wykonywanie czyszczenia i konserwacji mechanizmów zegarowych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI NARODOWEJ

Andrzej Zych

Wykonywanie czyszczenia i konserwacji mechanizmów zegarowych 731[05].Z2.02

Poradnik dla ucznia

Wydawca Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy Radom 2006


1

Recenzenci: mgr inż. Henryk Krystkowiak mgr inż. Ryszard Ochociński Opracowanie redakcyjne: mgr inż. Andrzej Zych Konsultacja: mgr inż. Grzegorz Śmigielski Korekta:

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 731[05].Z2.02 zawartego w modułowym programie nauczania dla zawodu zegarmistrz.

Wydawca Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2006


2

SPIS TREŚCI 1. Wprowadzenie 32. Wymagania wstępne 53. Cele kształcenia 64. Materiał nauczania 74.1. Materiały czyszczące i konserwujące 7 4.1.1. Materiał nauczania 7 4.1.2. Pytania sprawdzające 8 4.1.3. Ćwiczenia 9 4.1.4. Sprawdzian postępów 114.2. Sprzęt do czyszczenia i konserwacji zegarów i zegarków 12 4.2.1. Materiał nauczania 12 4.2.2. Pytania sprawdzające 13 4.2.3. Ćwiczenia 13 4.2.4. Sprawdzian postępów 154.3. Czyszczenie i konserwacja zegarów 16 4.3.1. Materiał nauczania 16 4.3.2. Pytania sprawdzające 18 4.3.3. Ćwiczenia 18 4.3.4. Sprawdzian postępów 214.4. Czyszczenie i konserwacja zegarków 22 4.4.1. Materiał nauczania 22 4.4.2. Pytania sprawdzające 24 4.4.3. Ćwiczenia 25 4.4.4. Sprawdzian postępów 265. Sprawdzian osiągnięć 276. Literatura 33


3

1. WPROWADZENIE

Poradnik ten będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy o czyszczeniu zegarów i zegarków. Poradnik zawiera materiał nauczania składający się z 4 tematów, są to: 1. Materiały czyszczące i konserwujące. 2. Sprzęt do czyszczenia zegarów i zegarków. 3. Czyszczenie i konserwacja zegarów. 4. Czyszczenie i konserwacja zegarków.

Informacje i ćwiczenia zamieszczone w temacie „Materiały czyszczące i konserwujące”

pomogą Ci nauczyć się rozpoznawania i dobierania materiałów stosowanych do czyszczenia oraz konserwacji zegarów i zegarków.

Informacje i ćwiczenia zamieszczone w temacie „Sprzęt do czyszczenia zegarów i zegarków” pomogą Ci w dobieraniu narzędzi i sprzętu do czyszczenia i smarowania zegarów i zegarków.

Informacje i ćwiczenia zamieszczone w temacie „Czyszczenie i konserwacja zegarów” pomogą Ci nauczyć się ręcznego czyszczenia zegarów wahadłowych i budzików.

Informacje i ćwiczenia zamieszczone w temacie „Czyszczenie i konserwacja zegarków natomiast” pomogą Ci nauczyć się ręcznego i mechanicznego czyszczenia zegarków i zegarków.

Poradnik posiada następującą strukturę:

1. Wymagania wstępne, czyli wykaz niezbędnych umiejętności i wiedzy, które powinieneś mieć opanowane, aby przystąpić do realizacji jednostki modułowej.

2. Cele kształcenia tej jednostki modułowej. 3. Materiał nauczania umożliwiający samodzielne przygotowanie się do wykonania ćwiczeń.

Materiał nauczania obejmuje: − informacje, opisy, tabele, rysunki z danego tematu, − pytania sprawdzające wiedzę potrzebną do wykonania ćwiczeń, − zestaw ćwiczeń, − sprawdzian postępów.

4. Sprawdzian osiągnięć zawierający zestaw zadań testowych z zakresu całej jednostki modułowej. Jeżeli masz trudności ze zrozumieniem tematu lub ćwiczenia, to poproś nauczyciela lub

instruktora o wyjaśnienie i ewentualne sprawdzenie, czy dobrze wykonujesz daną czynność. Po przerobieniu materiału spróbuj zaliczyć sprawdzian z zakresu jednostki modułowej.

W czasie pobytu w pracowni musisz przestrzegać regulaminów, przepisów bhp i higieny pracy, przepisów o ochronie środowiska oraz instrukcji przeciwpożarowych, wynikających z rodzaju wykonywanych prac.


4

Schemat układu jednostek modułowych

731[05].Z2 Eksploatowanie mechanizmów zegarowych

731[05].Z2.01 Organizowanie stanowiska pracy

731[05].Z2.02 Wykonywanie czyszczenia i konserwacji

mechanizmów zegarowych

731[05].Z2.03 Diagnozowanie przyczyn nieprawidłowej

pracy mechanizmów zegarowych

731[05].Z2.04 Wykonywanie napraw czasomierzy

mechanicznych

731[05].Z2.05 Wykonywanie napraw czasomierzy

elektrycznych i elektronicznych

731[05].Z2.06 Wykonywanie regulacji mechanizmów

zegarowych


5

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć: – korzystać z różnych źródeł informacji, – posługiwać się, dokumentacją techniczną, – odczytywać rysunek techniczny, – posługiwać się układem jednostek SI, – stosować wymagania określone w regulaminie pracowni, – dobierać narzędzia i przyrządy do montażu i demontażu mechanizmów zegarowych, – organizować stanowisko pracy zegarmistrza, zgodnie z wymaganiami technologicznymi

i zasadami ergonomii, – organizować stanowisko pracy zegarmistrza z uwzględnieniem przepisów bhp i ochrony

środowiska.


6

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć: – scharakteryzować metody czyszczenia mechanizmów zegarowych, – rozróżnić środki czyszczące, – dobrać i zastosować środki czyszczące, – dobrać sposób czyszczenia zegarków i zegarów, – wykonać czyszczenie zegarów wahadłowych, – wykonać czyszczenie zegarów budzików, – wykonać czyszczenie zegarków, – scharakteryzować metody konserwacji zegarów i zegarków, – rozróżnić środki konserwujące, – dobrać i zastosować środki konserwujące, – wykonać konserwację zegarów wahadłowych, – wykonać konserwację zegarów budzików, – wykonać konserwację zegarków, – zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony środowiska podczas

wykonywania czyszczenia i konserwacji zegarów i zegarków.


