wyzwania dla chemii analitycznej - strona główna ... · metodyka(procedura analityczna, sposób...

1Quo vadis life science? Quo vadis chemistry?, 28-29.09.2011, Toruń

WYZWANIA DLA CHEMII WYZWANIA DLA CHEMII ANALITYCZNEJANALITYCZNEJ

Katedra Chemii AnalitycznejWydział ChemicznyPolitechnika Gdańska

ul. G. Narutowicza 11/1280233 Gdańsk, PolskaTel: (058) 347 1010Fax: (058) 347 2694

Email: [email protected]

JACEK NAMIEJACEK NAMIEŚŚNIKNIK


SKSKŁŁAD PRAD PRÓÓBKI DO ANALIZYBKI DO ANALIZY

Składniki oznaczane ANALITYANALITY

Składniki utrudniające proces oznaczania analitów INTERFERENTYINTERFERENTY (składniki przeszkadzające)

Pozostałe składniki MATRYCAMATRYCA

(stanowią zazwyczaj największą część próbki do analizy)


TECHNIKATECHNIKA

METODAMETODA

METODYKAMETODYKA (procedura analityczna, sposób postępowania analitycznego)

METODA ANALITYCZNA

ANALITMATRYCA

DOKŁADNIE OPISANY SPOSÓB POSTĘPOWANIA

PROCEDURA ANALITYCZNA(METODYKA ANALITYCZNA)

TECHNIKA ANALITYCZNA


SKSKŁŁADNIK ADNIK ŚŚLADOWY (wg IUPAC)LADOWY (wg IUPAC)

Składnik śladowy to taki składnik badanego obiektu materialnego, który występuje na poziomie zawartości poniżej 100 μg/g czyli poniżej 100 ppm.

OZNACZANIE SKOZNACZANIE SKŁŁADNIKADNIKÓÓW NA POZIOMIE W NA POZIOMIE

ZAWARTOZAWARTOŚŚCI RZCI RZĘĘDU 100 PPM TO DU 100 PPM TO

OBECNIE DZIAOBECNIE DZIAŁŁALNOALNOŚĆŚĆ RUTYNOWA.RUTYNOWA.


DEFINICJA DEFINICJA „„SKSKŁŁADNIKA ADNIKA ŚŚLADOWEGOLADOWEGO””

TA WARTOŚĆ GRANICZNA JEST UMOWNA

(Ulegała i będzie ulegać zmianie)

30 lat temu za sk30 lat temu za skłładnik adnik śśladowy uwaladowy uważżano ano

skskłładnik obecny w pradnik obecny w próóbce na poziomie bce na poziomie

ststężężeeńń poniponiżżej 0,1 % (1000 ppm).ej 0,1 % (1000 ppm).


1022101910161013101010710410 1Stężenie

procentowe (%)

1 joktogram

(1 yg)

1 zeptogram

(1 zg)

1 attogram

(1 ag)

1 femtogram

(1fg)

1 pikogram

(1 pg)

1 nanogram

(1 ng)

1 mikrogram

(1 μg)

1 miligram

(1 mg)

Ilość analitu w próbce o masie 1 grama

ppsppqppqpptppbppmppthStężenie masowomasowe

vps

(pps v/v)

vpqui(ppqui v/v)

vpq

(ppq v/v)

vpt

(ppt v/v)

vpb

(ppb v/v)

vpm

(ppm v/v)

vpth

(ppthv/v)

Stężenie objętościowoobjętościowe

Część na sekstylion

Część na kwintylion

Część na kwadrylion

Część na trylion

Część na bilion

Część na milion

Część na tysiąc

JEDNOSTKI SJEDNOSTKI SŁŁUUŻĄŻĄCE DO WYRACE DO WYRAŻŻANIA STANIA STĘŻĘŻEEŃŃSKSKŁŁADNIKADNIKÓÓW W

ŚŚLADOWYCH I ULTRALADOWYCH I ULTRAŚŚLADOWYCHLADOWYCH

Quo vadis life science? Quo vadis chemistry?, 28‐29.09.2011, Toruń


POJPOJĘĘCIA PODSTAWOWECIA PODSTAWOWE

CC – stężenie analitu

CDL – granica wykrywalności (Detection Limit – DL)

CQL – granica oznaczalności(Quantitation Limit – QL)

najwyższe dopuszczalne stężenie (NDS, MDS)

00


PROBLEM WARTOPROBLEM WARTOŚŚCI CI „„ZEROZERO””W ANALITYCE CHEMICZNEJW ANALITYCE CHEMICZNEJ

Szczególnie istotny w analityce składników śladowych.Rażącym BŁĘDEM jest podawanie wyników (stężenie, zawartość) analizy w postaci zera.Zalecane jest wprowadzenie następujących informacji.

