Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego

Widocznei niewidoczne

Pod redakcją

Aleksandry Wagner

Atom, łupki, wiatr w dyskursach medialnych wokół energetyki

Transformacja systemu energetycznego to nie tylko zmiany techno-logiczne, lecz także zmiana wzorów myślenia i praktyk społecznych. Definiowanie wyzwań i problemów polityki energetycznej dokonuje się w komunikacji i choć często przebiega za zamkniętymi drzwiami gabi-netów polityków i ekspertów, ma swoje odzwierciedlenie w sferze pu-blicznej, szczególnie w mediach.

Czy media stwarzają odbiorcom warunki do deliberacji? W jaki sposób przestrzeń medialna reaguje na postulaty otwierania debaty dla różnych aktorów i stanowisk? Kto w sferze publicznej jest widoczny dla innych? Jak buduje się ową widoczność problemów, pozycji, stano-wisk i argumentów? Czy nowe media dają obywatelom szanse na sa-modzielne włączenie się w debatę o problemach energetycznych?

Z przedstawionych analiz wyłania się obraz daleki od dialogicznej przestrzeni poszukującej wieloaspektowego i dojrzałego porozumienia. Wydawać by się więc mogło, że opisywane, tak wyraźne mechanizmy wykluczenia i dominacji będą sprzyjać postrzeganiu owej przestrzeni jako areny, na której ścierają się partykularne interesy i różne perspek-tywy aktorów. Tocząca się tu walka rzadko jest jednak starciem uzbro-jonych w argumenty rzeczników różnych światów. Do zasadniczej konfrontacji dochodzi raczej przy wejściu, na samej arenie muskuły prężą już tylko najsilniejsi.

„Należy podkreślić wagę i aktualność problematyki badawczej poru-szonej w niniejszej publikacji, a także sposób zaplanowania i realizacji badań oraz profesjonalizm analiz we wszystkich tekstach zamieszczo-nych w książce. Jest to w pewnym sensie opracowanie mające w Polsce charakter pionierski”.

Z recenzji dr. hab. Mariana Niezgody, prof. UJ

www.wuj.pl

Widoczne i niew

idoczne Atom

, łupki, w

iatr w d

yskursach med

ialnych wokół energ

etyki

Widocznei niewidoczneAtom, łupki, wiatr w dyskursach medialnych wokół energetyki

Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego

Widocznei niewidoczne

Pod redakcją

Aleksandry Wagner

Atom, łupki, wiatr w dyskursach medialnych wokół energetyki

Publikacja powstała dzięki środkom Narodowego Centrum Nauki jako rezultat projektu„Media jako płaszczyzna deliberacji na kluczowe tematy energetyki: budowy pierwszej pol-skiej elektrowni atomowej, eksploatacji gazu łupkowego oraz farm wiatrowych” inansowa-nego na mocy decyzji nr 2011/03/D/HS6/05874

RECENZENTdr hab. Marian Niezgoda, em. prof. UJ

PROJEKT OKŁADKIAndrzej Pilichowski-Ragno

© Copyright by Aleksandra Wagner & Wydawnictwo Uniwersytetu JagiellońskiegoWydanie I, Kraków 2016All rights reserved

Niniejszy utwór ani żaden jego fragment nie może być reprodukowany, przetwarza-ny i rozpowszechniany w jakikolwiek sposób za pomocą urządzeń elektronicznych, me-chanicznych, kopiujących, nagrywających i innych oraz nie może być przechowywanyw żadnym systemie informatycznym bez uprzedniej pisemnej zgody Wydawcy.

