yenİ ÇaĞ, yenİ dÜŞÜn akimlari
DESCRIPTION
YENİ ÇAĞ, YENİ DÜŞÜN AKIMLARI. 19. yüzyıl sonlarında İmparatorluğunun yıkılıp parçalanmasını önleme gereksinmesinden doğan düşün ve eylemler aynı görüş ve öneriler çevresinde birleşme eğilimleri gösteren aydınların çoğalması ile düşün akımı olarak kabul edilmeye başlanmıştı. - PowerPoint PPT PresentationTRANSCRIPT
YENİ ÇAĞ, YENİ DÜŞÜN AKIMLARIYENİ ÇAĞ, YENİ DÜŞÜN AKIMLARI
19. yüzyıl sonlarında 19. yüzyıl sonlarında İmparatorluğunun yıkılıp İmparatorluğunun yıkılıp parçalanmasını önleme parçalanmasını önleme
gereksinmesinden doğan düşün ve gereksinmesinden doğan düşün ve eylemler aynı görüş ve öneriler eylemler aynı görüş ve öneriler çevresinde birleşme eğilimleri çevresinde birleşme eğilimleri
gösteren aydınların çoğalması ile gösteren aydınların çoğalması ile düşün akımı olarak kabul edilmeye düşün akımı olarak kabul edilmeye
başlanmıştı. başlanmıştı.
YENİ ÇAĞ, YENİ DÜŞÜN AKIMLARIYENİ ÇAĞ, YENİ DÜŞÜN AKIMLARI
“ “ Genç Türk” hareketi içinde Genç Türk” hareketi içinde gruplaşmalara yol açan ayrı gruplaşmalara yol açan ayrı
görüşler, ülke dışında çıkabilen görüşler, ülke dışında çıkabilen dergi ve gazetelerde düşün ve dergi ve gazetelerde düşün ve
öğretileri yansıtan yazılar öğretileri yansıtan yazılar
yayımlandıkça, yayımlandıkça, İslamcılıkİslamcılık, ,
batıcılıkbatıcılık, , ulusçulukulusçuluk gibi gibi akımlara bağlı olarak gelişti. akımlara bağlı olarak gelişti.
YENİ ÇAĞ, YENİ DÜŞÜN AKIMLARIYENİ ÇAĞ, YENİ DÜŞÜN AKIMLARI
2. Meşrutiyetten sonra ise 2. Meşrutiyetten sonra ise hareket ülke içine kayarak, hareket ülke içine kayarak,
yayım organları ve belli yayım organları ve belli merkezlerden yönetilen merkezlerden yönetilen örgütleriyle ideolojik örgütleriyle ideolojik
karakterleri belirmiş düşün karakterleri belirmiş düşün akımları olarak göründü. akımları olarak göründü.
YENİ ÇAĞ, YENİ DÜŞÜN AKIMLARIYENİ ÇAĞ, YENİ DÜŞÜN AKIMLARI
Giderek siyasal partilerin Giderek siyasal partilerin kuruluşuna da yol açan, kuruluşuna da yol açan, program ve eylemlerine program ve eylemlerine
egemen olan, bu akımlar egemen olan, bu akımlar
şöyle sıralanabilir:şöyle sıralanabilir:
YENİ ÇAĞ, YENİ DÜŞÜN AKIMLARIYENİ ÇAĞ, YENİ DÜŞÜN AKIMLARI
**İslamcılıkİslamcılık,,
* * UlusçulukUlusçuluk
* * BatıcılıkBatıcılık
* * SosyalizmSosyalizm
İslamcılıkİslamcılık«Sırat-ı Müstakim», «Sebilürreşad», «Sırat-ı Müstakim», «Sebilürreşad», «Mekâtip», «Medâris», «Livayı», «İslâm», «Mekâtip», «Medâris», «Livayı», «İslâm», «Mahfel»«Mahfel» v.b. yayım organlarında, Sait v.b. yayım organlarında, Sait Halim Paşa (prens, sonra sadrazam), M. Halim Paşa (prens, sonra sadrazam), M. Şemsettin (Günaltay), Eşref Edip, Şemsettin (Günaltay), Eşref Edip, Mehmet Akif, Salâhattin Âsım İslamcılık Mehmet Akif, Salâhattin Âsım İslamcılık akımının ideolojik yapısını belirleyen akımının ideolojik yapısını belirleyen yazılarında, çağdaş sorunlara İslâm yazılarında, çağdaş sorunlara İslâm öğretisinin verimleri ışığı altında bakarak öğretisinin verimleri ışığı altında bakarak çözüm yolları aradılar. çözüm yolları aradılar.
İslamcılıkİslamcılıkOrtak amaçları yeni bir Ortak amaçları yeni bir devlet kurmak değil, şeriat devlet kurmak değil, şeriat hükümlerinden koptuğu için hükümlerinden koptuğu için gerileyen Osmanlı gerileyen Osmanlı İmparatorluğunu kurtarma İmparatorluğunu kurtarma yollarını bulmaktı.yollarını bulmaktı.
İslamcılıkİslamcılıkBu yol ancak, İslâm Bu yol ancak, İslâm öğretisinin, inanç, ahlak, öğretisinin, inanç, ahlak, toplumbilim ve yurt yönetimi toplumbilim ve yurt yönetimi alanlarında ortaya koyduğu alanlarında ortaya koyduğu kuralları çağdaş kuralları çağdaş gereksinmelere uygun gereksinmelere uygun biçimlerde yorumlayıp biçimlerde yorumlayıp uygulamakla açılabilirdi. uygulamakla açılabilirdi.
