Świat tereny zabudowane krajobrazy strefowe i astrefowe€¦ · krajobrazy strefowe to formacje...
TRANSCRIPT
11
cz
ęś
ć II
. kr
ajo
br
az
yczęść II
12
cz
ęś
ć II
. kr
ajo
br
az
y
krajobrazy
pustynia i pÓŁpustyniaPozbawione roślinności obszary pu-stynne związane są głównie z klima-tem zwrotnikowym suchym – pół-nocna Afryka, Płw. Arabski, Australia.Występują też we wnętrzach konty-nentów, gdzie panuje suchy klimat pod-zwrotnikowy i umiarkowany – środkowaAzja i Ameryka Północna. Wyróżniono kilkarodzajów pustyń: piaszczysta (erg), żwirowa (serir), kamienista (hamada). Obrzeża pustyń porasta drobna roślinność, tworząc półpustynie.
���������������
�����������������
� � � � � � �
������
������
����
���������
� � � � � � �
����������
����������
��������������
�������������
������������
�������������� ������������
����
����
����
��������������
���������
����
�����������������
������
����
����
���������
����
����
����
���� ��������
����
����
����
����
����
����
����
����
��������
����
����
����
����
����
����
����
����
��������
����
����
����
����
����������
����������������������������
��������������
�������������
���������������
����������
���������������
�����������������
��������
���
� ���
� ��
��������������
������ �������
�����������
����������������
��������������
�������
�����
�
� � � �
�����������������
������������� �����
�
�� �� �� ���� �� ������
����
���������������������
���� ������
���
���
��
��
��
��
�
���������
�������������
�������������
������������
�������
����������
��
�����
������
�����
���
�������
�����������
��������������
�����������������
���������
���������������
���
�
������
��������
��������������
��������������
���
����������
�������������
������������������������
�����������������������
�����
�������������
��������
��������������������
�������������
� � � � � �
��������
����
��
������
��������
������������������
���
���
���
������
�����
��������
�����
��
�
���� �����������
������������
� � ��� � � ����
��
���������������
����������������
��������
������
����
��� �
� �
� � � � � � � � � �
� � � � � � � � ����������
��������
������������
��������
���� ����
����
�������������
��������
�����������
��������
��������
��� �����
���
������������
� � � ��
��
��
���
����� � � � � � � � �
��� ����������
����������
� � � � � � � �� �
�����
��
��
��
��
��
�
������
���������������
������������
�������������
������������� ���������
����������
�����������������
����������
����
������������ �����������
���������������
������������
�������������������
������������������
�����������
��������
�����
���������������������
�������
����������
����
���������
��������������
������
� � � � � �
����� ����������
������������
�������������
������
���
�����
� ����
��
��
��
��
��
��
��
��
�
�����
���������
������������������������
��������
����
�����
�����
���
������
��
����
�
������
��������
��������
������
������
�������
�������������������
������������
�����������
����
�
�������
�����
���
���
������
�����������
�����
�������
�������
�����������
���������
��
������
�������
����
����
�� ���
�
�
����
��
������
������
����
�
������������������
����
����������
���� � � � � � � �
������
��� ��� ��������
�����������������
����
���
����
� � � � � � � �
� � � � �
� � � � � � � � �
� � � � � � � � � � � � � � ������������������������������ �
� ������
�
���
��
���
����
�����
���
�����
������
�����
����������������
�������������������
������������������������
��������������������
��������������
�����
��� ����
�������������
����������
�����������
���������
��������
��������������
���������
����� ��
��� �
���
���� ������
����
���
����
����
�
� � � � � � � �
� � � � �
��������
��������
���������������
���������������
����������������������
�������������
���������������
���������
���
������������������
��������������������
�� � � �� � � � � � ��� �
��������
���
���������
��
��
��
��
��
��
�
� ��
��
��
��
������������
����������������������
�����������
� � � � �
� � � � �
������������
����� �����
������
�����������
�� � � � � � � �
� � � � � � ��������
��
��
��
������
��
��
��
��
��
���� �
��������
��
�
��
����
���
�� �
� �
������
� ����������
�� � �
�
���������������
�������
�����
�������
�����
������
�������
��
��
�
�� � � � � � �
� � � � ������� � � � � � � �
� � � � �
��
��
� � � � � �
� � � � � � � � � �
� � � � � � � � � ������
������
����������
����������
� � � � � � � � � �� � � � � ��� �
�� � � � � ������������
������
�������
������������
����
������
��
����
����
���
�������������
� � � � � ��
��
��
�
��
���
��������
� � � � � �
� � � � �
� � � � �
� � � � � � �
���������������������
�������������������
��������
� �
�������������
���
���
�
��������������������������
���������
�����
���������
����� ��������
�����
������������ �
�
������
����
��
���� ��������
������ �������� ��
�������
���������������������������������������� ������������������������ ��� ��� ���� ���� ���� ���� ����
���������������������������������������� ������������������������ ��� ��� ���� ���� ���� ���� ����
���
���
���
���
��
���
���
���
���
��
���
���
���
���
���
���
���
���
���� ������������ ���������� ������
���� ������������ �������� ������
���������������������
������
���������������������������
���������������������
������
���������������������������
Krajobrazy strefowe i astrefoweŚWIaT
pustynia i pÓŁpustynia
nentów, gdzie panuje suchy klimat pod-zwrotnikowy i umiarkowany – środkowaAzja i Ameryka Północna. Wyróżniono kilka
wilgotny lasrÓwnikowyWysokie temperatury i codzienneulewne deszcze zenitalne, wystę-pujące przez cały rok (klimatrównikowy wybitnie wilgotny)tworzą warunki dogodne dla rozwojubujnych, wiecznie zielonych, wielo-piętrowych lasów. Rosną one przede wszystkimna Nizinie Amazonki (Ameryka Południowa) i w Kotlinie Kongo (Afryka),a także w południowo-wschodniej Azji i na Nowej Gwinei.
