины гадар гэнэ) нь нөхцөл байдлыг дүгнэх,

урьдчилан таамаглах гэх мэт дээр тулгуурласан нөхцөлт, нарийн төвөгтэй мэдрэхүйн

үйлдлийг хянаж байдаг. Тархи （ дунд 、 завсрын 、 уртавтар ） болон бага тархи нь

нөхцөлт бус(автомат)үйлдэл болон үйлдлийн тохиргоо зэргийг хариуцдаг. Нугас

нь 、 бие организмын хариу үйлдэл(рефлекс) маягын харьцангуй энгийн механизмыг

хариуцдаг. Их тархины гадарыг талбайн хувьд,духны ・ зулайн ・ дагзны ・

чамархайн гэсэн 4хэсэгт хуваадаг. Духны хэсэгт голдуу танин мэдэхүй хийгээд сэтгэл

хөдлөл, хөдөлгөөний механизм байрладаг. Зулайн хэсэгт мэдрэлийн, дагзны хэсэгт

харааны, чамархайн хэсэгт ой санамж хийгээд хэл ярианы механизмууд байдаг.

Тиймээс тархины гэмтэл бэртлийн байршлаас шалтгаалан өвчний шинж тэмдэг хийгээд

гэмтэл согогын төрлүүд харилцан адилгүй байна.

2

Хүснэгт3 Их тархины гадарыг талбайн хувьд ангилсан схем

　

духны зулайн

дагзны

чамархайн


（２） Захын мэдрэлийн тогтолцоо

Тархи болон нугаснаас бие махбодийн бүхий л хэсэгт хүрэх

мэдрэлийг захын мэдрэл гэнэ. Захын мэдрэлийн системийн

хөдөлгөөний эсүүд нь мэдрэхүй, хөдөлгөөний үйлд хамаарах

механик(биеийн мэдрэлийн) болон амьсгал, цусны эргэлт зэрэгт

хамаарах автомат мэдрэлийн системд хуваагдана.

Биеийн мэдрэлийн систем нь төв мэдрэлээс захын эд

эрхтнүүдэд мэдээлэл дамжуулах хөдөлгөөний мэдрэлийн систем

болон захын эд эрхтнүүдээс төв мэдрэлд мэдээлэл

дамжуулах мэдрэхүйн мэдрэлийн систем гэсэн хоёр хэсэгт

хуваагдана.

Автомат мэдрэлийн систем нь дотор эрхтний үйл

ажиллагааг зохицуулдаг. Автомат мэдрэлийн утаслагуудыг симпатик ба парасимпатик

гэж хоёр хуваадаг бөгөөд нэг нь эрхтнийг илүү их шалмаг ажиллахыг өдөөж байхад

нөгөө нь удаан ажиллахад өдөөж байдаг.

Тархинаас нугасаар дамжин ирсэн хөдөлгөөний мэдрэлийн систем нь бие

организмын бүхий л эд ангиуын булчин шөрмөстэй холбогдон, мэдрэхүйн мэдрэлийн

системч мөн адил нугасаар дамжин тархитай холбогдож байдаг. Хөдөлгөөний хийгээд

мэдрэхүйн мэдрэл тус бүрийн дамжиж буй нугасны байршил нь харилцан адилгүй

байдаг. Тиймээс өвчин хийгээд бэртлийн улмаас нугасаа гэмтээсэн тохиолдолд тухайн

гэмтсэн эд эрхтэнээс шалтгаалан харилцан адилгүй өвчний шинж тэмдэг,эмгэг согог

илэрнэ гэсэн үг. Автомат мэдрэлийн хувьд ч мөн ялгаагүй нугаснаас гарч байгаа

болохоор нугасанд гэмтэл учирсан тохиолдолд хөдөлгөөний болон мэдрэхүйн

мэдрэлээр зогсохгүй автомат мэдрэлийн системд мөн адил гэмтэл учирна.

3

Хүснэгт4　захын мэдрэлийн системийн нугастай холбогдсон байдлыг харуулсан схем


Ⅱ 　 Тулах хөдөлгөөний эрхтний бэрхшээл үүсгэгч

өвчин болоод бусад нөлөөлөгч хүчин зүйлс

　 Тулгуур эрхтний хөдөлгөөний эмгэг үүсгэх шалтгаан болдог өвчлөлүүд нь

хөдөлгөөний болон мэдрэлийн системээс гаралтай өвчлөлүүд байдаг.

１　 Мэдрэлийн гаралтай өвчин эмгэг

（１） Тархины эмгэгээс шалтгаалах нь

　 Тархины эмгэгээс үүдэлтэй тулгуур эрхтний хөдөлгөөний бэрхшээлтэй хүүхэд нь ой

санамжийн болоод мэдрэлийн үйл ажиллагааны зэрэг эмгэг үүссэн хэсэг, эмгэгийн

хэмжээнээс шалтгаалаад тухайн өвчин эмгэгийн агуулга нь маш олон янз байх боловч

ихэвчлэн олонтоо тохиолддог эмгэгээс доор дурдья.

①Тархины саажилт

Хүүхдийн хөдөлгөөний бэрхшээлийн шалтгаан болох нь олонтаа. 4-р бүлэгт

дэлгэрэнгүй танилцуулна.

②Төрөлхийн гажиг

4


Ямарваа нэгэн учир шалтгааны （ учир шалтгаан нь тодорхойгүй байх нь

цөөнгүй ） улмаас ургийн бойжилтын үе шатанд төв мэдрэлийн системд нь ямарваа

нэгэн гажиг үүсэх. Гол төлөв тохиолддог гажиг согогоос жишээ татвал:

Тархины усжилт ： Гавлын хөндийн дотор нугасны ус хэвийн хэмжээнээс

ихээр хуримтлагдана. Шалтгаан нь янз бүр боловч, ургийн болоод нярайн

бойжилтын явцад толгой нь хэт томорсон байна. Өсөлт буурах, хөдөлгөөний

бэрхшээл, оюуны хомсдол гэх мэтийн янз бүрийн эмгэг шинжүүд илэрнэ.

Толгой жижигрэх ･ тархины гажиг ： Толгойн хүрээ хэт жижиг байхыг хэлнэ.

Тархины жин багасах, их тархи хэт жижиг байх зэрэг тархины дутуу хөгжил,

тархины хатингаршил гэх мэт эмгэг согогын улмаас оюуны хомсдол,

хөдөлгөөний бэрхшээл, таталт өгөх гэх мэт олон янзын эмгэг илэрдэг.

③Төв мэдрэлийн системийн халдвар

Төв мэдрэлийн системд бактери вирусын халдвар үүсэж улмаар үрэвссэнээр тархины

эсүүд гэмтэж, хожим илрэх эмгэг согогын муу үр дагаварыг үлдээх нь бий. Энэхүү

халдвар нь төрөлхийн болон олдмол байх ба халдварын болоод илэрч буй шинж

тэмдэгийн хэр хэмжээнээс нь шалтгаалаад хожим илрэх, үлдэх урхаг хор хохирол эмгэг

согогын хэр хэмжээ ч ихээхэн ялгаатай байдаг.

④Эпилепси өвчин буюу унадаг өвчин

Энэ нь тархинд электрон дохио хэвийн бусаар хүрэхэд үүсдэг өвчний нэр юм. Өөр

бусад өвчний илрэх шинж тэмдэг маягаар тохиолдох нь ч олонтаа бөгөөд мөн таталтын

хугацаа, давтамж харилцан адилгүй олон янз байдаг. Тархины эд эсийн гэмтэл

үүсгэхүйц хүнд хэлбэрийн эпилепси ч бий. Шалтгаан болоод илрэх шинж тэмдгийн

хувьд ч маш олон янзын хувилбар байдаг.

⑤Бусад

Тархины даралт буюу тархин дахь цусан хангамжийн болон хүчилтөрөгчийн

дутагдал （ тархины шигдээс, тархинд цус харвах ）、 тархины хавдар, толгойн

гэмтэл зэрэг олон янзын шалтгаан бий. Аль ч тохиолдолд байлаа тархины мэдрэлийн

эд эс гэмтсэн бол тухайн гэмтсэн хэсгээс шалтгаалаад олон төрлийн эмгэгийн шинж

илэрнэ. Тархины дотор аль хэсэгт хэдий хэмжээний эмгэг үүссэн талаар мэдээлэлтэй

байвал хүүхдийн эмгэгийн нөхцөл байдлыг ойлгоход дөхөмтэй байх болно.

（２） Нугас болон захын мэдрэлийн системээс шалтгаалах нь

①Нугасны эвэрхий

Сээр нуруу болоод түүний ойр орчмын

бүтэцэд нь янз бүрийн хэмжээний гэмтэл

5


согог үүссэн байгаа тохиолдлуудын ерөнхий нэршлийг нугасны эвэрхий гэдэг.

Ихэнхи тохиолдолд хөдөл-

гөөний бэрхшээл, оюуны хоцрогдол,

ялгаруулах эрхтний үйл ажиллагааны

доголдол зэрэг шинж

тэмдэг илрэх боловч харьцангуй хөнгөн

хэлбэрийн эмгэгийн үед ямарваа нэг шинж тэмдэг илрэхгүй байх нь ч олонтаа

тохиолдоно.

② Бусад

　 Ослоос үүдэлтэй гадаад гэмтэл бэртэл болоод мэдрэлийн элементийн өөрчлөлт

зэргээс шалтгаалан тухайн мэдрэлийн системд хамаарах хэсгийн хөдөлгөөн болон

мэдрэхүйн үйл ажиллагаанд доголдол үүсэх.

２ Мэдрэлийн системд үл хамаарах өвчин эмгэгүүд

（１） Захын мэдрэлийн систем болон булчингийн өвчлөлүүд 　

Захын мэдрэлийн систем болон булчингийн үйл ажиллагаанаас хамааралтай

өвчлөлүүд маш олон төрөл хэлбэр бий боловч энд гол төлөв, байнга тохиолддог

өвчлөлүүдээс танилцуулъя.

①Булчингийн дистрофи （ PMD ： Progressive Muscular Dystrophy）

Генийн эмгэгээс шалтгаалан булчин шөрмөсний эсүүд үхжих өвчин

юм.Өвчний маш олон төрөл бий бөгөөд өвчлөлийн төрлөөс шалтгаалаад өнгөрсөн

хугацаан дахь булчингийн өвчлөлийн тархалт, генийн бүтцийн ялгаатай байдал,

өвчлөлийн явц болон цаашдын прогноз нь ялгаатай байна. （ доорхи хүснэгтнээс

дэлгэрэнгүйг харна уу ）。

Duchenne хэлбэрийн тохиолдолд өвчний тархалт илүү хурдацтай явагддаг бөгөөд 10

жилийн дотор алхаж явах чадваргүй болдог. Ихэнхи тохиолдолд 20нас хүрэхийн өмнө

юмуу хойхно амьсгалын замын дутагдал, зүрхний үйл ажиллагааны доголдлын улмаас

хамрын маск хэлбэрийн амьсгалын аппарат, эм тарианы дэмжлэг шаардлагатай болно.

Өвчний шинж тэмдгийн даамжрал хундрэлээс шалтгаалан булчин шөрмөсийн агшилт,

цээжний хэв гажилт 、 багана нурууны муруйлт(сколиоз)-ын хүнд шинж тэмдэгүүд

илэрнэ. Бүрэн төгс эмчлэгдэх боломжгүй бөгөөд даамжралыг удаашруулахын тулд

эмийн эмчилгээ болон хөдөлгөөний функцын дасгал сургуулилт, хавсарсан өвчний

эмчилгээ, сэтгэлзүйн арчилгаа сувилгаа, боловсрол, генетикийн зөвлөгөө өгөх зэрэг нь

чухал ач холбогдолтой.

6

Зураг5（дээд талынх）сээр нуруунаас бүлтрэн гарсан нугас（баруун талынх）нуруунаас харагдах байдал


Хүснэгт． Зонхилон тохиолдох булчингын дистрофийн төрлүүд

Өвчний

хэлбэр

Duchenne

хэлбэрийн

Becker

хэлбэрийн

Тулгуур

эрхтний

хэлбэрийн

Нүүр болон мөр

далны, дээд

мөчний

хэлбэрийн

Өвчний

илрэх

насны

ангилал

1.6 ～ 5нас Бага болон

дунд

сургуулийн

нас

1ойтойгоос

ахлах

сургуулийн

насны

хооронд

Бага сургуулийн

төгсөх ангиас 30

насны хооронд

Өвчний

анхны

илрэх

байдал

Хөлд орох нь

оройтох

доод мөчний

зовиур

Хөдөл-

гөөний

дутагдал

доод мөчний

зовиуртай

Хөдөлгөө-

ний дутагдал

Лимбэ, шүгэл

үлээж чадахгүй,

нүүрний

хувиралгүй

Зонхилох

зовиур

Өнхөрч

унамтгай,

гүйж харайх

чадваргүй

Өнхөрч

унамтгай,


чадваргүй

Өнхөрч

унамтгай,


чадваргүй

Хүнд зүйл өргөх

чадваргүй

Суумгай

болох үе

8 ～ 15нас 15наснаас

дээш

Янз бүр 10орчим

наснаас ～ нас

биед хүрэх

хүртэл

Булчингын

дистро-

фийн

хамрах

Бага аарцгын

бүслүүрийн

орчим

Бага аарцгын

бүслүүрийн

орчим

Ойр орчмын Дээд

мөч 、 мөр

далны

7


хүрээ

（２） Яс ･ үе мөчний өвчлөл

Ясний болон дөрвөн мөчний хэлбэрийн бүрэн бус төлжилт хөгжил зэргээс гадна өөр ч

олон төрлийн араг яс үе мөчний өвчлөлүүд бий. Тиймэрхүү яс, үе мөчний хөгжил дутуу

хүүхдүүд ердийн сургуульд харъяалагдан суралцаж байгаа тохиолдол цөөнгүй байх гэж

бодож байна.

４　 Хавсарсан болон хоёрдогч бэрхшээлүүд

　 Жишээлбэл тархины эмгэгээс үүдэлтэй тулгуур эрхтний хөдөлгөөний бэрхшээлийн

хувьд дөрвөн мөчний функцын хөдөлгөөний бэрхшээлээр зогсохгүй өөр ямар нэгэн

гэмтэл согог давхар илрэх тохиолдол бий бөгөөд үүнийг хавсарсан гэж хэлнэ. Мөн

түүнчлэн бие махбодийн чөлөөт хөдөлгөөн хязгаарлагдсанаар тухайн нөхцөлд

тохирсон үйл хөдлөл, хөдөлгөөн хийх боломжгүй байдлаас үүдэн гарах зүйлийг

хоёрдогч бэрхшээл гэж хэлнэ. Харин 「 хавсарсан хүнд хэлбэрийн эмгэг 」 хэмээх

нэр томъёонд хавсарсан болоод хоёрдогч бэрхшээл хоёулаа багтана.

（１） Хавсарсан өвчин эмгэг

Тухайн өвчин эмгэгийн үүсгэгч нөхцөл байдлаас шалтгаалан оюуны болон сэтгэцийн

эмгэг, хэл болон хараа сонсголын бэрхшээл, дотоод эрхтний үйл ажиллагааны

өөрчлөлт зэрэг хавсарсан өвчин эмгэг үүсэх нь олонтаа тохиолдоно. Тархины эмгэг

гэмтэл байхгүй бол оюун ухаан танин мэдэхүйн функцид онцын нөлөөгүй гэж бодох

үндэслэлтэй. Гэхдээ үйл хөдлөлийн хязгаарлагдмал байдал, хөдөлгөөний бэрхшээлээс

шалтгаалсан практик танин мэдэхүйн хоцрогдол нь оюуны хөгжил болоод бусадтай

харьцах харилцаанд нөлөөлөхийг үгүйсгэх аргагүй юм.

Сэтгэцийн эмгэгийн хувьд ч гэсэн тархины эмгэг гэмтэл байхгүй тохиолдолд хавсарсан

өвчин гэж үзэх үндэслэлгүй юм. Гэхдээ үйл хөдлөлийн болон хүмүүстэй харилцах

харилцааны хязгаарлагдмал байдал, хүрээлэн буй орчны учир шалтгаанаас үүдсэн

сэтгэл хөдлөлийн тогтворгүй байдал, зохисгүй үйлдэл, хөгжлийн бэрхшээл зэрэг хам

шинжүүд үүсч болзошгүй.

Гадны нөлөөнөөс үүдэлтэй тархины гэмтлийн үед гэнэтийн цочмог, түрэмгийллийн

шинж чанартай, стресс бухимдлаа барих чадваргүй, байнгын хурц ширүүн байдал

ажиглагддах талтай. Тэхдээ эдгээр нь хавсарсан өвчин бус тулгарч буй нийгмийн ･хүмүүсийн харилцааны болон хүрээлэн буй орчны нөлөөллөөс шалтгаалсан хоёрдогч

эмгэг бэрхшээл байх тохиолдол ч бий.

Тулгуур эрхтний хөдөлгөөний бэрхшээлийн үед автомат мэдрэлийн системийн өвчний

8


шинж тэмдэг (хөлсний ялгаруулалтын системийн доголдол, хүний биеийн дулаан

зохицуулалтын үйл явцын өөрчлөлт гэх мэт) 、 мэдрэлийн саатал үүсэх нь олонтаа

байдаг.