ISBN 978-83-233-4115-4

www.wuj.pl

Wydawnictwo Uniwersytetu JagiellońskiegoRedakcja: ul. Michałowskiego 9/2, 31-126 Krakówtel. 12-663-23-80, 12-663-23-81, tel./fax 12-663-23-83Dystrybucja: tel. 12-631-01-97, tel./fax 12-631-01-98tel. kom. 506-006-674, e-mail: sprzedaz@wuj.plKonto: PEKAO SA, nr 80 1240 4722 1111 0000 4856 3325

SPIS TREŚCI

WPROWADZENIE  7

A l e k s a n d r a W a g n e r MEDIALNY DYSKURS ENERGETYCZNY JAKO PRZEDMIOT REFLEKSJISOCJOLOGICZNEJ KONTEKST TEORETYCZNY I METODOLOGICZNY  11

Czy energetyka to temat socjologiczny?  11Dyskursywne podejście do analizy polityk publicznych. Deliberacja i widoczność

w sferze publicznej  15Analiza sytuacyjna jako sposób mapowania dyskursywnej przestrzeni

medialnej  23Podsumowanie  28

A l e k s a n d r a W a g n e rSPOSÓB ORGANIZACJI BADAŃ  33

Ogólne informacje o badaniu  33Pytania badawcze  35Historyczne analizy dyskursów prasowych  37Budowa korpusu tekstów lat 80.  38Atom, łupki, wiatr – dyskurs prasowy lat 2007–2012  39Budowa korpusu tekstów z lat 2007–2012  40Analiza dyskursów lat 2013–2014  42

R a f a ł G a r p i e lENERGIA JĄDROWA W POLSKIM DYSKURSIE MEDIALNYM  49

Energetyka jądrowa w ujęciu KAD  49Dyskurs lat 80.   51Dyskurs lat 2007–2012  66Dyskurs lat 2013 i 2014  86Podsumowanie  104

Spis treści6

M a r i a Ś w i ą t k i e w i c z-M o ś n yDYSKURS MEDIALNY NA TEMAT ENERGETYKI WIATROWEJ  107

Aktorzy angażowani w dyskurs wiatrowy  109Władza–interesy–wiedza  112Diagnoza strategii komunikacyjnych  115Między jakością życia a rozwojem  120Demokracja i partycypacja  122Podsumowanie  124

A l e k s a n d r a W a g n e rGAZ ŁUPKOWY W POLSKIM DYSKURSIE MEDIALNYM  127

Wprowadzenie  127Warunki ekonomiczne  128Warunki geopolityczne  129Warunki polityczne  130Dyskursy medialne w USA i krajach europejskich  132Dynamika polskiego dyskursu łupkowego  134Gaz łupkowy jako konstrukt dyskursywny  135Język  138Społeczne światy i areny  140Aktorzy  143Kon likty rozgrywane na arenach  146Arena czy agora?  149Konceptualizacje ryzyka  153Media jako przestrzeń deliberacji: mechanizmy inkluzji i ekskluzji  155Prawo  156Media jako przestrzeń deliberacji: mechanizmy wykluczania i włączania  157

W i t H u b e r tREPREZENTACJA WYBRANYCH WĄTKÓW ENERGETYCZNYCH W POLSKIMINTERNECIE  161

Wprowadzenie  161Metody prowadzonych analiz  165Badanie dyskursu eksperckiego w Internecie – metoda  166Badanie dyskursu społecznościowego w Internecie – metoda  168Ekspercki dyskurs energetyczny w Internecie  169Dyskurs energetyczny sieciowy/społecznościowy  173Podsumowanie  177

A l e k s a n d r a W a g n e rMEDIA JAKO PRZESTRZEŃ DELIEBRACJI NA PRZYKŁADZIE DYSKURSUMEDIALNEGO WOKÓŁ WYBRANYCH WĄTKÓW ENERGETYCZNYCH PODSUMOWANIE  179

