women in vietnamese mythical narratives and construction of … · 2019-04-23 · it was found that...

ปท 5 ฉบบท 1 (มกราคม – มถนายน) 2562

1 ผหญงในเรองเลาต านานพนเมองเวยดนามกบการประกอบสรางสงคมมาตาธปไตย

ผหญงในเรองเลาต านานพนเมองเวยดนาม

กบการประกอบสรางสงคมมาตาธปไตย

Women in Vietnamese Mythical Narratives

and Construction of Matriarchal Society

ปฐม หงษสวรรณ1 / Pathom Hongsuwan

บทคดยอ

บทความนมงศกษาการน าเสนอภาพผหญงในเรองเลาต านานพนเมองเวยดนามทมแนวคดเกยวของกบการประกอบสรางความเปนสงคมมาตาธปไตย โดยเนนศกษากลมต านานอธบายธรรมชาตและสงเหนอธรรมชาต รวมทงกลมต านานอธบายประวตทมาของเทพเจาและบคคลส าคญเปนหลก ทงนผ เขยนไดประยกตใชแนวคดการน าเสนอภาพแทนและการประกอบสรางสงคมมาเปนเครองมอในการวเคราะหและตความครงน

ผลการศกษาพบวา ต านานพนเมองเวยดนามมการน าเสนอภาพผหญงซงมสวนสรางความคดทางสงคมมาตาธปไตยใหเกดขนในความคดความเชอของชาวเวยดนามดวย กลาวคอ เรองเลาต านานเหลานชวยเนนย าใหชาวเวยดนามมองเหนวา ในอดตกาลสงคมเวยดนามเคยใหความส าคญและยกยองผหญงมากอน กอนจะไดรบอทธพลมาจากจนและพระพทธศาสนา อนเปนความ 1 รองศาสตราจารยประจ าภาควชาภาษาไทยและภาษาตะวนออก คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยมหาสารคาม และผอ านวยการ สถาบนวจยศลปะและวฒนธรรมอสาน มหาวทยาลยมหาสารคาม e-mail: [email protected]

Received: 8 มถนายน 2561 Revised: 13 กรกฎาคม 2561 Accepted: 23 กรกฎาคม 2561


2

เชอดงเดมทชาวเวยดนามตางเชอถอกนมาชานาน ไมวาจะเป นบทบาทความส าคญของผ หญงในดานการเมองกตาม ดวยเหตนภาพแทนผ หญงในต านานพนเมองเวยดนามจงมหลายลกษณะและหลายสถานะ เชน ผหญงในฐานะวรสตร ผหญงในฐานะผน าบานเมอง ผหญงในฐานะเทพเทว ผหญงในฐานะแม และผ หญงในฐานะนางกษตร รวมไปถงผ หญงในฐานะทเปนผ ใหก าเนดจารตประเพณดวย นอกจากน ยงพบวาการน าเสนอภาพผหญงในเรองเลาต านานพนเมองนไดแสดงใหเหนความหมายทมความสมพนธกบประเดนทางสงคมและวฒนธรรมดวย กลาวคอ เรองเลาต านานพนเมองนมการน าเสนอความหมายผานพฤตกรรมหรอการกระท าเชงสญลกษณของตวละคร และความส าคญของตวละครหญงในเรองเลาต านานพนเมองซงตางกแสดงใหเหนบทบาทและความหมายทปรากฏในขอมลคตชนวทยา ผลการศกษาในครงน จงสามารถสะทอนใหเหนรองรอยความคดความเชอทางสงคมวฒนธรรมของชาวเวยดนามไดอยางลมลกและนาสนใจยง ค าส าคญ: ผหญง, เรองเลาต านานพนเมอง, การประกอบสรางสงคม,

มาตาธปไตย, เวยดนาม.



Abstract

This article highlights on Vietnamese mythical narratives’ women whose thoughts were related to construction of matriarchal society. Examining this article, natural and supernatural myths involved with biographical myths regarding gods and famous people were emphasized. Besides, concepts of representation and social construction were also applied as tools to analyze and interpret the aforementioned narratives.

It was found that the Vietnamese mythical narratives depicted women who took part in arising construction of matriarchal society into the Vietnamese’ thought and belief. In other words, these mythical narratives reminded the Vietnamese that in the former time before influenced by China and Buddhism, women had been given importance and commendation in Vietnamese society. This traditional belief had existed for a long time and influenced to the Vietnamese’s thought as explicitly seen in Vietnamese women’s role in political aspect. Therefore, portrayal of women according to Vietnamese mythical narratives was depicted as heroines, rulers, goddesses, maternity, queens, and the origin of traditions and customs.

In addition, depiction of women in Vietnamese mythical narratives also portrayed meanings associated with social and political aspects. In other words, these mythical narratives expressed meanings through behavior or symbolic action of the characters included importance of the female characters. These circumstance demonstrated roles and meanings


4

indicated in folkloristics data. Consequently, all the results gained reflected vestiges of socio-cultural thought and belief of the Vietnamese profoundly and interestingly. Keywords: Women, Mythical Narratives, Social Construction, Matriarchy, Vietnam



บทน า

การเลาเรองต านานนบเปนเครองมอทางวฒนธรรมทใชหลอหลอมอดมการณบางอยางทางสงคมใหผคนในกลมไดรบรรวมกน ทงในแงความคดความเชอ ประวตศาสตร คานยม อดมการณ และโลกทศนทางสงคม โดยหากพจารณาเทยบเคยงกบความเปนภาษาในอกรปแบบหนงแลว กพบวาการน าเสนอภาพแทนผานภาษาของต านานนบเปนสงทนาสนใจ เนองจากเปนทยอมรบกนในปจจบนวา ภาษาต านานไมไดเปนเพยงแคใชสอความคดความเชอหรอสอถงสงทอยภายในใจออกมาเทานน หากแตยงมบทบาทส าคญในการสรางและจดการกบความจรงทางสงคมหรอกลาวอกนยหนงกคอ เรองเลาต านานมสวนประกอบสรางความจรงทางสงคมใหเกดขนในความรสกนกคดของผคนไดอกดวย

บทบาทและความหมายของเรองเลาต านานประการหนง จงแสดงใหเหนถงการเชอมโยงกบบรบททางสงคมวฒนธรรมของกลมชน เชน การสรางเรองเลาต านานเพออธบายถงก าเนดหรอประวตความเปนมาของบรรพบรษหรอชมชนบานเมอง บางกใชเรองเลาต านานเกยวกบวรบรษผกลาหรอวรบรษทางวฒนธรรมเพอสรางการยอมรบและกอใหเกดความศรทธาแกผคนในสงคม สรางส านกและความเปนกลมกอนทางสงคม บางกน าเอาต านานมาสรางสรรคเปนผลงานเชงศลปะโดยสรางใหเปนสญลกษณอนมนยส าคญทางการเมอง ตวอยางเชน การท าผลงานประตมากรรมรปปนวรบรษผสรางชาต หรอการวาดภาพจตรกรรมเลาเหตการณส าคญในต านาน เปนตน อยางไรกตาม การน าเสนอภาพบคคลส าคญทมบทบาททางการเมองของชมชนตาง ๆ ซงแมจะนยมเรยกขานกนสวนใหญวา “วรบรษ” แตกพบวามไดหมายความถงบคคลผ ทมสถานะ


6

เปนบรษเพศหรอผชายเพยงเทานน แตยงมการน าเสนอใหเหนภาพของผหญงในฐานะทเปน “วรสตร” ผ มบทบาทรวมสรางบานแปงเมองดวย แนวคดดงกลาวนมปรากฏใหเหนอยในวฒนธรรมเรองเลาของผคนหลายกลม ดงกรณเรองเลาต านานพนเมองของชาวเวยดนามกพบวา มการน าเสนอภาพผหญงทมบทบาทความส าคญและมความโดดเดนทางการเมองอยไมนอย อนแสดงใหเหนมตของความสมพนธกบแนวคดทางวฒนธรรมทเรยกกนวา “มาตาธปไตย”

ในตวอยางต านานสรางโลก (the Creation Myths) ของชาวเวยดนาม พบวามการเนนย าใหเหนบทบาทความส าคญของผ หญงในฐานะเปนผ สรางชวตและจตวญญาณใหแกมวลมนษยและสรรพสตว ดงใน ต านานสบสองเทพธดา เลาวา “หลงจากจกรพรรดแหงสวรรคเสรจสนภารกจในการสรางจกรวาลแลว กไดสรางมนษย เนองจากมความตงใจเปนพเศษจงไดมอบงานใหเทพธดาผ มฝมอสบสององค เทพธดาเหลานไดชวยตงแตคดสรางมนษย บางคนกลาววาภายหลงจากสรางจกรวาล มนษย สตว ดน น า และอากาศเสรจสน จกรพรรดกไมอนญาตใหเพมสงมชวตใด ๆ เขามาอก นอกจากนเทพธดาทงสบสององคนยงเปนผ มหนาทตดสนวาใครจะกลบชาตมาเกดเปนมนษย บางคนยงกลาววาเทพธดาสบสององคนมหนาทรบผดชอบเฉพาะตน กลาวคอแตละองคมหนาทสรางสวนตาง ๆ ของมนษย เชน องคหนงสรางมอ องคหนงสรางดวงตา องคหนงสรางแขนขา องคหนงสรางจตใจ อกองคหนงสรางค าพดและรอยยมของมนษย” (สนทร โคตรบรรเทา, 2558: 9-10) ถงกระนนกยงมหลายคนกลาววา งานของสบสองเทพธดานไมอาจแยกขาดออกจากกนได เพราะการสรางมนษยท าโดยล าพงไมได มนษยแตละคนทมชวตขนมาลวนตองผานมอของเทพธดาทงสบสององคนแทบทงสน



จากเรองเลาต านานพนเมองขางตน แสดงใหเหนความคดความเชอของชาวเวยดนามทวาอวยวะสวนตาง ๆ ของมนษยลวนเกดจากการบนดาลสรางของเหลาเทพผหญง บทบาทของเทพธดาจงเปนเหมอนกบเทพผ สราง ดงนน จตวญญาณของมนษยจงลวนเปนสงทถกก าหนดสรางขนมาโดยมภาพรางของผหญงเปนศนยกลาง คมกฤช อยเตกเคง (2559: 153) อธบายใหเหนวา การนบถอผหญงเปนคตทมมาแตโบราณกาลเกากอนประวตศาสตร และเปนคตทมอยทกหนแหงในโลก ผหญงถกเชอมโยงใหเขากบความศกดสทธในแงความอดมสมบรณ (fertility) เพราะเปนเพศทสามารถใหก าเนดชวตและเลยงดบตรใหเตบใหญได แตในเวลาตอมาเมอศาสนาทมศาสดาเปนมหาบรษกอก าเนดขน กท าใหบทบาทของเพศหญงคอย ๆ ลดความส าคญลง ทงภาพผหญงในลกษณะของเทวหรอเทพเจาสตร รวมทงนกบวชหญงดวยเชนกน

