wpływ antykoncepcji hormonalnej na organizm...

3 / 2018 / vol. 7Kosmetologia Estetyczna 289

Nartykuł naukowy zdrowie

StreSzczenie

Antykoncepcja sięga czasów starożytnych. Obecnie istnieje wiele metod zapobiegania ciąży, jednak ko-biety coraz częściej decydują się na antykoncepcję hormonalną.

Celem badania było sprawdzenie wpływu anty-koncepcji hormonalnej na skórę, przydatki skóry oraz na organizm kobiety.

Niedobór lub nadmiar hormonów steroidowych przyczynia się zarówno do powstania pozytyw-nych, jak i negatywnych zmian skóry, w tym za-burzeń homeostazy, która odgrywa zasadniczą rolę w prawidłowym funkcjonowaniu organizmu. Waż-na zatem jest pełna świadomość mechanizmu dzia-łania oraz następstw przyjmowania hormonalnych środków antykoncepcyjnych.

Słowa kluczowe: antykoncepcja hormonalna, hormony, wpływ antykoncepcji, skóra, przydatki skóry

AbStrAct

Contraception dates back to the ancient times. Nowadays,

there are numerous birth control methods, however, more

and more women choose hormonal contraception.

The purpose of this research was to determine the

hormonal contraceptives influence on skin, skin ad-

nexa and the woman’s body.

Deficiency or excess of steroid hormones leads to

positive and negative skin changes, including dysregu-

lation of homeostasis which plays a significant role in

proper functioning of human body. Therefore, full

understanding of hormonal contraceptives function-

ing as well as their influence on the human body are

very important.

Key words: hormonal contraceptives, hormones, the

effects of hormonal birth control, skin, skin adnexa

otrzymano / received

28.01.2018poprawiono / corrected

27.03.2018zaakceptowano / accepted

19.04.2018

» 290

Magdalena Król 1, 2

1. Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum ul. Medyczna 9 30-688 Kraków

2. Biadoliny Szlacheckie 216 32-828 Biadoliny Szlacheckie M: +48 731 183 234 e: [email protected]

WStĘP

Antykoncepcja w XIX wieku powstała jako społecz-ny ruch, prowadząc do naturalnego planowania po-tomstwa. Nowoczesna antykoncepcja niesie możli-wość świadomego podjęcia przez człowieka decyzji o potomstwie, ogranicza odsetek nieplanowanych urodzeń i ma pozytywny wpływ na współżycie płciowe. Współczesna antykoncepcja obejmuje róż-norodne metody i środki antykoncepcji: •Zwalczanie owulacji albo spermatogeneza.•Blokada możliwości powiązania się komórki

płciowej męskiej i żeńskiej.•Działanie plemnikobójcze.•Wykorzystanie biologicznego rytmu rozrodu

u kobiety [1, 2].

W obecnych czasach coraz młodsze kobiety korzy-stają z ogólnodostępnych na rynku metod i środ-ków zapobiegania ciąży. Przeważająca część z nich to zalecane przez lekarzy ginekologów hormonal-ne środki antykoncepcyjne, które zawierają synte-tyczne odpowiedniki hormonów. W antykoncepcji hormonalnej (AH) stosuje się etynyloestradiol (EE)

razem z syntetycznym progestagenem albo sam progestagen. Po środki te sięga na całym świecie ponad 100 milionów kobiet. Badania nad stery-dami hormonalnymi, jak i doustnymi tabletkami antykoncepcyjnymi podjęto już w okresie między-wojennym. Pigułki antykoncepcyjne pojawiły się na rynku na przełomie lat 60. i 70. Wraz z wpro-wadzeniem ich na rynek zmieniło się życie wielu kobiet na całym świecie [3, 4].

Ogromna różnorodność schematów, drogi podawa-nia i kombinacji preparatów hormonalnych przyczyni-ła się do powstania kilku zasadniczych metod antykon-cepcji hormonalnej. Ze względu na sposób stosowania, metody antykoncepcji można podzielić na:1. Doustne tabletki antykoncepcyjne

(tabletki jednofazowe, dwu- lub trójfazowe).2. Plastry antykoncepcyjne.3. Dopochwowe pierścienie antykoncepcyjne.4. Zastrzyki progestagenne.5. Implanty antykoncepcyjne.6. Wkładki wewnątrzmaciczne.7. Antykoncepcja hormonalna postkoitalna [5, 6].

