YÜZÜNCÜ YIL ÜNİVERSİTESİSOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ DERGİSİ

JOURNAL OF SOCIAL SCIENCES

YÜZÜNCÜ YIL ÜNİVERSİTESİSOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ DERGİSİ

JOURNAL OF SOCIAL SCIENCESHakemli Dergi, Yıl 2015 Sayı:29/ Kış

Peer-Reviewed Journal, Year:2015 Issue: 29 / Winter

Sahibi

Yüzüncü Yıl Üniversitesi

Sosyal Bilimler Enstitüsü Adına

Doç. Dr. Bekir KOÇLAR

Editör

Yrd. Doç. Dr. Abdulaziz KARDAŞ

Tercüme ve Dil Editörleri

Yrd. Doç. Dr. Aydın GÖRMEZ (İngilizce)

Yrd. Doç. Dr. Ramazan ÖZMEN (Arapça)

Yrd. Doç. Dr. Süleyman ERATALAY (Almanca)

Yayın Kurulu

Prof. Dr. A. E. Azzam Mohammad MARASHDEH, Jadara University- Ürdün

Prof. Dr. Ali J. Al-ALLAQ, el-Ain University - Birleşik Arap Emirlikleri

Prof. Dr. Alfina SIBGATULLINA, Russian Academy of Sciences - Rusya

Prof. Dr. Azmi SÜSLÜ, Ankara Üniversitesi

Prof. Dr. Bayram KODAMAN, Süleyman Demirel Üniversitesi

Prof. Dr. Faruq MAWASI, Al Qasimi Academy - Filistin.

Prof. Dr. Ivan BALTA, University of Osije - Hırvatistan

Prof. Dr. Medhat Saad Mohamed ELGAYAAR, Zagazig University - Mısır

Prof. Dr. M. Şirin ÇIKAR,Yüzüncü Yıl Üniversitesi

Prof. Dr. Metin AYIŞIĞI, Yüzüncü Yıl Üniversitesi

Prof. Dr. Munjid Mustafa BAHJAT, International Islamic University - Malaysia.

Prof. Dr. Necmettin ALKAN, Karadeniz Teknik Üniversitesi

Prof. Dr. Nimetullah HAFIZ, Balkan Tarihi Araştırmaları Merkezi - Kosova

Prof. Dr. Öztürk EMİROĞLU, Varşova Yunus Emre Enstitüsü - Polonya

Prof. Dr. Salim CÖHCE, İnönü Üniversitesi

Prof. Dr. Samı Ali JABBAR, University of Basrah - Irak

Prof. Dr. Serbo RASTODER, University of Montenegro - Karadağ

Prof. Dr. Süleyman Turduyeviç KAYIPOV, Xinjiang Pedagogical University - Çin

Doç. Dr. Bekir KOÇLAR, Yüzüncü Yıl Üniversitesi

Doç. Dr. Hasan ÇİÇEK, Yüzüncü Yıl Üniversitesi

Doç. Dr. Tamer BALCI, The University of Texas - ABD

Doç. Dr. Vitaliy POZNAHIREV, Russian Academy of Sciences - Rusya

Yrd. Doç. Dr. Abdulaziz KARDAŞ, Yüzüncü Yıl Üniversitesi

Yrd. Doç. Dr. Ertuğrul ÇAVDAR, Yüzüncü Yıl Üniversitesi

Dr. Salih Ahmad ABDULVEHHAB, Al-Azhar University - Mısır

Danışma Kurulu

Prof. Dr. Alfina SIBGATULLINA

Prof. Dr. Ali Fuat DOĞU

Prof. Dr. Azmi SÜSLÜ

Prof. Dr. Bayram KODAMAN

Prof. Dr. Hasan BABACAN

Prof. Dr. Faruq MAWASI

Prof. Dr. Ivan BALTA

Prof. Dr. Metin AYIŞIĞI

Prof. Dr. Necdet HAYTA

Prof. Dr. Nimetullah HAFIZ

Prof. Dr. Sami Ali JABBAR

Prof. Dr. Salim CÖHCE

Prof. Dr. Serbo RASTODER

Prof. Dr. Süleyman Turduyeviç KAYIPOV

Prof. Dr. Zeki TAŞTAN

Doç. Dr. Cesur PEVLEVANOĞLU

Doç. Dr. Ferit İZCİ

Doç. Dr. M. Akif ARVAS

Doç. Dr. Mehmet AYGÜN

Doç. Dr. Rafet ÇAVUŞOĞLU

Doç. Dr. S. Cem ŞAKTANLI

Doç. Dr. Suvat PARİN

Doç. Dr. Tamer BALCI

Doç. Dr. Tuncay ÖĞÜN

Doç. Dr. Vitaliy POZNAHIREV

Sekreterya

Ahmet KÖKLÜ

Murat ÇABAZ

Dizgi/Baskı

Baranoğlu Ofset Matbaacılık : (0432) 215 94 06 VAN

Yazışma Adresi

Yrd. Doç. Dr. Abdulaziz KARDAŞ

Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü/VAN

Tel: 0432 225 11 17- 0432 225 10 24 /2002- Fax:0432 225 10 52

İleti Adresi: sbedergisi@yyu.edu.tr

Baskı Yılı: 2015

İÇİNDEKİLER / Contents

29. SAYI HAKEMLERİ / Reviewers of the 29rd Issue

1-31

32-51

52-74

75- 96

97- 125

126- 139

140-178

179-190

191-196

197-215

216-248

249-270

271-305

306-322

323-347

348-381

Dil ve Edebiyat/Language and Literature

İktisadi ve İdari Bilimler/ Economic and Administrative Sciences

İlahiyat ( Din Bilimleri ) / Teologie

Yrd. Doç. Dr. Tahir ZORKULArif Nihat Asya'nın Kıbrıs Rubaîleri Üzerine

Yrd. Doç. Dr. Veysi SEVİNÇLİAdnan KOKTarihi Seyri İçerisinde Türkçede Hâl Ekleri

Yrd. Doç. Dr. Melih ERZENKadın-Erkek İlișkilerinde Ahlâkî Dejenerasyonuİrdeleyen Bir Meșrutiyet Tiyatrosu: Müfit Ratip'in Zincir'i

Yrd. Doç. Dr. Murat ÖZTÜRKTasvir Ve Tahkiye Açısından Yek-Ahenk Gazeller:Tașlıcalı Yahya Divanı Örneği

Öğr. Gör. Zeki EDİSYrd. Doç. Dr. Aydın GÖRMEZAmerikan Sivil Haklar Hareketi ve Harlem Rönesansı'nın Loraıne Hansberry'nin Edebi Kișiliğine Etkileri

Doç. Dr. Hasan ÇİÇEKMevlana Düșüncesinde Açık Yüreklilik ve Birlikte Yașam

Felsefe/Phılosophy

Dr. Barıș MUTLUMartha Nussbaum'unklasiklere Dair Okumasında İyi Yașam ve Talih

Arș. Gör. Dr. İlyas ÖZDEMİRİbn Bacce'nin Mistik Anlayıșı Üzerine Bir Değerlendirme

Doç. Dr. Erdal BAYKANYeni Türkiye'de Seçmeli Ders Uygulamaları:Din ve Eğitimi Sorunu

Öğr. Gör. Ayhan CESURProf. Dr. Mustafa UÇARUluslararası Sermaye Hareketlerinin İncelenmesi

Sanat Tarihi/Art Hıstory

Yrd. Doç. Dr. Yalçın KARACAVan'ın Dağönü Köyü Saint Sahak Manastırı (Erernayvank) ve Ermeni Mimarisi'ndeki Önemi

Ercan ÇALIȘKars Müzesi'ndeki Mutfak Eșyalardan Birkaç Sinisi

Arș. Gör. Tahsin KORKUTHamamlı (Dolishana / Doliskana) Manastır Kilisesi'nin Plastik Bezemeleri

Yrd. Doç. Dr. Nevzat KELEȘDerbend (Bâbü'l-Ebvâb)'de Selçuklu Hâkimiyeti

Tarih/Hıstory

Arș. Gör. Volkan TUNÇCumhuriyet Dönemi Türk Eğitim Tarihi AlanındaYayınlanmıș Türkçe Makaleler Bibliyografyası

Yrd. Doç. Dr. Muzaffer DENİZVan Gölü Feribot Müdürlüğü Tarihçesi

Prof. Dr. Metin AYIŞIĞI Yüzüncü Yıl Üniversitesi

Prof. Dr. M. Şirin ÇIKAR Yüzüncü Yıl Üniversitesi

Prof. Dr. Reha SAYDAN Yüzüncü Yıl Üniversitesi

Prof. Dr. Zeki TAŞTAN Yüzüncü Yıl Üniversitesi

Doç. Dr. Abdullah DUMAN Yüzüncü Yıl Üniversitesi

Doç. Dr. B. Cercis TANRITANIR Yüzüncü Yıl Üniversitesi

Doç. Dr. Gülsen BAŞ Yüzüncü Yıl Üniversitesi

Doç. Dr. Hasan ÇİÇEK Yüzüncü Yıl Üniversitesi

Doç. Dr. M. Salih Mercan Bitlis Eren Üniversitesi

Doç. Dr. Mehmet DEMİRTAŞ Bitlis Eren Üniversitesi

Doç. Dr. Selma BAŞ Yüzüncü Yıl Üniversitesi

Yrd. Doç. Dr. Abdullah OĞRAK Yüzüncü Yıl Üniversitesi

Yrd. Doç. Dr. Abdurrahim TUFANTOZ Yüzüncü Yıl Üniversitesi

Yrd. Doç. Dr. Ahmet EYİM Yüzüncü Yıl Üniversitesi

Yrd. Doç. Dr. Esra ÇAĞRI MUTLU Yüzüncü Yıl Üniversitesi

Yrd. Doç. Dr. M. Nuri ÇINARCI Yüzüncü Yıl Üniversitesi

Yrd. Doç. Dr. M. Metin BARLIK Yüzüncü Yıl Üniversitesi

HAKEMLERİMİZ

29. SAYI HAKEMLERİ / Reviewers of the 29rd Issue

Yrd. Doç. Dr. Mehmet KULAZ Yüzüncü Yıl Üniversitesi

Yrd. Doç. Dr. Mehmet TOP Yüzüncü Yıl Üniversitesi

Yrd. Doç. Dr. Murat ÖZTÜRK Yüzüncü Yıl Üniversitesi

Yrd. Doç. Dr. Oktay BAŞAK Yüzüncü Yıl Üniversitesi

Yrd. Doç. Dr. Sevda ERATALAY Yüzüncü Yıl Üniversitesi

Yrd. Doç. Dr. S. Ertan TAĞMAN Yüzüncü Yıl Üniversitesi

Yrd. Doç. Dr. Tahir ZORKUL Yüzüncü Yıl Üniversitesi

Yrd. Doç. Dr. Raşit KOÇ Yüzüncü Yıl Üniversitesi

Yrd. Doç. Dr. Recep DEMİR Yüzüncü Yıl Üniversitesi

Yrd. Doç. Dr. Yalçın KARACA Yüzüncü Yıl Üniversitesi

Yrd. Doç. Dr. Yunus KAPLAN Yüzüncü Yıl Üniversitesi

Prof. Dr. Ahmet BURAN Fırat Üniversitesi

Prof. Dr. Abed Elrahim Azzam Mohammad MARASHDEH, Jadara Üniversitesi, Ürdün

Prof. Dr. Ali J. Al-ALLAQ, El-Ain Üniversitesi, Birleşik Arap Emirlikleri

Prof. Dr. Azmi SÜSLÜ Ankara Üniversitesi

Prof. Dr. Ali Fuat DOĞU Yüzüncü Yıl Üniversitesi

Prof. Dr. Alfina SİBGATULLİNA Russian Academy of Sciences-Rusya

Prof. Dr. Bayram KODAMAN Süleyman Demirel Üniversitesi

Prof. Dr. B. Kemal YEŞİLBURSA Uludağ Üniversitesi

Prof. Dr. Erdal AYDOĞAN Atatürk Üniversitesi

Prof. Dr. Faruq MAWASİ, Al Qasimi Academy, Filistin.

Prof. Dr. Ivan BALTA University of Osije- Hırvatistan

Prof. Dr. Medhat Saad Mohamed ELGAYAAR, Zagazig Üniversitesi, Mısır

Prof. Dr. Munjid Mustafa BAHJAT, International Islamic University, Malaysia.

Prof. Dr. Nimetullah HAFIZ Balkan Tarihi Araştırmaları Merkezi-Kosova

Prof. Dr. Salim CÖHCE İnönü Üniversitesi

Prof. Dr. S. Esin DAYI Atatürk Üniversitesi

Prof. Dr. Gülay ÖĞÜN BEZER Marmara Üniversitesi

Prof. Dr. Hasan BABACAN M. Akif Ersoy Üniversitesi

Prof. Dr. İbrahim ÖZCOŞAR Mardin Artuklu Üniversitesi

Prof. Dr. İsa YÜCEER Bitlis Eren Üniversitesi

Prof. Dr. M. Salih ARI Yüzüncü Yıl Üniversitesi

Prof. Dr. M. Şirin ÇIKAR Yüzüncü Yıl Üniversitesi

Prof. Dr. Mehmet KUBAT İnönü Üniversitesi

Prof. Dr. Metin AYIŞIĞI Yüzüncü Yıl Üniversitesi

Prof. Dr. Necdet HAYTA Gazi Üniversitesi

Prof. Dr. Necmettin ALKAN Karadeniz Teknik Üniversitesi

Prof. Dr. Nevzat TARTI Yüzüncü Yıl Üniversitesi

Prof. Dr. Öztürk EMİROĞLU Varşova Yunus Emre Enstitüsü-Polonya

Prof. Dr. Recai KARAHAN Yüzüncü Yıl Üniversitesi

Prof. Dr. Reha SAYDAN Yüzüncü Yıl Üniversitesi

Prof. Dr. Resul ÖZTÜRK Atatürk Üniversitesi

Prof. Dr. Samı Alı JABBAR, Basra Üniversitesi-Irak

Prof. Dr. Serbo RASTODER University of Montenegro-Karadağ

Prof. Dr. Serpil SÜRMELİ On Dokuz Mayıs Üniversitesi

Prof. Dr. Selahattin SÖNMEZSOY Yüzüncü Yıl Üniversitesi

Prof. Dr. Süleyman Turduyeviç KAYIPOV Sincan Pedagoji Üniversitesi-Çin

Prof. Dr. Şakir GÖZÜTOK Yüzüncü Yıl Üniversitesi

Prof. Dr. Şenol ÇELİK Balıkesir Üniversitesi

Prof. Dr. Yakup CİVELEK Bartın Üniversitesi

Prof. Dr. Zeki TAŞTAN Yüzüncü Yıl Üniversitesi

Doç. Dr. Abdullah DUMAN Yüzüncü Yıl Üniversitesi

Doç. Dr. Abdulmecit CANATAK Yüzüncü Yıl Üniversitesi

Doç. Dr. Adnan ÇEVİK Sıtkı Koçman Üniversitesi

Doç. Dr. Bedri SARICA Pamukkale Üniversitesi

Doç. Dr. Bekir KOÇLAR Yüzüncü Yıl Üniversitesi

Doç. Dr. Gülsen BAŞ Yüzüncü Yıl Üniversitesi

Doç. Dr. Faruk ALAEDDİNOĞLU Yüzüncü Yıl Üniversitesi

Doç. Dr. İsmail EYYUPOĞLU Atatürk Üniversitesi

Doç. Dr. Mehmet AYGÜN Yüzüncü Yıl Üniversitesi

Doç. Dr. Menaf TURAN Yüzüncü Yıl Üniversitesi

Doç. Dr. Mehmet DEMİRTAŞ Bitlis Eren Üniversitesi

Doç. Dr. M. Salih MERCAN Bitlis Eren Üniversitesi

Doç. Dr. M. Akif ARVAS Yüzüncü Yıl Üniversitesi

Doç. Dr. Mustafa SARICA Pamukkale Üniversitesi

Doç. Dr. Nihat ŞİMŞEK Gaziantep Üniversitesi

Doç. Dr. Özer KÜPELİ Kâtip Çelebi Üniversitesi

Doç. Dr. Rafet ÇAVUŞOĞLU Yüzüncü Yıl Üniversitesi

Doç. Dr. Sabri AZGÜN Atatürk Üniversitesi

Doç. Dr. Selma BAŞ Yüzüncü Yıl Üniversitesi

Doç. Dr. Tamer BALCI The University of Texas-ABD

Doç. Dr. Tuncay ÖĞÜN Sıtkı Koçman Üniversitesi

Doç. Dr. Vecihi SÖNMEZ Yüzüncü Yıl Üniversitesi

Doç. Dr. Zafer KANBEROĞLU Yüzüncü Yıl Üniversitesi

Doç. Dr. Zekeriya NAS Yüzüncü Yıl Üniversitesi

Yrd. Doç. Dr. Abdulaziz KARDAŞ Yüzüncü Yıl Üniversitesi

Yrd. Doç. Dr. Abdullah OĞRAK Yüzüncü Yıl Üniversitesi

Yrd. Doç. Dr. Abdulhadi TİMURTAŞ Yüzüncü Yıl Üniversitesi

Yrd. Doç. Dr. Abdullah EROL Yüzüncü Yıl Üniversitesi

Yrd. Doç. Dr. Abdurrahim TUFANTOZ Yüzüncü Yıl Üniversitesi

Yrd. Doç. Dr. Ahmet EYİM Yüzüncü Yıl Üniversitesi

Yrd. Doç. Dr. Arif GEZER Yüzüncü Yıl Üniversitesi

Yrd. Doç. Dr. Bülent ALAN Mardin Artuklu Üniversitesi

Yrd. Doç. Dr. E. Yaşar DEMİRCİ Yüzüncü Yıl Üniversitesi

Yrd. Doç. Dr. Ercan ÇAĞLAYAN Muş Alparslan Üniversitesi

Yrd. Doç. Dr. Ertuğrul ÇAVDAR Yüzüncü Yıl Üniversitesi

Yrd. Doç. Dr. Aydın GÖRMEZ Yüzüncü Yıl Üniversitesi

Yrd. Doç. Dr. Erkan AFŞAR Yüzüncü Yıl Üniversitesi

Yrd. Doç. Dr. Fatih GENCER Bitlis Eren Üniversitesi

Yrd. Doç. Dr. Fırat YILDIZ Yüzüncü Yıl Üniversitesi

Yrd. Doç. Dr. Güneş ŞAHİN Yüzüncü Yıl Üniversitesi

Yrd. Doç. Dr. Mehmet KULAZ Yüzüncü Yıl Üniversitesi

Yrd. Doç. Dr. Mehmet PINAR Yüzüncü Yıl Üniversitesi

Yrd. Doç. Dr. Mehmet TOP Yüzüncü Yıl Üniversitesi

Yrd. Doç. Dr. Melih ERZEN Yüzüncü Yıl Üniversitesi

Yrd. Doç. Dr. Metin YILDIZ Yüzüncü Yıl Üniversitesi

Yrd. Doç. Dr. M. Halil ERZEN Yüzüncü Yıl Üniversitesi

Yrd. Doç. Dr. M. Nuri KARDAŞ Yüzüncü Yıl Üniversitesi

Yrd. Doç. Dr. Murat ÖZTÜRK Yüzüncü Yıl Üniversitesi

Yrd. Doç. Dr. Nevzat KELEŞ Yüzüncü Yıl Üniversitesi

Yrd. Doç. Dr. Nilgün BİLİCİ Atatürk Üniversitesi

Yrd. Doç. Dr. Oktay BAŞAK Yüzüncü Yıl Üniversitesi

Yrd. Doç. Dr. Osman AYTEKİN Yüzüncü Yıl Üniversitesi

Yrd. Doç. Dr. Ömer DEMİRBAĞ Yüzüncü Yıl Üniversitesi

Yrd. Doç. Dr. Ramazan ÖZMEN Yüzüncü Yıl Üniversitesi

Yrd. Doç. Dr. Rahmi TEKİN Yüzüncü Yıl Üniversitesi

Yrd. Doç. Dr. Raşit KOÇ Yüzüncü Yıl Üniversitesi

Yrd. Doç. Dr. Recep DEMİR Yüzüncü Yıl Üniversitesi

Yrd. Doç. Dr. Sait EBİNÇ Yüzüncü Yıl Üniversitesi

Yrd. Doç. Dr. Sevda ERATALAY Yüzüncü Yıl Üniversitesi

Yrd. Doç. Dr. Veysi SEVİNÇLİ Yüzüncü Yıl Üniversitesi

Yrd. Doç. Dr. Yalçın KARACA Yüzüncü Yıl Üniversitesi

Yrd. Doç. Dr. Yasin DOĞAN Kafkas Üniversitesi

Dr. Salih Ahmad ABDULVEHHAB Ezher Üniversitesi-Mısır

Yrd. Doç. Dr. Tahir ZORKUL

tzorkul@yyu.edu.tr

Özet

(Mehmet Arif) (1904-1975). Bu , “velûd” kalemlerinden

biri si ile Azmizâde Haletî ve Yahya Kemal’le birlikte bu tar

Rubaîleri (Rubaîyyat- . Bu eser, 1959-62 air iki yüz

yi ihtiva etmektedir. u rubaîleriyle bir yandan Ada’da ; öte yandan

da onlara,Rubaîleri da ’a

Bu konu/tema” olmak incelenmeye tabi tut .

Anahtar Kelimeler: Arif Nihat Asya Rubaîleri

CYPRUS QUATRAINS

AbstractArif Nihat Asya (Mehmet Arif) (1904-1975), who gained fame in

Turkish literature as the “poet of the flag”, composed a great number of works in the fields of poetry and prose. In this respect, his may be considered one of the most prolific pens in Turkish literature. With nearly two thousand quatrains to his name, he takes his place among the most important writers of this style in Turkish, together with Azmizâde Haletî and Yahya Kemal. One of the poet’s works of quatrains, published in book form, is titled Cyprus Quatrains (Rubaîyyat-Cyprus, where the writer worked as a teacher between the years 1959-62, comprises two hundred and sixty-eight quatrains. While the poet aims, with

these quatrains, to awaken national consciousness among the Turks living on the island, he also instills in them a determination to fight and the power of resistance in their struggle for justice. Cyprus Quatrains may, in a sense, be interpreted as a manifestation of the debt of loyalty which Arif Nihat Asya felt toward Cyprus and the Cypriot Turkish people.

In this article, Cyprus Quatrains has been subjected to analysis under the two main headings of “people” and “themes”.

Key words: ns, poetry, poet of the flag.

mülküne dâhil , ancak 1571’de . Bu tarihten itibaren

veinsanlar, her yönüyle bir

Gerek stratejik konumu ve gerekse de bedeller daha da ültür, sanat ve

da dikkat haline gelir (Komisyon, 1997: 183).

ilk örnekleri ; bir yandan da

rvet Asya ile birlikte yer alan Arif

Arif Nihat Asya, 1959’dan itibaren Ada’da, gerek de

tir.için “ ”, ‘bir içim su” (Fedai, 2006: 206)hükmündedir. , genç“mücadele azminin ve Türklük bilincinin” mesindeönemli bir misyon 2006: 25). Arif Nihat Asya , bir bütün olarak “ulusal dâvâ üzerinde bilinçlendirmeye” ;

ne “güç ve mücadele azmi

2006: 27).

Nihat Asya, sonraki dönemlerde Anadolu’ya yüzünü döner ve

“Türkçü, milliyetçi, memleketçi, Anadolucu”1: 126).

, onun sadece hamasî çizgide yaz , büyük . Gerçekte ihî, millî ve manevî

“ ”a . O, endan en keskin içtimaî hicivlere; en

den a2006: 293) kadar

Arif Nihat Asya, ortalama bir ömre, manzum ve mensur pek çok bir , hem hece hem de

, gazel ve

ortaya koyan hususiyetlerdir. pek çok eser veren Asya,r ; Azmizâde Haletî ve Yahya Kemal’le birlikte

önde gelen isimleri .-klas

si, ’1 .Arif Nihat Asya, ’nde 1959-

, içli bir le dile getirir

da vesile olur. ,Ada’33).

Bu rubailerde kaplar ,gerekse de

Öyle ki, “Türk tarihinin görkemli devirleri, o devirlerdeki kahramanlar, sanatkârlar ve

üründen güzel eserler, Arif Nihat

136).

1 Bu incelemede, Arif Nihat Asya,

’ni “ ” ve “konu / tema”ön görmektedir.

mümkündür:1.

çocuklardan mitolojik kahramanlara pek çok isme yer verilir. Bu drosunu

1.1.1.1.1. Askerler1.1.1.1. CanbolatKilis Beyi Canbolat Bey, Magosa fatihlerindendir. C

olarak

a. Arif Nihat Asya bu fedakâr,

etmeden ölüme giden Canbolat ismine; “Yirmisekiz Çelebi”, “Çark”, “Canbolat” ve “Serdengeçtiler” olmak üzere dört rubaide yer verir.“Çark” ,

“

” (s. 89)Canbolat manevi bir ruhtur.

fed simgesidir.

için o “manevi ruhun” yeniden dile getirir.“

” (s. 99)

1.1.1.2.

fatihlerindendir.

Bu

bulunm Canb. , “Ses” ve “Renk”

dimdik a “Renk”

“

-Bin renk içinde ala “Sultan” diyecek.” (s. 103)

1.1.1.3.

Girne kalesi“Serdengeçtiler” olmak üzere iki ismi geçer. Arif Nihat, Girne kalesinde

kalenin

benzetir. Ancak kabriyle bile olsa Ada’daki

“Ey Girne, kalende â

Ancak, bizi dehlizinde metrûk, yetîm” (s. 35)

1.1.1.4. Bayraktara’n alerde

kahraman“Bayraktar”

“

Bayraktar, öper Üm--mi Harâm” (s. 92)

Bu sahneye benzer bir manzara da, “Serdengeçtiler”tezahür eder

kendi iç âleminde tasavvur eder.“

Kutup Osman, geliyor.” (s. 118)

1.1.1.5. Cengiz TopelCengiz Topel,

insanzamana geri döner, duygusuyla pilot

gerekt yol gösterir.“

Kendin roket ol.. beynine in kahpelerin!” (s. 135)

1.1.1.6..

erisi,

t , dört na

içeacziyet duygusu

:“ bizim- -- -

.” (s. 137)

1.1.2. Sanatkârlar1.1.2.1.1.1.2.1.1.Mehmet Hüseyin Öner

vaktiyle genç nitelendirilir.

. Arif Nihat Asya, “rubaîsinde tevriyeli bir söylemle bir yandan Mehmet

Hüseyin Öner’in ir kitmedeniyetin gelinen noktadaki haline göndermede bulunur.

(s. 117)

1.1.2.1.2. Süleyman Uluçamgil (Süleyman Ali)

Arif a da

bubi- iirleriyle gelecek vadedenUluçamgil ismine inde yer verir. ,“Süleyman Uluçamgil”; ikincisi, dir.

de iseöte dünyaya göçen iki dostun; Süleyman’la Salâhi’nin orada da birlikte

“Ey yolcu, dönüp

Derlerse: “Süleyman Uluçamgil nerde?”Dersin ki: “onun, girdi melekler, koluna!” (s. 128)

1.1.2.1.3. Niyâzi/vatan için en ufak bir

bulunan hemen herkesin ismini büyük bir hürmetle yâd eder. Söz

Arif Nihat Asya, vefa borcu olarak -

. fethine gündeme getirilir.

“Dedi târîh, Nîyâzi Fethe:

Diyor “Ârif”le “Nihad” birlikte:“Onu küffâra gider görmek, elîm!” (s. 143)

1.1.2.2. Ressamlar1.1.2.2.1.

e ressamve karikatüristtir.

Çal olan Güney, a’da Arif Nihat, “ ”

,

Güney’in”Her renk, cevap verir dönüp seslenene;“Al, mor!” diye siz de seslenip bir deneyin!” (s. 4)

1.1.3.1.1.3.1. Hüseyin MetinS “ ” a’da

hizmetler .

g Arif Nihat, ini, hem de onun ismini kendi

ismiyle yan yana . Hüseyin Metin’in kendi “Târîh”iyle, , son tahlilde,

.“YazdEn sonra –fakat-

(s. 121)

1.1.3.2. Kemal Özalper1931’de Malatya’da dünyaya gelen Kemal Özalper, 1963’te

patlak verir. Özalper,

imkânlarla silah ve mühimmat imaline öncülük eder,

büyük bir anlam ve öneme sahiptir.

Ses ver bize, ey Kemal Özalper: kalan üçYavrun gibi kabrin de –bugün- öksüz mü?” (s. 122)

1.1.3.3. Hüseyin RusoL a’da

.Onun af diler.

(s. 125)

Oxford mezunu bir mütefekkirdir. Az rastlanan ansiklopedik -

ispritizma gibi alanlarda

inde durulur.

1.1.4. Din Büyükleri1.1.4.1. Hala Sultan / Üm-mi Harâm

-mi Harâm

. Bu. Hala Sultan’dan da sonraki dönemlerde vazgeçilmez

ziyaret ve mesire yerlerinden biri haline . Arif Nihat Asya, anar. “Hala Sultan”,

onun ismi zikredilir.ulur.

“Rengim, dedi, yok sedefte, mercanda benim!”Heykel de, resim de, ses de, destan da benim!”

Lâkin yüce gönlüm, Hala Sultan’da benim!” (s. 82)

-mi Harâm olarak .

Bayraktar, öper Üm--mi Harâm.” (s. 92)

1.1.4.2.Magosa’da bulunan önemli Türk-

bulu

1.1.4.3. Kutup Osman

o-

1.1.5. Tüccârlar

del

udile getirir.

Yok söyliyecek: yerde misin, gökte misin?

diyen yok: “Diridir.”

1.1.6. Çocuklar1.1.6.1. Güldal

ihmal etmez.

“Al güller etek; pembe, beyaz güller tül…

(Zeki)

ni nükteli bir dille tavsiye edilir.

Aylarc

1.1.7. Mitolojik Kahramanlar1.1.7.1. Afrodit

Yunan mitolojisine göre Afrodit Leymosun- -bilinen sahilde

görür.Ancak Arif Nihat çok güvenen Afrodit’in ödün-çok veciz bir cevap verir (Fedai, s. 207).

“Rengim, dedi, yok sedefte, mercanda benim;Heykel de, resim de, ses de, destan da benim!”

Lâkin yüce gönlüm, Hala Sultan’da benim!” (s. 82)

Arif Nihat bu,

Elbette bir Müslüman-Türk olarak da yüzünü orada yatan Hala Sultan’a çevirmesi ,

; bat nî

1.1.8. Siyasetçiler1.1.8.1.1967 Londra

siyasetçisidir. dâhil pek çok resmi görevlerde

,

Her pembede kan tü(s.124)

1.1.9.1.1.9.1. Ahmet Altan Kâmil

“Ahmet Altan Kâmil”

getirilir.“Altan da –demek-Bir bir, gidecekse –böyle- elden bu nesil

(s. 127)

1.1.10. Doktorlar1.1.10.1. Salâhi Ahmet

Memleketin

.

s. 131)

1.2. Sürgünle veya Resmi Bir Görevle

1.2.1.1.2.1.1. Yirmisekiz Çelebi Mehmet Efendi

rubaîdesefirlerinden olan,sürgün olarak geldi

öldükten so duyulan

üzüntü dile getirilir. Yirmisekiz Çelebi Mehmed’in

si konu edilir.

Birgün de benim semtime gelmez misiniz?” (s. 15)

1.2.2. Sanatkârlar1.2.2.1.

piyesi Magosa’ya bir sürgüne gönderilir günümüzde de

a ihmal etmez. “Yirmisekiz Çelebi” ve “Mimber”

adesidir.

(s. 34).

1.2.3.1.2.3.1. Arif Nihat ve Servet Asya

deyimiyle de, mi

s. 205)büyüktür.

. Burada Ada’da

yla-34).

“ ” ad ana Erkek Lisesi’nde edebiyat

ismini anar. Arif Nihat, A

vurgular.

” (s. 8)Arif Nihat Asya , ,

kendi ismini de zikreder. lerin . Çünkü

Yerle gök duman içinde?

“Dünya Evi” ise,, ilk insan Âdem ile Havva

Cennet’ten kovul hadisesi ile

“

suçundan bu yana!” (s. 10)

1.2.4. Kendilerine Edilenler

ithaf etm Orhan Dengiz’e,

ni ise, Hüseyin Metin’e ithafen kaleme

2. Konu / Tema

Bir . H

ken, datematik yönelimini de büyük

ölçüde belirler (Kagan, 1993: 433). Bu noktada,

söylenebilir. Gerek düz duygusu”, “mâzî hasreti”, “vatan/yurt sevgisi”,

“bayrak sevgisi”, “tabii güzellikler”, “vefa duygusu” gibi temlerin öne in

oldukça zengin bir tematik örgü . O, “millî hassasiyetini, vatan, bayrak, tarih, din, tabiat sevgisini rahat ve âhenkli bir dille ifade etmeyi;

’nde alar:

2.1. Tarih Duygusu

T. S. Eliot’un ifadesiyle “t

anlamak demektir.” Erol Güngör’e göre de, “gyeni hâle getirmek aktaran Macit, 2006: 136).

gösterir” (Özarslan, 2006: 288).“Tarihin – - kesintisiz” bir biçimde

Asya ( 2006: 45),Türk ulusunun tarih sahnesinden çekilmesinden büyük bir üzüntü ve

O, yzaman, savletiniz;

Bilmem, ne zamandan beridir uzletiniz?

Devletlilerim, nerde sizin devletiniz?” (s. 11)

, büyük bir gurur duyar.

“

Târîhi sorar, yurdu sorar, Feth’i sorar

ve .

Bir yanda -demek- ey Salâmis, bizlerdik,

edilen

“Ey Kantara’lar, Bellâpaisler, Vuni’ler;

“an”daki halini ni; Türklerin gerçek

ileri sürer. Çünkü tarihin

Günler ve Târîh bilir, bilirse, emsâlimizi!” (s. 62).

bunun “çanla ezan dile getirir.

dökülmedik tek bir ,Mithat Cemal

güzel ifadesiyle, “.

Türkler için ikinci bir vatan .

“Gökten sana bir çetin kader verdi veren..

irde,bir milletin Arif

2006:dünyaya hükümran olma efsanesine bulunur ki, onun

“Ergenekon

Hâkanlara hâkaan idim, ey fânîler;

“Gemi-da eski sahipleri olan

“Yâd

, tarih duygusunu

gün gelip yeniden n umu .

Bir hârika, bir mu’cize görsün dünyâ…

a vurgu yapar

cesarekendisini titre .

Vurdukça, geçerdi

Magosa fatihlerinden,

Türk milletinin parlak mazisinde gizlidir.

“Bulma dile

hamasî bir edayla ifade eder.

2.2. Mazi HasretiArif Nihat Asya, “ ” ve “Âyetler”de eski

dokunurken, “Bir Bayrak Rüzgâr Bekliyor”dan itibaren bir

2006: 42). n

ihtimali onu derin 2006: 45).

her an yeni 48).

önemlidir. Birincisi mâzî hasretini, ikincisi de istikbal ümidini besler” Arif Nihat bu hususta Yahya Kemal’le ortak bir

. Kemal, “kökü mâzîde olan âtîyimolmadan gele er. O, milletlerin

Arif Nihat Asya, gelinen

seçer. , bunun bir Gerçekte fiziksel olarak mâzîye

, air kelebesuretiyle bu özlemini dindirir.

“Yol yok, ki dönülsün o uzak manzaraya;

Mâzîye uçup bir kelebek, gönlümden

Asya, pek bir “mâzî- ir . Bir yandan mazinin parlak, güzel günlerine özlem duyulurken, yandan “sen

..” ifadesiyle de, “hal”de gelinen noktada her .

içinde Mehmet Akif’in

Öz yurdunda !” öz

yurdunda kendisini bir “ tmesini .