มขอสงเกตวา ภมศาสตรทตงบานเมองของเวยดนามนนเปนบรเวณ ลมน าและบรเวณคาบสมทร ท าใหชาวเวยดนามมความผกพนใกลชดกบแมน าและทองทะเลเปนอยางมาก ชมชนเวยดนามมผนดนทอดมสมบรณเหมาะแกการท าเกษตรกรรม ฉะนนในความเชอนบแตโบราณ ในบรเวณนจงใหความส าคญกบผหญง เพราะถอวาเปนเพศทมความสมพนธกบธรรมชาตและสงแวดลอม อกทงผหญงยงเปนตวแทนของความอดมสมบรณทเชอถอกนมา ดงจะเหนไดจากคตการนบถอบชาเจาแมทถอเปนมรดกทางวฒนธรรมของเวยดนามซงสบทอดกนมาและยงคงเปนทนยมเชอถอกนอยางกวางขวางและแพรหลาย ซงนาจะเปนขอสนนษฐานไดอยางหนงวา แมเวยดนามนนจะเปนสงคมทอางวาไมมศาสนาหลกประจ าชาต แตทวาเมอส ารวจแลวกพบวาความเชอเกยวกบเทพเทวหรอเทพฝายหญง โดยเฉพาะในสงคมชนบทนนมปรากฏใหเหนอยเปนจ านวนมากหากเทยบกบเทพฝายชาย จากหลกฐานเรองเลาต านานความเชอและพธกรรมของชาว


8

เวยดนามทมความสอดคลองกน จงแสดงใหเหนรองรอยของการใชขอมลทางคตชนวทยาทงต านานและพธกรรมเพอน ามาประกอบสรางความเปนสงคมมาตาธปไตยทไดสบทอดกนมาตงแตอดตจนถงปจจบน

จากทกลาวมาขางตนท าใหมองเหนวา เรองเลาต านานทไดถายทอดบอกเลาสบตอกนมาในสงคมเวยดนามนนมไดเปนเพยงเรองเลาธรรมดา เพราะต านานเรองเลาทน ามาใชศกษาเปนทนยมรจกกนทงเวยดนามเหนอ กลาง ใต ทงนหากพจารณาในมมมองวชาการดานคตชนวทยากพบวา ต านานถกอางและมองในฐานะเปนเครองมอของการสอสารอกอยางหนง ซ งมนยยะหรอสอความหมายทางสงคมวฒนธรรมไดอกทางดวย ดงนนจงจ าเปนทจะตองมการศกษาตความในเชงลกทเรยกกนวา “การถอดรหสเรองเลาต านาน” (decoding of myth) เพอใหเหนนยยะหรอความหมายทซอนแฝงอยในเรองเลาดงกลาว อนง จากการส ารวจงานวจยและงานวชาการทผานมากพบวา ยงไมคอยมการศกษาวเคราะหแงมมวาดวยการน าเสนอภาพผ หญงทโยงใยกบประเดนการประกอบสรางความจรงทางสงคมแบบมาตาธปไตยโดยใชกลมขอมลคตชนวทยาประเภทเรองเลาต านานของชาวเวยดนามอยางละเอยดเทาใดนก ดวยเหตน ผ เขยนจงตองการศกษาวเคราะหในประเดนดงกลาวในบทความน เรองเลาต านานพนเมองกบการศกษาประเดนทางการเมองวฒนธรรม

การเมองวฒนธรรมเปนการปฏบตการทางสงคมรปแบบหนง ซงเปนเรองของการเมองและการมปฏสมพนธทางอ านาจระหวางคน ประเพณตาง ๆ ทงนเมอพจารณาจากบรบททางสงคมและการเมองเราอาจมองเหนวาขอมลวฒนธรรมบางอยางอาจมสวนชวยสถาปนาหรอเปนสญลกษณใหกบความเปน



ปกแผนของสงคมในกลม เชน ชาต บางครงวฒนธรรมกชวยสรางความชอบธรรมใหกบสถาบนในสงคม รวมทงวฒนธรรมยงท าหนาทเชงสงคม ไมวาจะเปนการปลกฝงคานยม ความเชอ ระบบคณคาทสงคมยดถอ ธรรมเนยมในการประพฤตปฏบตของสมาชก (ธเนศ อาภรณสวรรณ: 2542: 75-80) หากกลาวถงต านานพนเมองทปรากฏอยในบรบทสงคมตาง ๆ แลว พบวาผคนสวนใหญมกมองไปทขอมลมขปาฐะ (oral tradition) ทใชบอกเลาสบตอกนมาจากรนสรนและยงเปนเรองราวทมงเนนอธบายถงประวตทมา ตลอดจนเหตการณหรอเรองราวของสงตาง ๆ รวมไปถงการมองวาเปนขอมลทางวฒนธรรมเพอกอใหเกดความสนกสนานเพลดเพลนเปนหลก อกทงยงมกเขาใจวาขอมลน สามารถสะทอนใหเหนความคด ความเชอ คานยม โลกทศน ตลอดจนอดมการณทางสงคมบางอยางไดเชนกน อนมความหมายทางสงคมวฒนธรรมทแฝงเรนอยในเนอหาต านานพนเมองเหลานดวย นอกจากน เรองเลาต านานกยงเจอไปดวยมมมองทางวฒนธรรมและอตลกษณของแตละพนถนเอาไวดวย จงถอเปนเครองบงบอกและบนทกความคดโลกทศนทางวฒนธรรมของพนถนนน ๆ ไดอกอยางหนง (ดาณภา ไชยพรธรรม, 2558: 5) เรองเลาต านานจงเปนเครองมอและพนทในการแสดงอ านาจและการจดวางความสมพนธเชงอ านาจของชมชนทองถน เปนมากกวาเรองเลาทสรางความบนเทง หรอสะทอนถงภมปญญา แตมบทบาททงในแงของการสรางความสมานฉนท หรอกระทงสรางความขดแยงรนแรง (พเชฐ แสงทอง, 2559: 29) ดวยเหตทเรองเลาต านานมกมความหมายทบงบอกถงความสมพนธกบทองถน ทงทเปนบคคลและสถานท เชนนจงมบทบาทตอการอธบายภมนาม รวมทงยงสามารถสรางความภมใจและอตลกษณใหเกดแกผคนและทองถน (ศราพร ณ ถลาง, 2558: 13) แมต านานนนจะเปนเรองเหนอจรงและมจนตนาการปรากฏอยมากกตาม แตทวาในกลมสงคมทวโลก ไมวาจะ


10

เปนสงคมตะวนตกหรอสงคมตะวนออก สงคมชนบทหรอสงคมเมอง กลวนมเรองเลาต านานทใชถายทอดเรองราวทางสงคมวฒนธรรมของตนเองแทบทงสน

เหตนจงอาจกลาวไดวา เรองเลาต านานพนเมองนนเปนรปแบบหนงของขอมลวฒนธรรมทเปนสากลและถอเปนขอมลทางคตชนวทยาประเภทหนงทมความหมาย สามารถสอใหเหนความคดความเชอของผ เปนเจาของเรองเลาเหลานได ซงหากพจารณาเชอมโยงกบประเดนบทบาทหนาทของขอมลคตชนวทยาแลวกพบวา ลวนมความสมพนธกบบรบททางสงคมและวฒนธรรมแทบทงสน ดงท ศราพร ณ ถลาง (2557: 360) กลาวไววา “ทฤษฎบทบาทหนาทนยมมกมองวา วฒนธรรมสวนตาง ๆ ในสงคมมหนาทตอบสนองความตองการของมนษยทงทางดานปจจยพนฐาน ดานความมนคงของสงคม และความมนคงทางดานจตใจ วฒนธรรมในสวนทเปนคตชน ไมวาจะเปนเรองเลาประเภทตาง ๆ เพลง การละเลน การแสดง ความเชอ พธกรรม ลวนมหนาทตอบสนองความตองการของมนษยดานจตใจและชวยสรางความเขมแขงและความมนคงทางวฒนธรรมในแตละสงคม”

นอกจากน เรองเลาต านานพนเมองซงเปนผลผลตทมมาตงแตยคโบราณ โดยชาวบานผ เปนมวลชนกลมใหญไดสรางสรรคจนตนาการและถายทอดเผยแพรจากทหนงไปสอกทหนง และจากรนหนงไปสคนอกรนหนง ดงนนจงนาจะแสดงใหเหนคณคาและลกษณะเฉพาะ อกทงยงเปนตวแทนสะทอนภาพสงคม ขนบธรรมเนยมประเพณ ทศนคต ความเชอและคานยมของกลมชนไดเปนอยางด อนง จากกรณทผ เขยนไดศกษาคนควาเบองตนเกยวกบเรองเลาต านานพนเมองเวยดนามกพบวา ขอมลนมความนาสนใจหลายประการ อกทงยงเปนวฒนธรรมทสามารถสอใหเหนอดมการณทางสงคมทเกดจากการประกอบสรางของประชาชนชาวเวยดนามไดในหลายประการดวย เชน ต านาน



พนเมองนนเปนเรองเลาทมการบอกเลาสบทอดตอกนจากรนหนงไปสคนอกรนหนง หรอนบตงแตอดตมาจนถงปจจบน แนนอนการเลาขานกนมาซงคนในสมยปจจบนยงรจกและรบรเรองเลาต านานเหลานจากขอมลตาง ๆ ไมวาจะเปนในประเพณบอกเลา (oral tradition) และในประเพณลายลกษณ (literary tradition) เชน แบบเรยน หนงสอนทานประกอบภาพ ละครพนบาน หนกระบอกน า เพลงพนบาน เปนตน ภาพท 1 หนกระบอกน าศลปะการแสดงของเวยดนามทมหนงเดยวในโลก มอายมากวา 1,000 ป การแสดงสวนหนงเปนการผสมผสานเรองเลาเทพเจาในต านานกบความรกชาตของชาวเวยดนาม. ทมา: www.indochina-junk.com/vietnamese-water-puppetry-mua-roi-nuoc

ในปจจบนซงเปนยคสมยทมความเจรญกาวหนาทางเทคโนโลย การเลาต านานนทานกยงมใหเหนอย แตอาจจะเลาสกนฟงทางเฟซบก หรอทางอนเทอรเนต สอออนไลนตาง ๆ บางกมการถายทอดในรปของละครโทรทศนและภาพยนตร เหตนเรองเลาต านานจงไดถกน าเสนอในหลากหลายรปแบบโดยเฉพาะการไดรบการตพมพเผยแพรออกไปในวงกวาง ทงทเปนภาษา