wpływ antykoncepcji hormonalnej na organizm kobietyThe effects of hormonal contraception on a woman’s body

3 / 2018 / vol. 7Kosmetologia Estetyczna290


WPŁYW AntYKOncePcJi HOrMOnALneJ

nA OrGAnizM KObietY

Hormonalne środki antykoncepcyjne to jedne z najpopularniej-szych metod kontroli urodzeń na całym świecie. Badania w ciągu ostatnich dziesięcioleci doprowadziły do opracowania receptur wielu skutecznych, niezawodnych oraz bezpiecznych doust-nych środków antykoncepcyjnych. Antykoncepcja hormonalna, jak prawie każdy lek, wiąże się również z efektami ubocznymi. Pomimo że lekarze przepisują ją wielu kobietom, tylko nieliczne mają dogłębną wiedzę na temat wielokierunkowego wpływu hormonów na skórę oraz innych skutków ubocznych.

Złożona doustna pigułka antykoncepcyjna zawiera dwa hormony – estrogen i progestagen. Badania donoszą o jej ko-rzystnym wpływie na trądzik i hirsutyzm. Z kolei zaprzesta-nie jej stosowania może prowadzić do utraty włosów. Pigułka, obejmująca jedynie hormon progestagen, potencjalnie pogar-sza objawy trądziku. Progesteron przyczynia się do zmiany pH skóry i gruczołów łojowych, powodując spotęgowanie lub pojawienie się trądziku pospolitego.

Pierścień oraz plaster antykoncepcyjny wpływają w mniej-szym stopniu na nadmierne owłosienie oraz trądzik [7-9]. Skórne działania niepożądane często zgłaszane przez kobiety to także ostuda, nadwrażliwość, wykwity pęcherzowe. Ostuda, przebar-wienia stanowią 60% wszystkich skórnych skutków ubocznych AH. Substancje estrogenowe zwiększają wrażliwość skóry na światło i indukują teleangiektazje. Innym objawem jest rumień guzowaty, ustępujący po odstawieniu AH. Ponadto stwierdzono, że tabletki antykoncepcyjne zwiększają częstość występowania kandydozy narządów płciowych [10]. Wysoki poziom estroge-nów prawdopodobnie nasila powstawanie cellulitu. Stan ten objawia się przede wszystkim podczas ciąży, karmienia piersią oraz może być spowodowany długotrwałym stosowaniem do-ustnych środków antykoncepcyjnych [11, 12].

Teoretycznie, antykoncepcja hormonalna może przyczyniać się do zwiększenia masy ciała, jeśli skutkuje zatrzymaniem pły-nów i zwiększeniem tkanki tłuszczowej. Dodatkowo uważa się, że złożone środki antykoncepcyjne wzmagają apetyt [13]. Często stosowana antykoncepcja hormonalna wywiera bezpośrednio czy też pośrednio wpływ na cały organizm kobiety. Metoda hor-monalna może stanowić zagrożenie dla ich zdrowia oraz życia [14]. Intensywność występowania skutków ubocznych u kobiet korzy-stających z AH nie jest jednakowa. Uwarunkowana jest osobni-czą nadwrażliwością na egzogenne hormony płciowe, która zale-żeć może od farmakokinetyki i różnic w absorpcji egzogennych hormonów oraz od aktywności enzymatycznej w sferze komórki.

Wśród działań niepożądanych przyjmowanej antykoncep-cji hormonalnej wyróżnia się szczególnie wzrost ryzyka żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej, zmiany w gospodarce węglowo-danowo-lipidowej oraz zwiększone ryzyko zachorowalności na raka szyjki macicy. Najczęściej występujące uboczne działania AH to m.in.: bóle głowy, nudności, wymioty, krwawienia oraz plamienia. Wśród korzystnych ubocznych efektów hormonal-nych metod antykoncepcyjnych wymienić można: zmniejszenie

częstości raka endometrium i raka jajnika, ciąży ektopowej, tor-bieli czynnościowych jajnika, niedokrwistości z niedoboru żelaza, bolesnych miesiączek oraz ich obfitości [15, 16]. Antykoncepcyjne środki hormonalne stosowane są również jako forma leczenia, w celu regulacji homeostazy ustroju. Niemniej jednak zawsze na-leży pamiętać o możliwych niepożądanych skutkach ubocznych przyjmowanej antykoncepcji hormonalnej [17].

ceL PrAcY

Celem niniejszej pracy było zbadanie wpływu antykoncepcji hormonalnej na organizm kobiety.

