wydawnictwo dialog (c) copyright-wydawnictwa elektroniczneebooki.wydawnictwodialog.pl/upload/unia...

Wydawnictwo Dialog (c) Copyright-wydawnictwa elektroniczne


Redakcja i korekta Władysław ŻakowskiProjekt okładki Anna Gogolewska

Copyright copy by Wydawnictwo Akademickie DIALOG 2012

wydanie elektroniczne Warszawa 2013

978-83-63778-54-5

Wydawnictwo Akademickie DIALOG00ndash112 Warszawa ul Bagno 3218telfaks 22 620 87 03e-mail redakcjawydawnictwodialogplhttpwwwwydawnictwodialogpl

Plik ePub przygotowała firma eLibplal Szucha 8 00-582 Warszawa

e-mail kontaktelibplwwweLibpl


Unia Europejska od Maastricht do Lizbony

Spis treści

OkładkaKarta tytułowaKarta redakcyjnaWstępRozdział I Integracja europejska po zakończeniu zimnej wojny

Francja i Niemcy proponują zmiany w procesie integracji europejskiejTraktat o Unii Europejskiej z MaastrichtWspoacutelna Polityka Zagraniczna i Bezpieczeństwa w Traktacie z MaastrichtPerspektywy rozszerzenia Unii Europejskiej po Maastricht

Rozdział II Proces pogłębienia i poszerzenia Unii EuropejskiejPolityka wschodnia Unii EuropejskiejDlaczego kolejna Konferencja MiędzyrządowaUnia Zachodnioeuropejska w poszukiwaniu nowej roliFrancuska wizja budowy obrony europejskiej w ramach Unii Europejskiej

Rozdział III W kierunku nowelizacji Traktatu z MaastrichtBrak postępu w pracach Konferencji MiędzyrządowejKontrowersje francusko-amerykańskie dotyczące ETBOUnia Zachodnioeuropejska między Unią Europejską i NATO

Rozdział IV Czy Traktat Amsterdamski był koniecznySpory na Konferencji Międzyrządowej przed jej zakończeniemWspoacutelna waluta w centrum uwagi szczytu Unii Europejskiej w AmsterdamieAgenda 2000 Program oszczędnościowy zmian w Unii EuropejskiejSzanse na rozszerzenie Unii Europejskiej po szczycie w Amsterdamie

Rozdział V Otwarcie Unii Europejskiej na Wschoacuted i wspoacutelna walutaTrudne negocjacje akcesyjne kandydatoacutew do Unii EuropejskiejPrzygotowania do trzeciej fazy unii walutowej i strategia walki z bezrobociemRozszerzenie zależne od powodzenia reform w Unii EuropejskiejUnia Europejska wobec idei obrony europejskiejAktywność Unii Europejskiej w dziedzinie WPZiB

Rozdział VI Wspoacutelna polityka bezpieczeństwa i obronyWalka z bezrobociem i rewizja wydatkoacutew w centrum uwagi prezydencji niemieckiej w UniiEuropejskiej w 1999 rDymisja Komisji Europejskiej i rola Unii Europejskiej na BałkanachWspoacutelna Europejska Polityka Bezpieczeństwa i Obrony oraz nowy Parlament EuropejskiObszar wolności bezpieczeństwa i sprawiedliwości w oczekiwaniu na rozszerzenieReforma instytucji i stosunki zewnętrzne Unii Europejskiej

Rozdział VII Traktat Nicejski i Strategia LizbońskaBudowa infrastruktury Europejskiej Polityki Bezpieczeństwa i ObronyStrategia Lizbońska w ciągu jednej dekady dogonić USA


Partnerstwo eurośroacutedziemnomorskie wśroacuted priorytetoacutew Unii EuropejskiejRosja jako strategiczny partner Unii EuropejskiejZmiany w instytucjach Unii Europejskiej przyjęte w NiceiKontrowersje wokoacuteł przyszłego kształtu Unii Europejskiej

Rozdział VIII Unia Europejska wobec wyzwań XXI wiekuPowolny proces ratyfikacji Traktatu NicejskiegoNie satelici ale partnerzy w walce z terroryzmemKalendarz rozszerzenia Unii Europejskiej przedmiotem kontrowersjiOżywienie debaty na temat kształtu Unii EuropejskiejWspoacutelna Polityka Zagraniczna i Bezpieczeństwa wielkie ambicje małe środki

Rozdział IX Od Kopenhagi do KopenhagiRada Europejska zatwierdza wyniki rokowań akcesyjnych państw Europy ŚrodkowejKonwent wielkich oczekiwań i niewielkich możliwościUnia Europejska w walce z nielegalną imigracjąTrudna wspoacutełpraca Unii Europejskiej ze Stanami Zjednoczonymi i Federacją Rosyjską

Rozdział X Historyczne rozszerzenie i fundamentalne reformy w Unii EuropejskiejAkt sprawiedliwości dziejowej kraje Europy Środkowej w Unii EuropejskiejCzy Konwent w sprawie przyszłości Europy sprostał oczekiwaniomDebata nad projektem Traktatu ustanawiającego Konstytucję dla EuropyIrak przyczyną napięcia w stosunkach transatlantyckich

Rozdział XI Unia Europejska 25 państw supermocarstwo czy superpaństwoZnaczenie rozszerzenia na Wschoacuted i geograficzne granice Unii EuropejskiejWybory do Parlamentu Europejskiego i zmiany w Komisji EuropejskiejWalka z terroryzmem wśroacuted głoacutewnych celoacutew Unii EuropejskiejUnia Europejska jako aktor globalnyRatyfikacja Traktatu ustanawiającego Konstytucję dla Europy pod znakiem zapytania

Rozdział XII Traktat Konstytucyjny nie wszedł w życieKonsekwencje francuskiego i holenderskiego bdquoniersquorsquo dla przyszłości Unii EuropejskiejKontrowersje wokoacuteł budżetu oraz zasad Paktu Stabilności i WzrostuPolityka Unii Europejskiej w kwestii dalszych rozszerzeń i walki z terroryzmemOpoacuteźnienia w realizacji Strategii LizbońskiejNapięcia w stosunkach z USA uległość wobec Rosji mierny bilans Procesu Barcelońskiego

Rozdział XIII Unia Europejska 27 państw wobec trudnych wyzwańWspoacutelna polityka energetyczna celem Unii EuropejskiejCo dalej z Traktatem KonstytucyjnymKolejne rozszerzenia Unii Europejskiej pod znakiem zapytaniaPolskie weto wobec negocjacji z RosjąAktywność Unii Europejskiej w stosunkach międzynarodowych

Rozdział XIV Unia Europejska wychodzi z impasu instytucjonalnegoPrace nad Traktatem LizbońskimTrudne partnerstwo Unii Europejskiej z RosjąUnia Europejska wobec problemu KosowaPoszerzenie strefy Schengen

Rozdział XV Unia Europejska wobec kryzysu finansowegoIrlandzkie weto wobec Traktatu Lizbońskiego


Walka ze skutkami ocieplenia klimatu i europejska polityka energetycznaPerspektywa kolejnych rozszerzeń i napięcie w stosunkach z RosjąAktywność w ramach WPZiB oraz EPBiOWalka Unii Europejskiej ze światowym kryzysem finansowo-gospodarczym

Rozdział XVI Traktat Lizboński wszedł w życieKłopoty z ratyfikacją Traktatu LizbońskiegoZmiany w systemie instytucjonalnym Unii EuropejskiejPartnerstwo Wschodnie ndash nowy wymiar Europejskiej Polityki SąsiedztwaUnia Europejska wobec kryzysu finansowego i groźby zmian klimatycznychUnia Europejska wobec problemoacutew globalnych

ZakończenieBibliografia

1 Dokumenty2 Książki3 Czasopisma4 Artykuły naukowe

Indeks osobowyIndeks instytucji deklaracji i porozumień międzynarodowychO wydawnictwie


Wstęp

Przyjęty w grudniu 1991 r w Maastricht przez Radę Europejską Traktat o Unii Europejskiej ktoacuterypodpisany został 7 lutego 1992 r wszedł w życie 1 listopada 1993 r inaugurując tym samym nowąfazę w rozwoju integracji europejskiej Zakończenie zimnej wojny postawiło wobec WspoacutelnotEuropejskich nowe wyzwania Państwa członkowskie w końcu uznały że nadszedł czas narozpoczęcie procesu stopniowego bdquoprzekształcania całości stosunkoacutew między państwamiczłonkowskimi w Unię Europejskąrdquo Nowy traktat przewidywał strukturę Unii złożoną z trzechfilaroacutew a w jej ramach unię gospodarczą i walutową oraz unię polityczną Według traktatu UniaEuropejska opierała się na Wspoacutelnotach Europejskich oraz na uzupełniającej je polityce w roacuteżnychdziedzinach i formach wspoacutełpracy Unia Europejska nie zastąpiła Wspoacutelnot ktoacutere utworzyły I filarjej działalności II filar stanowiła Wspoacutelna Polityka Zagraniczna i Bezpieczeństwa a III politykaw zakresie wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych

Demokratyczna transformacja w krajach Europy Środkowej spowodowała że powstały politycznewarunki do rozszerzenia Wspoacutelnot Europejskich o te kraje ktoacutere były żywotnie zainteresowaneczłonkostwem we Wspoacutelnotach a następnie w powstałej już Unii Europejskiej Państwaczłonkowskie Wspoacutelnot nie kwestionując potrzeby rozszerzenia na Wschoacuted uznały że powinno onobyć poprzedzone pogłębieniem integracji tak aby przygotować strukturę instytucjonalną Wspoacutelnot dodziałania przy zwiększonej liczbie państw członkowskich Pierwszym krokiem w kierunkurozszerzenia Unii Europejskiej na Wschoacuted było zawarcie w latach 1991ndash1996 z dziesięciomakrajami Europy Środkowej aspirującymi do uczestnictwa w integracji europejskiej układoacutewo stowarzyszeniu W czerwcu 1993 r Rada Europejska na posiedzeniu w Kopenhadze uznała żeeuropejskie kraje stowarzyszone po spełnieniu określonych kryterioacutew politycznych i gospodarczychbędą mogły uzyskać członkostwo w Unii Europejskiej Data ich akcesji zależeć miała oczywiście odwyniku rokowań akcesyjnych ale przede wszystkim od przeprowadzenia uprzednio w UniiEuropejskiej określonych reform instytucjonalnych

Pierwsza reforma instytucji Unii Europejskiej dokonana w czerwcu 1997 r przez Radę Europejskąpo trwających ponad rok negocjacjach międzyrządowych na posiedzeniu w Amsterdamie okazała sięzdaniem niektoacuterych państw członkowskich Unii niewystarczająca aby mogło dojść do rozszerzeniaDopiero reformy instytucjonalne przyjęte przez Piętnastkę trzy i poacuteł roku poacuteźniej w Nicei i zapisanew kolejnej wersji Traktatu o UE ktoacutery wszedł w życie 1 lutego 2002 r dały zielone światło dlarozszerzenia Unii Europejskiej na Wschoacuted

Najważniejsza zmiana jaką zapisano w Traktacie Nicejskim dotyczyła głosowania na zasadziewiększości kwalifikowanej Chodziło nie tylko o nowy podział głosoacutew ważonych ktoacutery miałobowiązywać przy podejmowaniu decyzji większością kwalifikowaną i służyć przy jednoczesnejzmianie składu Komisji Europejskiej przywroacuteceniu właściwych proporcji sile poszczegoacutelnychpaństw w procesie decyzyjnym Zmiana dotyczyła roacutewnież sposobu podejmowania decyzjiWiększość niezbędną dla podjęcia decyzji stanowiła zwykła większość państw dysponujących conajmniej 232 głosami ważonymi oraz reprezentujących 62 ludności Unii Ta najważniejsza reformastała się mimo wejścia traktatu w życie przyczyną poważnych kontrowersji i zostałazakwestionowana przez Francję i Niemcy To na wniosek obu tych państw w przyjętym przez Radę


Europejską w czerwcu 2004 r Traktacie Konstytucyjnym Unii Europejskiej zawarto zapis żew głosowaniu na zasadzie większości kwalifikowanej obowiązywać będzie podwoacutejna większość naktoacuterą składać się będzie 55 państw reprezentujących co najmniej 65 ludności Unii Zmiana tapozbawiła Polskę korzyści jakie dawał jej Traktat Nicejski przyznając 27 głosoacutew dla potrzebgłosowania większością kwalifikowaną czyli tylko o 2 głosy mniej niż każdemu z czterechnajwiększych państw członkowskich Unii

Zmiana dotycząca głosowania na zasadzie większości kwalifikowanej nie była jedyną jakąwprowadzał do prawa podstawowego Unii Europejskiej projekt Traktatu ustanawiającegoKonstytucję dla Europy przyjęty przez Radę Europejską w czerwcu 2004 r w Brukseli i pozredagowaniu podpisany przez przedstawicieli 25 państw członkowskich 29 października tegosamego roku z obowiązkiem ratyfikacji w każdym z tych państw Traktat składał się z preambułyi czterech części podzielonych na 448 artykułoacutew Traktat miał zastąpić Traktat ustanawiającyWspoacutelnotę Europejską oraz Traktat o Unii Europejskiej Nowa Unia Europejska ktoacutera powstałabyna podstawie traktatu miała być sukcesorem Wspoacutelnoty Europejskiej i dotychczas istniejącej UniiEuropejskiej

Rokowania dotyczące tego traktatu potocznie zwanego konstytucyjnym trwały dość długo i toczyłysię najpierw w ramach Konwentu w sprawie przyszłości Europy a następnie na KonferencjiMiędzyrządowej 20032004 r Konwent w ktoacuterego skład wchodzili przedstawiciele rządoacutewi parlamentoacutew państw członkowskich i kandydujących oraz Komisji Europejskiej i ParlamentuEuropejskiego miał być nową formą tworzenia prawa podstawowego Unii z udziałemprzedstawicieli społeczeństwa obywatelskiego Był reakcją zresztą nie w pełni udaną na oskarżeniao deficyt demokracji w Unii Prace Konwentu zdominowali jednak jego przewodniczący ValeacuteryGiscard drsquoEstaing ktoacutery proacutebował w dużym stopniu z powodzeniem narzucić swoje poglądyuczestnikom Konwentu oraz ministrowie spraw zagranicznych Francji i Niemiec W ten sposoacutebKonwent wbrew swoim założeniom zaczął przypominać Konferencję Międzyrządową zanim doniej rzeczywiście doszło

Przedłożenie przez przewodniczącego Konwentu pod obrady Konferencji Międzyrządowejprojektu traktatu ktoacutery nie był wynikiem konsensusu jego uczestnikoacutew i nie w pełni odzwierciedlałich poglądy spowodowało że wokoacuteł zapisoacutew w traktacie powstały na Konferencji licznekontrowersje Jakkolwiek głoacutewnie Hiszpanię i Polskę oskarżano o upoacuter i hamowanie pracKonferencji to przygotowany przez Konwent projekt traktatu wzbudzał niezadowolenie roacutewnieżinnych państw Największe spory budziły poza kwestią głosowania na zasadzie większościkwalifikowanej sprawa odmowy umieszczenia w preambule odwołania do tradycji chrześcijańskichEuropy skład Komisji Europejskiej prezydencja w Radzie Ministroacutew oraz charakter powiązańEuropejskiej Polityki Bezpieczeństwa i Obrony z NATO

Wejście w życie traktatu konstytucyjnego zależało od jego ratyfikacji przez wszystkie 25oacutewczesnych krajoacutew członkowskich Unii do czego jednak nie doszło Błędy popełnione przy jegoprzygotowaniu oraz zastrzeżenia wobec jego postanowień zgłaszane w wielu krajach członkowskichmin ze względu na nazwanie projektu konstytucją w sytuacji gdy chodziło o traktat międzynarodowyspowodowały że traktat konstytucyjny został odrzucony w referendum we Francji i Holandii a wwielu krajach nie był w ogoacutele poddany ratyfikacji i w efekcie nie wszedł w życie We Francji 29maja 2005 r przy udziale 6974 uprawnionych 5487 głosujących opowiedziało się przeciwkotraktatowi a 4513 za traktatem W Holandii 1 czerwca 2005 r 616 uczestnikoacutew referendumgłosowało za odrzuceniem traktatu i tylko 384 za jego ratyfikacją Traktatu Konstytucyjnego UniiEuropejskiej nie ratyfikowały więc dwa państwa członkowskie ktoacutere reprezentują 16 unijnej


populacji W sumie Traktat Konstytucyjny Unii Europejskiej ratyfikowało trzynaście państwczłonkowskich Austria Cypr Finlandia Grecja Hiszpania Litwa Luksemburg Łotwa NiemcySłowacja Słowenia Węgry i Włochy traktat ratyfikowało Tylko jedno państwo Hiszpaniaratyfikowało w drodze referendum W pozostałych dziesięciu oacutewczesnych państwach członkowskichw tym w Polsce po odrzuceniu traktatu przez Francje i Holandię w ogoacutele nie podjęto proceduryratyfikacyjnej

Traktat Konstytucyjny nie wszedł więc w życie co było ze szkodą dla przyszłości integracjieuropejskiej Wywołało to pewien kryzys w Unii Brak nowego traktatu uniemożliwiał reformęinstytucji podjęcie niezbędnych decyzji na zasadzie większości kwalifikowanej w wielu kluczowychdla Unii kwestiach co do ktoacuterych obowiązywała zasada jednomyślności wreszcie kontynuowanieprocesu rozszerzenia Unii Państwa ktoacutere Traktat Konstytucyjny ratyfikowały uważały że pozostałepaństwa powinny kontynuować ratyfikację a następnie Rada Unii zastanowi się nad tym jakprzezwyciężyć sprzeciw Francuzoacutew i Holendroacutew wobec traktatu nie wykluczając kolejnegoreferendum w tych krajach Największą aktywność w tym kierunku rozwijały przede wszystkimNiemcy sprawujące prezydencję w Unii Europejskiej w pierwszym poacutełroczu 2007 r

Rada Europejska na posiedzeniu 21 i 22 czerwca 2007 r w Brukseli kończącym prezydencjęniemiecką postanowiła zwołać konferencję międzyrządową przed końcem lipca 2007 r i określiła jejmandat powierzając prezydencji portugalskiej w Unii przygotowanie projektu traktatu bdquozgodniez zapisami mandaturdquo Rada Europejska zaleciła aby konferencja międzyrządowa zakończyła swojeprace jak najszybciej a w każdym razie przed końcem 2007 r tak aby uzgodniony tekst traktatu moacutegłbyć ratyfikowany przed wyborami do Parlamentu Europejskiego w czerwcu 2009 r

Wstępnie przyjęty przez szefoacutew państw lub rządoacutew 19 października 2007 r na spotkaniuw Lizbonie traktat zwany reformującym podpisany został 13 grudnia 2007 r roacutewnież w Lizbonieprzez szefoacutew państw lub rządoacutew i ministroacutew spraw zagranicznych krajoacutew członkowskich UniiPodpisany dokument nosił nazwę Traktat Lizboński zmieniający Traktat o Unii Europejskieji Traktat ustanawiający Wspoacutelnotę Europejską Traktat Lizboński wszedł w życie 1 grudnia 2009 ri obejmował dwa akty prawne Traktat o Unii Europejskiej i Traktat o funkcjonowaniu UniiEuropejskiej Oba te traktaty mają taka samą moc prawną Na mocy przepisoacutew Traktatu Lizbońskiegoprzestała istnieć Wspoacutelnota Europejska ktoacuterej następcą prawnym jest Unia Europejska

