1

XÂY DỰNG CHUYÊN ĐỀ MÔI TRƯỜNG VÀ BẢO VỆ MÔI

TRƯỜNG NHẰM PHÁT HUY TÍNH TÍCH CỰC, NÂNG CAO

HIỂU BIẾT VÀ Ý THỨC CỦA HỌC SINH TRUNG HỌC

Hoàng Phước Muội1

Tóm tắt

Ô nhiễm môi trường và bảo vệ môi trường là vấn đề toàn cầu, cần phối hợp nhiều biện pháp

để giảm thiểu mức độ ô nhiễm. Trong các biện pháp, hoạt động giáo dục vì môi trường đem lại hiệu

quả cao. Hoạt động giáo dục với mục tiêu giáo dục những hiểu biết cơ bản về môi trường, ô nhiễm

môi trường, bảo vệ môi trường,…giáo dục ý thức học sinh. Các mục tiêu trên có hiệu quả khi học

sinh tích cực tham gia các hoạt động, tự trải nghiệm. Trong bài viết này, trình bày tiến trình tổ

chức sinh hoạt chuyên đề Môi trường và bảo vệ môi trường, tổ chức thực nghiệm tại trường THCS

– THPT Hoa Sen.

1. Đặt vấn đề

Những năm gần đây, các sự cố môi trường liên tục xảy ra như: xả thải của công ty

Vedan (2008), xảy thải của công ty Formosa Hà Tĩnh (2016) gây cá chết hàng loạt ở các

tỉnh miền Trung hay các làng ung thư xuất hiện liên tiếp. Trong khi đó, các nhà môi trường

cảnh báo Việt Nam là một trong 10 quốc gia có chất lượng không khí thấp nhất thế giới.

Bên cạnh đó, hai thành phố lớn của Việt Nam, Hà Nội và Tp. Hồ Chí Minh nằm trong top

các thành phố ô nhiễm không khí của thế giới. Thực trạng trên báo động tình trạng môi

trường Việt Nam đang bị ô nhiễm ở mức độ cao. Trước tình trạng đó, chúng ta cần tổ chức

các hoạt động vì môi trường để xây dựng một môi trường sống tốt.

Trong các hoạt động vì môi trường, giáo dục vì môi trường ở nhà trường trung học

không thể bỏ qua. Thực tiễn giáo dục vì môi trường ở các nước đã chỉ ra rằng “sẽ không một

đạo luật hoặc mức thuế nào có thể bắt buộc được các công dân phải tôn trọng môi trường,

vì sự tôn trọng tự nguyện chỉ có thể được truyền thụ qua giáo dục” (Jacques Vernier, 1992).

Các nghiên cứu giáo dục vì môi trường đều khẳng định: muốn giáo dục vì môi trường cho

học sinh thì hoạt động giáo dục vì môi trường thì phải thường xuyên, liên tục và bền bỉ dưới

nhiều hình thức khác nhau. Do đó, xây dựng chuyên đề Môi trường vào Bảo vệ môi trường

để phát huy tính tích cực, nâng cao hiểu biết của HS trung học là vấn đề thiết thực.

2. Giáo dục vì môi trường ở trường trung học

1 Trường THCS – THPT Hoa Sen; Email: phuocmuoi92@gmail.com

2

2.1. Một số khái niệm cơ bản

2.1.1. Môi trường

“Môi trường là hệ thống các yếu tố vật chất tự nhiên và nhân tạo có tác động đối với

sự tồn tại và phát triển của con người và sinh vật”. [Mục 1, điều 3, 6]. Như vậy, môi trường

được hiểu là các yếu tố như: không khí, đất, nước, ánh sáng,… có tác động trực tiếp lên đời

sống con người. Môi trường sống có tác động trực tiếp đến con người, đặc biệt là sức khỏe.

2.1.2. Ô nhiễm môi trường

“Ô nhiễm môi trường là sự biến đổi của các thành phần môi trường không phù hợp với

quy chuẩn kỹ thuật môi trường và tiêu chuẩn môi trường gây ảnh hưởng xấu đến con người

và sinh vật” [Mục 8, điều 3, 6].