MAteriAŁ i MetODY

Badania przeprowadzono w okresie od lutego do kwietnia 2017 r. na grupie kobiet pomiędzy 18. a 50. rokiem życia. W ba-daniu brało udział 249 kobiet w przedziale 18.-30. r.ż. (86,35%), od 31. do 40. r.ż. (9,24%), powyżej 40. r.ż. (4,42%) (rys. 1). Celowo wyłoniona grupa badanych to kobiety zamężne (23,69%), panny (26,91%) oraz kobiety w związku partnerskim (49,40%) (rys. 2). Wykorzystano dobór celowy, ponieważ badanie skierowane było do grupy kobiet stosujących antykoncepcję hormonalną, znajdujących się w określonym przedziale wiekowym.

W niniejszej pracy posłużono się metodą sondażu diagno-stycznego, a jej narzędziem był kwestionariusz ankiety. Przed przystąpieniem do przeprowadzenia ankiety na grupie docelo-wej wykonano badania pilotażowe, pozwalające na weryfikację kwestionariusza. Ankietę umieszczono na stronie internetowej, do której każda respondentka miała swobodny dostęp. Kwestio-nariusz ankiety składał się z 16 zamkniętych pytań zarówno jednokrotnego, jak i wielokrotnego wyboru. Minimalna liczba wariantów odpowiedzi wyniosła 3, natomiast maksymalna

– 13 możliwości. Pytania zamknięte wykorzystano ze względu na skrócony czas realizacji badań, uzyskując dzięki nim ujed-nolicone i standaryzowane materiały, co ułatwiło późniejsze opracowanie. Pytano między innymi o źródła pozyskiwania in-formacji (rys. 3) oraz o rodzaj stosowanej antykoncepcji hormo-nalnej (rys. 4). W kolejnych pytaniach kwestionariusza badano wiedzę wśród respondentek w zakresie antykoncepcji hormo-nalnej. Ostatnia część ankiety obejmowała pytania, dotyczące czasu pojawienia się pozytywnych i/lub negatywnych skutków antykoncepcji hormonalnej na skórę, przydatki skóry, ale także jej wpływu na organizm kobiety.

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

18-30 31-40 powyżej 40. roku życia

86,35%

9,24% 4,42%Proc

ento

wy

udzi

ałan

kiet

owan

ych

WiekRys. 1 Wiek ankietowanych kobietŹródło: Opracowanie własne



0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

panna mężatka w związku partnerskim

29,91% 23,69%

49,40%

Proc

ento

wy

udzi

ał a

nkie

tow

anyc

h

Stan cywilnyRys. 2 Stan cywilny respondentekŹródło: Opracowanie własne

•Pytanie wielokrotnej odpowiedzi

79,52%

7,23%

18,07%

18,47%

38,15%

70,28%

20,88%

0% 20% 40% 60% 80% 100%

lekarz ginekolog

rodzice

znajomi

książki

prasa/artykuły

internet

ulotki

Procentowy udział ankietowanych

Źród

ło in

form

acji

na te

mat

ant

ykon

cepc

ji ho

rmon

alne

j

Rys. 3 Źródło pozyskiwania informacji przez ankietowane na temat antykoncepcjiŹródło: Opracowanie własne


87,95%

11,24%

6,83%

2,01%

0,40%

6,83%

0,80%

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%

tabletki antykoncepcyjne

plastry antykoncepcyjne

antykoncepcyjny krążek dopochwowy

implant

zastrzyki hormonalne

pigułka „72 godziny po"

wkładka uwalniająca hormony


Rys. 4 Rodzaj stosowanej antykoncepcji hormonalnej przez respondentkiŹródło: Opracowanie własne

MetODY StAtYStYczne

W analizie zastosowano statystykę opisową. Techniką badaw-czą była metoda ilościowa, w tym wskaźnik struktury. Wyni-ki przedstawiono graficznie w postaci wykresów słupkowych. Obliczenia statystyczne zostały przeprowadzone przy użyciu arkusza kalkulacyjnego Excel.

WYniKi

Uzyskane dane umożliwiły zweryfikowanie wpływu stoso-wanej antykoncepcji hormonalnej na skórę, przydatki skóry oraz na organizm ankietowanych kobiet.