Lâkin, bana söyleyin çocuklar: kendiYurdumda neden, böyle, misâfir gibiyim?” (s. 9)

dillendirilirken,güzel günlerin çok müjdesi de verilir.

Gözler güllerdedir, kulaklar seste……” (s. 13)“Dul

dile getirir.“an”da

durumdur.

içindeki eski güzel O günlerin yeniden gelmesini de

er ya da geç tecelli edecektir.

- -

yet geceler gebeyse gerçekten, ey

“Göç-

seslendirilir. Bu duruma,g gerekçe olarak gösterilir. Muhtemeldir ki Adabulama kanaatindedir.

Mâzî hasreti,

i bayram yerine

“Ey sevgili, sabret ki bu rüzgâr yorulur;Birgün yine, çalkanan denizler yorulur…

il’de kalifler kurulur!” (s.28)“Kuyu”

konu edilmektedir. “d” tabiri, eski güzel günlerin an’da

delilidir.

Vaktiyle çiçek çiçek açan bahçelerin,

mazinin m .

Mes’ûd geçen günleri toplar yerden!” (s. 127)

2.3. Vatan/Yurt Sevgisi

Hürriyet gazetesinin (1868), daha ilk

getiren “hubb’ü-l vatan mine’l îmân

nO,

örf ve âdetlere, vatana ar 2006: 41-42). “Vatan

Mehmet Âkif, Süleyman Nazif, Ziya Gökalp, Ömer Seyfeddin, Yahya Kemal, Halide Edip, Yakup Kadri, Ak

2006: 43). Ondaki “vatan sevgisi”nin temelinde –paramparça eden kaç tane savtesiriyle- 2006: 42).

Arif Nihat’ta vatan sevgisi “

2006: 50). Onda vatan fikri iç içe

2006: 50).Arif Nihat Asya

Yaradan’a

görevlendiriburada bulunmaktan son derece mutludur. O,

gelmesini “Âdem’le Havvâ”görür.

na

Asya, /yurt sevgisini “rüzgâr” ve “dalga” , dalga da,

vatan hasretini dindirme yoluna gider.

,dalga-

do

K ,sevgiliye benzetir.

Ar âmaya çabalayan

“Birgün, beni uzletimle yekpâre bulan;

Her

“Takdîr ediyorsunuz, demek, gayretimi…Öyleyse biraz da ho

.” (s. 88)“Gül-

“ ”a benzetilir.“Gül

-Allah için olsun-ubaîsinde de dile

getirir.

bir sevgili hükmündedir.

2.4. Bayrak SevgisiTürkler tarih

boyuncaBu

. Ben ezelden be . /

Türklerin tarih içinde y

Arif Nihat Asya, “ ” olarak bilinir. “Tarihim, .

Bayrak, Arif Nihat için “yüksek yerlerde açan çiçekti[r].

[r]. O, pek çok “bayrak-istiklâl”, “bayrak-

vatan”, “bayrak-mâzî”, “bayrak- ”, “bayrak-huzur”kurmak suretiyle,

anlama gelir. Bayrak olmadan -dirlik- 2006:

48).

n,

Lâkin ne olur, gitme ki öksüz Ada’da

Bayrak bayra sevgisini dile getirir. O, Türk askerinin

hisseder. “Enginde ” dizesiyle de Ada Türkleri için iyi

bir gelecek umudunu .

Dünyâda

de bayrak sevgisi dile getirilir.

ve .

,büyük b

-Bin rengin içinden ala “Sultan” diyecek.” (s. 103)

yrak sevgisini dillendiren

olarak sonraki nesillerin ,

k görür.“Dünyâ - -

2.5. Vefa Duygusu

Arif Nihat Asya

gündeme gelir. Arif Nihat, tarih

boyunca büyük bir .

düz mü?

Ses ver bize, ey Kemal Özalper: kalan üçYavrun gibi kabrin de –bugün- öksüz mü?” (s. 122).

ini;

soluna,

Derlerse: “Süleyman Uluçamgil nerde?”Dersin ki: “onun, girdi melekler, koluna!” (s. 128)

2.6Arif Nihat Asya, “

e özlem ve ” (Macit, 2006: 136). Ancak Arif Nihat

için “golmakla beraber, zaman zaman, bunun

, air dair

kendisine en büyük . Bu genelde

daima arken, özelde ise, Adabüyük umutlar da besler.

Birgün, kelebekler dönecek çevrende;Bir gün gelecek, gül kokacak her noktan!” (s. 39)

dillendirilir. ve

üzerinde durulur.

Arif Nihat, gelinen noktada kimi zaman “an”daki kimi

yan

Yerle gök duman içinde?

(…)” (s. 146)

2.7. Anne HasretiAnne Arif iç

bu olguya yer ver .

getirir. Annesinin kumsalmak suretiyle, anne hasretini giderir.

Asya, h

ordusunda görevli bir subay olan Filistinli Abdürrezak Efendi ile

ka -“O ise

“anne özlemi””

“Buldum yine,

2.8. Tabii Güzelliklerve konumuyla

tarihin her i süreç içinde “

denizlere inmekkonumu itibariyle, biz Türkler için stratejik bir öneme de sahiptir.

feda edilerek ikinci .

tabiat güzellikleri de dâhil olmak üzere somut ve soyut her bir unsur “d

toprak, vatan, millet, yürek, kök, köprü, sebil gibi akla gelebilecek pek çok kelime ve kavramdan, sevgi, sevi, özlem ve hüzünden tutun da

eserine kadar hbulur , 2006: 336).

airOna göre, h

i

Her renk, cevap verir dönüp seslenene;“Al mor!” diye siz de seslenip bir deneyin! (s. 4)

güzelliklerine yer verilirken; a

Mevsimleri mevsimlere imrendiririm..

im.” (s. 25)“Resim” ve “Harî

,

uyu”

.

,.

k;

denizin

“…Dünyâya

“Parçan gibidir pembe, beyaz, gölgeli, al…

bir

“Hercâyi, turuncu,

ilâhî Ada’da

Sonuçkaleme

bir yandan Ada Türkleri amaç edinirken; yandan da onlara, her türlü olumsuzluk mücadele

Ada ve Ada Türklerine

bu dörtlüklerde, h , zulüm,

etkileyici bir dille

dikkat çeker.sanatkârlara, din büyüklerinden tüccarlara, çocuklardan mitolojik

özelliklBu in

de

oldukça zengin bir tematik örgüye sahip oldu da söylenebilir. KRubaîleri’nde daha çok, “tarih duygusu”, “mâzî hasreti”, “vatan/yurt sevgisi”, “bayrak sevgisi”, “tabii güzellikler”, “vefa duygusu” gibi temalar ar.

görülür.

KaynakçaASYA, Arif Nihat: - ,

1976.:

ASYA 2006.z Bülent: “Son Günü, Son Nüktesi, Son

2006.: “Dîvânçe-

Görüntüsü”, 2006.

ÇINARLI, Mehmet:2006.

:2006.

: AT ASYA 2006.

KAGAN, S. Moissej: Estetik ve Sanat Dersleri (Çev: Aziz 1993.

:Antolojisi-9 1997.

: Tanzimat’taAnsiklopedisi-I 2001.

: -3, Evrensel 2000.

:nbul

2006.ÖZARSLAN, Ersin:

, Kültür ve Turizm 2006.

ÖZBALCI, Mustafa:2006.

: Roman Teorisi (Çev: Sevim 1988.

YILDIZ, Saadettin: , Millî 1997.

YILDIZ, Saadettin:

2006.

TA

,Türk Dili ve Bölümü

vsevincli@yyu.edu.tr

Adnan KOKSosyal Bilimler Enstitüsü Y

adnankok47@gmail.com

Özet

(durum) ekleri önemli bir yere sahiptir. Türk ya seyri içerisinde bu ekler,

Bunlara Türkönemli devrelerini

-olarak verilen örnekl

üzere hâl ekleri , 8 (sekiz), 9 (dokuz)iye a çekimi

ise 4 (dört), kadar n bilim adam

Bu Türk ; ya da yapaca

Anahtar Kelimeler:Türk Dili, Hâl Ekleri, Dönemler

AbstractCase suffixes play an important role in the effective expression of

thoughts and feelings. Throughout the history of written Turkish, these suffixes, even when semantically identical, have not remained constant as regards sound structure or morphology, but instead have taken various forms. We observe these in examples, viewed comparatively, taken from Göktürk,Uyghur, Karahan, Harezm, Chaghatay, Old Anatolian, Ottoman and Turkish, representing important periods in written Turkish. There is no consensus among linguists regarding the number of case suffixes. As will be seen in this study, while there are scholars who demonstrate the number of case

suffixes as 5 (five), 8 (eight), or 9 (nine), there is a scholar who, dividing these into two groups called internal declension and external declension, has proposed a total of 10 (ten) cases, 6 (six) of which 6 (six) are internal and 4 (four) external. Among scholars there are also some who do not treat the directive suffix as a case suffix and thus exclude it from this cateogory. We believe that this study will contribute to the efforts of those who have worked on Turkish or will do so in the future.

Key words: Turkish Language, Case Suffixes, Periods, Comparison

Hâl ekleri, Türkçenin hemen her dönemindeönemli eklerindendir.

bu ekler önemli bir yere sahiptir. Bunlar, Türkçenin tarihi devirleri

Bu durum Türkndan bu yana .

verilen örneklerde de kolayca

konusunda

ekine Hâ konusunda

(Sev, 2007: 35).:

“Hâl ekleri ismi ba

”. (Ergin, 1990: 283)‘‘Adlar

hâllere ad ”.(Korkmaz, 2014: 281- 282).“

“(Korkmaz, 2014: 282)

“

Hâl ekleri ismi kendisine tabi olmayan,

birçokmünasebetler kurarlar ve münasebetlerden birçok isim, edat ve fiil

.” (Gülensoy, 1994: 107)

çekimi (décHâl

A.V.Gabain, Eski Türkçenin Grameri hâl eklerini b

(Gabain, 1988: 63-65).

Talat Tekin, Orhon Türkçesi G eserinde ismin hâllerini; -bulunma, bulunma-

birliktelik ( Tekin, 2003: 105-118) biçiminde

Janos Bunlar; ya , genitif, datif, akuzatif, lokatif, ablatif,

ve yön halidir (Eckmann, 1988: 56-74).Muharrem Ergin, Türk Dil Bilgisi hâl eklerini

norminatif ( (ilgi Hâli), akkuzatif (Yapma hâli), datifokatif (bulunma hâli), ablatif

instrumental (yön gösterme hâli) (Ergin, 1999: 227-228).

Zeynep Korkmaz,(

durum, ilgi durumu, yükleme durumu, yönelme durumu, bulunma

s (Korkmaz,2014: 281-331).Sevda Eratalay, “Orhun Türkçesi ve Türkiye Türkçesindeki

yönelme, bulunma-(2008: 98-122)

hâl eklerini araç hâli, bulunma( :

81).

çekim” olmak üzere ikiye

kimce hâli, kimli hâli, kimsiz hâli olarak 326-331).

Haydar Edi e hâl ekleriniismin -i durumu, ismin -e durumu, ismin –de durumu,

ismin -den durumu (Ediskun, 2010:110-114).

-22).

ve Türkiye Türkçesi dönemlerini

ve Uygur dönemi eserlerinden taranan örnekler verilen tabloda

-XI. y kçesi olaneserlerinden; Atabetü’l-Haka ivanü Lûgat-itTürk, Türkçe -

.,

önemli bir yerde durur. Bu sebepledir ki bu dönemin önemli eserlerinden olan Nehcü’l Ferâdis, Mukaddimetü’l Edeb, Mu’înü’l-Mürîd, Hüsrev e

- Enbiyâ

tir. Bu

Di

olarak bilinen Eski Anadolu Türkçesi dönemindeki hâl eklerine

Türkçe

biridir. Öyle ki bu dönemde (XV.-XVIII. yy.gösterme hâli eklerinBu sebeple örnekler titizliklebölümünde XX. yy.

Göktürkçe

1.Toúuz Oàuz budun kentü budunum erti. KT, K,4 ,14

3. , K,4 4.Türk budun üçün tün ,27 5.Men be ,11

Uygurca

1.kut kolu yüküntümüz ärsär. H,BÖ, 188 s.852.altun önglüg et’özlügke. AY, CK s.1113.bir úand - CK,s.394. men. IB, TT, 4,s.195.Çün s -terdir. P, MER, s.85

Türkçesi

1. úum ,60, s.46 2. s.63 3. C.III, s. 39 4. -49b3, s.112 5.munu men me d t s.91

HarezmTürkçesi

1.k le h - , NY, 175-5,s.672. ú h süsi. , NH, 1786, s.2853.Óir taà r içinde erdi. NF, SH,5-9, s.34.zek t a . MM, s. 1255.söze tevbe ú à r eyledüm. KE, ENM, 41-11. s.82

Türkçesi

1. - s. 69 2. ÜÇ,s.45 3. idi ni s.166 4. s.245 5.bí-vef r Ç , M s.122

Eski AnadoluTürkçesi

1. - VS, s.156 2. s.236 3 de iz ME, s.73 4. ûm idi. , 14 ,411, s.221 5. , s.148

Türkçesi

O . ( -113; Develi, 2007: 96-39,Özkan-Tören, 2008: 60-64.)

TürkiyeTürkçesi

1.Fakir2. NFK, s.1133.kara bir duman gibi. DUV, ,s.284. güzel bir gül seçerdi. HD, FNÇ, s.1165.Ve soframda en eski . OBY, CST, s. 138

Y

A

L

I

N

H

Â

L

Göktürkçe

1. T, ,36 2.Türk budunu ,3 3. T 4.To uz oCuz meni

T

Uygurca

1. üzüntümüz sön yäklügün. H, BÖ, 8, s.78CK, 29a, 20,s.80

3.bir ölen-lik çölge- orù - a.. 6,s.334.p ú MER,17b,1 s.865. B, TT, 35, s.22

Türkçesi

1. , RRA, 27, s.432. , HB, s. 983. , RRA,1004, s.1184. C.I, s.1645.tilese-miz ay munu -81,

HarezmTürkçesi

1.munu .MM, , s.932. müfferri , 10, s.1813.haq l ikri y -7, s.74. -3, s.555.beni -12, s.66

Türkçesi

óüsnini , s.103 2. kü ,ÜÇ, s.61 3. s. 166 4. bir s.158 5. tün-nü uzun- ,M , s.163

Eski AnadoluTürkçesi

1. 13b, 398,s.221 (-–Um’a 2.bir ü - , ME, ,s. 78 3. ü à . s.132 4. s.194 5. -durur hem ,s.141

Türkçesi

1. - . , s.237 merdümünün ,Y,s.140

3. birinin. , s.305 4. ,HY,s.283 5.Süver-i MMC, s.108

TürkiyeTürkçesi

1.Senin2.Onun , NFK, s.1823.gözlerine kaçar UV , s. 424.Bu çetin sonunda. HD, FNÇ, s.425.Gün benim( Ergin, 1999: 268).

L

G

H

Â

L

+I+nI

+I+nI

+nI+nU

+nI+

+nI+nU+U

+Um

+nUn+In+Un+nIn

+nIn+nUn+In+Un+Im,+Um

Göktürkçe

1. K 2.Yabàuà à K,D,123. T,1.T 4. K, 5. T,K, 8

Uygurca

1. MER, (33- s.93 2. B,TT,42,s.23

. H, BÖ, 356, s.914.enetekçe nom bitiglerig -2,s.615.ädgü ögli teginig - , VK, IV. s.12

Türkçesi

1.Suyurka özü ni küyürme küçün. KB,1404, s. 1582.ödhlek öçin DLT, BA, C.I, s.413. izlep .DH, HB, s.1324.bitigni -7b3.s.605.úamuà s.56

HarezmTürkçesi

1.a a . MM, ,70, s.1012.ol sözni ayà -17, s.333.úul-luú ú . , NY, 38-4, s.384.bahadurluú ú , s.1985.Óavv elin KE, ENM, 50- 15, s.88

Türkçesi

1.Menim s.107 2. üz ÜÇ, s. 107 3. s.176 4. s.190 5.kim ü ç 153(77 s.197

Eski AnadoluTürkçesi

1. s.107 2. , s. 146 3. , s.160

, s.78 5. - s.396

Türkçesi

1. Y,s.3 2. . s.281 3. ,HY, s.269 4. MMC,s.186 5.Yüzünü , s. 79

TürkiyeTürkçesi

1. unutuverdiler. GY, , s.232. doyurmaksa kabirde meram. Ç, NFK,s.1173.kalbini UV, s.1074.Gönlündü gözünü yuman, be Ali! HD, FNÇ, s.305. kolun

Y

Ü

K

L

E

M

E

H

Â

L

+n+(U)à

++Ià+nI

+à,g+Ià+n+nI

+g+n+nI

+nI+n

+nI+n

+I+n+nI

+I+U

+I,+nI+U+n

Göktürkçe

úa tegi süledim. KT,G,32. Temir Ú à a tegi K, D,43.Ú odup Tabàaç a yana içikdi. T,1.T , B,24.anda ötrüúaà ötüntüm. T, ,G,55.Süçig ú. KT, G,6

Uygurca

1.Tebe titigkeden s.91

3.yaú àa imk óayr MER -6,s.864.ayagka s.755. - s.33

Türkçesi

1. . DLT, BA, C.II, s.2502. ma anu RRA, 1406, s. 1583. dane. DH, HB, s.904. ú úa tanuúluú birür. AH, RRA, 5, s.415.Kendü úa tapunà à -15a2, s.108

HarezmTürkçesi

1.T -àaúulluú tiledi. , NY, 169-5, s.662.Tefekkür ú ú bu öz . 3.bizkebir qonuq keldi. NF, SH, 22-14, s.174. yüzinge5.iki ayaà nam za durmaú -2, s.62

Türkçesi

1. , s.108 2. , ÜÇ, s. 48 3. s.171 4. - s.70 5. menk - - . Ç , M s.131

Eski AnadoluTürkçesi

1. VS, s.184 içine , 14b, 595, s.233

3. ,s.78 s.112

5. ndürü s.154

Türkçesi

1. - s.108 2. Y, s.301 3. - , s.336 4. HY,s.106 5. -i MMC,s.107

TürkiyeTürkçesi

1.Ben pencereye , s.452. , elime Ç, NFK, s.1153.batan UV , s.81

, HD, FNÇ, s.485.Dünyaya benden selâm olsun, OBY, CST, s.148

Y

Ö

N

E

L

M

E

H

Â

L

+A+kA

+A+gA+kA

+A+kA+gA

+A+kA+gA

+gA+A+kA

+A

+A

+A

Göktürkçe

1. T 2.Bardu yirde edgüg ol erinç. BK, D,203.Türük Ka yok. KT, G, 34.Tamaà Idu K, D,29

Toàlada Oàuz kelti.T,1.T , G,8

Uygurca

1. ùutup andan bir úat esb b- P, MER, 46b,12,s.992. ,TT, 13, s.203.bitigde barmayuk. AY, CK,(9-b),14, s.674. otuzda. B,ÖB, 376, s.915.tört -da

Türkçesi

1.tetiklikte RRA,55, s.452.úapuàda tirildi ú öri. KB, RRA,1413, s.1583.Bir fursatta . DH, HB, s.64

mende DLT, BA,C. II, s.2045.Y d ú à içinde. TK, AA, 56-21b1, s.62

HarezmTürkçesi

1. . , , 220, s.1942. -2, s.653. 34, s.96 4. rseni -3, s.705.K üstinde -6,s.68

Türkçesi

1.Ol zam nda rev n u c n korünür. HHD, RT, s. 982. c nda. LM, ÜÇ, s.443. iningde s.1734.Eyle kim oúlar tigse ú ú s.2515. --ist tem . ÇGT,MTB, 12(6b)13, s.126

Eski AnadoluTürkçesi

1. VS, s.142 2. içinde s.224 3.Ki bu úubbede , s.230 4. s.112 5.Y di s.132

Türkçesi

1. s.130 2. içinde. Y, s.210 3.Ahsente - - . s.293 4. HY, s.101 5. MMC, s.140

TürkiyeTürkçesi

1.Gözümüz kalkacak en güzel idi. GY ,s.142.Aynalarda sen, hep sen; Ç, NFK, s. 3433.dünyada UV , s. 594. HD, FNÇ, s.1785. Gözüm gönlüm çocuk bahçelerinde. OBY, CST, s.195

B

U

L

U

N

M

A

H

Â

L

+dA+tA

+tA+dA

+tA+dA

+dA+tA

+tA+dA

+dA

+dA+tA

+tA+dA

Göktürkçe

1.Tabàaç úaàanda T,G, 112. ü T, K,11 3. T ,4 4. T 5. T

Uygurca

1. . I ,TT,49, s.24 2. - s.66 3. ù MER, 22- s.88 4. 374, s.91 5. u s.29

Türkçesi

1. iman tilep yürdüm mena. DH, HB, s.972. s.5223. dostta biri bulunmaz köni. AH, RRA,382, s.714.özüm úa ú neçe a . KB, RRA, 3337, s.3375. un - s.82

HarezmTürkçesi

1.bu topraú özge rev ú MM, RM, 107, s.1072.a -4, s.693.Bu kün düny -5, s.644.úorúup ev ya aú -11, s.1865. ünin òalú bildi. NH

Türkçesi

1. Derd ü bolabilmen. HHD, RT, s.103cih artuú. LM, ÜÇ, s.43

3. hem ayaú mest olup-sin ehl- s.102

5. , M s.132

Eski AnadoluTürkçesi

1.Yoúdur s.171 ME, s.79

3. 597,s.233 4. , s.148 5.Senden VS,s.149

Türkçesi

1. birini idi -b, 5, s.189 2. . , Y, s. 246 3.ketm- - demekten s.199 4. , HY, s.314 5. MMC, s.119

TürkiyeTürkçesi

1.Ölenece gözümden gitmez. GY, , s.932.Yapraktan . Ç, NFK, s.3223. kimden ,4. nûr uman gözler yanmasa. HD, FNÇ,s.1185.Ne vakitten OBY, CST, s. 56

Ç

I

K

M

A

H

Â

L

+tA+dA

+tA+dAn+dA+dIn+tIn

+tA+dIn+tIn

+tIn+dIn

+dIn+tIn

+dAn+dIn

+dAn+tAn

+tAn+dAn

Göktürkçe

1. úaàan yiti yigirmi erin ú T ,112. T, 3.ú à K,K,104. oúun T 5.Anda ötrü Oàuz úopun kelti. T, 1.T

Uygurca

1.Sa‘ detle -b z. P, MER, 8a-5, s.812.ne üne birle -14), s.663. eligin B, TT, 63,s.264.közin görüp 5.ol ödün ä , VK, LVII. s.39

Türkçesi

1.könilik birleóaú d -47b2, s.138, 72, s.46

3.Ölügli tirigke birür p nd tilin. KB, RRA, 1448, s.1624. birle HB, s.98

közin , BA, CI,s.359

HarezmTürkçesi

at birle 127, s.1882. üçün -6, s.199 3. yüzün. MM, 50, s.984.közün , NY, 124-6, s.565. -10, s.117

Türkçesi

1. s.214 2. ÜÇ, s.120 3. s.173 4. - s. 180 5. uzun bü ü ü ,M ,93(43- s.167

Eski AnadoluTürkçesi

1. ‘‘ , s.198 2. çiser mrü u , s.132 3. s.91

benü VS, s.226 5. s.124

Türkçesi

1. s.271 2. Y, s.172 3.Senin r s.335 4. HY, s.309 5. MMC, s.132

TürkiyeTürkçesi

sesleriyle , s.472. hasretle NFK s. 3853.biz ümitle UV, s.95, 4. mûsikîsiyle. HD, FNÇs.179, 5.Olan hayalimle , s. 52

V

A

S

I

T

A

H

Â

L

+n

A+n

+n+lA

+n+lA+n

+n+lA

+lA+IlA+n

+lA

+lA

Göktürkçe

1.Türk úara úamaà budun K, ,8ú ança K,D,10

3. úaà T, 374.Uy K ,375. çe K,8

Uygurca

1.man - nece. , s.652.sizinge kezigçe tüzü tüketi. AY, CK, 34- 11, s.783. biligçä4.ança5. berdi ol ädgü kü at - , VII. s. 14

Türkçesi

1. ú , RRA, 414, s.732. ança , BA,C.III, s.2333.Tang atgunça namaz okub bir yol selam. DH, HB, s.804. törü 1690, s.1865.ançada yürekler boà kelgüsi.TK,AA, 18-32a3,s.110

HarezmTürkçesi

1.Biz munça NF, SH, 80-6, s.592. h-z de 3.yunuà dü-g4. ú s n tçe yörüdi. , NY, 146-8, s.615.niçe -6, s.436

Türkçesi

1. s.73 2. s.167 3. b , s. 87 4. s.294 5. ança . ÇGT,MTB,80(40b)s.160

Eski AnadoluTürkçesi

1. , s.156 2. s.71 3. s.147

S , , 33b, 1189, s.274 5. VS, s. 247

Türkçesi

1. zerrece , s.129 2. , Y, s.179 3. i , s.313 4. ,HY,s.186 5. MMC, s.112

TürkiyeTürkçesi

1.Dünyada kolayca2. ölebilsem. Ç, NFK, s.3393.sanki beni duymak için hafifçe DUV4.5.Bunca

E

T

L

K

H

Â

L

+çA

+çA

+çA

+çA

+çA

+çA+cA

+cA+çA

+cA+çA

Göktürkçe

1. T 2.Ú àaru Temir Ú àúa tegi süledimiz. BK, D,153. à úaàanàaru à 1.T K,94. ú. K 5. à úúa birigerü kün . KT,G2

Uygurca

1.kutgaru CK,34-r,15,s.822.Bundan o ra ceyr n eti yidüre. P, MER, 36-a, 2, s.943.Beg er B, TT,5, s.54. yergerü5. olùur - e y-a içkerü

Türkçesi

1.tükedi bu on tört bab içre sözi. AH, RRA, s.79,4862.Rahim içre peydâ boldum nidâ keldi. DH, HB, s.663.Anda bolup tengrigerü DLT, BA, C.III, s.2514. taparu , RRA,6278, s.6215.bir mu

HarezmTürkçesi

-10, s.140 2. s.284 3. içre MM, 108,s.107 4.ãrt-garuú - -4, s.67

-8, s.118

Türkçesi

1. s.320 2. içre ÜÇ, s. 292 3. so s.168 4. içre s.218 5. - ilgerü yürip. ÇGT,MTB,180(90b) s.210

Eski AnadoluTürkçesi

s.162 vereåesinü s. 46

3.So s. 294 s.201

üzre s. 258

TürkçesiO bulunmama

-113; Develi, 2007: 96-39; Özkan-Tören, 2008: 60-64.)

TürkiyeTürkçesi

1.Neden sonra2.Sonra bir düdük öter, Ç, NFK, s.161

sonra. H, FNÇ, s.2194.derya üzre

Y

Ö

N

G

Ö

S

T

E

R

M

E

H

Â

L

+rA

+gArU + ArU

+gArU+rA

+kArU

+gArU +rA

+ArU

+ArU+rA

+gArU

+gArU+rA

+kArU

+rA +rU

+ArU

+rA +ArI

+karu

Sonuç

ki sadece +tA ve +dA ekleri ile kurulurken; Uygur

ekin +n ve +lA

döneminde yöne bu ek , Harezm +kA ve +àAolarak da

hâlidir. Öyle ki Göktürkçe ve Uygurcada ekin +n, +g, +Ià, +nI,+à

yükleme hâli +n ve +nI ekleriyle kullan i Anadolu Türkçesi

Türkiye Türkçesinde de devam etmTürkçesi

Bu ek; Göktürk, Uygur atay Türkçesinde

Türkiye Türkçesi

eklerden biri de yön gösterme ekidir. Bu ekin en dikka

dönemlerindeeki daha çok +rA, +à

, Harezm ve Eski Anadolu Türkçesinde +ArU biçimli

KISALTMALAR

AA- Aysu AtaAB-Azmi Bilgin AH-Atabetü’l-

-AP-

AY- Altun YarukBA-Besim AtalayB-BK-BÖ-Betül ÖzbayC. Cilt CK- Ceval KayaCM- Cem DilçinCST-Ç- ÇileÇGT-D-DH-Divan- Hikmet

-DivanDK- Dede Korkut DLT-Divanü Lûgat- -TürkDUV- DuvarENM- - Murat KüçükEZD-FNÇ-G-GüneyGY-H-HuastuaniftHB- Hayati Bice HD-HHD- Har

-HY- HayâlîIB -Irk Bitig

---

KB-Kutadgu BiligKE- -I Enbiya

K-KuzeyKT-Kül TiginL- LetâyifnâmeLM- Leylì Vü Mecnÿn ME- Muharrem ErginMED- Mukaddimetüél-Edeb MER- Mehdi ErgüzelML, Muhakemetü’l LügateyinMM- Muéînüél- Mürîd MMC-Muhsin MacitMTB- Mehmet Turgut BerbercanN- NailiNF- Nehcüél FerÀdìs NFK-NH-NHT- Nazmü’l – Hilâfiyyat TercümesiNY- Nuri YüceOBY-P- Pârs-NâmeRM-RRA-

- -afza HikâyesiRT-S. SayfaSH- Semih Tezcan- Hamza ZülfikarSN- Süheyl ü Nev-Bahar

-TK-TT- Talat TekinT-TonyukukÜÇ- Ülkü ÇelikVK- Vedat KökenVS- Veysi SevinçliY- YahyâYK- Yakup KarasoyYZ- Yusûf ve Zelîhâ

KaynakçaAHMED, Mes’ud Bin: Süheyl ü Nev- -

Metin-Sözlük, (Haz: Cem Dilçin), AKM Yay. Ankara 1991.Kutadgu Bilig

1991.Atabetü’l-

Ankara 1992.ATA, Aysu: , TDK, Ankara

2004.ATALAY, Besim: Divanü Lûgat-it-Türk, TDK,

Cilt, I, Ankara 1998.ATALAY, Besim: Divanü Lûgat-it-Türk

Cilt, II, Ankara 1998.ATALAY, Besim: Divanü Lûgat-it-Türk

Cilt, III, Ankara 1998.Türkçenin Grameri, Baha

BERBERCAN, Mehmet Turgut:Tercümesi, Gramer-Metin-

Nazmü’l – Hilâfiyyat Tercümesi, TDK, Ankara 1996.

ÇAMLIBEL, Faruk Nafiz:

, 3

: NNehcüél--FFerÀdìs, (Haz: Semih Tezcan, Hamza Zülfikar), TDK, Ankara 2014.

ECKMANN, János: , Haz: Günay

Türk Dilbilgisi

ERATALAY, Sevda: Terceme-i Me’ÀÀricü’n- Nübüvve,Metin-Üniversitesi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Van, 2015.

ERATALAY, Sevda: “Orhun Türkçesi ve Türkiye Türkçesindeki Ad Durum Ekleri”

ERATALAY, Süleyman: “Sümerce ve Türkçede Ad Durum Ekleri” ,

No:44,VAN, 2008.Türk Dil Bilgisi,

-Metin-Faksimile,

ER Orhun Abideleri

Türk Dili

GABAIN, A.Von: Eski Türkçenin Grameri, Çev: Mehmet

GÜLENSOY, Tuncer: Türkçe El , Bizim Gençlik Yay. Kayseri 1994.

Dil Hususiyetleri, TDK, Ankara 2000.HAMILTON, James Russell: ,

Yusûf ve Zelîhâ,Ankara 2010.

HAYÂLÎ: Divan,Ankara 1992.

Duvar1996.KAYA, Ceval: -afza Hikâyesi, TDK, Ankara 2014.

KAYA, Ceval: UygurcaDizin

Çile,

KORKMAZ, Zeynep: Bilgisi

Erzurmlu Zihni Yay. Ankara 2001.

Divan1990.

NEVÁY : --LLuàateyn, (Haz: F. Sema Barutçu Özönder), TDK, Ankara 1996.

-Luàateyn

: Leylìì vü Mecnÿÿn

ÖZBAY, Betül: Huastuanift,ÖZKAN, Mustafa- TÖREN Hatice: , 1.

DivanAnkara 1992.

-i Nasuh: Pârs-nâme, (Haz: M. Mehdi Ergüzel), TDK, Ankara 2009.Rabgûzî: -Murat Küçük), TDK, Ankara 2013.

SEV, Gülsel: Tarihi Türk Lehçelerinde Hâl Ekleri

-Metin- -

IrkBitigOrhon Türkçesi Grameri

,9.

TOPARLI, Recep: -Metin- , TDK, Ankara 1998.

TOPARLI, Recep- Mu’înü’l- Mürîd,

YAHYÂ: Divan1995.

Divan- Hikmet, (Haz: Hayati Bice),

MMukaddimetüél-Edeb, (Haz: Nuri Yüce), 3.

KADIN-

Yrd. Doç. Dr. Melih ERZENGazi Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi,

erzenmelih@gmail.com

Özet

Zincir-

tutma meselesi zaviyesinden bakan bir eser olarak edebiyat-

erkekl

, metres

Zincir öz önünde

Anahtar Kelimeler: Edebiyat ve toplum, Sosyal dejenerasyon, Zincir.

A DRAMA OF THE CONSTITUTIONAL PERIOD EXAMINING THE MORAL DEGENERATION IN THE MALE-

AbstractMüfit Ratip who devoted all his efforts to theatrical arts not only

contributed to theatrical activities and performances which were revived and gained popularity in Turkish Literature during Constitutional Period, but also

wrote theatrical plays as a dramatist. His play named Zincir (Chain) is suitable for literary analysis and evaluation within the context of literature-society as a work of art from the point of moral corruption which arose in Ottoman Society during the Constitutional era, the male-female relationships, foreign women, and the problem of keeping a mistress is a case in point for moral corruption. While handling degenerated interpersonal relations between young men of Ottomans and foreign women in a fictional platform, he tried to reach the root of the problem. The writer who reached the conclusion that the masher, insincere and the arrogant Ottoman men were going after the naive women intriquing them for an elopement and picking up them as mistresses as a retreat for tricking them into believing that such elopement might give them material flourishing while in reality corrupting, demoralising them and destroying their chastity since these Ottoman women had a passive role and position within the family institution.

In this study, Zincir was analyzed taking into consideration the association between various factors in the society and the period in which the play was written; besides, the orijinal text of this play was added to the end of study and thereby Latinized.

Key Words: Literature and society, Social degeneration, Drama of Constitutional Period, MüfitRatip, Zincir.

dolay,

sosyologun Gerçekten de

belirirken genellikle ikinci planda kalan tiyatronun bu konuda da fazla ilgi gösterilen

edebî türlerden bi(1884) (Akyüz, 1983:

138)

e

bu kez fark edilir.

yaçok tiyatro eseri mevcuttur. A ve aile

metres tutma meselesi ve problemi eserlerden Hüseyin Suat Yamalar, Çifteli MikroplarGürsoy, 2001: 147-150); ;Müfit Ratip'in Zincir; Kanun, Avdet,Mahfaza; Hasan Nadir'in Devr- ; Selânikli Abdi Tevfik'in ; Yakup Kadri'nin Veda

-324); LeylâHaralambos Cankiyadis (And, 1971: 237-243) den

ömrünü (1887-19201

Musavver Muhit, Servet-i Fünûn, Resimli Kitap, Musavver Tiyatro

Sayfiyede (1908), Zincir

Selim-i Salis (1908), Zeki Çocuk (1921), Talâk (?), (?), Buhar Borusu (?) (?) ve

Sayfiyede ve Zincir'dir. Fecr-i Âti alan Müfit Ratip'in Darü't-temsîl-i Osmanî,

-Bedâyî gibi devrin tiyatro heyetlerinde

1

çevrilmesiyle ilgili görünmektedir.