Najbardziej widoczne zmiany ktoacutere znalazły się w Traktacie Lizbońskim w poroacutewnaniuz Traktatem Nicejskim dotyczą nadania Unii Europejskiej osobowości prawnej i jej przekształceniaw organizację międzynarodową systemu podejmowania decyzji przez Radę UE zmniejszenia liczbydecyzji podejmowanych na zasadzie jednomyślności ustanowienia stanowiska prezydenta UniiKarty Praw Podstawowych składu Komisji Europejskiej oraz składu Parlamentu EuropejskiegoPrzy głosowaniu na zasadzie większości kwalifikowanej do podjęcia decyzji wystarczy wedługtraktatu tzw podwoacutejna większość czyli 55 państw reprezentujących 65 ludności UniiO dwadzieścia dalszych dziedzin rozszerzono zakres spraw w ktoacuterych decyzje podejmowane sąwiększością kwalifikowaną Jednomyślność obowiązuje w dalszym ciągu min w odniesieniu dowspoacutelnej polityki zagranicznej i obronnej Unii zmiany traktatoacutew oraz spraw podatkowych

Polityką zagraniczną i bezpieczeństwa Unii zajmuje się Wysoki Przedstawiciel ds Zagranicznychi Polityki Bezpieczeństwa Karta Praw Podstawowych nie jest wprawdzie włączona do TraktatuLizbońskiego ale ten czyni ją obowiązującym prawem w Unii Liczba komisarzy w KomisjiEuropejskiej dzisiaj po jednym z każdego z 27 państw członkowskich po 2014 r spadnie do 23liczby państw wybieranych na zasadzie rotacji Traktat wprowadza także zasadę że każde państwoczłonkowskie będzie miało w Parlamencie Europejskim liczbę miejsc proporcjonalną do liczby


ludności ale nie więcej niż 96 i nie mniej niż 6 Jednakże tym co stanowi zupełną nowośćw procesie integracji europejskiej jest postanowienie że Rada Europejska wybiera na 25-rocznąkadencję swego stałego przewodniczącego

Traktat Lizboński po odrzuconym Traktacie ustanawiającym Konstytucję dla Europy był kolejnąproacutebą zakończenia procesu reformy instytucjonalnej Unii Europejskiej Po odrzuceniu 12 czerwca2008 r przez Irlandczykoacutew w referendum Traktatu Lizbońskiego ostatecznie w kolejnym referendumdo ktoacuterego doszło 3 października 2009 r Irlandczycy opowiedzieli się za ratyfikacją tego TraktatuW tej sytuacji prezydentom Polski i Republiki Czeskiej ktoacuterzy uzależniali swoje stanowiskow sprawie ratyfikacji traktatu od ratyfikacji irlandzkiej nie pozostało nic innego jak złożeniepodpisoacutew pod ratyfikacją Traktatu Lizbońskiego

Książka jest zbiorem artykułoacutew jakie autor opublikował w latach 1991ndash2010 będących analiząewolucji Unii Europejskiej od wejścia w życie Traktatu z Maastricht do wejścia w życie TraktatuLizbońskiego Analiza dotyczy poszerzającej się wraz z upływem lat integracji europejskiej reforminstytucjonalnych w Unii Europejskiej procesu wzrostu o nowych członkoacutew oraz charakteru jejstosunkoacutew ze światem zewnętrznym Poza pierwszym rozdziałem ktoacutery dotyczy inicjatywyfrancusko-niemieckiej w sprawie Traktatu z Maastricht i negocjacji na dwoacutech roacutewnoległychkonferencjach międzyrządowych w sprawie jego przygotowania pozostałe rozdziały są oparteo opracowania autora ktoacutere publikowane były w latach 1995ndash2010 w kolejnych numerach bdquoRocznikaStrategicznegordquo wydawanego przez Instytut Stosunkoacutew Międzynarodowych UniwersytetuWarszawskiegoWydawnictwo Dialog (c) Copyright-wydawnictwa elektroniczne

Rozdział I Integracja europejska po zakończeniu zimnej wojny

Zakończenie zimnej wojny spowodowało że Wspoacutelnoty Europejskie znalazły się wobec nowychwyzwań Powstały bowiem polityczne warunki aby stały się one zgodnie ze swymi traktatowymizałożeniami organizacjami ogoacutelnoeuropejskimi To oznaczało konieczność ich rozszerzeniao państwa Europy Środkowej i Wschodniej Należało więc dostosować instytucje wspoacutelnota w dalszej perspektywie Unii Europejskiej do potrzeb obejmujących coraz inne obszary integracjieuropejskiej oraz zapewnienie ich sprawnego funkcjonowania przy zwiększonej liczbie członkoacutewAle państwom członkowskim wspoacutelnot przyświecał roacutewnież inny nie mniej ważny cel a mianowicieprzekształcenie Wspoacutelnot Europejskich w taką strukturę wspoacutełpracy ktoacutera odgrywałaby znaczącąrolę w stosunkach międzynarodowych

Francja i Niemcy proponują zmiany w procesie integracji europejskiej

Potrzeba rozszerzenia Wspoacutelnot Europejskich na Wschoacuted po zakończeniu zimnej wojny nie byłakwestionowana Jednak państwa członkowskie uznały że przed ich rozszerzeniem powinno nastąpićpogłębienie integracji europejskiej Z inicjatywą w tej sprawie wystąpiły Francja i Niemcy uważaneza lokomotywę integracji europejskiej Kiedy na wiosnę 1990 r okazało się że zjednoczenieNiemiec jest tylko kwestią czasu prezydent Francji Franccedilois Mitterrand i kanclerz Niemiec HelmutKohl wystąpili 19 kwietnia 1990 r ze wspoacutelną inicjatywą przedłożoną pod obrady szczytu WspoacutelnotEuropejskich ktoacutere rozpoczęły się 28 kwietnia w Dublinie Miała ona bdquoprzekształcić całośćstosunkoacutew między państwami członkowskimi w Unię Europejskąrdquo Intencją Mitterranda i Kohla byłoaby podstawowe reformy wspoacutelnot unia gospodarcza i walutowa oraz unia polityczna ktoacutere oproacutecztrzech istniejących już Wspoacutelnot Europejskich miały tworzyć Unię Europejską mogły wejść w życie1 stycznia 1993 r po ratyfikacji przez parlamenty krajoacutew członkowskich[1]

Zanim francusko-niemiecka inicjatywa w sprawie unii politycznej przedłożona została pod obradyszczytu EWG w Dublinie 28 kwietnia 1990 r była przedmiotem debaty ministroacutew sprawzagranicznych Dwunastki Ministrowie spraw zagranicznych Francji i Niemiec Roland Dumasi Hans-Dietrich Genscher starali się przekonać na tym spotkaniu swych kolegoacutew że budowa uniipolitycznej jest sprawą nie cierpiącą zwłoki i należy pilnie zwołać na ten temat konferencjęmiędzyrządową Zaproponowany przez nich scenariusz przewidywał rozpoczęcie w końcu 1990 rprac takiej konferencji na szczeblu ministroacutew spraw zagranicznych i jej zakończenie w ciągu rokujednocześnie z konferencją w sprawie unii gospodarczej i walutowej

Przewidywana reforma wspoacutelnot europejskich miała dotyczyć przede wszystkim RadyEuropejskiej czyli spotkań szefoacutew państw i rządoacutew a więc najwyższej instytucji wspoacutelnoty ktoacuterastałaby się instytucją stałą z wybieranym na okres 2ndash3 lat przewodniczącym Zostałaby podniesionarola decyzyjna Rady Ministroacutew Spraw Zagranicznych a Parlament Europejski i parlamenty krajowereprezentowane w nowo utworzonej drugiej izbie Parlamentu Europejskiego w szerszym zakresie


zostałyby włączone do procesu decyzyjnego Komisja wspoacutelnot formalnie zachowałaby swojedotychczasowe funkcje Zdaniem oacutewczesnego przewodniczącego Komisji Jacquesa Delorsa jej rolabyłaby jednak w wyniku reform zagrożona Propozycje te uzyskały aprobatę większości pozostałychministroacutew spraw zagranicznych i praktycznie tylko minister spraw zagranicznych Wielkiej BrytaniiD Hurd stwierdził w Dublinie że przed wspoacutelnotami stoją poważniejsze zadania niż budowa uniipolitycznej[2] Warto dodać że na sesji Rady Ministroacutew spraw zagranicznych i obrony UniiZachodnioeuropejskiej ktoacutera 23 kwietnia 1990 r odbyła się w Brukseli omawiana była kwestiazwiązku UZE z Wspoacutelnotami Europejskimi w kontekście propozycji francusko-niemieckiejdotyczącej unii politycznej o prerogatywach w zakresie bezpieczeństwa[3]

Szczyt wspoacutelnot europejskich w Dublinie w kwietniu 1990 r podjął uchwały zgodnez oczekiwaniami Francji i Niemiec w sprawie realizacji unii politycznej Państwa członkowskieEWG wyraziły w nich zamiar doprowadzenia do powstania z dniem 1 stycznia 1993 r nie tylkojednolitego rynku europejskiego unii gospodarczej i walutowej ale roacutewnież unii politycznej Nieustalono wprawdzie daty rozpoczęcia konferencji państw członkowskich wspoacutelnot w sprawie uniipolitycznej ale przyjęto zasadę jej odbycia Nie sprzeciwiła się temu nawet premier WielkiejBrytanii Margaret Thatcher ktoacutera wyraziła opinię że rozszerzenie działalności wspoacutelnot na sferępolityki zagranicznej nie wymaga od państw członkowskich ani rezygnacji z suwerenności anirewizji Traktatu Rzymskiego gdyż warunki wspoacutełpracy w tej dziedzinie określa Jednolity AktEuropejski Efektem szczytu było upoważnienie ministroacutew spraw zagranicznych dozinwentaryzowania istniejących propozycji w sprawie unii politycznej wypracowania nowychi przedłożenia ich pod rozwagę szefoacutew państw i rządoacutew na zwyczajnym szczycie wspoacutelnoteuropejskich w dniach 25 i 26 czerwca 1990 r ponownie w Dublinie kończącym prezydencjęirlandzką[4] Szefowie państw i rządoacutew podjęli decyzję o rozpoczęciu 14 grudnia 1990 r w Rzymiedwoacutech konferencji państw członkowskich odbywających się roacutewnolegle poświęconych jedna uniipolitycznej a druga unii gospodarczej i walutowej

Podsumowując obrady szczytu wspoacutelnot z kwietnia 1990 r dziennik bdquoLe Monderdquo stwierdził że nieistniało woacutewczas jeszcze bdquożadne wyraźne porozumienie ani co do przyszłej organizacji władzwspoacutelnotowych ani co do formy prowadzenia wspoacutelnie jednej i tej samej polityki zagranicznejjednej i tej samej polityki bezpieczeństwardquo[5] Proacuteby wypracowania takiego porozumienia podjęliministrowie spraw zagranicznych państw członkowskich wspoacutelnot i ich przedstawiciele na trzechspotkaniach ktoacutere odbyły się kolejno 7 maja 1990 r w Brukseli 19 i 20 maja w Croke w Irlandiioraz 18 i 19 czerwca w Luksemburgu

Rezultatem tych spotkań był czterostronicowy raport ktoacutery ministrowie spraw zagranicznychprzedłożyli szefom państw i rządoacutew krajoacutew członkowskich wspoacutelnot europejskich zebranym naszczycie w Dublinie w dniach 25ndash26 czerwca 1990 roku Raport koncentrował się na szczegoacutełowymprzedstawieniu konsekwencji w płaszczyźnie instytucjonalnej związanej z przekształceniem EWGw unię polityczną ale nie sugerował żadnych rozwiązań merytorycznych[6] Z tego być może względuprzy opracowywaniu raportu nie doszło do większych napięć między ministrami spraw zagranicznychi nawet brytyjski minister spraw zagranicznych demonstrował gotowość do kompromisu Nieoznaczało to jednak wcale iż rozwiane zostały wszystkie wątpliwości i wyjaśnione niedomoacutewieniajak na przykład obawy przed dyrektoriatem francusko-niemieckim w zreformowanych wspoacutelnotacheuropejskich jakie w tej sprawie od początku towarzyszyły inicjatywie Mitterranda i Kohla

Na podstawie tego raportu szefowie państw i rządoacutew wspoacutelnot podjęli decyzję o zwołaniu 14grudnia 1990 r w Rzymie międzyrządowej konferencji państw EWG w sprawie unii politycznej


Uzgodniono że odbywać się ona będzie jednocześnie z konferencją EWG w sprawie uniigospodarczej i walutowej Dotyczący tej kwestii fragment uchwały szczytu brzmiał następującobdquoRada Europejska zdecydowana zapewnić dalszy dynamiczny rozwoacutej Wspoacutelnoty w okresiewielkiego wyzwania przed jakim stoi Europa i świat podjęła zgodną uchwałę o intensyfikacjiprocesu przekształcania całokształtu stosunkoacutew między państwami członkowskimi w UnięEuropejską wyposażoną w niezbędne środki działania W tym celu Rada Europejska dokonałaprzeglądu postępu i nakreśliła głoacutewne kierunki pełnej implementacji Jednolitego Aktu Europejskiegouzgodniła zwołanie międzyrządowej konferencji w sprawie unii politycznej () Konferencjarozpocznie się 14 grudnia 1990 r Przyjmie ona własny porządek obrad i zakończy szybko swojeprace tak aby państwa członkowskie mogły ratyfikować odpowiednie dokumenty przed końcem 1992rrdquo[7]

Uzgodnienia te wskazywały na to że ndash z jednej strony ndash Francji i RFN udało się podczas kolejnychspotkań na ktoacuterych omawiana była idea unii politycznej usunąć niektoacutere zastrzeżenia i obawy jakiepartnerzy zwłaszcza Wielka Brytania Portugalia i Holandia wyrażali wobec tej idei z drugiej zaś ndashże merytoryczną dyskusję odsunięto do czasu konferencji ministroacutew i ekspertoacutew ktoacutera miała byćpoświęcona utworzeniu unii politycznej Istniała jednak świadomość że podstawową kwestią spornąbędzie nowy podział kompetencji i uprawnień decyzyjnych między organami wspoacutelnoty z czymwiązała się kwestia suwerenności poszczegoacutelnych państw członkowskich Istotne znaczenie dlauspokojenia atmosfery obrad szczytu w tej tak ważnej dla wspoacutelnoty sprawie miało wystąpienie FMitterranda

Prezydent Francji stwierdził że nieuchronnym następstwem powstania unii gospodarczeji walutowej będzie utworzenie unii politycznej ktoacuterej ostatnim stadium winna być federacja państwczłonkowskich wspoacutelnot Formułę konfederacji rezerwowała Francja dla tych państw europejskichktoacutere nie chciałyby lub nie mogłyby przystąpić do wspoacutelnot Przekształcenie wspoacutelnot w federacjępaństw widział prezydent Francji w odległej przyszłości do ktoacuterej dochodzić się będzie poprzezposzukiwanie wspoacutelnego stanowiska w kluczowych kwestiach polityki zagraniczneji bezpieczeństwa takich jak na przykład sprawa przyszłości sojuszu atlantyckiego KBWEstosunkoacutew amerykańsko-radzieckich czy inne kwestie z ktoacuterymi Wspoacutelnota już obecnie jestkonfrontowana Siłą motoryczną procesu przekształcającego Wspoacutelnotę w Unię Europejską będzieRada Europejska czyli zgromadzenie szefoacutew państw i rządoacutew państw członkowskich przyzachowaniu roli Komisji Wspoacutelnot Zdaniem prezydenta F Mitterranda organy Unii winny zajmowaćsię tylko tymi problemami z dziedziny polityki zagranicznej i bezpieczeństwa ktoacuterych poszczegoacutelnepaństwa nie będą w stanie lepiej rozwiązać w ramach narodowych[8]

Zanim szefowie państw i rządoacutew krajoacutew członkowskich EWG zebrali się 14 grudnia 1990 rw Rzymie aby ndash zgodnie z wcześniejszymi ustaleniami ndash dokonać otwarcia dwoacutech międzyrządowychkonferencji w sprawie unii gospodarczej i walutowej oraz w sprawie unii politycznej zapoznali sięz treścią listu jaki prezydent F Mitterrand i kanclerz H Kohl skierowali wspoacutelnie 6 grudnia 1990 rdo urzędującego przewodniczącego wspoacutelnot europejskich premiera Włoch G Andreottiego

List będący rozwinięciem propozycji francusko-niemieckiej z 19 kwietnia 1990 r w sprawie uniipolitycznej Dwunastki dotyczył przede wszystkim rozszerzenia zakresu działania przyszłej UniiEuropejskiej w stosunku do kompetencji jakimi dysponuje obecnie Wspoacutelnota oraz zawierał nowedalej idące propozycje w sprawie wspoacutelnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa[9] Jeśli chodzio zakres działania Unii Europejskiej to zaproponowano aby zajmowała się ona roacutewnieżproblematyką ochrony środowiska i ochrony zdrowia polityką społeczną energetyką badaniaminaukowymi i technologią oraz problemami ochrony konsumentoacutew Uznano że niektoacutere kwestie


będące dotychczas przedmiotem stosunkoacutew dwustronnych państw EWG jak problemy imigracjipolityka wizowa prawo azylu walka z narkotykami i przeciwdziałanie ich zażywaniu oraz walkaz zorganizowaną przestępczością międzynarodową mogłyby być rozstrzygane w ramach Unii W tymcelu można by utworzyć radę ministroacutew spraw wewnętrznych i sprawiedliwości Traktato utworzeniu Unii zawierałby dyspozycje umożliwiające powierzenie jej ndash na podstawie decyzjiParlamentu Europejskiego podjętej większością głosoacutew ndash nowych uprawnień do działania ktoacuterymidysponowałaby Rada Europejska

W zakresie umocnienia porządku demokratycznego w Unii proponowano utworzenieobywatelstwa europejskiego zwiększenie funkcji legislacyjnej Parlamentu Europejskiegomianowanie prezydenta Unii a w poacuteźniejszym czasie roacutewnież członkoacutew Komisji WspoacutelnotEuropejskich przez Radę Europejską i zatwierdzanie przez Parlament Europejski na podstawieuchwały podjętej większością głosoacutew Sugerowano aby konferencja międzyrządowa na temat uniipolitycznej rozpatrzyła w jaki sposoacuteb parlamenty poszczegoacutelnych krajoacutew członkowskich mogłybybyć szerzej włączone do działalności Unii Europejskiej oraz jak można by uwzględnić w tejdziałalności podstawowe interesy regionoacutew poszczegoacutelnych krajoacutew

W trosce o skuteczność działania Unii proponowano rozszerzenie roli i zadań Rady EuropejskiejMiałaby ona być arbitrem gwarantem i inicjatorem pogłębienia integracji w ramach UniiEuropejskiej Uchwały w Radzie Europejskiej dotyczące kwestii wspoacutelnotowych mogłyby byćpodejmowane kwalifikowaną większością głosoacutew poza niewielką liczbą przypadkoacutewwyszczegoacutelnionych w traktacie

Szczegoacutelną uwagę poświęcili autorzy listu wspoacutelnej polityce zagranicznej i wspoacutelnej politycebezpieczeństwa ktoacutere miałyby być realizowane w ramach Unii Wychodząc z założenia że wspoacutelnedziałanie dotyczyłoby tu wszystkich interesujących państwa członkowskie kwestii zaproponowanoaby Rada Europejska określała dziedziny szczegoacutelnego zainteresowania Unii jak na przykładstosunki ze Związkiem Radzieckim oraz z krajami Europy Środkowej i Wschodniej realizacjauchwał XXXIV szczytu KBWE rokowania rozbrojeniowe stosunki z krajami basenu MorzaŚroacutedziemnego