7

4. MATERIAŁ NAUCZANIA 4.1. Materiały czyszczące i konserwujące 4.1.1. Materiał nauczania

Czynności konserwacyjne zegarów i zegarków możemy podzielić na czyszczenie, smarowanie i zabezpieczanie przed korozją, kurzem, wilgocią. Czyszczenie zegarów i zegarków dotyczy przede wszystkim czyszczenia mechanizmu zegarowego (z brudu, kurzu, starego smaru) oraz czyszczenia innych części i zespołów np. tarcz, obudów, powierzchni ozdobnych (z brudu, kurzu, korozji).

Do czyszczenia zegarów i zegarków stosuje się rożnego rodzaju materiały czyszczące. Możemy je podzielić na materiały do czyszczenia chemicznego (ciecze czyszczące) oraz czyszczenia mechanicznego (pasty polerskie, proszki, tkaniny, ircha). Płyny czyszczące zestawiono w tabeli 1.

Tabela 1. Ciecze czyszczące [3, s 24].

Nazwa i wzór chemiczny

Temperatura wrzenia [oC], gęstość [g/cm], zapalność,

właściwości trujące

Zastosowanie

Nafta 96 – 130; 0,80 łatwo palna nie trująca

Rozpuszcza częściowo zanieczyszczenia i zmiękcza rdzą; nadaje się do wstępnego odrdzewiania

Benzyna lekka 30 – 120; 0,68 bardzo łatwo palna, wybuchowa, trująca

Zmiękcza zanieczyszczenia i rozpuszcza tłuszcze; nadaje się do ręcznego i maszynowego czyszczenia zegarów i zegarków

Benzen (benzol) C6H6

81; 0,88 łatwo palny, trujący

Rozpuszcza prawie wszystkie tłuszcze i żywice; dosyć drogi; ze względów zdrowotnych nie zalecany, gdyż już w temperaturze 6°C zaczyna parować

Toluen C6H-CH3

110; 0,87 palny, trujący

Rozpuszcza prawie wszystkie tłuszcze i żywice; jest lepszy niż benzol, ale droższy

Ksylen C6H4(CH3)3 140; 0,87 palny trujący

Rozpuszcza prawie wszystkie tłuszcze i żywice; jest lepszy niż toluen, ale droższy

Eter etylowy (C2H5)2O

35; 0,72 bardzo łatwo, palny, wybuchowy, trujący

Rozpuszcza tłuszcze i żywice, powoduje silne oziębienie wskutek szybkiego parowania; służy do odtłuszczania włosów zegarkowych

Aceton CH3COCH3 56; 0,79 łatwo palny, trochę trujący

Szybko paruje, dobrze rozpuszcza żywice i celuloid

Alkohol metylowy CH3OH

67; 0,81 łatwo palny, bardzo trujący

Dość dobry rozpuszczalnik; przy wdychaniu działa trująco

Alkohol etylowy (spirytus) C2H5OH

78; 0,80 łatwo palny, trujący

Czysty alkohol, skażony zwany denaturatem; nie rozpuszcza wszystkich tłuszczów, a częściowo — żywicę; do czyszczenia rzadziej stosowany; w stanie czystym jest dość drogi

Roztwory wodne alkaliów

100 niepalne, trujące

Roztwory te powstają w wyniku rozpuszczenia w wodzie: sody, mydła, amoniaku itp. substancji; rozpuszczają tłuszcze właściwe i żywicę przez zmydlanie lub emulgowanie; nadają się do zgrubnego czyszczenia zegarów; po czyszczeniu tymi roztworami części trzeba wypłukać w wodzie i wysuszyć

Specjalne płyny do czyszczarek mechanicznych, ultradźwiękowych i czyszczenia ręcznego

Zastosowanie zgodne z przeznaczeniem określonym dla danego środka czyszczącego


8

Do zabezpieczania mechanizmów zegarowych przed korozja, wilgocią stosujemy rożne materiały zabezpieczające. Są to smary i oleje konserwacyjne, smary i oleje stosowane do smarowania zegarów i zegarków. Do zabezpieczania innych części zegarów i zegarków (np. obudów, tarcz, kopert) stosujemy różne materiały dostosowane do rodzaju powierzchni. Inne będą do powierzchni metalowych, inne do drewnianych czy z tworzyw sztucznych. Mogą to być powłoki lakiernicze, smary i oleje konserwacyjne. Ponadto do zabezpieczenia mechanizmów zegarowych przed niekorzystnym wpływem środowiska stosuje się materiały uszczelniające. Będą to np. pasty i smary silikonowe. Obecnie powszechnie stosuje się smary syntetyczne, gdyż są trwalsze i posiadają lepsze własności.

Do smarowania zegarów i zegarków stosujemy oleje i smary. Rodzaje smarów do zegarów i zegarków przedstawiono w tabeli 2.

Tabela 2. Rodzaje smarów i ich zastosowanie.

Nazwa smaru Zastosowanie

Olej nr 1 Wychwyty (palety) oraz łożyska wychwytów i balansów w zegarkach

Olej nr 2 Łożyska przekładni chodu w zegarkach i wychwyt cylindrowy

Olej nr 3 Wychwyty i łożyska budzików oraz zespół bębna w zegarkach

Olej nr 4 Wychwyty i łożyska zegarów domowych oraz sprężyny napędowe budzików

Olej nr 5 Przekładnie ślimakowe w naciągach zegarów elektrycznych oraz urządzenia naciągowo-nastawcze w zegarkach

Olej syntetyczny uniwersalny do mechanizmów zegarowych Do mechanizmów zegarowych

Smar silikonowy Do konserwacji, smarowania mechanizmów trących

Wazelina specjalna Do konserwacji części, do smarowania sprężyn

Pasta silikonowa do smarowania i uszczelniania Do smarowania mechanizmów trących, uszczelniania zegarków

4.1.2. Pytania sprawdzające Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Jakie czynności składają się na konserwację zegarów i zegarków? 2. Jaki jest cel czyszczenia zegarów i zegarków? 3. Jaki jest cel smarowania zegarów i zegarków? 4. Jakie materiały stosuje się do czyszczenia zegarów i zegarków? 5. W jaki sposób dobieramy płyn czyszczący do podanego zastosowania? 6. W jaki sposób dobieramy smar do podanego zastosowania? 7. Jakie materiały stosuje się do zabezpieczenia mechanizmów i części zegarów i zegarków

przed korozją?


