www.somuncubaba.net 2007 011 0085 asri saadet cografyasi
TRANSCRIPT
-
8/14/2019 Www.somuncubaba.net 2007 011 0085 Asri Saadet Cografyasi
1/5
56 Somuncu Baba
Bilim ve HikmetDo. Dr. Bayram Ali ETNKAYA
Asr- Saadet CorafyasndaBirlikte Yaama Kltr
M utluluun en derin ve iten yaand asr-saadet, Hz. Peygamber (s.a.v.)in varlylabunu gerekletirmitir. nk model, rnek, reh-ber, bilgin ve hakm peygamberdi. nsanlarn ve
toplumlarn hayalleri, hedefleri, ufuklar, amalarve ufuklar onun kimliinde ve ahsnda nev-nema buluyordu.
Mutluluk corafyasnda yaayan toplum tek bircemiyet ve cemaatten teekkl etmiyordu. Zirabu toplumda, Yahudi, Hristiyan, Budist, Zer-dt, mrik, mnafk, kafir, putperest ve tabii kiMslman bulunmaktayd. yle bir toplum inedilmiti ki, bu cemiyette gnmzn tartlanmeselelerinden biri olan mahalle basks yerine
mahalle kardelii(skini) hkimdi. Birlikte ya-ama kltrnn zn, ekirdeini ve kkeninioluturan bu atmosfer, sonraki yzyllarda Abbas,Endls, Seluklu ve Osmanl iin bir ynetim
modeli haline dnmtr.Birbirlerinin inan, kltr ve yaam biimleri-
ne mdahale etmeyen bu toplumsal dokuya, Hz.Muhammed (s.a.v.)in bizzat ahs uygulama veyntemleri kalc damgas vurmutur. Ortaya -kan hayat modelinde, aile, sokak, mahalle, ehirve nihayetinde yeryz corafyas iin mutluluunanahtar gizlidir. Yzyllar srecek toplumsal ya-amn ilkeleri ve snrlar, Peygamberin hayat veuygulamalaryla ekillenmitir. Evrensel ve yresel
Fotoraf: Hulusi GLSERENMedine-i Mnevvere
-
8/14/2019 Www.somuncubaba.net 2007 011 0085 Asri Saadet Cografyasi
2/5
57Kasm / 2007
hayat ilkeleri ierisinde, Hz.Peygamber (s.a.v.), takipilerine
mahallenin tm aktrlerineynelik icraatlar ve eylemlerinmahiyetini gstermitir.
Mahalle ii toplumsal grup-lar, aile ii ve aile deklindeele almak mmkndr. Bura-daki aile, Mslman toplu-mu temsil ederken, aile d iseMslman olmayan dier inanve kltr topluluklarn ifadeetmektedir. imdi, Hz. Muham-med (s.a.v.)in aile ii ve ailed icraatlar, nasl ve ne ekil-
de gereklemitir? sorusununcevaplarna geilebilir.
Mescid-i Nebevnin naEdildii Arsann Sahibi
Yetimler
Hz. Peygamber, btn insan-lara merhametli davranm veyolundan gidenlerden de ayneyi istemitir. Ancak zellikle
yetimlere ok merhamet gs-termelerini srarla hatrlatmtr.Zira Onun buyurduu gibi Ka-deri yaln z dua deitirir, mr
yalnz efkat uzatr ve gnahileyenin rzk kesilir. Yetimlerekar anne efkati gsteren AllahSevgilisi, her frsatta onlarn hakve hukuklarnn gzetilmesininmkfatn mjdelemeyi ihmaletmemitir. O, Kim Allah rza-
s iin bir yetimin ban okarsaelinin dedii her sa iin sevapalacaktr dedikten sonra ikiparman birletirerek Ve kimvesayetindeki kz veya erkek ye-tim ocua iyi davranrsa, o veben bu iki parmak gibi Cennet-te beraber olacaz demitir.1
Peygamberimiz yetimlerinistismar edilip, mallarna el ko-
nulmasnn dnya ve ahirettekarlalabilecek iddetli ceza-
lardan olduunu haber vermi-tir. Toplum hizmetinde ve yara-rna kullanlacak olsa bile aslayetimlerin mallarna mdahaleetmemi ve bakalarnn el koy-
masna da msaade etmemitir.Hatta onlarn, mallarn bu iiin balamalarna bile gnlelvermemitir. Szgelii Mescid-i Nebevnin ina edildii arsa,Ensardan Esad b. Zrreninhimayesinde bulunan Sehl veSheyl adndaki iki yetime aitti.2Bu iki yetim, arsay mescid yapl-mas iin hibe etmek istemiler;ancak Hz. Peygamber bunu ka-
bul etmemi ve bedelini demi-
tir.3 Anlatlan olaylar da gster-mektedir ki, Hz. Peygamber iyibir erdemi yaymak iin de, ktbir eylemin yaylmasn engelle-mek iin de, ncelikle uygula-malara kendisinden, ailesinden,akrabalarndan ve yaknlarndanbalamtr. zledii bu yntem,Onun vazgeilmez peygamberve siyas tatbikatlarndandr. Do-aldr ki, byle bir anlayn top-
lum psikolojisi zerindeki etkisidaha gl olacaktr.