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

poniżej roku 1-5 lat powyżej 5 lat

30,52%

53,01%

16,47%

Proc

ento

wy

udzi

ał a

nkie

tow

anyc

h

Okres stosowania antykoncepcji hormonalnej Rys. 5 Czas stosowania antykoncepcji hormonalnej przez respondentkiŹródło: Opracowanie własne


71,08%

37,35%

23,69%

1,20%

20,88%

9,64%

26,51%

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%

skuteczna antykoncepcja

regularny cykl menstruacyjny

dolegliwości menstruacyjne

objawy związane z menopauzą

trądzik

wpływ na zdrowie

zalecenie lekarza


Rys. 6 Powody zdecydowania się ankietowanych na stosowanie antykoncepcji hormonalnejŹródło: Opracowanie własne

Ponad połowa ankietowanych (53,01%) deklarowała, że stosuje an-tykoncepcję hormonalną od 1 roku do 5 lat, poniżej roku (30,52%) kobiet, natomiast powyżej 5 lat (16,47%) badanych (rys. 5). Respon-dentki w głównej mierze zdecydowały się na ten rodzaj antykon-cepcji, w celu zapobiegania ciąży (71,08%), znacznie mniejsza część ankietowanych korzystała z antykoncepcji hormonalnej, w celu leczenia rozmaitych schorzeń i dolegliwości (rys. 6).

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

pozytywnie negatywnie nie mam zdania

58,23%

12,05%

29,72%

Proc

ento

wy u

dzia

ł ank

ieto

wan

ych

Wpływ antykoncepcji hormonalnej na skóręRys. 7 Wpływ antykoncepcji hormonalnej u respondentek na skórę Źródło: Opracowanie własne



Przeważająca część ankietowanych (58,23%) oceniła pozytyw-nie wpływ antykoncepcji hormonalnej na skórę. Zdecydowa-nie mniej kobiet (12,05%) zaobserwowało negatywny wpływ tej formy antykoncepcji na skórę, natomiast 29,72% respon-dentek nie wyraziło zdania (rys. 7).


0,80%

6,02%

5,22%

35,74%

50,20%

24,90%

30,52%

5,22%

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%

spłycenie zmarszczek

poprawienie elastyczności skóry

poprawa nawodnienia skóry

ogólny wygląd skóry

złagodzenie objawów trądziku

złagodzenie objawów łojotoku

brak objawów

inne objawy

Procentowy udział ankietowanychRys. 8 Pozytywne zmiany skórne zaobserwowane u kobiet podczas/po stosowaniu antykoncepcji hormonalnej Źródło: Opracowanie własne

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

powstały podczasstosowania

antykoncepcjihormonalnej

pojawiły się wmomencie odstawienia


postępują nadal nie mam zdania

53,82%

4,02% 6,43%

35,74%

Proc

ento

wy u

dzia

ł ank

ieto

wan

ych

Okres postępowania pozytywnych zmian skórnych Rys. 9 Okres pojawienia się pozytywnych zmian skórnych u ankietowanychŹródło: Opracowanie własne

W świetle powyższych wyników stwierdza się, że właści-wie połowa respondentek 50,20% zdeklarowała złagodzenie występujących objawów trądziku. Dużo kobiet (35,74%) za-obserwowało ogólną poprawę w wyglądzie skóry, u 24,90% ankietowanych nastąpiło złagodzenie objawów łojotoku. Jak wykazała analiza danych, u nieznacznej liczby kobiet pojawi-ła się poprawa nawodnienia skóry (5,22%), elastyczności skóry (6,02%) czy spłycenia zmarszczek (0,80%). Niemniej jednak 30,52% respondentek nie zaobserwowało wystąpienia żad-nych pozytywnych zmian skórnych spowodowanych przyj-mowaniem antykoncepcji hormonalnej. Zaledwie 5,22% bada-nych spostrzegło pojawienie się innych objawów. Trzy kobiety wśród ankietowanych zauważyły znaczną poprawę w wyglą-dzie skóry. W chwili zaprzestania stosowania AH u pięciu ko-biet pojawiły się problemy skórne w postaci krost, a u pięciu po pewnym czasie skóra zobojętniała na początkowy pozytywny wpływ AH (rys. 8). Ponad połowa ankietowanych (53,82%) zdeklarowała pojawienie się pozytywnych zmian skóry w mo-mencie stosowania antykoncepcji hormonalnej (rys. 9).