9

4.1.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1

Dobierz odpowiedni środek czyszczący do podanego zastosowania.

Zastosowanie Nazwa środka czyszczącego

Odtłuszczenie części zegara

Odtłuszczenie włosa zegarka

Odrdzewienie lekko skorodowanego szkieletu zegara

Czyszczenie zegarka w czyszczarce mechanicznej

Czyszczenie zegarka w czyszczarce ultradźwiękowej

Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać to ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z kolumną 3 tabeli 1 poradnika dla ucznia, 2) odszukać właściwe zastosowanie dla podanego w ćwiczeniu przykładu, 3) dobrać i wpisać nazwę środka czyszczącego, 4) sprawdzić w katalogu lub ofercie środków czyszczących poprawność doboru środka, 5) porównać swoją tabelę z tabelami kolegów.

Wyposażenie stanowiska pracy: − Katalogi lub oferty środków czyszczących. Ćwiczenie 2

Dobierz smary do podanych zastosowań.

Zastosowanie Dobrany smar Balans w zegarku Wychwyt w budziku Przekładnia chodu w zegarku Urządzenie naciągowo nastawcze w zegarku Uszczelnienie koperty zegarka


1) zapoznać się z kolumną 2 tabeli 2 poradnika dla ucznia, 2) odszukać właściwe zastosowanie dla podanego w ćwiczeniu przykładu, 3) dobrać i wpisać nazwę smaru, 4) porównać swoją tabelę z tabelami kolegów.


10

Wyposażenie stanowiska pracy: − katalogi lub oferty smarów zegarmistrzowskich. Ćwiczenie 3

Określ sposób postępowania podczas wykorzystywania w pracy podanych środków i smarów, tak aby praca była bezpieczna.

Środek Postępowanie zapewniające bezpieczeństwo

Benzyna lekka

Płyn do czyszczarek mechanicznych

Płyn do czyszczarek ultradźwiękowych

Olej do zegarków


1) zapoznać się z charakterystykami podanych substancji (lub instrukcjami i napisami na opakowaniach).

2) wypisać zasady i sposoby bezpiecznego postępowania z tymi substancjami. 3) porównać swoją tabelę z tabelami kolegów.

Wyposażenie stanowiska pracy: − karty charakterystyk substancji, − opakowania i instrukcje dołączone do środków.


11

4.1.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz: Tak Nie 1) dobrać środek czyszczący do mechanizmów zegarowych? 2) dobrać smar do podanego zastosowania? 3) odszukać własności podanego środka czyszczącego? 4) określić sposób postępowania z podanym środkiem czyszczącym? 5) określić zagrożenia powodowane przez określone środki czyszczące?


12

4.2. Sprzęt do czyszczenia i konserwacji zegarów i zegarków

4.2.1. Materiał nauczania

Istnieją dwie metody czyszczenia: ręczne i maszynowe. Do czyszczenia ręcznego stosuje się następujące narzędzia i sprzęt:

1. Zbiornik ze środkiem czyszczącym, pędzel lub szczotka. 2. Drewienko lipowe do czyszczenia lekko skorodowanych części, szczotkę drucianą do

większych części, np. zębników (rys. 1).

Rys. 1. Czyszczenie zębnika szczotka drucianą [5, s 155]. 3. Benzynierkę. 4. Czyszczak drewniany (rys 2).

Rys. 2. Czyszczak i jego zastosowanie: (zaostrzony na ostro do otworów łożyskowych, zaostrzony do zagłębień smarowych, czyszczenie zagłębień czyszczakiem i irchą) [5, s 155]. 5. Dmuchawkę lub sprężone powietrze (z pojemnika takiego jak pojemniki na farby

w spray’u).

Do czyszczenia mechanicznego używa się czyszczarek. Mogą to być czyszczarki mechaniczne i czyszczarki ultradźwiękowe.


13

Czyszczarki mechaniczne napędzane są silnikiem elektrycznym. Przebieg czyszczenia składa się z następujących etapów: czyszczenie w cieczy czyszczącej, płukanie i suszenie. Podczas pracy czyszczarka, pojemnikom z częściami, może nadawać ruch obrotowy i drgający.

Czyszczarka ultradźwiękowa posiada generator wytwarzający drgania o bardzo wysokiej częstotliwości. Drgania te generują drgania cieczy czyszczącej i rozpuszczonych zanieczyszczeń, jednocześnie odrywając je od czyszczonych części.

Do smarowania zegarów i zegarków używa się następujących narzędzi:

– Smarownice (oliwiarki), czyli naczynia na smary. Każdy smar powinien być w osobnej smarownicy,

– Smarownik. Wyróżniamy smarowniki zwykłe i smarowniki z pojemnikiem i dozownikiem smaru. Smarowniki zwykłe wykonane są na ogół ze stali kwasoodpornej. Posiadają one różne zakończenia zależne od rodzaju smaru, do którego są przeznaczone. Smarownik z dozownikiem posiada pojemnik na smar i dozownik pozwalający na dozowanie ilości podawanego smaru. Smarownik z dozownikiem przedstawiony jest na rysunku 3.

Rys. 3. Smarownik ze zbiornikiem na olej [3, s 146]. 4.2.2. Pytania sprawdzające Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Jakie są sposoby czyszczenia zegarów i zegarków? 2. Jakie są rodzaje czyszczarek? 3. Jakich narzędzi używa się do czyszczenia ręcznego? 4. Jakich narzędzi i przyrządów używa się do smarowania zegarów i zegarków? 4.2.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1

Posługując się dokumentacją techniczną, wypisz dane techniczne czyszczarek.


