İŞYERLERİNDE

HAVALANDIRMA

T.C. BAHÇEŞEHiR ÜNİVERSİTESİSÜREKL İ EĞİTİM MERKEZİ

www.bilgin.net 1

HAVALANDIRMA

ve İKLİMLENDİRME

Ortam Havasının Özellikleri� Atmosferik hava; çok sayıda gaz ve su buharının karı şımı ile çe şitli kirli gaz,

çiçek tozları (polen) ve dumandan olu şur.

� Hacimsel olarak kuru hava yakla şık olarak, %78.08 azot, %20.95 oksijen,

%0.93 argon, %0.03 karbondioksit, %0.0018 neon, %0. 00052 helyum, %0.0005

hidrojen, %0.0002 metan, %0-0.0001 kükürt dioksit v e toplam %0.0002 kripton,

ksenon, ozon gazlarından olu ştuğu kabul edilir.

�Temiz hava: %20.93 oksijen (O 2), %79.04 azot (N2) ve %0.03-0.04

www.bilgin.net

�Temiz hava: %20.93 oksijen (O 2), %79.04 azot (N2) ve %0.03-0.04

karbondioksit (C0 2) içeren havadır.

� Kirli hava ise ; içerdi ği kirleticiler ve ta şıdığı özelliklere göre;

� Pis Hava

� Zehirli Hava

� Patlayıcı Hava

� Tozlu Hava diye ayrılır.2

Pis Hava: Oksijen içeri ği %20’den az olan havadır.Boğucu özelli ğe sahiptir.

Zehirli Hava: Organizmayı bozan ve dolayısıylahayat için çok tehlikeli olan gazları içeren havadır.

Zehirli olarak adlandırılan gazlar şunlardır: Karbonmonoksit (CO), kükürtlü hidrojen (H2S), azot ok sitleri (NO, N02, vb) kükürtdioksit (SO2) ve radon.

Patlayıcı Hava: CnH2n+2 genel formülü ile belirtilen metan

www.bilgin.net

Patlayıcı Hava: CnH2n+2 genel formülü ile belirtilen metan(CH4), etan (C2H6), propan (C 3H8) gibi hidrokarbonların gazelemanlarının, hidrojen (H 2) karbonmonoksit (CO) vs yanıcıgazları içeren havadır. Bunların en önemlisi hidrokarbonla r(özellikle metan) olup, hava ile karı şımı ‘grizu’ olarakadlandırılır ve madencilerin korkulu rüyasıdır.

Tozlu Hava: İçinde ta ş ve/veya kömür tozu bulunanhavadır. Patlayıcı ve sa ğlığa zararlı özelliklere sahip olabilir.Pnömokonyoz’ olarak adlandırılan, akci ğer toz hastalıklarınımeydana getirir. 3

www.bilgin.net 4

HAVALANDIRMANIN VE

İKLİMLENDİRMENİN GENEL İLKELERİİklimlendirme en genel halde, konfor amacıyla insan,

hayvan ve bitkilerin veya endüstriyel bir mamulün üretimi sırasında gerekli atmosferik evrenin (ortam şartlarının) otomatik olarak kontrol altında tutulması işlemi olarak ifade edilebilir. Pratikte ise iklimlendirme, havanın ısıtılması,

www.bilgin.net

soğutulması, nemlendirilmesi veya neminin alınması, bir başka deyişle havanın şartlandırılması işlemine denir.

Isıl konfor: Konfor kliması uygulamalarında temel etken

insandır. Kapalı bir ortamda sıcaklık ve diğer hava şartlarında ileri gelen bir rahatsızlık olmaması haline ısıl konfor denir.İklimlendirme sistemleri ile konfor şartlarının sağlanması için

kontrol edilmesi gereken faktörler aşağıdaki gibi sıralanabilir. 5

1- Hava sıcaklı ğı : Ortam sıcaklı ğının dış sıcaklıktan ba ğımsız olarak

istenen seviyede tutulması birçok yönden gereklidir . İnsan sa ğlığı,

çalışma veriminin artması, rahatlık hissetmesi gibi yönl erden oldu ğu

gibi yapılan bir imalatın veya i şlemin arzu edildi ği gibi yürütülebilmesi

için belirli bir ortam sıcaklı ğı gerekir. Kı ş ve yaz şartlarında bir miktar

değişmekle birlikte insanlar yakla şık 21-26°C ortam sıcaklı ğı aralığında

rahat etmektedir .

www.bilgin.net 6

rahat etmektedir .

2- İzafi (Bağıl) nem : Havadaki su buharı miktarının, aynı sıcaklıkta

havada bulunabilecek en çok su buharı miktarına izafi (ba ğıl) nem adı

verilir. Yani havanın ne kadar nem alabilece ğinin bir ölçüsüdür. İzafi

nem konforu önemli ölçüde etkiler. Çünkü insan vücu dunun

buharla şma yoluyla ne kadar ısı atabilece ği havanın izafi nemi ile

ilgilidir.

Faaliyetin ŞekliHava Sıcaklığı

(°C )Bağıl Nem

Bazı iş yerlerinde teknik nedenlerden dolayı nem oranı fazla olabilmektedir. Nemin fazla oldu ğu ortamlarda hava sıcaklı ğı da fazla olursa çalı şmak çok güçle şir. İş yeri ortamı için istenen izafi nem aralı ğı yakla şık %40-60’dır.