Ô nhiễm môi trường gồm có: ô nhiễm không khí, ô nhiễm nước, ô nhiễm đất, ô nhiễm

tiếng ồn,… Các nguyên nhân ô nhiễm môi trường chủ yếu do hoạt động sinh hoạt và sản

xuất của con người gây ra. Bên cạnh đó, thiên tai, hoạt động của vi sinh vật cũng góp phần

không nhỏ gây ra tình trạng ô nhiễm môi trường.

2.1.3. Bảo vệ môi trường

Chất lượng môi trường ngày cảng giảm, ảnh hưởng xấu đến sức khỏe con người. Do

đó, con người phải bắt tay ngay bây giờ tiến hành các hoạt động vì môi trường.

“Hoạt động bảo vệ môi trường là hoạt động giữ gìn, phòng ngừa, hạn chế các tác động

xấu đến môi trường; ứng phó sự cố môi trường; khắc phục ô nhiễm, suy thoái, cải thiện,

phục hồi môi trường; khai thác, sử dụng hợp lý tài nguyên thiên nhiên nhằm giữ môi trường

trong lành” [Mục 3, điều 3, 6].

Giáo dục vì môi trường, đặc biệt là giáo dục vì môi trường ở nhà trường trung học là

một trong các hoạt động bảo vệ môi trường. Từ nghiên cứu lí luận dạy học và thực tiễn giáo

dục, chúng tôi định nghĩa: Giáo dục vì môi trường ở trường trung học là là hoạt động dạy

học của GV và HS, trong đó GV tổ chức các hoạt động học tập của HS nhằm giúp HS phát

triển các năng lực cần thiết phục vụ hoạt động bảo vệ môi trường.

2.2. Một số hình thức giáo dục vì môi trường ở trường trung học

2.2.1. Tích hợp, lồng ghép giáo dục vì môi trường trong các môn học chính khóa

3

Trong dạy và học chính khóa, hoạt động giáo dục vì môi trường thường được tích hợp,

lồng ghép trong các môn: hóa học, sinh học, vật lí, địa lí,…thông qua việc tìm hiểu về các

vấn đề môi trường để dẫn dắt học sinh lĩnh hội kiến thức môn học hay từ các kiến thức môn

học vận dụng để giải thích các vấn đề môi trường để củng cố, vận dụng kiến thức bài học.

Tuy nhiên, biện pháp tích hợp, lồng ghép làm kiến thức về môi trường bị phân tán, thiếu

tính gắn kết.

2.2.2. Hoạt động ngoại khóa giáo dục vì môi trường

Nghiên cứu lí luận về hoạt động ngoại khóa, chúng tôi định nghĩa: Hoạt động ngoại

khóa giáo dục vì môi trường ở nhà trường trung học là một hình thức dạy học, trong đó GV

và HS không bị giới hạn về không gian và thời gian nhờ đó tạo kiện kiện HS vận dụng kiến

thức, kinh nghiệm vào các vấn đề thực tiễn liên quan đến môi trường nhằm phục vụ hoạt

động bảo vệ môi trường.

Trong các tiết hoạt động ngoại khóa vì môi trường, các hoạt động thường được hướng

tới là: sinh hoạt chuyên đề; thiết kế poster vì môi trường; dự án vì môi trường; cuộc thi kiến

thức về môi trường; tham quan; ….Trong đó, sinh hoạt chuyên đề kết hợp với thiết kế

poster vì môi trường là những hoạt động phù hợp với đối tượng học sinh trung học.

2.3. Các biện pháp phát huy tính tích cực của HS trong hoạt động ngoại khóa giáo dục

vì môi trường

Tính tích cực học tập của học sinh là sự nỗ lực, cố gắng,… để thực hiện nhiệm vụ học

tập được giao. Trong hoạt động giáo dục vì môi trường, phát huy tính tích cực của học sinh

cần chú ý đến một số biện pháp sau:

Biện pháp 1. Tích hợp, lồng ghép các vấn đề thời sự, nổi bật như các sự cố môi

trường: Formosa Hà Tĩnh, kênh Nhiêu Lộc, … vào nội dung các chuyên đề giáo dục vì môi

trường.