< LOQ (podaćwartość liczbową)n.o – n.qNie oznaczono

< LOD (podaćwartość liczbową)n.w – n.dNie wykryto


Określenie stopnia czystości Suma zanieczyszczeń[ppm]

Przykłady materiałów

Liczba „dziewiątek” N % [m/m]

1. Typowe wyroby przemys1. Typowe wyroby przemysłłu metalurgicznegou metalurgicznego

2N5 99,5 5000 WC, TiC

2N85 99,85 1500 Al i jego stopy

2. Czyste metale2. Czyste metale

3N 99,9 1000 Nb, Ta

3N7 99,97 300 Mo

4N 99,99 100 W, Ta + GC

3. Materia3. Materiałły wysokiej czystoy wysokiej czystośści (High ci (High PurityPurity MaterialsMaterialsHPHP) (Ultra High ) (Ultra High PurityPurity MaterialsMaterials UHP)UHP)

5N 99,999 10 HPMo, W, Al

6N 99,9999 1 UHPMo, W, Al

79 N 0,10,001 Si (4000 t/r)

7N 99,99999 0,1 Procesy chemiczne dla mikroelektroniki9N 99,999999 0,001

11N 99,999999999 105 Ge (najczystsza substancja wyprodukowana przez

człowieka)

INNE PODEJINNE PODEJŚŚCIE CIE –– CZYSTOCZYSTOŚĆŚĆ MATERIAMATERIAŁŁUU


GERMAN (Ge)GERMAN (Ge)

11 N

Ge 99,999999999 %

∑ zanieczyszczeń 0,000000001 %

∑ zanieczyszczeń 10 ppt

NAJCZYSTSZY WYTWORZONY MATERIANAJCZYSTSZY WYTWORZONY MATERIAŁŁ

W prW próóbce Ge o masie 1 grama bce Ge o masie 1 grama

suma zanieczyszczesuma zanieczyszczeńń wynosi 10 wynosi 10

nanogramnanogramóów (w (ngng) !!!) !!!


PRACA ANALITYKPRACA ANALITYKÓÓW W –– ODPOWIEDODPOWIEDŹŹ NA NA ZAPOTRZEBOWANIE SPOZAPOTRZEBOWANIE SPOŁŁECZNEECZNE

SPOŁECZEŃSTWO(Zapotrzebowanie na

informacje)

ANALITYKA CHEMICZNA

NOWE WYZWANIA DLA ANALITYKÓW W ZAKRESIE:

nauki techniki

PROBLEMY ANALITYCZNE

Badania naukowe i prace rozwojowe

KSZTAŁCENIE SPECJALISTÓW

WYKORZYSTANIE

technik i metodyk analitycznych aparatury kontrolnopomiarowej

INFORMACJE I OSIĄGNIĘCIA W INNYCH DZIEDZINACH NAUKI I

TECHNIKI


ZAPOTRZEBOWANIE NA INFORMACJE ZAPOTRZEBOWANIE NA INFORMACJE

ANALITYCZNE ANALITYCZNE

Wyniki analizy reprezentatywnych próbek powinny być źródłem informacji niezbędnych do:

Określenia stanu (jakości) badanego obiektu materialnego;

Potwierdzenia postawionej hipotezy badawczej,

Podjęcia właściwej decyzji (administracyjnej, gospodarczej i prawnej);

Podniesienia poziomu świadomości społeczeństwa.