14

Czyszczarka mechaniczna

Nazwa i typ Producent i rok produkcji

Dane techniczne

Przeznaczenie (rodzaje prac jakie można wykonywać na czyszczarce)

Czyszczarka ultradźwiękowa Nazwa i typ Producent i rok produkcji Dane techniczne

Przeznaczenie (rodzaje prac jakie można wykonywać na czyszczarce)


1) odszukać w dokumentacji technicznej czyszczarki jej nazwę i typ, producenta, rok produkcji, 2) wpisać odszukane dane do tabeli, 3) odszukać w dokumentacji technicznej czyszczarki dane techniczne takie jak: moc i inne

wielkości charakterystyczne, 4) wpisać odszukane dane do tabeli, 5) odszukać w dokumentacji technicznej rodzaje robót jakie można wykonywać na czyszczarce, 6) wpisać odszukane dane do tabeli, 7) powtórzyć wszystkie czynności dla drugiego rodzaju czyszczarki, 8) porównać swoją tabelę z tabelami kolegów.

Wyposażenie stanowiska pracy: − dokumentacje techniczne czyszczarek.


15

Ćwiczenie 2 Opracuj algorytm postępowania (kolejne kroki) przy przygotowaniu czyszczarki,

czyszczeniu części zegarów i zakończeniu pracy na czyszczarce. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać to ćwiczenie powinieneś:

1) przeczytać w dokumentacji technicznej i instrukcji obsługi czyszczarki informacje o kolejnych czynnościach dotyczących przygotowania czyszczarki, jej uruchomienia, wykonania pracy i zakończenia pracy,

2) przeczytać w dokumentacji technicznej i instrukcji obsługi czyszczarki zalecenia i uwagi dotyczące przestrzegania zasad bezpiecznej pracy na czyszczarce.

3) porównać swój algorytm z algorytmami kolegów.

Wyposażenie stanowiska pracy: − dokumentacja techniczna i instrukcja obsługi czyszczarki. Ćwiczenie 3

Przygotuj czyszczak do ręcznego czyszczenia otworów łożyskowych, benzynierkę oraz smarownik i smarownice do smarowania zegarów.


1) zapoznać się ze sposobem ostrzenia czyszczaka, 2) zaostrzyć czyszczak, 3) przygotować smarownice i smarowniki, 4) przygotować stanowisko pracy do czyszczenia ręcznego i smarowania zegarów.

Wyposażenie stanowiska pracy: − drewniany czyszczak i nóż do ostrzenia, − benzynierka, − smarownice i smarowniki.

4.2.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz: Tak Nie 1) odszukać dane techniczne czyszczarki? 2) odszukać dane dotyczące rodzajów prac wykonywanych na czyszczarce? 3) opracować sposób postępowania przy przygotowaniu czyszczarki do pracy? 4) opracować sposób postępowania przy czyszczeniu części zegarów? 5) omówić zasady bezpieczeństwa podczas obsługi czyszczarki? 6) przygotować czyszczak do czyszczenia? 7) przygotować narzędzia i przyrządy do smarowania zegarków i zegarów?


16

4.3. Czyszczenie i konserwacja zegarów 4.3.1. Materiał nauczania

Czyszczenie i smarowanie zegarów i zegarków bardzo często wykonuje się jako dwie ściśle

powiązane czynności w przypadku, gdy zegary i zegarki pracują poprawnie i wymagają jedynie okresowego czyszczenia i zakonserwowania. Jedynie w przypadku naprawy najpierw czyści się zegar, następnie naprawia i konserwuje (oczywiście cześć czynności konserwacyjnych wykonuje się w trakcie naprawy).

Czyszczenie zegarów i zegarków wykonuje się dwoma metodami. Jest to czyszczenie ręczne i czyszczenie w czyszczarkach. Bardzo często obydwie metody wzajemnie uzupełniają się, gdyż czyszczenie w czyszczarkach nie zawsze usuwa wszystkie zanieczyszczenia, szczególnie z silnie zanieczyszczonych i niedostępnych miejsc.

Podczas czyszczenia można wyróżnić następujące etapy: – rozłożenie zegara na części, – wstępne odkurzenie i oczyszczenie z grubszych zanieczyszczeń, – zmiękczenie zanieczyszczeń i starego smaru, – czyszczenie na czyszczarkach (usuwanie brudu, płukanie i suszenie), – doczyszczanie ręczne na sucho. 4.3.1.1. Czyszczenie i konserwacja zegarów wahadłowych

Zegary wahadłowe często przez bardzo długi czas pracują bez czyszczenia i konserwacji. Dlatego wewnątrz zbiera się bardzo dużo zanieczyszczeń. Zegary te często czyszczone są ręczne, gdyż nie zawsze dostępna jest czyszczarka odpowiednio duża (nie wszystkie części mieszczą się).

Do czyszczenia używa się środków i narzędzi omówionych w poprzednim podrozdziale. Dostarczony do naprawy zegar powinien być wstępnie oczyszczony, gdyż łatwiej będzie

stwierdzić co wymaga naprawy. Również naprawione części, przed ich zamontowaniem do zegara, muszą być oczyszczone.

W zegarze wahadłowym bardzo często mamy do czynienia z korozją. Pierwszym zabiegiem, przed zasadniczym czyszczeniem jest oczyszczenie z rdzy. Najpierw zmiękcza się zanieczyszczenia na skorodowanych powierzchniach (przy małej korozji nafta, lub inny specjalny płyn, przy większej korozji, przed naftą, można zastosować rozcieńczony kwas solny), a następnie czyści się czyszczakiem drewnianym lub klockiem drewna. Czyszczeniu takiemu poddaje się: zębniki, stalowe łańcuchy napędu, obciążniki, sprężyny zapadek, widełki kotwicy, druciane zawieszki wahadeł, słupki dystansowe, wkręty. Należy pamiętać, że każdy środek do usuwania i zmiękczania korozji ma swoje zastosowanie, np. kwasu solnego nie stosujemy do części mosiężnych.

Podstawowe czyszczenie przeprowadza się po oczyszczeniu części z korozji. Najpierw zmiękcza się zanieczyszczenia odpowiednim środkiem (np. specjalny środek do czyszczenia ręcznego, benzyna ekstrakcyjna). Zmiękczanie można przeprowadzić w specjalnych pojemnikach, do których wkładamy części. Po zmiękczeniu części wyjmuje się je z płynu (np. pincetą) i starannie czyści pędzlem lub szczotka o krótkim sztywnym włosie. Po oczyszczeniu wykłada się je na szklaną płytę lub czysty papier i suszy. Po osuszeniu należy sprawdzić, czy poszczególne części nie wymagają dodatkowego czyszczenia. Wykonuje się to na sucho używając czyszczaka lub szczotki.