Biện pháp 2. Xây dựng các nhiệm vụ vừa sức với HS/ nhóm HS. Trong đó, nhiệm vụ

thiết kế poster vì môi trường là nhiệm vụ thích hợp.

Biện pháp 3. Chú trọng hoạt động hướng dẫn, hỗ trợ của GV. GV không làm hết công

việc cho GV, nhưng phải thường xuyên theo dõi, có biện pháp hỗ trợ kịp thời, đúng lúc và

phù hợp cho học sinh/ nhóm học sinh.

4

Biện pháp 4. Tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin vào thiết kế bài giảng chuyên

đề như: sưu tầm và sư phạm hóa các video, tranh ảnh có liên quan đến giáo dục vì môi

trường; sử dụng google để tra cứu thông tin;…

Biện pháp 5. Tăng cường các hoạt động của HS, lấy nguyên tắc HS làm trung tâm.

Biện pháp 6. Tổ chức các hoạt động sinh hoạt theo nhóm. Trong đó, hoạt động thiết

kế poster là nhiệm vụ nhóm, phù hợp trong khoảng thời gian giới hạn.

3. Xây dựng chuyên đề Môi trường và Bảo vệ môi trường

Bước 1. Xác định mục tiêu chuyên đề

Trình bày được các khái niệm cơ bản như: môi trường, ô nhiễm môi trường, bảo vệ

môi trường,… các dạng ô nhiễm môi trường; các nguyên nhân ô nhiễm môi trường;…

Thiết kế được poster tuyên truyền vì môi trường.

Bước 2. Xây dựng nội dung chuyên đề

Nội dung 1. Kiến thức cơ bản về môi trường

Nội dung 2. Kiến thức cơ bản về tuyên truyền Bảo vệ môi trường

Bước 3. Xây dựng các hoạt động chuyên đề

Hoạt động 1. Tìm hiểu các kiến thức cơ bản về môi trường

Khái niệm cơ bản: môi trường; ô nhiễm môi trường; hoạt động bảo vệ môi trường.

Kiến thức cơ bản: nguyên nhân ô nhiễm môi trường; các loại ô nhiễm môi

trường;…

Hoạt động 2. Hội thi thiết kế poster tuyên truyền Học sinh Hoa Sen với Môi trường

Hình thức tổ chức: nhóm nhỏ từ 6 đến 10 HS

Thời lượng tiến hành: 30 phút

Yêu cầu đối với poster tuyên truyền Học sinh Hoa Sen với Môi trường

Nội dung phù hợp, có tính tuyên truyền với nội dung: học sinh Hoa Sen chung

tay bảo vệ môi trường;

Có tính sáng tạo, độc đáo, mới mẻ;

Có tính thẫm mĩ, màu sắc hài hòa;

Không sử dụng hình ảnh, ngôn từ không phù hợp.

5

Bước 4. Kiểm tra, đánh giá

Xây dựng nội dung kiểm tra kiến thức về môi trường: Bài kiểm tra trắc nghiệm 12 câu,

bốn đáp án.

4. Tổ chức thực nghiệm chuyên đề Môi trường và Bảo vệ môi trường tại trường

THCS – THPT Hoa Sen

4.1. Thực trạng giáo dục vì môi trường ở trường THCS – THPT Hoa Sen

Trong năm học 2016 – 2017, trường THCS – THPT Hoa Sen đã tổ chức chuyên đề

“Rác, không phải chuyện của riêng ai” – do cô Trần Thị Lương Trang phụ trách, bước

đầu giáo dục ý thức trách nhiệm trong việc xây dựng và bảo vệ trường học Xanh – Sạch –

Đẹp. Bên cạnh đó, cuối năm học, Đoàn trường đã phát động phong trào “Thu gom ve chai

– gây quỹ học bổng” thu hút được nhiều đoàn viên tham gia, gây quỹ được 3.067.000

đồng, số tiền được sử dụng để trao quà cho các học sinh nhà trường có hoàn cảnh khó khăn.