WYKORZYSTANIE INFORMACJI ANALITYCZNYCHWYKORZYSTANIE INFORMACJI ANALITYCZNYCH

OCHRONA ŚRODOWISKAkryteria jakościmonitoringrekultywacja

MEDYCYNAdiagnostyka medyczna

toksykologiabadanie leków

ROLNICTWObadanie jakości gleb

badanie jakości plonów

PRZEMYSŁkontrola procesu technologicznego

BADANIA NAUKOWE I ROZWOJOWE

KRYMINALISTYKAbadanie materiałów dowodowych

wykrywanie narkotyków

BADANIA ŻYWNOŚCI

INFORMACJE INFORMACJE ANALITYCZNEANALITYCZNE


WZROST ZALUDNIENIA A PRODUKCJA CHEMICZNAWZROST ZALUDNIENIA A PRODUKCJA CHEMICZNA

ogólnoświatowa produkcja substancji i odczynników chemicznychwzrost zaludnienia

Planow

any wskaźnik wzrostu

Rok

ZaZałłoożżenia:enia:‐produkcja wyrobów chemicznych wzrasta o 3% w skali roku‐zaludnienie globu wzrasta w tempie 0,77% / rok

Źródło: OECD Raport, 2001


LICZBA ZNANYCH ZWILICZBA ZNANYCH ZWIĄĄZKZKÓÓW CHEMICZNYCHW CHEMICZNYCH

Liczba znanych substancji chemicznych (organicznych i nieorganicznych): 5151 254254 327327

Liczba znanych reakcji chemicznych (jednoetapowych i wieloetapowych): 2121 327327 729729

Liczba związków chemicznych dostępnych w obrocie handlowym: 3737 783783 505505

Liczba związków chemicznych podlegających uregulowaniom prawnym: 279279 594594

JAK DOTRZEĆ DO AKTUALNYCH DANYCH?

http://http://www.cas.orgwww.cas.org//cgicgibinbin//cascas//regreport.plregreport.pl

źźrróóddłłoo: CHEMICAL ABSTRACT SYSTEM (CAS): CHEMICAL ABSTRACT SYSTEM (CAS)12/04/2009 00:06:37 EST12/04/2009 00:06:37 EST


ZRZRÓÓWNOWAWNOWAŻŻONY ROZWONY ROZWÓÓJJ

Przesłanki do zmiany w sposobie działalności chemików i technologów


M. Valcarcel, A. Ros, TrAC, 13, 17 (1994)

KLASYCZNA KLASYCZNA CHEMIA CHEMIA

ANALITYCZNAANALITYCZNA

SYSTEM JAKOŚCI

Projektowanie, planowanie, kontrola jakości, oszacowanie jakości, wprowadzenie

zmian, korekt

ANALITYKA ANALITYKA CHEMICZNACHEMICZNA


JAKOŚĆ WYNIKÓWPOMIARÓW

ANALITYCZNYCH

NIEPEWNOŚĆSPÓJNOŚĆ

WALIDACJAPROCEDUR

ANALITYCZNYCH

MATERIAŁYODNIESIENIA

BADANIAMIĘDZYLABORATORYJNE

Elementy składowe systemu kontroli i zapewnienia jakości wyników pomiarów analitycznych


CZCZĘĘSTOTLIWOSTOTLIWOŚĆŚĆ POPEPOPEŁŁNIANIA BNIANIA BŁĘŁĘDDÓÓW NA W NA POSZCZEGPOSZCZEGÓÓLNYCH ETAPACH PROCEDURY ANALITYCZNEJLNYCH ETAPACH PROCEDURY ANALITYCZNEJ

WYNIK KOŃCOWY ANALIZY

OBRÓBKA DANYCH POMIAROWYCH

-100% +100%0-50% +50 %-1% +1%

POBIERANIE PRÓBEKTRANSPORT

PRZECHOWYWANIE

PRZYGOTOWANIE PRÓBEK

ANALIZA INSTRUMENTALNA

Kontrola i zapewnienie jakości wyników pomiarów


WYZWANIA W ZAKRESIE ANALITYKI CHEMICZNEJWYZWANIA W ZAKRESIE ANALITYKI CHEMICZNEJ

NADAL KRYTYCZNE (OBARCZONE DUŻĄ

NIEPEWNOŚCIĄ) ETAPY PROCEDUR ANALITYCZNYCH

DOBRZE ZBADANE I SCHARATKERYZOWANE ETAPY

PROCEDUR ANALITYCZNYCH

BADANY OBIEKT MATERIALNY

Pobieranie próbek

Transport i przechowywanie próbek

Przygotowanie próbek do analizy

Oznaczenia końcowe

Obróbka danych

INFORMACJE O SKŁADZIE BADANEGO OBIEKTU MATERIALNEGO


WYZWANIA METODYCZNEWYZWANIA METODYCZNE

WPROWADZENIE KONCEPCJI ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU DO LABORATORIÓW ANALITYCZNYCH

ZIELONA CHEMIA ANALITYCZNA

Poszukiwanie nowych bezpośrednich technik analitycznych

Bezrozpuszczalnikowe techniki przygotowania próbek do analizy

Miniaturyzacja urządzeń i integracja systemów analitycznych

Ocena uciążliwości środowiskowej laboratorium i metodyk analitycznych – zastosowanie techniki