Czyszczenie za pomocą szczotki przedstawiono na rysunku 1, a czyszczenie czyszczakiem na rysunku 2.


17

Otwory łożyskowe czyści się czyszczakiem ostro zakończonym, a czyszczenie zagłębień smarowych czyszczakiem zaostrzonym płasko.

Płyty i inne części mosiężne poleruje się przez pocieranie czystą szmatką. Wręby zębników czyści się czyszczakiem. Należy wykonywać to bardzo starannie, aż do

uzyskanie połysku. Czopy wałków czyści się wciskając je w korek lub miękkie drewno z jednoczesnym

obrotem. Po naprawie i oczyszczeniu części przestępuje się do ich montażu i smarowania. Montaż

wykonuje się zgodnie z zaleceniami zawartymi we wcześniejszych poradnikach. Podczas montażu przeprowadza się jednocześnie smarowanie. Do smarowania używa się smarownika ręcznego lub ręcznego z dozownikiem (rys. 3).

Smarowania wymagają: – smarowanie olejem nr 4 – łożyska zegarowe w płytach, mostki, półmostki, ułożyskowanie

bębna lub koła napędowego, oś i ząb zapadki, miejsce poślizgu sprężyny po zapadce, – smarowanie olejem nr 3 – palety kotwicy, druciane zawieszki zegarów szwarcwaldzkich.

Podczas smarowania należy pamiętać, że ilość smaru musi być odpowiednia (nie wolno smarować zbyt obficie) oraz o zaleceniach właściwych dla danego typu mechanizmu zegarowego.

4.3.1.2. Czyszczenie i konserwacja budzików

Budziki większe czyści się podobnie jak zegary wahadłowe. Budziki małe czyści się podobnie jak zegarki. Czyszczenie zegarków omówione zostanie dalej.

Smarowanie budzików przeprowadza się zgodnie z zaleceniami producenta. Przykład oznaczenia miejsc smarowania oraz rodzaje zastosowanych smarów pokazano na rysunku 4.

wazelina techniczna Rys. 4. Miejsca smarowania w budziku, gdzie cyfry oznaczają odpowiednie numery smarów [3, s 248].


18

4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Jakie etapy czyszczenia zegarów możemy wyróżnić? 2. Jakimi metodami czyści się zegary? 3. Jaki jest pierwszy zabieg podczas czyszczenia zegara wahadłowego? 4. Jak czyści się części lekko skorodowane? 5. Jak czyści się części mocno skorodowane? 6. W jakim celu smaruje się naftą skorodowaną powierzchnię? 7. Jakie są etapy ręcznego czyszczenia części zegara? 8. Czym należy czyścić otwory łożyskowe? 9. Do smarowania jakich części zegara stosuje się olej nr 4? 10. Do smarowania jakich części zegara stosuje się olej nr 3? 4.3.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1

Wyczyść skorodowaną cześć zegara. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać to ćwiczenie powinieneś:

1) opracować plan czynności przy czyszczeniu, 2) ocenić stopień korozji (czy mały, czy duży), 3) rozpoznać materiał z jakiego wykonana jest część, 4) dobrać materiały i narzędzia do czyszczenia, 5) zmiękczyć korozję, 6) usunąć korozję, 7) wymyć i wysuszyć część.

Plan czynności Część lekko skorodowana Cześć mocno skorodowana

Materiał z jakiego wykonana jest część

Materiały i narzędzia do czyszczenia i mycia


19

Wyposażenie stanowiska pracy: − materiały i narzędzia do czyszczenia skorodowanych części, − części do czyszczenia, − literatura. Ćwiczenie 2

Przeprowadź czyszczenie i konserwację zegara wahadłowego Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać to ćwiczenie powinieneś:

1) opracować plan czyszczenia, 2) przygotować materiały i narzędzia do czyszczenia zegara wahadłowego, 3) wykonać ręczne czyszczenie zegara wahadłowego, 4) odszukać w literaturze przebieg czyszczenia zegara wahadłowego, 5) przygotować sobie rysunek z zaznaczonymi miejscami smarowania i rodzajami smarów, 6) opracować plan montażu zegara wraz z czynnościami konserwacyjnymi, 7) przygotować materiały i narzędzia, 8) przeprowadzić montaż i konserwację.

Plan czyszczenia (kolejne czynności)

Materiały i narzędzie do czyszczenia

Plan montażu i konserwacji (kolejne czynności) Czynności: Materiały i narzędzia

Wyposażenie stanowiska pracy: − zegar wahadłowy do czyszczenia, − materiały i narzędzia do czyszczenia,


20

− materiały i narzędzia do konserwacji, − literatura. Ćwiczenie 3

Przeprowadź czyszczenie i konserwację zegara budzika Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać to ćwiczenie powinieneś:

1) opracować plan czyszczenia, 2) przygotować materiały i narzędzia do czyszczenia zegara budzika, 3) ręcznie wyczyścić zegarek budzik, 4) odszukać w literaturze przebieg czyszczenia zegara budzika, 5) przygotować sobie rysunek z zaznaczonymi miejscami smarowania i rodzajami smarów, 6) opracować plan montażu zegara wraz z czynnościami konserwacyjnymi, 7) przygotować materiały i narzędzia, 8) przeprowadzić montaż i konserwację.

Plan czyszczenia 1. 2. 3. 4. 5. 6.

Materiały i narzędzie do czyszczenia:

Plan montażu i konserwacji: Kolejne czynności: Materiały i narzędzia:

1.

2.

3.

4.

5.

6.


21

Wyposażenie stanowiska pracy: − zegar budzik do czyszczenia, − materiały i narzędzia do czyszczenia, − materiały i narzędzia do konserwacji, − literatura zamieszczona w poradniku.

4.3.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz: Tak Nie 1) ocenić stopień skorodowania części zegara? 2) dobrać materiały i narzędzia do czyszczenia części z korozji? 3) przygotować zegar do czyszczenia? 4) wyczyścić części zegara? 5) dobrać narzędzia i materiały do konserwacji zegara wahadłowego? 6) dobrać narzędzia i materiały do konserwacji zegara budzika? 7) zakonserwować zegar wahadłowy? 8) zakonserwować zegar budzik?