12

เวยดนามและภาษาองกฤษ ท าใหมการรบรเรองเลาต านานเวยดนามแพรหลายและกวางขวางยงขน ดวยเหตนต านานพนเมองเวยดนามจงนบเปนขอมลทางคตชนและวฒนธรรมทเปนทรบรและไดรบการยอมรบวามสวนในการน าเสนอความคดความเชอ โลกทศน คานยม รวมทงอดมการณทางสงคมและวฒนธรรมบางประการของชาวเวยดนามดวย ดงท สนทร โคตรบรรเทา (2558: ค าน าผแปล) กลาววา “หนงสอต านานและนทานพนบานเวยดนาม จากตนฉบบภาษาองกฤษชอ Vietnamese Legends and Folk Tales เปนทงต านานและนทานพนบาน แตละเรองนาสนใจตรงทใหขอคดและความสนกสนานเพลดเพลนไดหลายอารมณ นอกจากนยงใหผ อานไดเรยนรวถชวต ขนบธรรมเนยมประเพณ ความรสกนกคด การปฏบตตอเพอนมนษยและญาตพนอง อกทงการมจรยธรรมและคณธรรมของผคนทกระดบ” แสดงใหเหนวาต านานและนทานพนเมองเปนเครองมอสอสารทางวฒนธรรมใหกบประชาชนในทกระดบผานการบอกเลา ผานชวงชวตของผคนรนแลวรนเลาทสามารถสอจนตนาการสผ ฟงผอานไดเปนอยางด เนอหาของต านานพนเมองไดแทรกศลปวฒนธรรม ประเพณ ความเชอ ความศรทธา อกทงยงชวยเสรมสรางปญญา การเรยนรใหแกผ คนในสงคมนน ๆ ไดอยางนาประทบใจ

ในอกแงหนง คอ ผ ฟงและผอานต านานพนเมองนนตางมความมงหวงทจะไดรบประโยชนหรอสาระความคดจากเรองเลาเหลาน บางกเปนคตเตอนใจ บางกเปนเรองราวเพอสรางความเพลดเพลน บางกใชอธบายเหตทมาทไปของบคคล สถานท และเหตการณตาง ๆ อนมนยยะทตองอาศยการศกษาตความเรองเลาทบรรพชนไดถายทอดความคดความเชอเอาไว กลาวคอ แมเรองเลาต านานทดเหมอนจะเปนเพยงเรองเหนอจรง มแตจนตนาการและความมหศจรรยมากมาย แตทวากลบเปนสงทยงคงบอกเลาถายทอดกนเรอยมา



เหตนต านานพนบานจงมฐานะเปนปฏบตการทางสงคมในอกรปแบบหนง ความหมายนบงชใหเหนความสมพนธระหวางต านานกบสงคมวฒนธรรมใน 2 มต คอ มตแรก เรองเลาต านานพนเมองในฐานะภาพสะทอนทางสงคมวฒนธรรม ซงหมายถงเรองราวทเปนสอสามารถสะทอนใหเหนความเปนมาเปนไปทางความคดความเชอของผ คนในสงคม เสมอนเปนกระจกทสะทอนสงคมและวฒนธรรมของกลมชน มตทสอง เรองเลาต านานพนเมอง คอ การประกอบสรางความจรงทางสงคมและวฒนธรรม กลาวคอ เปนการมองวา แมจะไมมความจรงในสงคมวฒนธรรมนน ๆ แตเรองเลาต านานพนเมองนกสามารถทจะรงสรรคใหกลายเปนเรองราวเกดขนมาได หรอกลาวอกนยหนงกคอ ขอมล คตชนเหลานมสวนในการประกอบสรางความจรงใหเกดขนภายในความคดนกของผคนในสงคม โดยแนวคดการประกอบสรางความจรงทางสงคมมพนฐานความคดวา ความจรง (reality) ไมใชสงทมอยแลว แตเปนสงทถกประกอบสรางขนมานนเอง

จากทศนะทกลาวมาขางตน แสดงใหเหนวา ในสงคมเวยดนามนนเรองเลาต านานพนเมองเปนวฒนธรรมทมบทบาทส าคญและมความผกพนกบวถชวตวฒนธรรมของชาวเวยดนามมาแตอดตจนถงปจจบน เรองเลาต านานพนเมองจงเปนบทสะทอนใหเหนระบบคด โลกทศน คานยม และอดมการณทางสงคมบางประการทแฝงมาพรอมกบเนอหาของเรองเลาเหลาน ดวยเหตนจงเปนเรองราวทนาสนใจศกษาวาเรองเลาต านานพนเมองไดสอใหเหนระบบความคดความเชอทางสงคม หรอสออดมการณใดบาง

เมอพจารณาถงบทบาทหนาทของเรองเลาต านานพบวา เปนสวนทขาดไมไดในแทบทกสงคมเพราะต านานเปนตวก าหนดกฎเกณฑและแนวทางปฏบตใหแกสมาชกในสงคม เปนเรองเลาทมพลงและเปนภมปญญาใหแกสมาชกใน


14

สงคมดวย (B. Malinowski, 1954: 100) ในกรณสงคมเวยดนาม ผ เขยนกพบวามการใชเรองเลาประเภทดงกลาวเพอสอสารถงอดมการณทางสงคมของชาวเวยดนามเรอยมา นบแตอดตซงถอเปนสงทนาสนใจ กลาวคอ ชาวเวยดนามไดน าเรองเลาต านานพนเมองของตนมาเปนขอคดและคตเตอนใจใหแกประชาชนในฐานะทขอมลเหลานเปนมรดกทางวฒนธรรมของชาตทผ ฟงไมวาจะเปนเดก เยาวชนหรอผ ใหญทงชายและหญงตางจะไดรบรความคดทางสงคมวฒนธรรมหลายอยางรวมกน ทงความเชอเกยวกบเทพเจาและสงศกดสทธ ต านานการสรางโลก การผจญภยอนยงใหญของเหลาวรบรษผกลาในต านาน ไปจนถงเรองเลาเกยวกบสตว ซงเกยวพนกบรากฐานของวฒนธรรมประเพณและแนวคดของชาวเวยดนาม

ผหญงในเรองเลาต านานพนเมองเวยดนามกบการประกอบสรางสงคมมาตาธปไตย

ในหวขอน ผ เขยนไดน าเสนอผลการวเคราะหภาพแทนผหญงในต านานพนเมองเวยดนามทเปนเครองมอทางวฒนธรรมซงมสวนในการประกอบสรางความจรงทางสงคมอกอยางหนง ทงในแงความส าคญและบทบาทของภาพแทนผหญงทพบ อนมสวนสมพนธเกยวของกบประเดนการประกอบสรางสงคมโดยเนนการสรางสงคมมาตาธปไตยเปนหลก ทงนเมอศกษาประเดนดงกลาวแลวจะท าใหเขาใจและมองเหนวธคด ความเชอ คานยม โลกทศน และอดมการณทางสงคมของชาวเวยดนามผานขอมลเรองเลาต านานพนเมอง ดงมรายละเอยดตามล าดบตอไปน



ความหมายและนยามของค าวา “มาตาธปไตย” ค าวา “มาตาธปไตย” ตรงกบภาษาองกฤษวา matriarchy ใน พจนานกรม

ศพทสงคมวทยา ฉบบราชบณฑตยสถาน (ราชบณฑตยสถาน, 2557: 132) ใหนยามไววา การจดระเบยบทางสงคมทมผหญงเปนใหญ คอ มารดาเปนหวหนาครอบครว นกมานษยวทยาบางคนเชอวา เดมในสงคมเรรอนทคนยงเกบของปาและลาสตว ยงไมมครอบครวทรพยสน สงคมจะมลกษณะเปนมาตาธปไตย เนองจากมารดาเปนผ ใหก าเนดบตรจงเปนผก าหนดกฎเกณฑของสงคม ตอมาเมอสงคมไดพฒนาเปนสงคมเกษตรกรรมและเลยงสตว ผชายเปนผ มบทบาทในการปกปองดแลทดนและทรพยสน สงคมจงกลายเปนปตาธปไตย สวน เจษฎา ทองรงโรจน (2560: 450) อธบายวา มาตาธปไตย คอระบบสงคมทจดระเบยบรอบหลกการปกครองของมารดา ซงมารดาหรอผหญงเปนหวหนาครอบครวหรออยต าแหนงสงสดของโครงสรางอ านาจ และการสบเชอสายหรอการรบมรดกด าเนนผานทางสายมารดาหรอสายฝายหญง เดกเปนของครอบครวฝายหญง ซงหากพจารณาตามแนวคดขางตนเพอใหเขาใจไดชดเจนยงขน ค าวา “มาตาธปไตย” กคอ แนวคดวาดวยระบบอ านาจแมเปนใหญ ผหญงเปนศนยกลางของสงคมตลอดจนมอทธพลมากกวาหรอทดเทยมกบผ ชาย (Cynthia Eller, 1999: 634) รวมทงอ านาจในโครงสรางทางสงคมในมตตาง ๆ ดวย

อนง มหลกฐานจากพธกรรมดงเดมของผ คนในภมภาคอาเซยนทยงหลงเหลอใหเหนในปจจบนกเปนเรองทสะทอนใหเหนระบบความเชอดงเดมของชนพนเมองในภมภาคนทใหความส าคญและยกยองเพศหญง กอนทสงคมจะมพฒนาการเปนบานเปนเมองภายหลง ผหญงจงมความส าคญและบทบาททางสงคมซงมรอยรอยปรากฏในหลกฐานทางโบราณคดทมมาตงแตสมยกอนประวตศาสตรมาแลว ดงทศนะของ สจตต วงษเทศ (2559: 25) ทวาผ หญง


16

สวรรณภมในอษาคเนย (เอเชยตะวนออกเฉยงใต-ผ เขยน) ยคดกด าบรรพราว 3,000 ปมาแลว มสถานะและบทบาททางสงคมสงกวาผชาย ดงจะเหนไดจากการเปนผ น าบาง เปนหมอมดหมอผหวหนาเผาพนธ เทากบการเปนใหญในพธกรรม เปนผสรางสรรคและสบทอดวฒนธรรม ผหญงจงเปนเจาของเครองมองานชางทกอยาง รวมทงเปนชางฟอน ชางร า ชางขบ ชางป ฯลฯ ซงในอดตผชายไมมสทธท าสงส าคญเหลาน

สงคมจนในอดตซงเปนตนธารของวถชวตวฒนธรรมส าคญแหงหนงทมความใกลชดกบเวยดนามมาตงแตครนโบราณพบวา “จนในอดตเปนสงคมทถออ านาจแมเปนใหญเชนกน อกทงยงเปนสงคมเกษตรกรรมทเนนใหผหญงเปนผ น า การท างานหาเลยงครอบครว และบทบาทหนาทแมกยงเปนผ ก าหนดบทบาทและสถานะของสมาชกในสงคม หรออาจเรยกไดวาผหญงคอศนยกลางทางสงคม กอนทภายหลงจะเปลยนไปสโครงสรางสงคมทถออ านาจพอเปนใหญ อ านาจในการก าหนดบทบาทฐานะทางสงคมจงเปลยนแปลงไปสผ ชาย” (ศรวรรณ วรชยยทธ, 2559: 250) ในวถชวตวฒนธรรมเวยดนามทเชอถอกนมาแตอดตกมแนวความคดวา สงคมเวยดนามแตโบราณกาลกเคยมสงคมวฒนธรรมการปกครองและมโครงสรางสงคมมาตาธปไตย คอมผน าเปนผหญงมากอน กอนทจะรบอทธพลวฒนธรรมจากจนและลทธขงจอทเขามาภายหลง (Huu Ngoc, 2010: 836) วถชวตวฒนธรรมเวยดนามในยคดงเดมนนไมเพยงแตเปนสงคมมาตาธปไตยมากอน แตยงเปนสงคมทเนนความเสมอภาคเทาเทยมระหวางหญงชายดวย



