wsparcia dziennego dzieci i - obserwatorium.malopolska.pl · główne priorytety inwestycyjnej ps...
TRANSCRIPT
RODZAJE ROZWIĄZAŃ W ZAKRESIE WSPARCIA DZIENNEGO DZIECI I
MŁODZIEŻY – PROBLEMY, OFERTA I WYZWANIA
prof. Mirosław Grewiński
Kilka zdań o mnie….
1. Jestem dr hab. polityki społecznej
i prof. Uczelni Korczaka
2. Jestem prezesem PTPS i TWP
oraz prorektorem WSP
3. Jestem autorem 250 prac
naukowych i ponad 700 wystąpień
na konferencjach i seminariach
4. Jestem członkiem European Social
Network
Agenda wystąpienia
1. Konteksty problematyki dzieci i młodzieży
2. Formalno-prawne aspekty działalności PWD
3. Funkcje i modele działania PWD
4. W poszukiwaniu innowacyjnych rozwiązań – dobre praktyki
z Polski i z zagranicy
5. Problemy i dylematy dotyczące rozwoju PWD - konkluzje
Kontekst ostatniego ćwierćwiecza i polityki
na rzecz rodziny, dzieci i młodzieży
• Przez wiele lat brak polityki na rzecz rodziny i dzieci w PL
• Brak zagospodarowania młodzieży wchodzącej na rynek pracy
skutek 2 mln emigrantów po 2004r.
• Brak oferty rozwoju pasji dla młodych w wielu gminach
• Brak wielofunkcyjnego modelu polskiej szkoły wyprowadzenie
zajęć pozalekcyjnych poza szkołę i do systemu płatnych korepetycji
• Brak zintegrowanego modelu usług dla młodych
Kontekst ostatniego ćwierćwiecza
– kontekst kulturowy i cywilizacyjny
• Przemiany międzygeneracyjne (aktualnie pokolenie Z)
• Wszechobecny internet i media społecznościowe (płytkie relacje i
większa samotność, brak kontroli ze strony rodziców)
• Dominacja wzorców konsumpcyjnych i indywidualizmu
• Wzrost polaryzacji społecznej i wzrost aspiracji (potrzeb)
• Pracoholizm rodziców gubi uważność na dzieciach
Deficyt wiedzy i badań nt. PWD w Polsce
• Raporty MRPiPS 3 i 5 nie
zawierają danych nt. PWD
• Raport GUS z 2014 r. zawiera
dane ale bardzo podstawowe
• Badanie GUS, UM i ROPS
Kraków zdaje się
prekursorskie
• Deficyt badań naukowych
Placówki wsparcia dziennego – kontekst prawny
• Ustawa z 09.06.2011r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy
zastępczej, wprowadziła przepisy dotyczące PWD
• Wcześniej funkcjonowanie tzw. Świetlic środowiskowych regulowało
Rozporządzenie MPiPS z 19.10.2007r. w sprawie placówek opiekuńczo-
wychowawczych
• Nowe przepisy wymusiły na podmiotach prowadzących dotychczasowe
świetlice środowiskowe konieczność przystosowania tychże placówek
do nowych przepisów
• Gminy powinny przygotować Programy Wspierania Rodziny
Spójność i synergia w działaniach lokalnych
na rzecz dzieci i rodziny
1. Strategia Rozwoju Gminy/ Powiatu
2. Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych,
3. Gminne programy:
Rozwiązywania Problemów Alkoholowych
Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie,
Wspierania Rodziny
Współpracy z Organizacjami Pozarządowymi
inne programy
Działania wspierania dzieci na różnym poziomie szczegółowości
powinny być zawarte we wszystkich tych programach.
Regionalne, lokalne strategie i programy społeczne w Polsce
• Nadal wiele do zrobienia jeśli chodzi spójne
treści wielu dokumentów planistycznych
• Wiele strategii pozostaje ciągle na papierze
• Niska jakość wielu strategii
• Brak wyobraźni strategicznej z obszaru PS
w wielu gminach
• Temat dzieci i młodzieży często traktowany
marginalnie
PWD mogą być prowadzone przez gminę lub powiat
1. Samodzielnie w drodze utworzenia
oddzielnej jednostki organizacyjnej
lub poprzez powierzenie tego
zadania innym podmiotom JST:
MOPS, Biblioteka, Dom Kultury,
szkoła itd.