Hơn nữa, trong hè 2017, Đoàn trường kết hợp với Đoàn Phường Hiệp Phú với chiến dịch

Hoa phương đỏ đã tổ chức học sinh thu gom ve chai ở các khu phố trên địa bàn, số tiền bán

ve chai được các em sử dụng trao 2 góc học tập cho hai em có hoàn cảnh khó khăn, học giỏi

trị giá 1.500.000 đồng/HS và xây dựng 1 góc trường xanh trị giá 1.000.000 đồng cho nhà

trường. Như vậy, hoạt động giáo dục vì môi trường ở nhà trường đã được tiến hành và có

các kết quả khả quan.

4.2. Điều tra các hành vi vì môi trường và kiến thức của học sinh trường THCS –

THPT Hoa Sen

Điều tra hình vi vì môi trường của học sinh trường THCS – THPT Hoa Sen

Chúng tôi tiến hành khảo sát với 100 học sinh khóa hè 2017 trường THCS – THPT

Hoa Sen, sử dụng phần mềm SPSS 16.0 phân tích, chúng tôi thu được kết quả được trình

bày trong bảng 1.

Bảng 1. Kết quả điều tra hành vi vì môi trường của học sinh

STT Tiêu chí Không

bao giờ

Hiếm

khi

Thỉnh

thoảng

Thường

xuyên

Luôn

luôn

Vấn đề rác thải

1 Bỏ rác đúng nơi quy định 2.1% 6.2% 22.7% 35.1% 34.0%

2 Phân loại rác thải 18.6% 18.6% 43.0% 15.5% 13.4%

3 Sử dụng rác làm vật liệu tái chế 30.9% 34.0% 22.7% 6.2% 6.2%

4 Nhặt rác khi thấy rác nằm vươn

vãi

10.3% 22.7% 35.1% 17.5% 14.4%

6

5 Nhắc nhở khi thấy người khác

xả rác

18.6% 26.8% 21.6% 16.5% 16.5%

6 Thu gom rác để bán ve chai 18.6% 18.6% 26.8% 19.6% 16.5%

Tiết kiệm vì môi trường

7 Đi xe bus, xe đạp thay vì đi xe

máy

21.6% 22.7% 29.9% 9.3% 16.5%

8 Sử dụng lại nguồn nước đã qua

sử dụng

53.6% 20.6% 20.6% 2.1% 3.1%

9 Tắt điện, nước khi ra khỏi nhà 1.0% 1.0% 7.2% 25.8% 64.9%

10 Cất giữ, lưu trữ túi ni lông để

sử dụng lần sau

14.4% 12.4% 26.8% 18.6% 27.8%

11 Sử dụng lại các trang vở dư để

làm giấy nháp

5.2% 3.1% 22.7% 29.9% 39.2%

Truyền thông, thông tin

12 Theo dõi các thông tin về môi

trường trên tivi, báo, đài

11.3% 24.7% 37.1% 16.5% 10.3%

13 Chia sẻ thông tin về môi

trường

18.6% 37.1% 27.8% 11.3% 5.2%

14 Tham gia các lớp học về cách

sống hòa hợp với thiên nhiên

27.8% 27.8% 30.9% 8.2% 5.2%

15 Tuyên truyền, vận động người

thân, bạn bè bảo vệ môi trường

23.7% 19.6% 29.9% 16.5% 10.3%

Xây dựng môi trường xanh – sạch – đẹp

16 Trồng cây xanh 14.4% 20.6% 43.3% 11.3% 10.3%

17 Quét dọn rác, chất thải,.. xung

quanh khu vực sinh sống

10.3% 12.4% 21.6% 29.9% 25.8%

18 Trực nhật lớp, đảm bảo lớp học

luôn sạch sẽ

4.1% 15.5% 33.0% 26.8% 20.6%

19 Quét dọn nhà cửa 2.1% 5.2% 17.5% 35.1% 40.2%

20 Tham gia hoạt động dọn rác,

làm sạch môi trường của các

Đoàn, thể

17.5% 32.0% 26.8% 17.5% 6.2%

21 Sử dụng túi thân thiện tự hủy

thay cho túi ni-lon khi đi siêu

thị

26.8% 20.6% 25.8% 11.3% 15.5%

Dựa trên số liệu khảo sát, nổi bật lên những hành vi/thói quen làm được và chưa làm

được của học sinh trường THCS – THPT Hoa Sen (HK: hiếm khi; TT: thỉnh thoảng; TX:

thườn xuyên; LL: luôn luôn), được trình bày trong bảng 2.