İslamcılıkİslamcılıkBatıdan yalnız teknolojik Batıdan yalnız teknolojik gelişmeler yönünden gelişmeler yönünden yararlanılmalı, özellikle yararlanılmalı, özellikle uygarlık modeli saylan din uygarlık modeli saylan din devlet ayrılığı gibi kurallara, devlet ayrılığı gibi kurallara, toplumun ahlakı üzerinde toplumun ahlakı üzerinde derin yaralar açan medeni derin yaralar açan medeni kanunlara kapılar (ve kanunlara kapılar (ve kafalar) kapalı tutulmalıydı. kafalar) kapalı tutulmalıydı.
İslamcılıkİslamcılıkKişi özgürlüğü ve eşitlik ilkeleri Kişi özgürlüğü ve eşitlik ilkeleri İslâm öğretisinin temel İslâm öğretisinin temel kurallarından olduğu için, sınıf kurallarından olduğu için, sınıf ayrılıklarına dayanan batı ayrılıklarına dayanan batı toplumlarında görülen anayasal toplumlarında görülen anayasal haklar, parlamentarizm haklar, parlamentarizm türünden gelişmeler de türünden gelişmeler de kopyacılık olarak niteleniyor, kopyacılık olarak niteleniyor, ülke çıkarlarına aykırı ülke çıkarlarına aykırı bulunuyordu. bulunuyordu.
İslamcılıkİslamcılık
Halim Paşa, Halim Paşa, İslâmlaşmak adlı İslâmlaşmak adlı eserinde şu eserinde şu tanımlamayı yaptı: tanımlamayı yaptı:
İslamcılıkİslamcılık «İslâm’ın din ve dünyayı, «İslâm’ın din ve dünyayı, maddiyat ve maneviyatı maddiyat ve maneviyatı kapsayan sosyal bir din olduğu kapsayan sosyal bir din olduğu kabul edildikte, İslâmlaşmak kabul edildikte, İslâmlaşmak demek, İslâm’ın ittihat, ahlâk, demek, İslâm’ın ittihat, ahlâk, içtimaiyat ve siyaset sistemini içtimaiyat ve siyaset sistemini daima zaman ve muhitin daima zaman ve muhitin ihtiyacına en uygun bir surette ihtiyacına en uygun bir surette tefsir ve bunlara uymaktır.»tefsir ve bunlara uymaktır.»
İslamcılıkİslamcılık
Şair Mehmet Akif, Şair Mehmet Akif, gelişmekte olan ulusçuluk gelişmekte olan ulusçuluk akımını, İmparatorluğun akımını, İmparatorluğun dağılmasına yol açacağı dağılmasına yol açacağı gerekçesiyle hem yanlış, gerekçesiyle hem yanlış, hem tehlikeli buldu. hem tehlikeli buldu.
İslamcılıkİslamcılıkYazılarında Peygamberin Yazılarında Peygamberin «kavmiyyet gayesi güdenler «kavmiyyet gayesi güdenler bizden değildir» biçimindeki bizden değildir» biçimindeki buyrultusuna dayanarak, buyrultusuna dayanarak, İslamlığın ırk, renk, dil, çevre İslamlığın ırk, renk, dil, çevre iklim öğelerinin üzerinde bir iklim öğelerinin üzerinde bir birleştirme gücü olduğunu birleştirme gücü olduğunu savundu. savundu.
İslamcılıkİslamcılık
Akif de Sait Halim Paşa Akif de Sait Halim Paşa gibi siyasal partilerin gibi siyasal partilerin ayrımcılık yarattığı ayrımcılık yarattığı görüşünü öne sürüyor ve görüşünü öne sürüyor ve batı anlamı ile kabul edilen batı anlamı ile kabul edilen partilerin İslâmiyet için partilerin İslâmiyet için ciddi bir tehlike olduğunu ciddi bir tehlike olduğunu yazıyordu.yazıyordu.
İslamcılıkİslamcılık
İslamcılık, «İslamcılıkla İslamcılık, «İslamcılıkla birlikte oluşan akımlardan birlikte oluşan akımlardan yalnız Osmanlıcılarla köklü yalnız Osmanlıcılarla köklü zıtlaşmaya girmediler. En zıtlaşmaya girmediler. En önemli çelişkisi batıcılık önemli çelişkisi batıcılık akımıyla idi. akımıyla idi.
İslamcılıkİslamcılık
«Batıcıların, batı «Batıcıların, batı uygarlığının alınmaya en uygarlığının alınmaya en değerli gördükleri yanı değerli gördükleri yanı (hayatın dinin elinden (hayatın dinin elinden kurtarılarak kurtarılarak özgürleştirilmesi) özgürleştirilmesi) İslamcıların gözünde onun İslamcıların gözünde onun en alınmaya değmez, en en alınmaya değmez, en kötü yanıydı.» kötü yanıydı.»
UlusçulukUlusçuluk
19. yüzyıl sonlarında, kimi 19. yüzyıl sonlarında, kimi düşün ve edebiyat düşün ve edebiyat
adamlarının kafasında Türk adamlarının kafasında Türk dili ve Türk Tarihi sorunları dili ve Türk Tarihi sorunları
yer almaktaydı. yer almaktaydı.
UlusçulukUlusçulukBu kişiliklerden Ali Suavi, Ahmet Bu kişiliklerden Ali Suavi, Ahmet
Vefik Paşa, Şinasi, Şemsettin Vefik Paşa, Şinasi, Şemsettin Sami, Süleyman Paşa, Necip Sami, Süleyman Paşa, Necip
Asım ulusçuluk kavramının bir Asım ulusçuluk kavramının bir ülkü durumuna gelmesini ülkü durumuna gelmesini
hazırlayan temel çalışmalar hazırlayan temel çalışmalar yaptılar, yol göste rici ürünler yaptılar, yol göste rici ürünler
verdiler. verdiler.