W sposoacuteb interesujący Mitterrand i Kohl sformułowali w liście swoje stanowisko w sprawiepolityki bezpieczeństwa jaka winna być realizowana w ramach Unii Europejskiej Stwierdzili żepolityka ta powinna doprowadzić do ustanowienia systemu wspoacutelnej obrony Zaproponowali abykonferencja międzyrządowa w sprawie unii politycznej bdquozbadała w jaki sposoacuteb UniaZachodnioeuropejska i unia polityczna mogłyby ustanowić organiczne i przejrzyste stosunki i ndashw konsekwencji ndash w jaki sposoacuteb UZE stając się strukturą bardziej operacyjną mogłaby docelowostać się częścią unii politycznej i wypracować dla niej politykę wspoacutelnego bezpieczeństwardquoZaznaczono jednocześnie że stopniowo należałoby zacieśniać więzy między UZE a tymi państwami(chodzi tu o Grecję Danię i Irlandię) ktoacutere nie należą do Unii Zachodnioeuropejskiej Podkreślonoroacutewnież że decyzje konferencji międzyrządowej w sprawie unii politycznej dotyczącej wspoacutelnejpolityki bezpieczeństwa winny uwzględniać zobowiązania podjęte przez każde państwoczłonkowskie wspoacutelnot wobec sojusznikoacutew z sojuszu atlantyckiego oraz specyfikę jego politykiobronnej W liście wyrażono także przekonanie że cały sojusz atlantycki umocni się dziękizwiększeniu w nim roli i odpowiedzialności Europejczykoacutew oraz wzniesieniu w jego ramacheuropejskiego filara

Jeśli chodzi o podejmowanie decyzji dotyczących wspoacutelnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwaw Unii Europejskiej autorzy listu uważali że kluczową rolę odgrywać tu będzie Rada Europejskanatomiast nad realizacją decyzji czuwać będzie Rada Spraw Ogoacutelnych Decyzje podejmowane będą


na podstawie zasady jednomyślności głosujących z tym że wstrzymanie się ktoacuteregokolwiek z państwod głosu nie będzie stanowić przeszkody w podjęciu decyzji Proponowano roacutewnież aby Traktato Unii Europejskiej przewidywał możliwość podejmowania w okresie początkowym niektoacuterychuchwał większością głosoacutew Dotyczyłoby to na przykład uchwał w sprawie zasad i kierunkoacutewwspoacutelnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa

List Mitterranda i Kohla skierowany do urzędującego przewodniczącego Rady Europejskiej ndashAndreottiego ndash na dziesięć dni przed otwarciem konferencji państw członkowskich WspoacutelnotEuropejskich w sprawie unii politycznej zawierał niewątpliwie najdalej idące postulaty dotyczącereformowania wspoacutelnot Decydując się na ich przedstawienie obaj politycy wykorzystali rozwoacutejsytuacji w świecie w tym kryzys w Zatoce Perskiej wymuszający coraz częściej na państwachczłonkowskich wspoacutelnot potrzebę uzgadniania stanowiska oraz dojrzewające w Europie Zachodniejprzeświadczenie o konieczności zapewnienia sobie właściwej pozycji w stosunkach ze StanamiZjednoczonymi i Związkiem Radzieckim Najważniejsza część dokumentu dotyczyła politykizagranicznej i bezpieczeństwa Stwierdzenie że bdquowspoacutelna polityka zagraniczna winna objąćwszystkie dziedzinyrdquo dowodzi że jej inicjatorzy nie zamierzali ograniczać możliwości ujednoliceniastanowisk i że obszary pozostawione w kompetencji narodowej będą się coraz bardziej zawężaćW odniesieniu do wspoacutelnej polityki bezpieczeństwa ktoacuterej ukoronowaniem miał być systemwspoacutelnej obrony na szczegoacutelną uwagę zasługiwała sugestia aby powierzyć UZE do ktoacuterej należało9 z 12 członkoacutew wspoacutelnot wypracowanie i realizację tej polityki

W sytuacji gdy ze względu na przeobrażenia w Europie Środkowej i Wschodniej rozważanoreformę całego zachodniego systemu obronnego akcentowanie przez dwa czołowe państwauczestniczące w tym systemie Francję i Niemcy konieczności utworzenia autonomicznegozachodnioeuropejskiego systemu obronnego na bazie UZE ndash jedynej przygotowanej do tegoorganizacji ndash było rzeczą znamienną Nawet jeśli moacutewiono w liście że służyć to będzie wzmocnieniuSojuszu Poacutełnocnoatlantyckiego idea autonomicznej obrony zachodnioeuropejskiej odczytywana byłandash głoacutewnie przez Amerykanoacutew ndash jako godząca w podstawy sojuszu jakie stanowią solidarnośćatlantycka i przywoacutedztwo amerykańskie Nie było więc sprawą przypadku że bezpośrednio poogłoszeniu listu Mitterranda i Kohla obradujący w Brukseli ministrowie obrony państw NATOopowiedzieli się za konkurencyjnym projektem zmierzającym do utworzenia w Europie w ramachsojuszu sił wielostronnych z udziałem Amerykanoacutew i ponowili apel do Francji o powroacutet do NATOInspiratorami tego projektu były USA i Wielka Brytania Brytyjczycy zazdrośni o swoją suwerennośći nie chcąc jej poświęcić na rzecz Unii Europejskiej byli w istocie przeciwni zaroacutewno stopniowemuprzechodzeniu do wspoacutelnej polityki zagranicznej jak też rozszerzaniu dziedzin objętych integracjązwłaszcza włączeniu do nich kwestii bezpieczeństwa

Należy dodać że rywalizacja między europejską i atlantycką opcją w sprawie przyszłościbezpieczeństwa europejskiego dzieliła nie tylko kraje Dwunastki ale roacutewnież politykoacutew w każdymz nich Proacutebą szukania kompromisu w tej kwestii było podpisanie 23 listopada 1990 r podczasszczytu KBWE w Paryżu deklaracji transatlantyckiej przez Stany Zjednoczone i EuropejskąWspoacutelnotę Gospodarczą gdzie ndash z jednej strony ndash USA i EWG potwierdzają bdquozdecydowaniezaangażowaniardquo na rzecz Sojuszu Atlantyckiego z drugiej zaś ndash USA uznają polityczny wymiarWspoacutelnoty i jej prawo do prowadzenia wspoacutelnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa Dokumentprzewiduje regularne konsultacje między Stanami Zjednoczonymi i EWG[10]

Odrębnego potraktowania i szczegoacutelnej uwagi ze strony Polski wymagała inna kontrowersyjnakwestia ktoacutera poruszona została w liście Mitterranda i Kohla dotycząca włączenia regionoacutewstanowiących wyodrębnione obszary w poszczegoacutelnych państwach do działalności wspoacutelnot lub


przyszłej Unii Europejskiej Wzmianka o tym znalazła się w liście na żądanie Kohla będącegoobiektem naciskoacutew ze strony krajoacutew związkowych (landoacutew) Niemiec zainteresowanychbezpośrednim udziałem w dyskusji na temat unii politycznej Gdyby taka praktyka została przyjętaw przyszłości nie można wykluczyć że na przykład roacutewnież Śląsk jako region Polski ndash członkaWspoacutelnoty moacutegłby się domagać prawa bezpośredniego udziału w działalności Unii Europejskiej

Szefowie państw i rządoacutew krajoacutew EWG zebrani na posiedzeniu w Rzymie w dniach 14ndash15grudnia 1990 r nie zdołali w istotnej mierze zbliżyć swoich poglądoacutew na temat treści i zasięguproponowanej przez Francję i Niemcy politycznej reformy EWG Najwięcej kontrowersji wzbudziłasprawa prerogatyw dla Rady Europejskiej Mimo roacuteżnic zdań szefowie państw i rządoacutew przyjęliwspoacutelny dokument końcowy w ktoacuterym zawarte zostały zalecenia dotyczące porządku dziennegorozpoczętych 15 grudnia 1990 r dwoacutech konferencji na szczeblu ministerialnym krajoacutew wspoacutelnotw sprawie unii gospodarczej i walutowej oraz w sprawie unii politycznej Głoacutewne sprzecznościpozostawiono do rozstrzygnięcia na samych konferencjach Charakter dokumentu najlepiej określiłpremier brytyjski John Major moacutewiąc że bdquow niczym nie przesądza on kierunku prac konferencjirdquoJeśli chodzi o konferencję w sprawie unii politycznej uzgodniono że ministrowie sprawzagranicznych zbierać się będą na obrady co najmniej raz w miesiącu tak aby projekt traktatu byłgotowy do końca 1991 r Jej porządek dzienny obejmował takie kwestie jak rozszerzeniekompetencji wspoacutelnot opracowanie zasad realizacji wspoacutelnej polityki zagraniczneji bezpieczeństwa umocnienie demokratycznego charakteru wspoacutelnot i skuteczności działania jejinstytucji[11]

Konferencje rzymskie w sprawie reformy integracji europejskiejTrwające między grudniem 1990 r a grudniem 1991 r prace przygotowawcze ministroacutew sprawzagranicznych państw członkowskich wspoacutelnot i ich przedstawicieli prowadzone na formalnychi nieformalnych spotkaniach łącznie ze szczytem wspoacutelnot w Luksemburgu w czerwcu 1991 r niedoprowadziły do opracowania konkretnego i mającego poparcie wszystkich państw członkowskichwspoacutelnot projektu unii politycznej Jedyne co osiągnięto to wyraźniejsze określenie stanowiskposzczegoacutelnych państw w odniesieniu do przedmiotu rokowań oraz ujawnienie między nimi roacuteżnicktoacutere okazały się poważne zwłaszcza jeśli chodzi o podejście do kwestii tzw tożsamości obronnejEuropy Zachodniej Dlatego podjęcie jakichkolwiek decyzji odłożone zostało do spotkania naszczycie w Maastricht w grudniu 1991 r[12]

Jeśli chodzi o perspektywy wspoacutelnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa to utrzymujące sięroacuteżnice stanowisk między większością skupioną wokoacuteł Francji i Niemiec do ktoacuterej należały roacutewnieżWłochy Hiszpania Belgia i Luksemburg a mniejszością ktoacuterej przewodziła Wielka Brytaniaskupiająca wokoacuteł siebie Portugalię Holandię i Danię dotyczyły spraw kluczowych dla tych zmianPrezentując stanowisko Wielkiej Brytanii w tych kwestiach w połowie lipca 1991 r brytyjskiminister obrony Tom King stwierdził że europejska tożsamość obronna mogłaby się zrealizowaćw ramach UZE traktowanej jednak jako element wzmacniający NATO Jego zdaniem koordynującswoje stanowiska w łonie UZE państwa europejskie zyskałyby większe znaczenie w NATO W celuochrony specyficznych interesoacutew europejskich mogłyby one utworzyć siły szybkiego reagowania dodziałań poza europejskim teatrem NATO jako uzupełniające strategię Sojuszu Siły te tworzonebyłyby z jednostek podległych dowoacutedztwu NATO i z jednostek narodowych pozostających poza tymdowoacutedztwem ale ndash posiadając swoacutej własny system planowania i dowodzenia ndash byłyby od NATOniezależne Europejska tożsamość obronna winna być budowana zdaniem ministra Kinga wokoacutełUZE powinna stanowić czynnik ścisłej wspoacutełpracy w ramach unii politycznej ale może być tylkodopełnieniem NATO[13]


Było to stanowisko zdecydowanie odmienne od stanowiska Francji Praktycznie przed szczytemw Maastricht państwa członkowskie wspoacutelnot były zgodne jedynie co do ogoacutelnej zasady że wspoacutelnapolityka zagraniczna przyszłej Unii Europejskiej nie będzie możliwa bez wyraźnie określonejtożsamości zachodnioeuropejskiej w dziedzinie bezpieczeństwa natomiast wszystko inne byłoprzedmiotem kontrowersji

Dotyczyły one w dużej mierze podziału kompetencji między instytucjami zreformowanychwspoacutelnot a więc przyszłej Unii Europejskiej i sposobu podejmowania decyzji przez te instytucjea zwłaszcza przez ponadnarodową Komisję Europejską oraz Radę Europejską Autorzy projektoacutewzmian proponowali aby w sytuacji gdy decyzje dotyczyć będą spraw wspoacutelnej polityki zagraniczneji bezpieczeństwa były one podejmowane przez szefoacutew państw i rządoacutew Dopuszczono roacutewnieżmożliwość podejmowania niektoacuterych decyzji większością głosoacutew Jest rzeczą zrozumiałą żewzbudzało to sprzeciw Komisji Europejskiej obawiającej się utraty swojego znaczenia a takżemałych państw ktoacuterym dotychczasowy system gwarantował roacutewnorzędne traktowanie oraz WielkiejBrytanii nie przejawiającej gotowości do dalszej rezygnacji z suwerenności

Dominowała jednak opinia że Rada winna odgrywać głoacutewną rolę w systemie organoacutew przyszłejUnii Europejskiej zwłaszcza w odniesieniu do problemoacutew polityki zagranicznej i bezpieczeństwaPrzedstawiciele Francji uzasadniali to stanowisko tym że w najbliższych latach trudno będziepowierzyć organowi ponadnarodowemu prawo decyzji w tych dwoacutech dziedzinach ktoacutere obecnienależą do wyłącznej kompetencji szefoacutew państw i rządoacutew Komisja Europejska jako instytucjaponadnarodowa zachowałaby w odniesieniu do tych kwestii prawo inicjatywy Zastrzeżenia do tegorozumowania zgłaszali Holendrzy i przewodniczący Komisji Europejskiej J Delors dostrzegającyzagrożenie dla obecnej roacutewnowagi między instytucjami decyzyjnymi wspoacutelnot europejskichWyrażano obawy aby Rada Europejska nie przejęła prerogatyw Komisji w sprawach należącychtradycyjnie do jej kompetencji mianowicie gospodarczych i społecznych[14]

Znacznie poważniejsze spory dotyczyły realizacji idei zachodnioeuropejskiej tożsamościw dziedzinie bezpieczeństwa jako integralnej części wspoacutelnej polityki zagranicznej Chodziło o toczy będzie to niezależna polityka bezpieczeństwa państw Dwunastki pozostających przy tymw sojuszu atlantyckim czy też część polityki tego sojuszu dotycząca Europy Zachodniej alerealizowana przy udziale i z aprobatą Stanoacutew Zjednoczonych Pociągało to za sobą koniecznośćwyjaśnienia co najmniej trzech kwestii czy głoacutewne decyzje dotyczące bezpieczeństwa EuropyZachodniej mają być podejmowane w autonomicznych strukturach europejskich czy w łonie NATOczy należy reformować wspoacutelnoty w kierunku stworzenia warunkoacutew do prowadzenia niezależnejpolityki bezpieczeństwa czy też reformować NATO aby zadowolić europejskie aspiracje doautonomii przy pozostawieniu amerykańskiego przywoacutedztwa wreszcie czy UniaZachodnioeuropejska ma być wykonawcą w imieniu przyszłej Unii Europejskiej wspoacutelnej politykibezpieczeństwa jej członkoacutew czy tylko instrumentem szerszej europeizacji NATO Zwolennicybudowy wyraźnej europejskiej tożsamości w dziedzinie bezpieczeństwa udzielali twierdzącejodpowiedzi na pierwsze człony tych pytań przeciwnicy ndash na drugie Do przeciwnikoacutew pozaniektoacuterymi państwami członkowskimi wspoacutelnot jak Wielka Brytania Holandia Dania i Portugalianależeli Amerykanie ktoacuterzy wielokrotnie ostrzegali państwa wspoacutelnoty przed niebezpieczeństwemosłabienia w wyniku tych działań Sojuszu Poacutełnocnoatlantyckiego[15] posługując się przy tym groźbąwycofania swych wojsk z Europy co zresztą częściowo zamierzali uczynić[16] Amerykanie uważaliże autonomiczny w łonie NATO system obrony Europy Zachodniej podminuje SojuszPoacutełnocnoatlantycki Do przeciwnikoacutew zachodnioeuropejskiej struktury bezpieczeństwa należałroacutewnież Związek Radziecki ktoacutery nie zgadzał się ndash tak było przynajmniej przed proacutebą przewrotu


w sierpniu 1991 r ndash na tworzenie w Europie nowych ugrupowań regionalnych o charakterzewojskowym[17]

Tymczasem większość państw członkowskich wspoacutelnot opowiadała się za tym aby uniapolityczna dysponowała roacutewnież wspoacutelnym mechanizmem polityki bezpieczeństwa i aby tę funkcjępowierzyć UZE UZE potwierdzała gotowość przyjęcia na siebie tej roli jeśli otrzyma bdquominimumstruktur dowodzenia i koordynacjirdquo ale pragnęła to uczynić w porozumieniu z NATO i w ramachstrategii sojuszu sprzeciwiając się wchłonięciu jej przez wspoacutelnoty[18] Ambicją UZE było międzyinnymi moacutec odgrywać rolę pośrednika w kryzysach regionalnych w Europie Środkowej i Wschodnieji poza Europą a więc na obszarach ktoacutere leżą poza strefą działania NATO

Stany Zjednoczone i państwa członkowskie wspoacutelnot podzielające ich stanowisko a więc WielkaBrytania Holandia Portugalia i Dania sprzeciwiając się rozszerzeniu prerogatyw wspoacutelnot napolitykę bezpieczeństwa podejmowały jednocześnie działania na rzecz reformy NATO w kierunkujej większej europeizacji Proacutebowały przy tym przyciągnąć ponownie Francję do NATO Istotaproponowanych reform polegała na zastąpieniu obowiązującej dotąd strategii zmasowanej obrony nawysuniętych rubieżach przez wielostronne siły szybkiego reagowania gotowe do działań w strefieobrony sojuszu jako siły NATO i poza tą strefą jako siły europejskiej pod flagą UZE[19]

Francja ndash głoacutewny inicjator reformy wspoacutelnoty ndash uważała że budowany w ten sposoacuteb europejskifilar NATO nie byłby filarem autentycznym gdyż wielostronne siły szybkiego reagowaniao podwoacutejnym przeznaczeniu nie mogłyby działać bez zgody USA ktoacutere ndash jeśli uznałyby to zastosowne ndash mogłyby takie działania paraliżować Poza tym użycie tych sił mających stygmat NATOdo interwencji w Europie Środkowej i Wschodniej mogłoby być zdaniem Francji potraktowaneprzez ZSRR jako prowokacja Dlatego Francja opowiadała się za wyposażeniem UZE w siłyszybkiego reagowania ale niezależne od NATO Francja nawiązując do polityki de Gaullersquoa w ogoacutelekwestionowała potrzebę istnienia NATO w czasie pokoju jako organizacji wojskowej SojuszuPoacutełnocnoatlantyckiego uważając iż jest to jedynie instrument amerykańskiej dominacjii proponowała znalezienie bardziej elastycznej formuły wspoacutełpracy państw-członkoacutew SojuszuPoacutełnocnoatlantyckiego

W miarę zbliżania się konferencji na szczycie państw członkowskich wspoacutelnot w Maastrichtprzygotowania nabierały rozmachu mnożyły się propozycje rozwiązań i projekty wspoacutelnychdokumentoacutew Holandia sprawująca w drugiej połowie 1991 r przewodnictwo wspoacutelnotprzedłożyła pozostałym członkom wspoacutelnot 24 września 1991 r projekt traktatu w sprawie uniipolitycznej przewidujący utworzenie Unii Europejskiej o kształcie federacyjnym ale podkreślającyjednocześnie bdquoewolucyjny charakter integracji europejskiejrdquo[20] Projekt został odrzucony przezFrancję i Niemcy ktoacutere to państwa starały się ponownie przejąć inicjatywę w sprawie uniipolitycznej doprowadzając nawet do napięcia w stosunkach z Holandią Oba kraje zgłosiły 14października 1991 r projekt Traktatu w sprawie unii politycznej dotyczącej wspoacutelnej politykizagranicznej i bezpieczeństwa W preambule proponowanego traktatu stwierdzono że celem Unii jestbdquopotwierdzenie jej tożsamości na arenie międzynarodowej poprzez realizację wspoacutelnej politykizagranicznej i bezpieczeństwa ktoacutera docelowo obejmować będzie wspoacutelną obronęrdquo Była tamroacutewnież mowa o utworzeniu jednostek wojskowych podległych Unii Zachodnioeuropejskiej[21]