Yine Uhud Savandaki ehitden Enes b. Fedlenin yetimkalan yalarndaki olu Mu-hammed Hz. Peygamberinyanna getirilir. Peygamberimiz
ona satlmamak ve hibe edil-memek kouluyla bir hurmalkhibe eder.4
Klelerin Kardei, Arkada veDostu Olan Peygamber
Mutluluk anda klelerkendilerine kle denmesindenutanyor ve zlyorlard. Bu-nun farknda olan Hz. Muham-
med (s.a.v.), ashab
na klem
veya cariyem yerine, olum
veya kzm diye armalarnistemitir. Dier taraftan klele-re de efendilerine Rab deme-melerini, nk sadece Allahn
Rab olduunu hatrlatrd.
Eb Zer, bir defasnda bir Arap kleye kt davranmt.Kle de Rasulullaha ikayet etti:Rasullah, Eb Zeri azarlayarak:
Sen hl cahilsin. Kleler senin
kardelerindir. Allah sana onlar-dan fazla kuvvet vermi; onlar
-
8/14/2019 Www.somuncubaba.net 2007 011 0085 Asri Saadet Cografyasi
3/5
senin merebine uymuyorlarsasat o zaman. Allahn yarattna
zarar verme. Yediinden yedir;giydiinden giydir. Yapabilecek-lerinden fazla i ykleme, ayet
fazla i verirsen, sen de onlarayardm et demitir.5
Klelerin ve dier mazluminsanlarn en byk dostu veyardmcs olan Hz. Peygamber,onlar olumsuz artlardan ka-rp toplumda daha iyi bir yeretamak iin ok aba sarfetti vemcadele etti. Zamannda oksayda kle ve cariye zgrlk-
lerini elde ettiler.6
Hz. Peygamber klelerini z-gr brakmasnn yannda, hr-riyetlerini kazananlara devletkademelerinde grevler vermi-
tir. rnein, azatl klesi Zeyd b.Hrise ve onun olu smeyi,iinde nde gelen sahabilerinde bulunduu ordularn banakomutan olarak atamtr.7
Kleler hususundaki uygula-malar, zgrlk Peygam-berin insanlar etnik ve genetikkkenlerine gre tasnif edipderecelendirmediini, bilakis
yetenek ve erdemlerine gre s-nflandrdn gstermektedir.