OCENA CYKLU ŻYCIA (LCA)

NOWE CZYNNIKI EKSTRAKCYJNE

Wykorzystanie cieczy jonowych na etapie przygotowania próbek do analizy

Zastosowanie wody w stanie podkrytycznym jako dogodnego czynnikaekstrakcyjnego (Subcritical Hot Water Extraction –SHWE)

CZYNNIKI WSPOMAGAJĄCE OPERACJE I CZYNNOŚCI W LABORATORIUM CHEMICZNYM

Zastosowanie promieniowania mikrofalowego

Zastosowanie promieniowania ultradźwiękowego

Zastosowanie promieniowania UV


PARAMETRY DECYDUJPARAMETRY DECYDUJĄĄCE O CE O „„ZIELONOZIELONOŚŚCICI””TECHNIK EKSTRAKCYJNYCHTECHNIK EKSTRAKCYJNYCH

Skala procesu;Poziom automatyzacji;Sposób uwalniania zatrzymanych analitów:• desorpcja termiczna;• elucja za pomocą „zielonego” rozpuszczalnika.Sposób połączenia z przyrządem pomiarowym;• on‐line;• off‐line.Miejsca realizacji operacji:• in situ;• w laboratorium.


KRYTERIA OCENY KRYTERIA OCENY „„ZIELONEGOZIELONEGO””CHARAKTERUCHARAKTERUMETODYK ANALITYCZNYCHMETODYK ANALITYCZNYCH

KRYTERIUM KRYTERIUM „„ZIELONEGOZIELONEGO”” CHARAKTERU METODYKI CHARAKTERU METODYKI ANALITYCZNEJANALITYCZNEJ OPIS KRYTERIUMOPIS KRYTERIUM

Stosowanie związków, które są uważane za:•trwałe zanieczyszczenia środowiska,•mają zdolność do bioakumulacji,•wykazująwłaściwości toksyczne.

Związki zaliczane do tych klas zgodnie z definicjązamieszczonąw U. S. EPA TRI (U. S. EPA Toxic ReleaseInventory).

Stosowanie związków traktowanych jako niebezpieczne.Użyte związki są zawarte w U. S. EPA TRI lub na jednej z list odpadów niebezpiecznych (D, S, P, U).

Stosowanie odczynników wywołujących proces korozji.pH w trakcie procesu analitycznego jest poniżej 2 lub teżwiększe niż 12.

Ilośćwytwarzanych odpadów. Wytwarza sięwięcej niż 50 g odpadów na analizę.

R. Majors, D. Raynie, LC GC Europe, 24, 7891 (2011)


PRZYKPRZYKŁŁADADOznaczanie Oznaczanie aldrynyaldryny w wodziew wodzie

W SPISIE METODYK ANALITYCZNYCH ZALECANYCH PRZEZ U. S. EPA (U. S. EPA National Environmental Methods Index NEMI) dostępne są dwie metodyki, które można wykorzystać do tego celu:

– U. S. EPA Metoda nr 525.2 ( SPE‐GC‐MS)– U. S. EPA Metoda nr 505 (SPME‐GC)

R. Majors, D. Raynie, LC GC Europe, 24, 7891 (2011)


KOMPAS EKOINNOWACYJNOKOMPAS EKOINNOWACYJNOŚŚCICI

Użyteczne narzędzie do oceny wpływu produktu

lub usługi na środowisko. Zostało ono

zaproponowane przez koncern Dow Chemical

Company oraz Światową Radę Biznesu na Rzecz

Zrównoważonego Rozwoju (World Bussiness

Council for Sustainable DevelopmentWBCSD).