2. Zlecenie NGO’s lub instytucjom
wyznaniowym
3. Zlecenie innemu podmiotowi na
podstawie zezwolenia władz JST.
Formy placówek wsparcia dziennego
• opiekuńcze
• specjalistyczne
• pracy podwórkowej
realizowanej przez
wychowawcę
• mieszane (welfare mix)
Welfare mix – mieszany model form i usług
• Profession mix – świadczenia są
dostarczane przez różne profesje społeczne
(interdyscyplinarność)
• Organization mix – świadczenia
dostarczane przez różne organizacje i w
ramach różnych form
• Finance mix – źródła finansowania
świadczeń są zróżnicowane
• Regulation mix – źródła norm i standardów
zróżnicowane
Placówki wsparcia dziennego (i całodobowego) a inne systemy wsparcia
Dzienne wsparcie
Pomoc społeczna
System wsparcia rodziny
Wychowanie i
resocjalizacja
Rynek pracy
Zdrowie i PFRON
Edukacja
• Świetlice, ogniska, placówki opiekuńcze i specjalistyczne
• Placówki opiekuńczo – wychowawcze
• Ochotnicze Hufce Pracy
• Wielofunkcyjny charakter szkoły
• Praca środowiskowa i OSL
• Młodzieżowe Ośrodki Szkolno-Wychowawcze
• Zakłady Poprawcze
• Domy Dziennego Pobytu
• Streetworking i misje osiedlowe
Różne rodzaje PWD – komu mają one służyć?
1. Konieczne jest zdiagnozowanie komu ma służyć
konkretna PWD?
2. Jakie potrzeby mają dzieci z naszej społeczności i w
jaki sposób je zaspokajają?
3. Jakie zagrożenia dotyczące dzieci i młodzieży
obserwujemy?
4. Jakie problemy występują w rodzinach żyjących w
tej społeczności?
5. Jakich interesariuszy mamy do pomocy?
Problemy dzieci i młodzieży
ze środowisk trudnych
• Deficyty emocjonalne i miłości
• Problemy socjalne i materialne
• Patologia w rodzinie (alkoholizm, narkomania,
przemoc)
• Brak swojego miejsca dla siebie
• Dzieci o specjalnych potrzebach edukacyjnych i
społecznych
• Dzieci żyjące z dnia na dzień – brak wzorców i
systemu wartości
Funkcje Placówek Wsparcia Dziennego
• Pomoc w nauce
• Zapewnienie opieki
• Zapewnienie posiłku
• Organizacja czasu wolnego
• Zajęcia socjoterapeutyczne
• Indywidualne programy
korekcyjne
• Zajęcia sportowe i
kulturalne
• Dominują wielu PWD
jednak funkcje opiekuńczo –
lekcyjne
• Warto być może byłoby
powiązać PWD z rozwojem
pasji i zainteresowań dzieci
i młodzieży
• PWD powinno być
miejscem wymyślonym
przez samych uczestników
Zasady działalności PWD
1. PWD współpracują z rodzicami
lub opiekunami dziecka
2. PWD współpracują ze szkołami
3. Pobyt w placówce jest
nieodpłatny i dobrowolny
4. Na 1 wychowawcę w PWD w
tym samym czasie może
przebywać nie więcej niż 15
dzieci
UE Analizy European Social Network 2015-2016
„…Rozwój zintegrowanych usług
społecznych dla młodych stanowi
jedno z największych wyzwań UE,
także w kontekście migracji i zmian
kulturowych…”
„..Polityka inwestycji społecznych
polega na inwestycji w edukację
wczesnego dzieciństwa i w
programy prewencyjne tak by w
przyszłości nie trzeba było
stosować interwencji…”
Główne priorytety inwestycyjnej PS
1. Najważniejsza jest
odpowiedzialna edukacja
wczesnego dzieciństwa
2. Usługi zorientowane na rodzinę
3. Aktywna polityka rynku pracy i
integracja społeczna + ekonomia
społeczna
4. Kształcenie zawodowe
• Traktowanie polityki
społecznej jako inwestycji a
nie kosztu
• Deinstytucjonalizacja i rozwój
usług środowiskowych
• Evidance based approach
• Empowerment i poszukiwanie
innowacji społecznych
Holandia • Zastosowanie podejścia: Jedna
rodzina, jeden plan, jeden koordynator
• Zarządzanie przypadkiem (case management) – każdy przypadek jest inny
