weidevogels - wat is er nodig voor herstel?
DESCRIPTION
Talk of Gerrit Gerritsen and Wolf Teunissen on the Landelijke Dag of Sovon 2013TRANSCRIPT
Weidevogels:
Wat is er nodig voor herstel?Wolf TeunissenGerrit Gerritsen
Sovon Vogelonderzoek Nederland
Het aantal steltlopers is afgenomen sinds de jaren zestig
Trends
1960
1965
1970
1975
1980
1985
1990
1995
2000
2005
2010
2015
0
20
40
60
80
100
120
140
160
180
GruttoKievitScholeksterTureluur
po
pu
lati
e-i
nd
ex
Vogelbescherming Nederland
Sovon Vogelonderzoek Nederland
PatrijsScholekster
KievitWintertaling
WatersnipZomertaling
GruttoWulp
TureluurVeldleeuwerik
SlobeendGraspieper
KnobbelzwaanTafeleendBergeendKuifeend
Gele kwikstaartKwartel
Krakeend
-10% -5% 0% 5% 10%
jaarlijkse verandering
2003-2...
TrendsVogelbescherming Nederland
Sovon Vogelonderzoek Nederland
Grutto
GroningenFrieslandDrentheOverijsselGelderlandFlevolandUtrechtNoord-HollandZuid-HollandNoord-BrabantZeelandLimburg
Aandeel per provincie
Kievit
Vogelbescherming Nederland
Sovon Vogelonderzoek Nederland
Trends provinciaal
Vogelbescherming Nederland
Sovon Vogelonderzoek Nederland
Weidevogels in Nederland:>40% Grutto’s>25% Scholeksters>10% Kieviten
Bescherming1) Legselbescherming (SNL + vrijwillig)2) SNL: voornamelijk bescherming en uitgesteld
maaien3) Reservaten
Weidevogelbescherming in Nederland
Vogelbescherming Nederland
Sovon Vogelonderzoek Nederland
154014
160529
20849
14415
25492
2011 Legselbescherming
Legselbescherming SNL
Uitgesteld maaien SNL
Overig SNL
Reservaten
Nesten 2008 2012Kievit 81,370 45,173Grutto 20,315 12,523Scholekster 17,057 12,758Tureluur 9,364 5,696Overige steltlopers 1,263 1,131Eenden en ganzen 7,719 3,346Overige vogels 6,763 2,644Zangvogels 4,087 420Totaal 147,938 83,691
Weidevogelbescherming in Nederland
Vogelbescherming Nederland
Sovon Vogelonderzoek Nederland
SNLreservatenregulier
Maar, 43% SNL in minder geschikte gebieden
(Melman et al. 2008)
Weidevogelbescherming in Nederland
Vogelbescherming Nederland
Sovon Vogelonderzoek Nederland
Legselbescherming
0,0
0,2
0,4
0,6
0,8
1,0
Ongestoord Begrazing Maaien Mestinjectie Kunstmest
Dag
elijk
se o
verl
evin
g
Onbeschermd Beschermd
Grutto
Vogelbescherming Nederland
Sovon Vogelonderzoek Nederland
Grutto Kievit
Gemiddeld predatieverlies (24%)
1.3% 3.5%
Hoog predatieverlies (45%)
15.5% 11.0%
bezoekeffecten
(Goedhart et al., 2010)
Legselbescherming
Vogelbescherming Nederland
Sovon Vogelonderzoek Nederland
• 43% van het ANB ligt in minder geschikte gebieden (lage dichtheden, verkeer, lage waterstand, grote predatieverliezen, openheid landschap)
• Bezoekeffecten bij hoge predatiedruk
• Kuikens hebben lagere overleving in intensieve graslanden; ecologische val? (Kentie et al., 2012)
Lage effectiviteit agrarisch natuurbeheer door:
Vogelbescherming Nederland
Sovon Vogelonderzoek Nederland
Legselbescherming: Nest alleen bezoeken als directe bescherming nodig is In gebieden met voldoende kuikenland