Inicjatywa ta spotkała się z przychylnym przyjęciem pozostałych członkoacutew wspoacutelnot z wyjątkiemWielkiej Brytanii ktoacutera następnie ndash wraz z Włochami ndash zaproponowała aby wspoacutelna politykabezpieczeństwa państw członkowskich wspoacutelnot pozostawała w silnym związku ze strategią NATOStany Zjednoczone roacutewnież nie udzieliły poparcia propozycji francusko-niemieckiej uznając że


godzi ona w cele Sojuszu Poacutełnocnoatlantyckiego Dopiero na posiedzeniu Rady Poacutełnocnoatlantyckiej(na szczeblu szefoacutew państw i rządoacutew krajoacutew członkowskich) w Rzymie w dniach 7ndash8 listopada 1991r we wspoacutelnej deklaracji na temat nowej koncepcji strategicznej sojuszu stwierdzono żebdquoposzukiwanie przez Wspoacutelnotę Europejską unii politycznej obejmującej tożsamość w dziedziniebezpieczeństwa i wzrost roli UZE są ważnymi czynnikami bezpieczeństwa europejskiegordquo Dodanodalej że służyć to będzie nie tylko interesom państw europejskich ale umocni roacutewnież bdquointegralnośći skuteczność całego sojuszurdquo[22] Ustalenia te gwarantowały praktycznie sukces szczytu wspoacutelnotw Maastricht w odniesieniu do wspoacutelnej polityki bezpieczeństwa co najmniej w zakresieokreślonym uchwałami Rady Poacutełnocnoatlantyckiej jako że wszyscy członkowie wspoacutelnotz wyjątkiem Irlandii byli członkami Sojuszu Poacutełnocnoatlantyckiego

W czasie gdy na dwoacutech konferencjach w Rzymie przedstawiciele dwunastu państw członkowskichwspoacutelnot europejskich w ciągu 1991 r debatowali na temat przyszłego kształtu integracjieuropejskiej wspoacutelnoty europejskie utrzymywały rozległe stosunki z państwami spoza wspoacutelnot i zorganizacjami międzynarodowymi W 1991 r przy Komisji Wspoacutelnot Europejskich akredytowanibyli obok przedstawicieli 12 państw członkowskich przedstawiciele 133 innych państw W tymsamym czasie wspoacutelnoty europejskie miały swoje przedstawicielstwa w 69 państwach oraz przyorganizacjach międzynarodowych w Genewie Nowym Jorku Paryżu i Wiedniu

Traktat o Unii Europejskiej z Maastricht

Rada Europejska na posiedzeniu w Maastricht przyjęła w dniach 9 i 10 grudnia 1991 r Traktato Unii Europejskiej Wraz z wynegocjowaniem w Maastricht Traktatu o Unii Europejskiej uniigospodarczo-walutowej oraz unii politycznej proces reformowania struktur integracji europejskiejosiągnął nowy etap Unii gospodarczej i walutowej dotyczyły artykuły od 102a do 109mpoprawionego Traktatu o Wspoacutelnocie Europejskiej unii politycznej natomiast Tytuł V Traktatuo Unii Europejskiej obejmujący artykuły od J do J11[23] Utworzenie pierwszej uznano zarzeczywisty sukces mimo że Wielka Brytania nie przyłączyła się do uzgodnień w kwestii wspoacutelnejwaluty W każdym razie przewidziano że najpoacuteźniej w 1999 r państwa Unii Europejskiej posiadaćbędą wspoacutelną walutę i Europejski Bank Centralny ktoacutery realizować będzie jednolitą politykęwalutową Postanowienia traktatu dotyczące unii politycznej oceniano jako zaledwie początekwspoacutełpracy w tej dziedzinie jakkolwiek oznaczało to istotny postęp w realizacji przez państwaDwunastki wspoacutelnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa[24]

Zawarte w traktacie sformułowania dotyczące wspoacutelnej polityki zagranicznej zmierzaływ kierunku stworzenia warunkoacutew do szybszego i skuteczniejszego działania w tej dziedzinie ktoacuteredotąd oparte było na zasadzie konsensusu między państwami członkowskimi wspoacutelnot Traktatprzewidywał że członkowie Unii Europejskiej będą mogli inicjować wspoacutelne działania w oparciuo uchwały podejmowane kwalifikowaną większością głosoacutew ale na razie taka procedurapodejmowania decyzji dotyczyć miała tylko czterech grup problemoacutew bezpieczeństwa i wspoacutełpracyw Europie rozbrojenia kontroli zbrojeń i nierozprzestrzeniania broni jądrowej Wspoacutelne działaniaw pozostałych kwestiach polityki zagranicznej uzależnione były w dalszym ciągu od jednomyślnychdecyzji szefoacutew państw i rządoacutew Zasada konsensusu obowiązywała roacutewnież przy decyzjachministroacutew spraw zagranicznych określających kwestie ktoacuterych sposoacuteb realizacji zależeć będzie oddecyzji przyjętych kwalifikowaną większością głosoacutew Poszczegoacutelnym państwom umożliwiono


jednak w wyjątkowych przypadkach podejmowanie samodzielnych decyzji w kwestiach politykizagranicznej zobowiązując je do natychmiastowego informowania o tym Rady Europejskiej Jakz powyższego wynika był to system dość skomplikowany obwarowany zastrzeżeniami ale dotyczyłteż materii najistotniejszej jeśli chodzi o zewnętrzne przejawy suwerenności państwa a mianowiciejego polityki zagranicznej Mniej chodziło w nim o to czy realizować wspoacutelną politykę zagraniczną(bo to wydaje się oczywiste) ale jak ją realizować by interes wszystkich państw Unii Europejskiejzostał uwzględniony Wszystko sprowadzało się więc do sposobu podejmowania wspoacutelnych decyzjiDlatego w dalszym ciągu dominowała zasada jednomyślności od ktoacuterej jednak stopniowo mianoodchodzić

Traktat o unii politycznej zawierał jeszcze inne postanowienia Dotyczyły one na przykładposzerzenia kompetencji Parlamentu Europejskiego czyniąc z niego wspoacutełdecydenta w niektoacuterychściśle określonych sprawach Przewidywano że do kompetencji Parlamentu należeć będzie naprzykład ratyfikacja traktatoacutew zawartych przez Unię oraz mianowanie członkoacutew Komisji WspoacutelnotyTraktat rozszerzał roacutewnież zakres kompetencji Unii na nowe dziedziny w wypadku ktoacuterychobowiązywać będzie podejmowanie decyzji kwalifikowaną większością głosoacutew jak badanianaukowe rozwoacutej technologiczny ochrona środowiska i polityka społeczna Włączono roacutewnież dokompetencji Unii nowe obszary działania jak rozwoacutej europejskiej sieci transportoweji telekomunikacyjnej rozwoacutej energetyki ochrona konsumentoacutew polityka przemysłowa ochronazdrowia rozwoacutej kultury W tych trzech ostatnich dziedzinach wspoacutelna polityka miała być jednakrealizowana na podstawie jednomyślnych decyzji Zapowiedziano roacutewnież utworzenie funduszupomocy dla najbiedniejszych regionoacutew w obrębie Unii Europejskiej w dziedzinach ochronyśrodowiska i rozwoju transportu Przewidziano ponadto wspoacutelną politykę realizowaną na podstawiejednomyślnych decyzji i dotyczącą wiz dla obywateli państw trzecich na pobyty kroacutetkoterminowemiędzyrządowej wspoacutełpracy policyjnej imigracji na obszar Unii oraz kontroli jej zewnętrznychgranic[25]

Analizując decyzje podjęte przez szczyt wspoacutelnot europejskich w Maastricht w sprawieutworzenia unii politycznej posiadającej szerokie prerogatywy w zakresie wspoacutelnej politykizagranicznej i bezpieczeństwa stwierdzić należy że u podstaw dążeń do realizacji tego celu leżałyprzeobrażenia jakie zachodziły na kontynencie europejskim Jakkolwiek państwa członkowskiewspoacutelnot europejskich należące jednocześnie do Sojuszu Poacutełnocnoatlantyckiego zawszedemonstrowały w większym lub mniejszym stopniu tendencje do pewnej autonomii polityczneji obronnej wobec USA to dopiero w obliczu osłabienia zagrożenia ze strony Związku Radzieckiegoi systemu komunistycznego przy jednoczesnej intensyfikacji czynnikoacutew destabilizujących sytuacjęw Europie Środkowej i Wschodniej na tle ekonomicznym granicznym i etnicznym starały się nadaćtym tendencjom konkretny wymiar Bieg wydarzeń w Europie i świecie narzucał państwom wspoacutelnoteuropejskich konieczność zajęcia wobec tych wydarzeń wspoacutelnego stanowiska

Ponadto zapoczątkowane wcześniej i zapowiedziane w Jednolitym Akcie Europejskim z 1986 rreformy wspoacutelnot europejskich ktoacutere po 1993 r miały uczynić z niej potęgę ekonomiczną[26]zainspirowały niektoacutere państwa członkowskie wspoacutelnot zwłaszcza Francję i Niemcy do podjęciakwestii wyposażenia przyszłej Unii Europejskiej roacutewnież w polityczne atrybuty mocarstwowościjakimi są wspoacutelna polityka zagraniczna i obronna nawet jeśli NATO zostanie utrzymanaDostrzegano potrzebę utworzenia mechanizmu koordynacji działań Dwunastki w tej dziedzinie nawypadek gdyby zagrożenie ze wschodu ponownie stało się aktualne bądź sytuacja w EuropieŚrodkowej i Wschodniej pogorszyła się a Stany Zjednoczone nie chciały bądź nie mogłyinterweniować Dużą rolę w uświadomieniu sobie tej potrzeby przez niektoacutere państwa wspoacutelnot


europejskich odegrała wojna w Zatoce Perskiej i charakter ich udziału w tej wojniePotrzebę daleko idących reform wspoacutelnot europejskich w sferze ekonomicznej ale także

politycznej dostrzegały niektoacutere państwa Dwunastki wobec oczekiwanego napływu nowychczłonkoacutew do wspoacutelnot Było to coś w rodzaju podniesienia poprzeczki co mogło wydłużyć okresoczekiwania kandydatoacutew na przyjęcie do zreformowanych wspoacutelnot Jednocześnie miało to służyćlepszemu przygotowaniu się Dwunastki do działań w Europie Środkowej i Wschodniej Francja naprzykład była przeciwna temu aby NATO zdominowana przez Stany Zjednoczone odgrywałapolityczną rolę w stosunkach Zachodu z krajami tej części Europy uważając że winno to być domenąwspoacutelnot europejskich i KBWE

Czynnikiem przyspieszenia procesoacutew integracyjnych w Europie Zachodniej i objęcia nimi politykizagranicznej i obronnej było roacutewnież zjednoczenie Niemiec[27] Dla państw wspoacutelnot europejskichw tym zwłaszcza dla Francji był to jedyny sposoacuteb utrzymania Niemiec pod kontrolą i obrony przedewentualnym zagrożeniem z ich strony Dla demokratycznych sił w Niemczech była to gwarancjabdquozakotwiczeniardquo Niemiec w systemie zachodnim i zabezpieczenia przed odrodzeniem nacjonalizmuMiano jednak świadomość że nie uchroni to jednak Europy Zachodniej ndash zintegrowanej w sferachekonomicznej walutowej kulturalnej politycznej i obronnej ndash przed uzyskaniem w niej przezzjednoczone Niemcy dominującej pozycji

Innym czynnikiem stymulującym państwa wspoacutelnot europejskich do integracji w sferze politykizagranicznej i bezpieczeństwa była zapowiedź USA wycofania w najbliższych latach około połowyz liczącego woacutewczas 320 tys osoacuteb kontyngentu amerykańskich sił stacjonujących w Europie orazpodjęta reforma NATO w związku z osłabieniem zagrożenia ze strony Związku Radzieckiegoi zmianą sytuacji w Europie Środkowej i Wschodniej Istniało przekonanie że nawet jeśli SojuszPoacutełnocnoatlantycki zostanie utrzymany gdyż Stany Zjednoczone nie są jeszcze gotowe do rezygnacjiz obecności wojskowej w Europie a europejscy członkowie Sojuszu tego się nie domagają będzieon raczej stopniowo stawał się sojuszem Stanoacutew Zjednoczonych i Kanady z Unią Europejską jakocałością a nie z jej poszczegoacutelnymi członkami

Za bdquorzeczywisty sukcesrdquo utworzenie unii gospodarczo-walutowej uznał oacutewczesny prezydentFrancji F Mitterrand gdyż podjęte w tej sprawie zobowiązania były w zasadzie nieodwracalnea ich realizacja określona została precyzyjnie w czasie Przewidywano że najpoacuteźniej w 1999 r UniaEuropejska posiadać będzie wspoacutelną walutę i Europejski Bank Centralny ktoacutery realizować będziejednolitą politykę walutową Utworzenie unii politycznej oceniane było jako zaledwie początekprocesu wspoacutełpracy w tej dziedzinie jakkolwiek oznaczało istotny postęp w realizacji przezDwunastkę wspoacutelnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa Jak napisał w artykule wstępnymbezpośrednio po szczycie w Maastricht paryski bdquoLe Monderdquo w świetle przyjętych uchwał uniapolityczna bdquonie jest jeszcze niczym więcej niż projektem o niezbyt precyzyjnych ramach projektemktoacutery dopiero się rodzirdquo[28]

Ze względu na stanowisko Wielkiej Brytanii musiano zmienić wiele artykułoacutew wstępnego projektuunii politycznej między innymi rezygnując ze sformułowania o federacyjnym kierunku procesubudowy unii byle tylko można było go podpisać Zdaniem większości uczestnikoacutew szczytuw Maastricht ktoacuterym przewodzili Francuzi i Niemcy brak porozumienia w sprawie unii politycznejnawet tylko o charakterze wstępnym miałby negatywne konsekwencje dla przyszłości integracjieuropejskiej Uważano ponadto że unia gospodarczo-walutowa nie mogłaby istnieć bez uzupełnieniaw postaci unii politycznej W każdym razie panowało przekonanie że podejmując decyzjęo wspoacutelnej walucie oraz wyposażając się w środki wspoacutelnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwaprzyszła Unia Europejska stanie się jeszcze bardziej ważnym i liczącym się elementem stosunkoacutew


międzynarodowych niż były nim dotąd wspoacutelnoty europejskieUzgodniony przez Radę Europejską w Maastricht 9 i 10 grudnia 1991 r tekst Traktatu o Unii

Europejskiej został następnie zredagowany i podpisany 7 lutego 1992 r przez ministroacutew sprawzagranicznych dwunastu krajoacutew członkowskich wspoacutelnot europejskich a następnie poddany zostałw każdym z krajoacutew członkowskich wspoacutelnot europejskich procedurze ratyfikacyjnej We Francjiratyfikacji dokonano w drodze ogoacutelnonarodowego referendum Akceptacja uchwał z Maastrichtspowodowała w niektoacuterych krajach członkowskich potrzebę zmian w konstytucji We Francjidotyczyło to na przykład przyznania cudzoziemcom z innych krajoacutew Unii Europejskiej prawa udziałuw wyborach lokalnych i do Parlamentu Europejskiego czego nie dopuszczała konstytucja Traktatwszedł w życie 1 listopada 1993 r

Utworzona na podstawie traktatu Unia Europejska opierała się jak czytaliśmy w postanowieniachogoacutelnych na wspoacutelnotach europejskich oraz na uzupełniających je politykach i formach wspoacutełpracyustanowionych w traktacie Oznaczało to że Unia Europejska nie zastępowała wspoacutelnoteuropejskich ktoacutere w dalszym ciągu funkcjonowały w Unii Traktat o Unii Europejskiej pozaotwierającymi go postanowieniami ogoacutelnymi i zamykającymi postanowieniami końcowymi składałsię z pięciu grup postanowień

Dotyczyły one kolejno

modyfikacji Traktatu Rzymskiego z 1957 r dotyczącego Europejskiej Wspoacutelnoty Gospodarczejw celu utworzenia Wspoacutelnoty Europejskiejmodyfikacji Traktatu Paryskiego z 1952 r o utworzeniu Europejskiej Wspoacutelnoty Węgla i Stalimodyfikacji Traktatu Rzymskiego z 1957 r dotyczącego utworzenia Europejskiej WspoacutelnotyEnergii Atomowejwspoacutelnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwawspoacutełpracy w dziedzinie wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych

Traktat o UE z Maastricht stanowił podstawę troacutejfilarowej struktury Unii Europejskiej Wspoacutelnotytworzyły I filar w działalności Unii Europejskiej Wspoacutelna Polityka Zagraniczna i Bezpieczeństwastanowiła II filar a III ndash polityka w zakresie wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych

Wspoacutelna Polityka Zagraniczna i Bezpieczeństwa w Traktacie z Maastricht

Wspoacutelnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa dotyczyły Tytuł V Traktatu o Unii Europejskiejartykuł J złożony z jedenastu rozbudowanych części Stwierdzało się tam że Unia Europejska i jejpaństwa członkowskie określają i realizują WPZiB ktoacutera obejmuje wszystkie dziedziny politykizagranicznej i bezpieczeństwa Cele tej polityki formułowano następująco

ochrona wspoacutelnych wartości podstawowych interesoacutew i niezależności Uniiumacnianie bezpieczeństwa Unii i jej państw członkowskich we wszelkich formachzachowanie pokoju i umacnianie bezpieczeństwa międzynarodowegopopieranie wspoacutełpracy międzynarodowejrozwijanie i konsolidacja demokracji oraz rządoacutew prawa poszanowania praw człowiekai podstawowych wolności


Cele powyższe Unia Europejska miała realizować poprzez wspoacutelne działania O podjęciu takichdziałań miała decydować Rada Unii Europejskiej na podstawie wytycznych Rady EuropejskiejDecyzje te podejmowane były jednogłośnie Przykładem wspoacutelnego działania w dziedzinie politykizagranicznej i bezpieczeństwa była inicjatywa w sprawie Paktu Stabilności w Europie StanowiskoUnii Europejskiej w kwestii WPZiB wyrażał jej urzędujący przewodniczący Obserwacja sytuacjimiędzynarodowej zgłaszanie sugestii co do wspoacutelnych działań w ramach WPZiB oraz nadzoacuter nadrealizacją uzgodnionych przedsięwzięć należały do kompetencji Komitetu Politycznego złożonegoz dyrektoroacutew politycznych ministerstw spraw zagranicznych państw członkowskich ktoacutery byłjedynym specyficznym organem WPZiB Komitetowi pomagała w pracy Europejska GrupaKorespondentoacutew złożona z urzędnikoacutew państw członkowskich

Wspoacutelna Polityka Zagraniczna i Bezpieczeństwa obejmowała roacutewnież wszystkie kwestie związanez bezpieczeństwem Unii Europejskiej w tym wypracowanie wspoacutelnej polityki obronnej ktoacuteramogłaby w stosownym momencie doprowadzić do wspoacutelnej obrony Opracowanie i realizacjędecyzji i działań Unii Europejskiej odnoszących się do spraw obrony powierzono UniiZachodnioeuropejskiej