• Pracownicy socjalni i środowiskowi asystują rodzinie, współpracują z producentami usług na rzecz młodych
• Bardzo dobra współpraca ze szkołami służb społecznych
Portugalia • „Program wczesnej interwencji
na rzecz dzieci” – od 10 lat
• Prewencja dysfunkcji rozwojowych dzieci poprzez stały monitoring i wsparcie każdego dziecka do 6 roku życia
• Powołano 150 lokalnych interdyscyplinarnych zespołów interwencyjnych (zdrowie i inne)
• Wyprzedzająca diagnoza ryzykownych konsekwencji zaniedbań
Węgry
• Rozwój usługi „health visitor
service” dla młodych rodzin z
dziećmi – ostatnie lata
• Profilaktyka zdrowia, badania
kondycji psycho-fizycznej
dzieci i rodziców
• Monitoring sytuacji domowej
• „Bilans Juniora”
Kluczowe czynniki sukcesu PWD
1. Odpowiedni lider
2. Zaangażowana kadra z motywacją
3. Lokalizacja
4. Dobra diagnoza dziecka przy
rekrutacji
5. Atrakcyjny program dla młodych
6. Metody pracy
7. Współpraca z rodzicami i innymi
podmiotami
8. Ewaluacja i superwizja
Model działania PWD
• Empowerment potencjałów dzieci i młodzieży
• Działania przez projekty
• Kreowanie rzeczywistości poprzez samodoświadczenie i
pasję
• Wychowca jako mentor, autorytet a nie urzędnik
• Odejście od schematów hierarchicznych – szkolnych
• Włączenie dzieciaków na 200 % w projekty, wyjazdy,
działania artystyczne
• Świetlica to miejsce dzieciaków nie wychowawców
Integracja usług społecznych na rzecz dzieci i młodzieży
Usługa X
Usługa Y
Usługa Z
Wsparcie dla
młodych
• W Polsce separatystyczne systemy,
instytucje i usługi
• Często brak koordynacji i
współpracy
• Brak wymiany informacji i zasobów
• Brak zaufania i niski kapitał
społeczny
• Przerost biurokracji nad
działaniami
Centrum Rozwoju Dzieci i Młodzieży ?
• Wszystkie usługi
zintegrowane w 1 miejscu
• Metody animacyjne i
środowiskowe
• Praca poprzez projekty
• Koordynacja działań
• Miejsce kreacji działań przez
młodych
Centrum Młodzieży im. dr.
Henryka Jordana w Krakowie
Problemy placówek wsparcia dziennego
• Dominacja funkcji opiekuńczych (PWD niestety czasami
jako „przechowalnia”)
• Deficyt działań przez projekty, przez samodoświadczenie
• Nie zawsze kadra ma pasję i motywację do wyciągania
młodych z trudnych sytuacji (wypalenie)
• Ograniczone zasoby i środki
• Brak przywództwa – lidera, działania od…do….
• Brak lokalnego systemu wsparcia – rodzice, szkoła, ulica,
osiedle
Przeciętna liczba wychowanków PWD
na 1 wolontariusza Polska 2014
• Warto byłoby
organizować wolontariat
i staże w PWD dla
studentów i seniorów
• Deficyt wolontariatu
generalnie w Polsce
• W większym stopniu
wykorzystać
praktykantów
Wychowankowie PDW na 1000 dzieci
w 2014 w Małopolsce (GUS)
• Duże zróżnicowanie
lokalne ilości
placówek w
powiatach – od 2 -34
• W niektórych
gminach nie ma w
ogóle PWD
Placówka wsparcia dziennego
często zastępuję rodziców, ale i szkołę
1. Szkoła hierarchiczna nie radzi sobie z trudnymi uczniami
2. Oferta pozalekcyjna szkół często ograniczona do minimum
3. Szkoła ma realizować podstawę programową… i często nie
rozwija pasji uczniów
4. Szkoła jest tylko 1 z 12 przestrzeni rozwoju i edukacji dzieci i
młodzieży (prof. Mario Raich)
5. Nadmiernie wystandaryzowana szkoła często tłumi kreatywność i
innowacyjność uczniów
Tworzenie kapitału kreatywnego przez edukację
• Krytyka aktualnego, przemysłowego
modelu edukacji
• Współczesna szkoła tłumii
kreatywność uczniów
• Standaryzacja, punktoza jak i system
egzaminów oraz ocen hamuje rozwój
dziecka