ANEKSY  189

WPROWADZENIE

Niniejsza książka powstała w wyniku badań obejmujących okres od lat 80.XX wieku (badania archiwalne) do roku 2014. W wybranych przedziałach cza-sowych poddano analizie wielorakie formy przekazów medialnych oraz różne kanały komunikacji masowej. Pozwoliło to na uzyskanie materiału z jednej strony bardzo bogatego i różnorodnego, a z drugiej strony umożliwiającego uchwycenie dynamiki zmian w konsekwentnie śledzonych wątkach energetyki jądrowej i wiatrowej oraz gazu łupkowego. Nieprzypadkowo skupiono się właśnie na tych dziedzinach energetyki, pomijając jednocześnie najbardziej oczywisty dla Polski węgiel. Wybrane zagadnienia w momencie rozpoczęcia badań stanowiły technologie innowacyjne (każda na swój sposób). Energetyka jądrowa, którą chyba najtrudniej tak określić (wielu aktorów traktuje ją jako technologię przeszłości), dotąd nie została w Polsce wdrożona. Od kilku lat jest natomiast ponownie poważnie brana pod uwagę jako rozwiązanie mające sprostać wymogom przyszłościowym polityki energetycznej, a więc zapewnić stabilność dostaw energii, wzmacniać niezależność energetyczną kraju oraz sprzyjać redukcji emisji CO2. W tym znaczeniu (jako nowe rozwiązanie) ma charakter innowacyjny dla polskiego systemu energetycznego.

Energetyka wiatrowa jest najsilniej reprezentowana spośród odnawial-nych źródeł energii (OZE) w Polsce, najbardziej rozpoznawalna i najbardziej kojarzona z ekologią. Dzięki temu, chociaż istnieje ona w Polsce od lat 90. XX wieku, a w ostatnich latach odnotowała nawet znaczący wzrost mocy wytwórczej (wciąż jednak relatywnie niski w porównaniu do przodujących pod tym względem krajów europejskich), traktuje się ją jako alternatywną wobec „twardych”, choć „brudnych” technologii energetycznych opartych na paliwach kopalnych (w tym także na uranie).

Gaz łupkowy to temat nowy, który pojawił się w dyskursie medialnym zaledwie dwa lata przed rozpoczęciem badań. W trakcie ich realizacji był gorąco dyskutowany w mediach. W przeciwieństwie do pozostałych dwóch

Wprowadzenie8

typów energetyki, obarczonych już pewną historią dyskursów (wokół których – w mniejszym lub większym stopniu – wykształciły się określone wspólnoty epistemiczne, ustrukturyzowały się ścieżki narracji, typy argumentacji, a tak-że przedstawienia symboliczne), wybór tematu gazu łupkowego umożliwił bieżącą obserwację wszystkich tych procesów. A ponieważ nowe reprezen-tacje medialne potrzebują jakiegoś zakotwiczenia w świecie istniejących już znaczeń, możliwe było także śledzenie sieci nawiązań, między innymi do dyskursów zagranicznych czy tradycji polskiego gazownictwa. Istotny wymiar stanowiło również pozycjonowanie gazu łupkowego wobec innych źródeł energii i pozostałych aktorów oraz ich różnych interesów.

Warto zaznaczyć, że celem prezentowanych analiz nie była ocena przy-datności technologii bądź zasobu lub ryzyka, jakie się z nimi wiąże, lecz rekonstrukcja ich medialnych reprezentacji w kontekście dynamicznie kształ-tujących się dyskursów. Wybrane tematy energetyczne – jako dotyczące ogółu obywateli oraz ich potomków – determinują zatem przyszłość nie tylko najbliższego otoczenia, ale także regionu i świata. Jako te wreszcie, z którymi są związane kluczowe interesy ekonomiczne różnych grup i podmiotów, stają się tu specy icznymi case studies funkcjonowania dyskursów medialnych we współczesnej sferze publicznej. Podstawowe pytanie dotyczy więc sposo-bu kształtowania, prezentowania i dyskutowania w przestrzeni medialnej polityk publicznych, ze szczególnym uwzględnieniem udziału (i/lub braku) różnorodnych aktorów społecznych w tych procesach.

Książka składa się z dwóch zasadniczych części. Pierwsza, obejmująca dwa pierwsze rozdziały, służy prezentacji założeń teoretycznych i metodologicz-nych. Przedstawia rezultaty wykonanej pracy konceptualizacyjnej i wyjaśnia sposób organizacji badań. Różnorodność tych badań, prowadzonych na wielu etapach za pomocą rozmaitych narzędzi, uniemożliwia zaprezentowanie w książce wszystkich narzędzi analitycznych oraz szczegółowych raportów cząstkowych (poświęconych analizie danego wątku w określonym typie medium). Szczególnie istotne wydaje się więc przedstawienie ram teore-tyczno-metodologicznych oraz zasadniczego sposobu myślenia o dyskursach medialnych wypracowanego w trakcie ostatnich trzech lat.

