wiirtuu leenjii ogeessota qaamolee haqaa federaalaa · pdf filewiirtuu leenjii ogeessota...
TRANSCRIPT
0
WIIRTUU LEENJII OGEESSOTA QAAMOLEE HAQAA
FEDERAALAA
Seera Daldalaa fi Heera Mootummaa
Moojulii Leenjii Leenjifamtoota Hojiin Duraatiif Qophaae
Kan Qopheesse: Birhaanee Asaffaa
Guraandhala, 2001
Afaan Oromootti Kan Hiike: Habtaamuu Bultii
Kan Gulaale: Shaambal Hordofaa
1
Mudde, 2005
BAAFATA
SEENSA .......................................................................................................................................................... 4
1. Seera Daldalaa fi Heera Mootummaa .................................................................................................. 6
1.1 Hojiin Daldalaa Heera Mootummaa fi Labsiilee Daldalaa Adda Addaatiin Maal Akka Fakkaatu .. 6
1.2 Hojiin Daldalaa Seera Hariiroo Hawaasaatiin Maal Akka Fakkaatu ................................................ 8
2. Dhaaba Daldalaa (Business) ............................................................................................................... 10
2.1 Dhaaba Daldalaa: Yaada Waliigalaa ............................................................................................... 10
2.2 Tuutota Dhaaba Daldalaa (Elements of Business) .......................................................................... 11
2.2.1 Maqaa Gaarii (Good Will) .......................................................................................................... 11
2.2.2 Qabeenyaa Kalaqa Sammuu fi Heera Mootummaa .................................................................... 17
2.2.5 Dizaayinii Industirii (Industrial Designs).................................................................................... 28
2.2.6 Mirgoota Waraabbii fi Isaa Wajjiin Hariiroo Qaban (Copy Right and Neighboring rights) ...... 30
2.2.7 Mallattoo Daldalaa (Trade Mark) ............................................................................................... 38
2.3 Dhaaba daldalaa Irratti Wabii fi Qabsiisa Taasifamu ..................................................................... 46
Gaaffilee Marii ............................................................................................................................................ 49
3. Dhaabbilee Daldalaa (Business Organiztions) ................................................................................... 50
3.1 Dhaabbilee Daldalaa: Yaada waliigalaa.......................................................................................... 50
3.2 Waldaa Michummaa (Partinership) ................................................................................................ 53
3.2.1 Waldaa michummaa: Yaada waliigalaa ...................................................................................... 53
3.2.2 Dirqamaa fi Mirga Miseensota Waldaa Michummaa ................................................................. 57
3.2.3 Diiggaa Waldaa Michummaa fi Qulqulleessa Herregaa ............................................................. 58
3.3 Waldaa Keessa Beekettii (Joint Venture) ....................................................................................... 59
3.4 Waldaa Aksiyoonaa fi Waldaa Dhuunfaa I/G/M (Itti Gaafatamummaan isaa Murtaaee) ............. 61
3.4.1 Hundeeffama Waldaa Aksiyoonaa .............................................................................................. 62
3.4.2 Waldaa Aksiyoonaa fi Waldaa Dhuunfaa i/g/m: Qabiyyee Waliigalaa ...................................... 63
3.4.3 Faayidaalee fi Miidhaa Waldaaleen Qaqqabsiisan ..................................................................... 64
3.4.4 Haala Diiggaa Waldaalee Aksiyoonaa fi Waldaa Dhuunfaa I/G/M ........................................... 64
3.4.5 Qulqulleessa Herregaa (Liquidation) .......................................................................................... 70
Gaaffilee Marii ............................................................................................................................................ 72
4. Seera Waliigaltee Inshuraansii ........................................................................................................... 75
2
4.1 Seera Inshuraansii: Yaada Waliigalaa (insurance in general) ......................................................... 75
4.2 Hundeeffama Waliigaltee Inshuraansii (Formation) ....................................................................... 76
4.2.2 Qajeeltowwan Buuuraa Inshuraansii (Basic Principles of Insurance) ....................................... 81
4.2.2.1 Yaad-rimee beenyaa miidhaa (the concept of indemnity) .......................................................... 81