Хөдөлгөөний бэрхшээлийг дагалдаад хэл ярианы гэм согог үүсэх нь цөөнгүй бөгөөд 、

「 ринолалия （ гуншаа-өгүүлэх эрхтний бүтэц, үйл ажиллагааны улмаас авиан

дуудлага, дуу хоолойн өнгө өөрчлөгдсөнөөр хэл яриа нь ойлгомжгүй ）」

「 дизартрия （ дультраа-өгүүлэх эрхтний саажилтын үүдэлтэй хэл ярианы дуудлагын

эмгэг өөрчлөлтийн улмаас ээрч гацах болон түргэн хэллэг хэлэх мэтийн чадвар

хомс ）」「 алалия （ хэлгүйдэл-хэл ярианы дутуу хөгжил ）」 зэрэг нь ихэвчлэн

ажиглагддаг.

（２） Дагалдах бэрхшээл

①Бие махбодийн хүчин зүйл

Багана нурууны муруйлт 、 түнхний мултрал, аарцагны яс урагшаа эргэх,хайчин алхаа

зэрэг яс үе мөчний хэлбэрийн өөрчлөлт, татанхай, булчин сулралт, таргалалт зэрэг

ихэвчлэн ажиглагддаг. Ялангуяа биеийн дээд хэсгийн булчин шөрмөсний суналт болон

агшилтаас шалтгаалан зүрх судасны болон амны хөндийн үйл ажиллагааны доголдол

үүсэх тохиолдол ч цөөнгүй бий.

②Сэтгэл зүйн болон нийгмийн хүчин зүйл

Бусад хүмүүстэй харилцах боломж бололцоо хязгаарлагдмал байснаар нийгмийн

болон харилцааны ур чадварын тал дээр учир дутагдалтай буюу хөгжлийн бэрхшээл

үүсэх боломжтой.

Өөрийн чадлаар ямар нэгэн зүйлийг хийнэ гэдэг нь өөрөө өөрийнхөө хүч чадал болон

авъяас чадвараа үнэлэх мэдрэмжтэй холбоотой учраас бүхий л зүйлсэд бусдын

дэмжлэг тусламжийг авснаар эдгээр мэдрэмж үнэлэмжийн тал дээр бэрхшээл үүсэх

тохиолдол бий.

9


10


Ⅲ 　 Хөдөлгөөний хөгжил

Тулгуур эрхтний хөдөлгөөний бэрхшээлтэй хүүхдийн бие

махбодийн хөдөлгөөний онцлогыг ойлгож, биеийн хөдөлгөөнд хамаарах шаардлагатай

тусламж дэмжлэг, удирдамжийг явуулахын тулд хөдөлгөөний хөгжлийн үндсэн

зарчимыг ойлгосон байх шаардлагатай.

１　 Ургийн бойжилтын үеэс шинээр мэндэлсэн нярайн үеийн

хөдөлгөөний хөгжил

（１） Ургийн бойжилтын үе шат

Үр тогтсоноос хойш 8дахь долоо хоногоос эхлэн хариу үйлдэл(рефлекс)хөдөлгөөн

хийхэд шаардагдах үндсэн бүтэц нь бүрэлдэн бий болсноор даралт, чичиргээ мэтийн

механик өдөөлтөд ураг хариу үйлдэл үзүүлж эхэлдэг. Үр тогтсоноос хойш 9 дэх долоо

хоногоос амьсгалах, идэх, ялгаруулах зэрэг наад захын амьдрахад шаардлагатай

ухамсарт үйлдлүүдийг хийж эхэлнэ. Анхдагч буюу төрөлхийн рефлекс нь ихэвчлэн

жирэмслэлтийн 28 дахь долоо хоногоос илэрч төрснөөс хойшхи 4-6сарын үед алга

болно.

（２） Төрөлх рефлекс

Төрсний дараах хөдөлгөөний хөгжил нь уйлах, инээх зэрэг нүүрний хувирал, дуу

хоолой болон түүнийг дагалдах гар хөлийн хөдөлгөөнөөс эхлэх боловч түүний хамтаар

анхдагч буюу төрөлхийн рефлексийн талаархи ойлголттой байх шаардлагатай. Шинээр

мэндэлсэн хүүхдэд ямарваа нэг тогтсон өдөөлтийг үзүүлэхэд түүнд хандсан тогтмол

хариу үйлдлийг үзүүлж байдаг. Үүнийг төрөлхийн рефлекс хэмээн нэрийддэг бөгөөд

төрсөн цагаас нь хойш байнгын дадал болон хэвшээд төрснөөс хойш 6сар орчим

хүртэл үргэлжилдэг. Сэтгэл судлалын хувьд чухал ач холбогдолтой зүйлсийг доорхи

хүснэгтээр үзүүлсэн болно.

Хөдөлгөөний хөгжил нь тодорхой насанд хүрэхэд гэнэтхэн илэрдэг зүйл бус, албадан

бус сайн дурын нэмэлт хөдөлгөөн үйл хөдлөлөөр дамжуулан олж авдаг процесс юм.

Өөрөөр хэлбэл тэр нь илэрч харагдахын тулд ямарваа нэгэн зүйлд гараа сунган эд

зүйлийг олж барихыг тэмүүлэх зэрэг тухайн хүний хүсэл зорилго, мэрийлт

шаардлагатай.

Хүснэгт2 　 Зонхилох төрөлх рефлексүүд

Рефлексийн нэршил Агуулга Илрэх үе

11


Sucking-Swallowing

Reflex

Ам болон уруулын хэсэгт

хуруугаа шүргүүлэхэд

түүнийг сорох хөхөх

мэтийн үйлдэл үзүүлнэ.

Төрснөөс хойш

～ 4-6орчим

сартайдаа

Rooting Reflex

Ам уруулын ойр хавьцаа

хуруугаа хүргэхэд тухайн

чиглэл рүү ам уруулаа

хөдөлгөн нүүрээ хандуулах.


～ 9-12орчим

сартайдаа

Grasp ReflexХурууны дотор тал юмуу гарын алгыг цочрооход шууд атгах. Төрснөөс хойш

～ 4сартайдаа

Moro Reflex

Чанга дуу чимээ гаргах, гэнэт дээр өргөх юмуу доош нь

буулгах үеийн үзүүлэх хариу үйлдэл. Гараа гадагшаа сунгаж

нуруугаа нум хэлбэртэй болгон толгойгоо хойш гэдийлгэх.

Дээд мөчөө нугалан дотогшоо атийж их бие рүүгээ ойртох

хөдөлгөөн хийх.


～ 4-6сартайдаа

Spontaneous SteppingЭгц босоо чиглэлд хөл нь шаланд хүрэхүйц байрлалд

барихад алхах хөдөлгөөн хийнэ.



ATNR (Asymmetric

Tonic Neck Reflex)

Чанх дээш харуулан

унтуулахад толгойгоо

аль нэг зүгт хандуулна.

Гар хөлөө толгойны

чиглэлд сунгана. Эсрэг

талын гар хөл нь өвдөг

тохойгоороо нугалсан байдалтай гар нь толгойны ойролцоо

байрласан байна.



TLR (Tonic Labyrinthine

Reflex)

Дээш нь харуулахад гар хөл болон их бие нь эгцээрээ

сунасан байрлалд гэдсээрээ мурилзаж нугарах маягын

байрлал авна.


～ 6сартайдаа

２　Нярайн үеийн хөдөлгөөний хөгжил

（１）Төрснөөс хойш 1 ～3 сартайдаа

Дөрвөн мөчөө нугалсан байрлалтай байх бөгөөд дээд мөчний хувьд дал

мөрний үе мөчний хөдөлгөөн болоод тохой өвдөгний үе мөч булчингийн сунгалт

12


хийгээд таталт нь улам бүр чангарч доод мөчний хувьд хоёр талаа харилцан

ижил хэмжээнд М үсгийн хэлбэрээр гадагш дэлгэн нугалсан байрлалаар хоёр

хөлний улаа нийлүүлэх буюу хооронд нь цохих маягаар маш идэвхитэй

хөдөлгөнө.

Хараахан сууж чадахгүй ч толгойгоо даадаг болно.

（２）Төрснөөс хойш 4 ～15сартайдаа

Хүснэгт 3 Төрснөөс хойш 4 ～ 15сартай үеийн хөдөлгөөний хөгжилСар/

насны

ангилал

Төлөв байдал Шилжилт хөдөлгөөн Дээд мөчний үйлдэл

4сартайд ・ ATNR нь

аажмаар үгүй

болж эхлэнэ.

・ Түрүүлгээ

Харсан байрла-

лаас гараа урдаа

тулснаар биеийн

жингээ дэмжин,

тэнцвэрээ олон

толгойгоо 90

градусын өнцөгт өргөн

бариж

чадахуйц болно.

・ Толгойгоо эргүүлж

чаддаг болсноор

толгой болон их

биеийн хэсэг нэг ижил

чиглэлийн дагуу

байрлалд шилжин

унтах.

・ Зүүн баруун тал руу

ээлжлэн солбисон

хөдөлгөөн хийх.

・ Өөрийн санаа-

чилгаар ямарваа

нэгэн зүйлийг

барьж атгахыг

оролдоно.

・ Хоёр мөрнийхөө

хөдөлгөөнийг

зохицуулж

чадахуйц болж

ирнэ.

・ Харааны

мэдрэхүйгээ

ашиглан гараараа

аливаа зүйлсийг

хайх хөдөлгөөн

олширно.

5сартайд ・ Түрүүлгээ

харсан

байрлалаас

гарын алгаараа

тулан биеийн

жингээ барих

буюу биеэ даан

өндийж чадахуйц

・ Дээшээ харсан


түрүүлгээ харах

байрлал руу

шилжиж чадах.


байрлалд өрөөсөн

хөлөө хоёр

・ Өөрийн

санаачилгаар

ямарваа нэгэн

зорилготой

үйлдэл хийх.

・ Хоёр гараа тус

тусад нь өөр үйл

хөдлөлд

13


болно.

・ Бусдын

тусламжтайгаар сууж

чаддаг

болно.

гараараа атгаад

тэр хөлөө амандаа

авчрах.

хэрэглэхүйц

болох.

・ Зорилго

зорилтоосоо

шалтгаалан гараа

салгаж хэрэглэж

чаддаг болох.

6сартайд ・ Баттай сууж


・ Бусдын дэмж-

лэгтэйгээр босоо

байрлалд зогсоох

үед доод мөчин

дээрээ биеийн

жингээ төвлөрүүлж

чадахуйц болох.



түрүүлгээ харах

байрлал руу

шилжиж чадах.


хэвтээ байрлалаас

доод мөчөө дээшээ

өргөж барьж чаддаг

болох.

・ Биеийн гол

шугамыг давуулан

эсрэг талын гараа

сунгаж чаддаг

болох.

・ Гарын алганы

дээд хэсэг болон

хуруугаараа

аливаа зүйлийг

атгаж барьж


8 сартайд ・ Бусдын

Дэмжлэггүйгээр

сууж чаддаг

болох.

・ Юмнаас барьж

босч чаддаг

болох.

・ Түрүүлгээ харсан

байрлалаас дөрвөн

хөллөсөн байрлалд

шилжиж чадахуйц

болно.

・ Дөрвөн хөллөсөн

байрлалаас биеэ

урагшаа хойшоо,

зүүн баруун тийш

нь биеийн жингээ

шилжүүлэн

шилжилт

хөдөлгөөний

бэлтгэл хангагдаж

эхлэнэ.

・ Зүүн баруун

талын гараараа

юмыг ээлжлэн

барьж чаддаг

болно.

・ Өөрийн дураар

юмыг шидэж

унагаж чаддаг

болно.

・ Хуруугаараа

хавчих үйлдэл

хийж чаддаг

болно.

9сартайд ・ Юмнаас барьж ・ Дөрвөн хөллөн ・ Гараа дээшээ

14


өндийн босч


・ Тоглоомоо

барьсан чигээрээ

сууж чаддаг

болно.

мөлхөж чаддаг

болно.

・ Мөлхөө

байрлалаас суугаа

байрлалд шилжиж

чаддаг болно.

сунгаж чаддаг

болно.

・ Гар хуруу

хийгээд эрхий

хурууныхаа уг

хэсгээр юмыг

атгаж чаддаг

болно.

10-аас ～

11сартайд

・ Бусдын

Дэмжлэггүйгээр

босч зогсож


・ Хоёр хөлөө

дэлгэн дээд

мөчний

тусламжтайгаар

биеийн балансаа

барьж чаддаг

болно.

・ 4 мөчөө тэнийл-

гэсэн байрлалаар

мөлхөж чаддаг

болсноор

хөдөлгөөн нь

олшроно.

・ Бусдын

дэмжлэгтэйгээр

алхаж чаддаг

болно.

・ Хурууны

үзүүрээр юм хийж


・ Долоовор, дунд,

эрхий хуруугаараа

юм чимхэж чаддаг

болно.

12-оос ～

15сартайд

・ Дэмжлэггүйгээр

босч зогсож


・ Ихэвчлэн 15орчим

сар хүртлээ алхаж

чаддаг болсон

байна.

・ Алхаж эхлэхдээ

хоёр гараа өргөн

тэнцвэрээ

хадгалдаг ч яваа

яваандаа хоёр

гараа буулгаж ирнэ.

・ Гурван

хурууныхаа

үзүүрээр юмыг

чимхэж барьж


・ Барьсан зүйлээ

өөр зүйлийн

дотор хийх, болон

дээр тавьж


（３）Төрснөөс хойшхи 16 дахь сараас ～3 нас хүртэлх үе

　Биеийн ерөнхий хөдөлгөөний ур чадварүүд нь 1нас хүртэлх хугацаанд хөгжиж

дуусдаг бөгөөд түүнээс хойш бие махбодийн бүхий л эд эрхтнүүдийн хамтарсан,

илүү нарийн төвөгтэй бүтэн биеийн хөдөлгөөний үндсэн суурь нь тавигдаж

15


эхэлнэ. Дээд мөчний үйлдлийн хөгжилд өдөр тутмын амьдралд хэрэгцээтэй

биеийн эргэн тойрны зүйлсийг эрхлэх ур чадвар ч мөн орно. Бас гар хурууны

шалмаг чадамгай үйлдлийг эзэмших нь тархины чадамжтай салшгүй холбоотой.

　 Хүснэгт 4 Төрснөөс хойш 15дахь сараас ～нярайн үеийн

хөдөлгөөний болон үйлдлийн хөгжил

Бүтэн биеийн хөдөлгөөн Дээд мөчний үйлдэл

1ой

хүрсний

эхний хагас

жил

・ Ганцаараа 200метр орчим

алхах.

・ Гурван дугуйт зэргийн

тусламжтайгаар алхах.

・ Харандаа энэ тэрээр

сараачих.

・ Хаалгыг ганцаараа онгойлгож

хааж чаддаг болох.

Хоёр ой

хүртлэх үе

・ Гадны тусламжгүйгээр араараа

алхаж чаддаг болох.

・ Хөндлөн төмөр мэтээс зүүгдэж

тоглож чаддаг болох.

・ Өрдөг тоглоом мод зэргийг

3давхар өрж чаддаг болох.

・ Элсэн дээр хүрзээр нүх ухаж


2ой

хүрсний

эхний хагас

жил

・ Хөлний өлмийн дээрээ зогсож


・ Нэг нэг шатаар хөлөө зөөсөөр

шатаар өгсөж уруудаж чаддаг

болох.

・ Элсээр уул барих.

・「 гараа атгаж

тэнийлгэх 」 гэдэг дууг

дуулангаа үйлдлийг хийж


3ой ・ Гурван дугуйт унах.

・ Савлуур дээр ганцаараа зогсож


・ Цаасыг голоор нь нугалж


・ Элсэн дээр усаар цөөрөм

хийх.

4ой ・ Өрөөсөн хөлөн дээрээ

догонцож чаддаг болох.

・ Савлуур дээр зогсож савлаж


・ Хэрээсний зургыг дууриан

зурж чаддаг болох.

・ Хайчаар энгийн хялбар

хэлбэр дүрсийг хайчилж


5ой ・ Үсэрч харайж чаддаг болох. ・ Элсээр хийсэн ууланд

туннель гаргаж чаддаг болох.

・ Цэцэг гэх мэтийн бодсон

зүйлээ зурж чаддаг болох.

（４）Хөгжлийн үзүүлэлтийг харуулсан хүснэгт

16


　Тусдаа цаасан дээр уг материалыг хавсаргав.

Ⅳ　Тархины саажилт（Cerebral Palsy:CP ） -тай хүүхдийн хөдөлгөөний онцлог

１　Тодорхойлолт Тархины саажилт гэдэг нь өсөлт бойжилтын шатандаа яваа ургийн болон

нярайн тархи дотор тархины эдийн үл давших гэмтлийн шалтгаанаар

хөдөлгөөний хөгжлийн явц гэмтээгдэхийг хэлнэ. Тархины саажилтын

хөдөлгөөний бэрхшээлүүдэд мэдрэмж, танин мэдэхүй, харилцаа, ойлгож хүлээн

зөвшөөрөх, болон үйл хөдлөлийн мөн түүнчлэн саа өвчин гэх мэтийн зүйлс

орно. （Workshop in Bethesda, 2004 ）

Энэхүү шинэ тодорхойлолт дээр хөгжлийн тал дээр, хөгжлийн шатны үр

дагаварт томоохон нөлөө үзүүлдэг гол чухал хавсарсан өвчний шинж

тэмдэгүүдийг дурьдаж өгснөөрөө, эцсийн байдлаар ICF-аас дүгнэж

гаргасан 「 хөдөлгөөний бэрхшээл 」 үүсгэгч хүчин зүйлийн нэг гэж үзсэнтэй

авцалдаж байгаа болохоор өнөөгийн байдлаар хамгийн тохиромжтой

тодорхойлолт гэж хэлж болох юм.