Zasady wspoacutełpracy państw członkowskich Unii Europejskiej w dziedzinie wymiarusprawiedliwości i spraw wewnętrznych regulowała VI część Traktatu z Maastricht Zgodniez zaleceniem Rady Europejskiej przyjętym w przeddzień wejścia w życie Traktatu kompetentneorgany Unii Europejskiej rozpoczęły swoją działalność w dziedzinie wymiaru sprawiedliwościi spraw wewnętrznych od takich zagadnień jak powołanie wspoacutelnego organu ds walki z handlemnarkotykami wspoacutełpraca policyjna przeciwdziałanie bdquopraniurdquo nielegalnych dochodoacutew obowiązekwizowy dla obywateli państw trzecich na obszarze Unii Europejskiej wspoacutełpraca sądowaw zakresie ekstradycji wspoacutelna polityka azylowa i imigracyjna Członkowie Unii Europejskiej mieliinformować się wzajemnie i konsultować w powyższych kwestiach w ramach Rady UniiEuropejskiej Rada mogła w odniesieniu do tych spraw podejmować decyzje z inicjatywy państwczłonkowskich lub Komisji Europejskiej wspierać wspoacutełpracę podejmować wspoacutelne działaniaopracowywać konwencje ktoacutere zalecała państwom członkowskim do przyjęcia Ciałemopiniodawczym dla Rady Unii Europejskiej w dziedzinie wymiaru sprawiedliwości i sprawwewnętrznych był Komitet Koordynacyjny złożony z wyższych urzędnikoacutew państw członkowskichDecyzje merytoryczne w kwestiach dotyczących wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznychRada Unii Europejskiej podejmowała jednogłośnie

Traktat z Maastricht bdquowyznacza nowy etap w procesie tworzenia coraz ściślejszej unii międzynarodami Europyrdquo ndash czytamy w postanowieniach ogoacutelnych Dalej stwierdza się że Unia opiera się naWspoacutelnotach Europejskich oraz na uzupełnieniach o polityki i formy wspoacutełpracy ustanowionew wyniku zawartego traktatu Chodzi tu właśnie o wspoacutelną politykę zagraniczną i bezpieczeństwaoraz wspoacutełpracę w dziedzinie wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych ktoacuterą generalnienazwać można wspoacutełpracą polityczną O ile wspoacutełpraca w ramach trzech Wspoacutelnot Europejskichmiała charakter integracyjny to w odniesieniu do polityki zagranicznej i bezpieczeństwa orazwymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych miała ona charakter koordynacyjny W pierwszymprzypadku decyzje podejmowane były w systemie głosowań większościowych w drugim natomiastprzy podejmowaniu decyzji obowiązywała zasada jednomyślności

Ramy instytucjonalne Unii Europejskiej w świetle Traktatu o Unii Europejskiej z Maastrichttworzyły następujące instytucje Rada Europejska grupująca szefoacutew państw lub rządoacutew Rada UniiEuropejskiej odbywająca posiedzenia na szczeblu ministroacutew Komisja Europejska złożonaz dwudziestu komisarzy będących funkcjonariuszami międzynarodowymi Parlament Europejski


złożony z 626 deputowanych z krajoacutew członkowskich Trybunał Sprawiedliwości będący organemsądowym oraz Trybunał Obrachunkowy będący organem kontrolnym[29]

Cele Unii Europejskiej sformułowane zostały w Traktacie o Unii Europejskiej z Maastrichtnastępująco

osiąganie trwałego i zroacutewnoważonego postępu gospodarczego w szczegoacutelności poprzezstworzenie obszaru pozbawionego wewnętrznych granic wzmacnianie spoacutejności ekonomiczneji społecznej oraz ustanowienie unii gospodarczej i politycznej docelowo ze wspoacutelną walutązgodnie z postanowieniami niniejszego traktatupotwierdzanie swojej tożsamości w skali międzynarodowej w szczegoacutelności poprzez realizacjęwspoacutelnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa obejmującej ostateczne ukształtowaniewspoacutelnej polityki obronnej mogącej doprowadzić do wspoacutelnej obronywzmocnienie ochrony praw i interesoacutew obywateli państw członkowskich poprzezwprowadzenie obywatelstwa Uniirozwijanie bliskiej wspoacutełpracy w zakresie wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznychpełne zachowanie i rozbudowa tego co stanowi dorobek wspoacutelnoty (acquis communautaire)tak by moacutec określać w jakim stopniu polityka i formy wspoacutełpracy wprowadzone tym traktatemwymagają skorygowania celem zapewnienia efektywności funkcjonowania mechanizmoacutewi instytucji wspoacutelnoty[30]

Wbrew wcześniejszym obawom to właśnie część traktatu wynegocjowanego w Maastrichtw sprawie unii politycznej dotycząca bezpieczeństwa okazała się najbardziej konkretna i najdalejidąca Stwierdza się tam że wspoacutełpraca państw Dwunastki w tej dziedzinie doprowadzić winna dosformułowania wspoacutelnej polityki obronnej ktoacuterej wynikiem będzie ustanowienie systemu wspoacutelnejobrony Opracowanie tej polityki powierzono Unii Zachodnioeuropejskiej ktoacutera miała realizowaćdecyzje nowo powstałej Unii Europejskiej dotyczące obrony Wzajemne związki UZE z sojuszematlantyckim oraz z Unią Europejską określone zostały w specjalnej deklaracji stanowiącej załącznikdo traktatu Wyraźnie podkreślono że polityka obronna Unii Europejskiej winna być zgodna zewspoacutelną polityką bezpieczeństwa i obrony w ramach Sojuszu Poacutełnocnoatlantyckiego uwzględniającprzy tym specyficzne stanowisko niektoacuterych państw członkowskich Chodziło w tym wypadkuo Francję i Hiszpanię ktoacutere nie należały woacutewczas do organizacji wojskowej sojuszu czyli NATOPozostawiono roacutewnież państwom członkowskim sojuszu możliwość nawiązywania ściślejszejdwustronnej lub wielostronnej wspoacutełpracy w dziedzinie bezpieczeństwa byle tylko nie była onasprzeczna z ustaleniami traktatu

W aneksie do traktatu przewidziano dalsze rozwinięcie wspoacutelnych postanowień w kwestiioperacyjnej roli UZE odnośnie do takich spraw jak utworzenie w UZE komoacuterki planowaniarozwoacutej ściślejszej wspoacutełpracy w dziedzinie logistyki transportu szkolenia kadr i nadzorustrategicznego terytorium państw członkowskich organizowanie spotkań szefoacutew sztaboacutewgeneralnych utworzenie jednostek podległych UZE nawiązanie ściślejszej wspoacutełpracy w dziedziniezbrojeń aż do utworzenia Europejskiej Agencji Zbrojeń oraz przekształcenie Instytutu UZEw Europejską Akademię Bezpieczeństwa i Obrony Wszystko to w zasadniczy sposoacuteb miało zmienićrolę UZE w zachodnioeuropejskim systemie bezpieczeństwa Zapowiedziano że na podstawieraportu oceniającego skuteczność wspoacutelnej polityki obronnej część traktatu dotycząca tej dziedzinywspoacutełpracy może być przedmiotem przeglądu i rewizji już w 1996 r Miało to służyć przyspieszeniuprocesu integracji obronnej w ramach Unii Europejskiej Znaczenie tych postanowień polegało


między innymi na tym że stwarzały one podstawę prawną ewentualnych wspoacutelnych interwencjizbrojnych państw Unii Europejskiej poza jej granicami

Perspektywy rozszerzenia Unii Europejskiej po Maastricht

W Maastricht Rada Europejska podjęła także uchwałę zobowiązującą Komisję woacutewczas jeszczeWspoacutelnot Europejskich do przygotowania w ciągu kilku miesięcy raportu na temat finansowychi innych konsekwencji rozszerzenia Wspoacutelnot Europejskich oraz ewentualnych reforminstytucjonalnych z tym związanych

Uchwała taka była konieczna gdyż nowi kandydaci do członkostwa pukali już do bram wspoacutelnotW pięć dni po zakończeniu szczytu w Maastricht trzy kraje Europy Środkowej ndash Czeska i SłowackaRF Polska i Węgry zawarły ze wspoacutelnotami europejskimi i ich państwami członkowskimi UkładyEuropejskie ustanawiające stowarzyszenie między nimi Wprawdzie nie przewidywały one wyraźnieczłonkostwa trzech wymienionych państw we wspoacutelnotach ale odnotowywały tak jak to byłow przypadku układu zawartego przez Polskę bdquofakt że końcowym celem Polski jest członkostwo wewspoacutelnocie a stowarzyszenie zdaniem stron pomoże Polsce osiągnąć ten celrdquo[31] Jest sprawąinteresującą że Rada Europejska już woacutewczas wiązała z rozszerzeniem koniecznośćprzeprowadzenia reform instytucjonalnych we wspoacutelnotach

Rada Europejska na posiedzeniu w Kopenhadze 21ndash22 czerwca 1993 r uznała że kraje EuropyŚrodkowej będą mogły uzyskać członkostwo w Unii Europejskiej po spełnieniu kryterioacutewpolitycznych i gospodarczych Były one następujące

stabilność instytucji gwarantujących zasady demokracji i praworządności w krajukandydującym przestrzeganie praw człowieka i praw mniejszości narodowychwprowadzenie gospodarki rynkowejzdolność do sprostania presji konkurencji oraz siłom rynkowym wewnątrz Unii Europejskiejzdolność do podjęcia obowiązkoacutew członka Unii łącznie z przystosowaniem się do wymogoacutewunii politycznej gospodarczej i walutowejmożliwość przyjęcia kandydata bez utraty osiągniętego dotychczas poziomu integracji Unii[32]

Problemy Europy Środkowej i Wschodniej nie były przedmiotem obrad szczytu w Maastricht anijako temat specyficzny ani też część wielkiej problematyki bezpieczeństwa i wspoacutełpracy na obszarzemiędzy Brestem na wybrzeżu Atlantyku a Władywostokiem na wybrzeżu Pacyfiku ktoacuterą w ogoacuteleszczyt się nie zajmował Prasa francuska wyrażała nawet niezadowolenie z tego powodu[33] Przyjętojedynie uchwałę aby Komisja Wspoacutelnot Europejskich przygotowała raport na temat konsekwencjifinansowych i innych rozszerzenia wspoacutelnot oraz ewentualnych reform instytucjonalnych z tymzwiązanych Na wniosek Francji debatowano roacutewnież nad wspoacutelną bdquodoktrynąrdquo w kwestii uznawanianowych państw powstałych w wyniku rozpadu lub połączenia się państw dotychczasowych Sprawata nie wyszła jednak poza ramy dyskusji Na marginesie podstawowych negocjacji odbyły sięroacutewnież rozmowy prezydenta Francji i premiera Wielkiej Brytanii dwoacutech mocarstw jądrowychdotyczące kwestii kontroli broni jądrowej na terenie byłego Związku Radzieckiego w związkuz rozpadem tego państwa Potwierdzono konieczność zwołania czterostronnej konferencjieuropejskich mocarstw jądrowych i Stanoacutew Zjednoczonych

Wspoacutelnoty Europejskie miały z państwami nieczłonkowskimi kilka roacuteżnych kategorii porozumień


o wspoacutełpracy Były to cztery rodzaje umoacutew o stowarzyszeniu ze wspoacutelnotami stowarzyszeniektoacuterego celem było uzyskanie członkostwa (Grecja ndash w 1961 r Turcja ndash w 1963 r Polska i Węgry ndashw 1991 r Bułgaria Rumunia Republika Czeska i Słowacja ndash w 1993 r) stowarzyszenie ktoacuteregocelem było ustanowienie unii celnej ze wspoacutelnotami (Malta ndash w 1970 r Cypr ndash w 1972 r Andora ndashw 1991 r) stowarzyszenie krajoacutew rozwijających się byłych kolonii państw członkowskich (państwaMaghrebu państwa grupy Lomeacute) stowarzyszenie obszaroacutew niesamodzielnych podporządkowanychpaństwom członkowskim wspoacutelnot Istniały umowy specjalne zawarte z państwami EFTA (w 1972r) z państwami Maghrebu (w 1976 r) z Jugosławią (w 1980 r) z Ukrainą i Rosją (w 1994 r)przewidujące szeroką i wszechstronną wspoacutełpracę Preferencyjne układy handlowe zawarływspoacutelnoty europejskie z Izraelem Egiptem Jordanią Libanem i Syrią w ramach zainicjowanejw 1962 r polityki śroacutedziemnomorskiej Z krajami z roacuteżnych części świata zawierano zwykłe układyhandlowe Systemem generalnych preferencji celnych na początku 1990 r objętych było 129 krajoacutewi 22 obszary niesamodzielne Wspoacutelnoty Europejskie miały od 1974 r status obserwatora w ONZUtrzymywały stosunki z organizacjami wyspecjalizowanymi systemu ONZ z Radą EuropyOrganizacją Wspoacutełpracy Gospodarczej i Rozwoju Europejskim Stowarzyszeniem Wolnego HandluRadą Wspoacutełpracy Celnej Stowarzyszeniem Narodoacutew Azji Południowo-wschodniej AndyjskimWspoacutelnym Rynkiem Centralną Komisją Żeglugi po Renie oraz z około trzydziestoma organizacjamipozarządowymi Zakres wspoacutełpracy państw Dwunastki w dziedzinie polityki zagraniczneji bezpieczeństwa przed wejściem w życie Traktatu o UE z Maastricht określał artykuł 30 w Tytule IIIJednolitego Aktu Europejskiego[34]

W wyniku rokowań podjętych w grudniu 1990 r przez rząd polski ze wspoacutelnotami europejskimi16 grudnia 1991 r podpisany został Układ Europejski w sprawie stowarzyszenia Polski zeWspoacutelnotami Europejskimi Układ wszedł w życie 1 lutego 1994 r Moacutegł być wypowiedziany przezkażdą ze stron w drodze notyfikacji z sześciomiesięcznym wyprzedzeniem W preambule Układuznalazło się stwierdzenie że wspoacutelnoty uznają iż ostatecznym celem Polski jest członkostwo wewspoacutelnotach a stowarzyszenie służyć będzie osiągnięciu tego celu Na posiedzeniu RadyEuropejskiej w Kopenhadze w czerwcu 1993 r kraje członkowskie Wspoacutelnot Europejskichoficjalnie potwierdziły że państwa Europy Środkowej i Wschodniej będące w procesiestowarzyszenia ze wspoacutelnotami europejskimi i pragnące uzyskać w nich członkostwo będą mogływ przyszłości przystąpić do Unii Europejskiej po spełnieniu niezbędnych warunkoacutew ekonomicznychi politycznych

Układ Europejski zawarty przez Polskę składał się z dziewięciu części obejmujących 122artykuły[35] Do Układu dołączone były liczne aneksy Cele Układu sformułowane zostały w artykule1 i są one następujące

ustanowienie odpowiednich ram dla dialogu politycznego ktoacutery umożliwia rozwoacutej bliskichstosunkoacutew politycznych między stronamipopieranie rozwoju handlu i harmonijnych stosunkoacutew gospodarczych między stronami w celusprzyjania dynamicznemu rozwojowi gospodarczemu i dobrobytowi w Polscestworzenie podstawy dla pomocy finansowej i technicznej Wspoacutelnoty dla Polskistworzenie właściwych ram dla stopniowej integracji Polski ze Wspoacutelnotąpopieranie wspoacutełpracy w dziedzinie kultury

Przewidziano że regularny dialog polityczny między stronami Układu mający umożliwić Polscezbliżenie do systemu gospodarczego i politycznego Unii Europejskiej odbywał się będzie na


najwyższym szczeblu między prezydentem RP oraz przewodniczącym Rady Europejskieji przewodniczącym Komisji Europejskiej na szczeblu ministerialnym ndash w Radzie Stowarzyszenia naszczeblu parlamentarnym ndash w Parlamentarnym Komitecie Stowarzyszenia oraz kanałamidyplomatycznymi Stowarzyszenie obejmuje okres przejściowy nie przekraczający dziesięciu latktoacutery rozpoczął się w dniu wejścia w życie Układu Europejskiego Jest on podzielony na dwa etapypo pięć lat O przejściu z pierwszego do drugiego etapu stowarzyszenia decyduje RadaStowarzyszenia

Jedną z podstawowych zasad Układu była stopniowa liberalizacja stosunkoacutew gospodarczychmiędzy Polską a Unią Europejską w zakresie wymiany handlowej zakładania przedsiębiorstwpraktyk monopolistycznych i obrotoacutew dewizowych Układ dopuszczał w ściśle określonychsytuacjach możliwość przywroacutecenia przez każdą ze stron niektoacuterych ograniczeń bądź wprowadzenianowych środkoacutew ochronnych

W kilka tygodni po wejściu w życie Układu Europejskiego minister spraw zagranicznych RPAndrzej Olechowski przekazał 8 kwietnia 1994 r greckiemu przewodniczącemu Rady UniiEuropejskiej Theodorosowi Pangalosowi formalny wniosek o przyjęcie Polski do Unii Wniosektrafił następnie 19 kwietnia 1994 r do Komisji Europejskiej ktoacutera wszczęła przewidzianą dla tegotypu spraw procedurę badania wniosku Oceniano woacutewczas że Polska mogłaby uzyskać pełneczłonkostwo w Unii Europejskiej około 2000 r W 1993 r na Unię Europejską przypadało już 60wymiany handlowej Polski z zagranicą (w imporcie 573 i w eksporcie 633)

[1] bdquoLe Mondersquorsquo z 20 kwietnia 1990 r[2] bdquoLe Monderdquo z 24 kwietnia 1990 r s 46[3] bdquoLe Monderdquo z 25 kwietnia 1990 r s 4[4] bdquoBulletin of the European Communitiesrdquo 1990 nr 4 s 9 oraz bdquoLe Monderdquo z 2 maja 1990 r s

3[5] bdquoLe Monderdquo z 2 maja 1990 r s 1[6] bdquoLe Monderdquo z 20 czerwca 1990 r s 7 25[7] bdquoBulletin of the European Communitiesrdquo 1990 nr 6 s 10[8] bdquoLe Monderdquo z 27 czerwca 1990 r s 7[9] bdquoLe Monderdquo z 9ndash10 grudnia 1990 r s 1 i 4 oraz bdquoDefense Nationalerdquo kwiecień 1991 r s 23ndash

24 i 29ndash30[10] bdquoLe Monderdquo z 25ndash26 listopada 1990 r oraz bdquoPolitique Etrangegravererdquo 1990 nr 3 s 547 552ndash555[11] Tamże oraz bdquoBulletin of the European Communitiesrdquo 1990 nr 12 s 9ndash11[12] bdquoLe Monderdquo z 2 lipca 1991 r s 8[13] bdquoLe Monderdquo z 14ndash15 lipca 1991 r s 4[14] bdquoLe Monderdquo z 16ndash17 grudnia 1990 r s 3 i bdquoLe Monderdquo z 18 grudnia 1990 r s 5[15] bdquoLe Monderdquo z 2 maja 1991 r s 8 bdquoLe Monderdquo z 24 czerwca 1991 r s 1 oraz bdquoInternational

Herald Tribunerdquo z 21 czerwca 1991 r[16] bdquoLe Monderdquo z 4 maja 1991 r s 3 35[17] bdquoLe Monderdquo z 5ndash6 maja 1991 r s 4[18] Z wystąpienia Willema van Eekelena sekretarza generalnego UZE na spotkaniu ministroacutew

spraw zagranicznych państw członkowskich UZE w Vianden 27 czerwca 1991 r


[19] Le Monderdquo z 4 maja 1991 r s 3[20] Le Monderdquo z 25 września 1991 r[21] Union Politique initiative franco-allemande 14 october 1991Preacutesidence de la Reacutepublique

Service de Presse (tekst powielony)[22] Le Nouveau Concept Strateacutegique de lrsquo Alliance Communiqueacute de Presse7 grudnia 1991 r[23] A Przyborowska-Klimczak E Skrzydło-Tefelska Dokumenty Wspoacutelnot Europejskich Lublin

1994 s 90ndash108 oraz s 322ndash327[24] S Parzymies Polityka zagraniczna i bezpieczeństwa w ramach EWG bdquoSprawy

Międzynarodowersquorsquo nr 1ndash2 1992 s 45ndash70[25] bdquoLe Monderdquo z 12 grudnia 1991 r bdquoLe Figarordquo z 11 i 12 grudnia 1991 r bdquoLa Liberationrdquo z 11

grudnia 1991 r bdquoLes Echosrdquo z 11 grudnia 1991 r[26] L Oreziak EWG w drodze do unii gospodarczej bdquoSprawy Międzynarodowerdquo 1991 nr 6 s