sawannaNa krajobraz sawanny wpływa nie tylkowysoka temperatura, występująca tuprzez cały rok, ale równiez sezonowozmieniające się opady. W porze suchej,trawiasta roślinność jest jałowa i żółta.Natomiast podczas pory deszczowejtrawy sawanny stają się soczyście zielonei wysokie na kilka metrów. Krajobraz urozmaicająpojedyncze, rzadko rosnące drzewa o parasolowatym kształcie: baobabyi akacje. Sawanna występuje w Afryce, Ameryce Południowej i w Australii.
roślinnośĆśrÓdziemnomorskaCiepłe i suche lata oraz łagodne,wilgotne zimy przyczyniły siędo powstania specyfi cznegokrajobrazu śródziemnomorskiego.Rosną tu piękne, dochodzące do 30 mwysokości cyprysy, a na bardziej suchychobszarach występują kolczaste, twardolistnekrzewy, zwane makią. Rolnicy uprawiają oliwki, fi gi,pomarańcze, cytryny, winorośl, morele, palmy daktylowe oraz inne owoce i warzywa.
gÓryPowstały wiele milionów lat temu w wy-niku ruchów górotwórczych. Wystę-pują na wszystkich kontynentach.W górach charakterystyczny jest pię-trowy układ roślinności. U podnóżarosną formacje typowe dla lokalnegoklimatu. Im wyżej, tym zimniej i roślinnośćbardziej uboga. Najwyższe partie gór to częstonagie skały oraz lodowce występujące powyżej granicy wiecznego śniegu.
wulkanyNajwięcej wulkanów występuje w strefi etzw. ”Ognistego Pierścienia”, który roz-ciąga się wzdłuż wybrzeży OceanuSpokojnego. Wulkany mają na ogółpostać charakterystycznych stożków.Powstały one z zastygłej lawy i popiołówwyrzucanych podczas wybuchu (erupcji).Na powulkanicznych popiołach utworzyły siębardzo urodzajne gleby, które są intensywnie wykorzystywane w rolnictwie.
tereny rolniczeUprawa roślin i hodowla zwierząt roz-winęła się na świecie głównie tam,gdzie występuje łagodny klimati dobre gleby. Dlatego najwięcejterenów rolniczych powstałow strefi e klimatu umiarkowanego,gdzie przeważają gleby brunatnei czarnoziemy. Dużo tych obszarów jest teżw wilgotnych typach klimatu podzwrotnikowego i zwrotnikowego.
tereny zabudowaneCzłowiek najpierw osiedlał się na tere-nach rolniczych. Wznosił tam niskieprymitywne zabudowania, by miećgdzie mieszkać. Potem zaczął prowa-dzić też działalność przemysłowąi usługową. Zabudowania stawały sięcoraz większe i coraz bardziej widocznew krajobrazie. Często skupiały się w jednymmiejscu, tworząc wsie i miasta, które dziś rozrzucone są po całym świecie.
las lisciasty i mieszanystreFy umiarkowanej Lasy te rosną głównie w ciepłych typachklimatu umiarkowanego – morskimi przejściowym. Występuje tam dosta-teczna ilość opadów i raczej łagodnetempratury. Główne drzewa liściaste tobuki, dęby, klony, graby, lipy, brzozy, jesiony,olchy. W lasach mieszanych spotkać można teżsosny, świerki, jodły i modrzewie. Tą strefę roślinności naturalnej człowiek prze-trzebił najbardziej, ze względu na korzystne warunki dla rozwoju rolnictwa.