Eğer bağıl nem %40 altına inerse bo ğazda ve burunda kuruma yapar, %60 üstüne çıkarsa terleme güçle şir ve vücut ısısı artar.

www.bilgin.net

Faaliyetin ŞekliHava Sıcaklığı

(°C )Bağıl Nem

Oturarak yapılan hafif

işlerde20 % 50

Oturarak yapılan hafif kol ve

el çalışmalarında20 % 50

Ayakta yapılan ağır kol

işlerde17 % 50

Çok ağır işlerde 15-16 % 50

7

3- Hava hızı : Hava hızının insan rahatlı ğını bozmayacak seviyede kalması çok önemlidir. İş yerlerinde gerek konforu sa ğlamak ve gerekse sa ğlığa zararlı olan gaz ve tozların uzakla ştırılması bakımından uygun bir hava akımının temin edilmesi gerekmektedir. En uygun hav a akım hızı(m/s) ve miktarda (m 3/s) çalı şanı rahatsız etmeyecek seviyede olacaktır.

4-Temizlik : Havanın yalnız sıcaklık ve nem

www.bilgin.net

4-Temizlik : Havanın yalnız sıcaklık ve nem seviyelerinin ayarlanması gerek insan sa ğlığı ve gerekse bir işlem için yeterli de ğildir. Havanın toz, koku, mikrop gibi yabancı maddelerden de arındırılması gerekir. İç ortam havasında genelde, sülfür dioksit veya ozon gibi dı ş ortam kirleticileri az miktarda bulunur. Formaldehit, karb on monoksit, nitrojen oksit gibi kapalı hacim kirlilik kaynakları iç ortam havasında daha fazla oranda bulunur.

8

İnsan ömrünün % 80 den fazlasının geçirildi ğikapalı binaların sahip olması gereken iç hava

5) Gürültü : Havanın şartlandırılması ve mahalle gönderilmesi esnasında

ortaya çıkacak olan gürültünün kabul edilebilir sev iyede olması gerekir.

Müsaade edilen ses seviye üst sınırı gürültü yönetm eliğinde yeterli ölçümle

tespit edilen haftalık gürültü maruziyet düzeyi 87 dB s ınır değerini

aşmayacaktır. Bu gürültü seviyesinin a şılması halinde gürültü

yayılımını önlemek amacıyla çe şitli tedbirlerin alınması gerekmektedir.

www.bilgin.net

kapalı binaların sahip olması gereken iç havakalitesi konusunda aranan bazı önemli kriterler:� 18 ~ 26 ºC arası kuru termometre sıcaklı ğı� % 40 ~ % 60 arası oransal nem� 10 ~ 15 mikron ve üzerindeki toz, tüy, polen..vs den

temizlenmesi� Ter, yemek, sigara, duman, is... vs kokulardan arın dırılması� İnsanların rahat ve yeterli solunum yapabilece ği kadar

oksijen seviyesine sahip olması 9

Havalandırma en basit ifade ile, kullanılmı ş havanın, yeni ve temiz hava ile de ğiştirilmesi olarak ifade edilebilir. Ancak, kısmen tanımlanan amaca hizmet etse dahi;

�Yaşanılan birimin kapı-pencerelerinin açılması,

�Vantilatörler ile içeriye temiz hava basılması,

�Aspiratörler ile içerideki kirli havanın dı şarıya atılmaya çalı şılması

www.bilgin.net

havalandırma olarak algılan mama lıdır.

Kirli havanın kontrolsüz olarak egzost edilmesi veya temiz havanınkontrolsüz olarak içeriye basılması, beraberinde ba şka ciddi sorunlaryaratabilir. Gerçek bir havalandırmadan bahsedilebilmes i için,aspiratörün ve vantilatörün birlikte kullanıldı ğı sistemler kurulmalıdır.Havalandırılan hacimdeki basınç kontrol edilmeli, içerid en dışarıyaveya dışarıdan içeriye kontrolsüz hava akımları-kaçakları önlenm eli,ısı kayıp ve kazançlarına izin verilmemelidir.

10

İnsanlar, bünyesel özellikleri yanında�Yaptıkları i şin cinsine (çalı şma, uyuma, oturma vs.)� İş yapış şekillerine (oturarak veya ayakta),� Yaptıkları i şin zorlu ğuna (ofis i şi, berberlik, tornacılık)� Yapılan i şin temposuna (hızlı, yava ş, orta vs.)gibi

Havalandırma ve insan sa ğlığı, verimlili ği yönünden bakıldı ğında en önemli unsur, içerideki oksijen seviyesinin korunma sıdır. Bunun tespiti için mekandaki oksijen tüketen kaynakların (insan-m akine-motor-ocak vs.) miktar ve pozisyonlarının bilinmesi gerekir.

www.bilgin.net

� Yapılan i şin temposuna (hızlı, yava ş, orta vs.)gibi parametrelere ba ğlı olarak farklı miktarlarda oksijen tüketirler.Havalandırma oranının yetersiz oldu ğu binaları tanımlamak için “Kapalı Bina Sendromu” terimi kullanılmaktadır. ASHRAE (American Society of Heating, Refrigerating and Air -ConditioningEngineers) standartlarına göre iç ortam havalandırma oranı en az 15 ft 3/dak/ki şi (≈ 7 L/s/ki şi) olarak belirtilmi ştir. İç ortamın toplam taze hava de ğişimi/gereksinimi sayısı saatte 4–6 kez olarak verilmektedir.

11

İç ortam havalandırma oranının 10 L/s/ki şi’den az olması durumunda HBS (Hasta Bina Sendoromu) semptomlarında artış oldu ğu gözlemlenmi ştir. İklimlendirme sistemleri, uygulamalarındaki özellikl ere bağlı olarak: Isıtma, serinletme, nemlendirme, nem giderme, haval andırma ve filtreleme fonksiyonlarının tamamına veya bir kısmı na sahip olabilirler.

Doğal Havalandırma

Herhangi bir hava hareketlendirici (Fan) kullanmada n yapılardaki

www.bilgin.net

Herhangi bir hava hareketlendirici (Fan) kullanmada n yapılardaki

kapı, pencere ve di ğer açıklıklarla yapılan havalandırmaya do ğal

havalandırma adı verilir. Do ğal havalandırma rüzgar ve sıcaklık farkına

bağlı olarak gerçekle şir. Bunlardan rüzgar etkisiyle gerçekle şen

havalandırmaya zorlanmı ş konveksiyon, sıcaklık farkı nedeniyle

gerçekle şen havalandırmaya do ğal konveksiyon etkili havalandırma adı

verilir.