Yahudi Hasta ocuu ZiyaretEden Peygamber
Hastalara kar davranla-rnda mfik olan Allah Rasul,
onlar ziyaret eder, bir terapistgibi konuur, moral verir, dertle-rine ortak olur ve ifa bulsunlardiye Yce Yaratcya dua eder-di. Nezaket ve saygs sadecehasta olanlara ynelik olmayanSevgi Peygamberi, bir cenazegeerken, din ve inan fark g-
zetmeksizin asla oturmaz8 he-men ayaa kalkard. Onun iinHz. Peygamber: Sizden biriniz
cenaze arkasndan gitmezse, ce-naze kendisinden uzaklaana
kadar ayakta dursun tavsiyesin-de bulunmutur.9
Adeta bir psikolog edasy-
la Hz. Peygamber hastalarzellikle de lme yakn olanhastalar ziyareti, bir hastannbeklentilerini fazlasyla karla-yacak derece bir model olu-turmaktadr. Onun ziyaretlerigenellikle u ekilde cereyanederdi: Bir kimsenin lmyaklanca ashab, Hz. Peygam-bere haber verir, Rasulullah dalmeden nce hastann yannagider, onun balanmas iin
dua eder, son nefesine kadaryannda otururdu. Son nefesi-ni vermesini beklerken o kadar
zaman geerdi ki, beklemektenyorgun dt olurdu. Sahabe,
Allah Rasulnn bu ekilde okeziyet ekip yorulduunu farkettiler. Bu yzden de herhangibiri ldkten sonra lmnhaber verir oldular. Allah Rasu-l cenaze evine gider, Allahtanlenin balamasn diler, cena-
ze namazn klar, eer topraavermesi gerekiyorsa bekler, aksihalde geri dnerdi.10
Duygu ykl Hz. Peygamber,kendisinin haberi olmadan def-nedilen bir cenazeden haber-dar olduunda, kendisine haberverilmemesinden dolay buruk-luk yaard. Byle durumlardacenaze evini ziyaret ederdi. Birdefasnda; Sahabeden biri hastaolmutu. Hz. Peygamber birkakez onu ziyarete gitti. Sahabi bir
gece vefat etti. Hz. Peygamberge vakitte gelirse kendisine zahmet olur dncesiyle ada-mn lmn Allah Rasulnehaber vermeyerek cenazeyidefnettiler. Hz. Peygamber sa-bahleyin haber alnca olanlarazld ve kabrine giderek ce-naze namazn kld.11
O, sk sk arkada, dost ve
komularn ziyaret etmeyi ih-mal etmez, onlarn skntlarnaortak olur ve yardmc olmayaalr, bu adetinden Mslmanolmayanlar dlamazd. nce-ki blmlerde belirtildii gibi,gerekten de onun, ar hasta
Yahudi bir komu ocuunu ziyaret ettii kaynaklarda bizebildirilmektedir. ayet herhangibir yerde otururken, Mslman
olmayan birisinin dahi cena- zesinin getiini grse hemen
58 Somuncu Baba
-
8/14/2019 Www.somuncubaba.net 2007 011 0085 Asri Saadet Cografyasi
4/5
59Kasm / 2007
ayaa kalkar, bylece dier in-sanlarn aclarna kar duyarszkalmaz, ilgi gsterirdi.12
Hz. Peygamber (s.a.v.)in
Mrik MisafirleriMisafirlerine kar ok ya-
kn bir ilgi gsteren Kutlu Pey-gamber, nbvvetten nce demisafirperver ve cmert bir ki-ilie sahipti.13 Medinede zen-gin-fakir, dost-dman, gelenherkese kaps ak, son derecemisafirperver, cmert ve ikramsahibi olan Hz. Peygamberin
evini farklrk, din ve kabiledenok sayda insan ziyaret ederdi.Sevgi nsan, onlar karlar, biz-
zat kendisi hizmet eder ve ihti-yalarn karlard. Ayrca evinegelen misafirler, mutlaka AllahRasulnn kendilerine verdiibir hediyeyle geri dnerlerdi.14Bu uygulamalarn bir yansmasolarak, belki de Osmanldakiyemee davet edilen misafire
yediklerinden dolay dileri yp-rand iin verilen di kirasgeleneinin balamasna sebepolmutur.
Peygamberimizin misafir-perverlii, Mslmanlarla snr-l kalmamtr. Dini, rk, sosyalstats farkl olan tm insanlar,Onun tarafndan ayn ekildekarlanm ve scak bir mua-
mele grmtr. Mrikler ve Yahudiler Onun evine misafirolmular ve hibir ayrma ura-madan konuk edilmilerdir.15
Habeistandan gelen birHristiyan heyetini Rasulullah,evinde misafir etmi ve ayrcaonlara kendisi hizmet etmitir.