Drugą część, obejmującą autorskie analizy poświęcone poszczególnym wątkom tematycznym, cechuje większa różnorodność. Rozdział trzeci Rafała Garpiela to analiza dyskursu na temat energii jądrowej, rozdział czwartyMarii Świątkiewicz-Mośny dotyczy dyskursu o energetyce wiatrowej, a roz-dział piąty Aleksandry Wagner porusza tematykę dyskursów medialnych o gazie łupkowym.

Rozdział szósty ma nieco odmienną logikę – Wit Hubert, opierając się na danych dostarczonych przez zespół Sentione, analizuje specy ikę dyskursów rozwijanych w mediach społecznościowych. W tym rozdziale Autor odchodzi więc od prezentowania dyskursu tematycznego na rzecz charakterystyki

Wprowadzenie 9

medium, a dokładniej specy iki dyskursów rozwijanych w przestrzeni ko-munikacyjnej, jaką stanowią nowe media. Wspomniane rozwiązanie zostało podyktowane tym, że początkowo zaplanowane analizy dyskursu interneto-wego i przyjęte kryterium jego widoczności zaowocowały konstatacją, iż są to nadawcy głównie instytucjonalni. Zdecydowaliśmy więc o poszerzeniu spektrum analiz w sposób, który umożliwiłby nam uwzględnienie dyskursów mniej widocznych, bo rozproszonych, niemniej jednak istotnych dla tworzą-cych się struktur argumentacyjnych i wchodzących w dynamiczne relacje z analizowanym dyskursem eksperckim profesjonalnych portali i blogów.

Wszyscy autorzy – członkowie zespołu badawczego – pracowali w ramach przyjętej koncepcji teoretycznej, posługiwali się wspólną siatką pojęcio-wą i wspólnymi kategoriami, zachowali jednak autonomię i poszczególne rozdziały są wynikiem ich wnikliwej obserwacji, indywidualnej uważności oraz twórczej interpretacji. Rozdziały autorskie mają więc charakter analizy opartej na materiałach wygenerowanych w trakcie realizacji badań. Należy tu zaznaczyć, że w trosce o zachowanie możliwie wysokiego stopnia inter-subiektywności w analizach jakościowych badacze korzystali wymiennie z przygotowywanych przez siebie raportów cząstkowych, notatek anali-tycznych, map konceptualnych i sytuacyjnych, wspólnie dyskutowali, a także konsultowali swoje uwagi i wnioski. I jest to chyba odpowiednie miejsce, by im za to podziękować...

Jako redaktorka niniejszej książki i kierowniczka projektu badawczego, dziękuję Marii Świątkiewicz-Mośny, Rafałowi Garpielowi i Witowi Hubertowi za to, że towarzyszyli mi w tej fascynującej badawczej przygodzie, wspierali radą i pomysłami. Dziękuję za wspólną pracę i zaangażowanie. Składam po-dziękowania wszystkim wykonawcom za staranne i często żmudne kodowa-nie, pilotaż narzędzi, cenne uwagi. Szczególnie gorące wyrazy wdzięczności niech przyjmą: Jacek Bednarz, Ewa Niezgoda, Katarzyna Rabiej-Sienicka, Magdalena Stawicka i Aleksandra Latko, a także zespoły irm Press Service i Sentione, które dostarczyły nam wysokiej jakości danych. Dziękuję Panu prof. Marianowi Niezgodzie za staranną lekturę i recenzję książki, jak również za życzliwe wsparcie podczas całego okresu realizacji projektu. Jego ogromna wiedza merytoryczna pozwoliła nam uniknąć wielu błędów. Za pozostałe winę ponosimy wyłącznie my sami.