Uitgesteld maaien: Combineren met extensivering graslandgebruik
Waar?: Alleen in geschikte gebieden
→ ANB concentreren in extensief benutte gebieden met hoge waterstanden
Verbeteringen
Vogelbescherming Nederland
Sovon Vogelonderzoek Nederland Vogelbescherming Nederland
Nieuwe benadering: kerngebieden
Sovon Vogelonderzoek Nederland
• Brongebieden• Voldoen aan een aantal randvoorwaarden (hoog
waterpeil, openheid)• Minimum dichtheid• Goed lange termijn beheer
Nieuwe benadering: kerngebieden
Voorbeeld Grutto(Teunissen et al., 2012)
Vogelbescherming Nederland
Sovon Vogelonderzoek Nederland
Randvoorwaarden voor brongebieden
Openheid
Afnemend Stabiel
Openh
eid
(m
)
Vogelbescherming Nederland
Sovon Vogelonderzoek Nederland
Maaidatum
Gem
iddeld
e
maaid
atu
m
20 mei
5 juni
Maar gemiddelde maaidatum in NL 5 mei
Randvoorwaarden voor brongebieden
Afnemend Stabiel
Vogelbescherming Nederland
Sovon Vogelonderzoek Nederland
Waterpeil
Wate
rpeil
(cm
)Afhankelijk van grondsoort
Randvoorwaarden voor brongebieden
Afnemend Stabiel
Vogelbescherming Nederland
Sovon Vogelonderzoek Nederland
Minimumdichtheid
Onderling verbonden gebieden
Zoekgebieden
Vogelbescherming Nederland
Sovon Vogelonderzoek Nederland
Openheid: zicht >400m
Zoekgebieden en randvoorwaarden
Vogelbescherming Nederland
Sovon Vogelonderzoek Nederland
Gemiddelde maaidatum >21 mei
Zoekgebieden en randvoorwaarden
Vogelbescherming Nederland
Sovon Vogelonderzoek Nederland
Waterpeil <40 cm
Zoekgebieden en randvoorwaarden
Vogelbescherming Nederland
Sovon Vogelonderzoek Nederland
Kans op een positieve trend
Zoekgebieden
Vogelbescherming Nederland
Sovon Vogelonderzoek Nederland
Belang voor andere soorten (deel van de populatie dat zich binnen de gruttokerngebieden bevindt)
Soorten >15 bp/km2
(%)>30 bp/km2
(%)
Slobeend 39,9 16,1
Kuifeend 15,2 5,1
Scholekster 25,6 8,5
Kievit 20,2 7,8
Grutto 51,0 20,0
Tureluur 34,2 13,8
Veldleeuwerik 13,7 5,3
Graspieper 13,2 4,2
Gele kwikstaart 2,6 0,7
Zoekgebieden
Vogelbescherming Nederland
Sovon Vogelonderzoek Nederland
Aanbevelingen
• Hoog waterpeil• Laag bemestingsniveau• Laat maaien en grote spreiding in maaidatums• Alleen legselbescherming indien nodig• Toepassen in grote gebieden die voldoen aan
randvoorwaarden
Vogelbescherming Nederland
Sovon Vogelonderzoek Nederland
Weidevogelprogramma VBN
Om ons voor te bereiden op het “tsunami-jaar 2015” startten we in 2010 het weidevogelprogramma.Momenteel draaien we 4 projecten:
WeidevogelboerderijenVoedselprojectCampagneKerngebiedenproject
Vogelbescherming Nederland
Sovon Vogelonderzoek Nederland
Weidevogelboerderijen
• In 2010 startten we een landelijk netwerk waarin nu 100 boeren samenwerken.• Het is een kennisnetwerk met 3 ontmoetingen per
jaar.• We ondersteunen boeren die willen vernatten.
Inmiddels zijn enkele tientallen plasdrassen aangelegd.
• Bij 5 boeren verhoogden we in 2011-2013 slootpeilen
• Experimenten met bemesting, zoals mestscheiding.
• Kennisverspreiding via site, film, brochure.