tajga (las iglasty)Krajobraz charakterystyczny dla klimatuumiarkowanego chłodnego. Tworzy pasbiegnący od Płw. Skandynawskiegow Europie, poprzez Nizinę Zachodnio-syberyjską i Wyżynę Środkowosyberyjskąw Azji oraz od Alaski do wschodnich krań-ców Niziny Hudsońskiej w Ameryce Północnej.Są to lasy iglaste składające się głównie ze świerku,sosny i jodły, a w runie występuje m.in. borówka, wrzos, liczne mchy i porosty.
tundraKrajobraz związany z klimatem sub-polarnym strefy okołobiegunowej.Charakteryzuje się on bardzo krótkimokresem wegetacyjnym, trwającymniedłużej niż 2-3 miesięce. Z tegowzględu roślinność tu występująca jestbardzo uboga. Są to co najwyżej drobnemchy, porosty, rośliny kwiatowe (z rodzinywrzosowatych) oraz niskie krzewinki – wierzby i brzozy karłowate.
pustynia lodowaZajmuje obszary leżące wokół biegunówZiemi. Skrajnie niskie temperatury i silnewiatry sprawiły, że nie występuje tużadna roślinność – cały teren pokrywagruba warstwa wiecznych lodów.Na półkuli północnej największy obszarlądowy, na którym występuje pustynia lodowato Grenlandia. Natomiast na półkuli południowejpustynia lodowa pokrywa prawie cały kontynent Antarktydy.
stepObszary leżące zarówno w ciepłym kli-macie umiarkowanym, jak i w suchejstrefi e podzwrotnikowej. Od wilgot-nego wpływu oceanów oddzielają jepasma górskie lub duża odległość.Stepy porasta roślinność trawiasta.Na różnych kontynentach obszary te przyj-mują lokalne nazwy. W Ameryce Północnej sąto więc Prerie, a w Ameryce Południowej jest to Pampa. Stepy wykorzysty-wane są przez człowieka głównie do hodowli bydła, koni, owiec i kóz.
Na krajobraz sawanny wpływa nie tylko
zmieniające się opady. W porze suchej,
trawy sawanny stają się soczyście zielonei wysokie na kilka metrów. Krajobraz urozmaicają piętrowych lasów. Rosną one przede wszystkim
Obszary leżące zarówno w ciepłym kli-
Na różnych kontynentach obszary te przyj-mują lokalne nazwy. W Ameryce Północnej są
Rosną tu piękne, dochodzące do 30 mwysokości cyprysy, a na bardziej suchychobszarach występują kolczaste, twardolistne
lądowy, na którym występuje pustynia lodowato Grenlandia. Natomiast na półkuli południowej
coraz większe i coraz bardziej widocznew krajobrazie. Często skupiały się w jednym
las lisciasty i mieszany
buki, dęby, klony, graby, lipy, brzozy, jesiony,olchy. W lasach mieszanych spotkać można też
mchy, porosty, rośliny kwiatowe (z rodziny
syberyjską i Wyżynę Środkowosyberyjskąw Azji oraz od Alaski do wschodnich krań-ców Niziny Hudsońskiej w Ameryce Północnej.Są to lasy iglaste składające się głównie ze świerku,
Najwięcej wulkanów występuje w strefi e
Powstały one z zastygłej lawy i popiołówwyrzucanych podczas wybuchu (erupcji).Na powulkanicznych popiołach utworzyły się
Powstały wiele milionów lat temu w wy-
klimatu. Im wyżej, tym zimniej i roślinnośćbardziej uboga. Najwyższe partie gór to często
Uprawa roślin i hodowla zwierząt roz-
i czarnoziemy. Dużo tych obszarów jest też
Krajobrazy strefowe to formacje roślinności naturalnej, które występująw określonych strefach klimatycznych i typach klimatu. Krajobrazy astrefowe nie są związane z klimatem, ale z działalnością innych sił natury i człowieka.
Krajobrazy strefowe:
pustynia lodowa
lód stały na morzu
lód pływający
tundra
las iglasty (tajga)
las liściasty i mieszanystrefy umiarkowanej
step
roślinność śródziemnomorska
półpustynia
pustynia
sawanna
wilgotny las równikowy
Krajobrazy astrefowe:
teren rolniczy
góry wysokie
wulkany
teren podmokły
rafy koralowe
rzeka
jezioro
rzeka okresowa
jezioro okresowe
wodospad
kanał
szczyt
granica kontynentów
� ���� �����������
����������������
����������������������mapa krajobrazowa