Dziękuję wreszcie Pani mgr Alicji Franaszek, dzięki życzliwości i doświad-czeniu której nasz zespół mógł pokonać trudności organizacyjne, oraz Naro-dowemu Centrum Nauki za wsparcie inansowe badań.

Redaktorom Wydawnictwa Uniwersytetu Jagiellońskiego jestem wdzięcz-na za ich rzetelną pracę i pomoc.

Aleksandra Wagner

A l e k s a n d r a Wa g n e r

MEDIALNY DYSKURS ENERGETYCZNYJAKO PRZEDMIOT REFLEKSJI

SOCJOLOGICZNEJ — KONTEKSTTEORETYCZNY I METODOLOGICZNY

Czy energetyka to temat socjologiczny?

Kwestie dotyczące pozyskiwania, magazynowania i wykorzystywania energii pojawiają się w różnorodnych kontekstach związanych z funkcjonowaniem społeczeństw w skali mikro (gospodarstw domowych i indywidualnych praktyk ludzi), mezo (gdy problemy energetyki są rozważane w kontekście funkcjonowania miast, gmin czy regionów), wreszcie makro (w odniesieniu do polityki realizowanej przez państwa, działań podejmowanych przez or-ganizacje ponadnarodowe, funkcjonowania światowych rynków i układów geopolitycznych). Można tu także wyróżnić poziom globalny, gdy funkcjono-wanie przemysłów energetycznych jest omawiane w kontekście przyszłości planety, klimatu, redukcji emisji gazów cieplarnianych i odpowiedzialnego gospodarowania zasobami w skali świata. Polityka energetyczna jako typ polityki publicznej rodzi coraz większe zainteresowanie różnorodnych aktorów społecznych, co idzie w parze z postulatami obywatelskiego upod-miotowienia i partycypacyjnego kształtowania owych polityk1. Postulaty

1 W odniesieniu do pięciu etapów procesu zarzadzania politykami publicznymi (Jann, Wegrich 2007; por. Palumbo, Maynard-Moody 1991; Dye 2013; Górniak i in. 2015) proces deliberacji obywatelskiej zazwyczaj znajduje zastosowanie na etapie pierwszym, tj. zwrócenia uwagi na dany problem wymagający interwencji państwa (agenda setting), oraz trzecim – pozyskania legitymizacji dla określonych propozycji działań. Wpisuje się to w habermasowską koncep-

Aleksandra Wagner12

te, związane z rosnącą popularnością koncepcji demokracji deliberatyw-nej i partycypacyjnej (Habermas 1996; Dryzek 1990, 2000, 2010; Fishkin, Laslett 2003), dotyczą uwzględnienia re leksyjnej opinii publicznej (Fishkin 2009) i zaangażowania obywatelskiego na przykład w koncepcji rządzenia wielopasmowego (Sroka 2009). Zyskują one na znaczeniu w obliczu coraz wyraźniejszego artykułowania w dyskursach transnarodowych (naukowych, politycznych, ekonomicznych) potrzeby transformacji obecnych systemów energetycznych. Transformacje te miałyby zmierzać w kierunku znalezie-nia nowych, innowacyjnych rozwiązań, które zapewnią ludzkości pokrycie rosnących potrzeb energetycznych współczesnych cywilizacji, a jednocze-śnie odpowiedzą na zagrożenia klimatyczne, środowiskowe oraz związane z ograniczonymi zasobami paliw kopalnych. Protesty społeczne nie są już interpretowane wyłącznie w kategoriach braku wiedzy i irracjonalnych lęków przed technologią (Stankiewicz 2009) czy syndromu NIMBY (Not in My Back Yeard), zbyt często sprowadzanego do egoistycznej niechęci ludzi do realizowania inwestycji (uznawanych skądinąd za zasadne) w miejscu ich zamieszkania (Wolsink 2006; Devine-Wright 2009b), lecz coraz czę-ściej postrzega się je jako dramatyczny głos w sferze publicznej, będący konsekwencją wykluczenia lub marginalizowania części aktorów2 (por. Bell, Grey, Haggett 2005). Rewolucja przemysłowa i związany z nią model kultury energetycznej3 opartej na węglu, ropie i gazie wykreowały epokę modernizacji, której potencjał – jak twierdzą niektórzy – w jej pierwotnej formie wyczerpuje się (Beck, Giddens, Lash 2009). Świat potrzebuje nowe-go paradygmatu – świadczą o tym zmiany w organizacji światowej gospo-darki, we wzorach stylów życia, w wartościach i celach oraz towarzyszące im narracje kryzysu: demokracji, kapitalizmu, inansów, rodziny, religii, migracji itp. Rodzi się potrzeba określenia nowej podstawy energetycz-nej dla dalszego rozwoju cywilizacji. O wizjach nowego ładu, z kluczową rolą zmian energetyki w gospodarce światowej, mówią dziś tacy uczeni, jak Jeremy Ri kin (2013), Nico Stehr (2015) czy John Urry (2014). Istotne jest także postrzeganie wiedzy jako konstruktów społecznych, genero-wanych według nowych wzorów, poza uniwersytetem czy laboratorium badawczym (Gross 2015) oraz niewiedzy, która czasem nie jest prostym