• Konieczna jest indywidualizacja
procesu edukacyjnego i interakcyjny,
partnerski model edukacji
Brak „Jugendamt’u” w Polsce
• Koordynacja lokalnej polityki na rzecz wspierania dzieci, młodzieży i rodzin
• Praca socjalna z dziećmi i rodzinami
• Wspieranie funkcji wychowawczych rodziny i przezwyciężanie trudności w sprawowaniu opieki rodzicielskiej
• Poradnictwo i doradztwo specjalistyczne
• Opieka całodobowa nad dziećmi w sytuacjach kryzysowych
• Wspieranie przejścia młodzieży z systemu szkolnego na rynek pracy
• Prewencja zachowań ryzykowanych wśród dzieci i młodzieży
• Interwencje w rodzinach przemocowych
Przykład 1 - Umiejętne wykorzystanie Internetu i social media
1. Internet staje się światem realnym dla
pokolenia Z
2. Dzieci i młodzież to cyfrowi autochtoni
3. Ciągle używają: Facebook, Instagram,
Whats’up, Twitter wszystko uzyskują
natychmiast + network
4. Edukacja formalna nie nadąża za tym
5. Wielu nauczycieli robi uniki przed
technologiami
6. Wspólne rozwijanie pasji dzieci w
obszarze internetu i bezpiecznego
korzystania z social media
Przykład 2 Wykorzystanie telefonu dotykowego
1. Archaiczna nazwa smartfon to
komputer osobisty
2. Funkcje telefonu są na 4-5 miejscu
3. Internet i dostęp do wiedzy non stop
4. Integracja telefonu z innymi
urządzeniami
5. Aplikacje na telefony dotyczące
wszystkiego
6. Wyrównanie szans i wiedzy dzieci z
rówieśnikami
7. Dzieci poprzez liczne aplikacje mogę
kreować filmy, gry, muzykę itd…
Przykład 3 – wykorzystanie metod indywidualizacji
relacji i kreowania nowych pomysłów
• Mentoring
• Tutoring
• Life coaching
• Coaching kariery
• Orientowanie
zawodowe
• Grywalizacja
• Design thinking
Przykład 4 – Zróżnicowanie oferty i projektów
dla młodzieży
1. Misje osiedlowe i uliczne
2. Kluby Młodych
3. Wyjazdy studyjne
4. Obozy wakacyjne
5. Asystent rodziny
6. Metoda współrządzenia
/Senatu
7. Edukacja kreatywna
Innowacje społeczne potrzebują Kapitału Kreatywnego
• Richard Florida i jego książka "Narodziny
klasy kreatywnej”
• Najbardziej dynamicznie rozwijać się będą
miejsca, skupiające najbardziej kreatywne,
dynamiczne jednostki
• „Klasa kreatywna” to naturalnie młodzi ludzie,
którym trzeba dać przestrzeń i narzędzia; nie
można ich ograniczać
• W polityce społecznej problemy z deficytem
Większe wykorzystanie interesariuszy
„Odpowiedzialnych Społecznie” dla rozwoju DPW
• Korporacje
• Średnie Przedsiębiorstwa
• Małe i mikro przedsiębiorstwa OS • Organizacje pozarządowe
• Spółdzielnie ( tym socjalne)
• Przedsiębiorstwa społeczne OS • Państwo
• Lokalne i regionalne władze
• Jednostki organizacyjne JST
• Szkoły, uczelnie OS
• Struktury nieformalne
• Obywatele
• Konsumenci OS
Społecznie odpowiedzialne terytorium
na rzecz dzieci i młodzieży
• Współpanowanie
• Współrealizacja
• Współodpowiedzialność
• Horyzontalne dzielenie się zadaniami społecznymi z rożnymi interesariuszami na rzecz dzieci i młodzieży
• Wykorzystanie lokalnych sieci społecznych
Problemy utrudniające rozwój PWD
• Deficyt świadomości niektórych decydentów i brak diagnozy potrzeb
• Wysoka „zależność od szlaku” – rodzice i szkoła jako odpowiedzialni
za rozwój
• Brak międzysektorowej współpracy
• Brak wizji rozwoju innowacyjnych usług społecznych w Polsce
• Bral liderów społecznych
Gdzie jesteśmy z rozwojem dziennych
usług wsparcia dzieci i młodzieży w Polsce?
• Deficyt DPW w Polsce
• Niska kultura
współpracy między
instytucjami
• Przeważają formy
opieki nad
pobudzaniem
potencjałów i zasobów