Bảng 2. Phân tích hành vi/ thói quen của học sinh Hoa Sen vì môi trường

Mặt tích cực Mặt hạn chế

Tiêu chí Mức độ Tiêu chí Mức độ

Bỏ rác đúng nơi TX Tái sử dụng nước HK

Nhặt rác TX Phân loại rác TT

7

Tắt điện, nước LL Nhắc nhở người xả rác HK

Sử dụng lại vở để làm giấy

nháp

TX Sử dụng rác làm vật liệu tái chế HK

Quét dọn nhà cửa TX Chia sẻ thông tin MT HK

Quét dọn rác xung quanh nơi

sinh sống

TX Sử dụng xe bus, xe đạp thay cho xe

máy

TT

Như vậy HS trường THCS – THPT Hoa Sen đã có nhiều hành vi/thói quen vì môi

trường như: tắt điện nước, sử dụng lại tập vở còn trống (tiết kiệm); bỏ rác đúng nơi quy

định, quét dọn nhà cửa,… Tuy nhiên các em còn hạn chế ở các hoạt động tuyên truyền vì

môi trường, các hoạt động chung tay xây dựng môi trường sống “Xanh – sạch – đẹp” như:

đi xe bus, xe đạp thay cho xe máy, chia sẻ thông tin về môi trường,…

Khảo sát hiểu biết của học sinh về môi trường

Chúng tôi tiến hành khảo sát với 100 học sinh khóa hè 2017 trường THCS – THPT

Hoa Sen, sử dụng phần mềm SPSS 16.0 phân tích, chúng tôi thu được kết quả được trình

bày trong biểu đồ 1.

Biểu đồ 1. Phân bố điểm khảo sát trước chuyên đề

Đề khảo sát gồm 12 câu trắc nghiệm khách quan 4 lựa chọn nên điểm trung bình lý

thuyết là 9/12. Trong khi đó, điểm trung bình thực tế của học sinh là 5.73. Chúng tôi kết

luận, kiến thức về môi trường của học sinh thấp, dưới mức trung bình.

4.3. Triển khai chuyên đề Môi trường và bảo vệ môi trường

Tổ chức giới thiệu chung về: môi trường; ô nhiễm môi trường và bảo vệ môi

trường.

Thời gian tổ chức: 06/07/2017 Thời lượng: 30 phút

Địa điểm: Hội trường A, trường THCS – THPT Hoa Sen

8

Căn cứ trên kết quả khảo sát hiểu biết của học sinh về môi trường, chúng tôi trình bày

cho học sinh về vấn đề môi trường và ô nhiễm môi trường. Đặc biệt, trong phần trình bày

(hình 1), chúng tôi tập trung nhấn mạnh những hiểu biết không chính xác của học sinh như:

trồng chọt – chăn nuôi gây ít ô nhiễm môi trường; Tp. Hồ Chí Minh có mức độ ô nhiễm

không khí lớn hơn Hà Nội,… Đồng thời, chúng tôi sử dụng các đoạn phim gây ấn tượng

mạnh về môi trường để giúp học sinh nhận thức được nguyên nhân và tác hại của ô nhiễm

môi trường. Thêm nữa, chúng tôi cũng phân tích những việc học sinh đã làm được, những

việc cần phải thay đổi.