18,07%

8,43%

11,65%

10,84%

11,24%

2,81%

4,82%

4,42%

2,81%

12,45%

28,92%

43,37%

2,81%

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%

suchość skóry

ogólny wygląd skóry

zaostrzenie objawów trądziku

pojawienie się łojotoku/nadmierneprzetłuszczanie skóry

pojawienie się przebarwień skórnych

pojawienie się odczynu fotoalergicznego

zmniejszenie elastyczności skóry

rumień

pokrzywka

zwiększenie wrażliwości skóry

pojawienie się/zwiększenie się cellulitu

brak objawów

inne objawy

Procentowy udział ankietowanychRys. 10 Negatywne zmiany skórne zaobserwowane u kobiet podczas/po stosowaniu antykoncepcji hormonalnej Źródło: Opracowanie własne

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%



pojawiły sięw momencieodstawienia



35,74%

16,06%3,61%

44,58%

Proc

ento

wy u

dzia

ł ank

ieto

wan

ych

Okres postępowania negatywnych zmian skórnych Rys. 11 Okres pojawienia się negatywnych zmian skórnych u ankietowanychŹródło: Opracowanie własne

Jak wykazała analiza przedstawionych danych, kobiety zaob-serwowały pojawienie/zwiększenie się cellulitu (28,92%), prze-suszenie skóry ujawniło się u 18,07% respondentek, zaostrze-nie wrażliwości skóry wystąpiło u 12,45% badanych, natomiast nasilenia objawów trądziku doświadczyło 11,65% ankietowa-nych. Ponadto u 11,24% kobiet powstały przebarwienia oraz u 10,84% respondentek ujawnił się łojotok lub nadmierne prze-tłuszczanie się skóry. Jedynie 8,43% badanych oceniło nega-tywnie wpływ na ogólny wygląd skóry. Nieznaczny procent ankietowanych dostrzegł pojawienie się pokrzywki (2,81%), rumienia (4,42%), zmniejszenia elastyczności skóry (4,82%) czy wystąpienie odczynu fotoalergicznego (2,81%). Brak negatyw-nych objawów deklarowało 43,37% kobiet. U dwóch respon-dentek (2,81%) wystąpiły inne objawy, jak nasilona skłonność do powstawania zaskórników zamkniętych oraz zaostrzenie objawów przy atopowym zapaleniu skóry (rys. 10). Badania wykazały, że co trzecia kobieta (35,74%) zaobserwowała po-jawienie się negatywnych zmian skórnych spowodowanych AH podczas jej stosowania. U 16,06% respondentek niepożąda-ne objawy powstały w momencie zaprzestania przyjmowania antykoncepcji hormonalnej, z kolei u 3,61% ankietowanych zmiany postępują nadal. Co druga respondentka nie wyraziła zdania (rys. 11).




11,65%

14,46%

13,65%

7,63%

63,86%

2,81%

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%

poprawa kondycji włosów

przetłuszczanie włosów zmniejszone

zmniejszenie pojawiania się owłosienia typumęskiego

poprawa kondycji paznokci

brak objawów

inne objawy


Rys. 12 Pozytywne zmiany przydatków skórnych zaobserwowane u kobiet podczas/po stosowaniu antykoncepcji hormonalnej Źródło: Opracowanie własne

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%


antykoncepcji hormonalnej




29,32%

3,61% 3,21%

63,86%

Proc

ento

wy u

dzia

ł ank

ieto

wan

ych

Rys. 13 Okres pojawienia się pozytywnych zmian przydatków skórnych u ankietowanychŹródło: Opracowanie własne

Ograniczenie przetłuszczania włosów zaobserwowało 14,46% ankietowanych oraz zredukowanie owłosienia typu męskiego potwierdziło 13,65% kobiet. Ponadto u 11,65% re-spondentek antykoncepcja hormonalna wpłynęła na po-prawę kondycji włosów, ale jedynie u 7,63% ankietowanych nastąpiło wzmocnienie paznokci. Wśród 2,81% kobiet uwi-doczniły się także inne objawy, jak: powiększenie gruczołu piersiowego oraz brak łysienia typu andorgenowego (rys. 12). Co trzecia respondetka zaobserwowała wystąpienie pozy-tywnych zmian przydatków skórnych podczas stosowania antykoncepcji hormonalnej. U 3,61% kobiet objawy powstały wraz z zaprzestaniem jej przyjmowania, natomiast u 3,21% respondentek postępują nadal. Ponad połowa ankietowanych kobiet nie wyraziła zdania (rys. 13).