ภาพท 2 รปปนเจาแมหรอเทพธดาในประเพณความเชอแตโบราณของชาวเวยดนาม ทมา: http://tamlinhhuyenbi.net/threads

นอกจากน ยงมทศนะของนกวชาการทมความรความเขาใจพฒนาการ

ทางสงคมและวฒนธรรมของเอเชยตะวนออกเฉยงใตซงคอนขางจะมความเหนสอดคลองกนถงลกษณะดงเดมของภมภาคนทแมจะใหความส าคญของญาตทงสองฝายทเราพบเหนอยทกวนน แตกนยมใหความส าคญกบการสบเชอสายทางฝายหญง อนเปนจารตประเพณทยงคงมอยในสงคมชนบท จากพนฐานดงกลาวจงสงผลไปถงการมองอะไรในลกษณะทใหความส าคญกบฝายแม เนองจากความผกพนในดานอารมณ ความรสกยอมหยงรากลกทมผลตอความเชอโลกทศนและการรบรทมกสบทอดจากแมและครอบครวฝายแมเปนส าคญ (ปราน วงษเทศ, 2558: 54) ซงในมมมองทางมานษยวทยาสวนใหญมกมองวาสงคมของมนษยนบแตอดตกาลนน ผ หญงคอนขางมสถานภาพทสงและทดเทยมกบผชายมากอน

ศาสนาในสงคมอดตกมกปรากฏภาพของเทพธดาหรอเทพเทว บางกมบทบาทเปนเจาแมในคตความเชอดงเดม แตภายหลงอทธพลสงคมปตาธปไตยทเนนศนยกลางไวกบผชายไดรบการยอมรบมามากขนและสงผลกระทบท าใหแนวคดมาตาธปไตยไดเลอนหายไปจากสงคม (Cynthia Eller, 1999: 634)


18

รองรอยของแนวคดการนบถอบชาเพศหญงกยงคงปรากฏใหเหนไดจากเรองราวเกยวกบความเชออ านาจเหนอธรรมชาตและสงศกดสทธทยงคงมภาพรางเปนผ หญงปรากฏอยบอยครงในหลายกลมวฒนธรรมทวโลก รวมถงในภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใตนดวยเชนกน

อ านาจของผหญงในเรองเลาต านานพนเมองกบการประกอบสรางสงคมมาตาธปไตย

ต านานก าเนดธรรมชาตบางเรองในสงคมเวยดนาม มการน าเสนอใหเหนบทบาทของผหญงในฐานะทเปนผสรางสรรคท าใหสงใดสงหนงเกดขนมา เชน ต านานก าเนดภเขาหายอด เลาวานางพญามงกรไดโผลขนมาจากทะเล แลวมาวางไขบนแผนดน เปลอกไขมลกษณะพเศษ สองแสงประกายระยบระยบ ภายหลงไขฟองใหญใบนกไดฟกและใหก าเนดธดาพญามงกรซงเปนลกหลานทวยเทพทมความงามทงกายและใจ ไขทฟกแลวกไดกลายเปนภเขา นนคอภหายอดทสวยทสดอยบรเวณชายฝงทะเลจงหวดกวางนาม ผคนเรยกวาภหงฮาน แปลวาภหายอดหรอภเขาหายอดนนเอง (ไล ท เลยน, 2543: 57-74) แสดงใหเหน ความคดของชาวเวยดนามวา ภเขาเปนภมทศนทางธรรมชาตของประเทศซงเชอวาเปนสงทเกดจากอ านาจศกดสทธของนางพญามงกร ความคดความเชอนถอวามลกษณะเฉพาะและโดดเดนอยางหนง เพราะมการชใหเหนวา มงกรซงคนสวนใหญมกมองวาเปนสญลกษณหรอตวแทนของผ ชายเทานน แตในเรองเลาต านานพนเมองเวยดนามส านวนน มงกรกลบมฐานะเปนสงเหนอธรรมชาตและมสถานะเปนเพศหญงซงเรยกวา “นางมงกร” มบทบาทเปนผสรางบานแปงเมองของเวยดนามดวยเชนกน



สวนในยคโบราณ ผหญงเวยดนามกมสถานะเทาเทยมกบผ ชาย เจาหญงบางองคถงกบทรงจบดาบน าทพ โดยในอดตเวยดนามมวรสตรสองพนองชอ “ตรงตรกและตรงหญ” บางกเรยกวาสองสาวตระกลตรง เปนผน ากองทหารเวยดนามส รบกบกองทพจนจนไดรบชยชนะ แลวไดกลายเปนผน าและไดรบเลอกใหเปนราชน แตไมนานนกกถกกองทพจนปราบ ประเทศจงถกเปลยนฐานะเปนแควนหนงของจกรพรรดจนโบราณ (ด.จ.อ.ฮอลล , 2549: 202) ผ หญงเวยดนามถกลดบทบาทลงเมอวฒนธรรมขงจอเขามามอทธพลในสงคม แตเมอเทยบกบประเทศอนในแถบภมภาคนกนบไดวาผหญงเวยดนามยงคงไดรบการยกยองและมอสระอยไมนอย เนองจากในอดตผ ชายตองตงหนาตงตาอานหนงสอเพอเตรยมสอบจอหงวน เรองของปากทองจงตกเปนหนาทของผ หญง ผเปนแม ยา และยาย จะไดรบความนบถอย าเกรงจากลกหลานมาก (สกญญา มกราวธ, 2556: 81) นอกจากน ในกฎหมายสมยโบราณของเวยดนามยงรบรองสทธของผหญงหลายอยาง เชน สทธในการรบมรดกของลกสาว สทธของภรรยารอง รวมทงขอหามในการขายภรรยาและลกสาว เปนตน


20

ภาพท 3 ภาพเขยนสและรปปนวรสตรสองพนองตระกลตรงในต านานส รบขบไลกองทพราชวงศฮนของจน. ทมา: https://www.thoughtco.com/trieu-thi-trinh-vietnams-warrior-lady

นอกจากนยงม ต านานวดบาเจยว ซงสรางขนเมอป ค.ศ.248 เปนวดทมความเกยวของกบวรสตรในประวตศาสตรเวยดนาม นนคอ เจยวทจง ผน าการลกฮอตอตานการปกครองของจนเมอครสตศตวรรษท 3 เจยวทจงเปนผ น ากองทพชาวบานเขาตอสกบกองทหารจนจากราชวงศอ ซงเปนราชวงศทางใตในสมยสามกก ภาพลกษณของเจยวทจงซงเปนทรจกกนโดยทวไปคอ การยนอยบนหลงชางน าชาวบานลกขนสกบทหารจนอยางกลาหาญ จนกระทงสามารถปกครองตนเองเปนเอกราชมานานถง 23 ป กอนทจะพายแพใหแกกองทพจนทมก าลงทหารมากกวา และทายทสดนนเจยวทจงกตดสนใจกระโดดน ากระท าอตวนบาตกรรมโดยไมยอมจ านน เหตการณดงกลาวนสรางความประทบใจและอยในความทรงจ าของชาวเวยดนามมาจนถงทกวนน และกลาวกนวาวดบาเจยวสรางขนเพออทศใหแกการเสยสละชวตของเจยวทจง เปนการสรางขนในปเดยวกบการตายของนาง บรเวณดานหนาโบสถยงมวหารสกการะของวรสตรเจยวทจงมาจนถงทกวนน (ปยะแสง จนทรวงศไพศาล, 2558:22-23) อนง ภาพ



วถประเพณและวฒนธรรมเวยดนามยงสะทอนใหเหนวาการนบถอศรทธาตอผ หญง ซงยงมปรากฏใหเหนจากประเพณการเซนไหวบชาเจาแมของชาวเวยดนาม กลาวคอ ชาวเวยดนามนนบชาเทพธดา 3 องค คอ องคทหนงดแลสวรรค (เจาแมแหงฟา) องคทสองดแลปาไม (เจาแมแหงดน) และองคทสามดแลแมน าล าธาร (เจาแมแหงน า) เสมอนเปนเทพเทวผดแลรกษาธรรมชาตแวดลอมของประเทศดวย ภาพท 4 ลทธการนบถอเทพธดาหรอเจาแม (เถอ เมว) ทงสามองค ประกอบดวย เทพธดาแหงฟาเทพธดาแหงดน และเทพธดาแหงน า ลทธความเชอนเปนศาสนาดงเดมของชาวเวยดนาม

สวน ต านานแมโพสพหรอเทพแหงขาวของเวยดนาม กเปนเรองเลาปรมปราอกเรองหนงทมการน าเสนอภาพผหญงซงแสดงใหเหนถงบทบาทฐานะทเปนศนยกลางตามแนวคดสงคมมาตาธปไตยของชาวเวยดนามทมมาตงแตอดตไดเดนชดอกเรองหนง ดงมเรองเลาวา


22

“มหญงสาวก าพราผหนงมฐานะยากจน นางอาศยอยกบแมทมอายมาก มปหนงฝนแลง หญงสาวมขาวเกบไวเพยงนอยนด แตกยงแบงใหชาวบานไปกน ในชมชนนมหญงเศรษฐผหนง วนหนงแกออกไปท าไรท านา พบแมเฒานอนอยรมทางดวยความหวโหย เศรษฐจงแบงอาหารให วนนนเมอเศรษฐกลบถงบานกรสกแปลกใจเมอเหนมกระบงขาวเปลอกตงอย ตอมาพอถงหนาเกบเกยวปนน ในย งฉางบานของเศรษฐกเตมไปดวยขาวเปลอก ปตอมานาขาวแกตางกใหผลผลตสง แตเมอแกร ารวยกลบเปลยนนสยเปนคนโลภและใจราย อยมาวนหนง แกไดพบหญงสาวก าพราผ ขยนจงชวนไปท างานดวย ภายหลงเศรษฐบงคบใหหญงสาวท างานตงแตเชาจนกระทงตะวนลบ กลางคนเธอตองนอนเฝาขาวเปลอก ขณะทเธอเคลมหลบไป กแววไดยนเสยงหนงพดวา “ขาคอแมโพสพ ขาเสยใจทไปชวยเหลอคนโลภไมมน าใจเสยนาน” หลงจากฝนแลงมานาน ปตอมาฟาฝนเรมอ านวย ทวากระแสน าปาไดไหลมาพดพาขาวตามไรนาของเศรษฐขเหนยวไปหมด สวนหญงสาวก าพรา วนหนงเขาปากลบมากพบหญงชราขอทาน สงเสยงโอดครวญเพราะความหว จงไดปงหนอไมและน าน ามาให เมอเธอไปตกน าท ล าธาร กลบมากไมพบหญงแกคนนน เหนแตกระบงเปลา เธอจงน ากระบงกลบบาน หลงจากวนนนกเกดอศจรรยขน คอทกครงทหญงสาวเลกงานกลบถงบาน จะเหนขาวเปลอกเตมกระบง หญงสาวจงไดน าขาวเปลอกไปแจกทกคนในหมบาน ชาวบานไมอดอยากหวโหยอกตอไป หญงสาวกรแนวา เมลดขาวเปลอกในกระบงนนเปนแมโพสพทมอบใหเธอ”