cję dialogu między władzą a społeczeństwem, w którym społeczeństwo obywatelskie jest przestrzenią formułowania postulatów, a system polityczny ma na nie odpowiedzieć (por. Habermas 2005; Hess 2013). Deliberacja publiczna w znaczeniu procedury rządzenia może jednak odegrać istotną rolę także na pozostałych etapach – tj. wypracowania określonych polityk, podjęcia decyzji oraz implementacji – pod warunkiem odejścia od gabinetowo-tech-nokratycznego modelu zarządzania politykami publicznymi na rzecz modelu partycypacyj-nego (por. także argumentacyjny model analizy polityk publicznych – Majone 2004).

2 Osobną kwestią pozostaje problem samowykluczenia mającego podstawy kulturowe (por. Sroka 2009).

3 Pojecia kultury energetycznej używamy za: Łucki, Misiak 2011.

Medialny dyskurs energetyczny jako przedmiot refl eksji socjologicznej… 13

brakiem wiedzy (gap of knowledge), lecz także konstruktem społecznym będącym dodatkowym źródłem niepewności i ryzyka (Fischer, Gottweis2012; Gross 2015), a często wykorzystywanym strategicznie zasobem(McGoey 2012).

Nic wiec dziwnego w tym, że od kilkunastu lat rośnie zainteresowanie tematyką energii wśród naukowców reprezentujących nauki społeczne. Wiąże się z to z kompleksowym rozumieniem systemów energetycznych jako całości społeczno-technologicznych, a wiec nie tylko w kategoriach zasobów naturalnych (co możemy wykorzystać?) i technologii (jak możemy to wykorzystać?), lecz także kulturowych i indywidualnych wzorów de inio-wania społecznych praktyk, wartości i norm regulujących je (Stirling 2014). Towarzyszy temu przekonanie, że „od czasu udomowienia ognia – rewolucje energetyczne i zmiany kulturowe pozostają ze sobą w ścisłych wzajemnych relacjach” (Sarrica i in. 2015: 2). Wyzwaniem nadal pozostaje przezwycięże-nie dychotomii pomiędzy technologicznymi i ludzkimi aspektami energetyki, a dalej – między społecznym i indywidualnym ich wymiarem (Sarrica i in. 2015; Bergmans i in. 2014). Dyskursy powstające wokół energetyki w róż-ny sposób konceptualizują problemy, wyzwania i rozwiązania. Organizują zasoby symboliczne zarówno do kreowania nowych, innowacyjnych dróg rozwoju, jak i do umacniania status quo, bronienia istniejących układów sił i wzorów kulturowych. Są przestrzenią tworzenia koalicji i opozycji, legi-tymizują i delegitymizują konkurencyjne wartości i wizje. Stanowią prze-strzeń de iniowania społecznych sytuacji, a więc – jeśli przyjęte de inicje potraktujemy jako dyspozycje do działania lub zaniechania owych działań – wytwarzania przyszłości ludzkości. Obszar, w którym określamy także to, co nieokreślone, wytwarzamy i negocjujemy sposoby obcowania z niezna-nym, dyskutujemy strategie postępowania w obliczu ryzyka i niepewności. Transformacje energetyczne nie mogą być zatem analizowane ani planowane w oderwaniu od towarzyszących im dyskursów, jako że same są ich produk-tem, a jednocześnie stanowią metanarrację ogniskującą uwagę istniejących wspólnot epistemicznych (Fischer, Gottweis 2012; Cotton i in. 2014) wokółproblematyki zmiany.