10,04%

14,46%

15,26%

18,47%

2,41%

2,01%

5,22%

10,44%

57,43%

1,61%

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%

suche włosy

rozdwajające się/ łamliwe włosy

nadmierne przetłuszczanie się włosów

nadmierne wypadanie włosów

łysienie

odbarwienie włosa

pojawienie się owłosienia typu męskiego

łamliwe/ rozdwajające się paznokcie

brak objawów

inne objawy


Rys. 14 Negatywne zmiany przydatków skórnych zaobserwowane u kobiet podczas/po stosowaniu antykoncepcji hormonalnej Źródło: Opracowanie własne

0%10%20%30%40%50%60%70%80%90%

100%


19,68% 11,65% 5,62%

63,05%

Proc

ento

wy u

dzia

ł ank

ieto

wan

ych




antykoncepcji hormonalnejRys. 15 Okres pojawienia się negatywnych zmian przydatków skórnych u ankietowanychŹródło: Opracowanie własne

W świetle powyższych badań 18,47% kobiet zaobserwowało nad-mierne wypadanie włosów, natomiast 15,26% respondentek do-strzegło nasilone przetłuszczanie się włosów i 14,46% ankietowa-nych rozdwajające się końcówki lub łamliwe włosy. Z kolei 10,04% zapytanych zdeklarowało nadmierne przesuszanie się włosów. Ponadto 2,41% kobiet zmagało się z łysieniem, 2,01% ankietowa-nych z odbarwieniem włosa i 10,44% badanych zauważyło łam-liwość i rozdwajanie się paznokci. Wśród innych objawów (1,61%) było pojawienie się guzków w piersiach (rys. 14). Co piąta kobieta (19,68%) zmagała się z negatywnymi zmianami przydatków skóry podczas stosowania AH, natomiast u 11,65% respondentek objawy te powstały w momencie zaprzestania jej stosowania. U 5,62% ne-gatywne zmiany postępują nadal. Ponad połowa ankietowanych kobiet nie wyraziła zdania (63,05%) (rys. 15).


23,69%

47,39%

18,47%

27,31%

33,33%

15,26%

2,01%

9,64%

3,21%

21,69%

14,06%

16,06%

4,02%

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%

migrena/bóle głowy

spadek libido

stany depresyjne

złe samopoczucie

zwiększenie masy ciała

infekcje dróg rodnych

zwiększenie ciśnienia tętniczego

wymioty/nudności

powikłania zakrzepowo-zatorowe

bóle piersi

krwawienia pomiędzy miesiączką

brak objawów

inne objawy

Procentowy udział ankietowanych Rys. 16 Zaobserwowane skutki uboczne stosowanej antykoncepcji hormonalnejŹródło: Opracowanie własne

W wyniku badań stwierdzono, że co druga kobieta zaobserwowa-ła spadek libido i co trzecia zwiększenie masy ciała. Złe samopo-czucie pojawiło się u 27,31% kobiet, migrena i bóle głowy u 23,69% respondentek, bóle piersi zauważyło 21,69% kobiet, stany depre-syjne objawiły się u 18,47% zapytanych, a infekcje dróg rodnych u 15,26% ankietowanych. Natomiast 14,06% kobiet zdeklarowało pojawienie się krwawień pomiędzy miesiączką. Z kolei wymioty i nudności objawiły się u 9,64% respondentek, powikłania za-krzepowo-zatorowe u 3,21% kobiet, a zwiększone ciśnienie tęt-nicze u 2,01% zapytanych. Dochodziło także do innych objawów u 4,02% ankietowanych, jak: wahania nastroju, skurcze w koń-czynach dolnych i częste zapalenie pęcherza. 16,06% responden-tek nie zaobserwowało żadnych skutków ubocznych (rys. 16).