２　Ангилал 　 CP–ыг хөдөлгөөний бэрхшээл үүсгэж буй хэлбэр хэмжээнээс нь хамаараад

хэд хэдэн янзаар ангилдаг.

（１）Хөдөлгөөний бэрхшээлийн хэлбэрүүд

・ Спастик хэлбэр ： Голдуу илрэх шинж нь булчингийн

чангарал （spasticity ） хэт нэмэгдэх бөгөөд, CP-ын 75～

88%-д буюу хамгийн олонтаа тохиолддог түгээмэл хэлбэр

юм. Ихэвчлэн их биеийн хэсгийн булчингийн хүчдэл суларч

17 Зураг 6　Түгээмэл тохиолддог спастик хэлбэрийн 4 мөчний саажилттай байдлыг дүрсэлсэн зураг.


дөрвөн мөчний булчингийн хүчдэл хэт чангарч таталт явагдана.

・ Хэвийн бус хөдөлгөөний хэлбэр ： Илрэх шинж тэмдэг нь байнгын

үргэлжилсэн болон тохиолдлын чанартай өөрийн хяналтгүй хөдөлгөөн, тэгш бус

хэмт хэлбэр төрх биеийн байдал(биеийн төрх байдал, байрлал тогтворгүй байх),

шаталсан булчингийн агшилт зэргийг удирдаж хянах боломжгүй болдог юм.

（２） Саажилттай эрхтэн

　 Үндсэндээ тархины саажилттай хүүхэд нь дөрвөн мөч нь саажсан байдаг боловч

тухайн учирсан гэмтлийн хэр хэмжээ болоод байршлын ялгаатай байдлаас хамааран

доор дурьдсаны дагуу ангилдаг.

・ Дөрвөн мөчний саажилт ： Дөрвөн мөчинд саажилт илэрснээр их

биеийн удирдлага хяналтын хэсэгт ч асуудал үүснэ.

・ Хоёр талын саажилт ： Зүүн баруун хоёр талд саажилт илрэх

бөгөөд ихэнхи тохиолдолд саажилтын зэрэг хэмжээний хувьд дээд

мөчнөөс доод мөчинд илүү хүндээр тусна.

・ Өрөөсөн талын саажилт ： Зүүн баруун аль нэг

талын дээд доод мөчинд харьцангуй хүнд хэлбэрийн

саажилт тохиолдох байдал. Доод мөчнөөс дээд

мөчинд илүү хүнд хэлбэрийн саажилт тохиох нь олонтаа.

（３） Хүнд хэлбэрийн тохиолдол （ GMFCS）

CP-ын хүнд хэлбэрийн тохиолдлыг илэрхийлэх индексийн хувьд олон улсын төвшинд

хамгийн түгээмэл хэрэглэгдэж байгаа нь 「 Ерөнхий хөдөлгөөний чадавхийн

ангилалын систем （ GMFCS）」 юм. Энэ нь 18нас хүртэлх （ нарийвчилбал 6 ～

12насны болон 12 ～ 18насны хоёр ангилал бий ） CP-тай хүүхдийн ерөнхий

хөдөлгөөний ур чадвар чадамжийн эмгэгийн хүнд хэлбэрийг ангилах индекс бөгөөд

үндсэн бүхий л биеийн хөдөлгөөний чадамж болоод шаардлагатай тусламж

дэмжлэгийн хэмжээ, хэрэгцээтэй тоног төхөөрөмжийн төрлийн ялгаатай байдлаас

үүдэн доор үзүүлсэнчлэн 5 төвшинд хуваана.

18

Зураг 7　Түгээмэл тохиолдох 2 талын саажилттай байдлыг харуулсан зураг


　 Хүснэгт5. 6 ～12насны тархины саажилттай хүүхдийн

GMFCS-н таван төвшинGMFCS　 LevelⅠГэр бүл, сургууль болон гадуур алхах,

шатны бариулнаас барихгүйгээр шатаар

өгсөх, гүйж харайх гэх мэтийн ерөнхий

хөдөлгөөнийг гүйцэтгэж чадах боловч хурд,

баланс болон хөдөлгөөний зохилдолгоо

зэрэгт бэрхшээл үүснэ.

GMFCS LevelⅡОлон янзын нөхцөл байдлаар алхаж, шатны

бариулын тусламжтайгаар шатаар өгсөнө.

Хол замд алхах болон энхэл донхол зам,

өгсүүр зам, давчуу газар, олны дунд явах

мэт үед бэрхшээлтэй тулгардаг. Холын зайд

гараараа тулах зориулалттай алхуулагч,

тэргэнцэрийн тусламж хэрэгцээтэй байх

тохиолдол ч бий. Гүйж харайх мэтийн

үндсэн хөдөлгөөний техникийг гүйцэтгэхэд

бага зэргийн бэрхшээлтэй.

GMFCS LevelⅢГараараа тулах түших зориулалттай

алхуулагчийг хэрэглэн өрөөн дотуураа

алхах. Хэн нэгний хараа хяналтын доор

гадны тусламж дэмжлэгтэйгээр шатны

хашлаганаас барин шатаар өгсөх. Холын

зайны шилжилт хөдөлгөөн хийх үед

тэргэнцэр хэрэглэх. Зарим тохиолдолд

ойрын зайд ч ялгаагүй тэргэнцэр хэрэглэх.

19


GMFCS LevelⅣИхэнхи тохиолдолд, шилжилт хөдөлгөөн

хийхэд бодит бие махбодийн тусламж болон

автомат тэргэнцэрийн тусламж

шаардлагатай болдог. Ойрын зайд, өрөөн

дотуур хэн нэгний хараа хяналтын доор

алхах тохиолдолд ихэвчлэн автомат

тэргэнцэр юмуу алхуулагчийг хэрэглэх.

Сургууль болон гадуур тэргэнцэр болон

автомат тэргэнцэр хэрэглэх.

GMFCS LevelⅤБүхий л амьдралын орчинг тэргэнцэр дээр

өнгөрүүлэх. Хүзүү болон их биеийн хэсгийн

хүндийн төвийн балансаа хадгалах болон

дөрвөн мөчөө хөдөлгөх чадвар

хязгаарлагдмал байх.

（３） CP-тай хүүхдийн ерөнхий

хөдөлгөөний хөгжил

2 ～ 21нас хүртэлх GMFCS-ын

төвшин бүрийн ерөнхий хөдөлгөөний

чадамжийн хөгжлийг графикаар

үзүүлсэн болно. （ баруун талын

график）。

GMFCS-ын 3-р төвшинд 7нас

11сартайдаа 、 4,5-р төвшинд 6нас

11сартайдаа ерөнхий биеийн

хөдөлгөөний чадамж нь оргилдоо хүрээд,

насанд хүрэхийн хамтаар чадамж чадавхийн

доройтол үүснэ.

（４） Насны ангилал тус бүрийн онцлог

① Сургуулийн өмнөх насны （ 5 ～ 6нас ）

Боломжийнх нь хэрээр биеийн ерөнхий хөдөлгөөнд хамаарах ур чадварыг нь

хөгжүүлэхийг эрмэлзэх хэрэгтэй. Булчингийн чангаралтаас үүдэлтэй үе мөчний үйл

20

Схем8　Хүнд хэлбэрийн тохиолдол хийгээд ерөнхий хөдөлгөөний хөгжлийн өөрчлөлт

Normal 5Age 　 Level


ажиллагааны цар хүрээ （ ROM: Range of Motion ） хумигдах, доголдох,

даамжрахаас ч мөн адил урьдчилан сэргийлэх шаардлагатай.

②Бага сургуулийн үе

・ Биеийн ерөнхий хөдөлгөөний чадамжид томоохон ахиц дэвшил гарахгүй ч, гар

хурууны үйлдлийн чадамжаа дээшлүүлж, үйлийн дэс дарааллыг тогтоон тохирсон

багаж хэрэгслийн ажиллагааны аргачлалд суралцсанаар өдөр тутмын амьдралын

явцад хийж чадах зүйлс нэмэгдэнэ.

・ Хараа болон оюуны бэрхшээл, суралцах бэрхшээлээс үүдэн суралцах процесст

хүндрэл үүсэх нь илт ажиглагдах үе.

・ Хэт их асаргаа сувилгаанаас үүдсэн чадамжийн доройтол болон хэрээс хэтэрсэн

хүчин чармайлт мэрийлтээс үүдэх булчингийн хүчдэлийн хэт чангаралаас сэргийлэх

шаардлагатай.

③Дунд сургуулийн үе

・ Өвчний даамжирсан нөхцөл байдлаас шалтгаалан бие махбодь гэнэт томрох, биеэ

даахаа болих, үе мөчөө хөдөлгөж чадахгүй болох, биеийн ерөнхий хөдөлгөөний

механизмын үйл ажиллагаа доройтох эрсдэл өндөр үе.

・ Өвчний даамжирч хүндрэхээс сэргийлэх шаардлагатай.

④ Ахлах сургуулийн үе

・ Даамжирч хүнд хэлбэрт шилжсэн эмгэгийн улмаас үйл хөдлөл нь улам бүр хумигдан,

таргалалтын асуудалтай болсон хүүхдүүд ч олширч байна.

⑤ Насанд хүрэх үе

・ Булчингийн уян хатан байдал, ROM-гээ хадгалах 、 идэвхитэй хөдөлгөөний тоо

хэмжээг баттай тууштай хадгалах шаардлагатай.

・ Бие махбодид өвчин шаналал үүсэх нь олонтаа бөгөөд түүний уг шалтгааныг нэн

даруй илрүүлэн арилгах шаардлагатай.

21


Ⅴ 　 Тулгуур эрхтний хөдөлгөөний бэрхшээлтэй хүүхдийг

дэмжих болон удирдах аргачлал①～ биеийн зөв төлөв бий болгох болон шилжилт хөдөлгөөн ～

１ Биеийн зүй зохистой төлөв байршлыг барих болон бий болгож хэвшүүлэхийн утга

учир

Дунд болон хүнд хэлбэрийн тулгуур эрхтний хөдөлгөөний бэрхшээлтэй хүүхэд биеийн

төлөв байршил, хөдөлгөөний хөгжлийн хувьд бэрхшээлтэй, ганцаараа босч зогсох, суух

зэрэг хөдөлгөөний төлөвийг хадгалж чадахгүйгээр үл барам толгойгоо хөдөлгөх

боломжгүй байх нь олонтаа. Тийм хүүхдүүдэд булчингийн хүчдэлийн хэт чангарал

болон сулрал, өөрийн хяналтгүй хөдөлгөөний улмаас хэвийн хөгжлийн явцад

үзэгддэггүй өвөрмөц төлөв байдал, хэвийн бус хөдөлгөөн олонтаа харагдана. Ялангуяа

өсвөр насанд хүрснээс хойшхи үед, өсөлтийг дагаад хэвийн бус төлөв байдал болон

хөдөлгөөн нь байнгын рефлекс болон тогтох хандлагатай учраас багана нурууны

хазайлт болон үе мөчний таталт илрэх нь олонтаа тохиодог.

Өөрөө өөрийнхөө биеийн төлөв байдлаа хянах чадваргүй дунд болон хүнд хэлбэрийн

тулгуур эрхтний хөдөлгөөний бэрхшээлтэй хүүхдүүдийн хувьд төлөв байдлаа хадгалах

нь доор дурьдсаны дагуу маш чухал утга учиртай бөгөөд 「 амь нас 」「 аж

амьдрал 」「 суралцах үйл 」 -ийн үндэс суурь болдог.

①Амьсгалын болон ялгаруулах эрхтний үйл ажиллагаа зэрэг амь

амьдралын гол чухал механизмуудын хэвийн ажиллагаа, цаашдын хөдөлгөөний

хөгжил дэвшилд томоохон тус дэмтэй юм.

②Бие махбодийн өсөлт бойжилт болон амьсгалын, цусны эргэлтийн, бодисын

солилцоо, хооллох механизмийн хөгжлийг дэмжинэ.

③Гадуур гарах, шилжилт хөдөлгөөн хийхэд илүү дөхөмтэй болж,

нийгмийн оролцооны боломж бололцоо өсөн нэмэгдэхэд тустай.

④Бусадтай нүүр тулан харилцахад илүү хялбар дөхөмтэй болж,

хүмүүс хоорондын харилцаа өсөн нэмэгдэхэд нэмэртэй юм.

⑤Хүрээлэн байгаа орчноо танин мэдэх болоод тухайн үйл хөдлөл нь улам бүр хялбар

болж, хүрээлэн буй орчноо танин мэдэх хийгээд тухайн үйлдлийн боломж бололцоо

улам бүр өсөн нэмэгдэхэд нэмэр тустай юм.

２ Төлөв байдлыг бий болгож хэвшүүлэх удирдамж

22


Төлөв байдал бий болгох удирдамж өгөх. Эдгээр элементүүдийг хүүхэд тус бүрт

тааруулан ерөнхийд нь дүгнэж, зүй зохистой төлөв байдлын удирдамжийг гаргаж ирэх

хэрэгтэй.

①Амьсгалын замын эрхтний тогтвортой ажиллагааг хангах, хэвийн залгиур хоолойн үйл

ажиллагааг дэмжих 、 цээжний хэвлийн амьсгалын хэвийн ажиллагааг хангахын тулд

их биеийн хэсгийн тогтвортой төлөв байдлыг хадгалах шаардлагатай. Ерөнхийдөө

толгой болон их биеийн хэсэг стандарт зөв байрлалд, түүнтэйгээ нийцүүлээд дээд

болон доод мөчийг зохистой байрлалд байрлуулна.

②Залгиур хоолойн эрхтний бэрхшээлтэй байх тохиолдолд 「 хажуу тийш болон

түрүүлгээ харан толгой бага зэрэг дээр байрлалд эсвэл биеийн хүндийн болон

таталцлын хүчийг эсэргүүцэх маягаар их бие бага зэрэг урагшаа чиглэсэн байрлалд

байх нь зүйтэй.

③Толгой болон сээр нуруу, цээж, аарцагны хэсгийн бүтцэд томоохон өөрчлөлт гарах юм

бол биеийн хүндийн төвийг дэмжигч механизм ажиллагаагүй болно.

④Биеийг бүс мэтээр бэхлэх тохиолдолд хэт чангадуулахгүйгээр боломжийн хэмжээнд

хөдлөхүйцээр бэхлэх нь зүйтэй.

⑤Аль болох олон янзын төлөв байдал, байрлалыг барих болон тохирсон хугацаанд

биеийн төлөв байдал байршилыг сольж байх нь зүйтэй.

３　 Янз бүрийн төлөв байдлын онцлог

（１） Дээшээ харсан байрлал

・ Хэвтүүлэхэд хялбар, нүүрний хувиралыг ажиглах боломжтой.

・ Хүндийн төвөөс ирэх ачаалал бага, биед хүрч хүрэлцэх маягын дэмжих талбай

ихтэй учраас байршилаа хадгалахад харьцангүй тогтвортой ч шилжилт хөдөлгөөний

хувьд бэрхшээлтэй.

・ Булчингын хүчдэл сулрах үед залгиур хоолой болон хэлний угт суулт үүсч

арагшилснаар амьсгалын замын бөглөрөл үүсч болзошгүй.

・ Цэр болон шүлс нь хоолойд, идээ бээр нь уушигны доор хуримтлагдах хандлагатай.

・ Ходоод болон хоол боловсруулах замын хэвийн механизмд сөрөг өөрчлөлт орох

магадлалтай。

・ Хэвийн амьсгалах амьсгалаа гаргахад хүндрэлтэй болно.

・ Цээжний хөндий хавчийж хавтгайрч болзошгүй.

・ Эрүү болон мөр доошоо унжих мэтийн булчингийн таталт явагдаж болзошгүй.

・ Харах орчин талбайн хувьд харьцангүй өргөн ч газрын төвшингөөс дээш босоо

чиглэлийн хөдөлгөөн нь харахад бэрхшээлтэй.

23


（２） Хажуу тийшээ харсан байрлал

・ Биеэ хураахад(бөөрөнхийлэх) болон булчингийн чангарал хүчдэлийг суллахад

хялбар.

・ Биед хүрч дэмжиж дэмнэх талбай багатай болохоор хөдлөхөд хялбар ч холбирох

зэргээр байрлалаа хадгалахад бэрхшээлтэй тал бий.

・ Амьсгалын замын эрхтний хэвийн ажиллагааг хадгалахад хялбар, хэлний угийн

суулт үүсэх магадлал бага.

・ Хэвлийн хөндийн амьсгалын хувьд асуудалгүй.

・ Цэр болоод шүлс нь хоолойд хуримтлагдахаас сэргийлэх боломжтой.

・ Баруун хажуугаараа хэвтэх тохиолдолд ходоод болон хоол боловсруулах эрхтний

хэвийн үйл ажиллагаанд сөрөг нөлөөтэй.