(ไล ท เลยน, 2543: 84-93)



นอกจากน ยงพบเรองเลาต านานพนเมองอกส านวนหนงทกลาวถงประวตความเปนมาของแมขาวในเวยดนามซงมเรองเลาวา “นานมาแลวเมลดขาวมขนาดใหญมาก มนษยไมจ าเปนตองปลกขาว ในชวงเวลาของการเกบเกยวผคนเพยงแคจดธปเทยนและอธษฐาน แลวเมลดขาวกจะบนเขามาในบานของพวกเขาเอง อยางไรกตามมภรรยาขเกยจคนหนง สามของเธอสงใหกวาดพนใหสะอาดเพอตอนรบแมขาว แตเธอยงท าไมเสรจ สามอธษฐานเรยกแมขาวแลวขาวกมาถงเรวกวาทคดไว ผ เปนภรรยาตนตกใจและโกรธแมขาวทมาเรว เธอจงจบไมกวาดไลตเมลดขาวจนแตกออกเปนชน เนองจากความผดของภรรยาทตแมขาว จงเปนเหตท าใหผคนนนจะตองปลกขาวและเกบเกยวเอง รวมทงจะตองตขาวเพอใหเมลดขาวรวงออกจากล าตนตงแตนนเรอยมา” (Jacqueline M. Piper, 1993: 75) แสดงใหเหนวา ชาวเวยดนามเชอวาขาวเปนสญลกษณศกดสทธทผ คนจะตองใหความเคารพบชา ขาวมไดเปนเพยงธรรมชาต แตยงเสมอนเปนเทพธดาหรอเทพเทวผประทานธญญาหารใหแกมวลมนษยซงจะตองมพธเซนสรวงบชาผ มพระคณนดวย

หากพจารณาเนอหาต านานแมโพสพขางตน พบวาเวยดนามเปนชมชนแบบกสกรรมคอท านาเปนหลก อกทงขาวหรอในภาษาเวยดนามเรยกวา “เกม” (Cóm) เปนอาหารหลกและการปลกขาวเปนอาชพพนฐานของคนในประเทศ การมผลผลตขาวมากหรอนอยนนเปนเครองสะทอนภาพทางเศรษฐกจและวถชวตความเปนอยของชาวเวยดนามไดเปนอยางด ความคดความเชอของชาวเวยดนามทมตอตนขาวจงมลกษณะคลายคลงกบวถความเชอของผ คนในภมภาคอาเซยนโดยเฉพาะในแถบลมน าโขง นนกคอ ขาวเปนเทพสตรหรอเทวทเรยกกนวา “แมโพสพ” หรอแมขาว ซงนบเปนคตความเชอดงเดมของชาวเวยดนามทผคนในชนบทยงคงนบถอศรทธา ภาพเสนอเหตการณในเรองเลา


24

ต านานพนเมองขางตนทหญงสาวผ ขยนและใจด ไดชวยเหลอแบงปนอาหารใหแกแมขาวทไดแปลงกายมาเปนหญงชรา นบวาเปนวฒนธรรมแบบผหญงทสรางขนจากสวนทดทสด นนคอการเนนความงดงามดานจตใจอนบรสทธ ดงกรณเหตการณหญงสาวผขยนกบแมผ ใจดทไดแบงปนขาวใหแกชาวบานทหวโหยอดอยาก ความสมพนธเชนนเปนการน าเสนอใหเหนภาพความสมพนธอนอบอน เสมอนเปนแมทคอยเลยงดลกดวยความออนโยน ดงกรณแมขาวไดมอบกระบงวเศษใหแกหญงสาวซงเปนทมาของพนธขาวทใชเพาะปลกท าไรท านาใหขาวกลาเจรญงอกงาม และเปนแหลงธญญาหารส าคญทท าใหผคนไมอดอยาก

มขอสงเกตวา ขาวนบเปนสญลกษณส าคญทอยในความคดความเชอของชาวเวยดนาม ดงจะเหนไดจากชาวเวยดนามมกจะเปรยบรปรางของประเทศของตนวาเหมอนกบตะกราใสขาวสองใบแขวนอยปลายสดของไมคาน คอรปตว S ทงนตะกราใสขาวทงสอง คอบรเวณแมน าแดงทางภาคเหนอและบรเวณแมน าโขงทางภาคใต ไมคานทใชหาบตะกราขาวกคอแนวเทอกเขาทกนพรมแดนเวยดนามกบลาว และเวยดนามกบกมพชา อกทงขาวยงถอเปนสญลกษณศกดสทธทมความเชอมโยงกบวถชวตวฒนธรรมและอตลกษณความเปนเวยดนามมาเปนเวลาชานาน เพราะเปนสงคมเกษตรกรรม มภมประเทศพนทอดมสมบรณทเหมาะแกการเพาะปลก จงท าใหเวยดนามเปนสงคมทมฐานวฒนธรรมแบบเกษตรกรรมมาตงแตสมยกอนเรอยมาจนถงปจจบน



ภาพท 5 (ซาย) แผนทประเทศเวยดนามทถกมองวาเหมอนกบไมคานทหามตะกราใสขาวสองใบ (ขวา) ภาพสลกนนต ารปรวงขาวบนพระโกศของพระจกรพรรดซาลอง (Gia-Long) ปฐมกษตรยแหงราชวงศเหงยน ราชวงศสดทายของเวยดนาม. ทมา: Vu Hong Lien. (2016: 168)

นอกจากนวฒนธรรมของกลมชาตพนธตาง ๆ ในเวยดนามหลายกลมทเปนชมชนวฒนธรรมขาวกมต านานและความเชอวา ขาวเปนเพศหญง บางกเรยกแมขาว บางกลมกเรยกขวญขาว บางกเรยกเทพหรอเทพธดาแหงขาว เชน ชาวไทด า เมองลา ชาวไทขาว เมองเตก ชาวเวยด เมองฮอยอน เปนตน ความคดความเชอทมองวา ขาวเปนแมโพสพในระบบความคดของชาวเวยดนามแตเดมมา แสดงใหเหนภาพของผหญงทมสถานะสงยง ดวยเหตทขาวเปนสญลกษณของชวตและจตวญญาณของชาวเวยดนามมาตงแตอดต ความหมายของเทพสตรทมฐานะเปนตวแทนของความอดมสมบรณและความเจรญรงเรองนนยงมปรากฏใหเหนอยใน ต านานนางเทพธดาองคทเกา เลาวา หลงจากทเทพธดานางฟาองคทเกาไดอยกนฉนสามภรรยากบมนษย ภายหลงไดเสดจกลบสเมอง


26

สวรรคพรอมกบสามของนาง แลวครอบครองสวรรค หนาฝนเทพธดากโปรยฝนลงสพนโลกท าใหผคนอยเยนเปนสข บางวนกไดทอแสงตะวนลงใหตนไมเขยวขจสดใสงดงาม ผลดอกสสดใส นานทกเหาะลงบอน าทพยยงพนโลกและแวะเวยนเดนทางมาเยยมเยอนมนษยใหการชวยเหลอเมอตกทกขไดยาก (สวไล เปรมศรรตน และมยร ถาวรพฒน, 2541: 107-113)

พฤตกรรมของผหญงในเรองเลาต านานพนเมองกบการประกอบสรางสงคมมาตาธปไตย

จากการศกษาต านานพนเมองเวยดนาม ผ เขยนพบวาเนอหาต านานหลายเรองไดน าเสนอใหเหนภาพตวละครหญงทมบทบาทหนาททางสงคมซงเชอมโยงกบประเดนแนวคดมาตาธปไตยปรากฏอยดวย นนกคอ การใหบทบาทและอ านาจแกฝายหญง ซงสะทอนผานการกระท าหรอพฤตกรรมของตวละครฝายหญงทมความหมายเชงสญลกษณ ดงกรณ ต านานเซงจนโอรสนางรกขเทวดา มเรองเลาวา

“เซงจนเปนบตรของนางรกขเทวดา นางไดมาสมครสงวาสกบมนษย จนเกดบตรคอเซงจน เมออายได 3 ขวบแลว จงมอบเซงจนไวกบชาวปาตดฟนขายเลยงชวต เมอเซงจนเจรญวยขนแลว มก าลงพลงมากไปเทยวตดฟนในปา พบตนชงชงใหญตนหนง เซงจนเขาตดฟนตนไมนนแตวนจนค ากยงหาขาดไม ครนรงขนวนทสอง เซงจนจงขนไปจะตดฟนตนไมนนอก เหนตนไมดเปนปกตไมมรอยขวานแตอยางใด จงมความสงสยอยในใจแลวกลงมอฟนไมตนนนตอไป ครงเวลาจวนค าเซงจนกแอบคอยดอย จงเหนหญงแกผหนง มอถอไมเทาชตนไมตามรอยทขวานฟน เนอไมทมรอยฟนกตดกนสนทดดงเดม เหนดงนน จงวง



เขาไปชงเอาไมเทา หญงแกจงพดวา เราคอรกขเทวดาผ เปนมารดาของเจา จงอยาตดไมตนนเลย ดวยเหตวารกขเทวดาญาตของเราสงสถตอยในน เมอเซงจนไดฟงความดงนน กอภวาทกราบไหวขอขมาลาโทษ และขอไมเทาทพยอนนนแกนางรกขเทวดาผ เปนมารดา นางจงอนญาตประทานใหแกเซงจน แลวนางรกขเทวดากอนตรธานหายไป ฝายเซงจนตงแตไดไมทพย กละการตดฟนขาย ถอไมเทาเทยวตามชายฝงทะเล เหนเดกคนหนงตงตาย พวกเดกทงหลายก าลงรมกนด เซงจนจงเขาไปดง จงขอซากงทตายจากเดกแลวถองนนไปทหาดทรายรมฝงทะเล เอาไมเทาทพยชทตวง งนนกกระดกไหวตวเปนขนมาได แลวกเลอยลงไปในทะเล ครนรงขนเซงจนจงเดนไปเทยวเลนทตรงนนอก ไดเหนผคนยนอยทนนมอถอสงของตาง ๆ เหนชายคนหนงรปรางลกษณะงาม มกรยาเรยบรอย ชายผนนจงพดแกเซงจนวา เราคอไทจอราชบตรแหงมงกร วานนทานไดชวยชวตไว บดนพระราชบดาของเราพระราชทานแกวแหวนเงนทองสงของทงหลายเหลาน มาตอบแทนพระคณของทานทไดชวยชวตไว เซงจนตอบพระราชบตรมงกรวา ตวเราเปนมนษยซงไดท าคณไวแกทานนน ใชวาจะใหทานตอบแทนคณนนกหาไม ถาทานมความนบถอขาพเจาจรงแลว ขอทานไดพาเราไปเทยวชมพภพบาดาลซงเปนบานเมองอนไมเคยเหน จะมความชอบใจยงนก ทานจะเปนธระพาไปไดหรอไม เมอพระราชบตรมงกรไดฟงดงนน จงพาเซงจนไปยงพภพบาดาลตามความปรารถนา”