DYSKUSJA

Od lat 60. XX wieku antykoncepcja hormonalna jest powszech-nie stosowana na całym świecie ze względu na łatwość aplikacji, dużą dostępność oraz względne bezpieczeństwo przyjmowania. Obecnie antykoncepcja hormonalna stanowi jedną z najczęściej zalecanych przez lekarzy ginekologów metod kontroli urodzeń [15]. Doustne środki antykoncepcyjne mogą oddziaływać na skórę i przydatki skóry, poprzez działanie hormonalne lub jatrogenne, powiązane z ich toksycznością u niektórych osób [18]. Z biegiem lat wzrosła liczba opublikowanych prac naukowych, wskazują-cych związek pomiędzy przyjmowaniem środków antykoncepcji hormonalnej a ich oddziaływaniem na skórę. Przeprowadzone badania ukazują niepożądane działania pigułki antykoncepcyjnej na organizm kobiety. Wśród skórnych skutków ubocznych anty-koncepcji hormonalnej wyróżnić można m.in: plamy, nadmierne owłosienie, łysienie, odczyny fotoalergiczne, nasilenie objawów w trądziku pospolitym, wzmożenie łojotoku [19, 20]. W okresie sto-sowania antykoncepcji hormonalnej prawdopodobne jest zauwa-żenie poprawy wyglądu skóry poprzez hormony, które wpływają na gospodarkę hormonalną kobiety [21]. Środki te wykazują rów-nież działanie ogólnoustrojowe m.in. na gospodarkę węglowoda-nową, układ krążenia, choroby nowotworowe, czynność wątroby i pęcherzyka żółciowego oraz torbiele czynnościowe jajników [16].

Badanie wykazuje znaczący wpływ antykoncepcji hormo-nalnej na organizm kobiety. Antykoncepcję hormonalną stosuje najwięcej kobiet między 18. a 30. r.ż. Najchętniej po antykoncep-cyjne środki hormonalne sięgają kobiety, będące w związku part-nerskim. Najcenniejsze źródło informacji na temat AH wśród respondentek stanowi lekarz ginekolog. Szczególną popularno-ścią wśród ankietowanych kobiet cieszą się tabletki antykon-cepcyjne. Ponad połowa badanych stosuje AH w przedziale od 1 roku do 5 lat. Antykoncepcja hormonalna w grupie badanych kobiet stosowana jest z wielu przyczyn. Zasadniczym powodem jej przyjmowania jest m.in. skuteczna kontrola urodzeń oraz zalecenia lekarza. Przeważająca część ankietowanych oceniła pozytywnie wpływ antykoncepcji hormonalnej na skórę. Po-łowa respondentek zaobserwowała złagodzenie objawów trą-dziku pospolitego. U nieznacznej liczby badanych pojawiła się poprawa nawilżenia i elastyczności skóry. Wśród negatywnych zmian skórnych ankietowani dostrzegli: zwiększenie cellulitu, przesuszenie i zaostrzenie wrażliwości skóry, nasilenie objawów trądziku, łojotoku oraz powstanie przebarwień. Pozytywne i ne-gatywne zmiany skórne ujawniły się u większości respondentek w czasie przyjmowania środków antykoncepcji hormonalnej. Ankietowane kobiety zaobserwowały także pozytywne zmiany przydatków skóry, m.in: zredukowanie owłosienia typu męskie-go, poprawa kondycji włosów i paznokci. Ponadto w grupie ba-danych kobiet ukazały się negatywne zmiany przydatków skóry, jak: nadmierne wypadanie oraz osłabienie kondycji włosów i pa-znokci. Większość respondentek zaobserwowała pojawienie się zarówno pozytywnych, jak i negatywnych zmian przydatków skóry w momencie stosowania AH. Ankietowane kobiety zma-gały się również z niepożądanymi skutkami ubocznymi środków antykoncepcji hormonalnej. Następstwa te objawiły się w postaci

złego samopoczucia, migreny, bólu głowy i piersi, infekcji dróg rodnych, wymiotów, nudności, zwiększonego ciśnienia tętnicze-go krwi oraz powikłań zakrzepowo-zatorowych. U badanych również miały miejsce inne skutki uboczne, jak: wahania nastro-ju, częste zapalenie pęcherza i skurcze w kończynach dolnych.

PODSUMOWAnie

Badanie potwierdziło znaczący wpływ antykoncepcji hormo-nalnej na organizm kobiety. Respondentki zaobserwowały zarówno pozytywne, jak i negatywne zmiany skóry i jej przy-datków. Okres pojawienia się tych zmian w szczególności miał miejsce w czasie stosowania antykoncepcji hormonalnej.

Zdaniem autora konieczne jest dalsze poszukiwanie nie-zmiernie ważnych doniesień z zakresu wpływu antykoncepcji hormonalnej na organizm kobiety. Nieliczna ilość dostępnych badań naukowych wskazuje na potrzebę ich przeprowadzenia.

LiterAtUrA1. Martos A. Historia antykoncepcji. Bellona, Warszawa 2012.2. Siwik E, Lew-Starowicz Z. Antykoncepcja. Planowanie rodziny u progu XXI wieku.

