ICT-integratie in de lerarenopleiding: TPACK als oplossing?

Petra Fisser, Joke Voogt & Jo TondeurVELON/VELOV Conferentie

Noordwijkerhout, 9 maart 2010

In deze presentatie

Reflectie op het voorgaande

TPACK, een mogelijk antwoord?

Beschrijving TPACK model

Toegevoegde waarde TPACK

Mogelijkheden van TPACK binnen de lerarenopleiding

Terugblik

Aanleiding voor dit symposium: een aantal studies wijzen op de

cruciale rol van lerarenopleidingen om toekomstige leraren voor te

bereiden om ICT te integreren in onderwijsleerprocessen.

De vraag is of zij hier voldoende klaar voor zijn.

Presentaties:

In welke mate zijn de condities aanwezig in de Vlaamse

lerarenopleiding om toekomstige leraren op deze taak voor te

bereiden

In welke mate zijn lerarenopleiders inspirerende voorbeelden voor

hun studenten met betrekking tot het gebruik van ICT

Uitgangspunten

De onderwijspraktijk is complex

Docenten geven les in zeer complexe, dynamische omgevingen

Dit vereist verschillende soorten gespecialiseerde kennis

Effectief onderwijs wordt grotendeels bepaald door het hebben en

kunnen toepassen van rijke, goed georganiseerde en geïntegreerde

kennis op verschillende gebieden, waaronder

Kennis van het inhoudsdomein

Kennis over de student, en hoe hij/zij denkt en leert

Kennis over technologie die het onderwijs kan ondersteunen

Docenten en technologie

Ondanks alle ervaringen en vorderingen van de afgelopen decennia:

Hebben docenten vaak onvoldoende ervaring met het gebruik van

ict

Hebben veel docenten hun diploma gehaald op het moment dat de

mogelijkheden van ict gelimiteerder was dan nu

Vinden veel docenten van zichzelf dat zij niet voldoende voorbereid

zijn om ict in het onderwijs te gebruiken

Zien nog veel docenten het nut niet in van het gebruik van ict in het

onderwijs

Leren om ict te gebruiken

Veel docenten hebben onvoldoende of verkeerde training gehad als

het gaat om ict-gebruik

Veel cursussen/trainingen/nascholing richten zich op een “one size-

fits-all approach”, terwijl docenten in verschillende contexten werken

en er geen “beste” manier is om ict te integreren in het curriculum van

een school

Het leren om ict te integreren in de onderwijspraktijk zou een directe

link moeten hebben met deze onderwijspraktijk en binnen een

specifiek vak of inhoudsdomein

Leren om ict te gebruiken

De kernboodschap als het gaat om het verzorgen van goed onderwijs

dat ondersteund wordt met ict is dat je rekening moet houden met

de inhoud van het vak dat je geeft (Content)

de vakdidactiek die daarbij hoort (Pedagogy)

de technologie die dit kan ondersteunen (Technology)

EN DE RELATIES TUSSEN DEZE ASPECTEN

Het TPACK model biedt een raamwerk voor de kennis en

vaardigheden die een docent moet hebben om ict te kunnen

integreren in het onderwijs

Het TPACK model

Koehler & Mishra (2006):

De integratie van ICT in de

onderwijspraktijk is gebaat bij

een zorgvuldige afstemming

tussen vakinhoud, vakdidactiek

en de mogelijkheden van ICT

Docenten die ICT willen

integreren moeten daarom

competent zijn op alle drie

domeinen

Content knowledge•Kennis van feiten, concepten, theorieën en procedures•Verklarende kaders•“regels” voor bewijs-voering

Pedagogical knowledge•Voorkennis van leerlingen•Inzet van bronnen•Klassenmanagement •Ontwikkeling & implementatie van lessen•Evaluatie van leerprestaties

Technological Knowledge•Vaardigheden om specifieke ict-toepassingen te hanteren•In staat zijn om specifieke ict-toepassingen aan te leren en op waarde te schatten•Een functioneel begrip van ICT