(เทยนวรรณ, 2560: 26-29)


28

ต านานพนเมองเรองนพยายามน าเสนอใหเหนถงสถานภาพทสงและบทบาทฐานะตามประเพณของผหญงทมพลงอ านาจ นนกคอ นางรกขเทวดา ซงเปนการวางบทบาทใหผหญงเปนเทพเทว มฤทธานภาพและอ านาจหรอเปนสงเหนอธรรมชาตศกดสทธทสถตอยตามธรรมชาต อนเปนอยในความเชอทชาวเวยดนามใหความเคารพศรทธา ภาพของการเปนเทพแหงตนไมในความคดของชาวเวยดนามเชนน สามารถชใหเหนการยกยองผหญงขนเปนใหญไดอกทางหนง เพราะภาพของผหญง ตนไม พนดน และชวต ลวนเปนสงทเกยวโยงกน ทงนนางรกขเทวดามบทบาทเปนแมผ ยงใหญของเซงจนซงเปนตวละครเอกส าคญ ในตวบทเนอหาต านานเรองน แมเธอจะไมไดเลยงดเซงจน ดวยเหตทตองหนกลบไปอยยงผนปาบนภเขาตามวถของตน แตภายหลงเซงจนไดรจกกบมารดาแตไมรจกบดาของตน เพราะนางรกขเทวดาไดฝากเซงจนใหชาวปาเลยงด แสดงใหเหนวาลกทเกดมาความใกลชดกบแมและญาตฝายแมเทานน แตไมรจกคนเคยกบพอและญาตฝายพอ เรองเลาทละเลยหรอปฏเสธการเลยงดบตรจากฝายชาย แสดงใหเหนกลวธการบอกเลาเพอตองการสอความหมายตามแนวคดสงคมมาตาธปไตย ภาพลกษณบดาของเซงจนทสญหายไปและไมมชอปรากฏอยในเนอเรองเลย แมจะมเหตการณทเลาวานางรกขเทวดามาสมสกบมนษยกตาม ลกษณะเชนน แสดงใหเหนการยอมรบการมตวตนของพอ แตมไดใหความส าคญกบพอ เหตการณในต านานชวงนจงถอเปนกลวธอยางหนงในการปฏเสธการสบวงศตระกลทางฝายพอ รวมทงปฏเสธอ านาจปตาธปไตยทแฝงมากบการน าเสนอภาพของฝายพอทปรากฏเลอนราง ไมชดเจนในเนอหาของการเลาเรองต านานน

ในทางตรงกนขาม นางรกขเทวดาผ เปนมารดากลบเปนผ ใหอ านาจวเศษแกเซงจน เสมอนเปนผถายทอดความรเพอใชในการด าเนนชวตและเปน



เหตผลส าคญทน าพาความส าเรจมาสเซงจนได อกทงยงเปนเหมอนผน าในการประกอบพธตามความเชอและประเพณ ดงกรณเหตการณทนางรกขเทวดาไดบอกกลาวแกเซงจนวา ตนเองเปนมารดาและขอใหเซงจนเลกตดไมชงชงซงเปนเสมอนญาตพนองของตน แลวไดประทานไมทพยกายสทธให พรอมกบไดสงสอนแนะน าใหความรเรองตาง ๆ สงทเดนชดในเรองนกคอ ภาพของนางรกขเทวดาท มฐานะเปนแม ทคอยควบคมและสงสอนใหความร เก ยวกบขนบธรรมเนยมประเพณของฝายแม ตลอดจนเปนผมอบไมกายสทธทเสมอนเปนทรพยสนและอ านาจใหแกบตร เพอจะไดไปใชในการด าเนนชวต ภาพทนางรกขเทวดาไดมอบไมกายสทธใหเมอครงทยงเยาววย สอใหเหนภาพของผหญงทมบทบาทส าคญในการปลกฝงอบรมสงสอนผานภาษาของแม อนงการใชสญลกษณของนางรกขเทวดา ซงเปนธรรมชาต นนคอ ตนไม อนสอดคลองกบความคดความเชอของชาวเวยดนามทมองวา นางรกขเทวดากคอเทพธดาทท าหนาทดแลปาไม เปนเทพธดาทชาวเวยดนามเลอมใสบชาในฐานะเจาแมองคหนงทส าคญตอชวตของชาวเวยดนาม ภาพทเสนอใหเหนเชนน ก เพอเปรยบเทยบใหเหนวาสายสมพนธระหวางแมลกซงเปนความผกพนทมาจากการก าเนดและเปนสายสมพนธทเปนไปตามระบบธรรมชาตนนเอง

การน าเสนอภาพผหญงเปนใหญผานเรองเลาต านานนยงมองเหนไดจากความหมายของอนภาคของวเศษส าคญในเรองดงกลาวขางตน นนคอ ไมกายสทธทตวละครเอกคอ เซงจนไดรบมาจากแมนางรกขเทวดา ซงมอ านาจวเศษสามารถชใหสงทไมมชวตแลวกลบฟนคนมามชวตไดอกครง ซงมความหมายเหมอนกบการเปนผ ใหก าเนด นนกคอ ความเปนแม แตทวาอนภาควเศษทเซงจนไดรบภายหลงจากพญามงกรกลบเปนความรทอยในต ารบต าราพชยสงคราม ซงต ารานเปนองคความรในดานการตอส เชงศกสงคราม โดยเนน


30

ยทธวธเชงรบเปนส าคญ อนเปนแนวคดแบบวฒนธรรมและมกถกเชอมโยงกบสงคมปตาธปไตย ดวยเหตนการน าเสนอล าดบเหตการณใหเหนภาพของเซงจนผ ทไดรบอ านาจวเศษจากแมมากอนเปนล าดบตน จงสะทอนใหเหนถงสงคมวฒนธรรมแบบผหญงเปนใหญของชาวเวยดนามทมมาตงแตในอดตกาล กอนทอทธพลความคดแบบชายเปนใหญจะเกดขน

ในเนอหา ต านานเซงจนโอรสนางรกขเทวดา ยงมภาพเหตการณทสอความหมายใหเหนถงความเปนสงคมวฒนธรรมมาตาธปไตยทมมาแตเดมของชาวเวยดนามอกเหตการณหนง นนคอ ในเรองไดอธบายใหเหนวา เซงจนเมอรวาตนเองเปนลกของนางรกขเทวดาแลว กรสกส านกผดทไดไปตดตนไมใหญซงเปนญาตพนองฝายแม ภายหลงเซงจน จงไดแสดงการขอโทษ ดงเนอความวา “หญงแกจงพดวา เราคอรกขเทวดาผเปนมารดาของเจา เจาจงอยาตดไมตนนตอไปเลย ดวยเหตวารกขเทวดาญาตของเราสงสถตอยในตนไมน เมอเซงจนไดฟงความดงนน กอภวาทกราบไหววงวอนขอขมาลาโทษ” ภาพพฤตกรรมการแสดงออกของตวละครเอก ทไดกราบขอขมาตอตนไมและผ เปนแม สะทอนใหเหนวฒนธรรมทการใหความส าคญกบอ านาจฝายแมและญาตฝายแมดวย กลาวคอ การอภวาทกราบไหวของเซงจนสะทอนใหเหนวฒนธรรมทเกยวพนกบการใหก าเนด การเลยงด และความออนหวานออนโยน ตลอดจนท าใหเหนความรกความผกพนระหวางลกกบแมไดอยางนาประทบใจ ลกษณะเชนนสอดคลองกบแนวความคดของส านกสตรนยมสายวฒนธรรม คอยอมรบวาผ หญงและผชายมคณลกษณะทแตกตางกน เหมอนทเคยเชอกนในอดต แตนกสตรนยมสายนเสนอวา คณลกษณะทเปนหญงนนดกวาหรอเหนอกวาของผ ชาย ไมใชดอยกวาดงทเชอกนมาในอดต ไมวาจะเปนความเออเฟอเผอแผผ อน การเอาใจ



ใสดแล ความออนโยน ความสนตไมกาวราว ลวนเปนคณลกษณะทผหญงควรชนชม และรกษาความเปนหญงเหลานไว (วารณ ภรสนสทธ, 2553: 240)

จากทกลาวมาขางตน แสดงวาตวบทต านานเรองนตองการสอใหเหนวาสงคมเวยดนามแตเดมมานนเคยนบถอหรอมโครงสรางสงคมมาตาธปไตยมากอน นนคอ “การยอมรบอ านาจของนางรกขเทวดา และเซงจนไดรบอาวธกายสทธจากแม นนกคอ “ไมกายสทธชเปนชตาย” ซงถอเปนอ านาจเบองตนทไดรบมากอน แตภายหลงอทธพลวฒนธรรมจนทเขามาผานภาพตวแทนของ “มงกร” ทมใชเครอญาตของตน ซงสอความหมายถงจกรวรรดจน ทงนในเนอหาต านานอธบายวา เซงจนไดรบอ านาจวเศษผานต าราพชยสงครามหรอต ารากเทอ กลวธการล าดบเหตการณหรอการน าเสนอเหตการณในต านานเชนน สามารถสอใหเหนวาภายหลงเวยดนามผานภาพตวแทนของเซงจนไดเกดการยอมรบแนวคดแบบปตาธไตยทเนนอ านาจฝายชายซงเกดขนในยคหลง กลวธการล าดบเหตการณในต านานเรองนจงสะทอนใหเหนการปะทะกนระหวางวฒนธรรมเวยดนามแตดงเดม ซงเปนวฒนธรรมเนนอ านาจฝายแมกบวฒนธรรมจนซงเปนวฒนธรรมภายนอกทเนนอ านาจของฝายพอ ภาพการไดมาซงอ านาจวเศษของเซงจนจงมความหมายหรอเปนรหสวฒนธรรมทซอนแฝงอยในเรองเลาต านานเกยวกบวธคดดานวฒนธรรมและระบบการปกครองในอดตทใหความส าคญกบผหญงและเพศหญงทมบทบาทส าคญในฐานะทเปนศนยกลางไดอยางนาสนใจ