12

Lokal Havalandırma

Endüstriyel lokal egzoz havalandırma sistemleri parça cık halindeki

maddeler ( toz, duman fiberler) de dahil olmak üzere buharlar ile güvensiz

sağlıksız ve istenmeyen bir atmosfer olu şturan gazları toplayıp ortamdan

atar. Egzoz sistemleri ayrıca kullanılabilir malzemeyi korurken, fabrikanın

temiz düzenli olmasını sa ğlaması yanında a şırı ısı ve nemi de atar.

Elle yapılan bir çok i şlemde hava kirleticileri kayna ğından yakalamak, i ş

görenin solunum bölgesi sınır de ğer gereklerini kar şılamanın tek yoludur.

www.bilgin.net

görenin solunum bölgesi sınır de ğer gereklerini kar şılamanın tek yoludur.

Lokal havalandırma aynı zamanda genel havalandırma i çin gerekli olan

temiz havaya daha az gereksinim duyulmasını sa ğlar.

Hangi havalandırma yönteminin uygulanması gerekti ği, havalandırma

şekil gücünün nasıl olması gerekti ği, yapılan i şin cinsine, Fabrika in şa

tarzına ve ölçülerine ba ğlı olarak büyük de ğişkenlikler göstermekte olup,

uygun havalandırma sisteminin projelendirilmesinde uzman mühendislik

bilgilerine gereksinim bulunmaktadır.13

Lokal havalandırma sistemi 5 temel elemanı

bulunmaktadır.

1.Davlumbaz

2.Kanal sistemi

www.bilgin.net

3.Toz Tutma elamanı

4.Fan

5.Egzost Bacaları

14

Genel Havalandırma

Endüstriyel ortamdaki genel havalandırma i şçilerin sa ğlığına ve

emniyetine etki edebilecek tehlikeli kimyasal kirleticil erin , kokunun ve

ısının kontrolü amacıyla yapılır.

www.bilgin.net 15

Genel Havalandırma ;

1.Doğal çeki şle

2.Fanlar ve kanal sistemleriyle

3.Sadece egzost fanlarıyla ile emi şle (taze hava

kendili ğinden ortama girer)

Taze hava gereksinimi

Güvenli ve etkili bir çalı şma için bir çok tesise,

personelin sa ğlık ve güvenli ği, proseste gerekli ko şulların sa ğlanması

amacıyla, egzoz edilen havanın yerine taze hava ver ilmesi gerekir.Taze

hava tasarımı sırasında dikkate alınması gereken en önemli

önlemlerden bazıları şunlardır;

www.bilgin.net

önlemlerden bazıları şunlardır;

� Taze hava olası en temiz kaynaktan elde edilmelidir .

� Lokal ve genel havalandırma sistemleriyle bo şaltılan ve yanma

ürünlerinden kaynaklanan kirleticilerin atılması iç in kullanılan havanın

yerine yeterli miktarda taze hava sa ğlanmalıdır

� Taze hava sistemleri ısıl geri kazanım ve enerji

tasarrufuna göre tasarlanmalıdır.16

İşyerlerinde İklimlendirme

İklimlendirme sistemleri, fabrikalarda çalı şanların sa ğlık ve

konforunu temin etmek suretiyle i ş veriminin artırılmasına

katkıda bulunur. Ayrıca birçok endüstri kollarında daha kaliteli

mal ve ürün elde edilmesinde yine iklimlendirme sis temleri

etkilidir. Buna örnek olarak tütün ve gıda endüstri si

gösterilebilir. Tekstil, şekercilik ve ilaç sanayii gibi bazı sanayi

www.bilgin.net

gösterilebilir. Tekstil, şekercilik ve ilaç sanayii gibi bazı sanayi

kollarında ise klima tesisatı bir zaruret olmu ştur.

Klima tesislerinden ilk olarak faydalanan endüstri kolu te kstil

oluştur. Pamuk imalatında, açma, taraklama, dublaj, fitil yapm a,

masuralama, bükme, iplik imali ve dokuma i şlemlerinin tümü

belirli nem ve sıcaklıkta yapılır. Muhtelif i şlemelere uygun olan

izafi nem seviyesi %50 ile %95 arasında de ğişir. 17

Madenlerde havalandırmanın önemi büyüktür. Dünyanın en derin

madenlerinden biri olan bor altın madeninde dikey d erinlik

yakla şık 2400 m’dir. Dolayısıyla buradaki sıcaklık 56,5 °C

mertebesindedir. Bu gibi madenleri gerek serinletme k gerekse

tehlikeli gazların birikmesine mani olmak için made nlerin

havalandırılmasına çok dikkat etmek gerekir.

www.bilgin.net

Kimya endüstrisinde özellikle patlayıcı maddelerin üretiminde ve

ilaç sanayinde iklimlendirme ünitelerinin kullanımı en az yukarıda

sayılan uygulama alanları kadar

önemlidir. Bazı higroskopik maddelerin

işlemesi, nemi kontrol edilmemi ş

mahallerde yapılamaz.

18

İLGİLİ MEVZUAT

Havalandırma ile ilgili önceleri çok çok sıklıkla b aşvurdu ğumuz i ş

sağlığı ve işçi güvenli ği tüzü ğünde yer alan maddeler; (kaynak bilgi)

Madde 7 17/5/1941 tarihinden önce çalı şmakta bulunan i şyerlerinde,

fazla ısı,buhar, gaz yahut zararlı tozlar çıkarması gibi sa ğlık yönünden

sakıncalı olmayan i şler için, hava hacmi 8 inci maddede yazılı miktara

uygun bulundu ğu ve yeterli havalandırma sa ğlandığı hallerde, bu

www.bilgin.net

yükseklik 2 metreye kadar kabul edilebilir.