[1] C. Fussler, P. James, Driving Ecoinnovation A Breakthrough Discipline for Innovation ans

Sustainability, Pitman Publishing, London (1996)

[2] D. Brown, J. Green, F. Hall, S. Rocchi, P. Rutter, A. Dearing, Building a Better Future Innovation,

Technology and Sustainable Development A Progress Report, World Business Council for

Sustainable Development (2000)


KIERUNKI DZIAKIERUNKI DZIAŁŁALNOALNOŚŚCI INNOWACYJNEJ PROWADZCI INNOWACYJNEJ PROWADZĄĄCE DO CE DO ZMNIEJSZENIA ODDZIAZMNIEJSZENIA ODDZIAŁŁYWANIA YWANIA ŚŚRODOWISKOWEGO RODOWISKOWEGO

DANEGO PRODUKTU LUB USDANEGO PRODUKTU LUB USŁŁUGI (CD.)UGI (CD.)

SKALA: 0 5

0 zmniejszenie > 50 %1 zmniejszenie < 50 %2 brak zmian3wzrost < 100 %4 dwukrotny wzrost5 czterokrotny wzrost

[1] C. Fussler, P. James, Driving Ecoinnovation A Breakthrough Discipline for Innovation ans Sustainability, Pitman Publishing, London (1996) [2] D. Brown, J. Green, F. Hall, S. Rocchi, P. Rutter, A. Dearing, Building a Better Future Innovation, Technology and SustainableDevelopment A Progress Report, World Business Council for Sustainable Development (2000)


NARZNARZĘĘDZIA DO POMIARU DZIA DO POMIARU „„ZIELONEGOZIELONEGO””CHARAKTERU CHEMIICHARAKTERU CHEMII

I.I. Czynnik Czynnik śśrodowiskowyrodowiskowy (Environmental factor EFactor)

II.II. WspWspóółłczynnik czynnik śśrodowiskowy rodowiskowy ((Environmental quotient EQ))

III. Wydajnośćmasowa reakcji (Effective Mass Yield EMY)

IV. Ekonomia atomów (Atom Economy AE) lub

Efektywność atomów (Atom Efficiency AE)

V. Efektywnośćmasowa reakcji (Reaction Mass Efficiency RME)

VI. Wydajnośćwęglowa (Carbon Efficiency CE)

VII.VII. EfektywnoEfektywnośćść rozpuszczalnikowarozpuszczalnikowa (Solvent Efficiency SE)

VIII.Intensywnośćmasowa (Mass Intensity MI)


OCENA CYKLU OCENA CYKLU ŻŻYCIA YCIA ((LIFE CYCLE ASSESSMENTLIFE CYCLE ASSESSMENT LCALCA))

Narzędzie do oceny porównywania uciążliwości stosowanych procedur analitycznych ze względu na:Zużycie odczynników;Zużycie energii;Emisja zanieczyszczeń;Ilość odpadów.

W sposób holistyczny zgodnie z założeniami „od kołyski do grobu” („from cradle to the grave”)

TO NOWE WYZWANIE TO NOWE WYZWANIE –– I MOI MOŻŻLIWOLIWOŚĆŚĆ PUBLIKACJI PUBLIKACJI

CIEKAWYCH PRAC!CIEKAWYCH PRAC!


FAFAŁŁSZYWY POGLSZYWY POGLĄĄDD

„Mam doskonały sprzęt to jestem znakomitym analitykiem i rozwiąże każdy problem”

Operator sprzętu analitycznego to nie jest CHEMIK ANALITYK.


NOWOCZESNE PRZYRZNOWOCZESNE PRZYRZĄĄDY SDY SĄĄ POTRZEBNE, ALE TO POTRZEBNE, ALE TO

TYLKO TYLKO WARUNEK KONIECZNY LECZ WARUNEK KONIECZNY LECZ

NIEWYSTARCZAJNIEWYSTARCZAJĄĄCY, CY,

ABY PRZEPROWADZIABY PRZEPROWADZIĆĆ BADANIA ANALITYCZNE.BADANIA ANALITYCZNE.

Właściwa interpretacja wyniku końcowego jako źródła informacji o składzie badanego obiektu, zjawisk i procesów w nim zachodzących.

KONIECZNE JEST RKONIECZNE JEST RÓÓWNIEWNIEŻŻ::

Zrozumienie chemizmu procesu analitycznego


KONSEKWENCJEKONSEKWENCJE

„Tak mi wyszło”;

Nieoczekiwane „rewolucyjne” teorie;

Podaje się wyniki bez oceny ich

miarodajności (prace doktorskie,

rozprawy habilitacyjne z dziedzin nie

związanych z chemią analityczną).