22

4.4. Czyszczenie i konserwacja zegarków 4.4.1. Materiał nauczania 4.4.1.1. Czyszczenie zegarków

Czyszczenie zegarka przeprowadza się po rozebraniu ich na części. Najpierw części czyści

się ręcznie, usuwając zastygły (stary) smar. Resztki smaru z łożysk usuwa się czyszczakiem, natomiast części mechanizmu naciągowo-nastawczego przemywa się w benzynie.

Dalszy proces czyszczenia zależy od rodzaju czyszczarki. W czyszczarce posiadającej trzy naczynia do czyszczenia i naczynie do suszenia, większe części umieszcza się na dnie, a mniejsze (balans) w środkowej przegródce. W pierwszym naczyniu znajduje się specjalny płyn do czyszczenia, w drugim i trzecim benzyna. Należy pamiętać, że benzyna w trzecim naczyniu zawsze powinna być czysta.

Przebieg czyszczenia w rożnych czyszczarkach posiadających trzy naczynia czyszczące jest

podobny i wygląda następująco [3, s 314]: 1. Kąpiel czyszcząca prowadzona jest przez 3 minuty przy wolnej prędkości obrotowej

koszyka, aby płyn nie pienił się i przeniknął do wszystkich miejsc czyszczonych części. Kąpiel czyszcząca kończy się odwirowaniem z dużą prędkością obrotową koszyka ponad powierzchnią płynu.

2. Pierwsza kąpiel płucząca prowadzona jest przy średniej prędkości obrotowej silnika w ciągu 2 minut. Pożądana jest zmiana kierunku wirowania. Podobnie jak poprzednio przed przejściem do następnej kąpieli należy odwirować koszyk nad powierzchnią płynu.

3. Druga kąpiel płucząca trwa 1 minutę i prowadzona jest dużej prędkości obrotowej silnika. Po ostatecznym płukaniu następuje dokładne odwirowanie, w celu usunięcia z czyszczonych części resztek płynu.

4. Suszenie. Jeżeli czyszczarka jest wyposażona w grzejnik elektryczny, to suszenie powinno trwać 3 minuty przy dużej prędkości obrotowej silnika. Suszenie na wolnym powietrzu musi trwać 5 minut. Podane wyżej czasy trwania kolejnych czynności czyszczenia mogą się różnić.

5. Po wyjęciu części z koszyka sprawdza się czy nie zostały w łożyskach i zębnikach resztki zanieczyszczeń.

Czyszczenie w czyszczarkach ultradźwiękowych zależy od rodzaju czyszczarki. Bardzo

często czyszczarka posiada trzy zbiorniki: wannę do czyszczenia i płukania, zbiornik suszarki i zbiornik do empilamowania. Przebieg czyszczenia jest następujący: 1. Przygotowanie zegarka do czyszczenia polega na odsłonięciu części zamkniętych

i przykrytych (bęben i płyta okrywowa). 2. Czyszczenie w wannie czyszczącej. 3. Płukanie w płynie do płukania (bez włączania ultradźwięków). 4. Suszenie. 5. Empilamowanie. Jest to czynność polegająca na pokryciu części warstwą specjalnego

środka (np. kwasu stearynowego). Konieczność empilamowania wynika z tego, że po czyszczeniu w czyszczarbe ultradźwiękowej smar nie chce trzymać się części i rozpływa się.


23

W niektórych czyszczarkach ultradźwiękowych zegarki czyści się na sucho (szczególnie zegarki elektryczne i elektroniczne). Czyszczenie takiego zegarka polega na przygotowaniu takim jak do czyszczenia w płynie, następnie spryskaniu specjalnym środkiem (w spray’u) i umieszczeniu w czyszczarce. W tym przypadku zegarek często wymaga doczyszczenia ręcznego. 4.4.1.2. Konserwacja zegarków

Smarowanie zegarka powinno być przeprowadzone bardzo starannie, gdyż od tego zależy

przyszłe jego działanie. Smarowanie przeprowadza się odpowiedniej wielkości smarownikami (do każdego smaru stosujemy również osobny smarownik).

Podczas smarowania należy przestrzegać następujących zasad [3, s 316]:

1. W mechanizmie zegarka smaruje się zasadniczo wszystkie trące się powierzchnie z wyjątkiem zazębień. W małych mechanizmach nie smaruje się poza tym czopów i widełek kotwicy oraz wałków przekładni wskazań.

2. Rodzaj smaru i jego ilość zależą od wielkości smarowanego elementu i charakteru pracy. 3. Na trwałość smaru ma duży wpływ czystość miejsca smarowanego i gładkość powierzchni. 4. Sprężynę napędową smaruje się przed zamknięciem bębna, a czopy wałka sprężyny – przed

jego założeniem do bębna. 5. Wałek minutowy smaruje się przed wstawieniem go w łożysko płyty. Smaruje się także tę

część wałka minutowego, z którą będzie współpracował ćwiertnik. 6. Mechanizm naciągowo-nastawczy smaruje się wazeliną przed przykręceniem płytki

dociskowej. Smar rozprowadza się równomiernie na wszystkich elementach mechanizmu. 7. Przekładnię chodu smaruje się stronami (aby nie pominąć jakiegoś łożyska) przed

naciągnięciem sprężyny napędowej (aby umożliwić rozpłynięcie się smaru po całym łożysku). Jeżeli wałki przekładni chodu ułożyskowane są w kamieniach nakrywkowych, to smaruje się te łożyska przed zmontowaniem mostka.

8. Po sprawdzeniu działania przekładni chodu wkłada się kotwicę idealnie czystymi chwytkami. Czopy kotwicy smaruje się bardzo delikatnie i tylko w większych zegarkach.

9. Wychwyt smaruje się przez smarowanie powierzchni impulsu palet i obracanie koła wychwytowego.

10. Łożyska balansu smaruje się przed przykręceniem płytek nakrywkowych (gdy nie ma możliwości rozmazania smaru w czasie przykręcania płytki), lub cienkim drucikiem po przykręceniu płytki nakrywkowej. Przykład oznaczenia miejsc smarowania oraz rodzajów zastosowanych smarów pokazano na

rysunku 5.