Emmm-Press, Warszawa 2003.3. Rutkowska A, Rolińska A, Milanowska J, Kowalska AJ, Kryś K, Sidor K, Makara-

-Studzińska M. Metody zapobiegania ciąży w ocenie kobiet w wieku rozrodczym a deklarowana istotność wiary katolickiej – badania pilotażowe. Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu 2012, vol. 18(2): 113-117.

4. Płonka-Syroka B, Szlagowska A, Stacherzak-Raczkowska J, Patyk A. Zjawisko antykoncepcji w perspektywie społecznej i historycznej. Wydawnictwo Quaestio, Wrocław 2012.

5. Pawlikowski M. Leczenie hormonami i pochodnymi hormonów. Państwowy Za-kład Wydawnictw Lekarskich, Warszawa 1996.

6. Dębski R. Antykoncepcja – metody zapobiegania niepożądanej ciąży. Część II. Me-dyczne (nienaturalne) metody zapobiegania niepożądanej ciąży. Ginekol Pol, War-szawa 2007, vol. 78: 834-841.

7. Apter D, Borsos A, Baumgärtner W, Melis G-B, Vexiau-Robert D, Colligs-Hakert A, Palmer M, Kelly S. Effect of an oral contraceptive containing drospirenone and ethinylestradiol on general well-being and fluid-related symptoms. The European Journal of Contraception and Reproductive Health Care 2003, vol. 8: 37-51.

8. Salvaggio HL, Zaenglein AL. Examining the use of oral contraceptives in the mana-gement of acne. Int J Womens Health 2010, vol. 2: 69-76.

9. Arowojolu AO, Gallo MF, Lopez LM, Grimes DA. Combined oral contraceptive pills for treatment of acne. Cochrane Database Syst Rev 2012, vol. 11(7): CD004425.

10. Sabatini R, Cagiano R, Rabe T. Adverse Effects of Hormonal Contraception. Endo-krinol 2011, vol. 8: 130-135.

11. Friedmann DP, Lane Vick G, Mishra V. Cellulite: a review with a focus on subcision. Clin Cosmet Investig Dermatol 2017, vol. 10: 17-23.

12. Urtnowska K. Przegląd wybranych kosmetyków dla kobiet w ciąży i po porodzie dostępnych w drogeriach. Kosmetologia Estetyczna 2016, vol. 5(5): 451-457.

13. Lopez LM, Ramesh S, Chen M, Edelman A, Otterness C, Trussell J, Helmerhorst FM. Progestin-only contraceptives: effects on weight. Cochrane Database Syst Rev 2016, vol. 28(8): CD008815.

14. Wdowiak A, Bakalczuk G, Sulima M, Lewicka M, Filip M, Wdowiak A, Ćwikła K. Znajomość przeciwwskazań do stosowania antykoncepcji hormonalnej wśród stu-dentów Uniwersytetu Medycznego w Lublinie. Medycyna Ogólna i Nauki o Zdro-wiu 2016, vol. 22(5): 287-291.

15. Wolski H. Wybrane aspekty działań niepożądanych złożonej doustnej antykoncep-cji hormonalnej. Ginekol Pol 2014, vol. 85: 944-949.

16. Pawelczyk L, Banaszewska B. Regulacja urodzeń, [w:] Bręborowicz G (red.). Położ-nictwo i ginekologia. Wyd. PZWL, Warszawa 2015.

17. Suchecka-Rachoń K, Rachoń D. Rola hormonalnej terapii zastępczej (HTZ) u kobiet w okresie pomenopauzalnym. Choroby Serca i Naczyń, Kraków 2005, vol. 2(3): 115-124.

18. Thomas P, Dalle E, Revillon B, Delecour M, Devarenne-Nicolle MF, Paagniez I. Cuta-neous effects in hormonal contraception. NPN Med 1985, vol. 5(81): 19-24.

19. Zaun H. Skin changes from taking hormonal contraceptives. Med Monatsschr Pharm 1981, vol. 4(6): 161-5.

20. Vessey MP, Painter R, Powell J. Skin disorders in relation to oral contraception and other factors, including age, social class, smoking and body mass index. Findings in a large cohort study. British Journal of Dermatology 2000, vol. 143: 815-820.

21. Kleine-Gunk B. Hormony kobiety. Wyd. PZWL, Warszawa 2011.

wpływ antykoncepcji hormonalnej na organizm...

Documents