Müfit Ratip'in y Zincirpiyesi Kânûn- (Servet-i Fünûn

Yedinci Kitapötürü,

(Gürsoy, 1999: 1)Eylül'ünde dergisinde bu oyunun sahnelenmesi

bu eserinöncesinde söylenebilir. Servet-iFünûn oyunun "müteaddit defalar oynand (Töre, 2005: 278) .

Zincir, -çerçevesin -erkek

-toplum örneklendirmesi hem de

Zincir Hovarda Erkekler, ,

Evvela belirtmek gerekir ki oyunun

ibare "

tek mekân" olarak (Çoruk, 1995: 342) geleneksel/muhafazakâr Türk-

nda ise "ve çevresi" (Törenek, 2013: 145) edin . Öte yandan o

kültürü

A

olup apartman, " " bir konut (Balamir, 1994: 30).

alan birçok kurgusal eserde old ve

örgüyle tam bir bütünlük arz etmektedir.Müfit Ratip’in Zincir hangi tarihte

g ,

niya kültürel ve ahlâkî

devrini; hatta(Bkz. Törenek, 2013: 139-169)

önceleri

ileri

T -erkek fikirlere de yer

“Üçüncü Meclis”te Cemal, Delis’in ekip’i terk ederek yeni bir

“Dördüncü Meclis”te Cemal, Delis’le beraber olmaya can atan bir

Delis ve

ona hak ettiNecdet’in

-

yeniden canlanan Delis,

,

dâhil,

kendisini mutlu hissetmesi; metresinin onu mutlu edebilmesidir. Yani evli erkeklerle münasebet kuran genç-olmaya . Btamamen mesut etmekle mesul

söylemekten imtina etmez.

Hortans isimli b

t

kayna

bu tür , nihayetinde

halinden söyler. Bu

vakit . Esasen bu vurgu,

yi;

denebilir ki; gibi

"" (Töre,

2009: 2236) :

"

Ben yine sana a

Fakat o kadar." (Müfîd Râtib, 1920: 38)

bir taraftan da ; yani “metres

-

tenkî

dejenerasyona dair malumat edinilebilir in

büyük bir ahlâ

.olanlara

söz eder.sunulurken esasen "

"(Gürsoy, 1999: 10)

kuranahsur görmedikleri için

, olsa olsa birçokhalindedir. Metres

hedef alan ir

Nitekim o, m-

da bunu istemez.temsil etmektedir:

"

olursa olsun, kimle olursa

seversiniz, bug

tesellisi yerine uzun bir kahr-

r da onlara avdet edersek, bilir misin ne yaparlar?[Delis hayretle bakar, cevap vermez.]

için." (Müfîd Râtib, 1920: 38)

- e dair

hem Delis butecrübeleriyle bilir.

eser de a böyle bir atmosfer

Delis, da yeni bir sayfa

hisseden Delis,

Oöyler ve Delis’i

onun

hayaller ve aldatmacalarla Delis’iDelis’in evlilik

ancak

durumu fark etmekte gecikmeyecektir:

"

Sus, yine yalan söyleyeceksin. Cevap ver: Beni nikâh etmek istemiyor musun?

" (Müfîd Râtib, 1920: 47)

"" (Polat, 1987: 91)

etkinHatta belirtmek gerekir ki oyunda Delis,

çok daha olumlu bir karakter olarak .

g hatta evlilik ister.

"

hissedilmektedir. Bunu ""in

etkisiyle de izah etmek mümkündür. ZatenDelis,

rkekedecektir:

"

Ve sonra kendi cinayetlerinizin mesuliyetini bize yükletir, yüzümüze

er ki uzar…

stiyordu. Bir erkek daha buna mani' oldu." (Müfîd Râtib, 1920: 47-48)

Ancak buna

Necdet’le yoluna devam eder. A o da mevcut Nitekim bu kez g

. Oyunun

sadakatsiz taraf olarak itham eden

kimseler olarak tasvir . Hatta Delis, "ikinci halkadan "

1909: 6) ki Necdet'ibile:

"

ki…" (Müfîd Râtib, 1920: 48)

samimiyetsiz dost görüntüsünü de, oldukça çirkin bir hâl alan Oyundaki

ne de gerçek dostluktur. en

olan

görerek mevc

kendisine

benzeklemeye devam edecektir. Gerçek bir metres gibi sahte ama tutkulu

SonuçZincir

piyesinde, devrin önemli problemlerinden biri olan -erkek

kurumunun bu de irdelenirken okuyucunun edilmesi de

.Oyun

tipinden

sömürmeye ça attaatmak . Fakat bu çaba, hovarda bir adam olan 'in onu

olarak bir tutum Burada

da bu noktada belirir: diye rken ve onu

ederken bir taraftan da onunla evlenmemek için . oyu

nin ilgilidir. s

sayan egemen , Delis'in olumsuz bir

noktaya ilerlemesine sebebiyet verecek; Delis de yalanlar üzerine yoz le genç sömüren

. Oyun, yerkeklerin "söz konusu " hedef

Oyun Metni

Muharrri: Müfîd RâtibMuhterem dostum Refîk Hâlid’e

Birinci Meclis

ceye,

benziyordun.

kadar naziktin. Seni yakamda gezdirmektbuluyordum.

gibiydi, mesut edebilir gibiydi.

istiyorsun.

murdarla beraberdin...

ya

esi benden n oluyordu.

sevmiyorum.

Fakat o kadar.

uzun bir kahr-

da onlara avdet edersek, bilir misin ne yaparlar?[Delis hayretle bakar, cevap vermez.]

için.

.

geldi…

[Ka

Üçüncü MeclisCemal, Delis

adar efendim…

[Necdet girer.

Dördüncü MeclisCemal, Delis, Necdet

Necdet, Delis

Necdet Bey. Demek beni seviyorsunuz?

de muhabbete, en ziyade hürmete, en ziyade… [Durur.]

m zamandan beri.

ne kadar lakayt olsa yine hayat-

z

Affedersiniz.

-kendinize hasrederekbenziyordunuz? Bilir misiniz, onu ne kadar severdim. Onun biraz

ediyordu. O

at

yapar." dediniz. O zaman ben sustum.

Beklemek için! Biliyordum ki bu geçecek…

[Sükût]

ne

çok

süs diye

samimiyet-

Ne kadar çoktur… Fakat bunlara l

.

Bu esnad

veren bir nazarla bakar.]

Meclis

ade ederseniz…

Necdet Bey'le.. (Fena bir

ni dinle… Mevkilerimizi tayin edelim…

Bu adamla beni unutabilecek misin? Zannetmem, zannetmem. Çünkü

sevmelisin." emrini verir; o bir gün de "Bir çocuk isterim." der… Onu da verir misin?

-

nda biraz yalan,

istiyorum…[ Delis muannidâne bir sükut izhâr eder.]

bahsedebi

oluruz.sun!

raks ederler. Son

ile

-

fazl

gideriz…

feda edelim.

r çocuktur, Ona söyleriz.

istemiyor musun?

siz

Madem ki siz böyle istiyorsunuz, ben de riya, yalan, desise içinde

[Süratle gözlerini siler.]

istiyordu. Bir erkek daha buna mani' oldu.

r.

seviyorum ki…

[Perde sür'atle iner.]

KaynaklarAKYÜZ Türk

Ansiklopedisi -201.

Eserleri. Ankara: AND, Metin. (1971).

(1908-1923). Ankara: ., Murat. (1994). " 'Kira Evi'nden 'Kat Evleri'ne

Dergisi. 260: 29-33.ÇORUK . (1995). Cumhuriyet Devri Türk

.GÜRSOY, Ülkü. (1999). Müfit Ratip. Ankara: Bizim Büro

.[ ]. (2005). "Müfid Râtib". Servet-i Fünûn, nr.1457,

23 Haziran 1336 [Töre, 2005: 277-279].

. (1920). Zincir [Yedinci Kitap (Yeni Edebiyat-Hikâye- - -48].

KarâPOLAT . Ankara:

.SÜLEYMAN. (1909). "Tenkîd ve Tahlîl".

. , nr.1: 4-6.TÖRE, Enver. (2005). Fecr-

Râtip -Makaleleri-.TÖRE, Enver.

Turkish Studies: International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic. 4 /1-II: 2181-2348.

TÖRENEK, Mehmet. (2013). .

YALÇIN, Alemdar. (1985).Tarihi. Ankara: Gazi Üniversi

AÇISINDAN YEK-AHENK GAZELLER

Murat ÖZTÜRKYüzüncü Y

muratozturk8@gmail.com

Özet

- Divanlardaki yek-ahenk gazellerin

r. Bu makalenin konusu olanya kelimeler

veya benzer nesneyi tavsif eden kelimelerle gazeli bir

Makalede üzerinde durulan, gazelde tasvir ve tahkiye meselesi beyit (parça)

de tasvir ve tahkiye Konuya uygun gazel örnekleri

Gazelbeyitlerde tekrar eden veya kelimeler

Böylece gazelde yek-Son olarak

tasvirleriy

Anahtar Sözcükler: gazel, yek-ahenk, tasvir, tahkiye

Single Subject Gazels Aspect of Discription and Narration: Semple of Tashlicali Yahya’s Divan

AbstractIn classical Turkish poetry, gazels are written according to

coherence of beyit (couplet) or topic. In Divan poetry, number of gazels are very limited when they are compared with gazels which depend on coherence

of the topic. In some gazels, coherence is provided with rhymes. In gazels which are the topic of this article, this composition is provided with words repeated in each couplet or words which have similar meaning or describe a beautiful person or another object except for rhyme. Sometimes this composition is also provided with verbs used for quoting events which turn gazel into a story.

It is paid attention on the article that description and tahkiye(narration) were not evaluated on the basis of gazel but on the whole.According to this, in some gazels, points which show how to have narration were evaluated by paying attention to studies made on description and narration. Gazel examples appropriate for the topic were given by quoting the meaning of couplet. Words which provide the coherence of topic, repeated on beyits, or have nearly same meaning were printed in bold letters. In this way, it was paid attention to the coherent words. And lastly, ten gazels which

les in Divan poetry were analysed as description and narration.

Key words: gazel, single subject, description, narration.

gazelin en belirgin özelliklerinden birisi genel olarak , hayalini ve bu

hayal çerçevesindeki ilgisini beyitten beyte geçer

lerin ifade - da

görülmektedir.yek-

ahenk gazel yazma tercihini “

veb ve kendi

ve ” (Akün 1994: 402 )

“Konuca b veve sevgiliyle ilgili

bir bütünlük içinde ifade edebilmektedir. Bu tip gazellerde tabiat tasvirleri, küçük çapta münâcât, tevhid ve

ve” (Akün 1994: 402).

Bgöre çok -ahenk gazellerdir. gazeller

-ahenk gazel çizgisinin az da olsa

tekrarlanan ya da beyitten beyte geçerken tasvir ve tah

Gazeller“

2002: 22).

ça

edilebilir. elkin. Mesela

1996:168).

Apollo

1996:180).

nesnel

î eserlerdeki tasvirleri edebî

2002:

ntürk 2002: 45-46).

2002: 12-15). Divanlardaki gazellerde bu tarz tasvirin örneklerine f

in benzetme ilgileri

çeker.

XVII.itibaren hikâyecili

(Özgül 2006: 280). Bu realist ve gerçek gerçek

, sokakta görülebilen

Gül-gûn kemer-

le

realist

giysiler, mekânlar

hikâye

ekilleri Bu sebeple Nedîm’in

(Kortantamer 1993: 338).tercih edilmez. Nitekim Tunca Kortantamer’in “Nedi

(Kortantamer 1993: 337-“Nedim’in Manzum Küçük Hikâyeleri lede de ele

lerden ibarettir (Kortantamer 1993: 392-

Her ne kadar tahkiyenin tek beyitte de Karaköse 2004: 53) beyit

düzeyinde tahkiye eketin bir iki kelimeyle

düzeyin de (Kurnaz 1990: 139). Ancak bu da tasvir ve tahkiye beyit

Bizim

tespit gazelibirkaç beytinde Durum ve hareket bildiren fiiller

,gazelleri bir tahkiye

en az bir de kahraman bulunur. Bu kahraman bazen de anl

Tasvirî ve Tahkiyevî Yek-ahenk Gazel Örnekleri

I. Hayalî Bey’in GazeliHayalî Bey’e ait bu gazelde tasvir edilen güzelle -

a

Hayalî Bey’in bu tasvirî ve tahkiyevî-

Bir mug-Tâc-

Ol câm- -

-beçenin mihri gönlündü Hayâlînin- (Tarlan 1992: 279)

II. Müderris’in Gazelifendi olarak da bilinen Müderris’e ait bu

gazel

çizer.Tellak,

ter,

Sabr ile gördüm olmaz i ak sülûka

Mû

Âh itme ey Müderris bu denlü ser-( )

III. Müderris’in GazeliMüderris’in bu gazelinde zahit tipini temsil eden bir vaiz, vaaz

ve cami atmosferi tasvir edilir. Bu tasvirde soyut kavramlar

hikâye edilir. Vaiz vaaz kürsüsünü âgat hünerlerini

.sonra

somutlamalarla kesin na

Taht- -

rNass-

-nûr eylediOl belâgât bahrinüñ gavvâs-

Gerçi

-i va

Kesbi demez

IV.

zamanda güzelin hikâ rilmesidir:

,

güzel eline bir çar-pare (zil

gönlü oy t ,

çan) de inler.

-pârer pâre

-hasre

-dil ni amer-

Harekât u sekenâ- -vâre

- oparurra

-i nakd-i revân ile gelince o pDefine kendin atar bulsa eger sad-pâre

Tonanup âl ile hengâm-- -pâre (Demirel 2005: 314)

V. Vahdî’nin Gazeliî aki gazelde de bir

güzelin raksa hâli tasvir edilir. Tasviri edilen güzel,

hareket unsuruyla hikâ

hikâyenin

Hikayet : 552).rakkasenin benzetmelerle tasvirinden ibarettir. Bu

tasvir idealist bir tasvirdir. Üçüncü beyitte güzelin rakstaki maharetleri hareket ve yür

hikâye etme devam eder. Rakkasenin ayak hareketleriyle ç

âleminifade eder:

Germ olup ol meh-likâ sûz u sadâ-

-i âlem-

îm eder pervâneye pervâz ile

îve-i reftâr ile güftâra geldi çeng ü defOkudu bu müfredi anlar latif avaz ile

aya verdi hanmân-Neyleyim ben Vahdîyâ ol dilber-i tannâz ile (K 552).

VI. Nihâlî’nin GazeliNihâlî’ye ait bu gazelde bir güzelin hamama girmesi,

söylemesi tasvirlerle beraber hikâye

,

gül gibi soyunup süsen renkli bir pe izhar eder. Güzeli bu hâliyle görenler

, sonra, güzelin aya benzer bedenini bulut gibi örten Son beyitte güzel Nihâlî’niddia eder. Nihâlî, bir cevap verir

Hammâme girdi nâz ile bir sîm-ten güzelten güzel

nce gibi sebz-câmedenBir sûseni fûtayla o gül-pîrehen güzel

Meh külç

VII. Mihrî Hatun’un GazeliMihrî Hatun’un gazeli bir rüya ve hayal kurgusu üzerine

kur her beyitte tekrarlanan görme fiili ve duyusu üzerinedir. Bu rüya ve hayal içinde, bir görünüp bir kaybolan

-dizimsel olarak ilerler. Böylelikle

ümana, elbisesinin

kapa

-

Hâbdan açdum gözüm nâ-gâgördüm -rû-

li‘üm sa‘llüm içre gördüm

Nû gördüm cemâlinden egerçi zâhirâKendisi benzer müselmâna libâ

Gözümi ümden nihân

- ta MihrîGördi (Arslan 2007:

311)

VIII. Emrî’nin GazeliEmrî’nin .

o Walter Feld -ahenk gazellerin bu “ -ahenk olan

da mümkündür.” (Feldman (editör ) 1999: 349). , Mecnun ismini tekrar ederek, Mecnun’a dair hâlleri idealist tasvirlerle betimleyerek gazelin beyitl , böylece yek-ahenk

sultan olarak â

'arayan çizi

Üçüncü beyitte dertten bedenindeki tüylerin

,üzerindeki tüylerDördüncü beyitte , adeta rüzgârda savrulan saman

bahçede ser

Mecnûn ki mülket-i gam--i siyâh idi

Mecnûna yolda nâka-i Leylînin izleriGündüzle âfitâb idi giceyle mâh idi

Mecnûn diyâr-Mûlar degüldi sînesi üzre giyâh idi

Mecnûn ki cism-i zerdini ber--i gam-

Mecnûn EmriyâBâg- -i âh idi (Saraç: 27)

ahkiyevî Gazel Örnekleri

-i Râz

mesnevisi yerli karakter arz eder. Yahya Bey,gibi p

hayat sahnelerini, sefer ve zaferleri çok iyi bir gözlemc2006: 44-45).

tamamen hayalî

î

iraz daha bir -

-ahenk gazeller

dikkat çeker.

I. Gazel

giyim-

içinde tasvir edilir.

tülbentin y

âheder.

DülbDülbendi gibi ayru d

Bir ak -i servden hemân

Guyâ ki -i visâlkâküli görindi nâgehân

Dülbendi nûrâh-

tasviri dikkat çeker.

Meydân-

Üftâdelerün berg-i hazân gibi sararsun

II. Gazel görülür. Sanki renk

unsuru redâlini

tasviriyle d

câme geyüp al ile öldürme benikan

Dir gören bir pâre odCâme-i surh ile her dem sen gül-i nazük-teni

YaraGonca i

Her sehergeh atlas- surh ile gördükç

III. Gazel

âleme

tablo içinde vekâfurdan bir muma benzetilir. Sevgili üçüncü beyitte yeniçeri olarak

î bir yasemin renkli beyaz giysisi mutlulukla

hâ Sevgili

â

çizer. Gazelde teman bir monotem olarak

geyüp mânend-i mihr-i âsumânBir -

-i kâfûrî ak libâsH - -i cân

Altun üsküflü cuvânum ak libâs ile bu günAk -

Yâsemenden ak rûz-Bu kara çul bir -i gamdur fakîre her zamân

Ak gül nahline benzer ak libâs ile nigârN’

IV. Gazel

beyitte de destmâl ve destmali tutan ele (kef, dest) dair ifadeler dikkat çeker. l tasvir edilir.

ve mendil d mendil, el ve

hâkim

ilgili renkli h

ala -mâl

Câm- -i dür-Ana rengîn destmâlidür mey-i hamrâ-misâl

Destmâlinden anun kangibi kim bin kan ider rûz-

kanal

-Al hayâl

V. Gazel"girmesün" redifli bu gazelde de gözlere

î

serilir.

lerin tasviri

Gelmesin kör bengî kan hayrân u tenbel girmesün

Yusûf- mâlik olanYatsudan sonra seher vaktinden evvel girmesün

Hazz olunmaz bir iki gören ahvel girmesün

Sîm-

âkül-i dildâra yad el girmesün 494)

VI. Gazeluyumakla ilgili her beyitteki unsur sonraki

görülen bir rüyrü Hikâye,

durur ve sevgilinamaz li

mutluluk vericidir ki Ramazan

da Kadir G

Yanuma geldi uyurken gice ol bedr-i tamâm

Yani uyurken uyan -i kelâm

-Dün gice -

Fürkatinün derdi çBir hayâl-i hâba benzer âlem-i vuslat tamâm

- hâb-Tâ ki ey Yahyâ sana lutf ide Hayy-i lâ-yenâm

VII. Gazel

înt,

Bu genç güzel,hâkim

tasviri v Dördüncü beyitte lale-

asen betimlenen Mecnun’dur. Mecnu

-

bu sebeple laleye

-cüvânBir

Merdüm-i âlî-nazardur hem hasîb ü hem nesîbLâlesiyle seyr ider gonca-dehânum her zamân

Lâle kim destâr-

Kûh- lâlesiYâr eli gehân

-i bî- kimse lâ dimezLâle- -

lâledür- - -tüvân

Kanlu peykân gibidür Yahyâya cümle lâlelerKâmeti hicrân- 1977: 466)

VIII. Gazel

,)

lara, üçüncü ;

kalan dos son

Esdi fenâ vilâyetinün bâd-

Top-

Burc-

def kâsesi gibi 565)

IX. GazelYahya kendi hâlini tasvir eder. Böylece içinde

âli kabul eden ve kendisiyl .-i ta’li bir bedenin iki kat

tevazuunun yerini fahriye .

hem de olgunluk denizine batan “ra” harfine benzetir. Üçüncü beyitte sakalla

zünü

yek ahenk

Melekü’l-

Râ gibi hayret ile bahr-

Agarup gün gibi mü -Sâye- -

Rûzgâr ile dü- -i bedenümÂhir-i mâh gibi gâyet ile alçaldum

Pîr olup gerdenümi cânib-i hâke saldum

X. Gazel

hem redifle hem de sabasaba

rbette

ise henüz harekeve söy

Ey sabâ bulur isen dilberi tenhâ diyesin-

Gitdi ol bülbülün ey gonca-

- delerin

Neye yarar tutal

KaynaklarARSLAN, Mehmet (2007). Mihrî H

AKÜN, Ömer Faruk (1994)

AYVAZ

.

2005). -Tenkitli Metin-Tahlil)

Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü doktoFELDMAN, Walter (1999).

Üzerine Makaleler)KARAKÖSE, Saadet (2004).

Tahkiye .KILIÇ, Filiz (2010). -

KORTANTAMER, Tunca (1993).Makaleler

KURNAZ, Cemal (1990). erekleri Üzerine Denemeler

2006). . Türk

ÖZGÜL, M Kayahan (2006). Divan Yolu’ndan Pera’ya Selametle- Modern Türk Ankara.

SARAÇ, Mehmet A. Yekta. www.ekitapkulturturizm.gov.tr 25.09.2015).

XVI. Asra Kadar Anadolu , Kitabevi Yay

TARLAN, Ali Nihat (1992). Ankara.

2010) . Tenkidli Metin ve Tahlil.

YILMAZ, Müslüm (2014). BeT .

zekiedis@hotmail.com

Edebiyat Fakültesi,

Lorraine Hansberry, 1950’lerin Afro-

bilgili olan A Raisin In The Sunsahneye konulan bu oyun, Afro-Amerikan toplumunun oyunu olarak

-

muazzam A Raisin In The Sun

Abstract Lorraine Hansberry appeared in 1950s Afro-

A Raisin In The Sun, a play about

Her play, A Raisin In The Sun,

-rks so many themes like

-

- A Raisin In

The Sun

strugg

bunun m

-

sosyo-

ortaya konan

n

Hansberry, Amerika’da

engellemek içi

e

A Raisin In The Sun

Lorraine Hansberry,

resim ile ilg

Afrika’ya gezilere gitmesi onun

-

-

A Raisin In The Sun

Lorraine Hansberry, A Raisin In The Sun erinden

The Sing In Sidney Brustein’s Window -Amerikan

perdelik

aileye odaklanan A Raisin In The Sun

To Be Young, Gifted And Black olmaktan çok biyografi-

What Use Are Flowers, The Drinking Gourd The New Patenalist

-

n

The Souls of Black Folk -

de Afro-

-

-

1

sonr

-ar

-

–

-

–

-

e

t

-

eri,

-

-

-Vir

olarak ya Afro-

-1

, Alabama eyaletinde

eklerini

-

beyazlara ait bir -

oldukç

–

dikkatini bu eylemlere çekmeyi

t olarak

–

grupla

-

kadar kendisine

-

k

ngebeli alanlar engebesiz hale

Hareketi’n

-

1910 y

ç

hareketlerden biri

-

tsal

-

-

atformda ifade

ini

-

-

ibi -

-

-

-

-

-

bu makalede

-

eme -

-

bir zamanda, neredeyse

-

k

simgelerin

--

The Chip Woman’s Fortune

-

-

fazla ilgi

tepkiye neden

arak

daha iyi

-Amerika

ç

rraine

Harlem’in

onomik,

sol yelpazede yer alan Harlem dergisi Freedoom’da yazmaya

L “Zenciyim ben Gece gibi kara

her zaman Köle oldum

Washington’un Emekçiydim her zaman

n benim

Türkücüydüm her zaman Afrika’dan Georgia’ya ya kadar duyurdum türkülerimi

ben

Kongo’da elimi kestiler benim ’de

Zenciyim ben

Gece gibi kara ” Hughes-

ansberry’nin

A Raisin In The Sun A Dream Deffered Harlem

“Bilir misin?

misali

” Lorraine Hansberry, Langston Hughes ’tan

temal

ile ilgili makaleler de yazarl

emi

The Sign In Sidney Brustein’s Window a

Aberjhani – West, Sandra L. (2003). “Universial Negro Improvement Association-UNIA”, Encyclopedia of the Harlem, Fact On File, New York.

– 4

Muvaffak AKBAY), Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C.7, S.1, s.446-493.

Alexander, Hâkim Raymond P. (1968). “Amerika’da 25, S.3,

s. 101-106.Berlin, Ira vd. (1992). Slaves No More – Three Essays on

Emancipation and the Civil War, Cambridge University Press, Cambridge, United Kingdom.

Bloom, Harold (2004). The Harlem Rennaissance, Chelsea House Publisher, Philadelphia, United States of America.Covey, C. Herbert – Eisnach (2014). Dwight. How the Slaves Saw the Civil War, ABC-CLIO, LLC, Santa Barbara, California. A Raisin in the Sun - New York: Vintage

Hatt, Cristine (2008). Judge for Yourself – Martin Luther King, Evans Brother Limited, London.

Herringshaw, Deann (2012). The Harlem Rennaissance,ABDO Publishing Company, North Mankato, Minnesota, United States of America. The poetry of the Negro, 1746-1949

Hughes, Langston (2013). “The Negro Artist and the Racial Mountain”, The Collected Works of Langston Huges-Essays on Art, Race, Politics and World Affairs, (Akt. Cristopher C. De Santis), University of Missouri Press, Columbia, Missouri, United States of America.

Jones, Angela (2011). African American Civil Rights – Early Activizm and the Niagara Movement, ABC-CLIO, LLC, Santa Barbara, California. The Words of Martin Luther King, Jr,

Locke, Alain (1925). “Negro Youth Speaks”, The New Negro,

(Akt.: Nebile Direkçigil, Amerika’da Zenci Tiyatrosu

Moore, Jacquelin (2003). M. Booker T. Washington, W.E.B. Du Bois and the Struggle for Racial Uplift, Scularly Resource, Wilmington, Delware.

Lisans Tezi, Ankara.Radholp, Ryan P. (2005). W.E.B. Du Bois – The Fight for

Civil Rights, The Rosen

Encyclopedia of Race, Ethnicity and Society

1

Doç Dr.

hciceky@gmail.com

Özet

e diyor:

etnisiteler,

THE OPEN HEARTNESS AND THE LIFE IN COMPANY INMEVLANA’S THOUGHT

AbstractIt is not possible to form a homogeneous society on the earth today.

We have been experiencing a time that societies and states are getting hetero

1 ve Urmiye’de9-Hüsameddin-i Urmevî ve Mesnevî-i Manevî

geneous and the alternatives of living together in the world are morecommon. Western civilization is debating this problem under the name of ‘‘multi-culturalcase’’. We also have such examples within the references of this horizon. One of them is Mevlana. Nowthat we don’t have the possibilityto create a homogeneous society which is refined from differences in theworld and appearently it is a compulsorytolive as ifweare in a smallvillage, thenweneed a doctrinethatmakesthedifferenceslive in company. Mevlana is an intellectualwhodoesbrainstorming. Today, theword ‘‘village’’ is usedforthegloballizedworld, but Mevlana usestheword ‘‘home’’ even in the 13th centuryandsays: ‘‘An Oriental has cometowest, but because of thatwhy he feelsstrange is peculiar. Becausealltheuniverse is not morethan a home. So it meansthatthatman has passedfrom a housetoanotheroneor from thatcorner of hometotheothercorner. Today, differentreligions, ethnics, doctrines,differentviews, ideas, life styleshavetolivetogether. Therefore it is a needtoapplytoMevlana’s anti violentvisionsand it is neccessarytoconsider life through his window of ideas facingourcivilizationbackround. Contextually, Mevlana is the ideal summit of livingtogether.

Mevlana (1207–

öntemlerle

nun bütün derdi

ifade eder: (Mevlana,1965,101). Nefis adam olunca

olarak görmekten vazgeçecektir. Böylece insan kendisine, insana,

edip, hi “öteki”

giderek heteroj

konuya kafa yoranlardan biri de

-

- ) “insan

,1994,144–145) demektedir. Yüre

:

(Mevlana,V/1991,“

(Mevlana,I/1991,26).

yürekliliktir: “(Mevlana, III/1991,58).O,

belirtir: “Peygamber,

(Mevlana,III/1991,322). Mevlana bazen de ten ve bu

(Mevlana,IV/1991,272- 273) “ (Mevlana,III/1991,9) sözüyle dile getirir.

Mevlana’da

(M.Ö.551– “Kendi yöresinde iyi bir yönetim isteyen, önce kendi ailesinde dirlik-

,

a çabalar” (Konfüçyüs,1981,20).

bakar da görmez, duyar fakat dinlemez, yer fakat almaz

(Konfüçyüs,1981,

(Konfüçyüs,1981,58). yüce tut; yol budur” (Konfüçyüs,1981,69). “Her kim ki içtendir

(Konfüçyüs, 1981,

Platon (M. Ö. 427-

ce olarak kal ve her zaman böyle davranmaya devam et”

(Platon,2010,93).

i olunca, entrika, perde

peygamberleri referans edinir: “

srarla yazar: “Sana

(Mevlana,III/1991,322).

Öyküye göre (Hz.) Musa yolda bir çobana rastlar. Çoban Allah’a

silip süpüreyim. Bütün keçilerim sana kurban olsun. Bütün

(Mevlana,II/1991,132). Bu saçma sapan sözleri duyan (Hz.) Musa

(Hz.) Musa çobana, olmadan kafir oldun” (Mevlana,II/1991,132)diyerekikazda bulunur. Çoban der

,II/1991,

(Mevlana,II/1991,

(Mevlana,I/1991,65)..

(Mevlana,I/1991,11).etmek dilerse bize yalvarmak ve münacatta bulunmak meylini verir”(Mevlana,

temsilcisidir.

ili b’âlar haline getirir (Jaspers,1995,ötesidir:

istiyor.

–1631) “içinden

(Weber 1993, 190) demek

(Mevlana,VI/1991,42). “(Mevlana VI/1991,

43). “(Mevlana,VI/1991,43).

Ve “Çünkü sevgi

i

(Mevlana,1990,

“deve yüreklilik” (Mevlana,III/1991,

(Mevlana,III/1991,329).

(Mevlana,IV/1991,203).

yüreklilik”ten gelir. “senin huyundur; sen, kendi huyunu onlarda görüyorsun. Sen kendini

(bkz. Mevlana,I/1991,106)

(Mevlana,I/1991,106). Mev

(Mevlana,I/1991,107).

beyitlerde ifade eder:

(Mevlana,I/1991,106). (Mevlana,I/1991,106).

il ki osun sen” (Mevlana,1965,25).Bu

(Mevlana,IV/1991,249).

“(Mevlana,I/1991,26);

(Mevlana,I/1991,27) beyitleriyle dile getirir. Mevlana, “garez gelince hüner örtülür, gönülden göze yüzlerce perde iner” (Mevlana,I/1991,önemine vurgu yapar.

“

kendine bak!”(Mevlana,III/1991,215). “Be ey alim, sen, ben caiz olan

”(Mevlana,III/1991,

ndedir.

(Mevlana,V/1991,206). k ”(Mevlana,V/1991,273).“Kendine gel de sakaldan vazgeç, kendine bir

”(Mevlana,V/1991,273). “Gönül, namertlikle dolu olduktan sonra (Mevlana,V/1991,206). O halde

“

(Mevlana,1990,ir. Bunun

sevmekten geçer. irir.

gayri ihtiyaridir. Daha çok “bizden”

görse, onda veli ve nebid

(Mevlana,1990,

(Mevlana,1990,12). e daha

“bizden”

Hani günlük dilde ifade edilir ya: Her

Nefis adam olunca ne oluyor? Nefis adam olunca seviyor. i?

(Mevlana,VI/1991,83). S “Ey

(Mevlana,VI/1991,83).

ölçü edinmeden sev say! Çünkü insan soylu bir va

(Çelebi,2002,205).Ya da Ja

(Jaspers,1995,58).Ve insan oraya özlem içindedir: (Mevlana,I/1991,1).

(Mevlana,

sevmek. Ve onun yolu da samimiyet/içtenliktir: “ma(Mevlana,I/1991, 218).

Mevlana da Sokrates’ten beri devam ede gelen “kendini bil”

O halde,“Gel birbirimizin kadrini bilelim de,

“Kul euzu” ve “Kulhuvallah” sihrini,

.”

fa

kültürün, bir

bir

Gasset (1883- 1955) (Cevizci,2010,31) demektedir.

“Çokkültürlülük

ne,2006,453).

(M.Ö. 384–3(Aristoteles,1998,82) olarak anlar.

Konfüçyüs derki:

(Konfüçyüs,1981,

elbette konu- (Konfüçyüs,1981,105).

” (Mevlana,VI/1991,44). “Bir insan

(Mevlana, rleme için

-

üresel bir toplum, yirmi birinci

(Cevizci,2010,32)

Karl Jaspers (1883- 1969)’e göre, ,1979,177) ve

insan/kendiifadesi ile

(Jaspers,1981,42). Zaten (Jaspers,1979,

,1985,147). Bütün bunlar,

Tocqueville (1805- 1850) bunu

(Mevlana,1990,306). Ve Mevlana reçeteyi de verir: “Mademki bu zaruridir ve bundan

(Mevlana,1990,307).

“Ey erkekte

görenler ben ve biz’ler sonunda bir can haline gelirler; sonunda da (Genç,1994,254).

“Nice Yahudi

ölebilir, olur ya. Ömrünün sonundan ne haberin var ki ondan (Mevlana,IV/1991,194). Çünkü onun

renk oldu” (Mevlana,2/2004,355).

(Mevlana,2/2004,355). Adeta toprak

katalizör gibidir.

Mademki verili bir özellik, olgusal bir gerçeklik olarak, “daha

beriben senim, niceye bir senlik, benlik? (Mevlana,I/1992,LXXIII).

“Hepimiz

(Mevlana,I/1992,LXXIII).Ve Mevlana herkese

(Mevlana,I/1992,görme de yok olur gider.

aittir. Hatta Mevlana Mesnevi’deki bir beyitte, (Mevlana,IV/1991,67) demektedir. Bu gün “bir köy olan dünya”dan söz edilir.

geld

(Mevlana,1990,

Sonuç

tebessümü esirgememeyi; gayri Müslim (fark

-

olarak gören bir medeniyet

.dur, i

“dünya her aman Herakleitos’a

KaynakçaAristoteles (1998). Nikomakhos’a Etik, çev. Saffet Babür.

Ankara: Ayraç y. Cevizci, Ahmet(2010). .Ankara: Nobel y.

-Felsefecileri, çev .

Çelebi, Asaf Halet (2002). Mevlana’n Ankara, Hece y.

(39): 159- 169.Finlayson, James Gordon (2007). Habermas,

Ankara: Dost Kitabevi y.Genç, Vedat (1994).

SeçmelerHabermas, Jürgen (2010).

Jaspers, Karl (1979). DieGeistigeSituation Der Zeit, 5.auflage. Berlin-Newyork.

--------------- (1981).

--------------- (1985). KleineSchuleDesPhilosophischenDenkens, 10.Auflage. München-Zürich.