65ndash78[27] M Merles N J Prill LrsquoAllemagne unifieacutee et lrsquoEurope Continuiteacute ou nouvelle tentation du

pouvoir bdquoPolitique Etrangegravererdquo1990 nr 3 s 563ndash565[28] bdquoLe Monderdquo z 12 grudnia 1991 r[29] Y Doutriaux C Lequesne Les institutions de lrsquoUnion europeacuteenne Paris 1998[30] A Parzyborowska-Klimczak E Skrzydło-Tefelska Dokumenty Wspoacutelnot Europejskich op

cit s 319ndash320[31] Tamże s 337[32] European Council in Copenhagen 21ndash22 June 1993 Conclusions of Presidency SN 18093

Copenhagen 1993[33] bdquoLe Figarordquo z 11 grudnia 1991 r[34] Stanisław Parzymies Polityka zagraniczna i bezpieczeństwa w ramach EWG bdquoSprawy

Międzynarodowerdquo 1992 nr 1ndash2 s 52[35] Układ Europejski ustanawiający Stowarzyszenie między Wspoacutelnotami Europejskimi i ich

Państwami Członkowskimi z jednej strony a Rzeczpospolita Polska z drugiej strony KancelariaSejmu bdquoBiuletyn Informacyjnyrsquorsquo 1992 z 2(12)


Rozdział II Proces pogłębienia i poszerzenia Unii Europejskiej

Z dniem 1 stycznia 1995 r Unia Europejska poszerzyła się o trzy nowe państwa Austrię Finlandięi Szwecję podnosząc liczbę swych członkoacutew do piętnastu W tym samym dniu Jacques Santerz Luksemburga rozpoczął urzędowanie jako nowy przewodniczący Komisji EuropejskiejDziałalność Unii Europejskiej zdominowana była w ciągu całego roku przez przygotowania doKonferencji Międzyrządowej (IGC rsquo96) ktoacutera rozpoczęła obrady w Turynie 29 marca 1996 rObjęcie z dniem 1 stycznia 1995 r prezydencji w Unii Europejskiej przez Francję zapoczątkowałookres trzech kolejnych prezydencji krajoacutew południowoeuropejskich Po Francji 1 lipca 1995 rprezydencję w Unii przejęła Hiszpania a 1 stycznia 1996 r ndash Włochy Spowodowało to przesunięcieakcentoacutew w działalności Unii Europejskiej na problematykę basenu Morza ŚroacutedziemnegoPrzejawem tego była Konferencja Śroacutedziemnomorska obradująca w dniach 27ndash28 listopada 1995 rw Barcelonie

Kampania poprzedzająca wybory prezydenckie we Francji i dwie tury samych wyboroacutewsparaliżowały w pewnym stopniu normalne funkcjonowanie Unii Europejskiej w pierwszychmiesiącach 1995 r podczas prezydencji francuskiej Zmiana sytuacji nastąpiła dopiero po wyborachczyli po 7 maja 1995 r i wynikała zaroacutewno z potrzeby przygotowania posiedzenia RadyEuropejskiej w Cannes ktoacutere odbyło się w dniach 25ndash26 czerwca 1995 r jak i z chęci dobregozaprezentowania się partnerom Unii przez nowego prezydenta i nowy rząd Francji

Polityka wschodnia Unii Europejskiej

Niemniej jednak już na początku stycznia 1995 r bdquoTrojkardquo Unii Europejskiej (Niemcy FrancjaHiszpania) reprezentowana przez ambasadoroacutew w Moskwie zwroacuteciła się do rosyjskiego MSZo zgodę na wysłanie komisji badań do Czeczenii Było to następstwem wystąpienia Francji doczłonkoacutew Unii Europejskiej aby zażądać od Rosji wyjaśnień w sprawie operacji wojskowejprzeciwko Czeczenii[36] Na początku marca 1995 r udali się w tej samej sprawie do Moskwyministrowie spraw zagranicznych trzech krajoacutew gdzie odbyli spotkanie z ministrem sprawzagranicznych Rosji Andriejem Kozyriewem W rozmowie poruszono roacutewnież kwestię rozszerzeniaNATO i stosunkoacutew Sojuszu z Rosją[37] Były to jednak działania bez większego znaczeniaadresowane bardziej do opinii publicznej w krajach członkowskich Unii Europejskiej niż do Rosji

W okresie prezydencji francuskiej doszło w marcu 1995 r do nieformalnego spotkaniaw Carcassone ministroacutew spraw zagranicznych krajoacutew Unii podczas ktoacuterego oacutewczesny francuskiminister spraw zagranicznych Alain Juppeacute przedstawił ideę zawarcia przez SojuszPoacutełnocnoatlantycki porozumienia z Rosją w sprawie bezpieczeństwa Proponowane porozumieniemiało przewidywać utworzenie mechanizmu wzajemnych konsultacji na tematy bezpieczeństwazobowiązanie do nieagresji utrzymanie defensywnego charakteru Sojuszu PoacutełnocnoatlantyckiegoRosja miała ze swej strony nie sprzeciwiać się rozszerzeniu NATO i podpisać Indywidualny


Program Partnerstwa dla Pokoju Zebrani w Carcassone ministrowie opowiedzieli się ponadto zawłączeniem Rosji do Rady Europy Światowej Organizacji Handlu i do niektoacuterych prac grupy G-7jeśli Rosja ureguluje kwestię czeczeńską i będzie przestrzegać praw człowieka Alain Juppeacutepodkreślił że idea porozumienia wyraża dążenie państw Unii Europejskiej do uspokojenia Rosji żerozszerzenie NATO nie będzie oznaczać jej izolacji oraz ich aprobatę dla żądania Rosji aby jejstosunki z NATO miały bdquoszczegoacutelne miejsce w architekturze europejskiego bezpieczeństwardquo[38]

Zgodnie z zapowiedzią ustępującego prezydenta Francji Franccedilois Mitterranda w ParlamencieEuropejskim z 17 stycznia 1995 r w okresie swej prezydencji Francja proacutebowała ożywićdziałalność Unii w pięciu następujących dziedzinach wzrost gospodarczy i zatrudnieniebezpieczeństwo wewnętrzne i imigracja europejska tożsamość kulturowa reformy instytucjonalneoraz stosunki z krajami trzecimi[39] W tej ostatniej kwestii wysiłki Francji zmierzały doprzywroacutecenia roacutewnowagi w stosunkach Unii Europejskiej w tym roacutewnież na płaszczyźniepomocowej z krajami Europy Środkowej i Wschodniej oraz z krajami śroacutedziemnomorskimi

Jeśli chodzi o stosunki z krajami Europy Środkowej i Wschodniej to w okresie prezydencjiFrancji doszło do sfinalizowania inicjatywy francuskiej z 1993 r przejętej następnie przez UnięEuropejską w sprawie Paktu Stabilności w Europie Pakt przyjęty został na konferencji ministroacutewspraw zagranicznych państw OBWE z udziałem przedstawicieli innych organizacjimiędzynarodowych ktoacutera odbyła się w Paryżu w dniach 20ndash21 marca 1995 r Pakt Stabilnościw Europie składał się z politycznej deklaracji oraz dołączonej do niej listy układoacutew i porozumieńbilateralnych dotyczących dobrosąsiedzkich stosunkoacutew i wspoacutełpracy zawartych przez 9 państwEuropy Środkowej między sobą z innymi państwami regionu będącymi gośćmi regionalnych stołoacutewrokowań oraz z państwami członkowskimi Unii Europejskiej

W dokumencie końcowym konferencji zwraca się uwagę że Pakt Stabilności w Europie jestwyrazem wspoacutelnych i stałych wysiłkoacutew państw na rzecz zapobieżenia i położenia kresu groźbomnapięć i kryzysoacutew oraz stworzenia trwałej strefy dobrego sąsiedztwa i wspoacutełpracy w Europie w celuwypromowania i uczynienia nieodwracalnymi zdobyczy demokracji poszanowania praw człowiekapaństwa prawa postępu społecznego sprawiedliwości społecznej i pokoju Deklaracja stanowiącaintegralną część dokumentu końcowego konferencji wyrażała życzenie aby zainicjowany procesbudowania stabilności w Europie i przyjęte w tym procesie podejście regionalne stały się wzoremdla innych wspoacutelnych inicjatyw z dziedziny dyplomacji prewencyjnej podejmowanych w ramachOBWE[40]

Kończące francuską prezydencję w Unii Europejskiej 53 posiedzenie Rady Europejskiej ktoacutereodbyło się w Cannes w dniach 26ndash27 czerwca 1995 r według powszechnej opinii niczym nieodznaczyło się w historii tego typu spotkań bdquoLe Figarordquo (z 28 czerwca 1995 r) nazwał je bdquoszczytemserii Brdquo Na odnotowanie zasługuje spotkanie jakie uczestnicy posiedzenia odbyli po jegozakończeniu z szefami państw lub rządoacutew sześciu krajoacutew Europy Środkowej stowarzyszonych z UniąEuropejską trzech republik bałtyckich oraz Cypru i Malty We wnioskach prezydencji z posiedzeniaRady Europejskiej podkreślono znaczenie jakie kraje Unii Europejskiej przywiązują bdquodoprzygotowania przystąpienia krajoacutew stowarzyszonych do Uniirdquo oraz wezwano do realizacji przezkraje Europy Środkowej i Wschodniej porozumień i uzgodnień wchodzących w skład PaktuStabilności w Europie Wyrażono zaniepokojenie sytuacją w byłej Jugosławii oraz potwierdzono żeUnia pragnie nadać strategiczne znaczenie swym stosunkom z krajami śroacutedziemnomorskimiPotwierdzono roacutewnież zaangażowanie w rozwoacutej stosunkoacutew Unii Europejskiej z Rosją uznając żeproces ten ma ważne znaczenie dla stabilności na kontynencie europejskim Przypomniano gotowośćUnii oparcia stosunkoacutew partnerstwa z Rosją na przyjętej w marcu 1995 r w Carcassone strategii


Wyrażono dążenie Unii wniesienia wkładu do opracowywanego w ramach OBWE modelubezpieczeństwa w Europie na XXI wiek Stwierdzono że dialog między Rosją a NATO powinienrozwijać się w ramach istniejących mechanizmoacutew zgodnie z polityką NATO i UZE oraz roacutewnolegleze stopniowym włączaniem do tych struktur krajoacutew Europy Środkowej i Wschodniej[41]

Dlaczego kolejna Konferencja Międzyrządowa

Bardzo owocny był dla Unii Europejskiej okres prezydencji hiszpańskiej ktoacutery rozpoczął się 1 lipca1995 r Przebiegał on pod znakiem przygotowań do Konferencji Międzyrządowej 1996 (IGC rsquo96)oraz do Konferencji Śroacutedziemnomorskiej IGC rsquo96 była już szoacutestą z kolei konferencjąmiędzyrządową w 45-letniej historii Wspoacutelnot Europejskich a czwartą w ostatnich jedenastu latachJej zwołanie przewidziane zostało w artykule N sect2 Traktatu o Unii Europejskiej z MaastrichtPrzygotowania do IGC rsquo96 prowadzone były w ramach Grupy Refleksyjnej powołanej w czerwcu1994 r na posiedzeniu Rady Europejskiej ktoacutere odbyło się na Korfu Grupa Refleksyjna ktoacuterejprzewodniczył hiszpański dyplomata poacuteźniejszy minister spraw zagranicznych tego kraju CarlosWestendorp y Cabeza rozpoczęła swoją działalność 2 czerwca 1995 r w Taormina na Sycylii W jejskład wchodzili przedstawiciele piętnastu państw członkowskich Unii Europejskiej oraz ParlamentuEuropejskiego i Komisji Europejskiej

Grupa Refleksyjna dokonała analizy wewnętrznej i zewnętrznej sytuacji Unii Europejskiejw związku z perspektywą rozszerzenia Unii i zaproponowała sposoacuteb w jaki Unia powinna odnieśćsię do stojących przed nią wyzwań Wyniki swej pracy Grupa Refleksyjna przedstawiła w dwoacutechraportach Wstępny raport Grupy był przedmiotem debaty szefoacutew państw i rządoacutew podczasnadzwyczajnego posiedzenia Rady Europejskiej na Majorce we wrześniu 1995 r Swoacutej raportkońcowy Grupa Refleksyjna przedłożyła Radzie Europejskiej na zwyczajnym posiedzeniu ktoacutereodbyło się w Madrycie w dniach 15ndash16 grudnia 1995 r Rada Europejska postanowiła żeKonferencja Międzyrządowa 1996 rozpocznie się 29 marca 1996 r w Turynie Inne ważniejszedecyzje podjęte na posiedzeniu Rady Europejskiej w Madrycie dotyczyły utrzymania daty 1 stycznia1999 r jako terminu wprowadzenia wspoacutelnej waluty w Unii Europejskiej ktoacutera nazywać się będziebdquoeurordquo oraz przyjęcia zasady że rokowania w sprawie rozszerzenia Unii Europejskiej rozpoczną sięze wszystkimi państwami kandydującymi roacutewnocześnie po zakończeniu IGC

Rada Europejska na posiedzeniu w Madrycie uznała że przedłożony jej raport Grupy Refleksyjnejstanowi dobrą podstawę do pracy IGC rsquo96 ktoacutera powinna zaproponować niezbędne modyfikacjeTraktatu o Unii Europejskiej w celu jego adaptacji do sytuacji dzisiejszej i do wymogoacutew przyszłościPoza raportem Grupy Refleksyjnej podstawę do pracy IGC rsquo96 stanowić miały dyspozycje Traktatuz Maastricht oraz zagadnienia ktoacuterych omoacutewienie na Konferencji zaleciła Rada Europejska na swychposiedzeniach w Brukseli i na Korfu Państwa uczestniczące w IGC rsquo96 mogły proponować doporządku dziennego Konferencji nowe kwestie roacutewnież w czasie jej trwania Ustalono że IGC rsquo96skoncentruje swoją pracę w zakresie reformowania Unii Europejskiej na trzech dziedzinachprzybliżeniu Unii do obywateli udoskonaleniu jej funkcjonowania i przygotowaniu do rozszerzeniaoraz wyposażeniu Unii w lepszą zdolność do działań zewnętrznych

Rozszerzenie Unii Europejskiej o kraje stowarzyszone Europy Środkowej i Wschodniej w tympaństwa bałtyckie oraz Cypr i Maltę uważano za najbardziej ambitny cel Unii W raporcie GrupyRefleksyjnej moacutewiło się o rozszerzeniu jako o bdquowielkiej szansie politycznego zjednoczenia Europyrdquobędącego nie tylko imperatywem politycznym ale także najlepszą opcją jeśli chodzi o stabilność


kontynentu i postęp gospodarczy krajoacutew kandydujących oraz całej EuropySzczegoacutelne miejsce w pracach Konferencji Międzyrządowej miała zająć Wspoacutelna Polityka

Zagraniczna i Bezpieczeństwa Wiązało się to z pojawieniem się w Europie po zakończeniu zimnejwojny takich problemoacutew jak wzrost niestabilności politycznej aktywizacja ruchoacutew migracyjnychczy intensyfikacja zagrożeń ekologicznych Wspoacutelna Polityka Zagraniczna i Bezpieczeństwa należałado spraw najbardziej kontrowersyjnych na co wskazywały roacuteżnice stanowisk znajdujące odbiciew raporcie Grupy Refleksyjnej Roacuteżnice dotyczyły w szczegoacutelności dwoacutech kwestii sposobupodejmowania decyzji w sprawach Wspoacutelnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa(jednomyślność lub większość kwalifikowana) oraz stosunkoacutew między Unią Europejską a UniąZachodnioeuropejską

Wiadomo chociaż nie zapisano tego w raporcie że w Grupie Refleksyjnej do rzecznikoacutewbdquouwspoacutelnotowieniardquo polityki zagranicznej i bezpieczeństwa należały Niemcy a do przeciwnikoacutew ndashFrancja i Wielka Brytania W sprawie charakteru stosunkoacutew między Unią Europejską a UZE wśroacutedpaństw członkowskich Unii Europejskiej ukształtowały się jak wynikało z raportu trzy zasadniczeopcje utrzymania odrębności UZE od UE częściowego jej podporządkowania UE oraz całkowitegowcielenia do UE Za pierwszą opcją opowiadała się Wielka Brytania za drugą ndash Francja a zatrzecią ndash Niemcy Rozważaniom w sprawie przyszłości UZE towarzyszyła propozycja niektoacuterychpaństw by włączyć do Traktatu postanowienie o wzajemnej pomocy w zakresie obrony zewnętrznychgranic Unii Europejskiej[42] Zakładano że IGC rsquo96 będzie musiała zająć stanowisko w sprawieUZE gdyż w 1998 r upływa 50 lat na ktoacutere zawarty został Traktat Brukselski będący podstawądziałalności tej organizacji

IGC rsquo96 zamierzała podjąć roacutewnież sprawę stosunkoacutew między Unią Europejską a SojuszemPoacutełnocnoatlantyckim oraz wspoacutełpracy transatlantyckiej Państwa członkowskie Unii Europejskiejbyły świadome że Sojusz odgrywa podstawową rolę w zakresie gwarancji bezpieczeństwaeuropejskiego Ich zdaniem powstanie Europejskiej Tożsamości Bezpieczeństwa i Obrony powinnosłużyć wzmocnieniu europejskiego filaru Sojuszu i przyczynić się do rozwoju stosunkoacuteweuroatlantyckich[43] W tym kontekście należy wspomnieć o wspoacutelnej deklaracji i planie działaniamiędzy Stanami Zjednoczonymi a Unią Europejską ktoacutere 3 grudnia 1995 r podpisali w Madrycieprezydent Bill Clinton i Felipe Gonzales jako urzędujący przewodniczący Unii Dokumenty tedotyczyły wspoacutełpracy we wszystkich dziedzinach poza wojskową Amerykański sekretarz stanuWarren Christopher określił podpisane dokumenty jako pierwszy krok w kierunku integracji w XXIwieku gospodarek poacutełnocnoamerykańskiej i europejskiej zgodnie z zasadami Światowej OrganizacjiHandlu[44] Brak w dokumentach problematyki obronnej ktoacuterą Francja chciałaby po nowemuzdefiniować w stosunkach euroatlantyckich spotkał się z krytyką francuskich dyplomatoacuteww Brukseli

Prace IGC rsquo96 zapoczątkowało nadzwyczajne posiedzenie Rady Europejskiej w Turynie 29 marca1996 r Następnie raz w miesiącu odbywały się regularne spotkania ministroacutew spraw zagranicznychpaństw członkowskich Unii Europejskiej przygotowywane przez grupę roboczą złożonąz przedstawicieli ministroacutew spraw zagranicznych i przedstawiciela przewodniczącego KomisjiEuropejskiej O pracach IGC informowany był Parlament Europejski ktoacutery moacutegł roacutewnież wyrażaćswoje stanowisko w każdej z omawianych kwestii O przebiegu dyskusji informowani byli regularnieraz na dwa miesiące przedstawiciele stowarzyszonych z Unią krajoacutew Europy Środkoweji Wschodniej Cypru i Malty Europejskiego Obszaru Gospodarczego i Szwajcarii