Pedagogical Content Knowledge: Vakdidactiek, de kennis die de docent heeft om het vak vorm te geven en aan te passen met het oog op instructie

Technological Content Knowledge:Hoe de vakinhoud verandert ten gevolge van ict

Technological Pedagogical Knowledge: Hoe didactiek verandert ten gevolge van ict

TPACK

TPACK gaat dus verder dan de drie kerngebieden vakinhoud, vakdidactiek en

technologie

Technological pedagogical content knowledge is een concept dat ontstaat

uit de interactie tussen de verschillende kerngebieden

Aandachtspunten:

Er is geen beste oplossing die geldt voor elke docent,

elk vak, of elke onderwijsvisie

De vaardigheid van de docent om te “spelen” met de

kerngebieden en het overlap tussen de gebieden is

van groot belang

Het negeren van deze complexiteit leidt tot te

makkelijke oplossingen of mislukkingen

Hoe kan het TPACK model gebruikt worden?

Als ontwerpmodel?

Nee, maar wel als leidraad om ervoor te zorgen dat er altijd een

zorgvuldige afstemming plaatsvindt tussen vakinhoud, vakdidactiek en

de mogelijkheden van ICT

De uitwerking van het TPACK concept op het niveau van vakken geeft

aanwijzingen voor de inhoudelijke inrichting van opleidingstrajecten,

waarin ICT een geïntegreerd onderdeel is van vakdidactische

professionalisering voor zowel toekomstige als zittende docenten

Het TPACK model in de literatuur

Literature review: 121 referenties, 76 abstracts expliciet over TPCK

Artikelen over leraren en leraren in opleiding, vooral vo, minder po

39 van de 76 abstracts empirisch onderzoek

13 van de 76 abstracts theoretische onderbouwing

In 30 van de abstracts werd gesproken over TPCK in relatie tot

concrete vakken, waarbij wiskunde (12 keer) het meest werd genoemd

Uit eerste analyse blijkt dat vooral aandacht is voor de wijze waarop

docenten en docenten in opleiding kunnen worden ondersteund in de

verwerving van TPCK

Het TPACK model in de praktijk

Hoe nu de docenten en docenten in opleiding ondersteunen in de

verwerving van TPACK?

Learning Technology by Design of “Docentontwerpteams”

Docenten werken samen aan curriculum en materialen,

waardoor zij bezig zijn met het verbeteren van onderwijs

en tegelijkertijd bezig zijn met eigen professionalisering

Het TPACK model in de Koeweit praktijk

Onderzoek bij 61 studenten lerarenopleiding Koeweit

2 vakken over ict, niet geïntegreerd met andere vakken

Experiment: werken in groepen van 4 aan het ontwikkelen van

onderwijs met ict op het gebied van science

Resultaten pre-test

wel kennis van pedagogical knowledge (PK)

en content knowledge (CK)

score op technological pedagogical knowledge (TPK) en

technological pedagogical and content knowledge (TPACK)

zeer laag

Het TPACK model in de Koeweit praktijk

Resultaten post-test:

alle kennisdomeinen gegroeid, maar met name

Technological Content Knowledge (TCK),

Technological Pedagogical Knowledge (TPK) en

Technological Pedagogical and Content Knowledge (TPACK)

De studenten

waren beter in staat om ict te gebruiken

waren beter in staat om de verbanden te leggen tussen

inhoud, didactiek en ict

kregen betere ict-vaardigheden

kregen een positievere attitude ten aanzien van ict

Conclusie

Het kan…

Door samen te werken in docentontwerpteams aan onderwijs

waarin ict geïntegreerd is,

waarbij de nadruk gelegd wordt op de 3 kennisdomeinen

en de overlap daartussen,

kunnen “TPACK-competente” docenten ontstaan

Ons vervolg: literatuurstudie en praktijkonderzoek rondom TPACK en

docentontwerpteams, niet alleen in Koeweit, maar vanaf dit jaar ook in Nederland en

Vlaanderen!

Meer informatie? Petra Fisser, p.h.g.fisser@utwente.nl