24

Rys. 5. Punkty smarowania: a) sprężyny w bębnie, b) przekładni chodu, c) regulatora, d) urządzenia naciągowo-nastawczego: 1, 2, 3, 4 – oleje zegarmistrzowskie, w – wazelina [3, s 315]. 4.4.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Jakie możemy wyróżnić etapy czyszczenia zegarków? 2. Jakie metody stosuje się przy czyszczeniu zegarków? 3. Jakie są rodzaje kąpieli części podczas czyszczenia w czyszczarce mechanicznej? 4. Jakie czynności wykonuje się przed czyszczeniem w czyszczarce mechanicznej? 5. Jak przebiega czyszczenie w kąpieli czyszczącej? 6. Jak przebiega płukanie części zegarka w czyszczarce mechanicznej? 7. Jak przebiega suszenie w czyszczarce mechanicznej? 8. Jak przygotowuje się zegarek do czyszczenia w czyszczarce ultradźwiękowej? 9. Jak przebiega czyszczenie w czyszczarce ultradźwiękowej? 10. Jak przebiega czyszczenie w czyszczarce ultradźwiękowej metodą „na sucho”? 11. Jaki jest cel empilamowania? 12. Na co należy zwrócić uwagę podczas smarowania zegarka?


25

4.4.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1

Przeprowadź czyszczenie w czyszczarce mechanicznej oraz konserwację zegarka. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać to ćwiczenie powinieneś:

1) opracować plan czyszczenia, 2) przygotować materiały, narzędzia do czyszczenia zegarka, 3) przygotować czyszczarkę, 4) odszukać w literaturze przebieg czyszczenia zegarka, 5) przygotować zegarek do czyszczenia, 6) przeprowadzić czyszczenie zegarka, 7) przygotować rysunek z zaznaczonymi miejscami smarowania i rodzajami smarów, 8) opracować plan montażu zegara wraz z czynnościami konserwacyjnymi, 9) przygotować materiały i narzędzia, 10) zmontować i zakonserwować zegarek.

Plan czyszczenia (kolejne czynności)

Rodzaj i typ czyszczarki

Materiały i narzędzie do czyszczenia

Plan montażu i konserwacji (kolejne czynności) Czynności Materiały i narzędzia

Wyposażenie stanowiska pracy: − zegarek do czyszczenia, − czyszczarka mechaniczna,


26

− materiały i narzędzia do czyszczenia, − materiały i narzędzia do konserwacji, − literatura.

4.4.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz: Tak Nie 1) przygotować zegarek do czyszczenia? 2) dobrać narzędzia i materiały do czyszczenia zegarka? 3) wyczyścić zegarek w czyszczarce mechanicznej? 4) dobrać narzędzia i materiały do konserwacji zegarka? 5) zakonserwować zegarek?


27

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA 1. Uważnie przeczytaj instrukcję. 2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi. 3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych. 4. Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi. 5. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania. 6. Kiedy udzielenie odpowiedzi na pytanie będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego

rozwiązanie na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci czas wolny. 7. Na rozwiązanie testu masz 60 min. ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH 1. Do czyszczenia mechanicznego skorodowanych części zegarów stosuje się:

A. Benzynę, naftę, alkohol. B. Płótno ścierne, pilnik, ściernicę. C. Pastę polerską, proszki polerskie, irchę. D. Odrdzewiacz, specjalny płyn do odrdzewiania, kwas solny.

2. Do czyszczenia chemicznego części zegarów stosuje się:

A. Benzynę, naftę, alkohol. B. Pastę polerską, proszki polerskie, irchę. C. Płótno ścierne, pilnik, ściernicę. D. Odrdzewiacz, specjalny płyn do odrdzewiania, kwas solny.

3. Do oczyszczenia mechanicznego lekko skorodowanej części zegara można zastosować: A. Naftę, która zwilży korozję oraz szmatkę. B. Benzynę, która rozpuści korozję oraz szmatkę. C. Kwas, który rozpuści korozje oraz szmatkę. D. Alkohol metylowy, która zwilży korozję oraz szmatkę.

4. Do oczyszczenia ręcznego części zegara, które zanieczyszczone są starym smarem można zastosować: A. Rozcieńczony kwas solny. B. Alkohol etylowy. C. Wodę z mydłem. D. Benzynę.

5. Do konserwacji sprężyny naciągowej budzików stosuje się:

A. Olej nr 1. B. Olej nr 2. C. Olej nr 4. D. Wazelinę specjalną.


28

6. Do konserwacji balansów w zegarkach stosuje się: A. Olej nr 1. B. Olej nr 2. C. Olej nr 4. D. Wazelinę specjalną.

7. Przedstawione na rysunku narzędzie nazywa się:

A. Środkownik. B. Czyszczak drewniany. C. Smarownik. D. Przepychacz otworów łożyskowych.

8. Do czyszczenia otworów łożyskowych czyszczak należy zaostrzyć w sposób pokazany na

rysunku:

A B C D

9. Spośród wymienionych narzędzi wskaż właściwy ich zestaw do ręcznego czyszczenia

zegarów: a) czyszczak drewniany, b) benzynierka, c) pilnik, d) szczotka druciana, e) dmuchawka, f) zbiornik ze środkiem czyszczącym, g) płótno ścierne, h) benzyna.

A. a, b, c, g, h. B. b, d, e, f, h. C. a, b, e, f, g. D. a, b, d, e, f.


29

10. Rozróżnia się następujące metody czyszczenia: A. Mechaniczną i ultradźwiękową. B. Mechaniczną i chemiczną. C. Czyszczenie ręczne i czyszczenie na czyszczarkach. D. Czyszczenie mechaniczne i czyszczenie ultradźwiękowe.

11. Spośród wymienionych niżej etapów czyszczenia zegara wahadłowego.

a) wstępne odkurzenie i oczyszczenie z grubszych zanieczyszczeń, b) zmiękczenie zanieczyszczeń i starego smaru, c) rozłożenie zegara na części, d) czyszczenie na czyszczarkach (usuwanie brudu, płukanie i suszenie), e) doczyszczanie ręczne na sucho.

Właściwa ich kolejność jest następująca: A. a, b, c, d, e. B. a, c, b, d, e. C. c, a, b, d, e. D. c, a, b, d, e.