・ Дээшээ харсан байршилтай харьцуулахад харагдах орчин хязгаарлагдмал.

・ Хэдий өрөөсөн гараар ч гэсэн аливаа зүйлийг хийхэд дээшээ харсан байрлалаас

илүү хялбар.

（３） Түрүүлгээ харсан байршил

・ Залгиур хоолой хийгээд хэлний угийн суултаас сэргийлэхэд хялбар, толгойн хэсгийг

доош бөхийлгөж өгснөөр амьсгалын замын хэвийн үйл ажиллагааг хангах боломжтой.

・ Шүлс болон цэр хоолойд хуримтлагдахгүй.

・ Хамар болон ам дарагдсанаар амьсгал боогдох аюултай.

・ Ходоод болон хоол боловсруулах эрхтний үйл ажиллагаанд сөрөг өөрчлөлт орж

болзошгүй.

・ Нурууны хэсгийн цээж хавирга болон уушиг тэлснээр амьсгалахад илүү хялбар

болно.

・ Хэт хүчлэн амьсгалснаар булчингийн чангаралыг нэмэгдүүлж болзошгүй.

・ Дээд мөчинд хэт их ачаалал өгсөний улмаас булчингийн хүчдэлийг нэмэгдүүлж

болзошгүй.

・ Зөв зохистой төлөв байршлын нөхцөлийг хангаж өгснөөр булчингийн хүчдэл

чангаралыг суллаж султгасан байрлалд оруулах боломжтой.

（４） Суудлын байрлал

・ Урагшаа чиглэсэн суудлын байрлал нь түрүүлгээ харсан байрлалтай төстэй шинж

чанартай бөгөөд хойшоо налуулсан байрлал нь дээшээ харсан байрлалтай ижил

төстэй шинж чанартай.

・ Амьсгалах үеийн өрц цоройны ажиллагаа сайжрана.

・ Ходоод хоол боловсруулах эрхтний үйл ажиллагаа доголдоно.

（５） Биеийн төлөв байршлыг солихын ач холбогдол

24

Зураг 9 Зөв тэврэх арга

10 Зураг Буруутэврэлт


Өөрөө биеэ хөдөлгөх чадваргүй хүүхдийн хувьд нэг төлөв байрлалд 30-аад минут,

удлаа гэхэд нэг цаг цаад тал нь 2цаг орчим гэж бодоход болно. Нэг хэвийн байршилд

хэт удаасны улмаас тодорхой нэг биеийн эд эрхтний даралтын улмаас арьсанд цоорол

үүсэх, бүх биеийн цусны эргэлтийн систем доголдох, амьсгалын үйл ажиллагаанд

асуудал үүсэх хандлагатай.Мөн байнга дээш харуулсан байрлалаар хэвтүүлсний

улмаас өсөлтийн явцад бага багаар биеийн хэвийн төлөв

байдалд өөрчлөлт орж, толгойн хэв өөрчлөгдөх, багана нурууны

хазайлт, түнхний мултрал зэргийн хавсарсан эмгэгүүд илэрч

болзошгүй.

４　 Тэврэх

　 Өөрөө хөдөлж явж чадахгүй хүүхэд бие жижигтэй бол тэврэх

нь олонтаа байдаг.

（１） Тэврэлтийн тухай суурь ойлголт

Доор дурьдсаны дагуух суурь зарчимууд байдаг.

①Зарчимын хувьд ямарч хүүхэд байсан толгой болон их биеийг

босоо байршилд байлгаж, гарны дотор талд юмуу суугаа

байршлаар тэврэх нь хамгийн зөв аргачлал гэж хэлж болно.

（ Зураг 9-т үзүүлсэнчлэн ） Хөндлөн хэвтээ байршилд тэврэхээс

зайлсхийх хэрэгтэй.

② Хөлөө байнга хөндлөн нугалсан байршилд байлгах

хандлагатай байвал хөлийг нь аль болох тэнийлгэж

, дэлгэхийг эрмэлзэж байнга жийсэн байх

, тохиолдолд хумьж барих хойшоо нумрах хандлагатай хүүхдийн биеийг

.хураасан маягаар тэврэх③ ,Хүүхдийн хүзүү болоод биеийн дээд хэсгээр сайтар дэмнэн хүүхдийн

. ууц хондлойг өөртөө сайтар нааж өгнө Хүүхдийн царайг ажиглангаа

.алгуур аажим болгоомжтой хөдлөх④ , Их биеийг мурийлгасан байдлаар хөл гар болон биеийн аль нэг

хэсгийг дарсан байдлаар тэврэхээс зайлсхийх

. хэрэгтэй ( 10Зураг )

（２） Тэврэхэд бэрхшээлтэй хүүхдийг тэврэх

аргачлал Хойшоо нумрамтгай хүүхдийг тэврэхээсээ өмнө аль

болох нумруулахгүй талаас нь бодолцох

25

11 Зураг Хоёулаатэврэх


. шаардлагатай Хүүхэд том хүний гуян дээр мордож суусан маягын

.байрлалаасшилжүүлэн тэврэх . Бие томтой хүн бол хоёулаа хамтран тэврэнэ Тухайн үед толгой

, болон хөлийг нугалан хойшоо нумруулахгүйн үүднээс их биеийг нь

. бөөрөнхий хэлбэртэйгээр тэврэнэ Хоёулаа ижил темптэйгээр тухайн

. өвчтөнд мөн мэдэгдсэнээр хүндэтгэлтэйгээр өргөх Ялангуяа доошоо

. буулгах үед болгоомжтойгоор аажуухан хөдлөхөд анхаарах хэрэгтэй

Ⅵ 　 Тулгуур эрхтний хөдөлгөөний бэрхшээлтэй хүүхдийг дэмжих болон удирдах аргачлал②

～ Тогтвортой төлөв байдлыг бий болгон хэвшүүлэх ～

１　 Шалболон орон дээр хэвтүүлэх байрлал（１） Хажуу тийшээ харсан байрлал Хажуу тийшээ харсан байршил нь хүзүүгээ

даахгүй өвчтөний хувьд ч боломжтой бөгөөд

.гараар ямар нэгэн хөдөлгөөн хийхэд хялбар

Хүүхдийн хувьд эргэж хөрвөхөд харьцангуй

хялбар дөхөмтэй байрлал учраас хүзүү

болон доод мөчөө бүхэлд нь эргүүлж

.тойруулан хөдөлгөх боломжтой（２） Дээшээ харсан байрлал

Шаланд хүрч буй хэсэгт нурууны

цоорол үүсэх магадлал ихтэй учраас тухайн

26

12Зураг Хэвтэртбайдагхүүхдэд дэривэхаргачлал（дээшээ

харсанбайрлал）

13Зураг хэвтэртбайдаг хүүхдэддэривэх

аргачлал（ доошоохарсан байрлалд）


. хэсэгт дэр юмуу зөөлөн дэвсгэр мэтээр ивээс хийж өгөх хэрэгтэй Мөн

түүнчлэн түнх мултрах болон дотогшоо эргэх мэтээс сэргийлэхийн тулд

, хоёр талын доод мөчний хооронд дэр хавчуулах өвдөгөн доор дэр ивж

.өгөхшаардлагатай（３） Доошоо харсан байрлал

3 Хөдөлгөөний хөгжил нь сараас дээш хүзүүгээ даадаг болсон

.хүүхдийншилжилт хөдөлгөөн хийгээд тоглож наадах үеийн байршил , Цээжин доор нь дэр ивж мөрийг нь гадагш эргүүлэн дээд мөчийг

. болгоомжтойгоор дээшлүүлнэ Хамар болон ам нь дарагдаж тагларч

.болзошгүй тул маш анхааралтай харж хянаж байхшаардлагатай（４） Дэрний зүй зохистой хэрэглээ　 , Зүй зохистой байрлалаа хадгалахуйцаар байрлал тус бүрт нийцсэн

. хэмжээ болон зузаантай дэрийг хэрэглэх Дэрийг хэрэглэхдээ биенд

, шууд тааруулахгүйгээр ор дэвсгэрийн доор ивэхдээ биеийн хүндийн

.төвийн ачааллыг тэгш дэмнэхүйцээр хотгор гүдгэргүйгээр байршуулах

Мөн түүнчлэн дэрийг өвчтэй хэсгийг хамгаалах маягаар хэрэглэхээс

илүүтэйгээр хүүхэд бие махбодио тулж түшихэд нь дэмнэх маягын

. ,дэмжлэгийг бий болгох талаас нь бодолцох нь зүйтэй Өөрөөр хэлбэл

, нуруу л гэхэд нурууг бүхэлд нь дэмнэхүйцээр биеийн хүндийн төвийн

ачаалал бүхий л хэсэгт тэгш хувиарлагдахуйцаар бодолцож дэрийг

. тааруулах хэрэгтэй

２　 Суудлын зөв төлөв байршил（１） Биеийг босгох

Амьсгал нь хэвийн тогтвортой нөхцөлд зүй

зохистой суудлын төлөв байрлалын удирдамжийг

. явуулна Биеийн дээд хэсгийг дээш нь босгохдоо

түнхний байдал （ , мултрах булчингийн хүчдэл

чангарал зэргийн эмгэг үүсгэхгүйцээр ） -д

. онцгой анхаарах шаардлагатай Бөгсөн биеийн хэсэгт бүхэлд нь биеийн

хүндийн төвийн ачааллыг бага багаар

нэмэгдүүлэнгээ түнхийг нямбай гэгч нь нугалж

өгснөөр суудлын төлөв байрлалаа тогтвортой

.хадгалахад илүү дөхөмтэй болно

27

14 Зураг Шаландээр суухбайрлал

15 Зураг Дэрзөөлөвч хэрэглэсэнсуулт


（２） Тав тухтай байршилд байлгах Биеийн дээд хэсгээр ямар нэгэн зүйлээс тулж дэмнэсэн

, байдалтайгаар суулгасны дараагаар харах гараа сунган ямар нэг

. зүйлд хүрэх мэтийн дараагийн шатны ажиллагаанд шилжинэ Түүний

тулд дэрний ивэх байдал болон суух талбай бөгсөн биеийн байрлалын

хоорондын зохицолдолгоог сайтар маш нарийн тохируулах

.шаардлагатай（３） Сандал дээр суух

Суух үед өөрийн биеийнжинг бөгсөн бие болон

, хөлөөрөө мэдрэнгээ ууц нурууны хэсгийг

ачаалласан байдалтайгаар төлөв байршлаа

. хадгалах хэрэгтэй Бөгсөн биеийн хэсэгт биеийн

жингээ төвлөрүүлэн ууц нуруугаа эгцэлснээр илүү

.тогтвортой сууж чаддаг болно Суух үедээ аарцгын хэсгээ хөндийрүүлэн бага

зэрэг урагшаа бөхийн доод мөчөө нугалж өгснөөр суудлын байршил нь

. , илүү тогтвортой байх болно Мөн хүзүүгээрээ урагш бөхийн бугуйн

хэсгээ урагшлуулснаар суудлын байршлын хувьд илүү тогтвортой

. болж гараа урагш гаргахад хялбар байх болно

（４） Суугаа байрлалыг дэмжигч төхөөрөмж （Seating System ）

　 Ердийн сандал дээр удаан суухад бэрхшээлтэй хүмүүс илүү удаан

.тогтвортой суухад зориулсан тусгай сандал байдаг

１） Төрөл болоод онцлог① Ердийн болоод налуу түшлэгтэй хэлбэрийн

Ердийн болоод налуу түшлэгтэй хэлбэрийн гэсэн хоёр

.төрлийн мод болоод төмөр хийцийн сандалууд байдаг　 Суух тал дээр онцын бэрхшээлгүй байх тохиолдолд

хооллох болон суралцах зориулалтаар ердийн хэлбэрийг

, нь хэрэглэх булчингийн сулрал өөрчлөлт хийгээд төлөв

, байдлын хэвийн бус ухамсарт бус үйлдлийн эмгэгтэй

өвчтөний тохиолдолд налуу түшлэгтэй хэлбэрийн

. сандал хэрэглэх нь түгээмэл байдаг Өсөлтийн процесст

нь тааруулан тохируулах боломжтой төдийгүй дэрний

28

16 Зураг Зөөлөвчтэй сандалдээрсуух

17 Зураг Янзбүрийнсуугаа байрлалыгдэмжигч төхөөрөмжүүд


тусламжтайгаар байршил хэлбэрийг бага зэрэг өөрчлөх боломжтой

боловч томоохон хэмжээний өөрчлөлт хийгээд булчингийн хэт хүчдэл

чангаралт нэмэгдэх хандлагатай тохиолдолд төдийлөн тохиромжгүй

. юм② Хүүхдийн тэрэг　 Ердийн тэргэнцэр дээр суух боломжгүй хүнд хэлбэрийн хөгжлийн

бэрхшээлтэй хүүхэд гадагш гарах үед суудал болгон тохируулан

. хэрэглэнэ Тэрэгний рамнаас нь салган машины суудалд бэхэлснээр

. гадагш гарахад илүү хялбар болно

２） Суугаа байрлалыг дэмжигч төхөөрөмжийн ач холбогдол① , Зүүн баруун тийш холбирохоос сэргийлж багана нурууны хазайлт

. болон үе мөчний агшилтаас хамгаална② .Амьсгалах болон хооллоход илүү хялбар дөхөмтэй байна③ .Аливаа зүйлийг харах болон үйлдэхэд харьцангүй дөхөмтэй байна④ .Хүмүүстэй харилцахад амар болно⑤ Өдөр тутмын амьдралд шаардагддаг дэмжлэг туслалцааны тоо

.хэмжээ буурна

３） Хэрэглэх үеийн санамж　 Суугаа байрлалыг дэмжигч төхөөрөмжийг ашиглах тохиолдолд

.аарцгыг зөв тогтвортой байршилд байрлуулах нь хамгийн чухал

Ялангуяа булчингийн хэт хүчдэлийн үед түнхийг нугалсан маягын

. байрлалаар суулгасанаар илүү суудал тогтвортой болж өгнө Тухайн

зөв зохистой байрлалаа хадгалахын тулд бүх төрлийн дэр болон бусад

. даруулга мэтийг ашиглах нь зүйтэй

３　Тэргэнцэр （Wheel Chair ）

　 Тэргэнцэр нь алхаж явахад хүндрэлтэй хөдөлгөөний бэрхшээлтэй

хүмүүсийн шилжилт хөдөлгөөн хийх үеийн туслах хэрэгсэл маягаар

хэрэглэгддэг бөгөөд хөдөлгөгч механизмийн хувьд механик （ ердийн

болон түрдэг ） .болон автомат тэргэнцэр гэж ангилдаг（１） Механик тэргэнцэрийн бүтэц① Бие махбодийг дэмнэж дэмжигч хэсгүүд： Суудлын болон нурууны

29


, түшлэг хөлийн тавиур мөн шаардлагатай тохиолдолд зөөлөвч дэр мэт

. нэмэгдэнэ② Хүрээний хийц ： , , , Ган болд зэвэрдэггүй ган хөнгөн цагаан хром

, молибден ган болдын холимог титаны холимог зэргийг хэрэглэдэг

. бөгөөд аль болох хөнгөн хийцтэй хийхийг зорьдог байна Эвхдэг болоод

.угсардаг төрлүүд бий③Дугуй ： Хөтлөгч түүчээ дугуй （ том ） болон кастер

дугуй （жижиг ） 2 . гэсэн янзын дугуйтай Түүчээ дугуйг Ха үсгэн дээр

, тохируулвал түүчээний хүчин чадал илүү удааширч тэнхлэг хоорондын

зай （ түүчээ болон кастер дугуй хоорондын зай ） - г холдуулвал

.тэргэнцэр илүү тогтвортой найдвартай болно④ Хөдөлгүүрийн төхөөрөмж ： Жолоодлогын хувьд түүчээ дугуйнаас

бага зэрэг жижгэвтэр бөөрөнхий хоолойг хэрэглэх нь олонтаа бөгөөд

резинийг ороож үрэлтийн хүчийг ихэсгэх болон

кнопк товчлууртай болгосноор илүү

. ажиллуулахад хялбар болно（２） Тэргэнцэрийн тогтвортой байдал хийгээд ажиллагааны талаар① Тогтвортой байдлын талаар ： Дугуйны хувьд

, ачаалал жигд хувиарлагдахуйцаар тухайн

хэрэглэгчийн биеийн хүндийнжин яг гол дунд нь

оноогдож байвал харьцангүй найдвартай

. тогтвортой байдлыг хангасанд тооцогдоно Мөн хойшоо тонгорч

унахаас сэргийлэхийн тулд хойд талын дугуйны тэнхлэгийг бага зэрэг

.хойшлуулж өгөх нь ч бий② Ажиллагааны талаар ： Түүчээ дугуйны тэнхлэгт хүндийн төв илүү

ойрхон байрлах тохиолдолд голны эргэлт болон урд талын дугуйны

эргэлт илүү хялбар болох хэдий ч налуу тавцан руу өгсөхөд амаргүй

. байх болно Мөн эсрэгээрээ хойд талын тэнцвэр алдагдах магадлалтай

учраас хойшоогоо тонгорч унахаас сэргийлэх төхөөрөмж суурилуулах

.шаардлагатай болох нь бий（３） Автомат тэргэнцэр　 Хэрэглэгч өөрөө биеэ даан явах боломжийг олгох үндсэн дээр