PODSUMOWANIEPODSUMOWANIE

Przeprowadzenie badań analitycznych próbek w celu oznaczenia składników śladowych to:

Poważny wysiłek intelektualny;

Spore nakłady finansowe (koszty pracy, odczynników, aparatury i infrastruktury)

Brak świadomości specyficznych wymagań może spowodować, że efektem końcowym zamiast INFORMACJI ANALITYCZNEJINFORMACJI ANALITYCZNEJ będzie DEZINFORMACJA. STARAJMY SIDEZINFORMACJA. STARAJMY SIĘĘ TEGO UNIKATEGO UNIKAĆĆ !!


Chemia analityczna we wspChemia analityczna we wspóółłczesnym czesnym

śświecie. Zadania i perspektywy wiecie. Zadania i perspektywy

A. Hulanicki, J. Namieśnik

rozdział do opracowania pt. MISJA CHEMII(redaktor: B. Marciniec)


http://http://www.pg.gda.plwww.pg.gda.pl//chemchem/Katedry/Analityczna//Katedry/Analityczna/

WARTO ODWIEDZIWARTO ODWIEDZIĆĆ!!


Kursy indywidualne „Na zamówienie”kierownik kursu: w zależności od tematyki

Chromatografia Gazowa poziom podstawowykierownik kursu: dr inż. Bożena Zabiegała

Aspekty praktyczne wykorzystania Chromatografii Gazowejkierownik kursu: dr hab. Lidia Wolska

Kontrola i jakośćwyników pomiarów analitycznychkierownik kursu: dr hab. inż. Piotr Konieczka

Wysokosprawna Chromatografia Cieczowa – zakres ogólny, w tym poziom podstawowy kierownik kursu: dr hab. inż. Agata KotWasik

Wysokosprawna Chromatografia Cieczowa poziom zaawansowanykierownik kursu: dr hab. inż. Agata KotWasik

Przygotowanie próbek do analizykierownik kursu: dr hab. inż. Agata KotWasik

ABC techniki SPE kierownik kursu: dr hab. inż. Agata KotWasik

Technika Wysokosprawnej Chromatografii Cieczowej w analizie żywności kierownik kursu: dr hab. inż. Agata KotWasik

http://http://www.pg.gda.plwww.pg.gda.pl//chemchem/Katedry/Analityczna//Katedry/Analityczna/


KSIKSIĄŻĄŻKIKI


University of Algarve (Portugal, PT)

University of Barcelona (Spain, ES)

University of Bergen (Norway, NO)

University of Cadiz (Spain, ES)

Gdansk University of Technology (Poland, PL)

EUROPEAN MASTER IN QUALITY IN ANALYTICAL EUROPEAN MASTER IN QUALITY IN ANALYTICAL LABORATORIES LABORATORIES EMQALEMQAL


The exploitation of white cabbage for phytoremediation and biofumigation of soils (AGROBIOKAP)

01.07.2007-01.07.2013Project deadline:

3 391 950,00 PLNRecommended subsidy:

WND-POIG.01.03.01-00-138/09No. of project:

1.3.1. Development projectsSub-action:

1.3. Support for R+D projects carried out by scientific institutions on behalf of industrial companiesAction:

1. Research and development of novel technologies Priority axis:

Project co-financed by European Union from European Regional Development Fund in a framework of the Innovative Economy Operational Programme 2007-2013

CONTACTGdansk University of Technology, Chemical Faculty

G. Narutowicza 11/12 Str., 80-233 Gdańskphone/fax: 0048 58 347 26 25

e-mail: [email protected]://www.chem.pg.gda.pl/agrobiokap/


DOSTOJNY JUBILACIE,DOSTOJNY JUBILACIE,W imieniu współpracowników i swoim własnym życzę Ci:sił i energii do dalszej pracy;dotychczasowego optymizmu i wiary, że nawet góry można

przenosić;efektywnej pracy na rzecz całego środowiska.


Jacek Namieśnik

Zdrowia i jeszcze raz zdrowia…

VITA SINE LITTERIS MORS ESTVITA SINE LITTERIS MORS EST..

(Życie bez wiedzy jest śmiercią).


DZIDZIĘĘKUJKUJĘĘ ZA UWAGZA UWAGĘĘ!!

wyzwania dla chemii analitycznej - strona główna ... · metodyka(procedura analityczna, sposób...

Documents