--------------- (1995). çev.

Konfüçyüs (1981). . Çev. Ahmet Yücel, Ezra Pound, Konfüçyüs, y.

-------------- (1981). çev. Ahmet Yücel, Ezra Pound, Konfüçyüs,

Kranz, Walther (1984). Antik Felsefe, çev. S.Y.Baydur.

Kymlicka, Will (2006). çev. Ebru .

Mevlana (1965). Mecalis-i Sab’a, çev. ve haz. Abdülbaki

----------- (1990). FihiMafih, çev. MEB

-----------(1991). Mesnevi C.I-

----------- (1992). Dîvân- C.I- VII, Haz. Abdülbaki

----------- (2004). Mesnevi C.1- 2, Haz. Adnan Karais

Platon (2010). Mektuplar, y.

Weber, Alfred (1993). Felsefe Tarihi, çev. H. Vehbi Eralp,

MARTHA NUSSBAUM’UN

Edebiyat Fakültesi, Felsefe BölümüBarismutlu_79@yahoo.com

ÖzetBu makalede

talih

ragedyalar,

Anahtar Kelimeler

AbstractIn this paper, we’ll try to examine the good life and luck relation

under M. C. Nussbaum’s guidance. In the context of today's ethics, even in today’s political problems some dilemmas of modern (moral) philosophy, has led us certain philosophers to the origin, to the source, beginning. Nussbaum was one of the philosophers who made this turning back, especiallys he has focused on the good life and luck relation. In her early Works she criticizedthe dilemmas of Utilitarian and Kantianteachingsby a non-doctrinal way, andfound the ethics of Aristotle deeper and more complex opposite to them. With this paper we try to analyse Nussbaum’s claims by examingtragedies, Plato and Aristotle.

Keywords: Luck, Good Life, Vulnerability

am ve talih ( ) ünümüz etik, moral) felsefenin kimi

talihin hükmü ,

Martha Nussbaum da

d serlerindekritik eden Nussbaum bu açmazlar ka

ve onu kendiner.

Ancak zamanla politikaya ilgi duyan Nussbaumve politik meselelerle etiko-

. Bununla birlikte Nussbaum bu meseleler üzerine olan rilerinde

Fakat daha çokbir teori karakterinde olan

Nussbaum’un bu okuma çizgisi yeterince Oysakien temel eserlerinden

biri olan The Fragility of Goodness

Nussbaum özellikle The Fragility of Goodnessve “insan için iyi” neudaimonia ve ele al Kendisinin de dâhilG. E. M. Anscombe, P. Foot, I. Murdoch, B. Williams, A. MacIntyre, J. Mc Dowell ve M. A. Slote gibi ‘erdem etikçisi’ ofilozoflarla birlikte

sefesine döner.

göste ileri sürerler ve erdem ve karakter üzerinde durarak

.1 Çünkü erdem etikçilerine göre

da feraset (discernment

i gibi konularda . Bu Nussbaum da

1Hursthouse, R. (1999), On Virtue Ethics, Oxford: Oxford UniversityPress, s. 4-8. Crisp, R. (1997), Virtue Ethics, (ed. by R. Crisp& M. Slote), Oxford: Oxford UniversityPress, s. 5-21. Athanassaulis, N. (2005), Morality, Moral Luckand Responsibility: Fortune Web, London: Palgrave 98Macmillan, s. 135-137.

önüne alarak lik problemi konusunda modern moralitenin eksikliklerinden ötürü

; modern moraliteyi krize rek

yilere ister istemez

Pindaros’un,

,filizlenen/tomurcuklanan bir bitki gibi narin (slender) ve fragile

mesuliyet sahibi, erdemli, faziletli biri olarak sürdürmemizi 2

Yine de Nussbaum’a göre Pindaros’un,ret

Zaten Grekler de -

3 Nussbaum da The Fragility of Goodness

- rational self-sufficiency) can atan bir inceleme olacak: iyi bir

atan. ‘Talih’ (luckediyorum ki, Greklerin kendilerinin

ükemmel olarak intelligible bir

(make i (do

2 Nussbaum, M. C. (2001), The Fragilty of Goodness: Luckand Ethics in Greek Tragedyand Philosophy, Cambridge: Cambridge University Press, s. 347-v.d. 3 Nussbaum, M. C. (2001), a.g.e., s. 3.

ke

kadar talihle ?4

felsefenin etkisi, Gmoral

moral

gözükür.5Oysaki Nussbaum g, kompleks du

belirtir. birbiriyle ölçülemez olan (incommensurability

. Nussbaum The Fragility of Goodness’ta bu olguyu sahiplenen bir pozisyonda ilerler.6Ancak talihten muaf bir Platoncu kendine-

sadecebizler için de önemli gördü

r:

(friendshipelements

iyiler (externalgoods,

2. Rasyon

4 Nussbaum, M. C. (2001), a.g.e.,s. 3-4. 5Nussbaum, M. C. (2001), a.g.e.,s. 4-5. 6Nussbaum, M. C. (2001), a.g.e.,s. 5.

-yeterlilik ile i

(externalcontingency. Üçüncü soruda ise “ruhun

appetites), hislerin (feelings(emotions Özellikle

bizi daha rasyonel bir kontrole ve kendine-

7

Öte yandan temel s

de ilerler. Çünkü Nussbaum’a göre Platon’un

il bu -yeterlilik ile ilgili insanî

heves, tutku ve bu konudaki motivasyon hem tragedyalarda hem de Platon’da mevcuttur. Ancak Nussbaum’un Platon üzerine olan incelemesinde vurgulayaca Platon’un olumsal

(özellikle Phaidros ile birlikte) öncekilerler. Kendine- daha önce

a ve maniaPhaidros

insan resmi daha da dekendine-göre Aristoteles,

konsepsiyonun

hareket etmektedir. Nussbaum,

birlikte, özellikle en son eseri Political Emotionsönceleyen Upheavals of Thought’ta

eleos) duygusunu merkeze Nussbaum etikten politikaya geçerek politik bir zeminde

7 Nussbaum, M. C. (2001), a.g.e.,s. 6-7.

devam ettirir ve bu tçözüm önerilerini politik bir liberalizm zemininde arar

kapasitelerimize dikkat eden bir liberal politik konsensüs üzerinde durur. Nussbau

I.

içerisinde talihin kontrolünden kaçmak ister, beli

yamaz ise

ederek ciddi, geri döndürülemez ler.Nussbaum,

göster Euripides’teyürütmenin gelenekle, nomos r.

Nussbaum öncelikle Agamemnon ve

bu tragedyalar -yeterlilik

ral

bize fark ettirir.8 , olumsal dilemmalar üzerinde durur ve

bu kapsamdaAgamemnon

de ine Zeus,Kral Agamemnon’a

D kesilmesi ,

8Nussbaum, M. C. (2001), a.g.e.,s. 29-30.

Agamemnon’a sefer için geama

bu dir

gerekir” denm , hiçbir 9

,

gösterir kibri ( )ile hareket eder.10

tutamayan (203-Bu noktada Nussbaum

gözü pekliktir. Bu nedenle Agamemnon’un suçunun nedeni; eyleminden çok

psegein

11

Nussbaum Agamemnon’un suçuna benzer bir suçu, ’de

Eteokles’in Kral OidipusThebai’yi terk

mücadelesinii

askeriyle i

9Nussbaum, M. C. (2001), a.g.e.,s. 34-35. 10Vernant, J. P.&Naquet, P.V. (2012), Eski Yunan’da Mit ve Tragedya,

11Nussbaum, M. C. (2001), a.g.e., s. 32-33.

12

Agamemnon gibi Eteokles de -5). Fakat bu matem uzun sürmez ve

13

kahraman üzerinden

Hem Eteokles hem de Agamemnon

Sonuç olarakk bir

-yeter olmar. kararlar

ki

ya

dilemmalara götürmesi biraz da bun, faziletlerin

ki birçok güç bizeotonomi, özgür istenç kurg ma reel

sevdiklerimizle olan

etkileyen gelenek bizi fena halde yoldan

,ler.bile

mi eylemler, iknedeniyle bizi ciddi trajik eylemlere

götürebilir. ,kontrol

(goodliving)konsepsiyonumuzu etkileyecek bir biliriz.

, eylemlerimizin bazen salt bizim üzerimizde

12Latacz, J. (2006), Antik Yunan TragedMitos Boyut Yay., s. 117-119. 13Nussbaum, M. C. (2001), a.g.e.,s. 38.

etkisi , bazen debu kararlar ve eylemler, Agamemnon’undurumu gibi, arzulanan

vicdan.14

li

dairNussbaum’un

okyanusa atan bir kaptan suçlan

,olan lar

gösterecektir.15

Agamemnon’un moral olarak suçlan

. Agamemnon d

.

Agamemnon da deneyimleyecektir.

nedenle Agamemnon’u hiçbir suçlamadansürükleyen

yükümlülüklerle ilgili belli genel kurallar içerisinde talihi kontrol

idrak etmeliyiz;bu karakteridir. Ne zaman ki aile gibi

nongibi,

,

14Nussbaum, M. C. (2001), a.g.e., s. 32-33. 15Nussbaum, M. C. (2001), a.g.e.,s. 27 vd.

ci olabilecektir.

’tan sonra Nussbaum, Sophokles ile ön

, Kreon’u veAntigone’yi, basit vizyonla hareket etmeleri Sophokles’in

Antigone

Bu anlamda hne denli deinon16yani

simplification) gösterir. Antigone oyununda,

’in d Kreon taht nedeniyle lk

ilan etmek, cesedinin gömülmemesini istemektir. Çünkü Kreon’a göre

17 Üstelik hiç kimse gömmesin diye

16 deinonstrange

Deinone timolojik olarak deosla, korkuyla, fear formidable

(2001), The Fragility of Goodness, s. 52. Deinon bir yandan “korkunç”,

Kendisi -

deinonoyunu deinonve uyumsuzluk (disharmony(excellence deinonBkz. Nussbaum, M. C. (2001), The Fragility of Goodness, s. 52-bkz. Ricoeur, P. (2010), , s. 247-248. 17Butler, J. (2007), ,

(2006), , s. 190.

etmektedir (169).18 rulerr.

KKar cesedini gömmek

ye19 Bu olay üzerine

vur,

,neticesinde de Böylece Kreonbize, deinon

ambition) çok korkunç (monstrous20

abisini gömen Antigoneiçin Nussbaum,

21

içerisinde

arzulardan uzak salt bir yükümlülük

vermektedir.22 Öte yandan elbette Nussbaum için Antigone’nin

ya sahiptir

- Antigone’nin edimleri, Kreon’un edimleri kadar radikal

18Nussbaum, M. C. (2001), a.g.e., s. 53-54. 19Latacz, J. (2006), , s. 190-191. 20Nussbaum, M. C. (2001), a.g.e.,s. 53. 21Nussbaum, M. C. (2001), a.g.e.,s. 63-64. 22Nussbaum, M. C. (2001), a.g.e., s. 64.

-

ya

-

bile Kreon gibi

n, daha 23

sonra Nussbaumta

ve bu in,

tutkulara,

.gibi

nomostan, Bu noktada Nussbaum Hekabe oyunu ile

Nussbaum nomosa, convention

gösterir. Ancak Hekabe’nin bu metamorfozu,

nomos nomos da

23Nussbaum, M. C. (2001), a.g.e.,s. 66-67.

talihin hükmü

bulur.

en Hekabe tüm

Fakat

Hekabe için nomoiyi de paramparça eder. Bu durum Hekabe’ye

apiston.24 üm bu

olaylar üzerine Hekabe, güvenle ilgili nomosun yerini alacak bir nomos Öncelikle

söz eder köle-

1017).ve

koraigözbebeklerini kan havuzuna döndürürler.25

üzerinde durulan tragedyalar ve kahramanlarNussbaum tragedyalara dair

dilemmalar

Oysaki talih meselesi

benzer etkinlikler vr. Platon

24Nussbaum, M. C. (2001), a.g.e.,s. 408. 25Nussbaum, M. C. (2001), a.g.e., s. 413.

.güv

closeoff),

26

,nides,

Empedokles, hatta Atomcula

(phainomena) aç, Aristoteles gibi phainomena

yeterince itibar etmez.Nussbaum Platon’un Phaidros diyalogda talihi

ve bunu bilerek, hiç de naif olmayvurgulayarak . Evet

kendi döneminin felsefesinde ve biliminde de hakim olan bir

paradigma olmaktan ç

Protagoras diyalogunda Sokrates, yi kesin (precise), düzenli

(orderly exactness) sahip, tartma (weighing), sayma (counting), ve ölçmede bulunma (measuring

27Bunu yaparken de Nussbaum’a göre, kendinden önceki Hippokratik metinlerde geçen ve tekhneözellikleri devam ettirir görünür. Hippokratik metinlerde tekhneye dair dört kriter öne sürülmektedir ve bunlar:(1) evrensellik/tümellik (universality teachability), (3) titizlik/dakiklik (precision concernwithexplanation) olarak

28 Nussbaum, ye dair tüm bu kriterlerin

Platon için de

26Nussbaum, M. C. (2001), a.g.e.,s. 420. 27Nussbaum, M. C. (2001), a.g.e.,s. 106. 28Nussbaum, M. C. (2001), a.g.e., s. 94-95.

peace) ve sessiz (quietsürmemizi 29

Nussbaum, Platon’un yi alt etmeye dair Protagoras’taki Devlet

DevletProtagoras Sokratik si gibi radikal bir çizgide ilerleyecektir. Bu anlamda

çileci (asceticgötürecektir. Platon’un Protagoras

appetitive), duygusal (emotional) ve entellektüel (intellectual) olarak konan üçlü

Devlet learning) contemplation of truth) gibi

bilgelik ve (wisdomandreason

sahip olabilecektir” (Philebos181c-hareket ederse “altta ve ortada olan (belowandthemiddle

üstteki reele(realabovein nature(Philebos183a, Devlet 584d vd.).30

Bu anlamda filozofa 1.a. (purity

-b, 586b-c; Gorgias496c-497d, Phaidon66d-e, 60a, 70d).

29Nussbaum, M. C. (2001), a.g.e., s. 107-108. 30Nussbaum, M. C. (2001), a.g.e., s. 138.

1.b. : Filozof için entellektin nesneleri

nedeniyle kendilerini var ederler (Phaidon67b). 2.a. (stability varolan

, Phaidon79c-80b).2.b. : Entellektin nesneleri maksimum bir

Phaidon79c). 3. Hakikat (Truth

-hakikatlere ya da kestirimlere (conjectures

becerisine yönlendirir (585c; 533b-

31

Nussbaum bu soruya cevap olarak Platon için filozofun

1-ara

Phaidon66c-d). 2-

3- Bedensel hisler reedahi kesinlikten (accurate clear

Phaidon65b, d, e; 66d, 67).

31Nussbaum, M. C. (2001), a.g.e., s. 147-148.

Devlet, 572e, 573d, e, 574c, 575a).

4-value worth

(Phaidon

una can atar hale getirirler (82e-83a), (53c-d9).32

, yani -yeter, ahenkli ve sabit (IV.

güç- -

33

Sempozyum 34

Diotima ve Sokrates ascent) ile

çeker: Ona göre Platon’un

32Nussbaum, M. C. (2001), a.g.e., s. 154. 33Nussbaum, M. C. (2001), a.g.e., s. 159. 34

Peters un felsefe-bir güçtür. Orphikkosmogonyalarda

,

cinsel bir modele duyulan güdüleyici bir güçtür, kadim kosmogonyalarda

Protephil. 984b).” Peters, F. E. (2004), Antik Yunan

Yay., s. 115.

Alkibiades tikel Sok

Sokrates’e,erosu ve hak ir

e alacak tümell birkendisini talih

35 Nussbaum’a göre Sokratesiçin

(ascent)Zeus-onurlu

(Zeus-honoryönlendirmesiyle, bir bedenin

-(family-relates/adelphon) üzerinden güzellik formunu kovalamak (210a6-7, 210a5) olarak ortaya konur.36Tüm bedenlerin güzelliklerini

(210b6-7).engin güzellik denizi olan

ir (210c7-d5). Alkibiades ve Sokrates’in erosunu

un u

37

Nussbaum,ikisinin, yani Alkibiades ve Sokrates’

, 219c5) fark etmemizi

35Nussbaum, M. C. (2001), a.g.e., s. 186-187. 36Nussbaum, M. C. (2001), a.g.e., s. 179. 37Nussbaum, M. C. (2001), a.g.e.,s. 195-196.

eyi görmeyi

görmem ile birlikte

ikna olursam ancak Sokrates’i

olarak seyredemem. “Feda” ve ‘redded-

yeterim. Öte yandan Alkibiades’i izleyebilir ve ruhumu bir beden içinde

im zaman bu yönün de yol -

shissederim.38

yolunda

ile yoluna devam eder ve Phaidros ile birlikte tan bahseder.Öte

yandan Nussbaum, Phaidros-235e) ve

Sokrates’in ilk k -214d), orta dönem diyalogDevlet ve Sempozyum’daki

(244a-Önceki orta dönem

bir yola sapar ve bu sapma ile a, maniayaiçerisinde yer vermesiyle birlikte talihe de belli bir yer açar. Phaidrosöncesi diyaloglarda mania

mania, kötü eylemleri üreten ‘basit bir kötülük’ (a ‘simpleevil’), yozluk (viciousness) olarak kabul edilmekte

38 Nussbaum, M. C. (2001), a.g.e., s. 198.

(Devlet 400b2, 382c8, Menon( , Devlet 400b2, 403, Krat. 404a4), hile (delusion),

folly(Devlet 539c6, 573a-b, 383e2, Tim., 86B4, Ps-Pl.Sav. 416a22),

Devlet 329C, Semp. 215c-e)

maniave

-ya -

-hakim biri dar bir vizyona yol açabilir. - ekdianoias/throughdiscursivereasoning( an divinationmükemmel ve onurlu olmayabilir. - Duyguyu ve hissi

kendine hakim ( ) birine göre daha çok yönlendirebilir. (245a).39

Platon’un

mak ister: 1- “

”2- “Entellektüel-

.”3- “Entellektüel-olmayan b

components).”40

Sonuç olarak a cincelemesi

Phaidros ile birlikte, duygular , tutkularbir sonraki

anlayabiliriz.Bu noktada Nussbaum, Platon’un daha önceki larak Phaidros

39Nussbaum, M. C. (2001), a.g.e., s. 213. 40Nussbaum, M. C. (2001), a.g.e., s. 214-220.

III

d . Tragedyalar ve Platon’un

n Phaidros’un daki

Aristoteles

yerine pratik bilgelik ( )ile hareket etmektedir. Bu nedenle Nussbaum, Aristoteles’in talihle

Aristoteles’in phainomenaya (görünenler/appearences) dayanan

Nussbaum’un göstermeye

phainomenaNussbaum’a göre ister teorik ister pratik eserlerinde olsun,

onun görünenlerden/phainomena hareket etmesidir. Nussbaum bu Aristoteles’in f

belirtir.41Kr:

b.m.] görünenleri (phainomena(

ta endoksa) hakikatini n güvenilir

ve inançlar (endoksaNE 1145b2-7).42

41Nussbaum, M. C. (2001), a.g.e., s. 243. 42Akt. Nussbaum, M. C. (2001), a.g.e.,s. 240.

Aristoteles’in etik

ti dile getirdiklerini

“aNussbaum’un Fragility

phainomenaobservedfacts

(data of perception), “kabul edilen olgular” (admittedfacts), “olgular” (facts), “gözlemler” (observations Çünkü Nussbaum’a göre phainomena empeiria(deneyim/ experience), endoksa; yani nesnelere dair ortak inanç ve kavramlara, r.43

phainomena

44 vephainomenaya dair tüm Sir

bulur. Çünkü ona göre Aristoteles’in phainomena45

Öte yandan Nussbaum Aristoteles’in phainomena

ini vurgular. Bunun nedeniyse Aristoteles’ten önceki

Ancak Nussbaum’a göre Pre-Sokratiklerde

46

43Nussbaum, M. C. (2001), a.g.e.M. C. (1986), Aristotle’s De Motu Animalium, Princeton: Princeton University Press, s. 246. 44Nussbaum, M. C. (2001), a.g.e., s. 240-241, 243-45. 45 Nussbaum, M. C. (2001), a.g.e.,s. 240, 243-45. 46Nussbaum, M. C. (2001), a.g.e., s. 241-246.

Nussbaum’phainomena ve

endoksa 47Cooper ise da en yüksek otoriteye sahip

phainomenave endoksaendoksa phainomenaile ihtilaf

48

Nussbaum’a geri

phainomenaphainomena

puzzles), bizim phainomenaya dair

ciddiyetle yönelmemizi mümkün

Nussbaum’a göre görünenlere dikkat eden ve görünenlerdeki soru

içerisinde Grek Skeptikleri gibi durmaz. Yani Aristoteles, Skeptiklerde

phainomena geri döner. Kendini

49

ekrardan görünenlere

50

47Cooper, J. (1988), “Reviewto The Fragility of Goodness: Luckand Ethics in Greek Tragedyand Philosophy”, The Philosophical Review, Vol 97, No. 4,

Reason and Emotion: Essays on Ancient Moral Psychologyand Ethical Theory, NY: Princeton UniversityPress, s. 286. Reeve, C. D. C. (1992), Practices of Reason: Aristotle’sNicomachean Ethics, Oxford: Clarendon Press, s. 35.48Cooper, J. (1999), Reason and Emotion, s. 287. 49Nussbaum, M. C. (2001), a.g.e., s. 246. 50Nussbaum, M. C. (2001), a.g.e., s. 247.

, görünenlere

De Partibus Animalium( ) (1.5)

incelemek yerine, yüce etkinliklerle

et ve kemik-31).Sonuç

olarak Aristoteles’in felsefesi, dünyaya düzen vermek isterken bizim

51

eles’in De Motu ve De

Anima, hem Diogenes ve Demokritos gibi materyalistlerle hem de

’ in -öncesi metinlerde; yani Homeros, Sophokles ve Thukidides’in metinlerinde harekete dair 1-

bir yere hareket eder. 2-

3-

arzu istenen nesneye yöneliktir. 4-

51Nussbaum, M. C. (2001), a.g.e., s. 263.

why) bize vermeyecektir.52

Tüm bu karakteristikler içerisinde hareket, Aristoteles öncesi

entellektüalistgörünenlerde örtük olarak bulunan ve

hayvanlarlaoreksiste (desire Nussbaum oreksisin Aristoteles’ten

oregesthai fiilinin bile Platon’un Yasalar

53

Nussbaum oreksis(wish/dilek),

thumos (emotion/heyecan) ve epithumia (appetite oreksisin (desire oreksis

oreksis ve epithumianesneye yönelir, aktif bir içsel uzanma gösteririz

54

orektikon( epithumia) ve heyecan (thumos)rasyonel olmayan parçayla ilgili olsa da oreksis

Nussbaum’a göre Aristoteles, oreksis

55

görünenlerde mevcut olan oreksis-

52Nussbaum, M. C. (2001), a.g.e., s. 267-268. 53Nussbaum, M. C. (2001), a.g.e., s. 274-275. 54Nussbaum, M. C. (2001), a.g.e., s. 275. 55Nussbaum, M. C. (2001), a.g.e., s. 275-276.

basit

-

eder. Çünkü hayvan hareketleri gibi rasyonel eylem de belli bir seçici içerisinde oreks ise

daha

sellik olarak bu

terir ve pratik

lendirdikten sonra pratik bilgelik

Gerçekten de Aristoteles te

salt tümel (universal ve ile hareket 56

phronimos b

pra

56Nussbaum, M. C. (2001), a.g.e., s. 290-291.

belli bir yere kadar

O halde onun

nin konusuÇünkü

NE 1141a31-

ü karakteristik

vurgular, etik alandaki iyi57 Benzer biçimde entelektüel

erdemler ( , , nous, ve sophia) ve etik/karakter

içerisinde , pratikle ilgili olan etik alanda

verir.58

(inclusive) iyi ( )

59

ve bi

i içerisinde allak

57Nussbaum, M. C. (2001), a.g.e., s. 294. 58Dudley, J (2012), Aristotle’s Concept of Chance: Accidents, Cause, Necessity, and Determinism, New York: StateUniversity of New York

Thought”, The Blackwell Guide to Aristotle’s Nicomachean Ethics, (ed. by.: R. Kraut), USA: BlackwellPub., s. 202-203. 59Nussbaum, M. C. (2001), a.g.e., s. 294-297.

anlamadan yoksun oluruz.

.60

generality) örnekleri olarak tespit etmektir.

Bu minvalde Aristoteles kendimize rehberlik edecek yollar

pratik bilgelikte birlikte orthos logosu;rightrule (correctaccount)

vurgular. Yine de bu ku

r ve bunun söylemesinin temel nedeni de tümelin esneklikten ve somutlukta

-mutability) sahip

61

-(indefiniteness toaoriston/indeterminacy), seçim 62

- particular)ve tekrarlanamaz (non-repeatable 63

tümel ilkeler ve kurallar, etik seçimin konusu olan somut tikelleri ve

60Nussbaum, M. C. (2001), a.g.e., s. 298. 61Nussbaum, M. C. (2001), a.g.e.,s. 302. 62Nussbaum, M. C. (2001), a.g.e.,s. 303-304 . 63Nussbaum, M. C. (2001), a.g.e., s. 304.

64

bir özet ve rehber

ya

salt rehber olarak ele alacak pratik bilge (phronimos) biri de pratikte

kavr :

f bir bilimsel anlama (– çünkü

(insight/nous) benzer: nous gerek olmayan

– burada her duyunun uygun nesnesinin gündelik duyu-belli bir figürün belli bi

NE 1142a23-29).65

Bu noktada dikkat etmemiz gereken önemli husus Aristoteles için

66Sonuç olarak

Peki, acaba

Bu noktada N

64Nussbaum, M. C. (2001), a.g.e.,s. 301. 65Akt. Nussbaum, M. C. (2001), a.g.e., s. 305. 66Nussbaum, M. C. (2001), a.g.e., s. 305-306.

eudaimonia eudaimonia

için talih ile ilgili iki ekstrem pozisyonu Bu yolda Aristoteles’in

“Talih teorisyeni” (“lucktheoristilki t (NE 1099b7-8)

.Nussbaum’a göre talihe dair bu kabulle hareket

a hiçbir zaman ihtiyaç NE 1099b9 vd.). Onlar için talih tek karar verici

faktördür.67Nussbaum’un “iyi- good-condition theoristgörünenleri görmezlikten g

68

içerisinde talatfetmektedirler.

rini

yatar.69

yerine talihe dayanan bir

67Nussbaum, M. C. (2001), a.g.e., s. 319, 322. 68Nussbaum, M. C. (2001), a.g.e., s. 319-322, 494, 4. ve 5. dipnot. 69Nussbaum, M. C. (2001), a.g.e., s. 318-320.

den sunmayaca n talih ve bu teorisyen

vermediklerini ifade eder.

etme tir. Bu nedenle de Platonist bir güzergahta ilerleyen iyi orisyenlerini de kritik eder.Çünkü iyi durum

teorisyenleri eudaimoniaeudamonia

70

(goodstates) eudaimonia energeia

da

Sonuç olarak Nussbaum’a göre Aristoteles, talihin energeia

(beinggood livingwell

old

mizi uygun

1-etkinliklerin bütünüyl2-

3-durumlar da eylemlerimiz

70Nussbaum, M. C. (2001), a.g.e., s. 321-322.

4-

eylemlerimiz bizi trajik bir sona71

arak incelemesini ilerletir.Özellikle dephilia(dostluk) ve

politikoniyilerin eudaimonia intrinsicve bu yolla da euda

(inclusive) bir politik komünite, dostlar eudaimoniakabul edilir.

okuma çizgisi, özellikle NE NE’in X.

NE öncesi kitaplar hâkim (dominant

te, A. Kennygibi hâkim eudaimonia 72Öte yandan hâkim ve

içerisinde

zi ileri sürmektedir: eudaimonia NE’in

71Nussbaum, M. C. (2001), a.g.e., s. 334-335. 72 Aristotle’sEthics, Oxford: Oxford UniversityPress, s. 21-32. Tessitore, A. (1996), Reading Aristotle’s Ethics: Virtue, Rhetoric, and Political Philosophy,Albany: StateUniversity of New York Press, s. 10-13.

olunca tam anla 73 Kraut’un

husus,

-yeterli olandan kendine-daha az

en kendine-düzenlemesine izin verir.Oysa Nussbaum gibi eudaimonia

Yani t

dâhil olmak üzere adalet, dostluk, onur vs. gibi iyilerden meydana 74

mü, biçimde etkileyecektir. Hatta Nussbaum için Aristotelesçi insanî iyi

okuma gibi gözükür.

en önemli bölümlerinden 6.-8. bölümlerin NE

75Nussbaum’a göre NE’in 6. ve 8. bölümünde

eudaimoni aNE 1177a21-

kendine- NE 1177a21-2; 1177a27-1177b1).

- EE ve Magna Moralia’daeudaimonia philia

eudaimonia

73Kraut, R. (1991), Aristotle on The Human Good, Princeton: Princeton University Press, s. 4-7. 74Kraut, R. (1991), a.g.e., s. 8, 13. dipnot. 75Nussbaum, M. C. (2001), The Fragility of Goodness, s. 373.

- NE VI’de (EE IV) ise sophia eudaimonia

yani sophia eudaimonia

- Aristoteles X. Kitapta kendimizi teorik etkinlikle, IX. Kitapta ise

- rde

(1159a10-11, 1166a18-23). (Oysa Nussbaum ile birlikte daha önce NE

- NE hatta X.6’da karakter faziletlerini kendi -2,

1176b7-9).76

kendine- kendine-yeteriçin tam (complete/teleion) iyinin kendine-

77Bu nedenle de Nussbaum, Aristoteles’in eudaimonia

r lu

– –

.78Bizlerin b

Öte

76Nussbaum, M. C. (2001), a.g.e., s. 375-376. 77Nussbaum, M. C. (2001), a.g.e., s. 376-377. 78Nussbaum, M. C. (2001), a.g.e.,s. 345-346.

tam bir birlikte ele 79

80

-

eudaimonia81

uzak, kendinde iyi olarak görmenin tek yolu ise toplum içerisinde

gelebiliriz.82Ancak Nussbaum dostluk (philia)

, philia philosunfriendship) ve dost (friend) çevirisini

kimi r. Çünkü ona göre philia

(love -

içerir. Nussbaum’a göre Aristoteles her ne kadar derinlik ve philiada

eder. Bu nedenle Nussbaum, philia

79 Nussbaum, M. C. (2001), a.g.e.,s. 348-349. 80Nussbaum, M. C. (2001), a.g.e.,s. 351. 81Nussbaum, M. C. (2001), a.g.e., s. 349-350. 82Nussbaum, M. C. (2001), a.g.e.,s. 350-352.

love friendolarak çevirirken kimi yerlerde ise philia 83

Nussbaum philiaçarpaca philiaedilmesi kadar kendinde iyi olarak kabul edilmesi,

Daha da

insan

elde edecektir.84

Öte yandan her philiaphilia

a-

b-NE 1156b4-5).

c- NE 1162b25-21; 1156a27-28).85

etkileyecek olan philiaphilia Çünkü karaktere dayanmayan dostluklar;

kadar inmez.86

kadar etkileyebilir.87 Nussbaum’a göre önemlidir:

Aristoteles’te dostluk; Symposiummeydana gelmekte olan dünyada

83Nussbaum, M. C. (2001), a.g.e., s. 354.84Cooper, J. M. (1999), Reason and Emotion, s. 339-Reeve, C. D. C. (1992), Practices of Reason, s. 180. 85Kraut, R. (1991), Aristotle on The Human Good, s. 175 ve 8. dipnot. 86Nussbaum, M. C. (2001), The Fragility of Goodness, s. 356. 87Nussbaum, M. C. (2001), a.g.e.,s. 356.

oreksisin -yeter olmayan

philos kendisinin de, philosistemez (Ret. 1359a5 vd.,NE

philosphilos bir

philoi, philoiNE 1159a8-

philos zorunlu bir

philia, sevmektir. Platonik philiakucaklar.88

O halde Nussbaum’a göre, philia n ya da dostun söz konusu

eudaimonia

(NE 1097b14-

NE 1159a, 1166a),

NE1155a21--

sürmesinin tek yolu dostlardan geçecektir. Ancak Nussbaum’un

bir zemine dayanmayan phainomena ve pratik bilgelikten hareket

içe

88 Nussbaum, M. C. (2001), a.g.e., s. 357.

Son noktada Aristoteles’in yolundan giden Nussbaum da

zenginliklerini muhafaza edecektirRisklerin çok fazla tehdit edici olmad

tutmak isteyecek, ne çok sabit ne de çok sa89Bu minvalde Nussbaum The Fragility of

Goodnessahiplenmeye devam eder ve

The Fragility of Goodness

anlamda Aristoteles’e benzer bir yolda etikten sonra politik konulara geçer.

KaynaklarAthanassaulis, N. (2005), Morality, Moral Luckand

Responsibility: Fortune Web, London: Palgra ve Macmillan.Bostock, D. (2000), Aristotle’sEthics, Oxford: Oxford

University Press.Butler, J. (2007),

, (çevCooper, J. (1999), Reason and Emotion: Essays on Ancient

Moral Psychologyand Ethical Theory, NY: Princeton UniversityPress.

Cooper, J. (1988), “Reviewto The Fragility of Goodness: Luckand Ethics in Greek Tragedyand Philosophy”, The PhilosophicalReview, Vol 97, No. 4.

Crisp, R. (1997), Virtue Ethics, (ed. by R. Crisp & M. Slote), Oxford: Oxford University Press.

Dudley, J (2012), Aristotle’s Concept of Chance: Accidents, Cause, Necessity, and Determinism, New York: State University of New York Press.

89Nussbaum, M. C. (2001), a.g.e.,s. 372.

Hursthouse, R. (1999), On Virtue Ethics, Oxford: Oxford University Press.

Kraut, R. (1991), Aristotle on The Human Good, Princeton: Princeton University Press.

Latacz, J. (2006), ,(çev. Y. Onay),

Nussbaum, M. C. (1986), Aristotle’s De Motu Animalium,Princeton: Princeton University Press.

Nussbaum, M. C. (2001), The Fragilty of Goodness: LuckandEthics in Greek Tragedyand Philosophy, Cambridge: Cambridge University Press.

Peters, F. E. (2004), Antik Yunan Felsefesi Terimleri

Reeve, C. D. C. (2006), “Aristotle on theVirtues of Thought”, The Blackwell Guide to Aristotle’s Nicomachean Ethics, (ed. by.: R. Kraut), USA: Blackwell Pub.

Reeve, C. D. C. (1992), Practices of Reason: Aristotle’sNicomachean Ethics, Oxford: Clarendon Press.

Ricoeur, P. (2010), , (çev.: H. Hünler), -

Tessitore, A. (1996), Reading Aristotle’s Ethics: Virtue, Rhetoric, and Political Philosophy, Albany: StateUniversity of New York Press

Vernant, J. P.&Naquet, P.V. (2012), Eski Yunan’da Mit ve Tragedya

bn Bacce'nin Mistik 1

Felsefe Bölümüilyasozdemir30@gmail.com

ÖzetEndülüs

Risaletü'l- veda (Veda Mektubu) ve Tedbirü'l-mütevahhideserlerinde, Sufi/geleneksel mistisizm kle

birlikte felsefe bilim ve ele al . Bu

mistikAnahtar Kelimeler haz, ruhani formlar,

An Evaluation on Ibn Bajjah's mysticism

AbstactIbn Bajjah, who is one of the founders of Islamic philosophy in the

Medieval Andalus, in his works called The Farewell Message and Rule of The Solitary, has criticized Sufi/traditional mysticism and has approachedmystic intellectualism as well. He discusses philosophical problems in the light of the science and the philosophical wisdom. In this context the main purpose of this paper is to evaluate Ibn Bajjah's mysticism.