Madde 21 Kapalı i şyerleri günde en az bir defa bir saatten a şağı

olmamak üzere ba ştan başa havalandırılacaktır. Ayrıca i şçilerin çalı şma

saatlerinde i şin özelli ğine göre, havanın sa ğlığa zararlı bir hal almaması

için sık sık de ğiştirilmesi gereklidir. Şu kadar ki, i ş sırasında yapılan bu

havalandırmada i şçileri etkileyecek hava akımları önlenecek yahut kı ş

mevsiminde sıcaklık birdenbire çok a şağı hadlere dü şürülmeyecektir.19

Toz, buğu, duman ve fena koku çıkaran i şlerin yapıldı ğı yerlere, bunları

çekecek yeterlikte bacalar ve menfezler yapılacak v e yapılan i şin

niteli ğine göre, bu tedbirlerin yetmedi ği hallerde di ğer teknik tedbirler

alınacaktır.

Boğucu, zehirli veya tahri ş edici gaz ve duman meydana gelen

işyerlerinde, i şçilerin hayat ve sa ğlıklarının tehlikeye girmemesi için,

www.bilgin.net

havalandırma tesisatı yapılacak ve i şçilere ayrıca yapılan i şin özelli ğine

göre maske ve di ğer koruyucu araç ve gereçler verilecektir.

Madde 38 İşyerlerinde yapılmı ş veya yapılacak helalarda;

2)Helalarda, çatıya kadar yükseltilmi ş şapkalı havalandırma bacası,

rezervuar, sifon gibi kokuya kar şı alınan tedbirlerle beraber, gerekti ğinde

kireç kayma ğı ve benzeri kimyasal maddelerden de faydalanılacak tır.

20

Madde 40 Duş kabinlerinde yeterli havalandırmaya elveri şli aspirasyon ve vantilasyon tertibatı yapılacak, koku v e pislik önlenecektir.

Madde 41 Soyunma yerleri, aydınlık, havalandırmaya elveri şli ve so ğuk mevsimlerde yeteri kadar ısıtılmı ş olacak, temiz ve bakımlı bulundurulacaktır.

Meslek Hastalıklarına Kar şı Alınacak Genel Tedbirler: Madde 59

1) Meslek hastalı ğı meydana getirebilen veya meslek hastalıkları

www.bilgin.net

listesinde kayıtlı maddelerle çalı şılan işyerlerinde; bu maddelerin

özellikleri, zararları ve korunma çareleri hakkında , çalışanlar eğitilecektir.

2) İşyerlerinde, bu maddelerle hastalanma ve zehirlenmel ere ait ilk

belirtiler ile alınacak tedbirleri gösteren özel afi şler uygun yerlere

asılacaktır.

3) İşyerlerinde kullanılan zehirli ve zararlı maddeler, teknik imkan varsa

aynı işi gören daha az zehirli ve zararlı maddelerle de ğiştirilecektir21

4) Zehirli toz,duman,gaz,buhar,sis veya sıvılarla ç alışmalar, teknik

imkanlara göre kapalı sistemde yapılacak, bu gibi i şyerlerinde,etkili ve

yeterli havalandırma sa ğlanacak, atıklar, zararsız hale getirilmeden

atmosfere ve dı ş çevreye verilmeyecektir.

5) Çok zehirli maddelerin kullanıldı ğı işyerlerinde bu maddeler ve bu

maddelerin bulundu ğu bölümler,di ğer yerlerden tecrit edilmek suretiyle

bunların etkileri azaltılacaktır.

www.bilgin.net

bunların etkileri azaltılacaktır.

6) Zehirli toz,duman ve buharlı i şyerlerinde,i şyeri havası nemli; taban,

duvar ve tezgahlar ya ş bulundurulmak suretiyle zararlı maddelerin

yapılması önlenecek, gerekti ğinde bu çalı şmalar,genel ve lokal

havalandırma ile birlikte yapılacaktır.

7) Meslek hastalı ğı yapan zehirli ve zararlı maddelerle çalı şılan

işyerlerinde,i şçilere uygun ki şisel korunma araçları verilecek ve bunların

kullanılmaları ö ğretilecek ve gerekti ğinde sa ğlanacaktır. 22

8 ) Meslek hastalıklarından korunmak için, i şe giri ş ve işe yerleştirme

muayeneleri düzenli yapılacak, kullanılan maddelere k arşı hassas olanlar bu

işlerde çalı ştırılmayacak, i şe uygun ki şilerin yerle ştirilmesine önem

verilecektir. Ayrıca,i şe yerleştirilen i şçilerin, tehlike ve zararın özelli ğine göre,

belirli sürelerde sa ğlık muayeneleri ve gerekti ğinde laboratuar ara ştırmaları

yapılacaktır.

Kimyasal Etkilerle Ortaya Çıkabilecek Meslek Hastal ıklarına Kar şı Alınacak

www.bilgin.net

Özel Tedbirler;

Madde 62

2) Genel havalandırma ile yetinilmeyerek civa ile ça lışmaların yapıldı ğı

seviyeden veya yeteri kadar a şağıdan etkili aspirasyon sistemi kurulacak,

çalışma masalarının üzerine, aspirasyon davlumbazları yerle ştirilecektir.

Civanın, izabe fırınlarından distilasyon borusuna sev kedildi ği yerlerde

meydana gelen civa buharını kapacak sulu bir sistem kurulacaktır.

23

Madde 67 Manganez ve manganez bile şikleri ile yapılan çalı şmalarda

aşağıdaki tedbirler alınacaktır:

2) Manganez ve bile şikleri ile çalı şılan yerlerde, genel havalandırma ile

birlikte, uygun aspirasyon sistemi kurulacak ve çalı şmalar kapalı

sistemde olacaktır.