, бүтээгдсэн ердийн болон налуу түшлэгтэй мөн суудлаа дээш доош

.өгсгөж буулгах мэтийн олон үйлдэлт хэлбэрүүд байдаг

30

18 Зураг Түшлэгбүхийтом тэргэнцэр


Ⅶ 　 Тулгуур эрхтний хөдөлгөөний бэрхшээлтэй хүүхдийг дэмжих болон удирдах аргачлал③

～ Янз бүрийн хөдөлгөөний удирдамж ～

１　 Хөдөлгөөний удирдамж　 Бие махбодийн бүтцийн өөрчлөлт хийгээд үе мөчний агшилтаас аль

, болох сэргийлж бие махбодийн хөдөлгөөний нөхцөл байдлын талаар

үнэлэлт дүгнэлт өгөнгөө хүүхэд өөрөө бие даан хянаж удирдах

, боломжгүй хэсгүүдэд биечлэн туслаж аппарат хэрэгслүүдийн

тусламжтайгаар дэмнэнгээ дасгал хөдөлгөөний сургалт явуулах

. шаардлагатай（１） Булчингийн үйл ажиллагаа хүчин чадлыг

сайжруулж нэмэгдүүлэх дасгал сургуулилтGMFCSⅠ ～ Ⅲ - р төвшний хөдөлгөөний

боломжтой тархины саажилттай хүүхдүүдэд босч

зогсох мэтийн булчингийн ажиллагааг

сайжруулах дасгал сургуулилтыг явуулах нь

. ихээхэн үр дүнтэй гэж үздэг Тэхдээ хэт их ачаалал

. өгөхөөс сэргийлэх хэрэгтэй（２） Сунгалтын дасгал （ 19Зураг ）

Булчингийн хэт хүчдэл болоод хатуу хөшүүн

байдлыг арилгахын тулд өвдөлт өгөхөөргүй

. хэмжээнд тохиромжтой зүй зохистой аргаар явуулах нь зүйтэй（３） Өвчтөний өөрийн сайн дурын үндсэн дээр хийгдэх дасгал

хөдөлгөөний удирдамж （ 6хүснэгт ）

,Хөдөлгөөний хөгжлийн бүхий л үе шатыг удирдамж болгон

→ → → →өнхрөх түрүүлгээ харах суух мөлхөх босч

зогсох ･ алхах зэрэг бүхий л функцуудын

,дотроос эмгэг бэрхшээл бүхий эрхтэнд чиглэсэн

31

Доодмөчнийсунгалт

20 Зураг Мөлхөхдасгал


гадны тусламж дэмжлэггүйгээр өөрийн сайн дурын үндсэн дээр

хийгдэх боломжтой дасгал хөдөлгөөнүүдийг хийлгэхүйцээр удирдан

.чиглүүлэхшаардлагатай6Хүснэгт 　 Хөдөлгөөний үешатуудын хөгжлийн явц дахь ахиц

дэвшлүүдийн жишээ Түрүүлгээ харсан байршлаас мөлхөх

① түрүүлгээ харсан байрлалаа хадгалах⇒② өрөөсөн гараараа дэмнэх 　⇒③ хажуу талруугаа чиглэх⇒④ гэдсээрээ дэмнэн эргэх⇒⑤ 360 зүүн баруун талруугаа градуст эргэх⇒⑥ ( )элгээрээ урагшлах мөлхөх⇒⑦ элгээрээ хойшоо ухрах⇒⑧ өвдгөөрөө нугаран бөгсөө өндийлгөх⇒⑨ ( ) дөрвөн хөллөсөн мөлхөх байрлал барих 　⇒⑩ дөрвөн хөллөсөн байрлалаас урагшаа , хойшоо баруун зүүн тийш биеийгжингээ шилжүүлэх ⇒⑪ дөрвөн хөллөн урагшаа мөлхөх

（４） Биеийнжингийн тогтвортой харьцааг хэрхэн хадгалах талаархи удирдамж （ 7хүснэгт ）

, , , , Хажуу тийш харах түрүүлгээ харах дөрвөн хөллөх суух зогсох гэсэн

байрлалуудад биеийн жингийн харьцааг хэрхэн тогтвортой хадгалах

.талаар удирдамжявуулахХүснэгт7 　 Хөдөлгөөний үе шатуудын хөгжлийн явц дахь ахиц

дэвшлүүдийн жишээ Хүний дэмжлэгтэйгээр босч зогссон байрлалаас алхах

① хүний дэмжлэгтэйгээр зогсох 　⇒② ямар нэгэн юмнаас барьж алхах⇒③ хана түшиж алхах 　⇒④ хана түшин босч зогсох⇒⑤ хөлд оруулагчийн тусламжтайгаар алхах⇒⑥ хөлд оруулагчийн тусламжтайгаар чиглэлээ өөрчлөх

32

МУБИС Хичээлийн гарын авлага : Тулах хөдөлгөөний эрхтний бэрхшээлтэй хүүхэд （Ишикүра） ⇒⑦ өрөөсөн гараар дэмнэн алхах 　　⇒⑧ ганцаараа босч зогсох 　⇒⑨ ганцаараа зогсч чаддаг болох 　⇒⑩ савааны тусламжтайгаар алхах 　⇒⑪ ганцаараа алхаж чаддаг болох

（５） Тэнцвэрээ олох болон балансаа

хэрхэн барихтай холбоотой удирдамж Биеийн хүндийн төвийг хэрхэн

шилжүүлэх талаархи тэнцвэрийн

функцын йл ажиллагааны идэвхижилү

.ч мөн адил чухал үүрэгтэй

Тэнцвэрийн хавтан зэргийг

, хэрэглэсэн тоглоом хөлөндөө

хүндийн жингээ төвлөрүүлэн бөмбөг

. өшиглөх зэрэг нь ихээхэн үр дүнтэй（６） Бугуй мөрнийфункцыг хөгжүүлэх талаархи удирдамж

, , Гарын бугуй болон мөрний хэсгээ ашиглан мөр тохой гарын бүхий

, л үе мөчийг чөлөөтэй хөдөлгөн гараа ямар нэгэн цэгт хүргэхээр зорилт

.тавих мэтийн үйлдлийн удирдамж（７） Гар хурууны хөдөлгөөний удирдамж

Юмыг чимхэж барих үе шатлал нь 「 →тармуур барилт эрхий

→болон долоовор хурууны дунд хэсгээр хавчиж барих хямсаа

→ чимхэлт эрхий болон долоовор хурууны өндгөн хэсгийг

хэрэглэх 」 . гэсэн дарааллын дагуу хөгжинө （ Зураг22 ） Хүүхэд

, ямархуу маягаар юмыг чимхэж барьж байгааг сайтар ажиглан илүү

.сайн чаддаг болоход нь туслаж дэмжин чиглүүлж өгөх нь зүйтэй

8- .Удирдамжын аргачлалыг хүснэгт с харна уу

33

21Зураг（дээд） бөмбөгөшиглөх（баруун） тэнцвэрийн хавтан

22 Зураг Аливаа зүйлийг чимхэж барих хөгжлийн үешат


Хүснэгт8 Гар хурууны хөдөлгөөний удирдамжийн аргачлал Зорилт Аргачлалынжишээ

Аливаа

зүйлийг

барьж

саванд хийх

① , ,үйсээр хийсэн тоосго маягын зузаантай зүйлийг бариулж

барьсан зүйлийг нь сав （ хоосон сав суулга зэрэг ） -нд

хийлгэх② , хийхэд чимээ гардаг сав суулгыг сонгон хэрэглэснээр юм

хийхэд гарах дуугаар хүүхдийн сонирхлыг татахад илүү

. дөхөмтэй байдаг③ , аль болох том амсартай сав харин хийх зүйлээ илүү жижиг

зүйл（ , шагай бөмбөлөг гэх мэт ） - .ийг сонгох нь зүйтэй

Ердийн

багаж

хэрэгслийг

ашиглан

энгийн

хялбар

үйлдэл

хийх

① , хаалганы бариулыг эргүүлэх усны крант болон савны

.таглааг нээж хаах зэрэг үйлдлийг хийлгэх ② гар хуруугаа бага зэрэг хэрэглэж дадаад ирэхээрээ номны

. хуудас эргүүлж чаддаг болно③ хуруунд нь бага зэрэг чадал

суугаад ирсэн үед нь угаалгын

хавчаар бариулан хавчих ангайлгах

. үйлдэл хийлгэх нь тустай Мөн

түүнчлэн хүүхдийн хувцсанд угаалгын хавчаар хэд хэдийг

.зүүгээд өөрөөр нь авахуулах зэргийн арга бас бий④ зурагт үзүүлсэнчлэн мэдрэмж мэдрэхүйн тоглоом

. ашиглан тоглож үзэх нь мөн адил тустай

34


Ⅷ 　 Тулгуур эрхтний хөдөлгөөний бэрхшээлтэй хүүхдийг дэмжих болон удирдах аргачлал④

～ Хооллох удирдамжболон амны хөндийн арчилгаа ～

１　Хооллох ･ залгиур хоолойн үйл ажиллагааны эмгэг , Тулгуур эрхтний хөдөлгөөний бэрхшээлтэй хүүхдэд зөв хооллолт

болоод залгиур хоолойн функцад гэмтэл согог учирах нь цөөнгүй

. тохиолддог Ялангуяа хүнд хэлбэрийн хөдөлгөөний бэрхшээлтэй

.хүүхдэд зайлшгүй тохиолдоноХооллох･ ,залгиур хоолойн функц нь хоолны зүйлийг ялгаж салгах

, , амандаа хийх зажилах залгих гэсэн хоорондын уялдаа холбоо бүхий

. ухамсарт үйлдлээс бүрэлддэг（１） Амны эргэн тойронд хүрэхэд эсэргүүцэлтэй тулгарах тохиолдолд

Хооллох удирдамж нь амны орчин тойронд хүрэхэд дургүйцэж

. байгаа эсэхийг магадласнаар эхэлнэ Хүчтэй эсэргүүцэх тохиолдолд

тухайн эсэргүүцлийг намжаахын тулд дараах дарааллын дагуу удирдах

. хэрэгтэй Хүрч хүрэлцэхэд дургүйцэж эсэргүүцэхээ больсон тохиолдолд

хамраар амьсгалах болон тухайн төлөв байдлаа тууштай хадгалах

.талаар зааж сургана

Хүснэгт9. Амны орчин тойронд хүрэхэд хүчтэй эсэргүүцэх, дургүйцэх тохиолдолд хэрхэн харилцах тухай

Зорилт Аргачлал

Бүхий л биеийн , хэсэгт хүрэх

илэх болон барихад эерэгээр хүлээн

авах

・ ,Гарын алгаар нүүр болон биенд лав сайтар хүрч барилан

булчингын хүчдэл чангарлыг арилсны дараа гараа.салгах

・ Бие бүхэлдээ хэт мэдрэг цочромтгой байх тохиолдолд

аль болох гар хөл гэх мэт биеийн төв хэсгээс , алслагдсан хэсгүүдээс эхлүүлэн бага багаар биеийн

.төв хэсэг рүү чиглүүлнэ・ , Нүүрний хэсэгт магнай →хацар → → доод уруул дээд уруул

35


.гэсэн дарааллаар үйлдэнэ ・ Аль болох зөөлөн болгоомжтойгоор

, өдөлт цочроо өгөн бага багаар тухайн гадны өдөөлтөд дасгах

маягаар цаашид үргэлжлүүлэх. хэрэгтэй

・ Зөөлөн болгоомжтойгоор хүрэх болон

массаж хийхэд эсрэгээрээ хүчтэй цочрохюмуу огцом . хариу үйлдэл ирэх магадлалтай Гарын алгаараа

, бүхэлд нь илүү өргөн талбайг хамруулсан илэх юмуу .хүрэх үйлдэл нь харьцангуй цочроо багатай арга юм

・ Эсэргүүцэлтэй тулгарах тохиолдол гарах хэдий ч тухайн

үед гараа биед нь наасан чигээрээ өөрийнх нь 10 үйлдлийг дагуулсан маягаар удаан гэгч нь хүртэл

тоолох хоромд гараа салгалгүйгээр байлгахад аажимдаа эсэргүүцэл бага багаар суларч ирэх нь

. олонтаа тохиолддог Хүүхэд тайвширсны дараагаар . гараа салгаад дахин хүрнэ Иймэрхүү маягын

. аргачлалыг хэд хэдэн удаа давтана

（２） Хооллох үеийн төлөв байдал Зарчимын хувьд хооллохдоо хэвтүүлэлгүйгээр

.биеийг босоо суугаа байрлалд байлгах нь зүйтэй

Баруун талын зурагт харуулсанчлан биеийн дээд

, хэсгийг бага зэрэг налуулсан байрлалд хүзүүг үл

. ялиг урагшаа тонгойлгоно Энэхүү байрлалд амаа

ангайхад хэлний урд хэсэг шалтай паралель

, төвшинд очиж амаа хамхихад хэлний урд хэсэг

хоолой руу чиглэсэн доошоо налуу байршилд . байх болно

（３） Хооллох удирдамжийн үндсэн зарчим① ,Асран халамжлагч нь доод эрүүнээс нь дэмнэн

36

23 Зураг Залгиурын -ажиллагааг идэвхи

жүүлэх хооллолтын төлөв байдал

24 Зураг Хооллох удирдамжийн

үеийн төлөв байдал


амнаас нь хоол буцаж гаралгүйгээр хоолойгоор дамжин залгих процесс

.хялбар явагдахад туслах хэрэгтэй② Гүрээний функцийн бэрхшээлтэй хүүхдийн хувьд нурууны түшлэгийг

эгцлэхээс нааш . залгих нь маш хүндрэлтэй байх нь ч бий

③ , Асран халамжлагч нь доод эрүүнээс нь дэмнэнгээ халбагадаж

. .идүүлэх хэрэгтэй Халбага суларвал доод эрүүг хамхиж өгнө④ Залгих функцын хувьд хүндрэлтэй хүүхэд нэг халбагыг хэд хэдэн удаа

. хуваан залгих нь олонтаа Тийм учраас нэг удаа халбагадаж өгөх

хэмжээг аль болох багасгаж аманд нь хийх давтамжаа ч мөн адил

. удаашруулж бага зэрэг хүлээзнэсхийх нь илүү аюулгүй Тэхдээ нийт

30 хооллох хугацааг дунджаар орчим минут байхаар тогтоох нь хэн

.хэндээ хэт ачаалал өгөхгүй тустай байх болно⑤ Урдаас нь харж суугаад хооллох（ 24- Зураг н дээд талын зураг ） нь

, харьцангуй толгойгоо даадаг тэр хэсгийн контролын хувьд асуудалгүй

. хүүхдэд илүүтэй тохиромжтой Хажуугаас （ 24- Зураг н дунд талын

зураг ） , нь хооллох нь толгойгоо даадаггүй тэр хэсгийн контролын тал

. дээр бэрхшээлтэй хүүхдэд илүүтэй зохимжтой Бие жижигтэй хүүхэд

буюу ялангуяа толгойгоо хойшоо хүчтэй савдаг хүүхэдийн хувьд араас

.нь хүзүүг нь дэмнэн тэвэрч суугаад хооллох тохиолдол ч бий （ 24-Зураг н доод талын зураг）

⑥ -Аманд нь хийхэд хүнд рэлтэй тохиолдолд тэгш

, ( )хавтгай нимгэн халбага зураг

, хэрэглэвэл хэдий зууралттай хооллоход хүндрэлтэй өвчтөн байсан ч

. илүү хялбар болно Ийм маягын халбагыг хэрэглэхдээ аль болох

.халбаганыхаа урд хэсэгт хоолоо тавих хэрэгтэй

２　 Амныхөндийн ариун цэвэр Хорхой идсэн шүд болон шүдний хамааралтай өвчлөл нь амны

, хөндийн функцид таатай бус нөхцөл байдлыг үүсгэхийн хамтаар буруу

хоолойгоор орон хахаж цацах зэргээс шалтгаалан

амьсгалын системд бактерийн халдвар үүсгэн улмаар

, уушигны хатгалгаа байнгын ойрхон давтамжтай

. халууралтанд хүргэх нь ч бий Тиймээс амны хөндийн ариун

37


. цэврийг сахих нь туйлын чухалюм（１） Сойзоор угаахаас өмнөх алхам

Сойз хэрэглэхээс дургүйцдэг хүүхдийн хувьд эхлээд том хүний

хуруугаар угааж эхлэн дараагаас нь бага багаар сойзны хэрэглээнд

.дасгах хэрэгтэй Сойзны хувьд хүүхдийн зориулалтын сойзыг хэрэглэх хэрэгтэй ба

. автомат сойз хэрэглэсэн ч болно Ганцаараа сайтар угааж чадахгүй

хүүхэд байлаа ч гэсэн эхлээд өөрөөр нь угаалгаад дараа нь том хүний

. тусламжтайгаар дуусгах хэрэгтэй Сойзоо шүдэндээ сайтар тааруулж

угааж чадахгүй тохиолдолд эхлээд том хүний хамтаар сойзны чиглэл

. болон хэрхэн хөдөлгөх талааржишээ харуулах хэрэгтэй（２） Хоолойгоо зайлах

Амандаа ус балгавал тэр чигт нь уучихдаг зуршилтай хүүхэд хэдий

бага хэмжээгээр ч гэсэн буцааж гаргаж байвал тэр эрчээр нь

. үргэлжлүүлэн дасгал хийлгэх хэрэгтэй Сайн болж өгөхгүй бол дараах

. маягын дасгалыг хийлгэж үзээрэй① . Эхлээд өөрт нь сайтар тайлбарлаж өгөх Хэрэглэх зүйлийн хувьд