Keywords: Ibn Bajjah, mysticism, pleasure, the spiritual forms, the rule, intelligibles

Bacce (öl. 1138), erdemsiz mütevahhid

insan) stGazali'nin mistik

1

Tcisimsel, özel ruhani ve

genel ruhani formlarbir ifadeyle; mütevahhid

genel ruhani formlar üzerinden kendini yönetim (autogobierno Bu noktada i ta mistik bir

Bacce'nin Tedbir ve Vedave psikolojide,

lar, al iyiler ne de ahlak

erdemleridir.ya da yetkinlikler, esas itibariyle .

mütevahhid formlar

tam anlamda safe,

tadarakmek suretiyle maddi dünyayla va

, mütevahhidin bu amyolunda ilahi feyz ve vecd

tümel akledilirler olarak ge .Genel ruhani formlar, teorik bilgelik ve genel olarak

Böylece

cek alternatif bir mistisizmönermektedir. mistisizmini

Tedbir'de, bir yerde ve bu yolla n

(yani matematik, fizik ve metafizikgrammer ve benz 2

Sufileri hedef Sufiler "ilahi feyz" olan,

pratik tekniklere dayanan bir mistik deneyimi izlediklerini d

rasyonel bir süreç içerisinde teorik bilgelik düzeyine

er mütevahhid, bir Sufi figürünün yolunu izlerse,

len bir münzevi

bireyi temsil etmektedirler.

desini temel alan olarak görürler.ba zgeçip bir bütün olarak Allah'a teslim olma 3

Ataullah el-yönlendirmesiyle kendini

, politeist ( .

iradede temellenen tedbiri (yönetimi) yerine, tamamenAllah'a teslimiyeti tercih ederler. 4 bu

yetini güçlendirmek için çabalarBacce'ye göre Sufilerin , pratik (toplumsal alanla ilgili her

çersiz hale getirir. Oysa

gelmektedir

2 Tedbirü'l-mütevahhid, içinde Re - , ed. Macit Fahri, Dar en-nehar, Beyrut, 1991, s. 55-56.3Emilio Tornero, "La Filosofia Andalusi Frente Al Sufismo", Al-Qantara Revista De Estudios Arabes, Vol. XVII, C. S. I. C. , Madrid, 1996, s. 8-9.4Tornero, “La Filosofia Andalusi", s. 9.

öne

Sufi yöntemden

"ilineksel"

'nin yönelik el

ilimlerde

üç yetisinin bir birl ler. Buna göre özel tiklerinde, ruhani form adeta somut bir

bu yetileri vecdin (esrime, kendinden geçme h

mi, faili nezdinde harikulade bir durum ve korkunç bir güç

bilgiyi temsil eden

Bacce'ye göre, sael ruhanileri

ikamet etmeleridir , saf ruhanileri idrak etmedeyetersiz kalan Sufiler, onla

. Sonu Sufilerin

el-gösterir. Bacce'ye göre, Gazali ruhsal

vecd durumunda dile getiri ve nihayetinde bu mistik vecdi

hakik (el-iltizâz). 5 Gazali,

görsel güzelliklere be Sufiler, Aristoteles’in Nikomakhos'a Etik hazla ilgili

6

.yandan Sufilerin "amaç" olarak

haz, nihai amaç olarak görülmesi bir tarafa, bir amaç olarak bile ürekli olmayan türden bir

aklolarak görülebilir. Her haz daima

ribh).7

nihai am nihai ilim olarak da

Bu nedenle Gazali. Gazali olsa olsa hakikatin hayalleri

(hayalât el-hak 8

ftahayyül yetisi düzeyini

yla, n üstesinden gelmeye retiyi,

n bir nihayetinde duyusal hazdan ibaret görerek

küçümsemektedir.üstünlü .

Öte yandan geleneksel mistisizme yönelik, döneminin bir takibi olarak da

okunabilir. B

5 Risaletü'l-veda, içinde Re - , ed. M. Fahri, Dar en-nehar, Beyrut, 1991, s. 121.6 a. g. e., ed. Fahri, s . 121.7 a. g. e., ed. Fahri, s. 123.. 8 a. g. e., ed. Fahri, s. 121.

, iBacce'nin belirli bir oportunizmden beslenerek bu popüler

söylenebilir. Nitekim sözgelimi n,indirgemeci bir tutumu

. Ona göre, Gazali'nin vecd durumunda sarfsesler gibi),

. Oysa mistik

misâlat) elde edilmesi olarak vecd

söylemek istemez vecd halinin ifade edilemez karakterini vurgulamak ister.9

Gazali'nin rasyonel felsefeyi e

f . Çünkü Gazali,

acce özel olarak Gazali'nin mistisizmine

hat bir

. Ona göreBacce'nin ttisal el-'akl bi'l-insan )eserin ('ilm nazarî) ve fikri

bahs fikrî10

9Palacios, La Carta de Adios De Avempace, içinde La Carta de Adios, ed. ve trans. by A. Palacios, Al-Andalus, c. 8, Madrid, 1943, s. 6-7.10 Hay bin Yakzan

( ya da zevk gibi

tikellerin bilgisi olan özel ruhani for yerine -

. Bu noktadaetmek gerekir ki, derece bilinçli

görünmemektedir. Çünkü teorik ilimlerin ve fikri

düzeyeen yüksek entelektüel

yükselmenin

birlikte, onun ta

ve vecd

gibi terimleriyle

k görmektedir. Ona göre bilgi edinme süreci, m rmayla

mistik terimlerle tasvir etmeyeonun

de kabul etmektedir.

Mistik Entelektüalizmi, i olmak üzere iki imkan türünü

olarak ilahi imkan iseetmektedir. bilincin için, i

gerçek özümüzün nihai hakikatini nin,dur.

Zira insangetirecektir ve bilgisizlik ise 11

Öte yandan ilahi imkan

eydana gelmesinde neden olmayan, ekbir durum" 12

gerekli tüm bilgiye, özel olarak ahlakiiçin bu bilgiler yeterli gelmeyebilir. Bunun için sürekli bi

afrasyonel

e, teorik ;

insan kategorisi göz önünde bulundurma ,ikincisi teori ile ilgilenenler ve üçüncüsü mutlu insanlar.

hakikatüçüncü derecede yer alan mutlu insanlar,

olarak nihai . n

. 13

14

11 Risaletü'l-veda, s. 141-142.12 Tedbirü'l-mütevahhid, s. 7013 ttisal el-'akl bi'l-insan, ed. Fahri, s. 162; ed. Palacios, s. 32. 14 e, a. g. e., ed. Fahri, s. 162; ed. Palacios, s. 32.

iyinin ve kötünün ötesinde konumlan 15

erecesini "ilahi

bn Bacce'ye göre, bu derecede bedenden tam bir

ila lürler

gibi,

soylu insan, hakiki ilmin . (…)

16

"Dile gelmez" ve

söylemektedir: (...) bu (nihai) dere

sifade edilemez bir

durumdur.17

stik karakterini vurgular. Bu mistik tasvirler, yeters

bilgisinin ifade edilemez karakterini onayla

15G. Zainaty, La Morale d'Avempace, Paris, 1979, s. 68-70.16 Risaletü'l-veda, ed. Fahri, s. 120-121.17 a. g. e., ed. Fahri, s. 140-141.

"ifade

zaman ta

(heybet) ruhsal bir duruma ve anidengörmeye maruz kalan belirli bir ruh haline benzer bir durum ortaya ç ruhun bu durumunu, 18

Sonuç olarak nihai dereckavranamayanolmayan bir derecedir. Bunun yerine

Bacce nihai derece hususunda mistik bir entelektüalizme

.

. O, bir rasyonalisttir, ama belirli bir dereceye kadar böyledir. Palacios'un yerinde bir ifadesiyle,

19

Öyleyse

bu derecede, bundan böyle ifade edilemez bir mutluluk durumu içerisinde ilahi bir

mistik entelektüalizm düzeyine . Ancak

Sufiler'deasla eme, bir

18 -'akl bi'l-insan, ed. Fahri, s. 171.19Palacios, Introducción, içinde Tratado de Avempace Sobre La Union Del Intelecto Con El Hombre, trans. by. A. Palacios, Al-Andalus, c.7, Madrid, 1942, s. 4.

yükselme (tarakki, su'ûd) olarak tasvir edilmektedir. 20 Bitkisel varl bu entelektüel ilerleme, mistik bir

yüksek düzeyi

ce tam da bu nedenle Sufilerin

teorik bilgiy deyle, zevkle hakikatin elde edileceklerini öne sürmektedirler.düzey

,öncelenmektedir. kilde

Sonuç olarak bir yandan özel ruhani formlardan mistik vecdi, yani deyim

yerindeysederecede "mistik bir entelektüalizm"eBacce teorik bilginin, fikri

ötesinde, ilahi bir daha üstün bir bilgi formunun; bilginin

rasyonel ve bilimsel yo "mistik entelektüel bir bilgi"

.

KaynakçaTedbirü'l-mütevahhid, içinde Re

el- , ed. Macit Fahri, Dar en-nehar, Beyrut, 1991.Risaletü'l-veda, içinde Re -

, ed. M. Fahri, Dar en-nehar, Beyrut, 1991.-'akl bi'l-insan, içinde Re

el- , ed. M. Fahri, Dar en-nehar, Beyrut, 1991.Hay bin Yakzan

20 al el-'akl bi'l-insan, ed. Fahri, s. 165.

Palacios, Asin, La Carta de Adios De Avempace, içinde La Carta de Adios, ed. ve trans. by A. Palacios, Al-Andalus, c. 8, Madrid, 1943.

Palacios, Introducción, içinde Tratado de Avempace Sobre La Union Del Intelecto Con El Hombre, trans. by. A. Palacios, Al-Andalus, c.7, Madrid, 1942.

Tornero, Emilio, "La Filosofia Andalusi Frente Al Sufismo",Al-Qantara Revista De Estudios Arabes, Vol. XVII, C. S. I. C. , Madrid, 1996.

Zainaty, G., La Morale d'Avempace, Paris, 1979.

1

Erdal BAYKANDoç. Dr. Necmettin Erbakan Üniversitesi

Felsefe Bölümü ebaykan@konya.edu.tr

Özet

Bu

kat çekmektedir.

Anahtar Kelimeler:

AbstractElective courses application is the right and an important step in

intermittent twelve-year education model. However, there is a need to discuss the proposed problems and solutions which arise in this process. The main source of this need is modern situation with loss of meaning andleavesmanalone.

This study claims that meaninglessness and loneliness can be overcome appealing to morale and disposition, then draws attention to not

1

(24-25 Haziran 2013- Van, Türkiye)’nda

only the importance of personal preferences but also then ecessity of philosophy of education.In this paper, from the point of view of philosophy, the importance of expertise in elective course application will be stressed and discussed bytaking religious content courses as a model.

Keywords: Elective Coursus, Religion , Education, The New Turkey

2

Bu modelin yetenekleriseçebilmeleridir. ve

bu güne kadar uygu tek tipçi

yönelik olumsuzluklar3

olabilmek için de bir zorunluluk olmakt 4

b

5.Bugün burada bir Felsefeci olarak;

2 http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2012/04/20120411-8.htm3

Okul Modeli” ,-Bir-Sen Yay., (149-154)

http://taslak.sdu.edu.tr/assets/uploads/sites/70/files/egitimparadigma-22032012.pdf4

Ttim-Bir-Sen Yay., (202-217)

http://taslak.sdu.edu.tr/assets/uploads/sites/70/files/egitimparadigma-22032012.pdf5 -Bir-Sen, n

http://www.egitimbirsen.org.tr/dosya/954-egitimbirsen.org.tr-954.pdf

önemi hususunda bir .

Seçmeli Ders A ,Kuran-

Muhammedin H ismiyle üç

çok önemli bu dersler en önemlileri olarak görülmektedir.

nen temel problemi , ,benhususunda ciddi travmalarla yüz yüze olan modern insan

bilimsel ilerleme ve teknolojisiyle çare bulamama durum

insanlve din felsefecisi olarak m

bbinin

isterim.

olan (Kaf:50/16) rahmet ve bereketinin evet gerekir.

Bunun içinde n n ancak yok bir postula olarak kabul eden

yöneliminPeki b Bu genç adama bunu

ve b .

ildir,süreçolabilmektedir.konunun üzerinde ciddiyetle durmak sadece pedagojik bir zorunluluk de bir gerekliliktir.Bu nedenle böylesi bir sempozyumun

Birincisi bu dersleri kim verecek? Yani derslere girecek sorunu. ,

yaparak , topluma dini anlatmakla yükümlü olan

bizlerin, nlu iken dini ve pedagojik formasyonu

lar . belkiyegâneolabilecektir. Bu nedenle herhangi bir din görevlisinin ya da dine

olarak verilmesi Öyleyse bu derslere pedagojik ve dini formasyonunu

Çünkü d

kurabilecek kadar da icap eder.

vb. okul hususlar

Allah’sevgi ve merhametle , dine

sadece dil ile, , sözü a eden

n; ,huzurlu ve mutlu Huzur ve mutluluk; güven ve adalethuzuru , güven içerisinde

Din

tedir. Bunun nedeni eksik

bilgilerden .

.

ola ken bir konudur. -Fbilginin topl elzemdir.

Ancak bÇünkü imam-

bireylerin toplum kimi zaman komplekstmaalesef.

Her iki kurumumuzun bu kompleksleri bir an önce üzerinden atarak diyaloga girebilecek bir dili

edinmesi gerekmektedir. B er iki kurumun müntesiplerinin

Böy

imkânBu süreci . Bu dili

kazanabilmemiz için -Hatipl lahiyatlarda elam olmak üzere ders

iman-küfür

gören bir paradigmaya sahip olamaz.

Dine mesafeli duran i

llerinin ise ya aile u hepimiz bilmekteyiz.

Sdurumun bilincinde olarak çok özenli

gerekmektedir.sevginin etkisini hesaba katarak, merhametle muamele eden,

, Kuran’a ve Peygambere ikincildir.

rMesela onur belgesi, gezi, sinema, tiyatro vb.

Yine Yeni Türkiye’de Yeni Türkiye kendine güvenen,

yoksu , sosyo-ekonomik sorunbir ülkedir.

Öyleyse, n, kendine

gözeten, herhangi bir cemaati ya evrensel bir din diline

mel ilkeler olarak görülmelidir.

KaynakçaKur’an-http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2012/04/20120411-

8.htm

-154) http://taslak.sdu.edu.tr/assets/uploads/sites/70/files/egitimparadigma-22032012.pdf

-217) http://taslak.sdu.edu.tr/assets/uploads/sites/70/files/egitimparadigma-22032012.pdf

-Bir-Sen,

http://www.egitimbirsen.org.tr/dosya/954-egitimbirsen.org.tr-954.pdf

Gör. Ayhan CESURProf. Dr. Mustafa UÇAR

acesur650@gmail.com

Özetuluslararas

ar

Anahtar Kelimeler: Sermaye, sermaye hareketleri, finansal

AbstractIn this study, foreign capital flows is discussed by what are

international capital movements. In other words, the issue of the emergence of these capital movements, spreading to world countries and how they impact the financial markets and economic development of these countries is discussed. At the same time, the impact of capital movements on Turkey also is conducted. In addition in terms of our country andcountries of the world regulation activities which are carried out to determine the direction of foreign capitals are among the topics mentioned in our study.

Keywords: Capital, Movements of capital, Financial markets, Foreign Capital Movements

Bu

günümüzde hâlen sürmektedir.

1.1.1.Belirlenmesi

olar 1Meydana gelen bu hareket zaten kendi içinde

Bu sermaye hareketlerini, Özel Sermaye Hareketleri,Resmî Sermaye Hareketleri,

2

olursak;

1 Sadi Uzuno lu, Kerem Alkin, Fuat Gürlesel,

2

1.2.Sermaye Hareketleri

–

olarak isimlendirilir.3

gelir.4

lep eden bireylere

r.

sermaye hareketleridir.

3 Ömer Cihan, Vadeli Sermaye Hareketleri

4

s. 6.

çerçevesinde verilmektedir. hareketle

5

v6

ara

tim faktörünün global

gösterecektir.

etkiler

5 a.g.e.,s. 231.6

,

7

n harcanan çaba elbette ki sistemin büyük oranda ve uzun vadeli getirilerinden

ktedir. Nitekim siyasi

Kaynaklar konusunda en önemli hususlardan biri piyasada yer edinebilmek için ucuz ama k

üreticiye zarar8.

9.

1.3.Sermaye Hareketleri

meydana gelen sermaye hareketleridir. Bu hareketlerin yönü genel

ara

7 Ferit Kula, Üzerine Gözlemler, Sivas: Cumhuriyet ÜniversitesiBilimler Dergisi, 20030, s. 143.8 Türkiye Ekonomisinde Sermaye Hareketleri – 21.9 Nurdan Aslan,

79.

10 Ülkesel anlamda

2.FAKTÖRLER

hareketlerinin yönünü belirleyen temel etken risk faktörüdür. Bu

faktörleri birlikte ele

görülmektedir.11

2.1.

Enflasyon sonucunda meydana gelen belirsizlik unsuru sadelar için de istenilmeyen bir

durumdur.12

olarak ya

13

10 a.g.e.,s. 121.11YoungSeokAhn, The Major Determinants Of Various Types Of CapitalFlows And The Degree Of Financial Capital Mobility In DevelopingCountries, Faculty Of The Claremont Graduate School, Graduate Faculty Of Economics, California, 1997, s. 31.12Ahn, a.g.e.,s. 32.13 a.g.e., s. 25.

se

merkezi hâline getirmektedir.

Bu nedenle enflasyonun önlenmesinde ekonomik anlamdaki

bir ifadeyle faiz

söylememiz de mümkündür.14

görmemiz mümkündür. Nitekim döviz kuru ülkenin ulusal para

15Bu durum da

sonucunda sermaye kontrolleri

14 a.g.e., s. 25.15

Finansal Kriz Modelleri,Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, 2006, s. 7.

16

2.2. Makroekonomik Faktörleri

Çünkü

nedenle de para biriminin gücündeki azalma ülkenin ekonomik

durumlarda ise ülkenin ekonomik anlamdaki piyasa hacmi

17

Ülkede

birlikte yurtiçindeki sermaye eksiklerini tamamlamak için ülkeye

16Ahn, a.g.e.,s. 34.17Ahn, a.g.e.,s. 34.

r. Bunun temel sebebi ise bütçe

belirtmek gerekmektedir.

in

getirisi olarak

18.

ülkelere yönelimlerinde belirleyici rol oynamak

stenmeyen bir durum

durum meydana get

18 Yasemin Türker Kaya, , Ankara:

1998, s. 122.

gelmesi k

da

19. Ülkesel anlamda

durummeydana getirmektedir.20

2.3. Politik Uygula

ekonomik belirsizlik ise

21

tespitlerde göreli siyasi

kapasite ülkenin yönetsel anlamdaki gücünü göstermektedir. Ulusal anlamda yüksek göreli siyasi kapasite yönetimin daha güçlü ve ekonomik anlamda daha stabil vey

19 , 14(49), 2003, s. 44-58.20 Rio de Janeiro, A Policy Framework For Investment: Trade Policy, OECD Conference Investment For Development: Making It Happen, Hosted By TheGoverment Of Brazil Organisedby The OECD Investment Committee InPartnership With The World Bank, 2005, s. 9 – 26.21Ahn, a.g.e.,s. 37.

3.Hareket

dönemlerde günümüze kadar gelmektedir. Bu anlamdaki

arayan bireyler sadece kendi ülk

cezp etmekdaha

dünya

er konusunda kökten

itibaren ge

e bu

ntrollerini

22.

3.1.,

Küresel veya bölgesel anlamda meydana gelen ticaret

22

Politika - 65.

23.

4.ve

ülkesel anlamda adaptasyon konus

görülmektedir.

teren

göstermektedir.

Bu çok u

etkenlerin daha f sermaye

artmas

23

Ekonomide Durum Dergisi - 60.

24

– talep dengesi gözetilerek piyasalarda

ve bunun ülkeler

sistemlerine

lumlu etkinin çok uzun

25

me vadeden

24Sandy Kyaw, Foreign Direct Investment To Developing Countries InThe Globalised World, DSA Conference, Glasgow: University Of Strathclyde, 2003, s. 3.25Mert Ural, Liberalizasyon Dönemlerinde Mali Piyasalardaki

Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2003, s. 10 – 14.

26

içermektedir.27

vard

Bu kriterleri;

pazarl

28

26 Ural, a.g.e.,s. 10 – 14.27 Joseph Lim, “The New Structuralist Critique Of The Monetarist Theory Of Inflation”, Journal Of Development Economics, 1987, s. 45–61.28 a.g.e.,s. 43.

5. Finansal Serma nde Derece

29Sermaye

30Bu yönüyle de finansal anlamda bi

göstermektedir.31

de

esi için ülkelerin

et etmesi önem arz etmektedir. Ülke içinde uygulanan finansal düzenlemelerle tasarruflar

29Ahn, a.g.e.,s. 19.30Ahn, a.g.e.,s. 19.31Lori L. Leachman, “Causality Between Investment And Saving Rates:Inferences For The International Mobility Of Capital Among OECD Countries”, International Economic Journal, 1990, s. 23.

edilmelidir.32

Sonuç

uluslBu önemin

üzerindeki etkisi ise büyük t

vb. faktörler bu sermaye hareketlerinden

yönlendirmek zorundYönlendirme konusundaki mecburiyet unsuru göz önüne

32 Robert A. Blecker, Policy Implications Of The International Saving-Investment Correlation. The Macroeconomics Of Finance, Saving AndInvestment, 1997, s. 173.

yönlendirmektedirler. Bu da ülke içindeki y

finansal düzenlemelere ihtiyaç duyarll

çekimserliklerini tarihsel süreç göstermektedir. O hâlde ülkeler içinde ne kadar serbestlik y

KaynakçaAHN, YoungSeok, The Major Determinants Of Various

Types Of Capital Flows And The Degree Of Financial CapitalMobility In Developing Countries, Faculty Of The ClaremontGraduate School, Graduate Faculty Of Economics, California, 1997.

ASLAN, Nurdan,

Türkmen Kitabevi, 1997.Türkiye

Ekonomisinde Sermaye Hareketleri

BLECKER, Robert A., Policy Implications Of The International Saving-Investment Correlation. TheMacroeconomics Of Finance, Saving And Investment, 1997.

Ülkelere ve Türkiye'ye , Banka ve Kambiyo

Krizler ve Finansal Kriz Modelleri,Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, 2006.

Krizler ve Finansal Kriz Modelleri,Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, 2006.

an Ülkelerde Portföy Ekonomide Durum Dergisi

Teori ve Politika

KAYA, Yasemin Türker, ,

KULA, Ferit, Gözlemler, Sivas: Cumhuriyet

KYAW, Sandy, Foreign Direct Investment To DevelopingCountries In The Globalised World, DSA Conference, Glasgow: University Of Strathclyde, 2003.

LEACHMAN, Lori L., “Causality Between Investment AndSaving Rates:Inferences For The International Mobility Of CapitalAmong OECD Countries”, International EconomicJournal,1990.

Monetarist Theory Of Inflation”, Journal Of Development Economics, 1987.

Rio de Janeiro, A Policy Framework ForInvestment: TradePolicy, OECD Conference Investment For Development: Making ItHappen, Hosted By The Goverment Of Brazil Organisedby The OECD Investment Committee In Partnership With The World Bank, 2005.

Uygulama,

stesi, 1994.URAL, Mert, Liberalizasyon Dönemlerinde Mali

Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2003.,

14(49), 2003.U

Makroekonomik Etkileri,Listesi, 1995.

(ERERNAYVANK

Edebiyat Fakültesi, Sanat Tarihi Bölümüykaraca@yyu.edu.tr

ÖzetAnadolu Bölgesi’nde

içerisindeki geli

terminolojisinde ye

tarihi ve kültürel mir

paralel olarak, bu tarihi eserlerin

Anahtar Kelimeler :Van

AbstractWe have been countinuing our studies for 23 years without

interruption related to research of the monuments of Christian religious architecture, built mostly around the Van Lake Basin of eastern Anatolia region. In this study, considering the Saint Sahak Monastery, the development of the monasteries in historical process and their importance in Armenian Architecture are examined. Additionally, the detailed information will be given about the jamatun buildings which are hardly known. After giving the basic knowledge, the introduction of Saint Sahak Monastery in

given. And the main importance is given to the jamatun building in the evaluation section.

During the survey we also lived some challenges from time to time due to the land conditions and the security problems. However, studying the field in which very limited researches exist has big importance for the cultural development of the region and for enlightening the interaction between the cultures. We believe that discovering the monastery in the region and studying the jamatun buildings, not entered in the art history terminology yet and introducing them to the scientific community both for the architectural and the decorative properties is an important step.

The existence of religious building in architectural formation isn’t overlooked. The construction of the monasteries and the churches shows development according to the economical potential of the societies. It is seen that the monastery buildings of the eastern Anatolia region which have an important place regarding to the development of Armenian Art and Culture were mostly formed under the Seljuk and Ottoman administrations. It is known that through the political stability and the tolerance being provided in the region especially during the Ottoman period the Armenians extensively constructed the monastery buildings. These architectural monuments are in the historical and cultural heritage of our country.

The jamatun of the Saint Sahak Monastery, one of the monasteries in jamatuns in double nave basilica plan which partly exist today.

In parallel to the developing cultural conscious in our country, through the formal registration made by the Ministry of Culture and Tourism to include these historical monuments in the group of the conservation necessary buildings is also important.

Keywords: Armenian Architecture, Monastery, Church, Jamatun, Basilica, Van

ye göçlerle gelen yeni kültürlerin

rlerin

Bölgesi’ndeki önemli illerden bi .

monos1

-rahibeler) inzivaya

2

Tarik-i Dünya 3

1 Celal Esad Arseven, Sanat Ansiklopedisi,2 Arseven, a.g.e., III, 1270 ; Metin Sözen- Sanat Kavram ve Terimleri

3

1993, 404.

4

ait ilk

Ermeni dini merkezi olan

kabul edilen ve z5

günümüzde Katogikosluk6 .Ermeniler

bölg

e,

4 , 1989, 264-265 ; Hasol, a.g.e., 300-301.

5 H. F. B. Lynch, Armenia Travels and Studies, I, Beirut, 1965, 228-315 ; J. M. Thierry-Patrick Donabedian, Armenian Art, New York, 1989, 51, 516-519 ; Abdurrahman Küçük, Ermeni Kilisesi ve Türkler, Ankara, 1997, 44, 174-175, 250 ; Christina Maranci, Medieval Armenian Arhitecture Constructions of Race and Nation, Leuven-Paris, 2001, 200-207.

6

“Katogikos”Histoire de

L’Armenie Des Origines a 1071, Payot-Paris, 1947, 121-122; Esat Uras, Tarihte Ermeniler ve Ermeni Meselesi, Ankara, 1950, 120-122; Raymond Janin, Les Eglises Orianteles et les Rites Orientaux, Paris, 1955, 334- Tarih Boyunca Ermeniler ve Türk- Ankara, 1976, 49-50; Ekrem

anbul, 1983, 435 v.d.; Pars a.g.e., 278; Güner

Kiliseleri ,Ankara, 2000, 29-33.

. M

risinde, Bizans, Gürcü, Süryani ve Nasturi

7

dini 8

Bu makale çerçevesinde ele

plan

7

rseven, a.g.e., III, 1499-1500 ; Sözen-Tanyeli, a.g.e., 171 ; Hasol, a.g.e., 328.

8 Jamatun: Eski Grabar Ermenicesi’nde “jam” kilise, “tun” ev“kilise evi”

gelmekte Arxitektura Armyanskix Pritvorov, Erivan, 1952, 18-Anadolu- -130; Varazdat M. Haroutiounian, “Les Sources Populaires de L’Architecture

Donabedian), Armenian Studies Etudes Armeniennes in Memoriam Haig Berberian, Lisboa, 1986, 295-305; Thierry –Donabedian, age, 197-198,

XXII, Ankara, 1991, 323-354;

i), Van, 2004, 46-51.

2.SAINT SAHAK MANASTIRI (ERERNAYVANK)

2.1.

m9

10

Günümüzde bozuk bir araç yolmesafesine kadar gidilebilmektedir (Res.1).

XIX y.y. da faal olan Ererin n; Saint Sahak’a ithaf

11 (Res.2)12.

tespit edebildik.

-4). 1975 M. Thierry’nin çizimleri, kilise ve jamatunun plan tipleri ve üst örtüleri

bilgiler vermektedir (Çiz.1).

2.2.

–XI. yy.’a tarihlendirilmektedir.

9

10 , Ankara, 1993, 306.11 J. M. Thierry, “ Monasteres Armeniens du Vaspurakan - VIII”, REA, XI, Paris, 1975-1976, 396 -

, 1996, 51.12 http://www.raa-am.com/vardzk-2/vardzq-2poqr.pdf

WARDZ-Q,2, (Edt; Samvel Karapetian-Emma Abrahamian), Yerevan, 2010, 52.

v 13

–

14

2.3.

2.3.1. Plan Tipi ve Mimari Özellikleri

üzerinde yükselen büyük ve sarp bir kaya kütlesini5).

.

(Res. 6).ni

Richard G. Hovhannisian ve bilgilere göre:

.

13 Thierry, “Monasteres…-VIII”, 397.14 A.g.m., 398.

kötü15

2.3.2. SüslemeRichard G. Hovhannisian ve

bilgilere göre:

-

badem biçimindedir. Hepsi iki küçük destek parça nlardan 16

2.3.3. Malzeme ve Teknik

(Res.7).Kaynaklardan edinilen bilgi ve günümüzde iç zemini dolduran

üst örgöstermektedir.

2.4. JAMATUN

2.4.1. Plan Tipi ve Mimari Özellikleri

ölçülerinde olup kare bir plana sahiptir (Çiz.1-2

15 A.g.m., 398-399.16 Thierry, “Monasteres…-VIII”, 399; Richard G. Havannisian, Aremenian Van /

Vaspurakan, California, 1980, 103.

8).

9).

ir. Ancak

(Res.10).Oldukça sarp bir kaya kütlesinin üzerine oturan kuzey cephe,

zeminden temel seviyesine kadar 2.60 m. örülerek y

.çok azda olsa

seçilebilmektedir (Res.11-12).Jamatunun içi, 6.30 x 7.20 m. ölçülerinde olup kiliseden daha

a

13).

2.4.2. Süslemegünümüze gelebilen herhangi bir süsleme unsuru

2.4.3. Malzeme ve Teknik

(Res.14).

göstermektedir.

2.5. MEZARLIK

nu n

(Res.15-16).:

ve Piskopos Abraham .17

3.

’

bazilikal plan tipinde

gelen basilike

mimarilerinde yan geçitleri bulunan, yan neflerin üzerinde ikinci bir

uygulanan bu plan tipinde, dikdörtgen mekan sütun dizileri ile üç nefe

17 Thierry, “Monasteres…-VIII”, 400.

Yan neflere

modern zamana kadar

tipinde pek çok dini- 18 Merkezi plan tipinde

Ermeni dini mimarisinde üst örtüsü dört serbest destek üzerine

JamatunlaErmenistan’daki X.-

ne

-1246

tarihten sonraki bir dö-

19

Bölgesi’nde

18 Armenia and the Byzantine Empire, A Brief Study of Armenian Art and Civilization, Massachusetts, 1945, 57-61 ; Richard Krautheimer; Early Christian and Byzantine Architecture, New York, 1965. a.g.e., 12-116, 127-197 ; C. E. Arseven, Sanat Ansiklopedisi, I,

-200 ; Thierry-Donabedian, a.g.e., 50-53, 120-122, 307-308 ; J. M. Thierry, “Les Basiliques Armeniennes en Haute-Armenie”, REA, XXIV, Paris, 1993, 153-178 ; Sözen-Tanyeli, a.g.e., 38-39 ; Hasol, a.g.e., 80-81.

19 Thierry-Donabedian, a.g.e., 198, 309, 532.

Anania M

jamatunudur (XVI. yy.).

gelemeyen jamatunun eski çizim ve resimlerinden ana kilisenin

- hipti.

-

20 (Çiz.3).

-güney

Kuzey-21

Saint Anania

ölçülerinde ya

.22. Jamatun plan tipi itibariyle, kuzey-

20 Nersessian, Armenia…,72; Grousset, a.g.e., 1947, 550-551, 645; J. M. Thierry, “A Propos de Quelques Monuments Chretiens du Vilayet de Kars -III”, REA, XVII, Paris, 1983, 344-351; Thierry-Donabedian, a.g.e., 166, 197-198, 269-270, 309, 470, 568-

http://virtualani.org/bagnayr/index.htm .21 Thierry, “Monasteres…-VIII”, 396-401.22 J. M. Thierry, “L’eglise Saint Anania de Por”, Handes Amsorya, LXXXIX, Wien, 1975, 183-200 ; Thierry-Donabedian, a.g.e., 53, 57-

Sempozyumu, Ankara, 2007, 122-13; a.y., Jamatunlar Üzerine Bir Deneme”, Ankara, 2011, 150-158.

jamatunlar grubuna girmektedir. Kuzey-

aki nefe göre daha 23

-are bir plan elde

4-5 ; Res. 17).

na göre günümüze

-

cephesini kuzey-güneyde kaplayan 1.20 m. enindeki iki duvar payesi,

ölçülerindeki kare paye ve kuzey-

kuzey-

6 ; Res. 18-20).

23 Thierry, “L’eglise …..”, 183-200 ; Thierry-Donabedian, a.g.e., 53, 57-58, 62, 198, 262.

ki nefli bazilikal

1. -

-güney

2. Digor’daki jamatun hariç, üç jamatunun da d-güney yönlere

uygulama söz konusudur. Böylece, kiliselerden daha büyük kareye

3. Muhtemelen Saint S

4. Bitlis’teki iki jamatunun zemini, eklemlendikleri

Van’daki ja5.

(Porayvank) jamatunu, üst örtüsü ile günümüze gelebilen iki nefli

eme sahiptir.6. Van ve Bitlis’teki 3 jamatunun gere

gerekse

4. SONUÇ

sürdürmekteyiz.

mimarisindeki y

Erernayvank –Kuduz Kilise)s

Saha

du Sanat Tarihi terminolojisinde yer

M

Ermeni

ettikleri bilinmektedir. Bu mimari eserler günümüzde ülkemizin tarihi

jamatunu, günümüze gelebilen iki Van’daki

5. KAYNAKÇA

XXII, Ankara, 1991, 323-354.

ANA BRITANNICAARSEVEN, Celal Esad; Sanat Ansiklopedisi, I-V,

1983-1994.

Ankara, 1993, 305-321.

GROUSSET, Rene; Histoire de L’Armenie Des Origines a 1071, Payot-Paris, 1947.

;, , 1996.

de L’Architecture Monumentela Laique de L’Armenie Medievela”, Armenian Studies Etudes

Armeniennes in Memoriam Haig Berberian, Lisboa, 1986, 295-305.

1998.AremenianVan / Vaspurakan,

California, 1980.Raymond; Les Eglises Orianteles et les Rites

Orientaux, Paris, 1955.“

(Y.Y.Ü. Sosyal Bil. Enst. .

Ankara, 2007, 122-13.

Üzerine Bir Deneme”, Sempozyumu”, Ankara, 2011, 150-158.

Tarih Boyunca Ermeniler ve Türk-Ermeni Ankara, 1976.

KRAUTHEIMER, Richard; Early Christian and Byzantine Architecture, New York, 1965.