Madde 68 Kromlu ala şımların hazırlanması

1) Krom ve bile şiklerinin kullanıldı ğı yerlerde, genel havalandırma ile

www.bilgin.net

1) Krom ve bile şiklerinin kullanıldı ğı yerlerde, genel havalandırma ile

birlikte, uygun aspirasyon sistemi kurulacak veya ça lışmalar kapalı

sistemde yapılacaktır

Madde 69 Berilyumlu ala şımların hazırlanması

1) Berilyum ve bile şiklerinin kullanıldı ğı işyerlerinde, genel

havalandırma ile birlikte, uygun aspirasyon sistemi kurulacak ve bu

işyeri havasında, berilyum miktarı (2) miligram/metre küpü

geçmeyecektir.24

Madde 71 Benzen (benzol) ve bile şikleri gibi aromatik

hidrokarbonlarla yapılan çalı şmalarda,

2)Benzen ve bile şikleri ile çalı şılan yerlerde, genel

havalandırma ile birlikte, uygun aspirasyon sistemi yapılacak

ve çalı şmalar, kapalı sistemde olacaktır.

Madde 72 Anilin ve nitro - amin türevleri ile yapılan

www.bilgin.net

Madde 72 Anilin ve nitro - amin türevleri ile yapılan

çalışmalarda

1) Bu yerlerde, genel havalandırma ile birlikte, uy gun

aspirasyon sistemi yapılacak ve çalı şmalar, kapalı sistemde

olacaktır.

25

Madde 73 Halojenli hidrokarbonlarla yapılan çalı şmalarda

1)Halojenli hidrokarbonlarla çalı şılan işyerleri, di ğer kısımlardan

ayrılacak ve bu yerlerde, genel havalandırma ile bi rlikte,uygun

aspirasyon sistemi kurulacak ve çalı şmalar,kapalı sistemde

olacaktır.

Madde 74 Karbon sülfür ile yapılan çalı şmalarda

www.bilgin.net

2) Karbon sülfür ile çalı şılan yerlerde,genel havalandırma ile birlikte, uygun aspirasyon sistemi kurulacak, çalı şmalar, kapalı sistemde olacak ve i şyeri havasındaki karbon sülfür miktarı hiç bir şekilde 20 P.P.M.veya 60 miligram/metreküpü geçmeyece ktir.

Madde 75 Kükürtlü hidrojenle yapılan çalı şmalarda;

1) Kükürtlü hidrojen ile çalı şılan yerlerde, genel havalandırma

ile birlikte, uygun aspirasyon sistemi yapılacaktır.

26

Tozlarla Ortaya Çıkabilecek Meslek Hastalıklarına K arşı Alınacak Özel

Tedbirler;

Madde 76

1)Tozlu i şyerlerinde genel havalandırma ile birlikte, uygun a spirasyon

sistemi ile tozun,çevre havasına yayılmasını önleme k için, su perdeleri,

vakum ve uzaktan kumanda sistemleri kurulacaktır. T oz çıkaran i şler,

teknik imkanlara göre, kapalı sistemde yapılacak ve ya bu i şler,

www.bilgin.net

teknik imkanlara göre, kapalı sistemde yapılacak ve ya bu i şler,

diğerlerinden tecrit edilecektir. İşyeri havasındaki toz miktarı, belirtilen

miktarı geçmeyecektir.

Kazanlarda, Basınçlı Kaplarda ve Kompresörlerde Alı nacak Güvenlik

Tedbirleri ;

Madde 213 Kazan daireleri sürekli olarak havalandırılacaktır, Tabii

havalandırmanın yeterli olmadı ğı hallerde, uygun aspirasyon tesisatı

yapılacaktır. 27

Kazanlarda, Basınçlı Kaplarda ve Kompresörlerde Alı nacak Güvenlik

Tedbirleri ;

Madde 213 Kazan daireleri sürekli olarak havalandırılacaktır, Tabii

havalandırmanın yeterli olmadı ğı hallerde, uygun aspirasyon tesisatı

yapılacaktır.

Malzemenin Kaldırılma,Ta şınma, İstiflenme ve Depolanmasında

www.bilgin.net

Alınacak Güvenlik Tedbirleri ;

Madde 496 Yanabilen kuru maddelerin döküm halinde depolandı ğı

silolar ate şe dayanıklı maddelerden yapılmı ş olacak ve bunlarda uygun

havalandırma tertibatı bulunacaktır.

28

Bakım ve onarım i şlerinde alınacak güvenlik tedbirleri;

Buhar veya akarsu verildikten sonra, dipte

toplanabilecek birikintiler, uygun şekilde temizlenecek ve

depo, en az 2 saat hava basma veya emme suretiyle

havalandırılacaktır.

www.bilgin.net

Havalandırmanın bitiminde deponun içi, ilgililerce

kontrol edilecek, yapılan kontrol ve analizler sonuc u,

deponun uygun şekilde temizlenmedi ği anlaşılırsa,

suveya buharla temizleme ve havalandırma

tekrarlanacaktır.

29

KAYNAKÇA

‘SOĞUTMA TEKN İĞİ VE UYGULAMALARI’ ders kitabı, Nurettin

Yamankaradeniz Vipa ş 2008

‘İKL İMLENDİRME ESASLARI’ ders kitabı, Nurettin Yamankaradeniz V ipaş

2008

İşyeri Bina ve Eklentilerinde Alınacak Sa ğlık ve Güvenlik Önlemlerine İlişkin

www.bilgin.net

İşyeri Bina ve Eklentilerinde Alınacak Sa ğlık ve Güvenlik Önlemlerine İlişkin

Yönetmelik 17 Temmuz 2013 Tarihli Resmi Gazete, Sayı : 28710

http://www.mevzuat.gov.tr

30

GENEL HAVALANDIRMA VE İKL İMLENDİRMEGENEL HAVALANDIRMA VE İKL İMLENDİRME

Ortam Hava Kalitesi; İşyeri

www.bilgin.net

�Ortam Hava Kalitesi; İşyeri ortamında çalışanların sağlığı ve güvenliği için gerekli hava kalitesinin sağlanması gerekmektedir.