Tổ chức hội thi thiết kế poster tuyên truyền Học sinh Hoa Sen với môi trường

Sau phần trình bày của giáo viên, chúng tôi tiến hành tổ chức cho học sinh thi thiết kế

poster tuyên truyền Học sinh Hoa Sen với môi trường, lấy chủ đề chủ đạo là bảo vệ môi

trường. Với số lượng gần 100 học sinh, chúng tôi chia làm 13 nhóm học sinh, mỗi giáo viên

hỗ trợ từ 01 đến 02 nhóm học sinh. Với nhiệm vụ thiết kế poster, học sinh làm việc theo

nhóm, chúng tôi giới hạn thời gian thực hiện trong 30 phút. học sinh tham gia hoạt động

thiết kế poster diễn ra tích cực, tập trung và hăng hái (hình 2). Thực tế cho thấy, nhiệm vụ

thiết kế poster tuyên truyền bảo vệ môi trường trong thời gian 30 phút là khả thi. Tuy nhiên,

để hoàn thành được một poster tuyên truyền trong khoảng thời gian 30 phút, chúng tôi nhận

thấy các nhóm đều có chiến thuật làm việc hợp lí. Sau khi nhanh chóng xây dựng ý tưởng

cho poster, các em nhanh chóng cử học sinh có năng khiếu mỹ thuật tiến hành nhanh chóng

phác họa những nét chính. Bên cạnh đó, người vẽ chỉ đạo các thành viên còn lại trong nhóm

Hình 1. GV trình bày về vấn đề môi trường và ô nhiễm môi trường

9

hoàn thành các công việc khác như: tô màu, viền lại nét vẽ, viết bài thuyết trình,… Nhờ sự

phối hợp ăn ý giữa các thành viên trong nhóm mà 13 nhóm đã hoàn thành 13 poster tuyên

truyền trong thời gian 30 phút. Điều này khẳng định, học sinh đã có những ý thức nhất định

trong hoạt động bảo vệ môi trường, nhờ đó các nhóm học sinh có thể nhanh chóng xây dựng

xong ý tưởng cũng như hoàn thành poster bảo vệ môi trường. Hoạt động thiết kế poster

tuyên truyền bảo vệ môi trường là một hoạt động trải nghiệm có ý nghĩa: Học sinh không

những được tham gia quá trình xây dựng các ý tưởng bảo vệ môi trường, mà còn trao đổi

cùng nhau, chia sẽ ý tưởng mới lạ, độc đáo, sáng tạo. Qua đó, học sinh tự ý thức được tránh

nhiệm của bản thân về bảo vệ môi trường. Học sinh không những đề xuất ý tưởng vì môi

trường mà các em còn trao đổi, thảo luận với nhau. Qua đó, các ý tưởng, thông tin vì môi

trường được chia sẽ.

Hình 2. Một số hình ảnh quá trình thiết kế poster tuyên truyền của học sinh

Phân tích các poster của 13 nhóm (hình 3), chúng tôi nhận thấy học sinh đã tập trung

vào các vấn đề sau: chung tay bảo vệ môi trường; hai thế giới phân mảnh ô nhiễm và trong

lành, bạn chọn thế giới nào; chiến dịch chiếm lại màu xanh cho Trái Đất; giữ gìn vệ sinh;

tiết kiệm năng lượng,… Hầu như, các poster đã trình bày được các ý tưởng tuyên truyền bảo

10

vệ Trái đất, tạo được ấn tượng cho người xem. Đặc biệt poster được giải nhất không chỉ

mang thông điệp giáo vì môi trường mà còn giáo dục về sức khỏe, chống khói thuốc lá, đặc

biệt trong trường THCS – THPT Hoa Sen. Kết quả cũng cho thấy, ý tưởng bảo vệ môi

trường không phải chỉ có học sinh khối THPT mới có năng lực thực hiện mà khối THCS

cũng chứng tỏ được năng lực và sự hiểu biết của các em (poster của nhóm HS lớp 9 đoạt

giải nhì). Các poster mang một thông điệp, một ý tưởng tuyên truyền vì môi trường, đặc biệt

là hành động/thói quen của chính học sinh Hoa Sen với môi trường, gần nhất chính là ngôi

trường mà các em đang theo học.

Hình 3. Một số poster của học sinh

Sau khi các nhóm hoàn tất và nộp poster về cho ban tổ chức, chúng tôi tổ chức cho 13

nhóm thuyết trình về poster do các em thiết kế (hình 4). Chúng tôi cố gắng tạo điều kiện và

cơ hội để 13 nhóm học sinh với 13 poster đều được thuyết trình. Đây là cơ hội để các nhóm

thể hiện năng lực thuyết phục, khả năng trình bày,…Quan trọng hơn, khi được nghe các

nhóm khác trình bày và trình bày cho các nhóm khác nghe, các ý tưởng của các em được

chia sẻ, lan truyền và đồng điệu với nhau, tạo nên sự cộng hưởng, giúp các em hiểu và ý

thức hơn trong các hành động/thói quen vì môi trường.