Anadolu-Türk Mimarisi’nin Kaynak ve

.KÜÇÜK, Abdurrahman; Ermeni Kilisesi ve Türkler, Ankara,

1997.

LYNCH, Henry F. Blosse; Armenia Travels and Studies, I-II, Beirut, 1965

MARANCI, Christina; Medieval Armenian Arhitecture Constructions of Race and Nation, Leuven-Paris, 2001.

MNATSAKANYAN, S. X.; Arxitektura Armyanskix Pritvorov, (Ermeni Jamatun Mimarisi), Erivan, 1952.

NERSESSIAN, Sirarpie Der; Armenia and the Byzantine Empire, A Brief Study of Armenian Art and Civilization,Massachusetts, 1945.

PAKALIN, Mehmet Zeki;

Güner; “Lusavoriç ve Surb Asvadzadin Kiliseleri” (Hacettepe Üniv. Sos.

-33.

Tarihi, .SÖZEN, Metin - Sanat Kavram ve

.THIERRY, Jean-Michel – DONABEDIAN, Patrick;

Armenian Art, New York, 1989.THIERRY, Jean-

Handes Amsorya, LXXXIX, Wien, 1975, 183-200.______“Monasteres Armeniens du Vaspurakan-VIII”, REA,

XI, Paris, 1975-1976, 377-421.______ “A Propos de Quelques Monuments Chretiens du

Vilayet de Kars -III”, REA, XVII, Paris, 1983, 344-351.______“Les Basiliques Armeniennes en Haute-Armenie”,

REA, XXIV, Paris, 1993, 153-178.,

URAS, Esat; Tarihte Ermeniler ve Ermeni Meselesi, Ankara, 1950.

http://www.raa-am.com/vardzk-2/vardzq-2poqr.pdf,E

WARDZ-Q-2, (Edt; Samvel Karapetian-Emma Abrahamian), Yerevan, 2010, 52.

http://virtualani.org/bagnayr/index.htm20.11.2015.

LER

Çizim-1: )(J.M.Thiery)

Çizim-2: )

Çizim-3: (http://virtualani.org/bagnayr/index.htm

Çizim 4: Bitlis Merkez (J.M.Thiery)

A. Saint Anania KilisesiB. Jamatun

A. Saint Anania KilisesiB. Jamatun

Çizim-6:

Res.1: ),

Res.2: )

(St. Sahak Monastery from the south \photo by Yervand Lalayan, 1900s.- http://www.raa-am.com/vardzk-2/vardzq-2poqr.pdfTarihi: 20.11.2015; WARDZ-Q-2)

Res.3: )ku

Res.4: )

Res.5: )

Res.6: int Sahak Kilisesi kuzey -

Res.7: int Sahak Kilisesi ile jamatunun iç mekan ve malzeme

Res.8: )

Res.9: )

Res.10: int Sa )

Res.11: int Sahak Mjamatun ve kilisenin

Res.12: ijamatunun kuzey duvar iç

Res.13: int Sahak Kilisesi ile jamatunun

Res.14: int Sahak Kilisesi ile jamatunun dolgu

Res.15: i

Res.16: int Sahamezar

Res. 17: -

Res.18: Bitlis (Porayvank)

Res. 19:

jamatunun neflerini birbirinden sivri kemerlerin ve

Edebiyat Fakültesi,

ercancalis@yyu.edu.tr 47ercancalis@mynet.com

Özetgrubu madeni eserler,

Bütünlük gösteren “etüt eser” grubunda olan bu madeni eser

Eski dönemlerdeki toplumlara ait gerek bilim, sanat, gerekse de

ilmesine olanak

, Kars Müzesi örnekleri üzerinden anlatmaya madeni mutfak eserlerinin

ilgili

Anahtar Kelimeler: Müze, El Sanat

AbstractMetal objects occupy an important place among handicrafts and

because of their solid structure they have survived to the present day in good form mostly. The metallic handicrafts are estimated as “surveying handicrafts” because they survive as complete structures and they have a great importance for representing the form, ornament, technique and material characteristics of the time they belong. Metal objects were used as daily life tools and also as ritual objects.

Museums are known as important foundations since they provide a chance for people to integrate the science, art, cultural values and life practices of the past with modern day. Metallic kitchenware is one of handicrafts that mirrors the history, cultural, social and art of recent past and some of them are being displayed at museum and important part of them are taken under protection at museum storages.

In this study we tried to highlight the importance of notably recent history and then historic and pre-historic metal kitchen utensils with Kars Museum sample. Consequently we have aimed to put forward the importance of the crafts in question and convey these crafts which have been neglected by today’s world to the future generations. In this respect, the other main objective of this study is to attract the attention of the public, relevant organizations, scientists and researchers to museums and crafts in museums to provide more comprehensive investigations and researches.

Key Words: Museum, Handicrafts, Artifact, Kitchen Utensils.

El sosyo-

li

ntegre etmek ve bir sonraki yüzhepimizin görevidir. Bu çerçevede Kars Müzesi'nde yer alan metal

üzerinde yemek de

ilerdir. Siniler,

arda gelen misafirlerin kabulünde, bu siniler alçak masalarüzerine konulmakta ve küçük gruplar halinde bu sinilerin çevresinde yere oturularak yemek yenilmekteydi.

süslenirdi.1

özelikle sinileri incelememizin nedeni,

Anadolu'nunörülen benzer özellikte sinilerin

bize Anadolu

önemlidir. Teknik olarak sinilerin seçilmesinde iseve yöresel özelikler göz

Anadolu mutfak kültürünün önemli temsilcilerinden olan siniler, bu kültürü g önemli olup, bugünkü bir

. Tarihi kültürümüzü gelecek nesillere aktarmada, el sa ürünleri tarih boyunca

gerekse de eserlerde irolup 2

döneminde çok iyi

incelemeye Bu amaçla Kars Müzesindeki Etnografik bölüme ait 6

1

2 Hamza Altan, "Maden" Maddesi, XXVII, Ankara, 2003, 306-310.

KATALOG

Örnek 1: Yer: Kars MüzesiEnvanter N 02.02.1985/1116

Etütlük eserEserin Ölçüleri K c c

sini. ( 1, Çizim 1).3

D ,önyüzünün

B rüeserin fisto dilimleriyle

hareketlen

Örnek 2: Yeri: Kars MüzesiEnvanter No: 13.12.1978/650

Etütlük eserEserin Ölçüleri 2,5 Cm,

C

Eser dairesel, düz dipli bir yemek sinisidir. ( 2-3), Çizim 2).4

Hafif d eserimizin her iki . Arka yüzünde herhangi bir bezeme

zikzaklarla çevrili merkezde bulunan içi nokta dolgulu

3

Yüksek Lisans Tezi), Van, 2011,34.4

ç yaprak bir desen

doldurulduktan sonra yine çepe ü

Merkez

Bu kompozisyonun Eserin bir kitabesi “Sahibu

Mustafa” diye bir isim sininin, özel olarak bir Üzerindeki bu isim,

hicri de Miladi takvimde

söyleyebiliriz.

Örnek 3:Yeri: Kars MüzesiEnvanter No: 2.1.1987/1148

Etütlük eserEserin Ölçüleriyükseklik 4 Cm

ddüz dairesel dip ( 4), (Çizim 3).5

, sininin belirgin olarak dikkat ç , fisto dilimi

to dilimi de mevcut olup, . Genel olarak

seçilememektedir.

bezeme olarak benzeri olmayan , gerekse de üzerinde

5

tarihlendirme

XIX-XX. yy.da

Örnek 4:Yeri: Kars MüzesiEnvanter No: 11.12.1978/648

Etütlük eserEserin Ölçüleriyükseklik 2,5 Cm

dairesel . ( 5–6,Çizim 4).6

motifler stampa

Mührü Süleyman motifi yer almaktad

Yüzeye bir kitabede Latin harfleriyle " Kahraman

hare

Örnek 5:Yeri: Kars MüzesiEnvanter No: 01.02.1995/1226

Etütlük eserEserin ÖlçüleriCm olarak

bir sinidir. ( 7, Çizim 5).7

6

Arka yüzü süslemesiz olan

-

arpaya benzer

Bezemesi ile dikkat çekebilen sininin fisto dilimli figür ile , eserde

sinin ön yüzünde görülmektedir.

u

Eserimiz Kars bölgesinde yer alan Akçakale köyünde bir yoluyla müzeye

Örnek 6:Yeri: Kars MüzesiEnvanter No: 02.01.1971/263

Etütlük eserEserin Ölçüleri Cm, yükseklik 0,5 C

hafif sinidir. ( 8-9, Çizim 6).8

Göbek bordürlerle

SinininBu bordürler

7

8

, sarmal

üzerindeki bezemeyi tamamlayan fisto dilimi bir fisto dilimine arka

yüzü

Benzer örneklerine bir XX. yy.a

toplumda

Bu madeni elve eserlerden bir grubunu da siniler

görebil

-3,

Etnografya Müzesinde 0)9

lerle 2)10

benzerlik arz etmektedir.

ile

motifler de

yaprak motifi ile

9

Lev. XXI, LXXVII, LXXVIII, fot. 66.10

,11

-6,Çiz.4) süsleme özellikleri lunan

1)12 e3)13 sinilerle benzerlik arz etmektedir.

sinilerin süslemelerinde -ü

bordürler, - .- -i Mutlak

A 14 Mührü Süleyman ise, kimi yerde

15

Madeni mutfak eserlerinin büyük bir bilgi ka

rup eseri

olabilmekteyiz. Tam da bu noktada Sanat Tarihi ve Sanat Tarihçiler

, yoruma mahal nü,

hizmetler vermek, gerekse de Sanat T anda bir hizmet üretmektir.

Kars Müzesi'nde ,

semaver gibi madeni eser türleri de mevcuttur. Ancak form, tür ve süsleme özelikleri

11

12 a.g.e., Lev. XX, LXXVI, Fot.64.13

14

Dönemi Örnekleri”, Türkler, XII, Ankara, 2002, 37,38.15

Dövme

.sinilerin

XVIII., XIX. ve XXBu eserlerin de

e müzeye

Sonuçyla

beraber sanat a D

oplumun gerek dini, sosyo-

bize göstermede büyük

Kars Müzesi’nde yer alan ndan siniler, Anadolu’nun birçok yerinde

paralellik arz eder.

ili ve çevresinde toplanan eserler,içinde

görebilmekteyiz.,

s, Kastamonu ile

sinilerin seçilmesindeki en

Gelinen noktada,-

sonuçtur.

,Kars bölgesinde de yok

eri incelememizdeki amaçlar 'ndeki sinilerin durumunu ortaya

'nde özenli bir

belgelendirilmesidir.

KaynakçaALTAN, Hamza, "Maden" Maddesi,

XXVII. Ankara, 2003, 306-310.

Ankara,1977.Ankara, 1998.

Bulunan Türk Bir Gurup Madeni Eser

2004.BODUR, Fulya, , Türk Kültürüne

Kars Müzesi’nde Bulunan Türk DevriGünümüze Kadar,

Yüksek Lisans Tezi), Van, 2011.ERUZ, Fulya,

, Üniversitesi, Sosyal ans Tezi), Van, 2008.

,

Nejdet,Müzesi” iklopedisi, IX, 1994.

KARPUZ, Emine, Ba Dönemi Örnekleri", Türkler, XII, Ankara, 2002.

KARPUZ, Emine, "Konya Lengerleri", Sanatsal Mozaik, 1997.

Gaziantep Hasan Süzer Döneme

(YVan, 2006.

Milli

ÖGEL, Bahattin, Ankara, 1978.

Anadolu Arkeoloji' sinin ABC si,1991.

SÖZER, Yasemin, Denizli Yöresi (18-19. Y.Y.), (Pamukkale Üniversitesi,

enizli, 1998.

- Kars Müzesi

- Kars Müzesi

- Kars Müzesi

- Kars Müzesi

- Kars Müzesi

- Kars Müzesi

7- Kars Müzesi

- Kars Müzesi

- Kars Müzesi

0- Gaziantep Hasan Süzer Etnografya Müzesi

1- Gaziantep Hasan Süzer Etnografya Müzesi

2-

3-

Çizim 1

Çizim 2

Çizim 3

Çizim 4

Çizim 5

Çizim 6

) MANASTIR

Gör. Tahsin KORKUT

Edebiyat Fakültesi, Sanat Tarihi Bölümüt.korkut@yyu.edu.tr&tahsinkorkut@hotmail.com

ÖzetI-XII.Çoruh

Vadisi'ni kapsayan Klarjeti Bölgesi'nde, önemine tarihlenen

-861) önemli bir

üzere topkaynaklarda geçmektedir. S

,görülmektedir.

a bu kiliselerden, Doliskana Kilisesi’nin bezeme dokusu burada yer alan bezemeler,

geometrik, bitkisel ve figürlü süsleme ana .

i,cephelerinde,

nde yer rumi ve

palmetlerin stilize bitkisel bezemeler ile geometrik kiliseyi takdim

sahne güney haç kolundaki pencerenin yan yüzeylerinde bulunan iki melek figürü ve bir mekândabulunan Hz. tasvirin den

Anahtar Kelimeler:-Klarjeti

AbstractThe Bagratian dynasty showed efficiency between VIII-XII.

Centuries in and around Artvin which is located in Eastern Black Searegion. In Klarceti area including, on the right side of Çoruh Valley, many monastery and church constructions which date back toBagratian era are known to have existed. In historical sources, it is said that St. Grigor Kandza (759-861) played an important role in theshaping of those monasteries, and in Çoruh Valley twelve monasterieswere built, five in his time and seven by his students. However, it is seen that researches made about those monasteries did not deal withembellishment perspectives in detail.In accordance with our article, the Stone embellishment pattern of

church was studied in detail andembellishments seen in the construction which form our research’ssubject are tried to be explained under the headings of geometric, plant a land figurative ornamentation.

Stone ornaments used in the construction mostly appear in exterior façade of building, window pendiments, arch surfaces andcapitals found arcades in the exterior face of the drum. Ornamentsmainly concentrate on southern wall and capitals on drum. Stone ornaments used in studied construction mainly consist of plantalembellishments that were formed by rumi patterns and palmettes anddepicted stylistically, as well as geometric and figurativeembellishments in limited numbers. Figurative embellishments consist of a donor relief in presenting the church, two angel figures found on later all faces of window in South cross arm, a bust and portrait of Christ found in south west additional space.

Keywords:Georgian Architecture, Monastery, Church, Artvin, Stone Ormanmentation, -Klarjeti

MANASTIR

Yeri ve Tarihçesi

bulunmakla birlikte, Djobadze’nin kilisede bulunan kitabeler üzerine yapt incelemelerine göre; ve üç tanesinde Kral Kubbe

.”,

”denilmektedir.1 Buradan Kiliseyi Sumbat ve B

- ,-95

.2

Rahip Grigolsonra

belirtilir.3

ziyaret esnasdenmektedir.4 -

bu tarihte 5

XIV. XVI.

6

.7

13.20 x 20.20m. -

Çiz.1, 2).

1Kilisedeki kitabelerin analizi için Bkz. Wachtang Djobadze: Early MedievalGeorgion Tao, Klarjet’i, and Franz SteinerVerlag, Stuttgart, 1992,s. 61-63; 2Wachtang Djobadze: a.g.e., s. 57-70.3Nicolai Marr: Grigol Hantstenis Sovreba, Tao-Klardjetida Ekbetisa,St. Petersbourg, 1911, s. 183-189; Gürcü

I. Cilt, s. 103. ; Mine : a.g.e. s.24; Fahriye Bayram: “Artvin’deki

2000, s. 115.4Nicolai Marr: a.g.e., s.183-189.5Fahriye Bayram: a.g.e., s.115.6Osman Aytekin: dar Artvin’deki Mimari Eserler, , Ankara, 1991, s.31.7

ort

kubbe ve kasnakta ise düzgçekmektedir.

bezemeler daha çok ya

kemerlerle taçlave kabartmalar Bezemeler, daha

kasnakta, birde güney cephesindeki kemer yüzeyinde olmak üzere, toplam dokuz yerde, stilize bitkisel be

asit geometrik kompozisyonlar görülmektedir. Figürlü bezemeler, güney haç kolundaki

yerlerinde görülen

nin yüzeyi

(yuvarlak) kemerli dikdörtgen formlu bir pencere

Güney Cephesi:

Güney cephede bezeme, bu cephedeki

r. Pencere, bir

gelen kesiminde,

Ütur. Ancak, alt

.kavisler yaparak birbirini

). Kemerin yüzeyi, yan yana K ,

hareketlendirilerek radyal bir görünü kemerinin yüzeyinde

8 Her iki

paralel çizgili bir kugörülmektedir olan meleklerin, günümüzde, yüz ve

ellerinde ise birer madalyo

9

k

8Vahtang Beridze: Monuments de Tao-Klarjetie dans I’historie de I’architecture Georgienne, Tiflis, 1981, s.145-146; Fahriye Bayram: a.g.e.s117.9Wachtang Djobadze: a.g.e. s.57-63.

Gabrie ;Foto.8).10

11

r Gürcüce rakamlar; Foto.9).12

ilen bir mekân nedeniyle ).

Kuzey Cephesi: Kuzey haç kolu, prothesis, ve yan mekan

düzenlemeyecep nyüzeyinde stilize bitkisel bezemelerden izler görülmektedir. Kalan bu

ve kemerli bu

(Foto.11, 12).Kasnak: Kasnakdairesel bir kaideye oturtulan içten yuvarlak

Çokgen gövdenin her bir

kemerli arkadlarla hareketlendirilen kasnakta, her haç kolu kemerli ve dikdörtgen formlu birer

motif deleri ise iki

düzenleme ile devam etmektedir (Foto.13).

10Irene Giviashvili, Irakli Koplatadze: Tao-Klarjeti, Tiflis, 2004, s.59-61.11

bilinmemektedir.12Osman Aytekin: “Artvin- -Saati” Sanat Tarihi Dergisi 1999, s. 1-9.

edir.

fetinden

-

(Foto.14).13

ine ve Takdim sahnelerinde görmeye

(Foto.15).Kilise maketinin a

.” denilmektedir.14

da tamamentahr

bitkisel b ).

bulunan,

istifl (Foto. 19). Dikdörtgen formlu pencerenin .

aki sütunce

13Wachtang Djobadze: a.g.e.,s 61.14Osman Aytekin: a.g.e., s.31

yan yana ifi ile21). Penceren

o.22

bir ).

bezemeler A

tif görülmektedir (Foto. 24

ç mekânda bezemeler, sadece güneydeki ek

elerin her

ve a(Foto.25).

Üçgen Pantokrator pozisyonundaki tasvirde, Hz.

yüzgüney eksendekinin yüzeyinde, dairesel bir rozet

Rozetin içerisinde

, kompozisyonun merkezinde örgülü bir haç motifi ol .

örneklere benzer bezemeler kaynaklarda geçmektedir (Çiz.5; Foto.26).15

Sonuç-Klarceti (Erzurum-Artvin)

Bölgesi' Dolishana ’nin plastik bezemeleri

15Wachtang Djobadze:a.g.e., s.69

ortalaTao-

-

görülmektedir. Geometrik, bitkisel ve figürlü

-Klarjeti

da

-

bulunan Zvartnotz Katedrali’nde (644-652), Gürcistan’da Kutaisi

güney cephesinde yer alan bezemelerde ve Van’daki Ermeni Mimarisi ,

u cephesinde yer alan kemer yüzeylerinde, bu stilize bitkisel örneklerinin benzerlerine rastlamak mümkündür (Foto. 29, 30).

örnekl

-Klarjeti Bölgesi’ndeki mimari

-973)

dökümlü elbiseler ve bu elbiselerde yer alan desenlerin, ince bir

emlerde, bölgede

-Klarjeti’deki kiliselerde görülen figürlere göre, ilk figürlü bezemeler

-Klarjeti’de Tbeti

(Foto. 32, 33).16

-

görülmektedir. Bizans döneminde, Anadolu’da görülen gün hepsi kilisedeki örnekte

Akdamar M -ran

Honents k -Ani .17

16 Türk 2011, s. 84; Nusret Çam: “Türk ve

-1993, s, 207, 230.

17Detay Osman Aytekin: a.g.e., s. 1-9.; Yasemin Özdemir:Acta 2013, s.1-27.

Ermenistan’daki Zvartnos Katedrali’nde ve Keçharis Kilisesi’nde form olarak Dolishana ile benzer gün35).

-

-Klarjeti Bölgesi’ndeki shana Kilisesi’nde de

gibi buradaki beze çevrelerinden

KaynaklarOsman:

Kadar Artvin’deki Mimari Eserler, Ankara, 1991.----------------------- :“Artvin- -

BAYRAM, Fahriye: “Artvin’deki Gürcü Mimarisinden Üç Örnek”Sempozyumu Bildirileri, Van, 2000.

: Monuments de Tao-Klarjetie Dans I’historie de I’architecture Georgienne, Tiflis, 1981.

ÇAM, Nusret: Alt-i Süleyman)”

DJOBADZE, Wachtang: Early Medieval GeorgionFranz Steiner

Verlag, Stuttgart, 1992.- KOPLATADZE Irakli: Tao-Klarjeti,

Tiflis, 2004.

MARR, Nicolai: Grigol Hantstenis Sovreba, Tao-Klardjetida Ekbetisa, St. Petersbourg, 1911.

, Acta

,2011.

Çizim-1:

Çizim-2: Dolishan ,kesit ( W. Djobadze)

Çizim-3:

Çizim-4: (O. Aytekin)

Çizim-5: (W. Djobadze)

Foto. 1:

Foto. 2:

Foto. 3:

Foto. 4: cephesi

Foto. 5: güney cephesi, detay 1

Foto. 6:

Foto. 7:

Foto. 8:

Foto. 9:Aytekin’den)

Foto. 10:

Foto. 11:

Foto. 12:

Foto. 13:

Foto. 14:

Foto. 15:

Foto. 16:

Foto. 17:

Foto. 18:

Foto. 19:

Foto. 20:

Foto. 21:

Foto. 22:

Foto. 23:

Foto. 24:

Foto. 25:

Foto. 26:

Foto. 27:

Foto. 28:

Foto. 29:

Foto. 30: Zvartnoshttps://weepingredorger.wordpress.com/2013/07/

Foto. 31: güney cephesi detay

Foto. 32:

Foto. 33: motifi

Foto. 33:motifi

Foto. 34: Zvartnos Katedrali, https://weepingredorger.wordpress.com/2013/07/

Tarihi: 10.11.2015

Foto. 35: Keçarhttps://en.wikipedia.org/wiki/kecharis_Monastery,

DERBEND (BÂBÜ’L-

Edebiyat Fakültesi, Tarih Bölümükeles8023@gmail.com

ÖzetOldukça muhkem ve stratejik bir kon

dönemde Hazarlar ve Müslümanlarsava

.mak

e

-

için dan sonraki süreçte Selçuklular

Anahtar Kelimeler: Derbend (Bâbü’l- îmîler, Selçuklular,

-

SELJUKID B AL-ABW B)

AbstractDarband which has a strong and strategic position, plays a significant

role in battles continuing more than a century between Muslims and Khazars

since the second half of the IXth century. id’s

struggles. Sultan Ap Arslan, after his Caucasus campaign in 1068, sends Darbend chief Fariburz, to their country in

ids first attempt to establish their authority on Darband. In the next period, to Seljukids more effective attempts are seen to conquer Darband. This article will focus on the Seljukid’s efforts establish authority in Darband, starting in Alp Arslan’s rulership and continuing in Malik-shah’s rulership and in this context their struggles against

Key Words: Darband (B b al-Abw b), s, Saljukids,S nshahs.

Derbend yani Bâbü’l-Ebvâb vilayeti,lar

Tarihî ticaret yolunun

ukça uzun

karakol edilenburada

hâkimiyet k .

Selçuklu Hâkimiyeti Öncesinde Derbend (Bâbü’l-Ebvâb)’deSiyasî Durum

Arkeolojik buluntulara göre tarihi, milattan önce IVkadar dayanan1 ve Farsça Derbend ( k dar geçit, engel,

1 Bkz. Erich Kettenhofen, “Darband”, Encyclopaedia Iranica, California 1996, VII, s.14.

set, kale)2, Arapça Bâbü’l-Ebvâb ( - )3,Ermenice Çor ( veya )4 isimleriyle tesmiye olunan

Derbend-i Hazarân5, Derbend- 6 ve Türkçe Bâbü’l-Hadîd ( 7F

7 .Yakut el-Hamevî’nin8

sugûr9 Sâsânîlerin Hazarlar ve mücadelelerin sonucu

’ndeki siyassürecinde, mî

ndan idare edilmekteydi10. Gerek Emevîler gerekse de

2 Ali Ekber Dehhoda, Lugatnâme, Tahran 1998, VIII, s.10553-10554; Aliyev Salih

Mehmed Kanar, Farsça-Türkçe Sözlük3 Hakeza el-Bâb ( - -Bâb ve’l-Ebvâb ( -

Fütûhü’l-buldân, çev. Mustafa Fayda, Ankara 1987, s.279, 291; Yakut el-Hamevî, Mu’cemü’l-buldân, Beyrut 2007, I, s.303; W. Barthold, “Derbend”,

4 Vardan Araveltsi, Patmutean Vardanats Vardapeti, Venedik 1862, s.36; “Historical Complication of Vardan Arawelc‘i”, Dumbarton Oaks PapersRobert W. Thomson, Washington 1989, s.160.

5Hudûdü’l-Âlem Mine’l- -Abdullah Duman- -Fida, Takvîmü’l-buldân,

-Mac Guckin de Slane, Paris 1840, s. 219, 391, 405.6 Yakut el-Hamevî, I, s.303.7 Bkz. Ebü’l-Fida,8Mu‘cemü’l-buldân -Zi‘b (Kurt

yenileniyordu. 9

“Medinetü’s- ,ed. Emine Uyumaz-Muharrem Kesik- -s.79, dn. 41.

10 Emevîler ve Abbâsîler taragelen ve Harun er- -

–ki - 255/869’da

el-Câmiü’d-duvel

Kütüphanesi, A. 2954-2, vr. 1056b-1057a; V. Minorsky, History of Shirvân and Derbend in the 10th-11th centuries, Cambridge 1958, s. 41-42; W. Madelung, “The

Cambridge History of Iran, Cambridge 2007, IV, s. Erel, 68. Halife

Abbâsîler döneminde Ermîniye, Azerbaycân ve ArrânV ’ olarak yönetilensonra da Arrân ve Azerbaycan merkezli siyasî aktörlere boyun

evvela Azerbaycan ve Arrân’a egemen olan Sacîlere (916’dan itibaren)11, e(takriben 953’ten 968’e kadar) tâbi olan12 Derbend ,Musafirîlerin ücadele etmek

. Hatta bunun için zaman zaman es-Serîr13

ma 14

Derbend leri,

. Bu bâbdan Emîr Mansûr b. Meymûn b. Ahmed (393/1003-425/1034), emrindeki gazilerle

hezimete da ele geçirdikleri ganimetleri de .

n Alânlarla ittifakla 424/1033’te Derbend’e düzenledikleri da 15.

husumetlerininticaret kenti olan Derbend, üesâ (reisler) politik hayatta belki de e

gelimi önde gelen reislerden Ali b. Hasan b. Anak, Muferric b. Muzaffer, Ebü’l-Fevâris ve ’in Derbend Emîri Mansûr ve

Abdulmelik (425/1034-434/1043) dönemlerindeetmeleri bu

11 Shirvân and Derbend, s. 43; Barthold, “Derbend”, s. 536; Madelung, s. 244, 245; Erel, s.

Tarihi 81-136.12 -Esir, el-Kâmil fi’t- ,

VIII, s. Shirvân and Derbend, s. 44; Madelung, s. 246; Erel, s. 70-71.

13 es-Serîr, Alân ve Bâbü’l-verilen isimdir. Sahibu’s-Se -

-Mes‘udî, I, s. 153; Minorsky, Sharvan and Darband, s. 97-100; lu, Türk Milli Kültürü1997, s. 154-157; Ziya Bünyadov, Azerbaycan VII- , Bakü 2007, s. 136.

14

15 -1058b; Minorsky, Shirvân and Derbend, s. 47; Sara Bakü 2006, s. 46; Madelung, s. 248;

Erel, s. 74.

16. Ancak Abdulmelik b. Mansûr’un ölümünden (25 Recep 434/10 Mart 1043) sonra henüz çocReis Ebü’l-Fevâris b. Selâm b. Muzafferreisleri b ’l-Fevâris’in ölümünden sonra (443/1051) rüesâ

Abdulmelik, bunun için önce es-Serîr hâkimiyle ,

kurdu17. Mansûr b. Abdulmelik bk ülkede sükûneti temin edebilm . Ali b. Hasan

yelahir -Haziran 1064’te es-Serîr hâkimi 18.

Muferricb. Muzafferharekete geçtiler. Emîr ile bu iktidar mücadelesinde Reis Muferric -Mart 1065’te Maskat’ta Emîr Mansûr’u öldürttü19.

bir grup Kürt,20

ordusuyla Derbend’e girdi ve Muferric b. Muzaffer’in es-Serîrliler ile ederek Muferric’i Reisin tutsak

edilmesi üzerine Derbend rüesâDerbend ve

çevresini ona teslim ettiler. Derbend’e gelen Ferîburz,

(Safer 458/Ocak 1066). Afridûn’ yönetimini yla reislerin daha önce emîr olarak Derbend’d Abdulmelik ,Haydak’a21 22.

16 -1058b; Minorsky, Shirvân and Derbend, s. 47-48; 46.

17 51.18 -1059b; Minorsky, Shirvân and Derbend, s.50, 51; A.R.

Dagestan v X- -Ekonomiçeskoy Harakteristiki,Mahaçkala 1975, s. 120.

19 Shirvân and Derbend, s. 52- ,s. 119-120.

20 Shirvân and Derbend, s. 53.21 el-

münasebolup burada bulunan köy ve kasabalarda da Müslümanlar yani gaziler meskûndu, bkz. el-Mes‘ûdî, Murûcü’z-zeheb ve ma‘âdini’l-cevher, thk. Kemal Hasan Mer’î, Beyrut 2005, I, s. 147; Minorsky, Shirvân and Derbend, s. 92-93; Erel, s. 44-45.

Böylece Selçuklu hâkimiyeti arifesinde Emevîler devrinden beri

iktidar mücadelesini es-Serîr hâkiminin de desReisü’r-Rüesâ MuferricFerîburz, Muferric’i bertaraf ederek Derbend idaresinde kilit rol

erbend ve çevresine egemen oldu.

Derbend (Bâbü’l-Ebvâb)’de Selçuklu Hâkimiyeti(6-9 Ramazan 431/21-24

Selçuklular-1055’te Azerbaycan ve Arrân

Alp Arslan456/1064’teki seferiyle de

nin de Selçuklu otoritesini kabul Zira sultan n Aras Nehri’ni geçtikten sonra

ü’l-Esîr’in23 ifadelerine m 24

Derbend-Bâbü’l-Ebvâb gibi bölgelerin bütün hâkimlerinin sultana end

hâkimlerinin de Selçuklu ettiklerini söylemek

.

Reisü’r-Rüesâ Muferric b. Muzaffer, Ferîburz

1065-1066

, Derbend ve çevresine hâkim bulunuyordu. Bu bâbdan kaynaklarda Kur Nehri’nin kuzeyini yani Derbend’in

1065-n

belirtilmektedir25. Karategin 458/1065-1066 ile 459/1066-e

22 -1060a; Minorsky, Shirvân and Derbend, s. 52-53; 458; Erel, s. 77-78.

23el-Kâmil fi’t-24Câmiü’d-Duvel (Selçuklu Tarihi I)

bkz. Madelung, s. 249.25 Shirvân and Derbend, s. 35-36.

Ferîburz’a büyük zayiatlar verdi . Bakü, Yezidiye ve istila eden Karategin bütün ülkeyi

harabeye çevirip büyü . Daha sonra,Derbend’e dâhil olan Maskat’a bulunarak, kendisine

yüklü ganimetlerle Rebiyülahir 459/Nisan-26

,olsa da Derbend’de olan arazilerle Selçuklular

Ferîburz b. Sâlâr, Zilhicce 459/Ekim- sefer huzuruna

27. Tarihü’l-Bâb 28

Derbend reisleri, Gürcistan seferinden Gence ve Berdea yoluyla dönmekte olan Sultan Alp Arslan’a bir heyet göndererek, ileri gelenlerinden ve b. Ali de dâhil olmak üzere reislerinden pek

Ferîburz Ferîburz,’r-Rüesâ Muferric b. Muzaffer ile birlikte esir

29 ve bu suretle de bu zamana kadar (460/1068) Derbend’de kendisi aleyhine

. Küffara gazâ yürüten bir sugûDerbendlilerin taleplerini dikkate alan Sultan Alp Arslan, Tarihü’l-Bâb 30 Ferîburz

emrini verdi. Hatta Ferîburz’u da birkaç gün boyunca ceza olarak gelerek Ferîburz rankorkusundan Maskat’ üldü. Bilâhare

-Bâb bölümünde31 bu bilgileri tamamlayacak daha

26

Shirvân and Derbend, s. 35-36; Ziya Bünyadov, Azerbaycan Atabeyleri Devleti (1136-1225), Bakü 2007, s. 156;

59; Erel, s. 79.27 Bkz. M. Altay Köymen,

, Ankara 2001, s. 20; Ali Sevim, Anadolu’nun Fethi Selçuklular Dönemi,- , Bakü

2007, s. 112; Osman G. Özgüdenli, Selçuklular I Büyük Selçuklular Devleti Tarihi (1040-1157) 146; Erel, s. 79.

28 Shirvân and Derbend, s. 60.29 Shirvân and Derbend, s. 53.30 Shirvân and Derbend, s. 38; Bünyadov, s.

60; Erel, s. 79.31 Shirvân and Derbend, s. 53-54; C. E.

Bosworth, s. 208; Erel, s. 79-80; 141.

, hâcibi Sâvtegin’i bir orduylareislerinden b. Derbend’e gönderdi. Selçuklu ordusu ilk olarak Maskat’ sonra da el-

son veren Sâvtegin, b. Ali’yi nâibi olarak buraya tayin ettikten Bununla Selçuklular Derbend’de

hâkimiyet te ilk fiilîoldular32. Muhtemelen Derbend minberlerinde hutbenin Selçuklu

bu tarihte .

Ramazan 460/Temmuz-

33.Binaenaleyh Derbend’de

Selçuklu’nun tâbisi olan burz’un

n hâkimiyetini ele geçiren Reisü’r-Rüesâ Muferric Ferîburz’dan kaçarak 458/1066’da Haydak’a iltica eden Emîr Abdulmelik b.

î’nin 27 Zilhicce 460/Ekim 1068’de Derbend’e dönmesi üzerine hem Muferric b. Muzaffer hem de

beraberAbdulmelik’e ikinci defa biat ettiler ve onu yeniden Derbend’de

34. Bu

Selçuklu müdahalesi ve Abdulmelik ’nin tekrar Derbend’e dönmesi Maskat ve Derbend ile beraber bütün a sahip olmak için uzun süredir çabalayan ve bir kez daha Derbe(Muharrem 461/Ekim- , bu sefer Derbend ve müttefikleri Haydak güçlerine karMuferric

lelikle Derben li,461/ sürdü.

32 Selçuklular Makaleler , s.76; -1199)

33 Shirvân and Derbend, s. 6034 Shirvân and Derbend, s. 54; Erel, s. 79-80;

121.

Muferric galip geldi ve Emîr Abdulmelik ikinci defa Haydak’ 35.