, жимсний үр гэх мэтийн хэдий залгисан ч онцын хор хөнөөл багатай

.зүйлсийг хэрэглэх хэрэгтэй② Ямарваа нэг усны найрлагатай зүйл （ самбай юмуу салфеткаг

норгосон ） - .ийг амандаа хийн буцааж гаргах дасгал хийлгэх хэрэгтэй③ Халбага дүүрэн овоолсон зүйлийг амандаа хийн буцаан гаргах дасгал

.хийлгэх④ Хоолой зайлахыг том хүн үлгэрлэн үзүүлсний дараагаар дуурайн

.хийлгэх⑤ , , Тоглож байх явцад хацраа пөмбийлгөх хэлээ увэ гэж гаргах амаа том

, .ангайх цорвойлгох зэргээр янз бүрээр амаа хөдөлгөх⑥ Толиндох дүрсээ анхааран ажиглаж чадах хүүхэд бол өөрөөр нь

.амных нь хөдөлгөөнийг харуулж нягтлуулах（３） Хүнд хэлбэрийн

бэрхшээлтэй байх

тохиолдолд Яагаад ч шүдээ угааж

зайлж чадахгүй

тохиолдолд буруу

38 　26 Зураг Хүндхэлбэрийнбэрхшээлтэйбайхтохиолдлынамзайлах

аргачлал


хоолойгоор орон хахаж цацахаас сэргийлэн нүүрийг нь хажуу тийш нь

, .харуулах юмуу урагшаа тонгойлгон ус урсган зайлах боломжтой

39


Ⅸ 　 Тулгуур эрхтний хөдөлгөөний бэрхшээлтэй хүүхдийг дэмжих болон удирдах аргачлал⑤

～ Бие засахтай холбоотой удирдамж ～

　 Бие засах нь хооллох үйл явцтай адилхан эрүүл саруул амьдарч аж

, төрөхтэй салшгүй холбоотой бас нэгэн үндсэн хүчин зүйл төдийгүй хүн

. ёсны нэр төрөө хадгалахтай ч холбогдох чухал зүйл юм Мөн түүнчлэн

. гадагш гарах процесст үзүүлэх нөлөө нь ч багагүй Тиймээс хөгжлийн

бэрхшээлтэй хүүхдийн боловсорч хөгжих процесст мөн адил чухал

. нөлөөтэй асуудалд тооцогдоно

１　 Хөнгөнөөр бие засах удирдамж（１） Хөнгөнөөр бие засахтай холбоотой бэрхшээл

Тулгуур эрхтний хөдөлгөөний бэрхшээлтэй хүүхдийн хувьд бие

засах функцийн үйл ажиллагаа мөн адил бэрхшээлтэй байх нь цөөнгүй

бөгөөд бие засахтай холбоотой зүй зохистой удирдамж хандлагыг

хэдий хэмжээнд авч чадсан эсэх нь түүний амьдралд маш ихээр

.нөлөөлдөг（２） Хөнгөнөөр бие засахтай холбоотой удирдамж① Живхний хэрэглээ

.Живхийг солихдоо ихэвчлэн дээшээ харуулсан байрлалаас солино

Энэ үед анхаарууштай хамгийн чухал зүйл нь хүүхдийн хөлийг аль

.болох чөлөөтэй байлгах юм② Тогтмол хугацаанд бие засах

Өдрийн тогтсон хугацаанд бие засах газарт аваачин бие засуулах

. , , арга Ихэвчлэн унтахаас өмнө унтаад боссоны дараа хоолны өмнө буюу

хойно гэх мэт үеүүдэд байнгын зуршил болгохуйцаар мөрдүүлэх нь

. олонтаа③ Тогтмол хугацааны зайтайгаар бие засах

Бие зассан хугацааны тухай тэмдэглэл дээр тулгуурлан тухайн

, хүүхдийн бие засах давтамжийг шалган байнга тогтмол бие засдаг

00- . хугацааных нь өмнөхөн н өрөө рүү дагуулж явах арга④ Бие засах газарт дасах

. 00- ,Бие засах газарт дасах нь маш чухал н суултуурыг бүлээсгэх

,өөрөө суултуур дээр гарч суухуйцаар хөлний тавцан бэлдэх

40


, хүүхдүүдийн дуртай зураг тэмдэгтүүд хадаж зүүх хөгжим тавих мэтээр

. бие засах өрөөнөөсжийрхэж бишүүрхэхгүйц таатай орчин бүрдүүлэх , Бие засах хугацаа хоорондын зай уртсан тогтмол хугацаанд бие

, ,засдаг болох живхэнд бие зассаны дараа тавгүйтсэн байдал үзүүлэх

эсвэл шаардлагатай тохиолдолд ямар нэг дохио зангааны байдлаар

мэдэгддэг болоод ирэх юм бол бие засах өрөө рүү дагуулж явах нь маш

чухал ач холбогдолтой бөгөөд хөтөвч хэрэглэж сурах талаар заах

. хамгийн таатай боломжит үе юм Мэдээж шууд чадахгүй болохоор түр

зуурын богино хугацааны дайн болох хэдий ч түүнд шантралгүйгээр

. оролдлогоо тасралтгүй үргэлжлүүлэх нь зүйтэй⑤ Суултуурт бие засах

00-Хөтөвчинд дасаад ирэхээр зэрэг дараагийн удаа ердийн н

. өрөөний буюу бие засах газрын суултуурт бие засуулж үзэх Хүүхэд

, тогтвортой зөв байрлал эзлэн санаа амар бие засч чаддаг болох нь маш

. чухалюм Суултуурын хувьд аль болох Европ маягын дээр нь гарч суудаг

. суултуурыг хэрэглэх нь зүйтэй Энэхүү суултуур нь хүүхэд суултуур

, дотор унахгүй байгаа хөл нь газарт хүрч байгаа эсэхэд санаа

. зоволгүйгээр тав тухтай бие засахад туйлын чухал үүрэгтэйюм⑥ Холбогдох зүйлс

Шаргуу хичээсний эцэст 「 нэг л мэдэхэд амжилт 」 - тай боллоо

. гэх цаг ирэх болно Тэр үед 「 өөрөө бие засч чаддаг болоод мундаг

юмаа 」 . гэж хүүхдийг өндөр дуугаар хөхүүлэн магтаж өгөөрэй Тэрхүү

. хандлага чинь хүүхдэд маш сайнаар нөлөөлөх болно２　 Хүндээр бие засах үеийн удирдамж（１） Хүндээр бие засахтай холбоотой бэрхшээл

Тулгуур эрхтний хөдөлгөөний бэрхшээлтэй хүүхдэд ялангуяа өтгөн

. ,хатах явдал түгээмэл тохиолдоно Хүндээр бие засах давтамж маш бага

3 хоногоос дээш хугацаанд хүндрэхгүй тохиолдолд өтгөн хаталттай гэж

. хэлж болно Өтгөнөө удаан хугацаагаар хурааснаар ус чийгний хэсэг нь

.уусан алга болж хатуурсан өтгөн гадагшлахад бэрхшээлтэй болно , ,Өтгөн хаталт улам бүр даамжирснаар хэвлийгээр өвдөх бөөлжих

, хэвлий гэдэс дүүрч байгаа мэт мэдрэмж төрөх сэтгэл санааны байдал

, , , хямрах тогтворгүйжих хоолны дуршил алга болох нойргүйдэх толгой

, өвдөх төвлөрөх чадвар буурах зэрэг шинж тэмдэгүүд илрэх нь түгээмэл

41


байх бөгөөд үүнийгээ дагаад янз бүрийн үйл хөдлөлийн тал дээр

. бэрхшээлтэй тулгарах нь ч бий Хүндээр хөнгөрөх давтамж нь хүн бүрийн хувьд харилцан адилгүй

, байх ба авч буй шингэний болон идэж буй хоолны хэмжээ дадал

, , , зуршил стресс хөдөлгөөний дутагдал эмийн хэрэглээ зэрэг нь маш

.ихээр нөлөөлдөг（２） Хүндээр бие засах үеийн удирдамж① Ердийн үед хүндээр бие засахад нөлөөлдөг гол үндсэн хүчин зүйлс

a. шулуун гэдэсний агших чадварb. хэвлийн хөндийн даралтc. . хүндийн хүч зэргийг чухал нөлөөтэй гэж үздэг

. – а н хувьд хэдийгээр гаднаас удирдаж нөлөөлөх боломжгүй боловч

хүндэрмээр санагдсан үед шулуун гэдэсний хариу үйлдэл маш

хурдан хугацаанд үйлчилдэг учир хүндрэх боломжийг олгож

. байдаг b. .болон с - н хувьд суусан байрлалаас х өл дээрээ бага

зэргийн ачаалал өгсөн нөхцөлд хамгийн дээд хэмжээний хүчин

. чадлааршахан гаргах үүргийг гүйцэтгэдэг② Хооллох дэглэмийг өөрчлөн сайжруулах

Эслэг чанар ихтэй ногоо жимсний төрлийг түлхүү идсэнээр

. гэдэсний идэвхитэй үйл ажиллагааг дэмжижнэмэгдүүлдэг③ Шингэний хэрэглээг нэмэгдүүлэх

Нэг өдрийн шингэний хэмжээг нэмэгдүүлснээр илүүдэл өтгөн илүү

. , , зөөлөрч өгнө Сахарын хэрэглээнээс татгалзаж цай болон сүү халуун

. хүйтэн усны хэрэглээг нэмэгдүүлэх хэрэгтэй④ Хөдөлгөөний хэмжээг ихэсгэх

, ,Биеийн байрлалаа байнга өөрчилж дээд доод мөчний хөдөлгөөн

, боломжтой бол суугаа болон босоо байрлал алхаж явах зэрэг

. хөдөлгөөнийг ихэсгэснээр гэдэсний хөдөлгөөнийг дэмжиж өгдөг⑤ Холбогдох үндсэн зарчим

Хүндээр бие засах нь хөнгөнөөр бие засахтай харьцуулахад

, . давтамж нь цөөн хэвийн явагдахгүй байх нь цөөнгүй Долоо хоногт нэг

, удаа амжилттай байхад цаашдаа долоо хоногт хоёр гурав удаа болон

. бага багаар давтамж нь өгсөнө Амжилттай болсон тохиолдолд хуанли

дээр тэмдэглэх зэргээр зөвхөн хүүхэд гэлтгүй томчууд ч бас өөртөө

42


дэмжлэг хөшүүрэг болохуйц зүйлийг бий болговол тухайн аргачлал

. арга барилаа цаашид үргэлжлүүлэхэд илүү хялбар болох болно⑥ Чадах зүйлээ өөрөө хийх

Бие засах газар дахь амжилттай ажиллагаа олшрохын хэрээр

.хүүхдээр өөрийнх нь хийж чадах зүйлсийг хийлгэж байх нь маш чухал

, Жишээлбэл өмдөө дээшлүүлж доошлуулахад нь том хүний оролцоо

шаардлагатай үед туслангаа өөрөө бөгсөө арчиж чадахуйц гар нь хүрэх

. боломжтой байвал өөрөөр нь арчуулах Эхэндээ гарыг нь цуг

, дагуулангаа цаасаа хэрхэн хаахнаа тааруулах хийгээд хэр зэргийн

даралттайгаар арчиж өгөх зэргийг хүүхдээр хийлгэж үзүүлэнгээ

.өөрийнх нь биед мэдрүүлж өгөх хэрэгтэй 「 Цэвэрхэн болсон сэтгэлд

таатай 」 ,мэдрэмж төрөх 「 өөрөө цэвэрлэж чадлаа 」 гэдгээ маш

таатайгаар ухамсарлаж ойлгоно гэдэг нь энэ бүхнийг бодитоор зөвхөн

, .өөрөө хийснээр л олж авч чадаж байгаа төрж байгаа мэдрэмжюм（３） Орчин нөхцлийг бүрдүүлэх

①Өдөр тутмын ахуй амьдралын орчин хийгээд бие засах газрыг ялгаж салгах

　 , Юм ярьж телевиз үзэж хооллох орчин болон бие засах газрын

. хоорондын ялгааг ойлгуулж өгөх нь үндсэн зарчим Гаднах үзэмж

хийгээд үнэрийн хувьд асуудалтай ч орчин цагын бидний хувьд

өөрсдийн ахуй амьдралын хүрээнд эдгээр орчныг тусад нь ялгаж

, .салгаж зохицуулж сурсан байдаг нь мэдээжийн ердийн хэрэг юм

, Тиймд хөгжлийн бэрхшээлтэй байх тохиолдолд тэдгээр орчны ялгааг

.өөрөө ухамсарлан салгаж зохьцуулж сурахад нь анхаарах хэрэгтэй② Түшлэгтэй суултуур хэрэглэх　 Европ маягын түшлэгтэй суултуур хэрэглэх нь тогтвортой төлөв

байдлыг хадгалахад болон бусдын тусламжгүйгээр бие даан бие

. , засахад дөхөмтэй Жижиг биетэй хүүхдийн хувьд хүүхдийн

зориулалтын жижиг суултуур хэрэглэх болон хөлний

гишгүүр( өндөрлөгтэй тавцан) . зэргийг бэлдэж өгөх хэрэгтэй

43


Ⅹ 　 Тулах хөдөлгөөний эрхтний бэрхшээлтэй хүүхдийг дэмжих

болон удирдах аргачлал⑥～ Хэл ярианыболон харилцааныудирдамж хийгээд бусад

удирдах аргачлалууд ～

１　 Хэл ярианыудирдамж（１） Хэл ярианы хөгжлийн бэрхшээл

Тулах хөдөлгөөний эрхтний бэрхшээлтэй хүүхдэд өгүүлэх эрхтний

44


,болон дуудлагын согог илрэх нь олонтаа бөгөөд хэл ярианы

, .харилцааны нийгэмшлийн талын хөгжилд ч бас ихээхэн нөлөөлнө

Хүнд хэлбэрийн бэрхшээлтэй хүүхдэд хэл ярианы харилцааг ойлгох

болон үзэл бодлоо илэрхийлэх тал дээр ч мөн адил хүндрэлтэй байх нь

. бий Хэл яриа хийгээд харилцааны хөгжлийн хувьд маш олон талаас нь

.хянаж байх хэрэгтэй（２） Хэл ярианы хөгжлийн согогын тал дээр хэрхэн хандах

вэ （ удирдамжийн талаархи зарим нэг санаанууд ）

① Ойлгох болоод илэрхийлэхийн аль аль нь хүндрэлтэй байх тохиолдолд・ , , Харах сонсох хүрэлцэх мэдрэмжийг нь үндсэн хөшүүрэг болгон

.тухайн хүнд өөрт нь ойлгогдохуйц хэлбэрээр дамжуулах・ Үг өгүүлбэр хийгээд дохио зангааг оролцуулан （ Жишээ нь ：

「 цай 」 гээд юм уух маягаар зангах） сайтар ойлгомжтой ярих нь гол

.үндэс нь болно・ Ямарваа нэгэн үйлийг хийх зэргийн ажиллагаа （ чадахгүй бол

бусдын тусламжтайгаар хийх ） нь аливаа зүйлийн талаар ойлголттой

. болоход тустай・ , Хүүхдийн төлөв байдал хийгээд нүүр царайны хувирал булчингийн

хүчдэл зэргийн байдлаас нь хараад түүнд таатай болон таатай бус

. байгаа байдлыг нь уншижчаддаг байхшаардлагатай② Ойлгох тал дээр асуудалгүй ч үзэл бодлоо илэрхийлэх тал дээр

хүндрэлтэй байх тохиолдолд・ Зурагт карт хийгээд дохио зангаа хэрэглэх・ , Ойлголтын хувьд дан үгсийн хэмжээнд байвал ойлгодог үгсийнх нь

, yesтоог ихэсгэх ･ no , . гэх хэллэг дохио зангааг зааж сургах Юм бүхэн

дээр 「yes 」 гэж хариулаад байвал хэл ярианы ойлголт нь хангалтгүй

. юмуу эсвэл асуулт ойлгомжгүй хэцүү байна гэсэн үг・ Тэгш гадаргатай хэлбэр дүрс мэтийг хооронд нь ялгаж салгахаас

эхлүүлээд зураг болоод үг үсгийг хооронд нь нийлүүлж тааруулах

.мэтээр хирагана сурах бэлтгэлийг эхлүүлэх③ Ойлгох хийгээд илэрхийлэх аль аль тал дээр асуудалгүй бол・ - .Асуулт хариулт гэсэн харилцааны хэлбэрийг төлөвшүүлэх・ , .Хираганагаар уншиж бичихийг зааж дасгал хийлгэх