11

Kết quả hội thi được công bố như sau: Giải nhất: nhóm Sài Gòn Home Squar – 11A;

Giải nhì: Nhóm Môi trường xanh – 9A; Giải ba: Môi sinh – 10A; Giải ba: Nhóm 1 – khối

lớp 6, 7, 8. Đặc biệt, chúng tôi quyết định trao thêm Giải thuyết trình phong cách cho

nhóm Hiếu – 10A.

Hình 4. Các nhóm học sinh thuyết mình về poster

4.4. Hoạt động sau chuyên đề Môi trường và bảo vệ môi trường

4.4.1. Điều tra lại hiểu biết và nhận thức của HS về môi trường sau khi tham gia

chuyên đề Môi trường và bảo vệ môi trường

Chúng tôi khảo lại 100 HS trường THCS – THPT Hoa Sen, số phiếu phát ra là 100 và

số phiếu thu lại là 80. Sử dụng phần mềm SPSS 16.0 phân tích số liệu thống kê, chúng tôi

thu được như sau:

Với câu hỏi “Tôi đã ý thức hơn về vấn đề Môi trường và Bảo vệ môi trường”. Kết

quả khảo sát cho thấy: 1.2 % HS rất không đồng ý; 0% không đồng ý; 17.5% không ý kiến ;

50.0% đồng ý; 31.2% rất đồng ý (biểu đồ 2). Với kết quả này, cho phép chúng tôi kết luận:

HS đã tự biết ý thức hơn vì môi trường, 81.2% HS đồng ý và rất đồng ý sẵn sàng hành động

ý thức hơn vì môi trường.

12

Biểu đồ 2. Tỉ lệ khảo sát câu 11

Với câu hỏi “Tôi sẽ cam kết thực hiện những ý tưởng của poster mà tôi/ nhóm tôi đã

thiết kế”. Kết quả khảo sát cho thấy: 6.2 % HS rất không đồng ý; 2.5% không đồng ý;

27.5% không ý kiến ; 45.0% đồng ý; 18.8% rất đồng ý (biểu đồ 3). Với kết quả này, cho

phép chúng tôi kết luận: HS đã tự nhận thức và biết cam kết hành động vì môi trường ,

63.8% HS đồng ý và rất đồng ý sẵn sàng cam kết và hành động theo ý tường vì môi trường

của cá nhân/ nhóm. Kết quả là căn cứ để đánh giá tác động của hoạt động thiết kế poster vì

môi trường. HS không những đã hoàn thành được poster mà các em còn cam kết, sẵn sàng

thực hiện những ý tưởng/ cam kết. Đây là dấu hiệu khả quan để xác định được ý thức của

HS vì môi trường đã được nâng cao hơn so với trước đây, là bước đầu hình thành ý thức

trách nhiệm của HS đối với môi trường.

Biểu đồ 3. Tỉ lệ khảo sát câu 12

13

Để đánh giá kiến thức của HS sau khi tham gia chuyên đề, chúng tôi tổ chức cho HS

làm bài kiểm tra 10 phút (hậu kiểm), gồm 12 câu trắc nghiệm khách quan 4 đáp án. Để so

sánh sự tiến bộ của HS so với khi chưa tham gia chuyên đề, chúng tôi sử dụng lại bài kiểm

tra trước (tiền kiểm) và thay đổi một số câu so với đề kiểm tra ban đầu.

Thống kê và phân tích bằng phần mềm SPSS, chúng tôi thu được kết quả như sau:

điểm trung bình bài kiểm tra thực tế là 7.94/12 vẫn thấp hơn so với điểm trung bình lí

thuyết. Như vậy, kiến thức HS thu được sau khi tham gia chuyên đề Môi trường và bảo vệ

môi trường còn nhiều hạn chế.