W okresie swej prezydencji w Unii Europejskiej Hiszpania była roacutewnież organizatoremKonferencji Śroacutedziemnomorskiej w Barcelonie Na konferencji ktoacutera odbyła się na szczeblu


ministroacutew spraw zagranicznych reprezentowane były wszystkie państwa członkowskie UniiEuropejskiej oraz jedenaście państw śroacutedziemnomorskich w tym Izrael i Syria pozostające w staniewojny oraz Autonomia Palestyńska Do udziału w konferencji nie dopuszczono Libii Konferencja nieosiągnęła zamierzonego celu jakim było zainicjowanie poza wspoacutełpracą ekonomiczną roacutewnieżwspoacutełpracy politycznej w regionie Morza Śroacutedziemnego Do najbardziej kontrowersyjnych należałykwestie terroryzmu i rozbrojenia Nie udało się uzgodnić ndash wobec sprzeciwu Syrii utożsamiającejterroryzm z walką wyzwoleńczą ndash wspoacutelnych zasad walki z terroryzmem w regionie Z powodusprzeciwu Izraela nie udało się też przyjąć wspoacutelnego zobowiązania o przystąpieniu państwuczestniczących w konferencji do Układu o nierozprzestrzenianiu broni jądrowej Odrzucono ponadtofrancuską propozycję zawarcia eurośroacutedziemnomorskiego paktu stabilności nie wykluczając jednakw przyszłości takiej możliwości

Uczestniczące w konferencji państwa wschodniego i południowego wybrzeża MorzaŚroacutedziemnego przyjęły natomiast przyznaną im przez Unię Europejską pomoc finansową ktoacutera do1999 r wynieść miała 47 mld ECU co miało im umożliwić budowę podstaw gospodarki rynkowejoraz utworzenie w regionie do 2010 r strefy wolnego handlu artykułami przemysłowymi PowołanoKomitet Wysokich Przedstawicieli bdquotrojkirdquo Unii Europejskiej i dwunastu państwśroacutedziemnomorskich ktoacutery miał czuwać nad realizacją postanowień dotyczących wspoacutełpracyw dziedzinie energetyki przemysłu ochrony środowiska i wykorzystania zasoboacutew wody PremierHiszpanii i urzędujący woacutewczas przewodniczący Unii Europejskiej Felipe Gonzales stwierdził żezwołaniu Konferencji Śroacutedziemnomorskiej przyświecał zamiar ustanowienia bdquowspoacutelnej przestrzenipokoju i stabilnościrdquo[45]

Ambicją Włoch ktoacutere przewodniczyły Unii Europejskiej w pierwszym poacutełroczu 1996 r byłodobre przygotowanie porządku dziennego IGC rsquo96 Za głoacutewne cele swej prezydencji Włochy uznałyprzygotowanie do trzeciego etapu tworzenia unii gospodarczej i walutowej oraz nadanieodpowiedniej rangi problematyce zatrudnienia Do priorytetoacutew miało roacutewnież należeć znalezienieśrodkoacutew na odbudowę byłej Jugosławii zachowanie ciągłości działań na rzecz integracjieuropejskiej zbliżenie Unii do obywateli a także wzmocnienie jej pozycji na areniemiędzynarodowej W ramach dialogu strukturalnego z krajami stowarzyszonymi z Europy Środkowejoraz z Cyprem i Maltą podczas prezydencji włoskiej odbyło się siedem spotkań na szczebluministerialnym dotyczących min spraw zagranicznych rolnictwa finansoacutew i transportu[46]Posiedzenie Rady Europejskiej zamykające włoską prezydencję odbyło się w czerwcu 1996 r weFlorencji

Unia Zachodnioeuropejska w poszukiwaniu nowej roli

Wobec gotowości Unii Europejskiej do powierzenia Unii Zachodnioeuropejskiej określonych zadańw realizacji Wspoacutelnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa UZE rozpoczęła przygotowania donowej roli Po ratyfikacji przez Grecję 6 marca 1995 r porozumienia o przystąpieniu do UniiZachodnioeuropejskiej w połowie 1995 r organizacja liczyła 10 członkoacutew Były to następującepaństwa Belgia Francja Grecja Hiszpania Holandia Luksemburg Niemcy Portugalia WielkaBrytania i Włochy Ponadto Islandia Norwegia i Turcja jako członkowie NATO nie należący doUnii Europejskiej wspoacutełpracowali z UZE w charakterze członkoacutew stowarzyszonych a AustriaDania Finlandia Irlandia i Szwecja będący członkami Unii Europejskiej ndash jako obserwatorzyDziewięć krajoacutew Europy Środkowej Bułgaria Estonia Litwa Łotwa Polska Republika Czeska


Rumunia Słowacja i Węgry mięli w UZE status partneroacutew stowarzyszonych W sumie 27 krajoacuteweuropejskich uczestniczyło przy roacuteżnym stopniu zaangażowania w konsultacjach i działalności UZEOd listopada 1995 r sekretarzem generalnym UZE był ambasador Jose Cutileiro z PortugaliiW pierwszym poacutełroczu 1995 r prezydencja w UZE należała do Portugalii a w drugim do HiszpaniiNa pierwsze sześć miesięcy 1996 r prezydencję przejęła Wielka Brytania

Na posiedzeniu Rady Ministroacutew UZE w Lizbonie 15 maja 1995 r przyjęto pierwszą częśćdokumentu pod nazwą Wspoacutelna Refleksja nt warunkoacutew nowego europejskiego bezpieczeństwa Jeślichodzi o działalność operacyjną Rada Ministroacutew zaaprobowała utworzenie w UZE nowychmechanizmoacutew podejmowania decyzji i nowych struktur zwłaszcza powstanie przy Radzie UZEpolityczno-wojskowej grupy doradczej do spraw rozwiązywania kryzysoacutew Utworzono roacutewnieżCentrum Sytuacyjne oraz Sekcję ds Wywiadu w Komoacuterce Planowania Centrum Satelitarnew Torrejon koło Madrytu otrzymało status stałego organu pomocniczego Obok Sekretariatui Komoacuterki Planowania w Brukseli oraz Instytutu Studioacutew Bezpieczeństwa w Paryżu Centrumwykonywało zadania dla potrzeb Stałej Rady UZE

Rada Ministroacutew z aprobatą odniosła się do decyzji Francji Hiszpanii Portugalii i Włocho utworzeniu wspoacutelnych sił lądowych pod nazwą EUROFOR ktoacuterych przeznaczeniem było działaniejako sił szybkiego reagowania w strefie południowej głoacutewnie w rejonie Morza Śroacutedziemnego orazwspoacutelnych sił morskich pod nazwą EUROMARFOR otwartych dla wszystkich członkoacutew UZEEUROFOR i EUROMARFOR miały być wykorzystywane zaroacutewno przez UZE jak i NATO jakoeuropejskie siły wielonarodowe Ich powstanie istotnie wzmocniło zdolność operacyjną UZEw zakresie podejmowania misji przewidzianych w Deklaracji Petersberskiej UZE z 1992 r (zadaniahumanitarne i ratownicze operacje pokojowe zadania w zakresie opanowywania sytuacjikryzysowych w tym przywracania pokoju)[47]

EUROFOR był formacją wielonarodową w sile dywizji złożoną z 5000 żołnierzy z możliwościąrozbudowy do 10 000 dysponującą własnym zapleczem logistycznym i wsparciem ogniowym Jejdowoacutedztwo znajdowało się we Florencji EUROMARFOR miał się natomiast składaćz wydzielonych na każdą operację z osobna okrętoacutew wojennych krajoacutew uczestniczącychz dowoacutedztwem powoływanym roacutewnież w tym samym trybie Należy dodać że UZE dysponowała jużEurokorpusem ktoacuterego dowoacutedztwo 30 listopada 1995 r zameldowało o pełnej gotowości tejformacji do działań W Eurokorpusie brały udział jednostki Francji i Niemiec jako państw ktoacutereEurokorpus powołały oraz Belgii i Hiszpanii Dalszej rozbudowy Eurokorpusu chwilowo nieprzewidywano Formacja ta przeznaczona była do wspoacutełpracy z innymi jednostkami powstałymiw ramach UZE oraz z FAWEU (Forces Answerable) ndash siłami oddanymi do dyspozycji UZE przezpaństwa członkowskie Eurokorpus ktoacutery liczył 48 150 żołnierzy w końcu 1995 r a do końca 1998r ich liczba miała wzrosnąć do 50 800 moacutegł być roacutewnież użyty w ramach NATO ale za zgodątworzących go państw[48]

W drugiej połowie 1995 r prezydencję w UZE przejęła Hiszpania ktoacutera za swoacutej głoacutewny celuznała ndash jak stwierdził minister obrony tego kraju Gustavo S Pertierra ndash wzmocnienie operacyjnejzdolności UZE oraz podniesienie jej rangi na politycznej scenie europejskiej i w europejskiejarchitekturze bezpieczeństwa[49] W tym okresie w działalności UZE dominowały dwie kwestieprzygotowanie przez Stałą Radę stanowiska UZE na Konferencję Międzyrządową UE orazopracowanie dokumentu będącego drugą częścią Wspoacutelnej Refleksji nt warunkoacutew nowegoeuropejskiego bezpieczeństwa a dotyczącego możliwych odpowiedzi na potencjalne zagrożeniaw dziedzinie bezpieczeństwa ktoacutere opisane zostały w części pierwszej Sprawy te były przedmiotemposiedzenia Rady Ministroacutew UZE w Madrycie 14 listopada 1995 r Omoacutewiono roacutewnież rozwoacutej


zdolności operacyjnych UZE stosunki UZE z Unią Europejską NATO oraz z krajami trzecimigłoacutewnie z Rosją i Ukrainą Oceniono działalność OBWE sytuację w byłej Jugosławii i wspoacutełpracęeuropejską w dziedzinie uzbrojenia w ramach Zachodnioeuropejskiej Grupy ds Zbrojeń[50]

Dokument zatytułowany Bezpieczeństwo europejskie wspoacutelna koncepcja 27 krajoacutew UZE powstałz połączenia dwoacutech części Wspoacutelnej Refleksji nt warunkoacutew nowego europejskiego bezpieczeństwaChodzi tu o stanowisko członkoacutew UZE członkoacutew stowarzyszonych partneroacutew stowarzyszonychi obserwatoroacutew będące podstawą do kształtowania wspoacutelnej polityki obronnej W dokumenciewyrażono przeświadczenie państw UZE że NATO jest niezbędne dla bezpieczeństwa w Europieuznając w ten sposoacuteb brak zdolności UZE do interwencji w przypadku poważniejszego konfliktuStwierdzono roacutewnież bdquoże solidarność transatlantycka jest najważniejsza dla zachowania pokojui wolności oraz dla konsolidacji Europy demokratycznej wolnej i niepodzielnejrdquo Podkreślono żeSojusz Poacutełnocnoatlanty-cki jest bdquoistotą stosunkoacutew transatlantyckichrdquo oraz podstawowym forumkonsultacji na ktoacuterym określa się strategie polityczne W dokumencie stwierdzano też że bdquoNATOwięzy transatlantyckie i zaangażowanie sojusznikoacutew poacutełnocnoamerykańskich w obronę Europy majążywotne i fundamentalne znaczenie dla bezpieczeństwa i stabilności kontynenturdquo[51]

Podniesienie operacyjnej zdolności UZE traktowane było ndash zdaniem sekretarza generalnegoorganizacji Joseacute Cutileiro ndash jako imperatyw przez wszystkich członkoacutew niezależnie od ich stosunkudo reform instytucjonalnych jakim poddana miała być UZE Organizacja przygotowywała się więcdo tego by stać się sprawnym instrumentem realizacji misji humanitarnych i utrzymania pokoju nierezygnując z szerszych ambicji budowy bezpieczeństwa europejskiego Ewidentną słabością UZE byłbrak ścisłych roboczych kontaktoacutew z NATO Nie zostało do oacutewczesnego czasu podpisane aniporozumienie między obu organizacjami w sprawie Połączonych Sił Wielonarodowych do ZadańSpecjalnych (CJTF) ani zapowiadany układ w sprawie bezpieczeństwa UZE rozwijała natomiastdialog polityczny z państwami trzecimi Uczestniczyli w nim przede wszystkim partnerzystowarzyszeni z Europy Środkowej nie będące członkami UZE kraje śroacutedziemnomorskie w tymCypr Malta i Izrael oraz Rosja i Ukraina

UZE kontynuowała swoje operacje na Dunaju i na Adriatyku związane z zapewnieniemprzestrzegania embarga ONZ wobec Serbii i Czarnogoacutery tworzących nową Jugosławię oraz operacjępolicyjną w Mostarze gdzie przebywało 181 policjantoacutew wysłanych przez UZE na prośbę UniiEuropejskiej UZE nie podjęła natomiast żadnych działań związanych z implementacją porozumieniaz Dayton Nieformalna grupa rządowych ekspertoacutew działająca w ramach ZachodnioeuropejskiejGrupy ds Zbrojeń UZE we wspoacutełpracy z ekspertami Unii Europejskiej opracowała studium na temateuropejskiej polityki zbrojeń ktoacutere stanowić miało podstawę utworzenia Europejskiej AgencjiZbrojeń

Zebrani w grudniu 1995 r w Paryżu ministrowie obrony krajoacutew członkowskich UZE odbyli debatęna temat ewentualnej roli we wspoacutelnej obronie francuskiego potencjału jądrowego W raporciestanowiącym podstawę do dyskusji znalazło się stwierdzenie że amerykański parasol jądrowychroniący Europę Zachodnią przed masowymi atakami ma już dzisiaj mniejsze znaczenie niż w czasiezimnej wojny Uczestnicy spotkania wyrazili opinię że propozycja europeizacji francuskiej bronijądrowej nie powinna być zignorowana przez sojusznikoacutew Francji jakkolwiek jej wykorzystaniewywoła zapewne wiele kontrowersji o charakterze politycznym wojskowym i strategicznymUczestniczący w debacie ministrowie obrony krajoacutew UZE mieli świadomość że propozycjafrancuska nie oznacza rezygnacji Francji z wyłączności decyzji w sprawie użycia francuskiej bronijądrowej[52]

Opracowane zostało stanowisko UZE na Konferencję Międzyrządową 1996 ktoacutere 14 listopada


1995 r zatwierdzili ministrowie spraw zagranicznych i obrony państw członkowskich i przekazaliUnii Europejskiej W oparciu o doświadczenia nabyte przez UZE w stosunkach z Unią Europejskąi Sojuszem Poacutełnocnoatlantyckim od czasu konferencji w Maastricht określono kierunek przyszłejewolucji Europejskiej Tożsamości Bezpieczeństwa i Obrony Dokument ten został wykorzystanyw raporcie Grupy Refleksyjnej UZE potwierdziła w dokumencie zgodę wszystkich swoich członkoacutewna zacieśnienie związkoacutew instytucjonalnych i operacyjnych z Unią Europejską oraz na wzmocnieniezdolności operacyjnej organizacji Ze względu jednak na występujące w łonie UZE roacuteżnicestanowisk zaprezentowano trzy opcje możliwych stosunkoacutew UZE z Unią Europejską Jedna grupapaństw opowiada się za wzmocnieniem partnerstwa między obu organizacjami przy jednoczesnymutrzymaniu autonomii UZE Druga grupa sugerowała podporządkowanie UZE Unii Europejskiejw odniesieniu do operacji humanitarnych utrzymania pokoju i innych operacji dotyczącychrozwiązywania kryzysoacutew (tzw misje petersberskie) i ewentualne wpisanie tej kategorii operacji doTraktatu o Unii Europejskiej Wielu zwolennikoacutew ma trzecia opcja polegająca na stopniowymwłączaniu UZE do Unii Europejskiej ndash bądź jako organu Unii do spraw militarnych i operacyjnychbądź też na zasadzie stopniowej ale całkowitej fuzji co też zapisane zostałoby w Traktacie o UniiEuropejskiej

Pierwsza opcja utożsamiana była ze stanowiskiem Wielkiej Brytanii i oznaczała zwykłąintensyfikację wspoacutełpracy między UZE a UE oraz lepszą koordynację działań sekretariatoacutew obuorganizacji Druga opcja uważana za zbieżną ze stanowiskiem Francji przewidywała politycznepodporządkowanie UZE wobec UE co w praktyce oznaczało że Unia Europejska podejmowałabydecyzje dotyczące roacuteżnego rodzaju interwencji a UZE musiałaby je realizować Włączenie UZE doUE byłoby w tym przypadku celem poacuteźniejszym Opcja trzecia oznaczała w praktyce szybkiepołączenie obu organizacji Opowiadały się za nią przede wszystkim Niemcy oraz z roacuteżnymzaangażowaniem Belgia Holandia Hiszpania i Włochy[53] Powstała więc kwestia wchłonięcia UZEprzez Unię Europejską lub przedłużenia ważności Traktatu Brukselskiego

Javier Solana ktoacutery na posiedzeniu Zgromadzenia Parlamentarnego UZE w grudniu 1995 rwystąpił jako minister spraw zagranicznych Hiszpanii sprawującej przewodnictwo organizacji alejuż po wybraniu go na stanowisko sekretarza generalnego NATO stwierdził że stopniowe połączenieUZE i UE jest ndash zdaniem Hiszpanii ndash najlepszym sposobem budowy Europejskiej TożsamościBezpieczeństwa i Obrony Podkreślił że stanowisko to podziela zdecydowana większość członkoacutewUZE gdyż uwzględnia ono zaroacutewno szczegoacutelne znaczenie problematyki obronnej dla suwerennościnarodowej jak i roacuteżny skład członkowski obu organizacji Zdaniem hiszpańskiego ministra sprawzagranicznych rozwiązanie takie sprzyjać miało wzmocnieniu Sojuszu Poacutełnocnoatlantyckiego i jegoadaptacji do nowej sytuacji Pozwoliłoby ono ponadto uniknąć wzajemnego dublowania się UZEi UE na płaszczyźnie strukturalnej decyzyjnej i budżetowej gdyż hamowało to sprawnośći skuteczność ich działań i było niezrozumiałe dla opinii publicznej[54]

Francuska wizja budowy obrony europejskiej w ramach Unii Europejskiej

Francja swoją aktywnością w Unii Europejskiej między innymi dążeniem do budowy systemuobrony europejskiej dowodzi że nie zamierzała rezygnować z roli lidera integracji europejskiejFrancja jest największym pod względem obszaru i drugim po Niemczech pod względem liczbyludności krajem Europy Zachodniej Jest jednym z dwoacutech zachodnioeuropejskich mocarstwjądrowych z tym że w przeciwieństwie do Wielkiej Brytanii jej strategia jądrowa jest niezależna od


strategii NATO Francja wraz z Niemcami odgrywa głoacutewną rolę w Unii Europejskiej Prowadzibardzo aktywną politykę zagraniczną o zasięgu globalnym Jest jedynym krajem Europy Zachodniejktoacutery w sprawach strategicznych demonstrował woacutewczas pewną samodzielność w stosunkach zeStanami Zjednoczonymi

W 1995 r nowym prezydentem Francji po socjaliście Franccedilois Mitterrandzie został politykcentroprawicowy ndash Jacques Chirac co spowodowało istotne przesunięcie akcentoacutew w politycezagranicznej Francji Podstawowe założenia polityki zagranicznej zostały przedstawione przeznowego prezydenta 31 sierpnia 1995 r w Paryżu podczas spotkania z ambasadorami francuskimi Zapodstawowy cel tej polityki prezydent uznał utrzymanie przez Francję rangi światowego mocarstwaJego zdaniem w zdestabilizowanym i miotanym sprzecznościami świecie będzie to możliwe tylkowtedy gdy Francja przyczyni się do stopniowego przywroacutecenia multipolarnego ładu globalnego orazprzekształcenia Unii Europejskiej w jeden z dwoacutech lub trzech najpotężniejszych światowychcentroacutew dynamizujących rozwoacutej globalny W takiej Unii chciałaby dysponować atutami ktoacuterepozwolą jej zachować czołowe miejsce pociągnąć za sobą partneroacutew i zaszczepić im swoją wizjęi swoje ambicje Powodzenie w budowie Unii Europejskiej przekształcenie Europy w strefę pokojui dobrobytu ustanowienie trwałego partnerstwa z Rosją zroacutewnoważenie SojuszuPoacutełnocnoatlantyckiego poprzez rozwoacutej w nim filaru europejskiego wzmocnienie solidarności Europyz regionem Morza Śroacutedziemnego i Afryką wystąpienie z inicjatywami dotyczącymi wielkich wyzwańnaszych czasoacutew jakimi są walka z rasizmem narkotykami i AIDS ndash oto priorytety politykizagranicznej Francji tak jak je zdefiniował Jacques Chirac wobec francuskich dyplomatoacutew[55]