２　 AAC （ Augmentative and Alternative Communication ： Өсгөн

45


нэмэгдүүлсэн хийгээд орлуулжнөхсөн холбоо харилцаа）

Энэ нь үзэл бодлоо илэрхийлэх тал дээр хүнд хэлбэрийн

бэрхшээлтэй хүмүүсийн байр байдлын эмгэг хийгээд ур чадварын

, дутагдлыг нөхөх ажиллагаа бөгөөд үүнд тэдэнд үлдэж хоцорсон

, , ,өгүүлэх эрхтний чадамж харилцан ярианы функц биеийн хэлэмж

, дохио зангаа цахим төхөөрөмж зэргийг хэрэглэсэн харилцаа холбооны

. хэлбэрүүд багтана

３　 Бусад удирдах аргачлалууд（１）Psychological Rehabilitation Program

50Энэ нь японы сэтгэл судлалын эрдэмтдийн багийнхан жилийн

, өмнө нээсэн эмгэг бэрхшээлтэй хүүхдүүдэд зориулсан ерөнхий

. дэмжлэг тусламжийн программюм Dohsa-hou, Group Therapy, Сэтгэл судлалын заслын арга болох ахуй

, , амьдралын удирдлага сурган хүмүүжүүлэгчийн дадлага судалгаа

. 5 6 ,зэргийг нэг багц болгон санал болгосон байдаг шөнө өдрийн

группээр бөөндөө хонох хэлбэрийг үндсэн зарчимаа болгодог боловч

2 3 , шөнө өдрийн богино хугацааны хэлбэр нэг өдрийн өдөртөө буцах

хэлбэрийн гэх мэтийн уг программыг хэрэгжүүлэх хэлбэрийн хувьд хэд

.хэдэн хувилбар бий Аль ч хувилбарыг сонголоо гэсэн нэг хүүхдэд нэг хариуцагч

, оноогдон хэдэн хүүхдийг нэг групп болгон групп тус бүрт удирдагч

. томилноDohsa-hou гэдэг нь бие даасан өвөрмөц сэтгэл судлалын заслын нэг

хэлбэрийн хувьд хөгжлийн бэрхшээлийг дэмжин туслах төдий бус

зөвөлгөө болон сэтгэцийн эмгэгийн эмчилгээнд ч мөн адил

. хэрэглэгдэж байгаа（２） Бассейны удирдамж

, Халуун ус бүхий бассейныг ашиглан биеийн хөдөлгөөний

. холбогдох удирдамжийг явуулна Хөвөлтийн хүчийг ашиглан бие

. махбодио өөрөө хөдөлгөхөд илүүтэй хялбар байдаг Халуун бүлээн

, усанд орсны үр дүнд мэдрэхүйн эрхтний сэрэл мэдрэмж болон

амьсгалын замын хийгээд цусны эргэлтийн үйл ажиллагааны

, идэвхижил сэтгэцийн оюун санааны хувьд ч бүрэн дүүрэн сэтгэл

. хангалуун байдлыг мэдрэх болно

46


, Удирдамжийн агуулгын хувьд бассейн дотор аажим бага багаар

, босоо зогсоо байрлалыг хадгалахыг хичээж аль болох өөрийг нь өөрөөр

.нь хөдөлгөх байдал руу удирдах хэрэгтэй , Мөн түүнчлэн нөхцөл байдлаас үүдэн шаардлагатай нэмэлт туслах

хэрэгсэл （ хөвөгч цагариг зэрэг ） - .ийг ашиглах хэрэгтэй болдог

Дасгал хөдөлгөөнийг хэрээс хэтрүүлэн хийлгэхгүйцээр анхаарал тавих

.хэрэгтэй（２） Морь унах

Морьны янз бүрийн хөдөлгөөнөөр дамжуулан биеийн баруун зүүн

, , талын баланс толгой болон их биеийн хэсгийн контрол суугаа

байрлалын баланс зэргийг хөгжүүлэхийг эрмэлзэн хөдөлгөөнтэй

байдал хийгээд булчингийн харилцан зохистой ажиллагааг

, , идэвхижүүлж булчингийн хүчдэлийг сайжруулах үе мөчний

хөдөлгөөний боломжит хүрээг хэвээр хадгалахыг зорьж морь унах

. гэдэг эмчилгээ заслын арга явагддаг болно Морь унахтай холбоотой

удирдамжийг өгч чадахуйц мэргэжлийн хүн зайлшгүй байх

. шаардлагатай

４． Бусад анхаарах зүйлс（１） Гэмтэл бэртэл хийгээд яс хугарах

Сургууль дээр гэмтэж бэртэх хандлага өндөр болохоор яс хугарах

. нь ч цөөнгүй Унахдаа тэр дор нь гараа гарган тулж чаддаггүй болохоор

, , . толгой нүүр их биеийн бэртэл гэмтэл олонтаа тохиолдоно Биеийн

тамирын зал гэх мэт газарт томчуудын хараа хяналтан доор байхдаа ч

. бэртэж гэмтэх нь цөөнгүй тохиолдоно Хүнд хэлбэрийн бэрхшээлтэй өвчтөний тохиолдолд учир шалтгаан

нь тодорхойгүй зүйлсийг оролцуулаад шалихгүй зүйлээс болоод яс нь

. хугарах нь ч бий энэ нь яс хэврэгтэй байх юмуу уургийн дутагдалтай

.байх зэрэг олон янзыншалтгаантай холбоотой（２） Хэвтрийн өвчин

Байнгын хэвтэрт байдаг юмуу эсвэл нэг байрлалаа удаан

хугацаанд барьснаас болоод байнгын даралтнаас шалтгаалсан арьс

.улайх болон хэт даамжирвал арьсанд үхжилт цооролт явагдана

, Иймэрхүү үхжилт хийгээд цооролт нь ууц нурууны хэсэг толгойн хойд

, , . хэсэг өсгий шагайн хэсэгт илүүтэй явагдах магадлалтай байдаг

47


Ⅺ 　 Тулах хөдөлгөөний эрхтний бэрхшээлтэй хүүхдийг дэмжих болон удирдах аргачлал Ⅴ

～ сурах бичгийн удирдамжтай холбогдуулан голчлон анхаарах зүйлс ～

１　 Бүхий л сурах бичгийн удирдамжийг явуулахтай

холбогдуулан нийтлэг анхаарах зүйлс（１） Цэцэрлэгт анхаарах зүйлс 　

Хөдөлгөөний хязгаарлагдмал байдлаас хамаараад хүүхдийн өсөлт ・

хөгжилд зайлшгүй хэрэгцээтэй дадлага туршлага дутагдаж байх

. талтай Тиймээс удирдах явцдаа хүүхэд өөрөө хүсч сонирхоод орчин

, , тойронтойгоо харьцах өөрөө өөрийнхөө биеийг хөдөлгөх ямарваа нэг

48


үйл хөдлөлийг хийж илэрхийлэхүйц орчинг бүрдүүлэхэд онцгой

. анхаарах хэрэгтэй◆ Хүүхэд өөрөө хүрээлэн байгаа орчноо танин мэдэх хийгээд холбогдох

, гэсэн өөрөөс нь үүдэлтэй үйлдлийг хөгжүүлэхийн тулд ангийн

орчин бүрдүүлэх хийгээд тиймэрхүү уур амьсгал бүхий бүлгийг

. зохион байгуулах зэрэгт анхааран ажиллах хэрэгтэй◆ Хүүхдийн дээд болон доод мөчний бэрхшээлийн нөхцөл байдалд нь

, тохируулан тоглоомын хэрэгсэл хичээлийн хэрэгсэл зэргийг

санаачлан бэлдэхийн хамтаар хэрэгцээ шаардлагад нь

. тохируулаад туслах хэрэгслийг ашиглах хэрэгтэй◆ Хэл ярианы бэрхшээлээс шалтгаалаад бодол санаагаа илэрхийлэхдээ

асуудалтай хүүхдийг удирдах явцдаа аль болох бодол санаагаа

илэрхийлье гэсэн хүсэл эрмэлзлийг өдөөхийн хамтаар илүү

дэлгэрэнгүй баялаг үг хэллэг хэрэглэдэг болохуйц арга хэрэгслийг

. түлхүү хэрэглэх нь зүйтэй

（２） Багаболон дунд сургуульд анхаарах зүйлс ①Суралцагчдын бодит нөхцөл байдалдаа таарсан үг хэллэг хэрэглэдэг болоход

.анхааран ажиллах　 Биеийн хөдөлгөөний бэрхшээлээс шалтгаалаад янз бүрийн практик

үйл ажиллагаанд оролцох боломж хомс байдгаас хүсэл сонирхолоо

, илэрхийлэн гаргах хүсэлгүй байдаг бөгөөд түүний улмаас аливаа

зүйлийн талаар үзэл бодлоо илэрхийлэх ярих хэлэх тал дээр учир

, . дутагдалтай асуудалтай гэж андуурагдах тохиолдол цөөнгүй Үзэл

бодлоо илэрхийлэн гаргах чадварыг нь хөгжүүлэхийн тулд практик үйл

, ажиллагаагаар дамжуулан үзэл бодол санаагаа гадагшаа илэрхийлэн

. гаргая гэдэг хүсэл сонирхлыг нь идэвхижүүлэх шаардлагатай Үүний

тулд өдөр тутмын хичээл сурлагын тал дээр ямарваа нэгэн

, сонирхолтой зүйлд сэтгэл татагдан үзэсгэлэнтэй сайхан зүйлд сэтгэл

.хөдлөх зэргийн процессуудыг хангалттай олноор гаргаж өгөх хэрэгтэй

Бүхий л сурах бичгийн удирдамжтай холбогдуулан өөрийн гараар хүрч

, , , мэдэрч бодит газар нь очиж харж бодит зүйлийг хийж бүтээж янз

бүрийн зүйл туршиж үзэх зэргийн бодит практик үйл ажиллагаа

.тууштай хэрэгжүүлэхшаардлагатай② , Удирдамжийн агуулгыг оновчтой сонгон суурь болон үндсэн зүйлсэд

49


нь голлон анхаарсан удирдамж　 Суралцагчдын биеийн хөдөлгөөн хийгээд хоорондын харилцааны

, нөхцөл байдал зэргээс суралцах явцад хэр хугацаа зарцуулах зэргийн

харилцаа хамаарлаас шалтгаалан хичээлийн цаг хамаарч байдаг

.болохоор удирдамжийн агуулгыг сайтар боловсруулах хэрэгтэй болдог ③Биеийн хөдөлгөөн хийгээд харилцаа холбоо зэрэгт холбогдох

Удирдамж　 , , , Бүхий л сурах бичиг ялангуяа дуу хөгжим урлаг биеийн тамир

зэргийн бодит ･ практик ажиллагаа голлосон сурах бичгийн агуулгын

, хувьд биеийн хөдөлгөөний талаархи уддирдамжтай холбоотой зүйлс

. олноор багтсан байдаг Тиймээс биеийн хөдөлгөөний талаархи

удирдамжтай нягт холбоотой байж сургалтын үр дүнг ахиулахад

.анхааран ажиллах хэрэгтэй ④Суралцах үеийн байр байдал хийгээд танин мэдэхүйн онцлог

.зэрэгт тохирсон удирдамжийн арга барилыг хэрэгжүүлэх　 Үр дүнтэй сургалтыг суралцах үеийн төлөв байдалд гойд анхаарах

, явдал нь хэт ядрахаас сэргийлэх болон бие организм эд зүйлтэй

харилцахад илүү хялбар болох зэргийн сургалтыг үр дүнтэй

урагшлуулахад томоохон хувь нэмэр үзүүлэх чухал хүчин зүйлд

. тооцогддог Суралцах явцад тохирсон зөв төлөв байдлыг хадгалахад

тустай ширээ сандлын байрлал хийгээд өндөрийн хэмжээг тохируулах

. шаардлагатай⑤ ,Туслах хэрэгсэл хийгээд нэмэлт арга хэрэглүүрийг бэлтгэн

мэдээллийн хэрэгслийг ашиглах нь　 Алхаж гишгэх хийгээд бичих зэрэгт хүндрэл бэрхшээлтэй байх

, тохиолдолд туслах хэрэгсэл хийгээд нэмэлт хэрэглүүрийг

. ашигласнаар сургалтын удирдамжын үр дүнг нэмэгдүүлэхэд тустай２　 Сурах бичгийн сургалтанд анхаарвал зохистой зүйлс（１） Монгол хэлний хичээл дээрхи 「 харагдахгүй ・ ойлгогдохгүй

зэргийн бэрхшээлүүд 」

① Удирдамжийн явц дахь бэрхшээлтэй зүйлс◆ Монгол хэлний хичээлийн тохиолдолд, 「 унших 」「 бичих 」 -ай н

, , хүрээнд ялангуяа үсэг бичих өгүүлбэрийн ойлгоцын тал дээр

. хүндрэлтэй байх нь олонтаа◆ , ,Үсэг бичихийн хувьд үсэгний хэлбэр зөв сайхан бичиж чадахгүй байх

50


үсэгний зарим хэсэг дутуу болон үсэг буруу харуулж бичих зэрэг

. буруу хэлбэртэй бичих нь бий Мөн самбараас зөв хуулж чадахгүй

. зэргийн бэрхшээлтэй байх нь ч бий◆ , Өгүүлбэрийн ойлгоцын тал дээр уншиж байсан газраа буцааж

, олохгүй байх үсэг болон мөр алгасаж унших зэргийн бэрхшээлүүд

. гардаг ②Удирдах явцад анхаарах зүйлс ийнжишээ

◆ 「 Бичих 」 - , н хувьд сонсголоор дамжсан мэдээлэлтэй холбогдох

. удирдамж маш чухал Байршлийн хоорондын харилцан хамаарлын

талаар ойлголт өгөхүйцээр дэс дарааллыг хөөж олох ойлгуулах

, удирдамж өөрөөр хэлбэл бичих дарааллыг чухалчилсан удирдамж

. шаардлагатай◆ 「 Унших 」 - , , н хувьд өргөлтийг өндөрсгөн үсэгний хажууд зураас

.татах зэрэг харагдахад хялбар байхуйцаар санаа тавих нь чухал

（２） Дүрслэх урлагын хичээл дээрх бэрхшээл 「 харагдахгүй байх ・

ойлгомжгүй байх 」

① Удирдамжийн явцад анхаарах зүйлс　 , Дэлгэцийн гол дундахыг ойлгохгүй дүрс буулгахад хүндрэлтэй

байх （ 3 2 ялангуяа хэмжээстээс хэмжээст рүү чиглэсэн давхар

бүтэц ） . зэрэг нь олонтаа тохиолдоно　 , Схем болоод арын фонтын харилцааг ялгахад хүндрэлтэй объектын

, дундаас элэментийг олж уншихад хүндрэлтэй хэцүү байх дүрс

.хэлбэрийг ойлгоход хүндрэлтэй байх зэргийн онцлогууд харагддаг② Удирдах явцад анхаарах зүйлс　 , Зураг болоод бодит модел загвар зэргийг хийх үед сургалтын

хэрэгсэл хийгээд материалын өнгөний сонголт хийхэд болоод

сургалтын материал ･ хэрэгслийг тодорхой хэмжээний илүү орон зай

, эзлүүлсэн байлгахад эхнээс нь санаа тавин хийж байх явцад тухайн

хүнд уг бүтээгдэхүүнийг бага зэрэг холын зайнаас буюу холдуулан

харуулснаар тухайн бүтээгдэхүүний бүтэн болох үеийн ерөнхий дүрс

хэлбэрийн талаар ойлгуулж өгснөөр засч залруулах зүйл дээр нь санаа

.өгөх зэргийн тусламж дэмжлэгийг үзүүлэх　３ ,хэмжээстээр харж ойлгоход бэрхшээлтэй байх тохиолдолд

2 дижитал камер зэрэг хэмжээстэд сольж тавин харах боломжтой

51


, хэрэгслийг ашиглан гэрлийн тусламжтайгаар сүүдэр нь тодрон

. , , харагдахуйцаар бэлдэх Мөн график цаас хэрэглэн эвлүүлдэг тоглоом

. ихээр хэрэглүүлэх зэргийн удирдамжыг явуулах нь ч бий

52


Ⅻ 　 Тулах хөдөлгөөний эрхтний бэрхшээлийн талаархи үнэлгээ дүгнэлт

１　 Үнэлгээ дүгнэлтийн талаар , Хүүхэд тус бүрийн хөгжлийн байдал хийгээд бэрхшээл сэтгэл зүйн

, байдал гэр бүлийг оролцуулаад нийгэм хүрээлэн буй орчин зэргийн

, талаар мэдээлэл цуглуулан тухайн объектын талаар сайтар төсөөлөл

assessment .ойлголттой болж авахыг буюу үнэлгээ дүгнэлт гэж хэлнэ

ssessment А нь хүүхэд тус бүрийн талаархи ойлголттой болохын хамтаар

удирдах төлөвлөгөө зэргийг хийх болон сайжруулан засахын тулд

. зайлшгүйшаардлагатай Үнэлгээ дүгнэлт өгөх явцад хүүхдийн асуудалтай тал хийгээд