31

� Ortam Hava Kalitesini Etkileyen Faktörler şunlardır ; Havanın sıcaklı ğı, Havanın nemi , Hava akım hızı, Havada bulunan kirletici unsurlar .Çalışanların sağlığı için gerekli

www.bilgin.net 32

� Çalışanların sağlığı için gerekli temel koşul vücut sıcaklığının normal düzeyde tutulmasıyla ve kirletici unsurların ortamdan uzaklaştırılması ile sağlanır.

� Bu dengenin sağlanmasında uygun ve yeterli havalandırma ortamda alınacak önemli bir önlemdir .

� Havalandırma, ısıtma, soğutma ve nemlendirme özellikleriyle birlikte değerlendirildiğinde işyeri iklimlendirme sinin önemli bir

www.bilgin.net

iklimlendirme sinin önemli bir parçasıdır. Bu yönüyle havalandırma, çalışma ortamının gerek üretim ve ürün için gerekse çalışanların termal konforu için tatmin edici olmasını sağlamaktadır.

33

� Havalandırma ; çalışma ortamının ısısını düşürerek,çalışma ortam havasında bulunan ve çalışanların solumak durumunda kaldıkları hava kirletici etkenlerin ortamdaki

www.bilgin.net

kirletici etkenlerin ortamdaki seviyesini azaltarak, çalışanları sıcaktan ve ortam havasını kirleten etkenlerden kaynaklanan olumsuz etkilerden koruma önlemidir.

34

� Havalandırma; genel havalandırma, lokalhavalandırma olarak iki grupta incelenir.

� Çalışma ortam ısısının artmasına neden olan kaynaklar ise şunlardır; işyerinde yapılan işler, dış etkenler,

www.bilgin.net

işyerinde yapılan işler, dış etkenler, çalışanlar, çalışma ortam havasındaki kirlenmenin kaynakları, işyerinde yapılan işler, dış etkenler, çalışılan işin özellikleri gibi

35

� Çalışma ortam havasını kirleten etkenler ; kimyasal, fiziksel, biyolojik etmenlerden oluşur.

� Havalandırma ; çalışma ortamındaki havanın kendiliğinden eş zamanlı olarak ortamdan uzaklaştırılması,ve temiz hava ile değiştirilmesi

www.bilgin.net

temiz hava ile değiştirilmesi işlemidir.

� Ancak bazı durumlarda yeterli havalandırmanın sağlanması ortam havasını hareketlendirmek şeklinde yapılır.

36

� Parlayıcı gazların kullanıldığı ya da yayıldığı endüstriyel çalışmaların yapıldığı ortamlarda parlamayı önlemek amacı ile bu tür havalandırma yapmak gerekir.

www.bilgin.net

gerekir.

� Havalandırma ısınmanın ve kirlenmenin kontrolünü sağlayan çok yararlı bir araçtır.

37

� Çünkü işyeri çalışma ortamında oluşan, yüksek ısı (önemli bir kısmı) kirlenme çalışanlara hava yolu ile iletilir

� Ortam havasındaki ısı, havayı oluşturan gazlarda depolanır , çalışma ortamında oluşan hava kirliliğini, oluşturan gazlar, tozlar ve diğer kirletici etkenler hava

www.bilgin.net

oluşturan gazlar, tozlar ve diğer kirletici etkenler hava ile karışım halinde bulunur.

� Bu nedenlerle; ortam havasındaki ısının ve kirliliğin dağıtılması ve ortamdan kaldırılmaları işlemleri aşağı yukarı aynıdır.

38

� Ortam havasındaki ısının ve kirliliğin dağılması; rüzgar, güçlendirilmiş havalandırma ve makine hareketlerinin oluşturduğu türbülansın neden olduğu karıştırma yoluyla gerçekleşir.

� İşyerlerinde kalite standartlarına uygun hava sağlamak için gereken havalandırmanın şekli ve sayısı iki faktöre

www.bilgin.net

� İşyerlerinde kalite standartlarına uygun hava sağlamak için gereken havalandırmanın şekli ve sayısı iki faktöre bağlıdır.; Isının ve kirliliğin yayılma ve dağılma hızı havalandırma yolu ile ısının ve kirliliğin seyreltilmesi ya da ortamdan uzaklaştırılması

� Araştırılması ve anlaşılması önemli olan iki konu da ; Isının ve kirliliğin nasıl karıştığı ve temiz havanın ortamdaki ısıyı ve kirliliği nasıl seyrelteceği ya da ortamdan uzaklaştıracağıdır.

39

� Dikkate alınacak üç bölge vardır bunlar: çalışma ortamının içine doğru olan ya da içinde oluşturulacak hava akımının yerinin tespiti, hava akımlarının karışacağı bölgelerin tespiti, havanın ortamdan dı şarı atılacağı bölgelerin tespitidir.

www.bilgin.net

atılacağı bölgelerin tespitidir.

40

� İki çeşit hava akımı vardır: makinelerden ya da yapılan işten kaynaklanan ısı ve kirli hava

� Ortamda mevcut bulunan açıklıklardan gelen temiz hava akımı.

www.bilgin.net

� Hava akımın hızı ; çevredeki hava ile karıştığında ortamdaki mevcut havaya bağlı olarak gittikçe hızlanır ya da yavaşlar.

41

� Hava akımının hızı ortamda hareketli olan mevcut havanın hızı ile aynı ise akım fark edilmez hale gelir.

www.bilgin.net

� Havanın çalışma ortamını terk ettiği bölgeler pencere, kapı, tavan vantilatörleri, boşaltım boşlukları ve ızgaralardır.