UlusçulukUlusçuluk
Özellikle dil alanındaki Özellikle dil alanındaki çalışmalar geçerli oldu, çalışmalar geçerli oldu, halk tabakalarının da halk tabakalarının da güvencesini kazandı.güvencesini kazandı.
UlusçulukUlusçuluk«Resmi yazışma» dilinden ayrı «Resmi yazışma» dilinden ayrı
bir gazete dilinin oluşması, Türk bir gazete dilinin oluşması, Türk tarihinin kaynaklarını inceleyen tarihinin kaynaklarını inceleyen
kitapların öğrenim kitapların öğrenim programlarına girmesi, giderek programlarına girmesi, giderek
okumuş ara tabakada ulusal okumuş ara tabakada ulusal bilincin uyanmasına yol açtı.bilincin uyanmasına yol açtı.
UlusçulukUlusçuluk
Özellikle dil ve edebiyat Özellikle dil ve edebiyat alanında ulusçuluk akımına alanında ulusçuluk akımına
katkıda bulunan ürünler katkıda bulunan ürünler okumuş ara tabakanın okumuş ara tabakanın
eğilimlerine etkili olarak, yön eğilimlerine etkili olarak, yön vermeye başladı. vermeye başladı.
UlusçulukUlusçulukÖte yandan Türk Derneği (1908) Öte yandan Türk Derneği (1908) Türk Yurdu Cemiyeti (1911), Türk Türk Yurdu Cemiyeti (1911), Türk
Ocağı (1911), Milli Talim ve Ocağı (1911), Milli Talim ve Terbiye Cemiyeti (1916) gibi Terbiye Cemiyeti (1916) gibi kuruluşlarda hareketin eylem kuruluşlarda hareketin eylem gücü kazanmasına çalışıldı. gücü kazanmasına çalışıldı.
UlusçulukUlusçuluk
Tüzüğünde, «Türklerin harsi Tüzüğünde, «Türklerin harsi birliğine ve medeni kemaline» birliğine ve medeni kemaline» çalışmak amacı ile kurulduğu çalışmak amacı ile kurulduğu
belirtilen Türk Ocakları, bu belirtilen Türk Ocakları, bu kuruluşların en yaygını ve kuruluşların en yaygını ve
etkilisi oldu. etkilisi oldu.
UlusçulukUlusçuluk
Mütarekeye kadar 28 şube Mütarekeye kadar 28 şube açmayı başardığı gibi, sadece açmayı başardığı gibi, sadece
İstanbul Ocağı'nda üye İstanbul Ocağı'nda üye sayısını 2473'e kadar sayısını 2473'e kadar
yükseltebildi. yükseltebildi.
UlusçulukUlusçuluk
Ayrıca Mehmet Emin Ayrıca Mehmet Emin (Yurdakul), Ziya Gökalp, Halide (Yurdakul), Ziya Gökalp, Halide Edip , Mehmed Fuad (Köprülü), Edip , Mehmed Fuad (Köprülü), Ahmet Ağaoğlu gibi ulusçular Ahmet Ağaoğlu gibi ulusçular
Hars ve ilim heyetinde Hars ve ilim heyetinde birleştirilerek harekette kuram birleştirilerek harekette kuram
ve eylem birliği arandı. ve eylem birliği arandı.
UlusçulukUlusçulukKısa sürede yayın organları ve Kısa sürede yayın organları ve örgütlenme biçimlerinde gelişen örgütlenme biçimlerinde gelişen ulusçuluk akımı, çağdaş düşün ulusçuluk akımı, çağdaş düşün ve edebiyatımızın oluşumuna ve edebiyatımızın oluşumuna katkıda bulunan sorunları da katkıda bulunan sorunları da
gündemine alarak çözüm yolları gündemine alarak çözüm yolları aradı. aradı.
UlusçulukUlusçulukİdeolojisini temellendirmeye çalışan İdeolojisini temellendirmeye çalışan ideologlar yetiştirdi. Kendini ortayaideologlar yetiştirdi. Kendini ortaya
koyma süreci içinde asker-sivil ara koyma süreci içinde asker-sivil ara tabakanın ülküsü durumuna gelerek tabakanın ülküsü durumuna gelerek hayata geçti; toplumsal ve siyasal hayata geçti; toplumsal ve siyasal alanda yankıları olan eylem gücü alanda yankıları olan eylem gücü
kazandı.kazandı.
UlusçulukUlusçuluk
Ulusçuluk akımının düşün Ulusçuluk akımının düşün adamları arasında Ziya adamları arasında Ziya
Gökalp, Ahmet Ağaoğlu ve Gökalp, Ahmet Ağaoğlu ve Yusuf Akçura adları Yusuf Akçura adları
seçiliyordu. seçiliyordu.
UlusçulukUlusçuluk«Yeni Hayat ve Yeni Kıymetler» adlı «Yeni Hayat ve Yeni Kıymetler» adlı makalesinde (Genç Kalem ler, sayı makalesinde (Genç Kalem ler, sayı 8, 1910) siyasal devrimden sonra 8, 1910) siyasal devrimden sonra
toplumsal devrimi yapma göreviyle toplumsal devrimi yapma göreviyle sorumlu olunduğunu belirten sorumlu olunduğunu belirten
Gökalp, toplumsal devrimi şöyle Gökalp, toplumsal devrimi şöyle tanımladı:tanımladı:
UlusçulukUlusçuluk«İçtimai inkılâp ne demektir?«İçtimai inkılâp ne demektir?