Osobną kwestią pozostaje widoczność owych dyskursów w sferze pu-blicznej – gdzie są ustalane problemy społeczne i uprawomocnienie zysku-ją polityki publiczne będące odpowiedzią na nie. Jedną z najważniejszych przestrzeni owej widoczności jest komunikacja medialna (Dobek-Ostrowska 2007; Hess 2013; Adut 2012). Odnosi się to zarówno do mediów masowych, czyli telewizji, radia i prasy, jak i przestrzeni Internetu, w której pomimo niższych barier wejścia dla aktorów społecznych i – wydawałoby się – nie-ograniczonych możliwości artykulacji, problem widoczności pozostaje aktu-alny, a nawet kluczowy. Część krytycznie zorientowanych badaczy Internetu, odchodząc od optymistycznej i normatywnej wizji przestrzeni wirtualnej,

Aneksy192

Aneks 2

„Rzeczpospolita”Od stycznia 1982 roku do 1989 roku o icjalny organ rządu PRL, ogólnopolski dziennik informacyjno-publicystyczny.

„Życie Warszawy”Ogólnopolski dziennik informacyjno-publicystyczny, wydawany w latach 1944–2011 w Warszawie (zawieszony w okresie stanu wojennego).

„Polityka”Ogólnopolski tygodnik społeczno-polityczny, wydawany w Warszawie od 1957 roku. Wyrażał poglądy kół PZPR o umiarkowanym nastawieniu reformatorskim.

„Tygodnik Powszechny”Ogólnopolski katolicki tygodnik społeczno-kulturalny, wydawany od 1945 roku w Krakowie, w latach 1953–1956 przejęty przez Stowarzyszenie PAX (tygodnik został zawieszony z powodu odmowy opublikowania nekrologu Stalina). Pismo uznawane za głos inteligencji katolickiej, zachowujące nie-zależność myśli w stopniu, na jaki pozwalała obowiązująca w PRL cenzu-ra prewencyjna. Jego wydawanie zawieszono w okresie stanu wojennego.W 1982 roku został wznowiony, stając się jedynym legalnym organem bli-skim opozycji.

„Trybuna Ludu”Dziennik polityczno-informacyjny, wydawany w latach 1948–1990 w Warsza-wie; organ KC PZPR, powstał z połączenia „Głosu Ludu” (PPR) i „Robotnika” (PPS). Gazeta całkowicie podporządkowana partii, stanowiła jej tubę propa-gandową. „Trybuna Ludu” była jedną z gazet o największym nakładzie w PRL.

Aneksy 193

Aneks 3

Lista portali internetowych objętych monitoringiem Press Service

www.biznes.onet.plwww.money.plwww.cire.plwww.bankier.plwww. inanse.wp.plwww.forsal.plwww.wyborcza.plwww.biznes.interia.plwww.inwestycje.plwww.gpwinfostrefa.plwww.euro.bankier.plwww.gielda.onet.plwww.wiadomosci.gazeta.plwww.wiadomosci.onet.plwww.fakty.interia.plwww.energetyka.wnp.plwww.parkiet.comwww.biznes.gazetaprawna.plwww.rp.plwww.waluty.com.plwww.nafta.wnp.plwww.wprost.plwww.wnp.plwww.polskatimes.pl

www.gospodarka.gazeta.plwww.gazetaprawna.plwww.polskaradio.plwww.tvn24.plwww.wiadomosci.wp.plwww.portfel.plwww.fundi.plwww.egospodarka.plwww.tvp.infowww.wirtualnemedia.plwww. inanse.egospodarka.plwww.prnews.plwww. inanse.wp.plwww.portalmorski.plwww.twoja- irma.plwww.ipis.plwww.naszdziennik.plwww.news,oney.plwww.wiaodmosci24.plwww.banki.plwww.budnet.plwww.naukawpolsce.plwww.wyborcza.biz