Để so sánh sự tiến bọ của HS về kiến thức, chúng tôi sử dụng kiểm định thống kê T-test,

sử dụng phần mềm SPSS 16.0.

Giả thuyết thống kê

- H0: Điểm trung bình sau kiểm tra (hậu kiểm) lớn hơn điểm trung bình trước kiểm tra

(tiền kiểm) một cách không có ý nghĩa thống kê.

- H1: Điểm trung bình sau kiểm tra (hậu kiểm) lớn hơn điểm trung bình trước kiểm tra

(tiền kiểm) một cách có ý nghĩa thống kê.

Biểu đồ 4. Kết quả kiểm tra sau chuyên đề

Kết quả SPSS trả về như bảng 8.1.

Bảng 8.1. Kết quả kiểm định T - test

14

Kết quả: sig = 0.000 < 0.05 => Bác bỏ giả thuyết H0, ủng hộ giả thuyết H1. Tức là

điểm kiểm tra sau chuyên đề (7.94) lớn hơn điểm kiểm tra trước chuyên đề (5.73) một cách

có ý nghĩa thống kê. Điều này chứng tỏ, chuyên đề Môi trường và bảo vệ môi trường đã

góp phần nâng cao hiểu biết của HS trường THCS – THPT Hoa Sen về môi trường.

4.4.2. Tổ chức trưng bày, giới thiệu các poster tuyên truyền Học sinh Hoa Sen với

môi trường

Sau khi chấm và công bố kết quả cuộc thi thiết kế poster tuyên truyền Học sinh Hoa

Sen với môi trường. Chúng tôi cùng với HS tiến hành ép nhựa các poster và trưng bày các

poster trên bên bảng tin của trường (hình 5) nhằm chia sẽ, tuyên truyền các ý tưởng hành

động vì một môi trường “Xanh – sạch – đẹp”. Các poster không những có ý nghĩa tuyên

truyền cho các HS tham gia thiết kế mà sẽ có tác dụng tuyên truyền đối với các HS mới, đối

tượng sẽ gia nhập ngôi nhà chung Hoa Sen sau ngày 17/07/2017.

Hình 5. Trưng bày poster Học sinh Hoa Sen với môi trường ở bảng tin trường

5. Kết luận

Hoạt động giáo dục vì môi trường cho học sinh trung học là cần thiết và cần phải được

tổ chức thường xuyên, bền bỉ,…với nhiều hình thức khác nhau. Bên cạnh đó, phải đẩy mạnh

hoạt động tuyên truyền HS ý thức bảo vệ môi trường và hoạt động thi thiết kế poster vì môi

trường là hoạt động phù hợp với đối tượng HS trung học. Kết quả thực tế cho thấy, hoạt

động này có thể áp dụng đại trà cho tất cả HS, các đối tượng.

15

Tài liệu tham khảo

1. Nguyễn Phúc Chỉnh (2012). Tài liệu hướng dẫn dạy học tích hợp trong dạy học sinh

học ở trường trung học phổ thông, Đại học Thái Nguyên.

2. Nguyễn Việt Thanh (2016). “Giáo dục ý thức bảo vệ môi trường cho học sinh tiểu học

ở Việt Nam”, Tạp chí Khoa học xã hội Việt Nam, số 108, 96 – 102.

3. Trần Thị Hồng Châu (2010). Giáo dục môi trường thông qua dạy học hóa học lớp 10,

11 ở trường phổ thông. Luận văn thạc sĩ Khoa học Giáo dục, Trường Đại học Sư phạm Tp.

Hồ Chí Minh.

4. Võ Trung Minh (2015). Giáo dục môi trường dựa vào trải nghiệm trong dạy học môn

khoa học ở tiểu học. Luận án tiến sĩ Khoa học Giáo dục, Viện Khoa học Giáo dục Việt

Nam.

5. Vương Thị Phương Hạnh (2016). Giáo dục bảo vệ môi trường trong dạy học Địa lí

Trung học cơ sở qua Website theo định hướng phát triển năng lực, Luận án tiến sĩ Khoa học

Giáo dục, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội.

6. Quốc hội nhà nước CHXHCN Việt Nam (2014). Bảo vệ môi trường. Luật, Hà Nội.