Eski hayatı beğenmeyerek yeni bir Eski hayatı beğenmeyerek yeni bir hayat yaratmak. Bilirsiniz hayat hayat yaratmak. Bilirsiniz hayat tabiri, gayet umumi bir manâya tabiri, gayet umumi bir manâya
delâlet eder. Bu kelimede iktisadi, delâlet eder. Bu kelimede iktisadi, ailevi, bedii, felsefi, ahlâki, siyasi ailevi, bedii, felsefi, ahlâki, siyasi
bütün hayatlar mündemiçtir.bütün hayatlar mündemiçtir.
UlusçulukUlusçuluk
Yeni hayat demek, «yeni Yeni hayat demek, «yeni iktisat, yeni aile, yeni iktisat, yeni aile, yeni
estetik, yeni felsefe, yeni estetik, yeni felsefe, yeni ahlâk, yeni hukuk, yeni ahlâk, yeni hukuk, yeni
siyaset» demektir.siyaset» demektir.
UlusçulukUlusçuluk
Yeni hayatın durağan bir Yeni hayatın durağan bir kavram olmadığını kavram olmadığını
değer sistemini değer sistemini gelişmesi içinde gelişmesi içinde
yaratacağını ileri sürdü. yaratacağını ileri sürdü.
UlusçulukUlusçulukBatı uygarlığının çöküp yı kılmaya Batı uygarlığının çöküp yı kılmaya
mahkûm olduğunu, uygarlığın mahkûm olduğunu, uygarlığın ancak «Yeni hayatın gelişmesiyle ancak «Yeni hayatın gelişmesiyle
başlayacak Türk uygarlığı ile başlayacak Türk uygarlığı ile geleceğini yazarak sosyalizmin geleceğini yazarak sosyalizmin
«hayalî ürem-ütopya-» olduğunu «hayalî ürem-ütopya-» olduğunu ifade etti.ifade etti.
UlusçulukUlusçuluk
«Alman filozofu «Alman filozofu Nietzche'nin tahayyül Nietzche'nin tahayyül ettiği fevkalbeşerler ettiği fevkalbeşerler
(üstün insanlar) (üstün insanlar) Türklerdir.»Türklerdir.»
UlusçulukUlusçuluk
Yazıyı sonuca bağlayan bu Yazıyı sonuca bağlayan bu tümce, ulusçuluk akımının tümce, ulusçuluk akımının önde gelen ideologunun önde gelen ideologunun ırkçı ve turancı görüşlere ırkçı ve turancı görüşlere
kaymasına etken olmuştur. kaymasına etken olmuştur.
UlusçulukUlusçuluk
Gökalp, uzun süre üstün ırk Gökalp, uzun süre üstün ırk kavramını içtenlikle kavramını içtenlikle
benimseyerek benimseyerek manzumelerinde, yazılarında manzumelerinde, yazılarında Turan ülküsüne bağlamaya Turan ülküsüne bağlamaya
çalıştı.çalıştı.
UlusçulukUlusçuluk
«Vatan ne Türkiye'dir Türklere, «Vatan ne Türkiye'dir Türklere, ne Türkistan, ne Türkistan,
Vatan büyük ve müebbed bir Vatan büyük ve müebbed bir ülkedir: Turan.»ülkedir: Turan.»
UlusçulukUlusçulukNe ki, ulusçuluğu hayal planına Ne ki, ulusçuluğu hayal planına
sürükleyen bu ülkü, I. Dünya sürükleyen bu ülkü, I. Dünya Savaşı yenilgisinden sonra gene Savaşı yenilgisinden sonra gene
Gökalp'in kalemiyle kesinlikle Gökalp'in kalemiyle kesinlikle redde uğrayarak, hareket redde uğrayarak, hareket
temelindeki ideolojik sapmadan temelindeki ideolojik sapmadan kurtulma olanağına kavuştu. kurtulma olanağına kavuştu.
UlusçulukUlusçuluk
1918-1924 evresindeki 1918-1924 evresindeki yazılarında, ırkçı ve yazılarında, ırkçı ve
turancı görüşleri turancı görüşleri tartışarak kesinlikle tartışarak kesinlikle
reddetti. reddetti.
UlusçulukUlusçulukUlusçuların en önemli çelişkileri Ulusçuların en önemli çelişkileri
İslamcı akımın temsil ettiği İslamcı akımın temsil ettiği ülkülerleydi. İslamcı kuralların ülkülerleydi. İslamcı kuralların
ümmet toplumunun koşullarında ümmet toplumunun koşullarında geçerli olma gücü taşırken. Türkler geçerli olma gücü taşırken. Türkler
ulus olma aşamasına ulaşınca, ulus olma aşamasına ulaşınca, eski gücünü yitirdiğini yazdılar. eski gücünü yitirdiğini yazdılar.
UlusçulukUlusçulukÇünkü daha önceki toplum Çünkü daha önceki toplum
koşullarında en yüksek değer olan koşullarında en yüksek değer olan din işlevini koruyamaz duruma din işlevini koruyamaz duruma
gelmiş, öteki ulus toplumlarında gelmiş, öteki ulus toplumlarında olduğu gibi, Türkler arasında da olduğu gibi, Türkler arasında da
dinsel ülküler, yeni gereksinmeler dinsel ülküler, yeni gereksinmeler karşısında yetersiz kalmışlardı.karşısında yetersiz kalmışlardı.