12. Proces czyszczenia płyty stalowej zegara z nalotów korozji przedstawia się następująco:

A. Zmiękczenie korozji na płycie kwasem solnym, czyszczenie szczotką, czyszczenie szmatką, mycie w benzynie.

B. Zmiękczenie korozji na płycie naftą, czyszczenie klockiem drewna lipowego, mycie w benzynie.

C. Zmiękczenie korozji na płycie benzyną, czyszczenie szmatką, mycie w benzynie. D. Oczyszczenie wstępne płótnem ściernym, czyszczenie szmatką zamoczoną w nafcie,

mycie w benzynie. 13. Proces ręcznego czyszczenia części zegara przebiega następująco: Kolejne etapy A. Zmiękczenie

zanieczyszczeń naftą Czyszczenie szczotką zamoczoną w benzynie

Wycieranie czystą szmatką

Czyszczenie irchą

B. Zmiękczenie zanieczyszczeń naftą

Czyszczenie czyszczakiem

Wycieranie czystą szmatką

Doczyszczenie na sucho

C. Zmiękczenie zanieczyszczeń benzyną

Czyszczenie pędzelkiem lub szczotką

Suszenie na płycie szklanej lub kartce papieru

Doczyszczenie na sucho

D. Zmiękczenie zanieczyszczeń benzyną

Czyszczenie czyszczakiem

Suszenie na płycie szklanej lub kartce papieru

Doczyszczenie irchą

14. Spośród wymienionych zaleceń dotyczących smarowania zegara: Zalecenia:

a) elementów wymagających smarowania nie wolno smarować zbyt obficie, b) smarowanie przeprowadza się zgodnie z zaleceniami dla danego typu zegara, c) smarowanie przeprowadza się jednocześnie podczas montażu, d) smarowanie przeprowadza się po zmontowaniu mechanizmy zegara, e) smarowanie przeprowadza się przed przystąpieniem do montażu.


30

Właściwe są:

A. a, b, c. B. a, b, d. C. a, b, e. D. tylko b, c.

15. Usuwanie starego smaru z łożysk zegarków wykonuje się:

A. Pędzelkiem. B. Szczotką.. C. Zaostrzonym czyszczakiem. D. Igłą.

16. Wstępne czyszczenie mechanizmu naciągowo-nastawczego przeprowadza się w następujący

sposób: A. Wybieranie drobnych zanieczyszczeń zaostrzonym czyszczakiem. B. Przemycie w benzynie. C. Czyszczenie szmatką zamoczoną w benzynie. D. Czyszczenie pędzelkiem i dmuchawką na sucho.

17. Spośród wymienionych czynności czyszczenia na czyszczarce mechanicznej zegarków:

a) przeprowadzenie kąpieli czyszczącej w płynie do czyszczenia, b) doczyszczenie ręczne przed płukaniem pierwszym, c) przeprowadzenie pierwszej kąpieli płuczącej, d) doczyszczenie ręczne przed płukaniem drugim, e) przeprowadzenie drugiej kąpieli płuczącej, f) wycieranie czysta szmatką, g) suszenie, h) sprawdzenie łożysk i zębników i ewentualne ich doczyszczenie na sucho. i) polerowanie irchą.

Właściwa kolejność operacji powinna być następująca: A. a, b, c, e, g, h. B. a, c, d, e, g, i. C. a, c, e, f, h. D. a, c, e, g, h.

18. Spośród wymienionych czynności czyszczenia w czyszczarce ultradźwiękowej zegarków:

a) rozebranie zegarka na części, b) odsłonięcie części zamkniętych i przykrytych, c) czyszczenie w wannie czyszczącej, d) płukanie w płynie do płukania, e) suszenie, f) wycieranie, g) natłuszczenie, h) empilamowanie.

Właściwa kolejność operacji powinna być następująca: A. a, c, d, f, g. B. b, c, d, e, h. C. a, c, d, e, h. D. b, c, d, f, h.


31

19. Aby przygotować zegarek do czyszczenia w czyszczarce ultradźwiękowej zegarka elektronicznego na sucho należy: A. Namoczyć zegarek w płynie do czyszczenia. B. Rozebrać zegarek na części. C. Spryskać zegarek specjalnym środkiem. D. Wystarczy jedynie wyjąć zegarek z obudowy.

20. Mechanizm naciągowo-nastawczy smaruje się następująco:

A. Wazeliną przed przykręceniem płytki dociskowej. B. Wazeliną napełniając smarem po przykręceniu płytki dociskowej. C. Olejem nr 5 pokrywając smarem wszystkie części mechanizmu. D. Olejem nr 5 przed przykręceniem płytki dociskowej.


32

KARTA ODPOWIEDZI Imię i nazwisko.......................................................................................... Wykonywanie czyszczenia i konserwacji mechanizmów zegarowych Zakreśl poprawną odpowiedź

Nr zadania Odpowiedź Punkty

1 A B C D 2 A B C D 3 A B C D 4 A B C D 5 A B C D 6 A B C D 7 A B C D 8 A B C D 9 A B C D 10 A B C D 11 A B C D 12 A B C D 13 A B C D 14 A B C D 15 A B C D 16 A B C D 17 A B C D 18 A B C D 19 A B C D 20 A B C D

Razem:


33

6. LITERATURA 1. Bartnik B.S., Podwapiński W.A.: Technologia mechanizmów zegarowych t. I –

Mechanizmy. WSiP, Warszawa 1976 2. Bartnik B.S., Podwapiński W.A.: Technologia mechanizmów zegarowych t. II – Montaż,

konserwacja i naprawa. WSiP, Warszawa 1986 3. Bartnik B.S., Podwapiński W.A.: Zegarmistrzostwo. Ilustrowany słownik zegarmistrzowski.

WSiP, Warszawa 1990 4. Bartnik B.S., Podwapiński W.A.: Zegarmistrzostwo. Naprawa zegarów i zegarków

mechanicznych. WSiP, Warszawa 1970 5. Czerwiec W., Maciszewski A., Molinski T.: Zegarmistrzostwo – Technologia. Wyd. Libra,

Warszawa 1980

wykonywanie czyszczenia i konserwacji mechanizmów zegarowych

Education