Vogelbescherming Nederland
Sovon Vogelonderzoek Nederland
Een deel van “onze” boeren
Vogelbescherming Nederland
Sovon Vogelonderzoek Nederland Vogelbescherming Nederland
Verspreiding weidevogelboerderijen
Sovon Vogelonderzoek Nederland Vogelbescherming Nederland
Jan VrolijkOosthuizen NH 61 ha
Weidevogelstand op 61 hawv 90% zwaar beheer ihb extensief weiden.
soort 2012 2013
Slobeend 10 13
Krakeend 10 15
Kievit 24 32
Grutto 28 40
Tureluur 12 18
Sovon Vogelonderzoek Nederland Vogelbescherming NederlandHessel Agema 74 ha gras
wv 32 % zwaar beheer mn in randen.
soort aantal
Kievit 75
Grutto 69
Tureluur 66
Scholekster 24
Slobeend 12
Kuifeend 12
Krakeend 9
Zomertaling 4
Gele kwikstaart 11
Graspieper 3
Veldleeuwerik 1
Sovon Vogelonderzoek Nederland
Murk Nijdam: gruttokampioen 142 paren op 40 ha in 2013
soort aantal
Kievit 12
Scholekster 21
Tureluur 22
Slobeend 7
Krakeend 8
Kuifeend 14
Bergeend 6
Veldleeuwerik 13
Graspieper 8
Gele kwikstaart 6
70% zwaar beheerwv 24 ha kruidenrijk
Vogelbescherming Nederland
Sovon Vogelonderzoek Nederland Vogelbescherming Nederland
Egbert ZorgdragerTerschelling
60% zwaar beheersoort aantal
Scholekster 153
Visdief 81
Tureluur 57
Grutto 55
Kievit 39
Kluut 28
Slobeend 13
Graspieper 12
Kuifeend 8
Krakeend 4
Sovon Vogelonderzoek Nederland
Effecten slootpeilverhoging op gezinnen
Vogelbescherming Nederland
0,00
0,05
0,10
0,15
0,20
Laag Hoog
Ge
m.
n p
er
telli
ng
pe
r 1
00
m
Slootpeil
Steltlopergezinnen
a
b
0,00
0,02
0,04
0,06
0,08
0,10
0,12
0,14
Laag HoogGem
. n p
er te
llin
g pe
r 100
m
Slootpeil
Kievitgezinnen
a
b
0,00
0,02
0,04
0,06
0,08
0,10
0,12
0,14
Laag Hoog
Ge
m.
n p
er
telli
ng
pe
r 1
00
m
Slootpeil
Gruttogezinnen
a
a
0,00
0,02
0,04
0,06
0,08
0,10
0,12
0,14
Laag Hoog
Gem
. n p
er te
llin
g pe
r 100
m
Slootpeil
Tureluurgezinnen
a
a
Sovon Vogelonderzoek Nederland
Campagne Red de rijke Weide
Vogelbescherming Nederland
Sovon Vogelonderzoek Nederland
Directe reactie van FC en Arla
Vogelbescherming Nederland
Sovon Vogelonderzoek Nederland
Zuivelaars zijn aan zet
We spraken met Friesland Campina, CONO, CZ Rouveen en Arla
FC wil in 2020 duurzaam zijn
Wij zijn ze aan het overtuigen dat biodiversiteit daarbij hoort
FC begint eerste stappen te zetten met 3 pilots in Friesland
Wij willen een hogere melkprijs voor boeren met veel natuur
Vogelbescherming Nederland
Sovon Vogelonderzoek Nederland
Kerngebieden aanpak
• VBN heeft 5 gebieden geselecteerd met bijzondere kansen:
• Terschelling• Eemland• Soarremoarsterpolder eo• Waterland• Ronde Hoep
Vogelbescherming Nederland
Sovon Vogelonderzoek Nederland Vogelbescherming Nederland
Wilt u meer weten?
Kom naar de VBN-stand en proef de Rijke Weide Kaas
www.weidevogelboerderijen.nl