werken in de toekomst hoofddorp futureproof hr tno p&o middag 21 april 2009
TRANSCRIPT
werken in de toekomst
Hoofddorp
Futureproof HR
TNO P&O middag 21 april 2009
21 april 2009werken in de toekomst
Programma
12.30 - 13.00 Ontvangst met koffie13.00 - 13.15 Welkom (Carla Mahieu)13.15 - 13.30 Film over de toekomst van werk13.30 - 13.45 Plenaire discussie 13.45 - 14.15 Werken in de toekomst (Rob Gründemann)14.15 – 14.30 Vragen14.30 – 14.45 Opsplitsing in subgroepen
- werving- binden, boeien en talentontwikkeling- generatieleren, samenwerken- leiderschap- gezondheidsmanagement
14.45 - 16.15 Discussie 16.15 - 16.45 Terugkoppeling16.45 Afsluiting en borrel
21 april 2009werken in de toekomst
Films over de toekomst
• 2019 - A Future Vision http://www.youtube.com/watch?v=edYOVjqErV0
AMERICAS FUTURE JOB MARKET • http://www.youtube.com/watch?v=-OVpafuJIYI&NR=1
werken in de toekomst
Rob Gründemannsenior onderzoeker/adviseurTNO Kwaliteit van leven I Arbeid
Werken in de toekomstHoofddorp, 21 april 2006
21 april 2009werken in de toekomst
Opzet van de presentatie
1. Introductie
2. Overzicht van ontwikkelingen• Werknemers• Organisatie van het werk• P&O afdeling• Samenleving
3. TNO in 2016
4. Dilemma’s
21 april 2009werken in de toekomst
Huidige
economische recessie
21 april 2009werken in de toekomst
Stand van zaken mbt de economische crisis
21 april 2009werken in de toekomst
Overzicht van ontwikkelingen
Ontwikkelingen bij werknemers
21 april 2009werken in de toekomst
Vergrijzing en krimp beroepsbevolking
21 april 2009werken in de toekomst
Leeftijdsopbouw Nederland 2000 en 2050
21 april 2009werken in de toekomst
Groene en grijze druk van 1950 tot 2050
0
10
20
30
40
50
60
70
80
1950 1970 1980 1990 2000 2010 2020 2030 2040 2050
21 april 2009werken in de toekomst
Potentiële beroepsbevolking 1970 - 2050
4000
5000
6000
7000
8000
9000
10000
11000
12000
1970 1980 1990 2000 2010 2020 2030 2040 2050
21 april 2009werken in de toekomst
21 april 2009werken in de toekomst
Meer vrouwen op de arbeidsmarkt
21 april 2009werken in de toekomst
Ontwikkelingen in de werkende bevolking in Nederland (1990 – 2008)
mannen vrouwen
Totaal(* 1000)
index Totaal(* 1000)
index
1990 3686 100 1958 100
1995 3814 103 2249 115
2000 4215 114 2848 145
2005 3982 108 2937 152
2008 4183 113 3253 166
21 april 2009werken in de toekomst
Ontwikkeling arbeidsparticipatie 1990, 1995, 2000, 2005, 2007, 2011 bij mannen en vrouwen
0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
100
15-24 24-34 35-44 45-54 55-64 65+ 15-24 25-34 35-44 45-54 55-64 65+
21 april 2009werken in de toekomst
Ontwikkeling netto arbeidsparticipatie 55 plus
0
10
20
30
40
50
60
1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007
mannen vrouwen
21 april 2009werken in de toekomst
Werkende bevolking naar geslacht en arbeidsduur (2008)
12-20 uur 20-35 uur Meer dan 35 uur
mannen 3,2% 12,2% 84,6%
vrouwen 18,1% 51,7% 30,2%
Taskforce deeltijd plus
21 april 2009werken in de toekomst
Meer allochtonen op de arbeidsmarkt
21 april 2009werken in de toekomst
Percentage westerse en niet westerse allochtonen1996 – 2009
0
2
4
6
8
10
12
14
16
1996 2000 2004 2008 2009
niet westerse allochtonen westerse allochtonen
21 april 2009werken in de toekomst
Aandeel niet-westerse allochtonen onder jongeren (0-20 jaar) in 2006 (bron: CBS)
21 april 2009werken in de toekomst
Aandeel niet-westerse allochtonen 1996 – 2006 (bron: CBS)
21 april 2009werken in de toekomst
Niet-westerse allochtonen naar gemeente 2005 en 2025