จากทศนะขางตน แสดงใหเหนวาในยคแรกเรมพฒนาการของสงคมมนษยในภมภาคอษาคเนย สงคมถกปกครองดวยระบบทผ หญงมอ านาจมากกวาผชาย หรอเรยกวา “สงคมมาตาธปไตย” กได โดยปรากฏหลกฐานตาง ๆ จากเรองเลาต านานและประวตศาสตรบอกเลาซงพบวา ผหญงมบทบาทส าคญในการผลตและหาอาหาร มบางสงคมทสบสายทางฝายหญง ดงกรณต านานเซง


32

จนโอรสของนางรกขเทวดาหรอเทพธดาแหงปาไม นอกจากนต านานบางเรองยงระบวา ผหญงเคยเปนผปกครองบานเมองมากอน นอกจากนยงพบรองรอยทางคตชนวทยาทแสดงวาในความคดความเชอดงเดมของชาวเวยดนามในยคแรก ๆ เคยมการบชาเทพเจาทเปนผหญงจ านวนมาก ดงกรณคตความเชอการนบถอบชาเจาแมหรอนางเทพธดาของชาวเวยดนามทยงคงบทบาทและสบทอดตอกนมาแตอดตจนถงปจจบน อนแสดงใหเหนแนวคดผหญงเปนใหญ การปกครองโดยมารดาหรอผอาวโสฝายหญง โดยความคดความเชอนเปนการอธบายใหเหนลกษณะทถอเอาฝายหญงเปนใหญและเปนศนยกลาง รวมทงยงเปนผ น าในชมชนแตดงเดมมาตงแตโบราณแลว

บทบาทผหญงในเรองเลาต านานพนเมองกบการประกอบสราง

สงคมมาตาธปไตย การสรางแนวคดวาดวยสงคมทเนนหรอใหความส าคญกบบทบาทของ

ผหญงของเวยดนามทสะทอนผานเรองเลาต านานพนเมองยงมปรากฏอยใน ต านานสบสองเทพธดาหมอต าแย ดงมเรองเลาวา“พนดนเตมไปดวยกลนเหมนของขววขควายใหม ๆ อากาศชนและทองฟามดมด ในขณะนนเทพธดาสององค คอ เทพธดาดวงอาทตยและเทพธดาดวงจนทรไดรบค าสงจากจกรพรรดแหงสวรรคใหปรากฏตว ฉายแสงสองลงไปทกแหงหนเพอท าใหพนผวของโลกแหงลง” (สนทร โคตรบรรเทา, 2558: 9)

นอกจากต านานขางตนแลวยงม ต านานเทพธดาพระอาทตยและพระจนทร (Vo Van Thang and Jim Lawson, 2002: 17) ทเลาวา ตงแตในยคสรางโลก พระอาทตยและพระจนทรเปนธดาของเทพเจาแหงสวรรค หนาทของพวกเธอทงสองกคอ การดแลสงมชวตทงหมดบนโลก พระอาทตยเปนพสาว เธอ



ถอผาขาวโดยมคนรบใชสองกลมท าหนาทสลบกนไปเพอคอยสงใหเธอเคลอนทไป กลมหนงเปนชายหนมและสหายทงหลาย ชายหนมกลมนคอนขางนสย ขเกยจอดอาดท าใหเวลาเคลอนธดาพระอาทตยกเคลอนผานทองฟาไปเรอย ๆ ขณะทกลมชายชราเปนคนทมความรบผดชอบสงมากในการปฏบตงานของตน เมอพวกเขาถอผาขาวกจะพากนเคลอนทเรวมาก ดงนนจงท าใหกลางวนสนกวากลางคน สวนดวงจนทรผ เปนนองสาว ในชวงแรกเธอจะเปนคนดโกรธงาย ท าใหผคนตางไมพอใจในพฤตกรรมของเธอ จงไดไปรองเรยนตอเทพเจาแหงสวรรค จงบนดาลใหขเถาปกคลมทวใบหนาของเธอ จากนนเรอยมาธดาแหงพระจนทรกกลายคนออนโยน นมนวล สภาพและใจด ดงนนผคนจงหนมารกเธอ และเมอเธอมองลงมายงพนโลก มนกไดกลายเปนคนพระจนทรเตมดวง แลวเมอเธอหนศรษะไปทางขวาบางหรอซายบางกจะเปนคนพระจนทรขางขนและขางแรม

จากต านานเรองนสะทอนใหเหนวา คนเวยดนามโบราณเคารพธรรมชาตมาก ฟาเปนจกรพรรดแหงสรวงสวรรค พระอาทตยและพระจนทรเปนสองสาวพนองมฐานะเปนเทพธดาแหงสวรรค อกทงยงเปนผดแลสรรพสงบนโลก ต านานส านวนนเปนการอธบายก าเนดโลกก าเนดมนษยและสรรพชวต เรองเลาไดอธบายใหเหนวาการก าเนดโลกนนมพระอาทตยและพระจนทรซงมเทพธดาเปนศนยกลาง อนเปนคตความเชอในโลกจนตนาการของคนเวยดนาม อนง ความคดของชาวเวยดนามนนมไดมองวาผหญงมบทบาทหนาทแคเปนแมบานแมเรอนหรอเปนภรรยาเทานน แตทวาผหญงยงมบทบาทฐานะทเชอมโยงกบความเปนบานเปนเมองเปนผ น าดวย ดงมบทเพลงรองกลอมเดกของชาวเวยดนามความวา “โอลกนอยของแม เจาตองมาทกขระทมล าบาก แตจากนไป พวกเรา มเมอง มขวญขาว มแม พวกเราจะอยอยางมความสขลกเอย” (ไล ท เลยน, 2543: 112) แสดงใหเหนวา ความหมายของค าวา “เมอง” “ขวญขาว” และ


34

“แม” นนสามารถทจะเทยบเคยงกนได เพราะมการจดวางโครงสรางของภาษาทอยในระดบเดยวกน เชนนผหญงทมบทบาทเปนทงแมผ ใหชวตและแมทางจตวญญาณเฉกเชนแมขาวหรอเทพแหงขาวผบนดาลธญญาหารนานาใหแกมวลมนษย รวมถงแมเมองผ ทคอยปกปกรกษาและคมครองใหชมชนบานเมองมความสขเจรญรงเรองดวยเชนกน

มขอสงเกตวา ในประเพณการไหวพระจนทร ซงเปนวนส าคญทสดของปรองจากวนตรษหรอวนปใหมของชาวเวยดนาม ขณะทเทศกาลไหวพระจนทรของจนจะใหความส าคญกบการบชาพระจนทร ชมจนทร และการกลบไปเยยมเยอนญาตพนอง แตชาวเวยดนามกลบถอวาวนไหวพระจนทรหรอ “เตด ตรง ต” เปนเทศกาลทอทศใหแกเดก ๆ อนมาจากแนวความคดทวาในฤดกาลเกบเกยว พอแมมกทอดทงใหลกอยบานตามล าพง ไมไดเอาใจใส เพราะตองไปเกยวขาว เมอหมดฤดเกบเกยวจงคดหาวธชดเชยเวลาทพวกเขาไมไดอยกบลก ดวยเหตน กจกรรมแทบทกอยางของ เตด ตรง ต จะมเดกเปนศนยกลาง ไมวาจะเปนการใหเดกประดษฐโคมลอย ทนยมมากทสดกคอโคมรปดาว 6 แฉก ทงนโคมดวงดาวทลอยขนสทองฟาเปนสญลกษณแทนอนาคตของเดก ๆ ชาวเวยดนามเชอวายงโคมลอยสงเทาใด พวกเขากจะมความเจรญรงเรองเตบโตแขงแรงในภายหนาเทานน นอกเหนอจากการยกยองใหเทศกาลไหวพระจนทร เปนวนเดกของเวยดนามไปดวยแลว ยงพบวากจกรรมวนไหวพระจนทรของชาวเวยดนามแทบจะไมมอะไรแตกตางจากจน ไมวาจะเปนการประดบโคมไฟตามบานเรอน หรอการแจกจายขนมไหวพระจนทร เพราะถงแมปมปญหาทางประวตศาสตรและการเมองในอดต จะท าใหประเทศคอมมวนสตทงสองประเทศนไมคอยลงรอยกนนก แตทวากปฏเสธไมไดวาเวยดนามเองกไมแตกตางจากหลายประเทศในเอเชยตะวนออกเฉยงใตทไดรบอทธพลและซมซบเอาวฒนธรรมจนเขามาไวในสงคม



วฒนธรรมของตนไมนอย อกทงในแงของประวตศาสตรและพฒนาการของความเปนบานเมองของเวยดนามในอดตกมความเลอมใสศรทธาและนยมชมชนวฒนธรรมจนอยมากเชนกน

จากประเดนขางตน พบวาพระจนทรถกมองในฐานะทเปนผหญง ซงต านานไดน าเสนอใหเหนวาพระจนทรและพระอาทตยซงเปนเทพธดาไดรบบญชาจากพระจกรพรรดแหงสวรรคใหชวยบนดาลสรางโลกมนษยและสรรพชวตขนมา ภาพเสนอดงกลาวนสอดคลองกบแนวคดของชาวเวยดนามทใหความส าคญและมการประกอบสรางขนบธรรมเนยมประเพณการไหวพระจนทรทเชอมโยงกบภาพของเดกทเปนลกหลานของพวกเขา พระจนทรจงถกเปรยบเทยบใหเสมอนเปนแมผ ใหก าเนด เปนเทศกาลทตองคอยใหความอบอนเลยงดและแสดงความรกใครตอเดก ๆ ทมฐานะเปนลกหลาน การประกอบสรางเรองเลาต านานทสมพนธเชอมรอยและมความโยงใยกบประเพณพธกรรมการไหวพระจนทรของชาวเวยดนามจงสอใหเหนภาพของสงคมทเนนความเปนเพศแมหรอผหญงทสอดแทรกเขามาในเทศกาลไหวพระจนทรของเวยดนามไดอยางนาสนใจ