UlusçulukUlusçulukUlusçular, Kurtuluş Savaşı'na Ulusçular, Kurtuluş Savaşı'na
yandaş oldular. Akımın kuram ve yandaş oldular. Akımın kuram ve eylem adamlarından çoğu, (Gökalp, eylem adamlarından çoğu, (Gökalp,
Akçura, Ağaoğlu, Mehmet Emin), Akçura, Ağaoğlu, Mehmet Emin), Mustafa Kemal Paşa'nın görüş ve Mustafa Kemal Paşa'nın görüş ve eylemleriyle çelişkiye düşmeyerek eylemleriyle çelişkiye düşmeyerek
Türkiye Büyük Millet Meclisi'ne Türkiye Büyük Millet Meclisi'ne katıldı. katıldı.
BATICILIKBATICILIK
Düşün tarihimize batıcılık olarak geçen Düşün tarihimize batıcılık olarak geçen akımın kökleri, Tanzimat dönemine akımın kökleri, Tanzimat dönemine
kadar uzanır. Tanzimatçı devlet kadar uzanır. Tanzimatçı devlet adamları, aydınlar, yazarlar batı adamları, aydınlar, yazarlar batı
ülkelerinde tekniğin yarattığı yeni ülkelerinde tekniğin yarattığı yeni uygarlığı hayranlıkla izlemişler, eğitim uygarlığı hayranlıkla izlemişler, eğitim kurumları, kültür ve sanat hareketleri kurumları, kültür ve sanat hareketleri
birey ve dev let ilişkilerinin ulaştığı birey ve dev let ilişkilerinin ulaştığı düzey karşısında coşkuya kapılmışlardı. düzey karşısında coşkuya kapılmışlardı.
BATICILIKBATICILIK
Namık Kemal, yazılarında Namık Kemal, yazılarında batı uygarlığının kendisinde batı uygarlığının kendisinde
yarattığı izlenimleri yarattığı izlenimleri yansıtırken, İmparatorluğun yansıtırken, İmparatorluğun
kurtuluşu için çıkar yolun kurtuluşu için çıkar yolun batının deneylerinden batının deneylerinden
yararlanmak olduğunu yazdı. yararlanmak olduğunu yazdı.
BATICILIKBATICILIK
Ziya Paşa'nın hayranlığı ise,Ziya Paşa'nın hayranlığı ise,
«Diyar-ı küfr-ü gezdim beldeler «Diyar-ı küfr-ü gezdim beldeler kâşaneler gördüm kâşaneler gördüm
Dolaştım mülk-ü islâmı, bütün Dolaştım mülk-ü islâmı, bütün viraneler gördüm»viraneler gördüm»
biçiminde bir karşılaştırmayla biçiminde bir karşılaştırmayla dizelere yansımıştı.dizelere yansımıştı.
BATICILIKBATICILIK
19. yüzyılın sonlarına değin 19. yüzyılın sonlarına değin batı uygarlığı ile batı batı uygarlığı ile batı kapitalizmi arasındaki kapitalizmi arasındaki
birleşme noktaları üzerinde birleşme noktaları üzerinde gerçeğe yakın çözümlere va gerçeğe yakın çözümlere va
rılamadı. rılamadı.
BATICILIKBATICILIK
Okumuşlar, kapitalizmin Okumuşlar, kapitalizmin son aşaması olan son aşaması olan sömürgeci batı ile, sömürgeci batı ile, uygarlığına hayran uygarlığına hayran
oldukları batıyı ya inkâr, ya oldukları batıyı ya inkâr, ya kabul durumunda kaldılar.kabul durumunda kaldılar.
BATICILIKBATICILIK
Sorun 19. yüzyıl sonlarına Sorun 19. yüzyıl sonlarına doğru bir yüzünü doğru bir yüzünü
karanlıktan kurtarır gibi karanlıktan kurtarır gibi oldu: Osmanlı aydını oldu: Osmanlı aydını teknolojinin bilincine teknolojinin bilincine
varmıştı. varmıştı.
BATICILIKBATICILIK
Ünlü kişiliklerin Ünlü kişiliklerin kalemlerinden şiire bile kalemlerinden şiire bile
giren özlemlerle batı, kendi giren özlemlerle batı, kendi gerçeğini aşan, soyut, gerçeğini aşan, soyut, «idealize edilmiş» bir «idealize edilmiş» bir
kavram olarak görülmeye kavram olarak görülmeye başladı. başladı.
BATICILIKBATICILIK
Tevfik Fikret, Promete adlı Tevfik Fikret, Promete adlı şiirinde şöyle sesleniyordu:şiirinde şöyle sesleniyordu:
«Kalbinde her dakika şu ulvî tahassürün «Kalbinde her dakika şu ulvî tahassürün
Minkaar-ı âteşini duy, daima düşün Minkaar-ı âteşini duy, daima düşün
Onlar niçin semada, neden ben Onlar niçin semada, neden ben çukurdayım çukurdayım
Gülsün neden cihan bana, ben yalnız Gülsün neden cihan bana, ben yalnız ağlayım?»ağlayım?»
BATICILIKBATICILIK
2. Meşrutiyet'ten sonra bir 2. Meşrutiyet'ten sonra bir akım görünüşü alan batıcılık, akım görünüşü alan batıcılık, Dr. Abdullah Cevdet (1869-Dr. Abdullah Cevdet (1869-1932) ve Celâl Nuri (1877-1932) ve Celâl Nuri (1877-
1938)nin çabaları ile etkinlik 1938)nin çabaları ile etkinlik kazanmaya, duygusal kazanmaya, duygusal
plandan akıl planına geçmeye plandan akıl planına geçmeye başladı.başladı.