21 april 2009werken in de toekomst
Generatie Einstein
Een andere kijk op werk
21 april 2009werken in de toekomst
Kenmerken nieuwe medewerker
• Generatie Einstein (Boschma & Groen, 2006):• sociaal, maatschappelijk betrokken, functioneel, trouw, op zoek naar
intimiteit, zakelijk, mediasmart• Werknemer 2.0 (Doodeman, 2007):
• ambiteus, flexibel, gewend aan virtueel werken en kennis delen via nieuwe media, open innovatie
• De nieuwe medewerker (Manpower, 2006):• Stelt vooral niet-materiële eisen aan het werk, hecht weinig waarde
aan status en positie, vrijheid, adwisseling, uitdaging en ruimte voor privé-leven; werk moet aansluiten bij levensdoelen
• Jongere werknemer (belangrijkste drijfveren volgens Orga, 2007):• Zekerheid en stabiliteit; fysiek actief zijn, aandacht, balans werk-
privé, financiële beloning
21 april 2009werken in de toekomst
Babyboomers Generatie X Generatie Y
Geboren tussen 1945 - 1961 1962 - 1977 1978 – 1994
Formatieve gebeurtenis
Na-oorlogse wederopbouw
Economische depressie
Groei, welvaart, internet
gescheidenisfeit Maagdenhuis, Maanlanding, moord Kennedy
Treinkaping AssenVal Berlijnse muur
9/11,Tsunami,Enschede
Technologie TV, casetterecorder, bromfiets
Kleuren TV,Videorecorder,CD
Mobiele telefoon,Internet, MP3 (I-pod)
Internetgebruik:• introductie• functie• activiteiten
• op late leeftijd• bibliotheek• Surfen en info
• jong volwassene• bibliotheek• surfen en info
• mee opgegroeid• sociale machine• chatten, sharing
21 april 2009werken in de toekomst
Wat is in bij de nieuwe generatie? Wat is uit bij de nieuwe generatie?
Onafhankelijkheid, eigen ondernemerschap
Eigenheid/creativiteitZelf initiëren (zelfstandigheid)AfwisselingBoven alles staan (alles begrijpen/rationaliseren)Externe coachAnderen adviserenEigen verantwoordelijkheid voor resultatenGeld dat roltLeningen‘wie dan leeft, die dan zorgt’
Afhankelijkheid, loonslaaf van een ander
Conformiteit/afwachtenOpdrachten uitvoerenRoutine/herhalingNaïef zijn
Intern leermeesterschapJe laten adviserenRol achter de schermen
Zegeltjes sparenSpaarrekeningZorgen over pensioengat
21 april 2009werken in de toekomst
Ontwikkelingen in de organisatie van het werk
InformatiseringFlexibilisering in arbeidsrelaties
Vervagen grenzen van de organisatieInternationalisering
21 april 2009werken in de toekomst
Informatisering in Nederland (eind 2007)(CBS, 2008)
• Meeste huishouden beschikt over PC (88%) en aansluiting internet (86%; 11,7 miljoen personen); 74% heeft breedbandaansluiting
• Vrijwel alle bedrijven in Nederland aangesloten op internet (bijna 100%)
• Merendeel bedrijven heeft breedbandverbinding (86%) en eigen website (83%)
• Helft van de medewerkers (52%) gebruikt op het werk geregeld een computer met internet
21 april 2009werken in de toekomst
Bedrijven met telewerkers 2003 – 2007 (bron: CBS)
Aandeel bedrijven met telewerkers in vier jaar verdubbeld
21 april 2009werken in de toekomst
Invloed van ICT op de werkorganisatie
• Werken los van tijd en plaats (telewerken)• Telewerkers werken langer (+ meer stress)• Vermenging van werk en privé• Andere organisatie van het werk (maatwerk)• Hogere eisen tav opleiding• Snelle veroudering van kennis• Permanente scholing en ontwikkeling• Samenwerking in tijdelijke (virtuele) netwerken• Nieuwe arborisico’s:
• RSI, (informatie)stress; schending privacy
21 april 2009werken in de toekomst
Ontwikkelingen in de organisatie van het werk
InformatiseringFlexibilisering in arbeidsrelaties