Müttefiki Reisü’r-Rüesâ Muferric’in Derbend’de kontrolü buraya gelen Ferîburz, herhangi

vilâyete hâkim

Afrîdûn’u nâibi olarak b 36.Ferîburz’un Derbend ahalisi,

Afrîdûn’un Ferîburz-

lar. Bunda kanaatimizce onun 462/1069-1070’te37

Ferîburz’u büyük bir hezimete 38. Bu durumda Derbend’deki nüfuz mücadelesine

Bunun sonucunda Derbend n

Tarihü’l-Bâb 39

, onun buraya askerî müdahalesini beraberinde getirdi.

neticesinde Ferîburz, Maskat ve Mihyariye bölgelerin , Derbend kalesindeki konumunu muhafaza ederken Ferîburz da neredeyse bir

Derbend ve çevresine hareketleriyle Derbendlileri otori .Sonunda hu z, Derbend

(464/1071).Böylecesüren Derbend’teki hâkimiyetlerinden

almaya muvaffak oldular.

35 Shirvân and Derbend, s. 54, 73; Erel, s. 80.36 Shirvân and Derbend, s. 54.37 Shirvân and Derbend,s.

151.38 Câmiü’d-düvel

Kütüphanesi, nr. 2954-1, vr. 507a; V. Minorsky, Studies in Caucasian History,London 1953, s. 24; Minorsky, Sharvan and Darband, s. 151.

39 Sharvan and Darband, s.39. Hakeza bkz. Bünyadov, s. 158; s. 60; Mogomed Seyfeddini-Adil Mirabdullaev, Denejnoe O -XIV vekov, Bakü 2004, s.

151-152.

Derbend’de vuku bulan bu hadiselerden, Malazgirt et-Türkî’yi

Derbend’e gönderdi40. Derbend’e varan et-Türkî, Derbend n büyük bir ihtiram ve izaz

konumunu syönetimini devralan , ona slim etmesi için haber gönderdi.

sonra Rebiyülahir 464/Ocak 1072’de ’ya teslim etti. Kendisi de ikle ,

41. Tarihü’l-Bâb 42

el- ise Abdulmelik

getirterek büyük bir ihtimalle de rlik ilave edilmektedir. burada

fazla kalmayarak Reisü’r-Rüesâ Muferric veAbdulmelik’e

Sultan Alp ArsDerbend, Selçuklu’nun Kur

Fakatve tâbi bir statüye sahip

du. Bu anlamda lojistik destekten yoksun olan buentinde daimî bir iktidar k

Abdulmelik’i yeniden yönetime .

Nitekim hemen sonra Derbend ahalisi bir kez daha emîrlerine s dönerek, onu u ehri

a teslim ettiler (464/1072). Abdulmelik’in reislerinin bu keyfî

etti. En sonunda 468/1075’te Abdulmelik’i hapsederek onun yerine Derbend e

40 -2, vr. 1056a; Minorsky, Sharvan and Darband, s. 39. - Selçuklu Devletleri Tarihi, Ankara 1995, s.

r Bedirhan, Selçuklular ve Kafkasya, Konya 2000, s. 175.41 Sharvan and Darband, s. 39-40; Erel, s. 80.42 Sharvan and Darband, s. 55.

Abdulmelik’i Dârü’l- ’de tahta oturttular43.

Sultan Alp Arslan’dan sonra Arrân’a Derbend’

Bu zamana kadar korunarak tâbi-hâmi

yeni fethedilen topraklarla yerel emîrliklere ait mülkler de

Tarihü’l-Bâb’da44

seferinden sonra Arrân ile beraber Babü’l-Ebvâb-Derbend’i de büyük ü’l-Irakeyn Savtegin’e ikta etti

. Böylece Savtegin, emrindeki Selçuklu ordusuyla 468/1075-1076’da Arrân’a hareket ederken yine Tarihü’l-Bâb 45 göre Cemaziyelevvel/ -Ocak Savtegin’in geldi. es- Savtegin’e ikta

onun

Ahmed

Tarihü’l-Bâb’da46 Ferîburz’un da buraya ve vemuayyen bir Öte yandanbu el-Bundârî47, Ferîburz’un ilk

ödemenin Sultan Mahmud’un 517/1123-1124 -Derbend seferine kadar düzenli bi bilgisini ilave etmektedir.

43 Sharvan and Darband, s. 55.44 Caucasian History, s. 24- 68;

Merçil, “Savtegin”, s. 118; Sevim, s. 103; Andrew C.S. Peacock, “Nomadic Society and the Seljuq Campaigns in Caucasia”, Iran and Caucasus, 9/II, Leiden 2005, s. 224.

45 Sharvan and Darband, s. 55; Merçil, “Savtegin”, s. 81; Erel, s. 80; Sevim-Merçil, s. 94.

46 Sharvan and Darband, s. 41; Bünyadov, s.161; Merçil, s. 81; Sevim-Merçil, s. 94.

47Zubdetü’n-nusra ve Nuhbetü’l- , çev. 158.

uhâkimiyetine girdi. Bu çerçevede Derbend’in 476/1083-kadar Arrân genel valisi olarak görev icra eden48 Savtegin’in

.Savtegin’den sonra Beylekân merkezli49 Arrân ve Azerbaycan

umumî valisi tayin edilen ’in idaresi süresince50

Muhammed Tapar devrinde Derbend’de Selçuklu hâkimiyetinin ni söylemek y 51. Nitekim Ahmed b.

Mahmud’un52

erine son vermesi de buradaki Selçuklu esidir. Berkyaruk ve

Muhammed Tapar Rebiyülâhir 497/Ocak 1104’te akdedilen Diyarbekir, el-Cezîre, Musul ve Suriye dâhil

olmak üzere Sefîdrûd’dan Derbend (Bâbü’l-Ebvâb)’e kadar olan topraklar Muhammed Tapar’a 53. Bu babdanDerbend’in hâlâ

.Bununla birlikte Berkyaruk-Muhammed Tapar mücadelesi

nedeniyle Selçuklu Devleti’nin paralel olarak Kafkasya’da IV. Davit (1089-1125)’in hâkimiyeti devrinde

, r

. Hatta ölümünden (24 Zilhicce 511/18 Nisan 1118) sonra Gürcü seferlerigüneyde Ani, 54. ü’l-

48 Merçil, s. 82.49 Mükrimin H. Yinanç, Türkiye Tarihi Selçuklular Devri 119. 50

114; Sevim-Merçil, s. 95.51

Selçuklu, s. 97. 52Selçuknâme 17453 -Esîr, X, s. , thk. Ebû Suheyb el-Keremî,

Sultan Muhammed Tapar Devri Selçuklu Tarihi (498-511/1105-11189), Ankara 1990, s. 35.

54 Büyük Selçuklu- ”, Türkler, Ankara 2002, IV, s.717.

Esîr’in55 -1124’te ve Derbend- ü’l-muzdarip olan Derbend ahalisi, Irak Muhammed (1118-1131)’e bir heyet göndererek acziyetlerini bildirip

Buharekete geçen sultan,

Müslümanlar ettiyse de Hemedân’a döndü

(Cemaziyelahir 517/Temmuz- Bumeydana gelen ihtilaflar r nedeniyle

Gürcü ordusunun geri çekilmesi ise ü’l-Esî

tamamlar mahiyette olan Gürcü k nin56 rivayetine göre, Sultan Mahmud 1123’te

. Davit’e haber

IV. Davit,yürüdü. Sultan Mahmud

vene alan sultan bir yandan Kral IV. Davit ile müzakerelerde bulunurken, öte yandan Merâgâ Atabeyi Aksungur el-Ahmedîl IV. Davit üzerineordusu imha edildi. Neticesi kendisi için bir fiyasko olan bu seferde sultan, Kral Davit ordusunun önünden güçlükle geri çekildi. Sultan Mahmud’un bu seferi, kaynaklarda Selçuklu’nun Derbend ve ahalisiyle münasebetlerine dair te

IV. Davit,daha harekete geçerek 1124

ki Kürt, Lezgî ve K p etti ve bulunan pek çok kaleyi zapt etti. ân’a da giren IV.Davit e

Simon Çikondideli’yi de yönetici tayin ettikten sonra Kartli’ye

55el-Kâmil, X, s. 486- , -cumân, Esad Efendi, nr. 12317, vr. 204b; Bünyadov, Atabeyler Devleti, s.164-166; Sevim-Merçil, s. 236; Hüseyin Kayhan, , Konya 2001, s. 88-89.

56 Anonim, History of David, King of KingsOxford 1996, s. 335-336; Gürcistan Tarihi, Gürcüce çev. M.F. Brosset, Türkçe çev.

324-325.

döndü57.ol ki Selçuklu hâkimiyetine de son verdi. IV. Davit sonra Menûçehr b. Afrîdûn’un tekrar

58 Derbend bu’

Derbend’de yönelik bütü in Özellikle

Tarihü’l-Bâb 468/1075-1076’da son mîlere dair bu tarihten itibaren pek bilgi

468/1075-1076’da Selçuklu’ya Seyyâh Ebû Hâmîd

Muhammed el- -Derbend’de emîrin yine mî soyundan Seyfeddin Muhammed b. Halife es-Sul da bi 59.

Bununla birlikte ü’l- Dimitri’nin hizmetinde ve ona refakatle 4 Muharrem 549/21 Mart 1154’teDerbend gezisine

. Hatta Derbend Emîri Ebû Muzaffer b. Muhammed b. Halife’nin Kral Dimitri’nin evlenmesi, bu tâbiiyeti tür 60. Buna mukabil Ebû Muzaffer b. Muhammed b. Halife’sikkelerde, Abbâsî Halifesi el-Muktefî Liemrillâh (530-555/1136-1160) “es-Sultan el-Mu‘azzam” ibaresinin yer

“es-Sultan el-Mu‘azzam Muhammed”61

(548/1153-554/1159-1160) siyaseten de olsa Derbend’de Selçuklu hâkimiyetinin ortaya

57History of David, s. 339; Gürcistan Tarihi, s. 325- 66; Kayhan, s. 87-88.

58 66. 59 Ebû Hâmîd Muhammed el- , çev. Fatih Sabuncu,

s. 131.60 -Ezrak, Târîhu Meyyâfârikîn, thk. Kerim Faruk el-Holî-Yusuf Baluken,

600; , çev. Ahmet Savran, Erzurum 1992, s. 35, 97; V. Minorsky, “Caucasica in the History of Mayyafariqin”, Bulleten of the School of Oriental and African Studies, XIII/1, London 1949, s. 33, 35; Minorsky, Sharvan and Darband, s. 139.

61 Bkz. Dickran K. Kouymjian, A Numizmatic History of the Southeastern Caucasia and Adharbayjan Based on the Islamic Coinage of the 5th/11th to the 7th/13th Centuries, Colombia University, Ph. D., 1969, s. 248-260.

Ebû Muzaffer’in Halife el-Mustencid Billâh (555/1160-566/1170)paralarda da “es-Sultan el-Mu‘azzam”62 ifadesininDerbend’de Selçuklu otoritesinin (566/1170) d . Kanaatimizce bu durum,

aleyhine Kafkasya’da -Bars b.

63,bunun sadece Emîr Muzaffer b. Muhammed dönemiyle

.Sonuç olarak Sultan Alp Arslan döneminde kesintili

de olsa devam ettirilen Derbend’deki Selçuklu hâkimiyeti, bölgeye yönelik politikalar

. Bu kapsamdaSavtegin’in idaresine dâhil edilen Derbend, devri boyunca

Ancak Kur Nehri’nin

Derbend’de

Derbend ile birlikte Kur’un kuzeyinde kalan topraklarda kontrollerini ’ .

KaynakçaAHMED B. MAHMUD, Selçuknâme

, History of Davit, King of KingsRobert W. Thomson, Oxford 1996; Gürcistan Tarihi, Gürcüceden çev. M.F. Brosset, Türkçe çev. H. D. Ankara, 2003.

, , Bakü 2006.AVCI, Casim, “Sugûr”, s. 473-

474.BARTHOLD, W, 1997, s. 532-

539., Selçuklular ve Kafkasya, Konya 2000.

BEDREDDÎN AYNÎ, ü’l-cumân, Esad Efendi, nr. 12317.

62 Kouymjian, s.265-268.63 Bkz. Kouymjian, s.269- Sharvan and Darband, s.139.

BELÂZURÎ, Futûhü’l-buldân, çev. Mustafa Fayda, Ankara 1987.

BOSWORTH, C. E, , çev.

BÜNYADOV, Ziya, Azerbaycan VII- , Bakü 2007.___________, Azerbaycan Atabeyleri Devleti(1136-1225), Bakü

2007.DEHHODÂ, Ali Ekber, Lugatnâme, Tahran 1998, VIII, 10553-

10554.EBÛ HÂMÎD MUHAMMED EL-GIRHÂTÎ,

SyahatnâmesiEBÜ’L- , Takvîmü’l-buldân -Mac Guckin

de Slane, Paris 1840.EL-BUNDÂRÎ, Zubdetü’n-nusra ve nuhbetü’l-usra (Irak ve

,EL-MES‘ÛDÎ, Murûcü’z-zeheb ve ma‘âdini’l-cevher, I, thk.

Kemal Hasan Mer’î, Beyrut 2005.,

, “Büyük Selçuklu- Türkler, IV, Ankara 2002, s. 713-721.

, - , Bakü 2007. Hudûdü’l-Âlem Mine’l-M le’l-MMinorsky, Türkçe çev. Abdullah Duman-

, , thk. Ebû Suheyb el-Keremî, Amman, t.y.,

Ü’L- , el-Kâmil fi’t-târîh , VIII, X, çev.

Ü’L-EZRAK, Târîhu Meyyâfârikîn, thk. Kerim Faruk el-Holî-

_____________, Meyyâfârikîn ve Âmid Tarihi (Artuklular , çev. Ahmet Savran, Erzurum 1992.

, Sultan Melik

KANAR, Mehmed, Farsça-Türkçe SözlükKAYHAN, Hüseyin, , Konya 2001.

-1199),

KETTENHOFEN, Erich, “Darband”, Encyclopaedia Iranica,California 1996, VII, s. 13-19.

A Numizmatic History of the Southeastern Caucasia and Adharbayjan Based on the Islamic Coinage of the 5th/11th to the 7th/13th Centuries, Colombia University, Ph. D., 1969.

KÖYMEN, M. Altay,, Ankara 2001.

MADELUNG, W, “The Minor Dynasties of Northern Iran”, Cambridge History of Iran, IV, Cambridge 2007, s. 198-249.

: “Emîr Savtegin”, Selçuklular Makaleler,, 70-83.

,“Caucasica in the History of Mayyafariqin”, Bulleten of the School of Oriental and African Studies, XIII/1, London 1949, s. 27-35._____________, History of Shirvân an Derbend in the 10th-11th centuries, Cambridge 1958._____________, Studies in Caucasian History, London 1953.

, “Derbend”, IX, 1994, s. 164-166.

, Câmiü’d-düvel,Ahmed Kütüphanesi, nr. A. 2954-2.

_____________, Câmiü’d-düvelKütüphanesi, nr. 2954-1._____________, Câmiü’d-düvel (Selçuklu Tarihi I), Türkçe çev. Ali

, Selçuklular I Büyük Selçuklular Devleti Tarihi (1040-1157)

PEACOCK, Andrew C.S: “Nomadic Society and the Seljuq Campaigns in Caucasia”, Iran and Caucasus, 9/II, Leiden 2005, s. 205-230.

, Anadolu’nun Fethi Selçuklular Dönemi, Ankara 1993.

- Merçil, Selçuklu Devletleri Tarihi, Ankara 1995.

-Adil Mirabdullaev, Denejnoe -XIV vekov, Bakü 2004.

, Dagestan v X- -Ekonomiçeskoy Harakteristiki, Mahaçkala 1975.

, “Mesleme b. AbdulmelikFethedilen “Medinetü’s- Prof. Dr.

, ed. Emine Uyumaz-Muharrem Kesik-Ustan- s. 71-83.

VARDAN , Patmutean Vardanats Vardapeti,Venedik 1862; “Historical Complication of Vardan Arawelc‘i”, Dumbarton Oaks PapersWashington 1989.

YAKUT EL-HAMEVÎ, Mu’cemü’l-buldân, I, Beyrut 2007., Türkiye Tarihi Selçuklular Devri,

Yrd. Doç. Dr.,

mdeniz@yyu.edu.tr

Özet-

- Türkiye’nin iç faaliyetidiedegelen bir süreçtir. Göl çevresinde kurulan Urartululara ait

Cumhuriyet Türkiye’si döneminde de ni

çok verimli olmasa da ve artarak Yani gelecekte hem

önemigid . Bu Cumhuriyet Döneminde kuru

ile birlikte irdelenmektedir.Anahtar kelimeler:

Short History of Lake Van Ferryboat Directorate

AbstactThe Lake Van Ferryboat Management has run Turkey’s only inland-

water transportation–if transportaion on Keban Dam Lake started around 1970’s is not taken in to Consideration. This is not a present-time activity but has been a long-termprocess since antiquity. The quays in the Urartionsettlements founded around the lake can be taken as evidence. Through thistory the transportation on the lake did continue. And since the foundation of theTurkish Republic the transportation activities have kept their importance. At present the transportation on the lake stil goes on and it is hoped that it will keep its important role in trader elation ship with Iran and hinterland. In

this respect, it is thought that the importance of transportation of people and Cargo both in Turkey and abroad will gradually increase. In this essay, theshort history of Lake Van Ferryboat Management founded in there publicperiod of time is scrutinezed with its economic and soscial aspects.

Key Words: Lake Van, transporttion, Lake Van FerryboatManagement

Türkiye’nin en büyük gölüdür. Denizden 1650 m yüksekte bulunan

yerleet Van Gölü çevresi yeri olarak tercih edilen bir bölgedir. Burada büyük bir gölün ,

ni akla getirmektedir. Bu süreçdöneminden itibaren görülmektedir.1 Göl çevresindeki eski Urartu

göstergesidir. Daha sonra bölgeye egemen olan güçler de Van Gölü

2

özellikle askeri ve ekonomik olarak çok büyük oranda gölden

görmekteyiz. Yine o itlis ve Tatvan ilçesinden odun; n de

Hatta Bitlis Eren Üniversitesi Fen Edebiyat

3

1 Oktay Belli, Tarih Boyunca Van2Murat Koraltürk, “Van Gölü’ndeGemiler”, Denizcilik Dergisi, S. 26/Mart-Nisan

-79.3http://www.aa.com.tr/tr/kultur-sanat/514705--quot-osmanli-van-golunu-etkin-kullanmis-quot

r.

Devlet

. -iOsmaniyesi” bir türlü faaliyete geçe . 4

aha sonra Van valisi Halil Bey 1891

Van Gölü’nde

muhtemeldir de 5

Bitlis, Van ve Erzurum çevresinde ziraat ve ticaretin geli

6

ilginç

-göl çevresindeki kasaba ve

.

gemilerdir. Bunlardan Cumhuriyet 1944 y

4 -1907), Belleten,LXIV, S. 24 -486.5

13-17.6 -1907)”,Belleten -486.

7

Van Gölü’ndeki limanlar tarih boyunca ,

(Bkz. Ek: 1)Bu limanlar Cumhuriyet döneminde de

. Bunlar içinde Van ve Tatvan iskeleleri

ve bu iskelelerden haftada üç defa . Bunlardan bir

Adilcevaz, Ahlat) takip ederek Tatvan’a dönmekteydi. Bu gemilere

8

Günümüzde i

Tatvan-

Türkiye- -vag

9

7 - , S. 40,

8 -Orhan Deniz, agm, s. 22, 23.9 -Orhan Deniz, agm, s. 17-33.

Bunlar meydana gelen

1994- rülen yükselme demiryolu 10

Kurumla ilgili bilgilere geçmeden önce hemen belirtilmesi

belgelerinin önemli bir bölümünün yok olm .

kararname ile bölgedeki Ruslardan kalan için bölgeye ek r.11Daha sonra TBMM

bulunan Ernis Tersanesi’nin acilen faaliyete geçirilmesi emredilmektedir.

12

biri sefer

görevlilerin istihdam edilmesi halinde Van Vilayetinin önemli bir

10 -Orhan Deniz, agm, s. 20.11 BCA) -2, Fon kodu: 30..18.1.1, Yer no: 5.22..1.12 BCA, Tarih: 19.7.1923, Dosya: 1601, Fon kodu: 30..10.0.0., Yer no: 156,96..1.

n bilgilere göre

r. 13

1-

2- c

3-

ört mil yol

4-

yoktur. 5-

Motoru da bozuktur. Ancak tamiri mümkündür. Tamir edilirse düzenli seferler yapabilecektir.

6-

ne müsaittir.

13 BCA, Tarih: 15.10.1925, Dosya: 651, Fon kodu: 230..0.0, Yer no: 146.37..1.

7-

lik

güçtedir. Bu gemiden faydalanmak pekâlâ mümkündür.8-

k9-

10-

11- Tersanede tamiratlara yetecek miktarda saç mevcuttur.

12-duruma gelebilecektir.

13-

Van Gölü fia/B

Van Gölü Seyrisefain Esas faaliyeti Van Gölü’nde

Feribot

Gölü’nde seyri sefer edecek gemiler ihtiyaç oldukça üretilip göle indirilmektedir. Van Gölü

çok geçmeden

devredildi.14 Kanunun birinci maddesi bu devri düzenler:Madde 1: Nafia Vekâleti’nemerbutan idare edilmekte olan

gemiler), tersane ve saire

14

-

ve den 15

rî

16

Ernis’teki

1983 tarihinden itibaren Türkiye Denizcilik Kurumu Genel

faaliyetlerini sürdürür. Bu da uzun sürme ve 1988 tarihinden

Böylelikle TCDD yönetim Kurulunun 13.05.1988 tarih ve 13/145 Gö

faaliyetlerine devam etmektedir.17

gelince, 18

a)b) Ekonomik yönden önemli görülen veya

c)d) üretimi19

15 Resmi Gazete16 Bkz. 28 Haziran 1932 tarih ve 2046 sayBütçe Kanunu.17 (2014).18 Bkz. Resmi Gazete19

e) Duv

a)b)c) Özel nakliyat için kiralanan gemilerd)e)f)g)h)

20 Kanunun birinci maddesi

“Van

”

si, kanunla, Maliye

için de ur.

.

20 Resmi Gazete;

emek üzere yerli

Tatvan’da r. Bunun için

ir.21Van ve Bitlis

.22 -

Tatvan Tersanesi’nde dört tane .

kredi .23

24, Tatvan, Bitlis, Erek, Van, AkdaCumhuriyet gemisinin - -

söylenmektedir.Günümüz

-

tamamen yük durumuna göre düzenlenmektedir. Bu hizmetler bugün her bir

lman, Refet Ünal, Tatvan ve Van

Refet Ünal ve T/F Orhan At T/F

21 Tatvannâme 2013, Koordinatör: Mehmet Ankara 2013, s. 130.

22Murat Koraltürk, “Van Gölü’ndeGemiler”, Denizcilik Dergisi, S. 26/Mart-Nisan -79.

23 -471899, Fon kodu: 30..18.1.2, Yer no: 149.37..20.24

Mevcut fbotlar

yedek parça

Türkiye’nin

eribot Gemilerden biri

tir. 2015 in

iki geminin teslim edilerkestirilmektedir.

oranda maddi ve zaman ta 25

- 5milyon morkör” ileadet “söndüren römorkör”

25 (2014)

güçlendirilecek ve 26

Personel Durumu

süre sonra yeni kadrolarla güçlen ir. 1932muhasebeci,

27

28

zamanla alanlarda hizmetlerin

, ervisi, atölyesinin birimleri olan boya, y meydan,

marangoz ve armador atölyelerilememektedir.

29 alanlari yapan feribotlarda güverte ile makine

bölümünde; gemiciatölyesinde; motor,makine, torna, tesviye, i at, boru, elektrik

97 gemi e toplam 123

lu

kaptan, güverte 1. zabiti (2. kaptan),

26 -Tablosu27

28 .29 01.05.1988–personel listesi

makinist, gemi kâtibi, elektrik zabiti, güverte lostromosu30, makine lostromosu31, usta gemici, gemici32, y silici33, kamarot, ak 34

motorcu, borucu35

tekniker, gemi kâtibi

lojman ç

olurlar.36

raporlar:I-

37

bilmektedir. Gölün

30 Güverte lostromosu Usta gemici,gemicive miço kinci kaptan güverteye ait

lostromosuna Reis diye hitap edilir.31

, gerekli yerlerin

32

süpürmek, gelen malzemeleri 33 Silici, gemilerde makine personelinin en alt kademesidir. Makinelerin temizlik ve

34 ifesiyle görevli tayfa.35

36 -805, Fon kodu: 30..18.1.2, Yer no: 132.34..5.37 BCA, tarih: 0.0.935, Dosya: 18217, Fon kodu: 30..10.0.0, Yer no: 170.179..2.

-Van

kurtulmak demektir. Buradan elde edilecek tasarrufla çevre yol

birinci mevkii 5 lira, güverte 3 lira; un ve tuz

7.500 tondur. Bu nedenle 1934

arettir. Faal

ölyelerin de

önerilir:

hak ve vecibelerinin kurulacak verilmesi

3) Gürzon

idaresine verilmesie

5) Göl tersanesinin, getirilecek büyük gemileri monte

ihtiyaca u

gemi

ük ve yolcu

II- 38

1)1928- 28.960 lira devlet

38 BCA, tarih: 11.7.1935, dosya: 26420, Fon kodu: 30..10.0.0, Yer no: 215.457..1

mesine imkân bulunmayan bu

r:

-Bitlis

ojmanlar büyüktür. Özellikle bekâr

dir.

III-Rapor39

hükümete bir rapor sunul ur.

isten ir:

39 BCA, Tarih: 20.10. 1944, Dosya: 153122, Fon kodu: 30..10.0.0, Yer no: 152.78..28.

ve

zaman gerekmektedir.

yerlerden odun yüklenmesi gemiler için tehlike arz etmektedir. Bu yüzden bir

kaptan tutuklanmak

IV-40

ilgili

aylarda gemilerin yüksüz ya da az yükbildirilmektedir.

belirtilmektedir.Atölyelerin

40 BCA, tarih: 19.3.1945, Dosya: 1601, Fon kodu: 30..10.0.0, Yer no: 169.177..37.

Faaliyetleri:Van Gö 41 1932

500

dönemlerinde verimli bir 42 tarihinde kurumu

43

me

12.07.1937 tarih ve 7091

44.

41 Resmi Gazete, 4 Temmuz 1932, S. 2141.42

43

Ergen’in k44 -26, Fon kodu: 30..18.1.2, Yer no: 77.65..2.

irtibat

edilmelidir. Bu bir amme hizmetidir.45

zaman özel seferler düzenlenmesine devam edilmektedir.

Gemilerce Tatvan-çok da ekonomikti y 46

Tatvan-

kamyonculara sunmaktaygiderleri de hesaba katmak gerekmekte olup b

f y

-

45 Abdu-1950)

Ankara 2015, s. 65.46

a bugün

1971'de Türkiye-lman,

edildiler.

47

Sefer Vagon adedi

Yük (ton) Yolcu

1971 21.595

1975 933 21.440 505.533 34.556

1980 364 7.785 85.624 17.831

1985 1.412 28.206 41.5067 28.786

1990 1.309 26.524 339.356 31.427

1995 297 6.999 87.030 1.3772000 807 15.677 197.093 2.357 6532005 1.011 18.089 211.211 23.905 3.2172010 741 11.971 140.349 23.084 7752014(9 885 15.659 207.377 12.560 631TOP-LAM48 36.491 745.677 9.379.482 963.841 30.165

ve bölgede görülen

47

48

TCDD’ni49

bilgiler sunar:

50

Günümüzde fTatvan-

yüklenmesi Tatva51

olmasa da

la 52

Sonuçlar

m ve

49 , Ankara 2011, s. 155.

Ankara Üniversitesi DTCF Dergisi, c. 4, S. 1, Ankara (1945), s. 103-112.51 Murat Koraltürk, agm, s. 78-7952 Tatvannâme 2013

-

-Van

dem

--

kamyonunu gemiyle Tatvan’dan Van’a ya da Van’dan Tatvan’a

ve olursa daha da kaz

--

Son 30-

Tatvan-

biçerdövera

Bunlardan özellikle zaman zaman görülen göl seviyesinde meydana gel

hale getirmektedir. aksama

-

hayvan

Son söz olara

ticaretteki önemini korumaya devam edecektir.

Kaynakça

Kanunu.

1932 Senesi Bütçe Kanunu.BCA, tarih: 0.0.935, Dosya: 18217, Fon kodu: 30..10.0.0, Yer

no: 170.179..2.BCA, tarih: 11.7.1935, dosya: 26420, Fon kodu: 30..10.0.0,

Yer no: 215.457..1-26, Fon kodu:

30..18.1.2, Yer no: 77.65..2.BCA, Tarih: 15.10.1925, Dosya: 651, Fon kodu: 230..0.0, Yer

no: 146.37..1.

no: 28.23.12.BCA, tarih: 19.3.1945, Dosya: 1601, Fon kodu: 30..10.0.0,

Yer no: 169.177..37.BCA, Tarih: 19.7.1923, Dosya: 1601, Fon kodu: 30..10.0.0.,

Yer no: 156,96..1.BCA, Tarih: 20.10. 1944, Dosya: 153122, Fon kodu:

30..10.0.0, Yer no: 152.78..28.-2, Fon kodu:

30..18.1.1, Yer no: 5.22..1.-805, Fon kodu:

30..18.1.2, Yer no: 132.34..5.BCA, Tari -471899, Fon

kodu: 30..18.1.2, Yer no: 149.37..20.Belli, Oktay, Tarih Boyunca Van

http://www.aa.com.tr/tr/kultur-sanat/514705--quot-osmanli-van-golunu-etkin-kullanmis-quot

Ankara Üniversitesi DTCF Dergisi,c. 4, S. 1, Ankara (1945), s. 103-112.

Abdulaziz, Cumhuriyet Döneminde Van Gölü -1950),

Koraltürk, Murat, “Van Gölü’ndeGemiler”, Denizcilik Dergisi, S. 26/Mart- -79.

Ahmet Hilmi

Dergisi -17.Resmi GazeteResmi Gazete, 4 Temmuz 1932, S. 2141.Resmi Gazete

Tatvannâme 2013, Koordinatör: Mehmet Ankara 2013.

, Ankara 2011.

(1879-1907), Belleten467-486.

01.05.1988–27.10.2014 tarihleri

4-

, (2014)

932 senesi bütçesi, (RG 4 Temmuz 1932, S. 2141).

–Deniz, Orhan, “ ", Türk -33.

53

53 BCA, Tarih: 15.10.1925, Dosya: 651, Fon kodu: 230..0.0, Yer no: 146.37..1.

Bibliography of Turkish Articles Published In The Field of Republic Period Turkish Education History

Volkan TUNÇ

im Fakültesi,

volkantunc@yyu.edu.tr

Özet

de tarihlerini bildikleri takdirde bugünlerine ve geleceklerine yön veremeyeceklerdir. Bu sebeple bireylerin, toplum ve devletlerin tarihlerini bilmesi ve çok iyi analiz etmesi hem geleceklerine yön vermelerini hem de daha kolay ve isabetli kararlar alabilmelerini

birey ve

bilgi birikimidir. Bu bilgi birikimine sahip olan birey ve toplumlar, tarih

Biz

olmak üzere kitapla kaynaklar incelenerek

Anahtar Kelimeler:

AbstractEducation and history are as old as human and which are the most

important elements that lead people, societies, states and countries and shape the future. Considering that individuals don’t remember their own past they can’t lead their present and future. This is why it’s important for individuals, societies and states to know their own past and analyze it to lead their future and decide easily and logically. In the same way education is an important fact that helps individuals and societies to lead their own lives. This fact has an important place in individuals’ and societies’ lives. Because education is knowledge which is organized by human and transferred to next generations.Individuals and societies which have this knowledge will decide logically and be more succesfull as in understanding of history.

In this study it is tried to present current knowledge of history education by preparing Bibliography Of Republic-Term Of Turkish Education History. This study is prepared by analyzing especially archives, publications beside books, journals and electronial sources.

Key Words: Turkish Education History, Education, History, Bibliography

, seçtikleri konu rek ve bu

paralellik kurarak yöntem, bilgi ve kaynak gibi alanlarda

zaltarak daha .

Tarih eliteratür incelemesinde Mustafa Ergün’ün

’

Bundan Cumhuriyet Dönemi Türk

bu alanda bir kaynakça bilgisi sunmaya .

YÖNTEM

Kütüphane, Devlet Kütüphanesi, Ulusal

Bilkent Üniversitesi Kütüphanesi, Atatürk Üniversitesi Kütüphanesi

makalelerin Bununla beraber

BULGULARAbadan, Yavuz; “M Birlik, C. 6, S.

67, 1964, s. 22-26.

Kongresi”, , C. 36, S. 389, 2011, s. 32-39.

Adam Sanat, S. 158, 1999, s. 45-50.-

, C. 24, S. 114, Ekim 1999.

Okul Defteri, S. 2, Ankara, Ma -46.

S. 4, 2001, s. 113-124.

Korktuk”, Hürriyet Tarih , s. 4-8.Çev. Ufuk

Altan, S. 44, 1938, s. 32-34.

Temel Özellikleri”, Yeni Türkiye, C. 2, S. 7, 1996, s. 211-218.Akçura, Yusuf; “Skolâstik Zihniyeti Tard ve Def Etmeliyiz”,

, S. 3, 1 Temmuz 1341(1925).

Problemi”, Türk Kültürü, C. 2, S. 18, 1964, s. 21-48.-Devlet Olma Yolunda

, C. 43, S. 3,2010, s. 33-59.

Akgün, Seçil - - Atatürk Yolu -333.

OTAM, S. 3, Ocak 1992, s. 1-16.

Sur -41.Türk

S. 70, 1991, s. 203-121.Akgündüz, Hasan; “ n Tarih Yapma Rolü ve

Tarihi Temelleri”, Belleten, C. 58, S. 221, Nisan 1994, s. 211-230.

C. 13, S. 137, 1988, s. 19-20.Akkutay, Ülker; “Cumhuriyet Dönemi

C. 1, S. 6, 1963, s. 71-75.

S. 44, 1985, s. 4-6.-i

”, C. 18, S. 208, 1997, s. 29-30.

ÇevÖzpolat), Belgelerle Türk Tarihi Dergisi, C. 12, S. 70, 1973, s. 21-27.

Fakültesi Dergisi, C. 2, S. 1-4, 1969, s. 73- 82.

, C. 3, S. 1-4, 1970, s. 121-131.

Bir Kaynak”, Dergisi, C. 3, S. 1-4, 1970, s. 109-119.

, C. 11, S. 1-2, 1978, s. 115-121.

Belleten, C. 42, S. 167, Temmuz 1978, s. 437-444.

Akyüz, Y.; “III. Selim Döneminden Bursa Medreselerinde Belleten, C. 42, S. 172, Ekim

1979, s. 761-765.edi ki”,

Dergisi, C. 14, S. 1-2, 1981, s. 9-15.

Belleten, C. 45/2, S. 179, Temmuz 1981, s. 205-213.

l’in Etkisi ve Abdülhamit Belleten, C. 45/2, S.

180, Ekim 1981, s. 501-511.

Akyüz, Y.; “Sosyo-- , S. 56, Ocak-

-Mart 1982, s. 41-44.-

Yeri”, , C. 15, S. 1, 1982, s. 1-13.

Yeri , C. 15, S. 2, 1982, s. 81-88.

Belleten, C. 46, S. 181, Ocak 1982, s. 121-131.

imleri Fakültesi Dergisi, 1983, s. 151-159.

, C. 16, S. 2, 1983, s. 1-10.

Tarihindeki Yeri”, , S. 67, Ocak-Mart 1986, s. 18-23.

, S. 70, Ekim- -37.

Merkezi Dergisi, C. 4, S. 10, 1987, s. 71-90.