Yine bir defasnda mrikler-den birisi ona misafir olmutu.
Ona bir keinin stn verdi vemrik tamamn iti. kinci ke-
ininki verildiinde onu da iti.Rasulullah adam doyana kadarst verdi. Bu ekilde, mrikyedi keinin stn iti.16
Bazen, misafirlerine evdekiher eyi ikram etmeleri sonu-cunda Allah Rasul ve ailesineyiyecek hibir ey kalmam veonlar da a olarak yatmlar-dr.17 Bu tr haller, Peygamberi-mizin hayatnda sk sk meyda-na gelen sradan olaylar olarakdevam etmitir. Evinde misafirbulunduunda, Hz. Peygamber,aralkl olarak kalkarak misafirle-
rinin ihtiyalar olup olmadnkontrol ederdi.18
Bunun yan sra, Hz. Pey-gamber bir yere ziyarete gitti-inde, sonsuz tevazu ve sayg-dan dolay sohbet esnasnda
kendisine zel ayr bir yer tahsisedilmesini ho karlamaz veherkesin oturduu yerin dn-da baka bir yeri tercih etmez-di. Kendisi ashabn bulunduubir yere geldiinde, ayaa kal-klmasndan holanmaz, neresibo ise hemen oraya otururdu.
Yani O, yaad an kabile re-isi, devlet bakan ve krallarnnhibirisiyle mukayese edileme-yecek kadar tevazu sahibi idi.
Onlar gibi insanlardan farkl birekilde; lks ve saltanat ierisin-de hayat srmekten uzak du-rurdu. Hz. Peygamber, beraberoturduu dost, arkada ve mi-
safirlere kar saygszlk olmasndiye ayaklarn dahi uzatmaktanhay ederdi. Yanna gelen, onu
ziyaret eden herkes Ondanbyk ikram ve sayg grrd.yle ki, ou zaman ziyaretisi-ni zerine oturtacak bir ey bu-lamad zaman hrkasn karr,yere serer ve zerine oturma-sn isterdi.19 aran okuyucuiin sylenmesi gerekir ki, anla-tlanlar, sadece szlerden ibaretkalm nesilden nesile aktarlan
gereklik tamayan olaylar ol-mad gibi, zellikle de insan-larn kendilerinin rettii efsaneve hayal mahsul hadiselerden
de meydana gelmemitir; bizzatHz. Peygamber ve evresindekikimselerle birlikte yaanm ger-ek olaylardan teekkl etmitir.
Hizmetilere Hizmet Eden
Peygamber
Hz. Peygamberin hizmet-ilerine kar olan davranla-r onun kemltnn bir bakavechesidir ve gelecek nesilleriin daima sekin bir numune
-
8/14/2019 Www.somuncubaba.net 2007 011 0085 Asri Saadet Cografyasi
5/5
olarak kalacaktr. O daima ken-disine hizmet edenlere bykbir efkat ve nezaketle muame-le etmi; ilerini aksattklarndabir kere bile onlara barmam,eziyet etmemitir.20 Yanndauzun sre bulunan Enesin an-lattklar bunu ispatlamaktadr:Hz. Peygamberin sabah nama-
zn kldnda Medinedeki hiz-metilerin su dolu kaplar getir-diklerini ve Peygamberin elinibu kaplara daldrdn anlatr.Hizmetiler genellikle kaplarsabahn souunda getirirler veRasulullah da elini bunlara ba-trrd.21
Yine bir gn bir kadn EyAllahn Rasul, sana danacak
bir skntm (hcet) var dedi.Rasulullah da Filann annesi,yollardan hangisini dilersen bakda senin ihtiyacn greyim bu-yurmular ve onunla yollardanbirine ekilerek kadn hacetiniarzetmi.22
Evlatl Enes, Rasulullahnasla uygunsuz sz sarfetmedi-ini, konumalarnda lanet ve
zem olmadn, birini azarlar-ken btn syledii eyin der-
din nedir? Alnn yerde srtlsndemekten ibaret olduunu23 bil-dirmitir. Enes bir baka anlat-mnda bandan geen bir olayyle nakletmitir: Rasulullahasekiz yamdan itibaren on ylhizmet ettim ve o beni elimin
zarar verdii eylerden trhi azarlamad. Ailesinden biriazarladnda ise onu brakn,nk bir ey takdir edilmise oey olur demitir.