4.2.3. Faayidaalee inshuraansiin seenamuufii qabuu (insurable interests) ........................................... 82
4.3.3 Itti-Darbuu (subrogation) ............................................................................................................ 85
4.3.4 Buusii (contribution) ................................................................................................................... 87
4.3.5 Sababa Dhiyoo (proximate cause) .............................................................................................. 88
4.4 Kaffaltii Dursaa (Premium) ............................................................................................................ 92
4.5 Dhoksuu fi Sobuu ........................................................................................................................... 99
4.6 Balaa: Waliigaltee Inshuraansii Keessatti ..................................................................................... 101
4.6.2 Dirqama Beeksisuu fi Ibsa Kennuu .......................................................................................... 102
Gaaffilee Marii .......................................................................................................................................... 105
5. Seera Waliigaltee Geejjibaa .................................................................................................................. 107
5.1 Seera Waliigaltee Geejjibaa: Yaada Waliiglaa ............................................................................. 107
5.2 Waliigaltee Geejjiba Dachee Irraa (Carriage by land) .................................................................. 108
5.2.1 Dirqama beenyaa kaffaluu qaama tajaajila geejjabaa kennuu .................................................. 111
5.2.2 Beenyaa (compensatory awards) .............................................................................................. 112
5.3 Geejjiba qilleensaa Irraa (air carriage) .......................................................................................... 114
5.3.1 Itti gaafatamummaa Geejjibaa: ija seera daldalaa Itoophiyaa fi Konvenshinii Waarsoon yoo
ilaalamu 115
5.3.2 Itti gaafatamummaa murtaaaa Geejjibaa (limited liabilities of air carrier) .............................. 117
5.4 Geejjiba Galaana Irraa (Carriage by Sea) ..................................................................................... 119
5.4.1 Geejjiba Galaana Irraa: Yaada Waliigalaa ................................................................................ 119
5.4.2 Sanada waliigaltee feiisaa (bill of lading)................................................................................ 120
5.4.3 Itti gaafatamummaa qaama tajaajila geejjibaa kennu ............................................................... 123
5.4.4 Daangaa Itti Gaafatamummaa (limitation of liability) .............................................................. 126
5.4.5 Daangaa yeroo .......................................................................................................................... 127
Gaaffilee Marii .......................................................................................................................................... 129
6. Sanadoota Maallaqaa Daddarboo (Negotiable Instruments) ............................................................ 130
6.1. Sanadoota Maallaqaa Daddarboo: Yaada Waliigalaa ................................................................... 130
6.2 Nama fayyaalessummaan sanada maallaqaa daddarboo qabatee jiru (holder in due coures) ....... 132
3
6.3 Ibsituu maalummaa sanadoota maallaqaa daddarboo (basic features) .......................................... 134
6.4 Faccisa sanadoota maallaqaa daddarboo irratti kauu dandau ..................................................... 136
6.5 Haalawwan Sanadootni Maallaqaa Daddarboo Ittiin Darban ....................................................... 143
6.6 Waraqaa Daldalaa (commercial papers) ....................................................................................... 145
6.6.1 Hiikoo Waraqaa Dabarsoo Maallaqaa (Bill of Exchange) ........................................................ 145
6.6.2 Sanada Abdii (Promissory Note) .............................................................................................. 149
6.6.3 Cheekii (Cheque) ...................................................................................................................... 150
6.6.4 Cheekii Himalaa (Travelers Cheque) ........................................................................................ 158
6.6.5 Tokkummaa fi Garagarummaa Sanadoota Maallaqaa Gidduu Jiru .......................................... 158
Gaaffilee Marii ..................................