42

� Bu tür boşaltıcılardan çıkan havanın yoğunluğu yüksek olsa da, hava çıkışına yakın yerlerde hızı düşer.

www.bilgin.net

� Sonuç olarak, boşaltımı sağlayan açıklıkların çevresinde bir hava akımı oluşur. Bu nedenle, atılım çıkışları, kendileri karşılıklı hava akımı oluşturduklarından, çalışanları rahatsız edebilir.

43

� Ancak, atılım boşlukları kaynağa çok yakın yerleştirilirse, geniş alanlara yayılma azaltılır.

� Isıyı, gazları ve tozları havalandırma prensiplerinin yanı sıra, sıcak

www.bilgin.net

havalandırma prensiplerinin yanı sıra, sıcak hava kirliliğin oranı ve fiziksel özellikleri incelenmelidir.

44

� Isıdan kaynaklanan yoğunluk farkları, yer değiştiren farklı hava akımlarına sebep olur.

� Kirli gaz ve buharlar hareketsiz haldeyken, havadan ağırdır ama havayla

www.bilgin.net

havadan ağırdır ama havayla karşılaştıklarında yoğunluk farklılıkları belirginliğini yitirir.

45

HAVALANDIRMA T İPLERİHAVALANDIRMA T İPLERİ

� Doğal havalandırma :

� Doğal havalandırmadan,

www.bilgin.net

ısının ve kirli havanın seyreltilmesi ve dağıtılması olarak yararlanılır.

46

� Bir mekanın yüzeysel sınırlarında herhangi bir açıklıktan hava dışarı çıkar ve yerine temiz hava gelir.

� Dolayısıyla, içerdeki sıcak ya da kirli havanın seyreltilmesi sağlanır.

� Temiz havayı sızma yoluyla sağlayan doğal havalandırmanın miktarını belirlemek zordur Çünkü bu oran dışarıdan gelen rüzgar basıncına, rüzgarın yönüne, güneş ışınlarının radyasyonuna, duvar ve çatılardaki

www.bilgin.net

güneş ışınlarının radyasyonuna, duvar ve çatılardaki çatlakların sayı ve boyutlarına ve iç ortamdaki hareketli havaya bağlıdır.

47

� Sonuç olarak, doğal havalandırma yöntemi, tozların ve dumanın yayılmasını kontrol etmek için daima kullanışlı bulunmuştur.

� Bu yöntem sayesinde, ancak çok az yoğunluktaki gaz ve buhar kontrol edilebilir.Bu yöntem, ancak ortam sıcaklığı yüksek

www.bilgin.net

� Bu yöntem, ancak ortam sıcaklığı yüksek olmayan ortamlarda kullanılır ve farklı bir yönteme gerek duyulmaz.

48

� Seyreltme havalandırması :Doğal havalandırmanın yerini

tutmak üzere seyreltme (güçlendirilmiş) havalandırma kullanılır.

www.bilgin.net

kullanılır. Ancak, ortamda yüksek ısı

ve yüksek gaz ve buhar yoğunluğu olması gerekir.

49

� bu, ortama hava üfleme yöntemiyle ya da duvarlara ve tavana fan yerleştirmek suretiyle gerçekleştirilir.

� Her iki durumda da ısı ve kirlilik seyreltilir ve binadan dışarı atılır.

www.bilgin.net

ve binadan dışarı atılır.

50

� İklimlendirme; İklimlendirme sistemleri, ısıtma, soğutma ve nemlendirme işlevlerini birlikte yerine getirmektedir. Bu arada bazı sistemler, havayı kirleten unsurları da elimine etmektedirler.

www.bilgin.net 51

� Bu sistemler çalışma prensiplerine göre üç grupta sınıflandırılır.

◦ 1-Kapalı sistemler.◦ 2-Yarı kapalı sistemler.

www.bilgin.net

◦ 2-Yarı kapalı sistemler.◦ 3-Bölümlendirilmiş sistemler.

52

� İklimlendirme sistemleri etkiledikleri alanlara göre ikiye ayrılır;◦ A-Tekli alanlar için,◦ B-Çoklu alanlar için.

www.bilgin.net

◦ B-Çoklu alanlar için.

53

� İklimlendirme sistemlerinin ortak elemanları şunlardır;◦ a- Isıtma ve soğutma ünitesi◦ b- Su veya soğutucu gaz◦ c- Elektrik veya diğer yakıt sistemleri◦ d- Nem kontrol ünitesi◦ e- Direk su buharı enjeksiyonu

www.bilgin.net

◦ e- Direk su buharı enjeksiyonu◦ f- Yoğunlaştırılma üniteleri◦ g- Katı madde tutucu üniteler.

54

ISI (HAVA SICAKLI ĞI):ISI (HAVA SICAKLI ĞI):

� İnsan vücudunda ısı, tuz, asit, baz, şeker v.s. gibi bazı fiziksel ve kimyasal değerlerin belli sınırlar içinde kalması gerekmektedir. İnsan vücudu, yapısında, bu değerlerin belli aralıklarda kalmasını sağlayan, ayarlayan

www.bilgin.net

aralıklarda kalmasını sağlayan, ayarlayan mekanizmalar mevcuttur. İnsan bu mekanizmalar ile olumsuz çevre şartlarına karşı kendini savunur ve olumsuz şartlarda dahi hayatiyetini devam ettirme imkanını sağlar.

55

� İnsan vücudunda mevcut olan bu dengelerden biri de ısı (Sıcaklık) tır. Hasta olmayan normal bir insan vücudunun sıcaklığı 36 derece santigrattır.