Yeri”, , S. 76, Mart-Nisan 1988, s. 3-22.

Milli E , S. 92, 1989, s. 3-6.

Okumak, S. 4, Mart 1990, s. 2.

, S. 95, Mart 1990, s. 3-20.

Akyüz, Y., S. 23. Mart 1992, s. 235-239.

OTAM, S. 3, Ocak 1992, s. 85-114.

OTAM, S. 5, 1994, s. 1-47.

”, , S.7, Ocak-s. 471-476.

Tarihçesi”, , S. 132, Ekim- - -13.

-, S. 137, Ocak- -Mart 1998, s. 6-16.

, S.144, Ankara, 1999, s. 14-2.

Milli ,S. 143, Temmuz- -Eylül 1999, s. 12-32.

Tarih ve Toplum, C. 33, S. 195, Mart 2000, s. 31-43.

arihindeki Önemi”, , S. 147, Temmuz--Eylül 2000, s. 3-8.Akyüz, Y.; “Vizeli Selim Sabit Efendi”, Tarih ve Toplum, C.

-21.e

Tarih ve Toplum, S. 207, Mart 2001, s. 57-63.

2, s. 5-9.

Tarih ve Toplum -58.

n-24.

, S. -24.

, S. 56, Ekim 2004, s. 5-8.

Mektepleri”, OTAM, S. 15, 2004, s. 1-12.

Günümü -1923)”, Bilim , S. 49, Mart 2004, s. 15-20.

OTAM,2006, s. 17-58.

AAnkara

C. 41, Özel S. 40, 2008, s. 7-22.

Ça Atatürk Ara , C. 10, S. 29, Temmuz 1994, s. 478.

C. 4, S. 1-2, 1991, s. 1-6.Halkevleri

Dergisi, C. 2, S. 22, 1968, s. 2-3.,

Türk Yurdu, C. 22, S. 175, 2002, s. 91-99.

Birikim, S. 204, 2006, s. 103-108.Halkevleri

Dergisi, C. 5, S. 59, 1971, s. 13-15.Altay,

Halkevleri Dergisi, C. 5, S. 57, 1971, s. 8-9.Meslekî ve Teknik

, C. 21, S. 248, 1973, s. 18-25.

Turkish Studies, Vol. 3/4, 2008, s. 73-96.

Türk Kültürü, C. 43, S. 509-510, 2005, s. 271-287.

Önemi”, History Studies, Vol. 2/2, 2010, s. 493-509.

, S.1, 1985, s. 148-164.Kü

, S. 4, 1987, s. 27-30.

, C. 5, S. 49, 1983, s. 23-30.

Ö S. 345, Eylül 2008.

, C. 6, S. 61, 1981, s. 60-65.Antel, Sadrettin Celâl; “Lise Tahsili Sistemi ve Olgunluk

Pedagoji Bülteni s. 99-106.

Çözüm Önerileri”, , C. 24, S. 250, 1999, s. 20-24.,

C. 8, S. 88, 1987, s. 5-8.

, C. 9, S. 102, 1988, s. 21-23.

Necati”, , C. 10, S. 109, 1989, s. 19-21.

Sistemimizdeki Yeri”, , C. 12, S. 136, 1991, s. 25-26.

, C. 14, S. 164, 1993, s. 27-29.

, C. 15, S. 178, 1994, s. 17-18.

, C. 5, S. 3, 1976, s. 20-26.

- Gazi si, C. 22, S. 2, 2002, s. 181-

192.Ka De Fe, C. 5, S.

19-20, 1981, s. 9-10., C.

9, S. 100, 1967, s. 7-9.Ülkücü

men, C. 10, S. 115, 1968, s. 6-7.

Dergisi, C. 5, S. 57, 1964, s. 8-12.-Âli Yücel ve Tarih Bilinci”, Toplum ve

Tarih, C. 28, S.166, 1997, s.4-12.

Atatürk Yolu, C. 6, S. 23, 1999, s. 261-281.

, S. 57, 1982, s. 57-59.

, C. 17, S. 209, 1976, s. 5-6.

Yeni Dünya Dergisi, Ekim, 2006, s. 32-34.

Arslan, Hakan -

Dergisi, C. 2, S. 26, 2004, s. 31-35.

, C. 25, S. 264, 2000, s. 40-44.

ve Köy Enstitüleri”, tesi Dergisi,C. 2, S. 26, 2004, s. 57-66.

Dergisi, C. 4, S. 5, 1998, s. 63-78.

, C. 18, S. 186, 1993, s. 11-13.

Atatürk Dergisi, C. 3, S. 2, 2002, s. 59-79.

-I: TürkTarih Tezi Öncesi Dönem (1932-1931)”, , C. 37, S. 164, 2012, s. 331-346.

Emre, C. 5, S. 49, 1968, s. 3-4.

Türk Kültür Dergisi, S. 450, Ekim 2000, s. 590-602.Türk

, C. 7, S. 2, 2009, s. 377-392.

Türk Yurdu, C. 29, S. 260, 2009, s. 94-101.

, S. 364, 1997, s. 39-42.

Bakan: Akyol”, , C. 24, S. 259, 1999, s. 15-17.Atay, Hüseyin; “Fatih-Süleymaniye Medreseleri Ders

, S. 12, 1981, s. 171-235.

Atay, Hüseyin; “Medreselerin Gerilemesi”, Ankara , C. 24, 1981, s. 1-43.

, C. 14, Ankara, 1982, s. 29-92., S.

118, 1992, s. 54.

, C. 38, S. 1-2, 1982, s. 37-45.

Birlik, S. 32-33, 1961, s. 24-26.

,S. 8, 1963, s. 3-4.

, C. 35, S. 721, 1968, s. 10-11.

, C. 36, S. 726, 1968, s. 8.

,C. 15, S. 45, 1999, s. 1183-1189.

, C. 1, S. 7, 1961, s. 6-7.

Necati I”, , C. 4, S. 40, 1951, s. 4-15.Türk

Yurdu, S. 244, 1955, s. 819-821.

Önerileri”, Yeni Türkiye, C. 2, S. 7, 1996, s. 90-95.Vatan,

2.

Hassasiyeti”, Kadro, S. 14, 1933, s. 5-11.

, C. 6, S. 59, 1981, s. 15-27.

, S. 4, 1987, s. 321-336.

Enstitüleri”, , C. 19, S. 220, 1998, s. 31-33.

, C. 21, S. 243, 2000, s. 19-21.-i

, C. 38, S. 182, 2009, s. 372-384.

Dergisi, C. 23, S. 1, 1990, s. 285-306.

Atatürk Yolu, C. 9, S. 33-34,2004, s. 241-263.

Köy Enstitüleri”, rihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, Ankara, 2005, s. 35-36.

Yeni Adam -8.

Ankara Üniversitesi ergisi, C. 9, 1979, s. 165-190.Ankara Üniversitesi

, C. 17, S. 1, 1984, s. 237-248.

Millî Kültür, S. 49, 1985, s. 66-69.Ayt

Türk Yurdu, C. 9, S. 19, 1988, s. 7-8.

, C. 13, S. 138, 1988, s. 35-42.Aytekin Yeni Adam, C. 5, S. 258,

1939, s. 8-19.

Tercüman, 13-Çev.

, C. 21, S. 223, 1996, s. 39-40.Fikirler, C. 4, S.

84, 30 Temmuz 1932.

, C. 6, S. 58, 1981, s. 19-25.

Yeni Türkiye, C. 2, S. 7, 1996, s. 467-470.

Yeni Adam, S. 94, 1935, s. 13.

Yeni Adam, C. 10, S. 363, 1941, s. 10-11.Çev. Caner

Aküner), Yeni Adam, C. 11, S. 373, 1942, s. 4.

Yeni Adam, C. 17, S. 648, 1950, s. 2.

Ulus, 8 Ocak 1951, s. 2.

Yeni Adam, S. 786, 1967, s. 2.

Yeni Adam, S. 921,

Bir Tarihçe ve Mustafa Necati”, Trakya Üniversitesi Bilimsel -Fen Bilimleri, C. 2, S. 1, 2002, s. 1-10.

Necati'nin Yeri”, , C. 110, S. 329, 1991, s. 78-83.

Ali Yücel'in Yeri”, , C. 17, S. 197, 1996, s. 7-13.

Askeri Tarih Bülteni, C. 21, S. 40, 1996, s. 43-66.

BAskeri Tarih Bülteni, C.

25, S. 49, 2000, s. 175-204.

Fakültesi Dergisi, S. 16, 2003, s. 28-104.

(Çev. H. E. Wilson), , C. 36, S. 731, 1968, s.16.Türk Kültür

Dergisi, C. 2, S. 18, Ankara, Nisan 1984.

, C. 16, S. 184, 1995, s. 24-26.

Tezi”, -Bayraktar, M. Faruk; “Ba , C.

5, 1992, s. 36-38.Kadro, S. 20, 1933, s. 24-

28.

Toplumsal Tarih, C. 6, S. 32, 1996, s. 54-57.Kükem Dergisi,

C. 4, S. 1, 1981, s. 18-31.

, S. 96, 1990, s. 14-21.

, S. , s. 23-30.

1990, s. 23-27.

, S. 124, Nisan 1990, s. 27-32., C.

15, S. 169, 1994, s. 45-46.

, C. 19, S. 228, 1998, s. 5-11.Bi

, C. 23, S. 239, 1998, s. 6-12.

ri Tarihindeki Yeri”, , S. 250, Ocak 1999, s. 5-15.

, C. 24, S. 114, Ekim 1999, s. 8-32.

i, S. 289, Temmuz-

Kökleri”, , C. 28, S. 294, 2003, s. 24-28.tafa

Abece, S. 233, Ocak 2006, s. 2-7.

Tarihi ve Bu Tarihin Genel Türk Tarihi, Türk Kültür Tarihi ve

Yeni Türkiye, C. 4, S. 23/24, 1998, s. 240- 248.Belgelerle Türk

Tarihi Dergisi, S. 42, 1988, s. 37-44.Boran, Abdurrahman

Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Kayseri, 2000, s. 9.

Boykoy, Seher; “Türkiye'de 1939-Çev.

-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, C. 12, S. 21, 2011, s. 157-181.

,C. 6, S. 12, 2008, s. 665-684.

Kastamonu , C. 16, S. 2, 2008, s. 623-636.

Ankara , C. 22, S. 1, 1989, s.

311-315.Atatürk

, C. 1, S. 3, 1985, s. 799-803.

Kavra, C.

2, S. 3, 2009, s. 143-154.Celal, Sadrettin; “Toplu Tedris”, , C. 7,

S. 3, 15 Mart 1930.Celkan, Hikmet

Türk Yurdu, C. 26, S. 221, 2006, s. 26-34.

, S. 23, Temmuz-Eylül 1991, s. 6-8.

Sorunu”, Mimar Sinan, S. 41, 1981, s. 111-117.

, C. 4, S. 24, 1989, s. 53-56.

Belleten, C. 54, S. 211, 1990, s. 1209-1220.

Getirdikleri”, , C. 25, S. 264, 2000, s. 3-7.Yeni Olgu,

C. 1, S. 8, 1981, s. 29-30., C. 2,

S. 24, 1939, s. 77-79.

Atatürk Yolu, C. 8, S. 29-30, 2002, s. 39-55.

retimi”, Ankara Üniversitesi Yolu, S. 29-30, 2004, s. 39-55.

Çetin, K. -Stratejileri”, , S. 151, 2003.

Olarak Köy Kastamonu Üniversitesi

, C. 19, S. 2, 2011, s. 449-458.

Dergisi 1, S. 1, 2004, s. 119-132.

Notlar”, , C. 7, S. 82, 1966, s. 15-16.

Belge ve Tüzükler”, , C. 10, S. 112, 1968, s. 20-22.

Türk Dili, S. 353, 1981, s. 732-741., C. 43,

S. 830, 1976, s. 9.

Tarihi”, , C. 6, S. 12, 2008, s. 431-450.

, C. 41, S. 193, 2012, s. 115-125.

,C. 25, S. 2, 2012, s. 507-530.

, C. 1, S. 2, 2008.

Dergisi, C. 17, S. 1, 2007, s. 173-183.

, C. 15, S. 151, s. 22-27.Millî

, S. 57, 1982, s. 29-34.

Ankara , C. 37, S. 1, Ankara, 1997, s.

407-442.

Merkezi Dergisi, C. 1, S. 3, 1985, s. 653-659.Dönmez, Cengiz; “Atatürk ve Cumhuriyet Döneminde

Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi,2005, s. 255-268.

Dönme

Fakültesi Dergisi, C. 7, S. 1, 2006. Sendrom, C. 18, S.

, s. 8-10.

Ülkü, C. 3, S. 27, Mart 1949., C. 1, S. 21,

Nisan1961, s. 22-23.

Atatürk , C. 7, S. 79, 2000, s. 18-19.

Enstitüleri”, , C. 6, S. 62, 1999, s. 19-21.Düzenli, Gülsün; “Mekteb-i Sultani’den Bugüne Galatasaray

Lisesi”, Toplumsal Tarih -42., C.

18, S. 210, 1976, s. 19-24.

-2”, Belgelerle Türk Tarihi Dergisi, S. 31, 1987, s. 11-17.Er, Celal; “Türk-A Türk

Yurdu, C. 19, S. 146, 1999, s. 18-20.

, C. 27, S. 289, 2002, s. 9-21.

, C. 4, S. 2, 2004.

Bilimler Fakültesi Dergisi, C. 10, S. 3, 2008, s. 187-200.-

Siyasal Bilimler Fakültesi Dergisi, No. 1-4, Ocak- -285.

I”, Bilgi, C. 2, S. 14, 1948, s. 10-12.

II”, Bilgi, C. 2, S. 15, 1948, s. 10-13.

Bilgi, C. 2, S. 16, 1948, s. 21-24.i IV”,

Bilgi, C. 2, S. 17, 1948 s. 12-17.Ergin, Osman; “Türkiye Maarif Tarihi”, (Çev

Fikir Hareketleri, C. 12, S. 298, 1939, s. 185-187.

Sanat Bilim Dergisi, C. 9, S. 84, 1965, s. 15-16.

Ankara Üniversitesi DTCF Dergisi, C. 30, S. 1-2, 1982, s. 7-36.

Ankara Üniversitesi DTCF Dergisi, C. 30, S. 1-2, 1982, s. 59-89.

, S. 1, Malatya, 1987, s. 4-19.

Dinamikler”, Dergisi, S. 17, 1990, s. 435-457.

-Alman OTAM, S. 3, Ocak 1992, s. 193-210.

Ergün, M.; “Medreselerde Okutulan Dersler ve Ders Afyon Kocatepe Üniversitesi Anadolu Dil-Tarih ve Kültür

, C. 1, Afyon, 1996, s. 7-37.Ergün, M.; “Hasan-

Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C. 7, S. 1, 2005, s. 25-37.

Türkiye , C. 6, S. 12, 2008, s. 321-348.

Ergün, M.; “Köy Enstitülerinin Cumhuriyet Tarihimizdeki Türk Yurdu, C. 31, S. 286, 2011, s. 155-160.

Ergün, M. -Yeni Türkiye, S. 7, 1996, s.

494-511.

, C. 28, S. 2, 2013, s. 385-416.Erkin, Osman; “Türkiye Maarif Tarihi”, , C. 7, S. 141,

1939, s. 301-304.

, C. 4, S. -46.

, S.17-19.

Türk Yurdu, S. 243, 1955, s. 733-737.

Bilgi, C. 22, S. 257, 1968, s. 3-5.

Merkezi Dergisi, C. 5 -265.

Uygulamalar”, Halkevleri Dergisi, C. 7, S. 82, 1973, s. 5-7.G

, S. 149, Ankara, 2001.

Halkevleri Dergisi, C. 5, S. 64, 1972, s. 7-9.

Faaliyetleri”, Belleten, C. 2, S. 5, Ankara, 1938.

ve Misak- , C. 1, S. 3, Temmuz 1985, s. 921-958.

Yeni Adam, C. 12, S. 431, 1943, s. 6-7.

Türk Yurdu, C. 19/20, S. 148/149, 1999, s. 229-237.

i, S. 160, Güz 2003.

, S. 1, Malatya, 1987, s. 240-263.

yet- -i Osmaniye ve Cemiyet-iTedrisiye-Bilimler Dergisi, C. 8, S. 2, 2007, s. 173-192.

Günay, Ramazan -Dergisi,

C. 32, S. 53, 2013, s. 55-76.Hayat Tarih

-67.

, 2007, s. 149-168.

Gündüz, Mustafa; “Mustafa Kemal ve Erken Cumhuriyet

Turkish Studies, C. 5, S. 1, 2010, s. 1067-1088.

, C. 13, 1 Temmuz 1948, s. 249-252.Yeni

Okul, C. A, S. 12, 1952, s. 8-12.Güran, Nural; “Kemalizm'in Milli Demokratik Devrimi'nin

Bilim ve Ütopya, C. 15, S. 180, 2009, s. 61-67.

Gürsoy, Ül Bayrak, C. 16, S. 42, 1968, s. 17-22.

-

- OTAM, 2009, s. 141-164.Gü

, C. 2, S. 2, Ankara, 1970, s. 57-70.

TariDergisi, C. 25, S. 39, 2006, s. 149-160.

Mimar Sinan,S. 41, 1981, s. 53-65.

Yeni Adam, S.

Bilimler Dergisi, C. 7, S. 1, 2009, s. 27-37.

, C. 13, S. 2, 2013, s. 44-63.

”, Yeni Adam, S.

- Belleten801-828.

Belleten, C. 54 -738.

OTAM, S. 23, 2008, s. 129-148.

Türk Dili, S. 525, 1995, s. 971-973.

(Çev. Gültaç Özbay), Konya, S. 45, 1942, s. 51-58.

Atatürk ve si”, Belleten, C. 52, S. 204, Ankara, 1988, s. 985-992.

Belleten, C. 3, Ankara, 1939, s. 243-246.

- nk S. 1, Mart

1957, s. 1-16.

, S. 8-11, 1954.

, C. 2, S. 15, 1962, s. 9-12., C. 4, S. 40, 1964,

s. 12-16.

Hareketleri, C. 18, Ankara, 1972, s. 202-203.

, C. 15, S. 174, 1973, s. 11-15.

Yeni Adam -19., C. 6, S.

61, 1985, s. 15-16.Ülkü, C. 1, S. 2, Mart

1933.Ülkü, C. 3,

S. 13, Mart 1934.Ülkü, C. 5, S.

25, Mart 1935.

, C. 1, S. 1, 1984, s. 267-276.

, S. 46, Yaz 1997, s. 97-105.

Kafadar, Osman - E

, S. 2 Mart 2004, s. 135-162.

Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Dergisi, C. 131962-1963, s.1-16.

Plan” , C. 14,S. 19, 1964, s. 1-16.

Meseleleri”, Türk Kültürü, C. 3, S. 40, 1965, s. 297-300.

Kanad, Halil Fikret; “Yeni Mektep”, ,23 Mart 1923.

, C. 17, S. 196, 1996, s. 6-7.Gazi

, C. 29, S. Özel S-2, 2009, s. 1505-1529.

, C. 10, S. 109, 1970, s. 14-16.

, C. 24, S. 260, 1999, s. 11-14.

, C. 33, S. 359, 2008, s. 32-36.

(1950-1960)”, Yüks , C. 1, S. 2, Zonguldak, 2011.

, S. 149, Ocak- -Mart 2001, s. 61-79.

Hareketleri, C. 2, S. 23, 1956, s. 14-18.

Yeri”, Yeni Adam

1981, s. 33-35.

Türk Kültürü Dergisi -313.Türk

Kültürü, C. 3, S. 35, 1965, s. 852-856.Türk

Kültürü, C. -33.

Kurumu: Köy Enstitüleri”, Dergisi, C. 4, S. 1, Mersin, 2008.

Çukurov , C. 2, S. 26, 2004, s. 22-30.

, C. 15, S. 1, 1982, s. 197-214.

arih Dersi Tarih ve Toplum

-47.-Historical

Consciousness and History Education”, , C. 31, S. 330, 2006, s. 33-39.

Kaya, Yahya K, C. 14, S. 149, 1989, s. 21-28.

75-86.rinin

Neresindeyiz?”, , C. 17, S. 51, 2002, s. 561-583.

Tarih ve Toplum

Atatürk Ara ,1998, s. 779-830.

-

Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2009, s. 191-206.-

, C. 14, S. 2, Ekim 2006, s. 571-586.

, C. 15, S. 157, 1990, s. 6-11.

Dergisi, -112, Ekim-Millî

- 60.19

, C. 10, S. 113, 1950, s. 2-5.Muallimler

-1360.

Atatürk Ara ,s. 9-10.

Türk Yurdu, C. 22, S. 175, 2002, s. 54-55.

Koçak, Gürbüz; “Atatür Kemalizm, S. 318, 1989, s. 16-24.

Türk Yurdu, C. 12, S. 61 (407), 1962, s. 46-50.

ltesi Dergisi, C. 7, S. 1-4,1974, s. 89-129.

-1950)”, Enstitüsü Dergisi, C. 1, S. 1, Ankara, Ekim 1987.

Hayat Tarih , C. 1, S. 2, 1 Mart 1966, s. 24-28.

-45.Kodaman, Bayram; “II. Abdü

15, S. 1-2, 1975, s. 253-268.Millî

Kültür, S. 35, 1982, s. 7-9.

eleri”, , S. 2, 1964, s. 28-29.

, C. 2, S. 2, 2007, s. 152-163.

del , C.

23, S. 1, Ankara, 1990.

Dergisi, C. 3, S. 2, 2002, s. 65-77.Kö , C. 9,

S. 97, 1969, s. 13-14.

, C. 47, S. 879, 1980, s. 4.,

C. 1, S. 3, 1962, s. 56-97.

Ülkü, C. 2, S. 15, Mart 1948.

, S. 42, Eylül-Ekim 1996.

Özel Mektepler”, Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, C. 9, S. 19, 2012, s. 105-123.

Dergisi, C. 4, S. 1, 1988, s. 1-15.Atatürkçü

, C. 1, S. 10, 1995, s. 21-24.Mehmet, Emin; “Mekteplerimize Dair”, Mihrap, S. 28, 1

Nisan 1341(1925), s. 145-146.

Ankara Üniversitesi SBFD, C. 26, No: 1, Ankara, Mart 1971.

, S. 20, Mart 1991, s. 331-346.

Üzerine,” mleri Fakültesi Dergisi, C. 22, S. 1, Ankara, 1989.

Tedrisat , C. 13, S. 68, Eylül 1341 (1925), s. 360-367.

Türkiye Mühendislik Haberleri, C. 44, S. 402, 1999, s. 57-63.

Türk Tarih Belgeleri Dergisi, C. 17, S. 21, 1997, s. 127-143.

site Meselesi”, Türk Yurdu, C. 3, S. 15, 1925, s. 5-8.

Türk Yurdu, C. 9, S. 13 (359), 1988, s. 8-13.

nin Türk Yurdu, C. 9, S. 14

(360), 1988, s. 9-14.

Türk Yurdu, C. 9, S. 15 (361), 1988, s. 5-8.

Namal, Yücel; “Türkiye’de 1933-

, C. 1, S. 2, Nisan, 2011.Necip, Ali; “Halkevleri”, Ülkü

1933.umeli’de

OTAM, 2009, s. 193-220.Pedagoji,

S. 3, Nisan 1962.

, S. 383, 1998, s. 68-74.

Dergisi -156.

lâp , S. 2, 1987, s. 115-142.

Dergisi, S. 137, Ankara, 1998.Türk

Kültürü, C. 37, S. 436, 1974, s. 481-483.Okur, Mehmet; “Milli

Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, C. 5, S. 1, 2005, s. 199-217.

Türk Kültürü, C. 3, S. 40, 1965, s. 307-318.

, C. 2, S. 2, Ankara, Ekim 1970, s. 49-56.

Bilim, Sanat, Ülkü, C. 1, S. 2, 1946, s. 8.

Projesi: Köy Enstitüleri”, Pivolka, C. 4, S. 17, 2005, s. 3-5.Bilim

ve Sanat, S. 34, 1983, s. 7.Yeni

Türkiye, Özel S. 2 (7), Ocak- -466.S. 73,

2003.Türkiye Sosyal 9-160.

Osman, Nuri; “Türkiye Maarif Tarihi”, (Çev. Ziyaeddin Fahri

, S. 30-31, 1926, s. 197-201.

, C. 5, S. 59, 1993, s. 10-11.

, S. 28, 1984, s. 117-133.

Hareketleri, C. 9, S. 107-108, 1963, s. 11-17.

Demokratla , C. 15, S. 158-159, 1969, s. 14-17.

Hareketleri, C. 17, S. 192-193, 1971, s. 1-3.

-1940”, , C. 19, S. 220-221, 1973, s. 1-6.

Hareketleri, C. 19, S. 222-223, 1973, s. 16-19.

Etkileri”, , C. 20, S. 233, 1974, s. 3-5.

, C. 20, S. 244-245, 1975, s. 1-8.

Hareketleri, C. 21, S. 252-253, 1976, s. 1-6.Öymen, H. R.; “B Yeni Adam, S.

-11.

, C. 23, S. 178-179, Eylül-Ekim 1978, s. 27-32.

, C. 2 -108.

-52.

Etkisi”, Belleten, C. 52, S. 204, -1088.Kemalizm, S. 319,

1988, s. 15-20.

, C. 11, S. 125, 1963, s. 14-17.

Özal, C. 3, S. 26, 1975, s. 39-45.

(Çev. Mehmet Sonugelen), , S. 1, 1935, s. 7-9.mi”, Ege Üniversitesi

Sosyal Bilimler Fakültesi Dergisi, S. 2, 1981, s. 315-320.Tarih ve

Toplum -118.Tarih ve Toplum,

-184.

Tarih ve ToplumOcak 1987.

Özbaran, S.; “UNESCO, Türkiye ve Tarih Ders KitaplaToplumsal Tarih1998.

Toplumsal Tarih, C. 10, S. 56, 1998, s. 51-55.

Bilimleri Dergisi, S. 1, 1989, s. 116-128.Töre, C. 12, S.

140, 1983, s. 14-18.

Erdem -195.nlanma ile

Çukurova , C. 2, S. 26, 2004, s. 52-56.

Verimlilik”, , C. 3, S. 32, 2006, s. 100-105.

Özdemir, Sami N.; “Halkevleri Dergileri 1932-1950”, Halkevleri Dergisi

Türk Yurdu, C. 19, S. 137, 1999, s. 32-33.Özdemir, Yavuz - lif; “Halkevleri (1932’den 1951’e

Kadar)”, Dergisi, S. 45, Erzurum, 2011, s. 235-262.

Selim Sabit Efendi”, Toplumsal Tarih, C. 24, S. 141, 2005, s. 92-98.

Enstitüleri”, , C. 13, S. 154, 1992, s. 33-35.

, C. 19, S. 56, 2003, s. 471-481.

Kemalist Ülkü, C. 20, S. 235, 1988, s. 14-15.

C. 1, S. 2, 1994, s. 33-36.Özön, Mustafa Nihat; “Türkiye Maarif Tarihi”, (Çev. Haydar

Sur), , C. 5, S. 99, 1942, s. 1267.Yeniden

, C. 4, S. 34-36, 2004.Tercüman, 11 Ocak

1987.

, C. 16, S. 311-312, 1951, s. 4037-4036.

Yeri ve Okunan Kitaplar”, , S. 4, Ekim 2003, s.131-155.

Nereden Nereye”, Ö , C. 19, S. 227, 1998, s. 24-30.

, C. 24, S. 260, 1999, s. 37-41.Ülkü, C. 1, S. 1,

Pekmezci, MehmeHalkevleri Dergisi, C. 5, S. 58, 1971, s. 28-30.

, C. 7, S. 73, 1982, s. 27-29.Atatürk Yolu, C. 1, S.

3, 1959, s. 437-445.Sadrettin Celâl; “Toplu Tedris”, , C. 7,

S. 3, 15 Mart 1930, s. 65-78.Sadrettin Celâl; “Maarifte Islahat”, , C.

-140.

Türk Yurdu, C. 19-20, S. 148-149, 1999, s. 485-509.

Türk Yurdu 19-20, S. 148-149, Ankara, 2000, s. 485-509.

Cumhuriyet Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, S. 13, 1990, s. 3-44.

, S. 4, 1987, s. 125-129.

Sahir, Cela Ülkü,C. 1, S. 2, Mart 1933.

Toplumsal Tarih, S. 105, Eylül 2002, s. 46-49.

, C. 1, S. 2, 1948, s. 22-23.Saray, Mehmet; “Atatürk ve Türk Tarihi”, Türk Kültürü

22, S. 249, Ocak 1984.

, C. 21, S. 241, 2000, s. 4-8.

Sabit Efendi’nin Muhtasar Tarih-, C. 5, S. 19, Yaz 2007, s.

52-65.

Türk Yurdu, C. 30, S. 273, 2010, s. 67-72.

Terbiye, S. 2, 1927, s. 11-12.Türk

Yurdu, C. 20, S. 160, 2000, s. 113-118., Suat; “Halkevleri Atatürk Enstitüsü'nün Tarihi

, C. 17, S. 196-197, 1971, s. 5-11.

Belgelerle Türk Tarihi Dergisi, C. 11, -24.

Dergisi, S. 10, 2000, s. 223-238.Soner,

Bugünü”, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, C. 7, S. 28, 2007, s. 397-404.

, S. 57, Özel -17.

Soydan, Aynur; “Darülfünundan Günümüze Üniversitede Tasfiyeler”, Toplum ve Hekim, C. 14, S. 4, 1999, s. 269-276.

Forum, C. 9,

Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2013, s. 169-177.

, C. 20, S. 101, 1996, s. 18-26.

, S. 265/266-270/271, Temmuz-1977/Ocak-

Su, Kâmil; “Atatürk Bir Tarih Dersinde”, Belleten, C. 45/1, S. 177, Ocak 1981, s. 419-436.

-i Tedrisat”, Belleten, C. 2, S. 7-8, Ankara, 1938, s. 397-431.

, Belleten, C. 7, 1943, s. 315-347.

Tarih ve Toplum

Dergisi, C. 31, S. 52, 2012, s. 93-134.Muhammet -

Dergisi, C. 9, S. 4, 2011, s. 851-876.

Toplumsal Tarih, C. 9, S. 54, 1998, s. 12-18.

-Husri) (1880-,

S. 153-154, 2002, s. 60-67.

, S. 301, 2003, s. 14-20.

-Erciyes Üniversitesi Sosyal

Bilimler Enstitüsü Dergisi, S. 18, 2005, s. 137-155.-

Kayseri Zincidere Köy Muallim Mektebi ve Faaliyetleri (1926-1932)”, , C. 35, S. 172, 2006, s. 183-202.

Günlerinde Maarif Kongresi”, Popüler Tarih, C. 5, S. 52, 2004, s. 88-89.

Çev. Banu Çiçek Bilkay), , S. 1, 1952, s. 6-18.

Belgelerle Türk Tarihi Dergisi, S. 9, Haziran 1968, s. 39-41., S.

125, 1943, s. 89-94.Yeni Adam, S,

Ülkü, C. 2, S. 15, Mart 1948.

Tangülü, Z. – Karadeniz, O. – ; “Cumhuriyet Dönemi -1960)”, Turkish

Studies, Vol. 39/5, 2014, s. 1895-1910.

Atatürk Dergisi, C. 4, S. 4, 2005, s. 1-20.

Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S. 10, 2001, s. 13-28.

Hasan-Ali Yücel”, , C. 22, S. 238, 1997, s. 3-4.Tekin,

Toplumsal Tarih -53.

Yüzüncü , C. 1, S. 1, Van, 1994, s. 75-

86.-

Eflatun, C. 17, S. 204, 1985, s. 14.Tezcan, Mahmut; “Atatürk’ün

Atatürk Ara , C. 5, S. 15, Temmuz 1989, s. 557-594.

Bilgi,C. 25 , S. 290, 1971, s. 3-4.

, C. 1, S. 10, 1962, s. 8-10.Tonguç, En

, C. 2, S. 12, 1962, s. 13-16.Çev. Halit

Ülkü, C. 11, S. 65, 1938, s. 434-444.

Hareketlerini Etkileyen Psiko-Pedagojik Cereyanlar”, Türk Kültürü, S. 318, Ekim 1989, s. 580-660.

, C. 1, S. 1, 1968, s. 7-50.”, Yeni

Türkiye, C. 2, S. 7, 1996, s. 161-168.

Yeni Türkiye, C. 7, S. 38, 2001, s. 920-934.

en, C. 20, S. 221, 1967, s. 24-28.

Teknikleri”, , S. 106, 1991, s. 33-37.

, C. 25, S. 39, 2006, s. 1-25.Türk Yurdu, S. 8,

Ankara, 1969, s. 23.Ülkü, C. 10, S. 109,

Nisan 1946.

, S. 97, Ankara, 1995, s. 13-19.

, C. 5, S. 1, 2007, s. 159-174.

, C. 3, S. 33-34, 1969, s. 16-18.

, S. 58, 1999, s. 95-105.

Yeni Türkiye,C. 6, S. 32, 2000, s. 685-697.

Senelik Bilançosu”, Fikirler, C. 29, S. 100, 1933, s. 3-36.

Tarihindeki Yeri”, Milli , 2010, s. 148-161.Ege Üniversitesi Sosyal

Bilimler Fakültesi Dergisi, S. 2, 1981, s. 85-99.

Ülkü, C. 3, S. 35, 1949, s. 8-9.

Mektepleri”, Türk Kültürü, C. 3, S. 33, 1965, s. 594-600.Meslekî ve Teknik

, C. 20, S. 237, 1972, s. 19-28.

Köylünün Sesi, C. 3, S. 33, 1969, s. 19.Ünver, A. Süheyl; “Türkiye Maarif Tarihi”, (Çev. Nuran

, C. 3, S. 12, 1939, s. 154-157.

Türk Dili Dergisi, C. 20, S. 117, 2006, s. 20-23.

Durumumuz”, Belgelerle Türk Tarihi Dergisi, S. 7, 1985, s. 38-46.Vatan, 17

Yalman, Ahmet Emin; “Maarifte Hedefsizlik”, Vatan, 3 Ocak 1955, s. 1.

Yalman, A. E.; “Üniversitelerimizde Söz Hürriyeti”, Vatan, 5Ocak 1957, s. 1.

Medreseler”, Tanzimat I463-467.

Banka ve Ekonomik Yorumlar, C. 11, S. 6, 1974, s. 61-63.

-, C. 27, S. 292, 2002, s. 9-18.

, S. 2, 1987, s. 151-158.

Yeni Türkiye, C. 2, S. 7, 1996, s. 206-210.

Ya , C. 50, S. 575, 1984, s. 14-16.

, C. 10, S. 105, 1985, s. 37-39.Halkevleri

Dergisi, S. 12, 1967, s. 6.

Türk Kültürü, C. 2, S. 18, 1964, s. 90-93.

, C. 1, S. 2, 1973, s. 25-28.emin Halil; “Tanzimat’tan Cumhuriyete Kadar

Bizde Tarihçilik”, Tanzimat IIs. 586.

Türk Kültürü, C. 25, S. 291, Temmuz, 1987, s. 389-397.Yücel, Hasan Âli; “Cumhuriyet Maarifinin Prensipleri”, , S. 96, Ocak 1942, s. 1214.

Belleten, C. 712007, s. 613-652.

SonuçBu makalede Cumhuriyet döneminden günümüze kadar Türk

olan 534 adet makale yazar ,

Emrullah Efendi, Hasan Ali Yücel,den

gö ve ; mektepler, medreseler, darü’l-

, Millîn ,

ve tarihî sBu durum bize

kapsa arih deda

mümkün görünmemektedir.