BATICILIKBATICILIK
Dr. Abdullah Cevdet, Dr. Abdullah Cevdet, Abdülhamid 2. döneminde Abdülhamid 2. döneminde
ülke dışına kaçan ülke dışına kaçan meşrutiyetçilerden biriydi. meşrutiyetçilerden biriydi. Tıbbiye'yi bitirdiği evrede Tıbbiye'yi bitirdiği evrede sürgün edilmiş, zorbalık sürgün edilmiş, zorbalık
rejiminin sıkıntılarına rejiminin sıkıntılarına uğramıştı. uğramıştı.
BATICILIKBATICILIK
Ne var ki, yaşamı bo yunca bu Ne var ki, yaşamı bo yunca bu sıkıntıları ilk mücadele sıkıntıları ilk mücadele
evresinde gösterdiği dirençle evresinde gösterdiği dirençle karşılayamadı. Ülke karşılayamadı. Ülke
dışındayken, Abdülhamid'e dışındayken, Abdülhamid'e boyun eğerek, Viyana boyun eğerek, Viyana
elçiliğinde verilen hekimlik elçiliğinde verilen hekimlik görevini kabul etti. görevini kabul etti.
BATICILIKBATICILIK
Mısır ve Avrupa'da bulunduğu Mısır ve Avrupa'da bulunduğu yıllarda, «Osmanlı» (1897) ve yıllarda, «Osmanlı» (1897) ve
«İçtihat» dergilerini çıkardı. Uzun «İçtihat» dergilerini çıkardı. Uzun süre yayımını sürdüren «İçtihat» süre yayımını sürdüren «İçtihat» dergisi, (1904-1932), Meşrutiyet dergisi, (1904-1932), Meşrutiyet
döneminde batıcılık akımının döneminde batıcılık akımının başlıca organı durumuna geldi.başlıca organı durumuna geldi.
BATICILIKBATICILIK
Batıcılar da —ulusçular gibi— Batıcılar da —ulusçular gibi— siyasal ve yüzeysel bir hareket siyasal ve yüzeysel bir hareket olarak gördükleri meşrutiyetin, olarak gördükleri meşrutiyetin,
toplumsal bir devrimle toplumsal bir devrimle tamamlanacağı görüşündeydiler. tamamlanacağı görüşündeydiler.
Toplumsal devrim anlayışlarını Toplumsal devrim anlayışlarını belirtmeye çalıştıkları belirtmeye çalıştıkları
programda, programda,
BATICILIKBATICILIK 1 — Batının özellikle tekniğinden 1 — Batının özellikle tekniğinden
yararlanılmasını, yararlanılmasını,
2 — Hukuk alanında köklü değişiklikler 2 — Hukuk alanında köklü değişiklikler getirecek reformlara gereksinme getirecek reformlara gereksinme
duyulduğunu, duyulduğunu,
3 — Mecelle gibi İslam hukukuna 3 — Mecelle gibi İslam hukukuna dayanan yasaların değiştirilmesini, yeni dayanan yasaların değiştirilmesini, yeni
bir «Hanedan-ı Saltanat» yasası bir «Hanedan-ı Saltanat» yasası çıkarılmasını önerdiler.çıkarılmasını önerdiler.
BATICILIKBATICILIK
Ulusçuluk, İslamcılık akımlarının Ulusçuluk, İslamcılık akımlarının görüş ve önerilerinden toplumsal görüş ve önerilerinden toplumsal
yapıya uygunluğu oranında yapıya uygunluğu oranında yararlanılması gerektiğini öne yararlanılması gerektiğini öne
sürerek «telifçiliğe» düşen sürerek «telifçiliğe» düşen batıcılar, toplumsal koşulların batıcılar, toplumsal koşulların
temelden değişmesine yol temelden değişmesine yol açacak herhangi bir girişimde açacak herhangi bir girişimde
bulunamadılar. bulunamadılar.
BATICILIKBATICILIK
Önerileri hep üst Önerileri hep üst yapı sorunları yapı sorunları
çerçevesinde kaldı.çerçevesinde kaldı.
SOSYALİZMSOSYALİZM
Sosyalist öğreti Sosyalist öğreti doğrultusunda düşün ve doğrultusunda düşün ve
eylemlerin toplumsal eylemlerin toplumsal güç olarak gözükmesi güç olarak gözükmesi
de de
2. Meşrutiyetin ilânından 2. Meşrutiyetin ilânından sonradır. sonradır.
SOSYALİZMSOSYALİZM
1908-1913 yılları arasında, 1908-1913 yılları arasında, İmparatorluğun düşün İmparatorluğun düşün
merkezleri sayılan İstanbul merkezleri sayılan İstanbul ve Selanik'te haftada bir ya ve Selanik'te haftada bir ya da iki kez çıkabilen gazete da iki kez çıkabilen gazete ve dergiler yayımlanmaya ve dergiler yayımlanmaya
başladı: başladı:
SOSYALİZMSOSYALİZM
«Bahçe» (1908), «Bahçe» (1908), «İştirak» (1910), «İştirak» (1910),
«İnsaniyet» (1910), «İnsaniyet» (1910), «Sosyalist» (1910), «Sosyalist» (1910),
«Medeniyet» (1910). «Medeniyet» (1910).
SOSYALİZMSOSYALİZM
Bu gazetelerde «sosyalizm ve Bu gazetelerde «sosyalizm ve Köylüler», «Sosyalizm Tarihinden Köylüler», «Sosyalizm Tarihinden Bir Yaprak», «Sosyalizm Menbaı», Bir Yaprak», «Sosyalizm Menbaı»,
«Sosyalizmin Terakkiyatı ve «Sosyalizmin Terakkiyatı ve İstikbali» gibi çeviri ve uyarlama İstikbali» gibi çeviri ve uyarlama
yazılarında öğretinin ilkeleri yazılarında öğretinin ilkeleri araştırılıyor, haber ve yorum araştırılıyor, haber ve yorum
biçimlerinde işçi eylemlerine yer biçimlerinde işçi eylemlerine yer veriliyordu.veriliyordu.
