YÜKSEK HIZLI DEMİRYOLU YOLCULUKLARININ ÖZELLİKLERİ

Hazırlayan: Doç.Dr. Hakan Güler

Sakarya Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, İnşaat Mühendisliği Karlsruhe Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Almanya

Sunan: Y. Müh. Shuhrat Hidirov

Sakarya Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü

ÖZET

• Bu çalışmada yüksek hızlı demiryollarının tanımı, avantajları, yolcu özellikleri incelenmiş ve hali hazırda Türkiye’de işletmede olan yüksek hızlı demiryollarının değerlendirmesi yapılmıştır.

GİRİŞ

YÜKSEK HIZLI DEMİRYOLLARININ TANIMI

• Yüksek hızlı demiryolu tanımı sadece trenlerin hızana bağlı olarak yapılmamaktadır. Genel olarak yüksek hız tanımı; altyapı, çeken çekilen araçlar ve işletme özellikleri dikkate alınarak geniş bir çerçeve içinde yapılmaktadır. Bu bölümde Uluslararası Demiryolu Birliği (UIC), Avrupa Demiryolları Birliği (CER) ve Avrupa Birliği 96/48/EC Sayılı Yönergesi’ne yüksek hızlı demiryolu tanımları.

UIC’e Göre Yüksek Hızlı Demiryollarının Tanımı

• Altyapı açısından tanımı

• Çeken çekilen araçlar açısından tanımı

• İşletme açısından tanımı

CER’e Göre Yüksek Hızlı Demiryollarının Tanımı

• Ticari tanım

• Farklı işletme koşullarına göre tanım

Avrupa Birliği 96/48/EC Sayılı Yönergesinde Yüksek Hızlı

Demiryollarının Tanımı

• Altyapı

• Çeken ve Çekilen Araçlar

• Altyapının ve Araçların Uyumu

YÜKSEK HIZLI DEMİRYOLLARININ ÖZELLİKLERİ

• Yüksek hızlı trenlerin avantajları

• Yüksek hızlı demiryollarının belirgin özellikleri

• Yolcular açısından performans özellikleri

• Toplumsal açıdan faydaları

Yüksek Hızlı Demiryollarının Avantajları

• Yüksek Hızlı Demiryollarının Dünyada Kullanımı

• Zaman Açısından

• Hızlı Demiryolunun Hava Yolu İle Entegrasyonu

• Yüksek Hızlı Demiryolları Çevreye Uyumludur

UK

• Dışsal Maliyetlerin Azaltılması

YÜKSEK HIZLI DEMİRYOLU YOLCULARI • 2007 yılında İtalya’da yapılan bir araştırmada, yüksek hızlı

demiryollarını özellik iş amaçlı (% 40.6) ve gezi amaçlı yolculuklarda (% 29.3) tercih edilmektedir.

• Roma-Floransa arasındaki YHT incelendiğinde, YHT ile yolculuk süresinin 95 dakika, otomobil ile ise 180 dakika olduğu görülmektedir.

• Japonya’da Fukuoka – Osaka arası yaklaşık 600 km dolaylarındadır. Uçakla bu mesafe 2:15 dakikada, YHT ile 2:30 dakikada gerçekleştirilmektedir.

• Avrupa’da YHT ile yapılan yolculuklar 3 saat dolaylarında olması durumunda YHT’nin % 60 dolaylarında tercih edildiği görülmektedir.

• YHT ile birlikte zamanın çok değerli olduğu ve zamanın para olduğu anlaşılmıştır. Avrupa’da pek çok demiryolu organizasyonu dakikliği ön plana çıkararak yolcu memnuniyetini artırmaktadılar.

• İspanya’da yapılan araştırmada, % 0.37 oranında tren geçikmesinin, % 0.32 oranında yolcu gecikmesine sebep olduğu ve elde edilen gelirin % 0.34’nün yolculara ödenmiş olduğu belirlenmiştir.

• İtalya’da yapılan bir araştırmada YHT’lerin % 93’nün 5 dakikalık, % 98’sinin ise 15 dakikalık bir gecikme dilimi içinde kaldığı belirlenmiştir.