36

บทสรป

โดยสรปในบทความน ผ เขยนพบวาบทบาทตวละครหญงในเรองเลาต านานพนเมองเวยดนามมสวนในการประกอบสรางความเปนสงคมมาตา- ธปไตยใหเกดขนในวถชวตวฒนธรรมและโลกทศนของชาวเวยดนาม ภาพแทนของผหญงในเรองเลาต านานพนเมองจงนบเปนองคประกอบส าคญอยางหนงในฐานะทเปนขอมลทางวฒนธรรม ผหญงในเรองเลาต านานพนเมองเวยดนามจงมสถานะหลากหลายลกษณะ เชน วรสตร ผน าบานเมอง เทพเทว แม ภรรยา นางกษตร รวมทงผ ใหก าเนดจารตประเพณพธกรรมในคตความเชอของชาวเวยดนามดวย ซงสอใหเหนบทบาทและความส าคญของผหญงทมไดเปนเพยงเพศในความคดกระแสรองเทานน แตผหญงในทศนะของชาวเวยดนามถอเปนเพศทมศกยภาพเทาเทยมกบผชาย แนนอนวาในความคดของชาวเวยดนามนน ทงผหญงและผชายถอเปนเพศทกอใหเกดความสมดล หากขาดเพศใดเพศหนงไปกไมสามารถทจะด ารงและสบทอดความเปนสงคมมนษยได ดงท ปฐม หงษสวรรณ (2557: 50-51) ไดกลาววา “การสรางความเสมอภาคเทาเทยมเพอใหเกดภราดรภาพถอเปนอดมการณทางการเมองแบบสงคมนยมของเวยดนามอยางหนง การน าเสนอภาพผหญงใหมบทบาทความสามารถชวยพลกผนสรางความเปลยนแปลงใหเกดแกบานเมองของตน แนนอนในสงคมเวยดนามปจจบน พบวาผ หญงก าลงถกเปลยนแปลงในระดบนโยบายรฐทสนบสนนความเทาเทยมกนของหญงชาย และเนนใหมบทบาททางการเมองเพมขน” ผหญงในเรองเลาต านานพนเมองเวยดนามจงเปนภาพแทนอยางหนงของความคดความเชอทสอความหมายใหเหนมตของความสมพนธเชอมโยงกบวถชวตวฒนธรรม ตลอดจนอดมการณทางการเมองของเวยดนามดวยเชนกน



ผลการศกษาการน าเสนอภาพแทนผหญงกบการประกอบสรางสงคมมาตาธปไตยในเรองเลาต านานพนเมองเวยดนาม ท าใหพบวาภาพแทนผหญงไมเพยงแตมลกษณะและสถานะทหลากหลายเทานน แตยงมความหมายลกซงมากกวาการเปนเพยงความเปนเพศหญงเทานน กลาวคอ เรองเลาต านานพนเมองของชาวเวยดนามในกลมนมการน าเสนอภาพผหญงทสอนยเชอมโยงกบมตสงคมการเมองและวฒนธรรมอยไมนอย ภาพแทนผหญงกลายเปนสออยางหนงทชวยในการประกอบสรางสงคมมาตาธปไตยซงม 4 ลกษณะ ไดแก ผหญงในฐานะบรรพสตร ผหญงในฐานะเทพสตร ผหญงในฐานะกษตร ผหญงในฐานะผ รวมตอส ก ชาต โดยพบวาการน าเสนอภาพแทนผ หญงในเรองเลาต านานพนเมองนนมการสรางความหมายผานบทบาทหนาทและความสมพนธกบเพศชายเสมอ ดงทพบวาต านานก าเนดบานเมองเวยดนาม กรณเรองเลาส าคญคอ ต านานหลากลองกวานกบนางเอาเกอ หรอพญามงกรกบเทพธดาอนเปนปฐมบทของต านานการก าเนดชนชาตหรอเปนต านานการสรางโลกของเวยดนาม กมการน าเสนอใหเหนวาตวละครส าคญทงสอง คอพญามงกรซงเปนเพศชายและนางเทพธดาเปนเพศหญงนนเปนคนตางชาตพนธกน ซงทงสองไดกลายเปนบรรพชนของชาวเวยดนามทผคนตางนบถอศรทธาและรจกกนมาเนนนานแลว นอกจากน ผหญงยงมสวนชวยสะทอนใหเหนความส าคญในฐานะเปนผท าใหเกดความเปนชนชาตเวยดนามขนมาและเปนภาพตวแทนของอ านาจฝายหญงทเคยมมากอนตงแตยคโบราณกาลมาแลว

การน าเสนอภาพแทนผ หญงในฐานะทเปนสวนประกอบสรางสงคมมาตาธปไตยในวถชวตและวฒนธรรมของชาวเวยดนามทสะทอนผานเรองเลาต านานพนบานพนเมองทผ เขยนไดศกษามาขางตน จงแสดงใหเหนวาผหญงนนเปนเพศทางวฒนธรรมทมบทบาทส าคญ ซงมใชเพยงบทบาททอยภายในบาน


38

เทานน แตยงมบทบาทหนาททางการเมองดวยเชนกน เรองเลาต านานแมจะเปนเรองจนตนาการ แตทวาต านานกถอเปนภาษาพเศษแบบหนงทสามารถสอสารใหเหนถงความคดความเชอ อารมณความรสกนกคดของผคนได การน าเสนอภาพผ หญงเชนนจงเปนความคดอยางหนงทชวยตอกย าและยนยนใหเหนบทบาทของผหญงทอยเคยงขางกบผชายในฐานะเปนผ รวมสรางบานแปงเมอง กอใหเกดชวตและขนบธรรมเนยมประเพณของชมชน ซงเปนการสรางดลภาพทางเพศระหวางหญงชายใหเกดขนในความคดความเชอของชาวเวยดนามไดอยางนาสนใจ



เอกสารอางอง คมกฤช อยเตกเคง. (2559). “เทว: เทวสตรในอนเดย” หนา 153-170. ใน พพฒน

กระแจะจนทร. (บรรณาธการ). พลงผหญง แม เมย และเทพสตร: ความจรง และภาพแทน. กรงเทพฯ: ส านกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน กระทรวงศกษาธการ.

เจษฎา ทองรงโรจน. (2560). พจนานกรมองกฤษ-ไทย สงคมวทยา. กรงเทพฯ: แสงดาว.

ดาณภา ไชยพรธรรม. (2558). เรองเลาพนบานและนทานสอนใจจากทวโลก. กรงเทพฯ: กอแกว.

ด.จ.อ.ฮอลล. (2549). ประวตศาสตรเอเชยตะวนออกเฉยงใต: สวรรณภม-อษาคเนยภาคพสดาร เลม 1. พมพครงท 3. กรงเทพฯ: มลนธโครงการต าราสงคมศาสตรและมนษยศาสตร.

เทยนวรรณ. (2560). พงศาวดารญวน (เวยดนามสอก). กรงเทพฯ: ศรปญญา. ธเนศ อาภรณสวรรณ. (2542). “การประดษฐสรางประเพณ: ประวตศาสตรของ

ปจจบน.” ศลปวฒนธรรม, 21(1), 77-83. ปฐม หงษสวรรณ. (2557). “เตมกาม นทานซลเตอเรลลา: การรอสรางความเปน

ผหญงในโลกสงคมนยมเวยดนาม”. วารสารมนษยศาสตร, 21(2), 27-53.

ปราน วงษเทศ. (2558). “ผหญงสยาม บทบาทและสถานภาพ: รองรอยจากพธกรรม ความเชอ”, หนา 54-67. ใน สชลา ตนชยนนท (บรรณาธการ). จตร ภมศกด และววาทะเรองเพศภาวะในสงคมไทย. กรงเทพฯ: พ.เพรส.


40

ปยะแสง จนทรวงศไพศาล. (2558). ศลปะอาเซยน เวยดนาม กมพชา เมยนมา ลาว และไทย. กรงเทพฯ: ส านกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย.

พเชฐ แสงทอง. (2559). ต านานและเรองเลาปรมปราทองถนภาคใต: อตลกษณ วฒนธรรม อ านาจ และการตอตานในประวตศาสตรความเปนไทย. กรงเทพฯ: ยปซ กรป.

ราชบณฑตยสถาน. (2557). พจนานกรมศพทสงคมวทยา ฉบบราชบณฑตยสถาน. พมพครงท 4. กรงเทพฯ: ราชบณฑตยสถาน.

ไล ท เลยน. (2543). นทานพนบานเวยดนาม. กรงเทพฯ: สวรยาสาสน. วารณ ภรสนสทธ. (2553). “เพศสภาพ”, หนา 235-244. ในคณาจารยภาควชา

สงคมวทยาและมานษยวทยา คณะสงคมศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม. แนวความคดพนฐานทางสงคมและวฒนธรรม. เชยงใหม: ภาควชาสงคมวทยาและมานษยวทยา คณะสงคมศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม.

ศราพร ณ ถลาง. (2557). ทฤษฎคตชนวทยา วธวทยาในการวเคราะหต านาน-นทานพนบาน. พมพครงท 3. กรงเทพฯ: ส านกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย.

ศราพร ณ ถลาง. (2558). “บทน า เลาเรอง เรองเลา”, หนา 11-19. ใน ศราพร ณ ถลาง (บรรณาธการ). เรองเลาพนบานไทยในโลกทเปลยนแปลง. กรงเทพฯ: ศนยมานษยวทยาสรนธร (องคการมหาชน).



ศรวรรณ วรชยยทธ. (2559). “แมและเมย บทบาทของผหญงในสงคมจน”, หนา 249-259. ใน พพฒน กระแจะจนทร. (บรรณาธการ). พลงผหญง แม เมย และเทพสตร: ความจรงและภาพแทน. กรงเทพฯ: ส านกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน กระทรวงศกษาธการ.

สกญญา มกราวธ. (2556). 100 เรองนารในเวยดนาม. กรงเทพฯ: อมรนทร พรนตงแอนดพบลซซง.

สจตต วงษเทศ. (2559). “นางนาค”, หนา 23-38. ใน พพฒน กระแจะจนทร (บรรณาธการ). พลงผหญง แม เมย และเทพสตร: ความจรงและภาพแทน. กรงเทพฯ: ส านกวชาการและมาตรฐานการศกษา ส านกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน กระทรวงศกษาธการ.

สนทร โคตรบรรเทา. (2558). ต านานและนทานพนบานเวยดนาม. กรงเทพฯ: นานมบคสพบลเคชนส.

สวไล เปรมศรรตน และมยร ถาวรพฒน. (บรรณาธการ). (2541). นทานเวยดนาม. แปลโดย ตรนห เดอ ทน. นครปฐม: สถาบนวจยภาษาและวฒนธรรมเพอพฒนาชนบท มหาวทยาลยมหดล.

Eller, Cynthia. (1999). “Matriarchy”, pp. 634-635. In Serinity Young. (ed.). Encyclopedia of Women and World Religion. New York: Macmillan Reference USA.

Huu Ngoc. (2010). Wandering Through Vietnamese Culture. Ha Noi: The Gioi Publishers.

Malinowski, B. (1954). “Myth in Primitive psychology.” Magic, Science and Religion, pp. 95-148. New York: Doubleday Anchor Books.


42

Piper, Jacqueline M. (1993). Rice in South-East Asia: Culture and Landscapes. New York: Oxford University Press.

Vo Van Thang and Lawson, Jim. (2002). Vietnamese Folktales. Danang: the Danang Publishing House.

Vu Hong Lien. (2016). Rice and Baguette A History of Food in Vietnam. London: Reaktion Books.

women in vietnamese mythical narratives and construction of … · 2019-04-23 · it was found that...

Documents