Vervagen grenzen van de organisatieInternationalisering
21 april 2009werken in de toekomst
Ontwikkelingen in de arbeidsrelatie
• Grotere flexibiliteit (contract, werktijden, functies,
locaties, ad-hoc) en los-vaste dienstverbanden
• Werkgever – werknemer wordt opdrachtgever –
opdrachtnemer
• Meer eigen verantwoordelijkheid werknemer
(employability, vitaliteit en duurzame inzetbaarheid)
• Grotere mobiliteit (horizontaal en verticaal)
21 april 2009werken in de toekomst
Ontwikkeling flexibele arbeid(Goudswaard et al. 2008)
• Omvang flexibele arbeid (2008): 20% • tijdelijk contract 12%• Uitzendkrachten 4% • ZZP-ers 5%
• Verwachte groei in periode tot 2015: 25%• Flexibiliteit naar sector
• Horeca 51%• Handel 20%• Transport 19%• Zorg en welzijn 17%
• Flexibiliteit naar bedrijfsgrootte• Klein (10 -100 werkn.) 20%• Middelgroot (100-200 werkn.) 24%• Groot (. 200 werkn.) 23%
21 april 2009werken in de toekomst
Ontwikkelingen in de organisatie van het werk
InformatiseringFlexibilisering in arbeidsrelaties
Vervagen grenzen van de organisatieInternationalisering
21 april 2009werken in de toekomst
Ontwikkelingen in het P&O werk
Informatisering P&O werk Krimp P&O afdeling
Toename adviesfunctie
21 april 2009werken in de toekomst
Ontwikkelingen in de samenleving
Individualisering en eigen verantwoordelijkheidMeer aandacht voor
duurzaamheidGlobalisering
21 april 2009werken in de toekomst
TNO in 2016
• Krappe arbeidsmarkt (vervangingsvraag tot 2018 17%)• Geringere beschikbaarheid jongere werknemers• Meer oudere werknemers (inclusief 65 plussers)• Meer vrouwelijke werknemers• Meer allochtonen• Meer internationale werknemers • Minder vaste werknemers; meer flexibele werknemers• Op grote(re) schaal telewerken (los van tijd en/of plaats)• Kleinere organisatie-eenheden (flexplekken)• Meer wisselende (internationale) samenwerkingsverbanden • Kleinere publieke organisatie; grotere private/commerciële
organisatie
21 april 2009werken in de toekomst
Dilemma’s
• Aantrekken en behouden van goede werknemers
• Balans vinden tussen wensen en behoeften werkgever versus
werknemer
• Idem ten aanzien van plichten en verantwoordelijkheden
werkgever versus werknemer
• Voorkomen van vroegtijdige uitval of vertrek
• Aansturen en samenwerken van diverse werknemers
• Idem van wisselende samenwerkingsrelaties
• Omgaan met flexibiliteit in de arbeidsrelatie
• Ondersteunen van eigen verantwoordelijkheid
21 april 2009werken in de toekomst
Vragen voor de subgroepen
• Bespreek met elkaar het beeld van de toekomst van TNO in 2016 aan de hand van je thema
• Wat zijn voor jullie de belangrijkste kenmerken van die TNO organisatie (evt. in relatie tot de omgeving ? )
• Wat betekent dit voor het P&O-beleid van TNO in het algemeen en voor het beleid op het betreffende P&O thema in het bijzonder?
• Wat zijn de doelstellingen van het beleid op dit onderdeel in 2016 en welke creatieve ideeën/oplossingen/richtingen kun je met elkaar bedenken?
• Maak je daarbij onderscheid tussen verschillende personeelscategorieën (jong of oud; man of vrouw; vast of flexibel; nationaal of internationaal; ontwikkelingslijnen; etc.)
• Welke maatregelen moet P&O de komende strategieperiode nemen om de organisatie voor te bereiden op de situatie in 2016?
21 april 2009werken in de toekomst
Dank voor uw aandachtWilt u meer weten?
Dr. Rob Gründemann
TNO Kwaliteit van Leven - ArbeidPostbus 7182130 AS Hoofddorp
T 023 554 9948E-mail: rob.gründemann@ tno.nl
Website: www.tno.nl