• Güvenlik yani kaza açısında bakıldığında YHT’lerin karayollarına göre çok daha güvenli bir ulaşım sistemi olduğu söylenebilir.

• Şüphesiz yüksek hızlı demiryolunun seçilme sebeplerinden biri de yolcuların, yolculuklarını çok kolay planlayabilmeler ve biletlerini internet ortamından çok kolay alabilmeleridir.

• Demiryollarında özellikle YHT’de yolculara sunulan; sıcak yemek, internet, TV, ücretsiz gazete, tren içinde toplantı yapma imkanları vb. servisler yolcuların memnuniyetini artırmakta ve YHT’ler tercih edilmektedir

TÜRKİYE’DE YÜKSEK HIZLI DEMİRYOLU YOLCULUKLARI

• Türkiye’de yüksek hızlı demiryolları aşağıda

Ankara – Eskişehir ve Ankara – Konya ölçeğinde incelenmiştir (TCDD, 2013).

4.1. Ankara – Eskişehir YHT Hattı

Ankara-Konya YHT Hattı • YHT’lerin işletmeye alınması ile parkurda,

otobüs taşımalarının % 70 olan payı % 18’e, % 29 olan özel araç taşıma payının % 17’ye düştüğü ve bu parkurda hizmet vermeyen demiryolu payının ise YHT sonrası % 65’e yükseldiği görülmektedir. Müşteri memnuniyet oranı % 90 seviyesindedir.

TCDD Tarafından Yaptırılan YHT Anketi

• Yüksek Hızlı Treni kullananların % 29.4’ü iş amaçlı, % 12.7’si okula gidiş geliş amaçlı olarak seyahat etmektedir. Kadınlar daha çok aile, eş dost ziyareti için Yüksek Hızlı Treni kullanırken(% 40.7), erkekler daha çok iş amaçlı (% 37) Yüksek Hızlı Treni kullanmaktadır.

• Yüksek Hızlı Trenin hizmete girmesinden sonra kişiler eskisinden daha yüksek oranda seyahat etmeye başlamışlardır. Kadınların % 43.5’i ve erkeklerin % 45.4’ü eskisinden daha sık seyahat ettiklerini belirtmiştir.

• Yüksek Hızlı Trenin yaşanılan kentin ticari yaşamına canlılık getirdiğini söyleyenlerin oranı %78,5’dir. Kadınlarda bu oran % 77.8, erkeklerde % 79’dur.

• Yüksek Hızlı Trenin yaşanılan kentin turizmine katkı sağladığını söyleyenlerin oranı %79.3’tür. Kadınlarda bu oran % 78.2, erkeklerde % 80.1’dir.

• Araştırmaya katılan kişilerin % 54.8’i ülkemizin geçmiş yıllarını düşünerek bir gün Yüksek Hızlı Tren ile yolculuk yapacağını aklına getirdiğini, % 30.2’si aklına getirmediğini söylemiştir.

• Yüksek Hızlı Trenin kullanıma başlanmasını, olması gereken hatta gecikmiş bir hizmet olduğu kanısında olanların oranı % 56’dır. Yüksek Hızlı Tren kullanıyor olmamızı ülkemiz için gurur verici olarak nitelendiren erkeklerin oranı % 36.2, kadınların oranı % 27.1’dir.

• Yüksek Hızlı Trenin bütün ülke çapında hizmete girmesi konusunda çok kısa sürede yaygınlaşacağına inananların oranı % 31.2, yaygınlaşmasının zaman alacağını düşünenlerin oranı da % 46.1’dir.

• TCDD işletmesinin ulaştırma teknolojisi konusunda kendini çok hızlı yenilediğini düşünenlerin toplam oranı % 57.4 iken bu oran erkeklerde % 60, kadınlarda % 53.6’dır.

• Yüksek Hızlı Trenin birçok noktada yaygın olarak kullanılması durumunda vatandaşların % 67,1’i Yüksek Hızlı Treni, % 20.1’i uçağı, % 8.5’i otobüsü, % 5.3’ü ise özel aracını kullanacağını söylemiştir.