Jacques Chirac uważał że reformy Unii Europejskiej powinny doprowadzić do przekształcenia jejw strukturę bardziej skuteczną bardziej demokratyczną i odgrywającą większą niż dotąd rolęw świecie Francja gotowa była zaakceptować szersze sięganie do głosowań według zasadywiększości kwalifikowanej jeśli w sprawach o żywotnym dla nich znaczeniu państwa członkowskiebędą mogły korzystać z prawa weta oraz jeśli przy rozdziale głosoacutew ważonych uwzględniać siębędzie znaczenie demograficzne gospodarcze i finansowe danego państwa Opowiadał się zaograniczeniem kompetencji Komisji Europejskiej na rzecz Rady Unii Europejskiej przyjednoczesnym zwiększeniu roli parlamentoacutew krajowych w systemie decyzyjnym Unii zwłaszcza jeślichodzi o wymiar sprawiedliwości i sprawy wewnętrzne Wspoacutelna Polityka Zagranicznai Bezpieczeństwa krajoacutew Unii Europejskiej powinna była ndash według Francji ndash zachować charakterpolityki międzyrządowej a jej prezentowanie na zewnątrz należy powierzyć wysokiemuprzedstawicielowi lub sekretarzowi generalnemu działającemu na podstawie mandatu RadyEuropejskiej

Zdaniem prezydenta Francji powodzenie Konferencji Międzyrządowej (IGC) powinno umożliwićszybkie rozszerzenie Unii Europejskiej o kraje Europy Środkowej i Wschodniej a takżeo europejskie kraje śroacutedziemnomorskie co podniesie liczbę państw członkowskich Unii do 26a nawet do 30 jeśli uwzględnić kraje powstałe w wyniku rozpadu Jugosławii Powodzenie IGC to ndashwedług francuskiego prezydenta ndash wprowadzenie do Traktatu z Maastricht takich zmian ktoacuterepozwolą państwom członkowskim mającym wolę i możliwości ustanowienia ściślejszych związkoacutewwzajemnych na głębszą integrację Pierwszą dziedziną takiej pogłębionej integracji miała być uniagospodarcza i walutowa W tych kwestiach liczyć się będzie stanowisko wszystkich państwczłonkowskich ale Francja i Niemcy mają ambicje aby wskazywać im drogę co oznaczało w istocienarzucenie im swego stanowiska

Zapowiedzią koordynacji stanowisk między Francją a Niemcami na Konferencji MiędzyrządowejUE był wspoacutelny list skierowany 6 grudnia 1995 r po 66 spotkaniu na szczycie francusko-


niemieckim w Baden-Baden przez Jacquesa Chiraca i Helmuta Kohla do urzędującegoprzewodniczącego Unii Europejskiej ndash premiera Hiszpanii Felipe Gonzalesa Prezydent Francjii kanclerz Niemiec opowiedzieli się w liście za skuteczniejszą Wspoacutelną Polityką Zagranicznąi Bezpieczeństwa UE ściślejszą wspoacutełpracą w sprawach azylu i imigracji na obszarze UErozszerzeniem zakresu decyzji podejmowanych w UE kwalifikowaną większością oraz zazwiększeniem wpływu Parlamentu Europejskiego i parlamentoacutew krajowych na proces integracjieuropejskiej[56]

Ścisła wspoacutełpraca francusko-niemiecka w łonie Unii Europejskiej wzbudzała obawy innychczłonkoacutew Unii przed powstaniem bdquodyrektoriatu francusko-niemieckiegordquo lub bdquoosi Paryż-Bonnrdquo Obakraje starały się rozwiać te obawy Jak napisał w dzienniku bdquoLe Monderdquo po wyborze JacquesaChiraca na prezydenta Francji niemiecki minister spraw zagranicznych Klaus Kinkel obawy te sąbezpodstawne gdyż bdquowspoacutełpraca francusko-niemiecka nasza solidarność zawsze przynosiłakorzyści procesowi jedności europejskiej () Niemcy i Francja są od czasoacutew Adenauera i deGaullersquoa motorem i sercem Europyrdquo[57]

Poza poparciem dla idei poszerzenia Unii Europejskiej Francja opowiadała się roacutewnież za tymaby Unia była szeroko otwarta na partnerską wspoacutełpracę z państwami europejskimi znajdującymi siępoza jej granicami przede wszystkim z Rosją i innymi państwami Wspoacutelnoty Niepodległych Państw(WNP) Francja przeciwna była izolacji Rosji Widziała w Rosji i skupionej wokoacuteł niej WNP drugiobok Unii Europejskiej filar nowej architektury kontynentu europejskiego mogący w przyszłościstanowić wraz z Unią podstawę bdquoorganizacji wielkiej Europyrdquo[58]

Pierwszym posunięciem nowego prezydenta Francji w dziedzinie polityki bezpieczeństwa byładecyzja o wznowieniu na Pacyfiku zawieszonych w kwietniu 1992 r francuskich podziemnych proacutebjądrowych Decyzja ta wywołała w świecie falę protestoacutew Szef państwa francuskiego uzasadnił jątym że wraz z zakończeniem zimnej wojny zagrożenia stały się może mniej wyraźne ale nie zniknęłyDowodem na to miał być brak stabilności w krajach powstałych z rozpadu ZSRR gdzie znajdują sięarsenały z bronią jądrową odnowienie się odwiecznych konfliktoacutew w Europie orazniebezpieczeństwo proliferacji broni jądrowej w innych częściach świata Podkreślił że posiadanieprzez Francję jądrowego potencjału odstraszającego jest jedyną gwarancją przed tymi zagrożeniamiPonadto Francja działała pod presją czasu gdyż latem 1995 r można było sądzić iż do połowy 1996r zakończą się w Genewie rokowania w sprawie Traktatu o całkowitym zakazie proacuteb z broniąjądrową (CTBT) ktoacutery Francja zamierzała podpisać

[36] bdquoLe Monderdquo z 6 stycznia 1995 r[37] bdquoLe Figarordquo z 10 marca 1995 r[38] bdquoLe Monderdquo z 21 marca 1995 r[39] bdquoLe Monderdquo z 18 stycznia 1995 r[40] Documents dActualiteacute Internationale z 15 maja 1995 r s 283ndash291[41] Cannes European Council 26 and 27 June 1995 Presidency Conclusions ndash zob bdquoWEU Press

Reviewrdquo z 28 czerwca 1995 r suplement[42] Ibidem s 27ndash28[43] Ibidem s 84[44] bdquoLe Monderdquo z 5 grudnia 1995 r


[45] bdquoLiberationrdquo z 29 listopada 1995 r i bdquoLe Monderdquo z 30 listopada 1995 r[46] bdquoWspoacutelnoty Europejskierdquo 1996 nr 1 s 10ndash12[47] J Cutileiro WEUrsquos Operational Development and Its Relationship to NATO bdquoNATO

Reviewrdquo 1995 nr 5 s 8ndash11[48] P Seydak J Gryz Unia Zachodnioeuropejska Warszawa 1996 s 10ndash27[49] La lettre de lAssembleacutee styczeń 1996 r s 9[50] Madrid Declaration WEU Council of Ministers Madrid 14 November 1995 r[51] bdquoWEU Press Reviewrdquo z 15 listopada 1995 r[52] bdquoWEU Press Reviewrdquo z 5 grudnia 1995 r[53] bdquoLe Soirrdquo z 15 listopada 1995 r[54] La lettre de lAssembleacutee styczeń 1996 r[55] Reacuteunion des ambassadeurs Intervention du Preacutesident de la Reacutepublique M Jacques Chirac

(Paris 31 sierpnia 1995 r)[56] bdquoLe Monderdquo z 9 grudnia 1995 r[57] bdquoLe Monderdquo z 19 maja 1995 r

[58] Ciąg dalszy w wersji pełnej


Rozdział III W kierunku nowelizacji Traktatu z Maastricht

Brak postępu w pracach Konferencji Międzyrządowej

Dostępne w wersji pełnej

Kontrowersje francusko-amerykańskie dotyczące ETBO


Unia Zachodnioeuropejska między Unią Europejską i NATO



Rozdział IV Czy Traktat Amsterdamski był konieczny

Spory na Konferencji Międzyrządowej przed jej zakończeniem


Wspoacutelna waluta w centrum uwagi szczytu Unii Europejskiej w Amsterdamie


Agenda 2000 Program oszczędnościowy zmian w Unii Europejskiej


Szanse na rozszerzenie Unii Europejskiej po szczycie w Amsterdamie



Rozdział V Otwarcie Unii Europejskiej na Wschoacuted i wspoacutelna waluta

Trudne negocjacje akcesyjne kandydatoacutew do Unii Europejskiej


Przygotowania do trzeciej fazy unii walutowej i strategia walki z bezrobociem


Rozszerzenie zależne od powodzenia reform w Unii Europejskiej


Unia Europejska wobec idei obrony europejskiej


Aktywność Unii Europejskiej w dziedzinie WPZiB



Rozdział VI Wspoacutelna polityka bezpieczeństwa i obrony

Walka z bezrobociem i rewizja wydatkoacutew w centrum uwagi prezydencjiniemieckiej w Unii Europejskiej w 1999 r


Dymisja Komisji Europejskiej i rola Unii Europejskiej na Bałkanach


Wspoacutelna Europejska Polityka Bezpieczeństwa i Obrony oraz nowy ParlamentEuropejski


Obszar wolności bezpieczeństwa i sprawiedliwości w oczekiwaniu na rozszerzenie


Reforma instytucji i stosunki zewnętrzne Unii Europejskiej



Rozdział VII Traktat Nicejski i Strategia Lizbońska

Budowa infrastruktury Europejskiej Polityki Bezpieczeństwa i Obrony


Strategia Lizbońska w ciągu jednej dekady dogonić USA


Partnerstwo eurośroacutedziemnomorskie wśroacuted priorytetoacutew Unii Europejskiej


Rosja jako strategiczny partner Unii Europejskiej


Zmiany w instytucjach Unii Europejskiej przyjęte w Nicei


Kontrowersje wokoacuteł przyszłego kształtu Unii Europejskiej



Rozdział VIII Unia Europejska wobec wyzwań XXI wieku

Powolny proces ratyfikacji Traktatu Nicejskiego


Nie satelici ale partnerzy w walce z terroryzmem


Kalendarz rozszerzenia Unii Europejskiej przedmiotem kontrowersji


Ożywienie debaty na temat kształtu Unii Europejskiej


Wspoacutelna Polityka Zagraniczna i Bezpieczeństwa wielkie ambicje małe środki



Rozdział IX Od Kopenhagi do Kopenhagi

Rada Europejska zatwierdza wyniki rokowań akcesyjnych państw EuropyŚrodkowej


Konwent wielkich oczekiwań i niewielkich możliwości


Unia Europejska w walce z nielegalną imigracją


Trudna wspoacutełpraca Unii Europejskiej ze Stanami Zjednoczonymi i FederacjąRosyjską



Rozdział X Historyczne rozszerzenie i fundamentalne reformy

w Unii Europejskiej

Akt sprawiedliwości dziejowej kraje Europy Środkowej w Unii Europejskiej


Czy Konwent w sprawie przyszłości Europy sprostał oczekiwaniom


Debata nad projektem Traktatu ustanawiającego Konstytucję dla Europy


Irak przyczyną napięcia w stosunkach transatlantyckich



Rozdział XI Unia Europejska 25 państw supermocarstwo czy

superpaństwo

Znaczenie rozszerzenia na Wschoacuted i geograficzne granice Unii Europejskiej


Wybory do Parlamentu Europejskiego i zmiany w Komisji Europejskiej


Walka z terroryzmem wśroacuted głoacutewnych celoacutew Unii Europejskiej


Unia Europejska jako aktor globalny


Ratyfikacja Traktatu ustanawiającego Konstytucję dla Europy pod znakiemzapytania



Rozdział XII Traktat Konstytucyjny nie wszedł w życie

Konsekwencje francuskiego i holenderskiego bdquoniersquorsquo dla przyszłości UniiEuropejskiej


Kontrowersje wokoacuteł budżetu oraz zasad Paktu Stabilności i Wzrostu


Polityka Unii Europejskiej w kwestii dalszych rozszerzeń i walki z terroryzmem


Opoacuteźnienia w realizacji Strategii Lizbońskiej


Napięcia w stosunkach z USA uległość wobec Rosji mierny bilans ProcesuBarcelońskiego



Rozdział XIII Unia Europejska 27 państw wobec trudnych wyzwań

Wspoacutelna polityka energetyczna celem Unii Europejskiej


Co dalej z Traktatem Konstytucyjnym


Kolejne rozszerzenia Unii Europejskiej pod znakiem zapytania


Polskie weto wobec negocjacji z Rosją


Aktywność Unii Europejskiej w stosunkach międzynarodowych



Rozdział XIV Unia Europejska wychodzi z impasu instytucjonalnego

Prace nad Traktatem Lizbońskim


Trudne partnerstwo Unii Europejskiej z Rosją


Unia Europejska wobec problemu Kosowa


Poszerzenie strefy Schengen



Rozdział XV Unia Europejska wobec kryzysu finansowego

Irlandzkie weto wobec Traktatu Lizbońskiego


Walka ze skutkami ocieplenia klimatu i europejska polityka energetyczna


Perspektywa kolejnych rozszerzeń i napięcie w stosunkach z Rosją


Aktywność w ramach WPZiB oraz EPBiO


Walka Unii Europejskiej ze światowym kryzysem finansowo-gospodarczym



Rozdział XVI Traktat Lizboński wszedł w życie

Kłopoty z ratyfikacją Traktatu Lizbońskiego


Zmiany w systemie instytucjonalnym Unii Europejskiej


Partnerstwo Wschodnie ndash nowy wymiar Europejskiej Polityki Sąsiedztwa


Unia Europejska wobec kryzysu finansowego i groźby zmian klimatycznych


Unia Europejska wobec problemoacutew globalnych



Zakończenie



Bibliografia

1 Dokumenty


2 Książki


3 Czasopisma


4 Artykuły naukowe

Dostępne w wersji pełnejWydawnictwo Dialog (c) Copyright-wydawnictwa elektroniczne

Indeks osobowy



Indeks instytucji deklaracji i porozumieńmiędzynarodowych



O wydawnictwie




Karta tytułowa

Karta redakcyjna

Spis treści

Wstęp



























Walka z bezrobociem i rewizja wydatkoacutew w centrum uwagi prezydencji niemieckiej w Unii Europejskiej w 1999 r


Wspoacutelna Europejska Polityka Bezpieczeństwa i Obrony oraz nowy Parlament Europejski

















Rada Europejska zatwierdza wyniki rokowań akcesyjnych państw Europy Środkowej



Trudna wspoacutełpraca Unii Europejskiej ze Stanami Zjednoczonymi i Federacją Rosyjską

Rozdział X Historyczne rozszerzenie i fundamentalne reformy w Unii Europejskiej





Rozdział XI Unia Europejska 25 państw supermocarstwo czy superpaństwo





Ratyfikacja Traktatu ustanawiającego Konstytucję dla Europy pod znakiem zapytania


Konsekwencje francuskiego i holenderskiego bdquoniersquorsquo dla przyszłości Unii Europejskiej




Napięcia w stosunkach z USA uległość wobec Rosji mierny bilans Procesu Barcelońskiego
























Zakończenie

Bibliografia

1 Dokumenty

2 Książki

3 Czasopisma

4 Artykuły naukowe

Indeks osobowy

Indeks instytucji deklaracji i porozumień międzynarodowych

O wydawnictwie





978-83-63778-54-5






Spis treści


























Wstęp








































































































































































































































































































w Unii Europejskiej











superpaństwo






































































Zakończenie



Bibliografia

1 Dokumenty


2 Książki


3 Czasopisma


4 Artykuły naukowe


Indeks osobowy






O wydawnictwie




Karta tytułowa

Karta redakcyjna

Spis treści

Wstęp


























































































Zakończenie

Bibliografia

1 Dokumenty

2 Książki

3 Czasopisma

4 Artykuły naukowe

Indeks osobowy


O wydawnictwie


Spis treści


























Wstęp








































































































































































































































































































w Unii Europejskiej











superpaństwo






































































Zakończenie



Bibliografia

1 Dokumenty


2 Książki


3 Czasopisma


4 Artykuły naukowe


Indeks osobowy






O wydawnictwie




Karta tytułowa

Karta redakcyjna

Spis treści

Wstęp


























































































Zakończenie

Bibliografia

1 Dokumenty

2 Książki

3 Czasopisma

4 Artykuły naukowe

Indeks osobowy


O wydawnictwie

















Wstęp








































































































































































































































































































w Unii Europejskiej











superpaństwo






































































Zakończenie



Bibliografia

1 Dokumenty


2 Książki


3 Czasopisma


4 Artykuły naukowe


Indeks osobowy






O wydawnictwie




Karta tytułowa

Karta redakcyjna

Spis treści

Wstęp


























































































Zakończenie

Bibliografia

1 Dokumenty

2 Książki

3 Czasopisma

4 Artykuły naukowe

Indeks osobowy


O wydawnictwie



































































































































































































































































































w Unii Europejskiej











superpaństwo






































































Zakończenie



Bibliografia

1 Dokumenty


2 Książki


3 Czasopisma


4 Artykuły naukowe


Indeks osobowy






O wydawnictwie




Karta tytułowa

Karta redakcyjna

Spis treści

Wstęp


























































































Zakończenie

Bibliografia

1 Dokumenty

2 Książki

3 Czasopisma

4 Artykuły naukowe

Indeks osobowy


O wydawnictwie


superpaństwo






































































Zakończenie



Bibliografia

1 Dokumenty


2 Książki


3 Czasopisma


4 Artykuły naukowe


Indeks osobowy






O wydawnictwie




Karta tytułowa

Karta redakcyjna

Spis treści

Wstęp


























































































Zakończenie

Bibliografia

1 Dokumenty

2 Książki

3 Czasopisma

4 Artykuły naukowe

Indeks osobowy


O wydawnictwie



























































Zakończenie



Bibliografia

1 Dokumenty


2 Książki


3 Czasopisma


4 Artykuły naukowe


Indeks osobowy






O wydawnictwie




Karta tytułowa

Karta redakcyjna

Spis treści

Wstęp


























































































Zakończenie

Bibliografia

1 Dokumenty

2 Książki

3 Czasopisma

4 Artykuły naukowe

Indeks osobowy


O wydawnictwie

Bibliografia

1 Dokumenty


2 Książki


3 Czasopisma


4 Artykuły naukowe


Indeks osobowy






O wydawnictwie




Karta tytułowa

Karta redakcyjna

Spis treści

Wstęp


























































































Zakończenie

Bibliografia

1 Dokumenty

2 Książki

3 Czasopisma

4 Artykuły naukowe

Indeks osobowy


O wydawnictwie

Indeks osobowy






O wydawnictwie




Karta tytułowa

Karta redakcyjna

Spis treści

Wstęp


























































































Zakończenie

Bibliografia

1 Dokumenty

2 Książki

3 Czasopisma

4 Artykuły naukowe

Indeks osobowy


O wydawnictwie




O wydawnictwie




Karta tytułowa

Karta redakcyjna

Spis treści

Wstęp


























































































Zakończenie

Bibliografia

1 Dokumenty

2 Książki

3 Czasopisma

4 Artykuły naukowe

Indeks osobowy


O wydawnictwie


Karta tytułowa

Karta redakcyjna

Spis treści

Wstęp


























































































Zakończenie

Bibliografia

1 Dokumenty

2 Książki

3 Czasopisma

4 Artykuły naukowe

Indeks osobowy


O wydawnictwie