Rahmet Peygamberi, zayfla-ra, fakirlere, kle ve hizmetile-re daima efkat ve merhametlemuamelede bulunmutur. By-lelikle onlar iinde yaadklartoplumun gerek bir parasolduklarna inanmlardr. Hz.
Peygamber onlarla toplumun zengin fertlerine nazaran dahafazla beraber olmutur.24
Nihayetinde Son PeygamberHz. Muhammedin uygulama-lar, kendisinde sonraki takipi-leri iin en nemli ve balaycbirer ilkeler manzumesidir. Hi-bir Mslman, Yce Allahn veOnun Peygamberinin (s.a.v)
hak, hukuk ve devler ereve-sinde ruhsat vermedii, ilke ve
prensipleri toplumuna ve diertoplumlara dayatma ve zorlamaimtiyaz ve gcne sahip deil-dir. slm, dili, dini, rk, ren-gi, inanc, kltr ve ideolojisi
birbirinden farkl, hatta baz za-manlarda birbirine zt toplumsalgruplar bir arada, birlikte yz-yllardr yaatma ortam ve frsa-tn insanla hediye etmitir.
Dipnot
60 Somuncu Baba
1- Ahmed b. Hanbel, V, 250; Afzalurrah-man, Sret Ansiklopedisi, ev: Komis-
yon, II. bask
, stanbul 1996, I, 50.2- Bkz. bn Him, es-Siyretn-Nebeviyye,tah: Mustafa es-Sakka, brahim Ebyn,
Abdlhafz elb, Msr trz, I, 496; kr.Eb Abbas Ahmed b. Yahya b. Cbir el-Belzur, Futhul-Buldn, tah: Abdul-lah Ens et-Tabb, mer Ens et-TabbBeyrut 1987, 12.
3- Buhr, IV, 258; brahim Saram, Hz.Muhammed ve Evrensel Mesaj, Ankara2003, 351.
4- bn Sad, et-Tabaktul-Kbr, tak: hsnAbbas, Beyrut trz, II, 37; Saram, age,355.
5- Eb Davud, Edep, 124; Afzalurrahman,Sret Ansiklopedisi, I, 45.
6- Afzalurrahman, age, III, 263.7- Saram, Hz. Muhammed ve Evrensel
Mesaj, 362.8- bn Sad, et-Tabaktul-Kbr, I, 385.9- Buhr, I, 175; Afzalurrahman, Sret An-
siklopedisi, III, 277.10- Numn, Hz. Muhammed (Sretn-
Nebi), II, 525-526.11- Buhr, II, 658; Nes, Ceniz, 71;
Mevln ibl Numn, Son PeygamberHz. Muhammed (Sretn-Neb), ev:
Yusuf Karaca, stanbul 2005, II, 655.12- Muhammed Hamidullah, slm Pey-
gamberi, ev: Salih Tu, Ankara 2003,II, 1078-1079.
13- Afzalurrahman, Sret Ansiklopedisi, I,58.
14- Afzalurrahman, age, I, 58.15- Afzalurrahman, age, I, 5816- Mslim, Eribe, 186; Ahmed b. Hanbel,
II, 375; Afzalurrahman, age, I, 58.17- Bkz. Ahmed b. Hanbel, VI, 397.18- Buhar, Edep, 85; Afzalurrahman, age,
I, 58.19- Sadk Eraslan, Ekrem Kele, Gzel r-
nek Hz. Peygamber, Ankara 2003, 50(Naklen; A. Klan, Mevridus-Saf femilil-Mustafa, 2-7).
20- Afzalurrahman, Sret Ansiklopedisi, III,268.
21- Afzalurrahman, age, III, 268.22- Davudolu, Sahh-i Mslim Tercme ve
erhi, X, 108; Eb Davud, Edep, 12.
23- Bkz. Buhar, Edebul-Mfred.24- Davudolu, age, X, 88-90; Afzalurrah-
man, age, III, 268.