Aneksy194

Niepublikowane raporty przygotowane w ramach projektu „Media jako przestrzeń deliberacji” wykorzystane w pracy:

Wit Hubert, Wybrane wątki energetyki w polskim dyskursie internetowym. Raport z badań.

Maria Świątkiewicz-Mośny:Wybrane wątki energetyki w dyskursie prasowym. Raport z badań.Energetyka wiatrowa w dyskursie prasowym lat 90. i 2007–2012.

Aleksandra Wagner: Energetyka jądrowa w dyskursie prasowym lat 80. Analiza zawartości wybra-nych tytułów prasowych. Raport z badań.Energetyka jądrowa w dyskursie prasowym lat 2007–2012.Gaz łupkowy w dyskursie prasowym lat 2009–2012. Wybrane wątki energetyczne w dyskursie telewizyjnym i radiowym. Raportz badań.

RedaktorJadwiga Makowiec

KorektaAneta Dzidek

Skład i łamanieTomasz Pasteczka

Wydawnictwo Uniwersytetu JagiellońskiegoRedakcja: ul. Michałowskiego 9/2, 31-126 Krakówtel. 12-663-23-80, 12-663-23-82, tel./fax 12-663-23-83

Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego

Widocznei niewidoczne

Pod redakcją

Aleksandry Wagner

Atom, łupki, wiatr w dyskursach medialnych wokół energetyki

Transformacja systemu energetycznego to nie tylko zmiany techno-logiczne, lecz także zmiana wzorów myślenia i praktyk społecznych. Definiowanie wyzwań i problemów polityki energetycznej dokonuje się w komunikacji i choć często przebiega za zamkniętymi drzwiami gabi-netów polityków i ekspertów, ma swoje odzwierciedlenie w sferze pu-blicznej, szczególnie w mediach.

Czy media stwarzają odbiorcom warunki do deliberacji? W jaki sposób przestrzeń medialna reaguje na postulaty otwierania debaty dla różnych aktorów i stanowisk? Kto w sferze publicznej jest widoczny dla innych? Jak buduje się ową widoczność problemów, pozycji, stano-wisk i argumentów? Czy nowe media dają obywatelom szanse na sa-modzielne włączenie się w debatę o problemach energetycznych?

Z przedstawionych analiz wyłania się obraz daleki od dialogicznej przestrzeni poszukującej wieloaspektowego i dojrzałego porozumienia. Wydawać by się więc mogło, że opisywane, tak wyraźne mechanizmy wykluczenia i dominacji będą sprzyjać postrzeganiu owej przestrzeni jako areny, na której ścierają się partykularne interesy i różne perspek-tywy aktorów. Tocząca się tu walka rzadko jest jednak starciem uzbro-jonych w argumenty rzeczników różnych światów. Do zasadniczej konfrontacji dochodzi raczej przy wejściu, na samej arenie muskuły prężą już tylko najsilniejsi.

„Należy podkreślić wagę i aktualność problematyki badawczej poru-szonej w niniejszej publikacji, a także sposób zaplanowania i realizacji badań oraz profesjonalizm analiz we wszystkich tekstach zamieszczo-nych w książce. Jest to w pewnym sensie opracowanie mające w Polsce charakter pionierski”.

Z recenzji dr. hab. Mariana Niezgody, prof. UJ

www.wuj.pl

Widoczne i niew

idoczne Atom

, łupki, w

iatr w d

yskursach med

ialnych wokół energ

etyki