SOSYALİZMSOSYALİZM
Öte yandan İstanbul. Öte yandan İstanbul. Zonguldak, Selanik, Balya Zonguldak, Selanik, Balya
gibi emekçilerin toplu gibi emekçilerin toplu olarak bulunduğu olarak bulunduğu kentlerde, yabancı kentlerde, yabancı
işverenlere karşı geniş işverenlere karşı geniş ölçüde grevler başlamıştı. ölçüde grevler başlamıştı.
SOSYALİZMSOSYALİZM
İşçi sınıfının ekonomik İşçi sınıfının ekonomik mücadele silâhını kullanarak mücadele silâhını kullanarak birlikte hareket etme bilinci birlikte hareket etme bilinci
karşısında hükümet ve karşısında hükümet ve sermaye çevreleri sermaye çevreleri meşrutiyetin temel meşrutiyetin temel
amaçlarından sayılan amaçlarından sayılan «Hürriyet, Müsavat, Adalet» «Hürriyet, Müsavat, Adalet»
ilkelerine yan çizerek ilkelerine yan çizerek kısıtlama yolları aradılar. kısıtlama yolları aradılar.
SOSYALİZMSOSYALİZM
Kısa sürede çıkarılan Tadil-i Kısa sürede çıkarılan Tadil-i Eşgal Kanunu (İşbırakımı Eşgal Kanunu (İşbırakımı yasası) ile grev hakkının yasası) ile grev hakkının
kapsamı daraltılarak kapsamı daraltılarak uygulama olanaklarına uygulama olanaklarına
engeller konuldu. engeller konuldu.
SOSYALİZMSOSYALİZM
İktidar yanlısı kalemler, İktidar yanlısı kalemler, grevlerin ülke ekonomisinde grevlerin ülke ekonomisinde yaratacağı etkilerle, yabancı yaratacağı etkilerle, yabancı
sermayeye bağlı endüstri sermayeye bağlı endüstri kuruluşlarının zarara kuruluşlarının zarara
gireceğinden, «şirketlerin gireceğinden, «şirketlerin hisse senetlerinin hisse senetlerinin
düşeceğinden yakındılar, düşeceğinden yakındılar, (İkdam, 16 eylül 1908), (İkdam, 16 eylül 1908),
SOSYALİZMSOSYALİZM
Daha sonra İşbırakımı Daha sonra İşbırakımı yasasının yasaklayıcı yasasının yasaklayıcı
hükümlerine karşın süregelen hükümlerine karşın süregelen grevler polis ve asker grevler polis ve asker
müdahalesiyle kırılmaya müdahalesiyle kırılmaya çalışıldı. Ne var ki, çeşitli çalışıldı. Ne var ki, çeşitli
işkollarındaki örgütlenmelerin işkollarındaki örgütlenmelerin hızı kesilmiyor, aksine merkez hızı kesilmiyor, aksine merkez kentlerin dışına da taşıyordu. kentlerin dışına da taşıyordu.
SOSYALİZMSOSYALİZM
Osmanlı Sosyalist Osmanlı Sosyalist Fırkası, bu koşullar Fırkası, bu koşullar altında kuruldu (eylül altında kuruldu (eylül
1910). 1913 yılına kadar 1910). 1913 yılına kadar yayım ve örgütlenme yayım ve örgütlenme
alanlarında çalışmalarını alanlarında çalışmalarını sürdürdü. sürdürdü.
SOSYALİZMSOSYALİZM
Partinin düşün Partinin düşün tarihimizin ilginç tarihimizin ilginç belgelerinden biri belgelerinden biri sayılması gereken sayılması gereken
programında, programında,
SOSYALİZMSOSYALİZM
«Demiryolları, bankalar, «Demiryolları, bankalar, madenler ve sigorta şirketlerinin madenler ve sigorta şirketlerinin
millileştirilmesi» (mad. 6) millileştirilmesi» (mad. 6) öngörülüyor, «İdam cezasının öngörülüyor, «İdam cezasının
kaldırılması» (mad. 6) gibi kaldırılması» (mad. 6) gibi Cumhuriyet döneminde de Cumhuriyet döneminde de tartışması süren konularda tartışması süren konularda çağdaş uygarlık düzeyinde çağdaş uygarlık düzeyinde istekler ileri sürülüyordu.istekler ileri sürülüyordu.
SOSYALİZMSOSYALİZM Osmanlı Sosyalist Fırkası'nın Paris Osmanlı Sosyalist Fırkası'nın Paris
Şubesini kuran Dr. Refik Nevzat ise, Şubesini kuran Dr. Refik Nevzat ise, yayımladığı kitapçıkta İttihat ve yayımladığı kitapçıkta İttihat ve
Terâkki Partisi'nin çıkardığı Terâkki Partisi'nin çıkardığı «cemiyetler», «basın», «toplanma» «cemiyetler», «basın», «toplanma» yasalarını ağır bir dille eleştirerek bu yasalarını ağır bir dille eleştirerek bu
tür girişimlerin iktidarı kaybetmek tür girişimlerin iktidarı kaybetmek korkusundan doğduğunu belirtti, korkusundan doğduğunu belirtti, «Osmanlı devrimi için birer leke» «Osmanlı devrimi için birer leke»
olarak tanımladı. olarak tanımladı.
SOSYALİZMSOSYALİZM
Refik Nevzat'a göre, Refik Nevzat'a göre, Meşrutiyet, yalnız burjuvazi Meşrutiyet, yalnız burjuvazi
ile küçük burjuvaziye ile küçük burjuvaziye özgürlük getirmiş, onların özgürlük getirmiş, onların
«sermaye simgesi» «sermaye simgesi» olmuştu. olmuştu.
SOSYALİZMSOSYALİZM
İşçi sınıfına en doğal haklar İşçi sınıfına en doğal haklar (çalışma ve iş özgürlüğü) (çalışma ve iş özgürlüğü) tanımadığı için emekçiler, tanımadığı için emekçiler, «kapitalistlerin kullandığı «kapitalistlerin kullandığı
canlı makineler» canlı makineler» halindeydiler. halindeydiler.
SOSYALİZMSOSYALİZM
Kapitalistin mutlak Kapitalistin mutlak egemenliği altında egemenliği altında
tutulan işçileri «hiç bir tutulan işçileri «hiç bir vakit hür, serbest bir vakit hür, serbest bir fert, bir vatan evladı» fert, bir vatan evladı» sayma olanağı yoktu.sayma olanağı yoktu.
SOSYALİZMSOSYALİZM
«Nlsbî değil, mutlak «Nlsbî değil, mutlak özgürlük...» isteyen Dr. özgürlük...» isteyen Dr. Refik Nevzat, iktidarın Refik Nevzat, iktidarın ekonomi politikasını ekonomi politikasını
ulusal çıkarlara aykırı ulusal çıkarlara aykırı bularak şiddetle bularak şiddetle
yeriyordu: yeriyordu:
SOSYALİZMSOSYALİZM
«Boğazımıza kadar borç «Boğazımıza kadar borç içinde boğuluyoruz, Hâlâ da içinde boğuluyoruz, Hâlâ da
borç etmekten borç etmekten çekinmiyoruz. Ya bilerek çekinmiyoruz. Ya bilerek
tekrar borç altına giriyoruz; tekrar borç altına giriyoruz; yahut, edilen borçları yahut, edilen borçları
unutarak yeniden borç unutarak yeniden borç altına girmekleri altına girmekleri
utanmıyoruz.utanmıyoruz.
SOSYALİZMSOSYALİZM
Sosyalist öğretiye bağlı Sosyalist öğretiye bağlı hareketler, Sadrazam hareketler, Sadrazam
Mahmut Şevket Paşa'nın Mahmut Şevket Paşa'nın öldürülmesi (12 haziran öldürülmesi (12 haziran
1913) olayından sonra ilân 1913) olayından sonra ilân edilen sıkıyönetim edilen sıkıyönetim
evresinde kesinlikle evresinde kesinlikle susturuldu. susturuldu.
SOSYALİZMSOSYALİZM
Sendikalar ve işçi kulüpleri Sendikalar ve işçi kulüpleri kapatıldı; gazetelerin yayım kapatıldı; gazetelerin yayım
olanağı kalmadı. 1908-olanağı kalmadı. 1908-1913 yıllarındaki 1913 yıllarındaki
gelişmelerde adları gelişmelerde adları sosyalist olarak bellenen sosyalist olarak bellenen
kimi kişiler sürgüne kimi kişiler sürgüne gönderildi. gönderildi.
SOSYALİZMSOSYALİZM
1918'den sonra Marxist 1918'den sonra Marxist kuramcıların «Kurtuluş» kuramcıların «Kurtuluş»
(1919-1920) ve «Aydınlık» (1919-1920) ve «Aydınlık» (1921-1925) dergilerinde (1921-1925) dergilerinde
bilimsel sosyalist öğretinin bilimsel sosyalist öğretinin kuramlarına ilişkin kuramlarına ilişkin
yazılarının yanı sıra Türkiye yazılarının yanı sıra Türkiye sorunları işlendi. sorunları işlendi.
SOSYALİZMSOSYALİZM
Kurtuluş Savaşı'na Kurtuluş Savaşı'na yandaş olan yandaş olan
Aydınlık'çılar, İzmir'in Aydınlık'çılar, İzmir'in geri alınmasını coşkuyla geri alınmasını coşkuyla
karşıladılar. karşıladılar.
SOSYALİZMSOSYALİZM
Dr. Şefik Hüsnü, Türkiye Büyük Dr. Şefik Hüsnü, Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığına çektiği Millet Meclisi Başkanlığına çektiği
telgrafta, «İstanbul'un şuurlu telgrafta, «İstanbul'un şuurlu işçileri»nin «Türk işçi ve köylü işçileri»nin «Türk işçi ve köylü
ordularının bütün cihan ordularının bütün cihan proleteryasının müzaheretiyle, proleteryasının müzaheretiyle,
cihan emperyalizmine karşı cihan emperyalizmine karşı kazandıkları zaferi kalplerinden» kazandıkları zaferi kalplerinden»
alkışladığını, alkışladığını,
SOSYALİZMSOSYALİZM
«yakın bir âtide işçi ve «yakın bir âtide işçi ve çiftçilerimizi hakiki çiftçilerimizi hakiki
kurtuluşa mazhar edecek kurtuluşa mazhar edecek yegâne çare olan müşterek yegâne çare olan müşterek
istihsale ve mülkiyete istihsale ve mülkiyete müstenit içtimaî inkılabın müstenit içtimaî inkılabın
husul bulacağı»nı kuvvetle husul bulacağı»nı kuvvetle umut ettiğini yazdı. umut ettiğini yazdı.