� İnsan çevresi ile devamlı iletişim halindedir. Çevresindeki şartlardan devamlı etkilenmektedir. İnsanın çevre şartlarından biri de, hava sıcaklığıdır.

www.bilgin.net

İnsanın çevre şartlarından biri de, hava sıcaklığıdır. � Ortamdaki hava sıcaklığı fazla olursa, sıcak

ortamdan soğuk ortama ısı geçişi (Isı transferi) sebebiyle insanın vücudu ısınmaya başlar

56

� İnsan vücudunun ısısı 36 derece santigrat civarında kalması gerekmektedir. Aksi halde ateşimiz yükselir, yataklara düşeriz.

www.bilgin.net

yükselir, yataklara düşeriz. � Bunun gibi ortam sıcaklığı çok

düşük olursa, yine ısı transferi ile vücudun ısısı düşmeye başlar ve donmaya başlarız.

57

� İnsan vücudu, ortamdaki havanın soğuması durumunda büzülerek, titreyerek, havanın ısınması durumunda açılarak, terleyerek detayını çok fazla bilmediğimiz savunma sistemleri ile vücut ısısını sabit tutmaya çalışır.

� Fakat bu savunma mekanizmaları çalışırken insan

www.bilgin.net

� Fakat bu savunma mekanizmaları çalışırken insan sıkılır rahatsız olur, iş verimi düşer. Çevre şartları çok aşırı bir şekilde bozulmuş ise, vücut artık kendini savunamaz hale gelir, savunma mekanizmaları iflas eder veya yetmez duruma gelir, insanın dengesi bozulur, vücut kimyası bozulur ve hastalanır. Kazaya davetiye verir.

58

� Çalışanların, sıkılmaması, rahatsız olmaması, hastalanmaması, vücut kimyalarının bozulmaması için ortam şartlarını ve konumuz olan ısıyı uygun hale getirmek gerekmektedir.

www.bilgin.net 59

HAVA AKIM HIZIHAVA AKIM HIZI

� İşyerinde olu şan kirli havanın dı şarı atılması, yerine temiz havanın alınması için, ortamda,

www.bilgin.net

alınması için, ortamda, uygun bir havalandırmanın olması, dolayısıyla uygun bir hava akımının olması zorunludur

60

� Ancak bu hava akımı 0,5 metre/saniyeyi aşması durumunda rahatsız edici esintiler meydana gelir. Bu esintilerin zararları sebebiyle İşyerlerinde, özellikle kaynak atölyelerinde, ortamın havası kirli olduğu halde, havalandırma tesisatlarının çalıştırılmadığına çok sık rastlamaktayız.

www.bilgin.net

çalıştırılmadığına çok sık rastlamaktayız. � Bu tür olumsuzlukların olmaması için ISITMA VE

HAVALANDIRMAYI, İKL İMLENDİRME ŞEKL İNDE ANLAMALI ve bu anlayışla, bütün değerler göz önünde bulundurularak projelendirme yapılmalıdır.

61

� Şimdi de Sıcaklık, nem, hava akım hızı ve radyant ısının birbiri ile ili şkileri üzerinde duralım.◦ İşyerlerinde, çalı şanların büyük bir kısmının (%80),

ısı hissi bakımından kendilerini en rahat hissettikleri şartlar tespit edilmeye çalı şılmıştır. Bu şekilde TERMAL KONFOR BÖLGES İ kavramı

www.bilgin.net

şekilde TERMAL KONFOR BÖLGES İ kavramı ortaya çıkmı ştır.

◦ Termal Konfor Bölgesi; Çalı şanın, faaliyetini sürdürmesi esnasında en rahat durumda olabilmek için gerekli termal konfor şartlarının üst ve alt sınırları arasında olan bölgedir.

62

� İş sağlığı ve güvenliği mevzuatımızda gerek havalandırma gerekse iklimlendirme ile ilgili doğrudan ve dolaylı hükümler bulunmaktadır. Bu hükümlerin bulunduğu başlıca tüzük ve yönetmelikler ile anılan hükümler aşağıda belirtilmiştir.

www.bilgin.net

hükümler aşağıda belirtilmiştir.

63

� 4857 sayılı kanunun geçici ikinci maddesi 6331 in kademeli yürürlüğe girmesi neticesi-uyarınca yürürlükten kalkan 1475 sayılı kanunun 74. maddesine dayanılarak çıkarılmış olan

www.bilgin.net 64

� Eski İşçi Sağlığı ve İş Güvenli ği Tüzüğü – Kaynak,

� Eski İşçi Sağlığı ve İş Güvenli ği Tüzüğünü Kaynak olarak de ğerlendirirsek.

Madde.8� İşyerlerindeki hava hacmi, makine, malzeme ve benzeri

tesislerin kapladığı hacimler dahil olmak üzere, işçi başına en az 10 metreküp olacaktır. Hava hacminin

www.bilgin.net

başına en az 10 metreküp olacaktır. Hava hacminin hesabında, tavan yüksekliğinin 4 metreden fazlası nazara alınmaz.Madde.20

� Kapalı işyerlerindeki sıcaklık ve nem derecesinin, yapılan işin niteliğine uygun olmakla beraber ılımlı bulunması esastır. denilmektedir

65

� Çalışanların Patlayıcı Ortamların Tehlikelerinden Korunması Hakkında Yönetmelik

� İşyeri Bina ve Eklentilerinde Alınacak Sa ğlık ve Güvenlik Önlemlerine İlişkin Yönetmelik

www.bilgin.net

Güvenlik Önlemlerine İlişkin Yönetmelik

� Kimyasal Maddelerle Çalı şmalarda Sa ğlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik

� Elle Taşıma İşleri Yönetmeli ği

� Yapı İşlerinde Sa ğlık ve Güvenlik Yönetmeli ği

66

HUZURUNUZ SONSUZ OLSUNHUZURUNUZ SONSUZ OLSUN

SERTiFiKANIZSERTiFiKANIZ HAYIRLI OLSUNHAYIRLI OLSUN

Tüm Zamanınız Kazasız, Mutlu ve Güzel Geçsin !

www.bilgin.net

SERTiFiKANIZSERTiFiKANIZ HAYIRLI OLSUNHAYIRLI OLSUN

67