болохгүй чадахгүй байгаа үйлдэл бүрийг хэт гярхай ажигламтгай болох

, , талтай хэдий ч тухайн хүүхдийн онцлог хобби сонирхол зэргийг

анзаарахын хамтаар ямархуу маягаар дэмжиж туславал болохоор

байна гэх мэт зүйлсийн талаар ч мөн адил зохих ойлголттой болох нь

. зүйтэй Түүнчлэн үнэлгээ дүгнэлт дээр үндэслэн гаргасан шаардлагатай

гэх мэдээлэл нь тухайн хариуцсан ажилтны баримтладаг удирдамжийн

аргачлал （ удирдах арга технологи ） - аас шалтгаалан ялгаатай

. байдаг Удирдлагын аргачлал хийгээд үнэлгээ дүгнэлт нь нэг зүйлийн

. ssessment- ар өвөр тал юм А н арга барил болон агуулгын талаар удирдах

, аргачлалтай хамтаар өөрөөр хэлбэл хоорондоо салшгүй холбоотой

.зүйл гэсэн утгаар сетээр нь эзэмших ёстой

２　 Тулах хөдөлгөөний эрхтний бэрхшээлтэй хүүхдийн бодит нөхцөл байдлыг ойлгоход

зайлшгүйшаардлагатай зүйлс（１） Үндсэн мэдээлэл　 , Доорх бичигдсэний дагуух мэдээллүүдийг эмхэтгэн хүүхэд тус

бүрийн хувийн файлын хамгийн эхний хуудсанд хавсаргасан байх

. шаардлагатай① Товч танилцуулга　 , , , , , Нэр хүйс төрсөн он сар өдөр хаяг асран халамжлагчийн нэр холбоо

, барих утас гэр бүлийн мэдээлэл

53


② Тухайн хүүхдийн хөдөлгөөний бэрхшээл хэрхэн бий болсон хийгээд

өнөөг хүртлэх үеийн холбоотой мэдээлэл　 Эмгэг бэрхшээл / , , өвчний нэр түүх өвчилсөн үе хугацаа өнгөрсөн

үеийн эмчилгээ/ , зөвөлгөө эмчилгээ/ , хагалгааны түүх эмийн жор

зэргийн талаархи мэдээлэлтэй болох нь тухайн хүүхдийн тухай ерөнхий

ойлголттой болох хийгээд өвчин эмгэгийн цаашдийн ахиц дэвшлийн

.талаар урьдчилсан төсөөлөлтэй болоход зайлшгүй хэрэгтэй③ , Өөр бусад холбоотой байдаг үйлчлүүлдэг байгуулагуудын талаархи мэдээлэл　 , Эмнэлгийн байгууллага нийгмийн халамжийн байгууламж хийгээд

, амралт чөлөөт цагаар хийдэг үйл ажиллагаа орон нутгийн холбоотой

үйл ажиллагаа зэрэг тухайн хүүхдэд холбоо хамааралтай

байгууллагуудын талаархи мэдээлэл нь гэр бүлийн ахуй амьдрал болон

орон нутгийн аж амьдралын нөхцөл байдлыг ойлгоход зайлшгүй

.шаардлагатай мэдээлэл болох юм④ Бүхий л төрлийн үзлэг шинжилгээний хариу　 Урьд өмнө өөр бусад байгууллагууд дээр хийгдсэн байсан сэтгэл зүйн

тест ･ ,бие махбодийн хөгжлийн байдлын талаархи үзлэг шинжилгээ

,харах сонсох механизмид хамааралтай шинжилгээний дүн

хөдөлгөөний функцид хамааралтай үзлэгийн дүн зэргийг мэдэх юм бол

. тус бүрийн файлд эмхэтгэн хавсаргах хэрэгтэй⑤ Анхаарах зүйлс　 Ялангуяа анагаах талаас онцгойлон авч үзэх шаардлагатай зүйлс

. байвал заавал хавсаргах хэрэгтэй⑥ Өсөлт бойжилтын үеийн холбоотой намтар　 / Ялангуяа төрөлхийн өсөлт бойжилтын эхэн үе шатны хөгжлийн

, бэрхшээлийн хувьд төрөхийн өмнөх хийгээд төрсний дараах үеийн

, , нөхцөл байдал нярай үеийн хөгжлийн нөхцөл байдал цэцэрлэгийн

, үеийн байдал бусадтай харилцах үеийн онцлог зэргийн талаархи

мэдээллийг олж авснаар хүүхэд болон асран хамгаалагч хоорондын

өнөөг хүртлэх бүхий л үеийн талаар гүн гүнзгий ойлголттой болоход

. дөхөм болж өгнө⑦ Гэр бүлийн харилцаа ・ гэр бүлийн түүх　 Өсөлт бойжилтын үеийн намтартай давхцах хэсэг нилээдгүй гарах

хэдий ч гэр бүлийн харилцааны талаархи мэдээлэл нь маш чухал

54


. мэдээллийн тоонд орно Тухайн хүүхдийн хөгжлийн бэрхшээлээс

шалтгаалан гэр бүл хийгээд төрөл садны хүрээнд төрөл бүрийн хүндрэл

. бэрхшээлүүд дагалдажирэх нь цөөнгүй байдаг

⑧ Ахуй амьдралын орчин　 , Оршин амьдарч буй дүүргийн орчин гэр орны гадна болон дотоод

, нөхцөл байдал орон нутаг хийгээд гэр бүлийн талаархи ойлголт

өгөхүйц мэдээллүүд нь ахуй амьдралынх нь талаар эргэцүүлж бодох тал

. дээр маш чухал үүрэгтэй Гэрт нь айлчлан очих нь үнэлж баршгүй

. чухал боломжюм⑨ Асран халамжлагч ･ гэр бүлийн хүсэлт　 , Гэр бүлийнхэн нь хүүхдийн талаар эсвэл хүүхэд гэр бүлийнхээ аж

, амьдралын талаар ямархуу зүйл бодож явдаг юу хүсч хүлээж байдаг

талаар мэдэх нь төлөвлөгөө боловсруулах тал дээр маш чухал

.хэрэгцээтэй мэдээлэл болж өгдөг（２） Бодит мэдээлэл① Бүх төрлийн үзлэгшинжилгээ　 , Сэтгэл зүйн тест хөдөлгөөний хөгжлийн үзлэг шинжилгээтэй

дүйхүйц бүхий л төрлийн үзлэг шинжилгээг ашигласнаар бодит

. мэдээллийг олж авна② Үйлдлийг ажиглах　 Сургуулийн амьдрал хийгээд суралцах явц дахь үйлдлүүд дээрээс

. хүүхдийг ойлгох нь маш чухал Энэ нь асран халамжлагчын яриа

хийгээд бусад холбогдох байгууллагуудаас дамжуулан авсан

, мэдээллээс олж мэдэх боломжгүй тухайн хүүхдийн өөрийнх нь амьд

. бодит үйлдлээс л олжмэдэх боломжтойюм（３） Зонхилох хөдөлгөөн хийгээд төлөв байдлын нөхцөл① Саажилтын төрлүүд　 , , ,Дөрвөн мөчний саажилт хоёр талын саажилт хоёр хөлний саажилт

.өрөөсөн талын саажилт зэрэг саажилтын хэлбэрүүд байдаг② Булчингийн хүчдэлийн төрөл болон зэрэглэл 　

Хөдөлгөөний бэрхшээлээс шалтгаалсан булчингийн хүчдэл нь

「чангарах 」болон「сулрах （тавирах ）」 .гэсэн төрөл зүйл бий（４）ADL （Activity of Daily Living/Life ）

ADL , гэдэг нь хооллох болон хувцас солих бие засах зэрэг өдөр

55


, тутмын үндсэн үйлдлүүдийг хэлдэг бөгөөд эдгээр үйлдлүүдийг хийхэд

хэдий хэмжээний тусламж дэмжлэг шаардлагатай байдгийг магадлах

. нь зүйтэй（５） Хүрээлэн байгаа орчинтой холбоотой хүчин зүйлс① Бодит саад бэрхшээлүүд・ Шилжилт хөдөлгөөн хийхэд тулгарах бэрхшээл ： Орж гарах

, , , хаалганы төвшний ялгаа шат налуу замын өнцөг ширээ сандал

, ,мэтийн өндөр чиглэлээ өөрчлөхийн тулд шаардагдах орон зай бариул

. зэрэг орно・ Суралцахад тулгарах бэрхшээлүүд ： ,Бичгийн хэрэгслийн хэрэглээ

, .номны хуудас эргүүлэх дэвтэрээ тогтоож барих зэрэг орно・ Харилцаа холбооны тал дээрх бэрхшээлүүд ： AAC болон утасны

. дугаар эргүүлэх зэрэг орно② Өрхийн ахуй амьдрал хийгээд орон нутгийн аж амьдралын нөхцөл

байдал・ Чөлөөт цаг зэргийн талаар ： Гадуур гарах хийгээд найз нөхөдтэйгээ

тоглох зэрэг хичээлийн дараах болоод амралтын өдрөө хэрхэн

. өнгөрөөдөг талаархи мэдээлэл чухал ач холбогдолтой・ Гэр орны зүгээс үзүүлэх тусламж дэмжлэг ： Гэр орныхноосоо авдаг

,тусламж дэмжлэг хийгээд асран хамгаалагчийн нөхцөл байдал

нийгмийн хамгааллын үйлчилгээг авч чаддаг эсэх талаархи мэдээлэл

. чухал үүрэгтэй

Ⅻ 　 Удирдах төлөвлөгөөний талаар１　 Төлөвлөгөө боловсруулах үндэс（１） Зорилтод чиглэсэн санаачлага

,Өнөөг хүртэл эмгэг бэрхшээлтэй холбогдуулан 「 асуудалд

чиглэсэн арга санаачлага 」 - . ын үзэл санаа зонхилж ирсэн Өөрөөр

56


хэлбэл 「 , асуудлыг арилгах үгүй хийх 」 хэрэгтэй гэсэн

бодлоор 「 болохгүй бүтэхгүй зүйлсийг үгүй болгох 」「 чадахгүй

зүйлийг нь чаддаг болгох」「 өөрөө бүхнийг хийж чаддаг болохуйцаар

удирдан зааж өгөх 」 . гэсэн үзэл санаа зонхилж ирсэн Гэсэн хэдий ч

үүнд 「 хэзээ хүртэл дасгал сургуулилтыг үргэлжлүүлвэл зохистой

вэ 」 . гэсэн асуудал үүснэ Нөгөө талаар 「 тухайн хүний өмнүүр орон

бүхнийг хийж өгөх 」 гэсэн үзлээр хүүхдийн ур чадварыг хөгжүүлэх

. боломжгүй юм Мэргэжилтнүүдийн хувьд энэ хоёр үзлийн дунд

. ,мухардалд орох нь олонтаа тохиолддог Тиймээс өнөөгийн байдлаар

,нарийвчилсан үнэлгээн дээр тулгуурлан зорилгоо тодорхойлж

, түүнийгээ биелүүлэхэд чиглэсэн олон янзын удирдамж тусламж

дэмжлэгийн шинэ арга хэрэгслийг санаж санаачлах нь үндсэн зарчим

. хэвээр байсаар байна Үүнийг「 зорилтод чиглэсэн санаачлага 」 гэж

. хэлдэг Энэхүү шинэ санал санаачлага гаргах аргад 「 чадахгүй

зүйлийг нь чаддаг болгох 」「 болохгүй бүтэхгүй зүйлийг засч

залруулах」「 сайн чадварыг нь түлхүү хөгжүүлэх 」「 чаддаг зүйлийг

нь илүү сайн чаддаг болгох 」 гэх мэтийн бүхий л санал санаачлагууд

. багтана Мөн түүнчлэн тэрхүү аргачлал нь шууд тухайн хүн дээр

, төвлөрөөд зогсохгүй эргэн тойрны хүрээлэн байгаа орчиныг

. таатайгаар зохицуулж тохируулахшаардлага ч бас урган гарна（２）「Зорилт 」 ?гэдэг нь юу вэ

「Зорилт 」 гэдэг үг нь хоёрдмол утгатай учраас 「 тухайн хүний

хүслийн хувиар илэрхийлэгдэж буй зүйл нь зорилт юмаа 」 гэж

,бодогдох ч юмуу 「 зорилт гэдэг нь мэргэжилтэний зүгээс шийдэж

тогтоож өгдөг зүйл бөгөөд зөвхөн мэргэжилтний хувьд л бусдаас илүү

харьцангүй хялбархан тогтоож чадах боломжтой зүйл 」 гэдэг ойлголт

.түгээмэл байдаг　 , Бидний зорих ёстой зүйл нь тухайн хүн （ хүүхэд ） - ий хувьд

. хамгийн бодитой хэрэгцээ шаардлагынх нь биелэлт юм Бодит хэрэгцээ

гэдэгт цаашдын ирээдүйг нь оролцуулаад ахуй амьдрал хийгээд хүний

амьдралд зайлшгүй 「 хэрэгцээ шаардлагатай 」 . зүйлсийг хэлнэ Тэр

, нь заавалчгүй тухайн хүний амнаас гарсан эрэлт хэрэгцээ өөрөөр

хэлбэл 「 тэгмээр байна 」「 ингэмээр байна 」 гэсэн хэрэгцээ

. ,шаардлага бус Тухайн хүний бодит хэрэгцээ нь тухайн хүндээ ч

мэргэжилтний хувьд ч үнэн зөвөөр илэрхийлэгдэж ойлгогдохгүй байх

57


. ,нь бий Өөрийн амаар хэлж

илэрхийлж буй хэрэгцээ

шаардлагаар дамжуулан түүний уг

мухарт буй жинхэнэ хүсэл

, эрмэлзлийг нь мэдсэнээр цаашид

өнөөгийн болон ирээдүйн амьдралд

тохиолдож буй болон тохиолдох саад

, бэрхшээлүүдийг тодорхойлон бодит

хэрэгцээ шаардлаганд нийцсэн үйлдлийг тууштай үргэлжлүүлэх

. хэрэгтэйМөн 「 бодит байдал дээр биелүүлэхийг хүссэн аж амьдралын

, төсөөлөл зураглал 」 -ыг 「 зорилт （ гоол ）」 ,болгон тогтоож

түүндээ хүрэхийг зорьж эрмэлзсэн арга барилыг санаж санаачлах

. гэсэн үзэл баримтлалыг илүү түлхүү тусгах болсон

２　 Төлөвлөгөө боловсруулах дэс дараалал（１） Зорилтоо тогтоох

Тухайн хүний бие махбодь хийгээд оюун санааны нөхцөл байдал

болон цаашид хүрч болох магадлалтай төвшин （ цаашдийн хөгжлийн

талаархи урьдчилсан төсөөллөө оролцуулаад ）、 гэр бүл хийгээд

тухайн хүнийхээ хэрэгцээ шаардлага зэргийг бүгдийг нь ерөнхийд нь

, бодолцон бодит хэрэгцээг багцаалж баримжаалсны үндсэн дээр

. зорилтоо тогтооно Зорилтыг тогтоохдоо 「 .. чаддаг болох 」 гэсэн эерэг өөдрөг

, . хандлагатайгаар тодорхой бодитой зорилгыг тогтоох нь зүйтэй（２） Зорилтоо биелүүлэхийн төлөөх арга хэрэгслийг бодож

.боловсруулах Зорилтоо биелүүлэхийн тулд шаардлагатай удирдамж хийгээд

. тусламж дэмжлэгийн арга хэрэгслийг бодож боловсруулах Хүүхдийн

, эрүүл мэндийн байдалд санаа тавих бие махбодь хийгээд сэтгэл

, санааны функцын тал дээр санал санаачлагатай байх ур чадварыг нь

, дээшлүүлэхэд чиглэсэн удирдамж аргачлал амьдарч буй орчин

хийгээд хүрээлэн буй хүмүүсийн харилцаа зэрэг орчны зохицуулалт

.мэтийг аль болох бодитойгоор бодолцож үзэх（３）Мэдээлэл ・ хамтын үйл ажиллагаан дээр суурилсан

58


төлөвлөгөө төлөвлөлт Тухайн хүн （ өөрөө юмуу эсвэл гэр бүлийн хүн ） - д өнөөг хүртэл

тодорхойлсон үнэлгээ хийгээд зорилтын хувилбарууд （ хэд хэдэн ） -

. ыг сайтар ойлгомжтойгоор тайлбарлаж өгөх Тухайн үедээ зөвхөн

( ) эцсийн үр дүн зорилтын хувилбарын төдийгүй 、 тухайн үр дүнд

хүрэхийн төлөөх үндэс суурь болон санаа санаачлагын аргачлалаа

. тайлбарлаж өгөх Мөн түүнийг биелүүлэхийн төлөөх арга хэрэгслийг ч

.тайлбарлаж өгөх хэрэгтэй Тухайн хүн нь үүнтэй холбогдуулан өөртөө ойлгомжтой болох

, хүртэл асууж лавлан тэгээд өөрийн санаа бодлоо илэрхийлэх хэрэгтэй

. ,болно Мэргэжилтний зүгээс ч гэсэн асуултыг найрсгаар хүлээн авч

идэвхи сонирхолтойгоор асуулт асуухуйц уур амьсгал байдал төлөвийг

. бий болгохшаардлагатай　 Удирдагч болон тухайн этгээд нь харилцан санал бодлоо

солилцонгоо төлөвлөгөөгөө боловсруулснаар хоёр талын хамтын

ажиллагааны үндсэн дээр бүрэн дүүрэн удирдан чиглүүлэх боломжтой

. болно

３　 Удирдах төлөвлөгөөнийжишээ　 Ямар нэгэн хүүхдэд хандаж боловсруулсан удирдах төлөвлөгөөний

.жишээ маягтыг хавсаргах

59

web.hyogo-u.ac.jpweb.hyogo-u.ac.jp/kenji/mongolian_translated_text_of... · web viewҮр...

Documents