• Araştırmaya katılan kişilerin % 79,5’i Yüksek Hızlı Tren hizmetinin son derece olumlu bir hizmet olduğunu ve maliyeti ne olursa olsun devam etmesi gerektiğini düşünmektedir. “Olumlu bir hizmet ancak maliyeti yüksek olursa vazgeçilmelidir” diyenlerin oranı % 18,6’dır.

SONUÇ VE DEĞERLENDİRMELER • Yüksek hızlı demiryollarında, tren hızları yanında verilen hizmet kalitesinin

de yüksek düzeyde olması gerekmektedir. Yüksek düzeyde konfor, sıklık ve erişebilirlik gibi hizmetlerin çok iyi kalitede sağlandığı ancak hızın yüksek hız olmadığı durumlarda bile bu işletmecilik yüksek hızlı demiryolu işletmeciliği olarak dikkate alınabilmektedir. Diğer ulaşım türlerinde olduğu gibi yüksek hızlı trenlerin tercih edilme sebeplerinin başında; erişim, sürdürülebilirlik, memnuniyet ve çekicilik gelmektedir.

• Genel olarak yüksek hız tanımı; altyapı, çeken çekilen araçlar ve işletme özellikleri dikkate alınarak geniş bir çerçeve içinde yapılmaktadır. Bu sebeple yüksek hızlı demiryolu yatırımlarında altyapı, çeken çekilen araçlar ve işletme özelliklerinin de çok iyi planlanması gerekmektedir.

• Topoğrafik ve arazi kullanımı gibi sebeplerden dolayı yüksek hızlarda işletmeler yapmak mümkün olmayabilir. Bu gibi ülkelerde 160 km/sa hızla giden trenlerin kullanılması ve işletmenin belli seviyede kaliteye sahip olması yüksek hızlı hatlar olarak görülebilmektedir. Bu sebeple yüksek hızlı demiryolu yatırımları sadece hız parametresi dikkate alınarak yapılmamalıdır.

• 250 km/sa ya da 300 km/sa hızlarda değilde, daha düşük hızlarda (200 km/sa) ancak yüksek kalitede hizmet sağlayan yatar gövdeli trenlerde de kullanarak yüksek hızlı demiryolu işletmeciliği sağlanabilir. Bu sebeple sadece araçlara yatırım yaparak ve işletme kalitesini artırarak yüksek hızlı demiryolu işletmeciliği yapmak mümkündür.

• 200 km/sa hızda hareket edebilen konvasiyonel tipte çeken ve çekilen araçlardan oluşan ve belirli koşulları sağlayan trenlerde yüksek hızlı trenler olarak tanımlanabilirler.

• Şehir merkezi ile havaalanları arasında yaklaşık 50 km mesafenin bulunduğu, her 15 dakika aralıklarla seferlerin düzenlendiği ve hızın 200 km/sa dolaylarında olduğu ekpres servisler hızlı demiryolu kapsamında alınabilir.

• Ancak genel olarak dikkate alınan tren üzerinde ölçülen hız değil verilen hizmetin düzeyidir. Bunlar; Servis sıklığı, Düzenli tren aralıkları, Yüksek düzeyde konfor, Diğer ulaştırma modlarıyla uygunluk, Tren içinde ve istasyonda sunulan servisler.

• Türkiye açısından yüksek hızlı demiryolları dikkate alındığında, Türkiye’nin nüfusu, büyüklüğü ve konumu sebebiyle yüksek hızlı demiryollarına yatırım yapması görülmektedir. Anket çalışmalarına göre halkın yüksek hızlı demiryollarına ilgili gösterdiği, % 80’lere varan bir oranın YHT yatırımların devamını istemektedir.

TEŞEKKÜRLER

Hazırlayan: Doç.Dr. Hakan Güler

Sakarya Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, İnşaat Mühendisliği Karlsruhe Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Almanya

Sunan: Y. Müh. Shuhrat Hidirov

Sakarya Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü