Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu

Studia Podyplomowe

Zarządzanie Bezpieczeństwem i Higieną Pracy

Edycja 2015 październik 2011 r.

Jakub Kłosiński

Zagadnienie Pierwszej Pomocy w pracy instruktora karate kyokushin

Praca dyplomowa wykonana pod kierunkiem

mgr Sławomira Ochrema

Wrocław 2012 r.

1

Oświadczenie autora pracy

Oświadczam, że niniejsza praca dyplomowa została napisana przeze mnie samodzielnie i nie zawiera treści uzyskanych w sposób niezgodny z obowiązującymi przepisami ani nie była wcześniej przedmiotem procedur związanych z uzyskaniem tytułu zawodowego w wyższej uczelni.

Data……………… Podpis autora pracy…………………

2

SPIS TREŚCI .

Spis treści strona

Wstęp 4

Rozdział 1. Teoria karate kyokushin – wprowadzenie 5

Rozdział 1.1 Karate rys historyczny 5

1.2 Trening karate 6

1.3 Walka treningowa i sportowa w stylu kyokushin 8

Rozdział 2. Pierwsza Pomoc – umocowania prawne 9

Rozdział 3. Pierwsza pomoc – podstawowe zasady postępowania 12

Rozdział 4. Zagadnienie Pierwszej Pomocy w pracy instruktora

karate

19

4.1 Urazy układu ruchowego 19

4.2 Omdlenia i krwawienia z nosa 26

Podsumowanie 28

Literatura 28

Spis tabel 29

Spis zdjęć 30

Spis rysunków 30

3

Wstęp

Problematyka pierwszej pomocy jest bardzo szeroką dziedziną wiedzy z zakresu

ratownictwa medycznego. Dzięki jej znajomości potrafimy w ekstremalnej sytuacji

zareagować poprzez udzielenie pomocy drugiej osobie, począwszy od zwykłego przecięcia

palca a skończywszy na nagłym zatrzymaniu krążenia. Zakres powyższej pracy został

ograniczony do tematyki pierwszej pomocy w pracy instruktora karate. Wiele schematów

zachowań udzielania pierwszej pomocy w momencie zagrożenia życia zostało pominiętych,

z uwagi na niewystępowanie w środowisku pracy instruktora. W szkolnej sali gimnastycznej

czy profesjonalnym pomieszczeniu do uprawiania sztuk walk, podczas zajęć karate istnieje

bardzo małe prawdopodobieństwo wystąpienia zagrożenie w postaci porażenia prądem czy

utonięcia. Dlatego też w treści pracy skupiono uwagę na typowych zdarzeniach z sal

treningowych jak na przykład urazy kończyn czy omdlenia.

Za cel pracy zostało postawione stworzenie kompendium wiedzy, w jaki sposób

instruktor karate powinien reagować w różnych sytuacjach zagrożenia życia ćwiczących, w

oparciu o wiedzę z zakresu pierwszej pomocy.

Obecnie na rynku nie ma żadnego kompleksowego opracowania zagadnienia pierwszej

pomocy w kontekście karate. Poniższe opracowanie jest próbą odpowiedzi na najczęstsze

pytania dotyczące pierwszej pomocy w środowisku trenujących kontaktowe sporty walki a

przed wszystkim karate kyokushin.

W pracy zostały wykorzystane materiały z fachowej literatury ratownictwa

medycznego jak również obowiązujące akty prawne dotyczące zagadnienia pierwszej

pomocy. Za źródło wiedzy posłużyło również doświadczenie autora pracy, który od ponad 15

lat jest czynnym karateką, licencjonowanym instruktorem oraz sędzią sportowy z 10 letnią

praktyką.

Praca ma charakter opisowy, który został podparty dodatkowo materiałem

fotograficznym ukazującym realizm spotykanych na co dzień urazów w pracy instruktora.

karate kyokushin.

4

Rozdział 3. Pierwsza pomoc – podstawowe zasady postępowania.

Istnieje pięć grup działań jakie powinny zostać podjęte w momencie zagrożenia życia

lub zdrowia.

Pierwszą jest tzw. PPP – Podstawowa Pierwsza Pomoc, w jej skład wchodzi :

rozpoznanie zagrożenia

wstępne zabezpieczanie poszkodowanego i miejsca zdarzenia

nadanie sygnału „NA RATUNEK”

podstawowe czynności resuscytacyjne dorosłych i dzieci

inne podstawowe czynności ratunkowe – zależne od rodzaju zagrożenia

powtarzanie oceny i zabezpieczania poszkodowanego[7]

Do podjęcia tych działań zobowiązane są wszystkie osoby będące świadkami, obserwatorami

lub uczestnikami wypadku.

Kolejna kategoria która będzie istotna w kontekście zagadnienia powyższej pracy to

RPP – Rozszerzona Pierwsza Pomoc, a zaliczymy do niej :

− podstawowa Pierwsza Pomoc

− zabezpieczenia miejsca zdarzenia

− bezpieczne przeniesienie i ułożenie sytuacyjne poszkodowanego

− użycie podstawowych przyrządów pierwszej pomocy (chusta twarzowa, maska

oddechowa, opatrunek osobisty, opatrunek uciskowy, koc termiczny)

− unieruchomienie kręgosłupa, złamania

− tamowanie krwotoku

− zaopatrzenie rany powierzchniowej

− inne czynności ratunkowe – zależne od rodzaju zagrożenia

− wsparcie psychiczne

− dokumentacja pierwszej pomocy

− powtarzanie oceny i zabezpieczenia poszkodowanego[7]

Do podjęcia powyższych działań uprawnieni są: „funkcjonariusze służb publicznych

(policja), wolontariusze ratownictwa, kierowcy wszystkich kategorii, pracownicy firm

kolejowych i transportowych , supermarketów, nauczyciele, wychowawcy i opiekunowie.

niższy personel zakładów opieki zdrowotnej.” [7]

5

Warto zwrócić uwagę, iż w tej kategorii zostali wymienieni nauczyciele oraz

wychowawcy. W kontekście pracy jaką wykonuje instruktor karate, praca jego jest tożsama z

pracą nauczyciela oraz wychowawcy. Tym samym kwalifikuje się on do 2 typu kategorii

udzielania pomocy w sytuacji zagrożenia życia.

Pozostałe trzy grupy dotyczą wykwalifikowanej oraz wysoce wykwalifikowanej

pomocy. Z uwagi na tematykę pracy zostają one jedynie wymienione bez szczegółowego

opisu. Pozostałe grupy to:

− Kwalifikowana Pierwsza Pomoc - uprawnione do wykonywania są specjalistyczne

służby np. GOPR, Straż Pożarna czy PCK

− Medyczne Czynności Ratunkowe – uprawnione są Zespoły Ratownictwa

Medycznego zalicza się do nich między innymi lekarze specjaliści medycyny ratunkowej

czy ratownicy medyczni

− Leczenie Ratunkowe – odpowiadają za to Szpitalne Oddziały Ratunkowe, Klinika

Medycyny Ratunkowej oraz Szpitalne Zespoły Zadaniowe[7]

Niezależnie od stopnia zaawansowania wiedzy osoby udzielającej pierwszej pomocy,

pierwszą zasadą jest ocena miejsca zdarzenia. Polega ona na błyskawicznym obejrzeniu

poszkodowanego oraz otoczenia. W skład oceny wchodzi:

sprawdzenie bezpieczeństwa miejsca zdarzenia

określanie liczby osób potrzebujących pomóc

W przypadku wykwalifikowanego ratownika należy dodatkowo określić:

− wstępnie liczbę ratowników potrzebnych do akcji udzielenia pomocy

− naturę schorzenie oraz rozpoznanie mechanizmu, który mógł spowodować uraz

Należy pamiętać, że ocena bezpieczeństwa zdarzenia jest procesem stałym i ciągłym.

Nie należy bagatelizować zmian, któremu ulega otoczenie, np. zmiana kierunku wiatru czy

opady deszczu.[6]

Druga istotna zasadą jest bezpieczeństwo osoby udzielającej pomoc. Należy pamiętać o

środkach ochrony osobistej takich jak: rękawiczki gumowe, maseczki ochronne a w

przypadku wykwalifikowanej pomocy odzież ochronna. Zabezpieczania tego typu chronią

przed kontaktem z materiałem biologicznym – krwią, tkanką czy płynami fizjologicznymi

poszkodowanego. Nigdy nie wiadomo czy ratowany nie jest potencjalnym nosicielem

choroby zakaźnej takiej jak wirus HIV czy zapalenie wątroby typu B.[6]

Przed przystąpieniem do udzielenia pierwszej pomocy należy przeprowadzić szybką

wstępną ocenę stanu poszkodowanego. Polega ona na:

6

− ocenie wyglądu poszkodowanego

− określaniu stanu świadomości ofiary

− ocenie czynności życiowych w tym: drożności dróg oddechowych, krążenia,

oddychania (w przypadku braku oddychania i krążenia należy rozpocząć resuscytację). [6]

Wygląd poszkodowanego często zdradza rodzaj urazu lub zachorowania. Kolor skóry,

czy sposób wypowiadania się ulega zmianie pod wpływem obrażeń. Zmiany te mogą się

pogłębiać dlatego należy poddać poszkodowanego dłuższej obserwacji, nawet jeśli została

mu udzielona pierwsza pomoc.

Aby zdiagnozować stan świadomości trzeba nawiązać kontakt słowny z

poszkodowanym. Należy zapytać o przyczynę dolegliwości. W celu uspokojenia pacjenta

powinno się przedstawić, a następnie dopytać o przyczynę urazu. Sposób reakcji pacjenta

należy zapamiętać aby mieć porównanie przy kolejnym badaniu, czy nastąpiła poprawa czy

pogorszenie stanu poszkodowanego.[6]

W trakcie sprawdzania czynności życiowych należy ocenić:

drogi oddechowe – jeżeli u pacjenta pojawiają się problemy z oddychaniem (np. gdy

pacjent charczy lub nie wydaje żadnych dźwięków), należy udrożnić drogi

oddechowe. Jeżeli u pacjenta nie podejrzewa się uszkodzenia lub urazu kręgosłupa,

należy odchylić głowę oraz żuchwę. Istnieje możliwość zachłyśnięcia, dlatego należy

sprawdzić czy ofiara nie ma nic w jamie ustnej (np. odłamki, ułamany ząb). Ciała

obce trzeba usunąć i dopiero wtedy przejść do oceny oddychania;

oddychanie – dorosły człowiek bierze10-20 oddechów na minutę. Przekroczenie lub

obniżenie tych wartości świadczy o nieprawidłowościach w oddychaniu. Przytomny

pacjent może nam powiedzieć czy ma problem z oddychaniem. W przypadku osoby

nieprzytomnej ocenę należy wykonać wzrokiem, słuchem i dotykiem. W momencie

nachylenia się nad poszkodowanym, słucha się szmeru powietrza wydostającego się z

ust, nachylając się do twarzy policzkiem próbuje się wyczuć ruch powietrza na

policzku oraz obserwuje się ruchy klatki piersiowej oraz nadbrzusza;

krążenie / badanie tętna – u zdrowego człowieka tętno waha się pomiędzy 60-90

uderzeń na minutę. Tętno obliczyć można „zliczając liczbę uderzeń w ciągu 15

sekund i mnożąc przez 4 lub w ciągu 30 s mnożąc przez 2.”[6] W celu wykrycia tętna

szuka się go na tętnicy promieniowej, szyjnej lub udowej. U dzieci tętno można badać

na tętnicy udowej, szyjnej lub ramieniowej.

Jeżeli tętno zostanie nie wykryte na dużych tętnicach należy rozpocząć natychmiast

7

resuscytację krążeniowo – oddechową.

Zgodnie z definicją resuscytacja krążeniowo oddechowa (RKO, czyli CPR – ang.

Cardio – pulmonary resuscition) „to zespół czynności ratowniczych (oddychanie

wspomagane, pośredni masaż serca, elektroterapia, farmakoterapia), mający na celu

przywrócenie i utrzymanie transportu tlenu do tkanek i komórek, w których wyniku powróci

spontaniczna czynność krążenia i oddychania.”[2]

Podjęcie zabiegu resuscytacyjnego przez świadków zdarzenia może przesądzić czy

poszkodowany przeżyje czy nie. Według danych Polskiej Rady Resuscytacyjnej główną

przyczyną śmierci w Europie jest nagłe zatrzymanie krążenia (NZK). W skali roku

diagnozuje się 350000 – 700000 przypadków NZK. Wśród przyczyn nagłego zatrzymania

krążenia najczęściej wymienia się ostre zaburzenia czynności układu oddechowego, układu

krążenia lub OUN (ośrodkowy układ nerwowy). Przyczyną NZK mogą być: „urazy

czaszkowo-mózgowe, zatrucia (np. lekami), udar mózgu, infekcje, choroby metaboliczne oraz

guzy mózgowia.”[1] Ważną rolę odgrywa tzw. łańcuch przeżycia. Łańcuchem przeżycia

nazywamy sekwencję czynności niezbędnych do przeprowadzenia skutecznej resuscytacji.

Łańcuch przeżycia dzielimy na cztery etapy (rys. nr 1). Etap pierwszy dotyczy rozpoznania

oraz wezwanie pomocy. Etap drugi to rozpoczęcie zabiegu resuscytacyjnego, który zwiększa

szanse przeżycia poszkodowanego. Kolejny etap to tzw. wczesna defibrylacja. W większości

przypadków zatrzymania krążenia mięsień sercowy drga z powodu zaburzeń elektrycznych,

które noszą nazwę „migotania komór”. Skutecznym sposobem na migotanie komór jest

wstrząs elektryczny (defibrylacja). Połączenie dwóch środkowych elementów stanowi

podstawę wczesnej resuscytacji

Rys 1. Schemat łańcucha przeżycia (www.prc.krakow.pl/2010/02.pdf)

Ostatnim etapem łańcucha przeżycia jest opieka poresuscytacyjna. Ma ona na celu

8

utrzymanie funkcji życiowych w tym funkcji mózgu oraz serca w lepszej kondycji.

Według zaleceń Rady Resuscytacji w procesie ratowania trzeba zachować następującą

kolejność:

1. należy sprawdzić czy poszkodowanemu oraz osobie ratującej nie zagraża żadne

niebezpieczeństwo,

2. należy sprawdzić reakcję poszkodowanego, czy reaguje na nasz głos prostym

pytaniem „czy wszystko w porządku”,

3. gdy nastąpi reakcja ze strony ofiary, będzie ona przytomna, odpowie na nasze

pytanie, należy ją zostawić w bezpiecznym miejscu i sprawdzać czy jej stan się nie pogarsza.

4. w momencie barku reakcji, zawołać o pomoc, następnie odwrócić

poszkodowanego na plecy w celu udrożnienia jego dróg oddechowych odgiąć głowę w tył,

unieś żuchwę, następnie umieść jedną rękę na czole poszkodowanego, delikatnie odgiąć

głowę, opuszki palców drugiej ręki unieść na żuchwie poszkodowanego a następnie unieść ja

w celu udrożnienia dróg oddechowych

5. należy ocenić oddech wzrokiem, dotykiem lub słuchem, jeśli oddech jest

prawidłowy należy ułożyć poszkodowanego w pozycji bezpiecznej i wezwać pomoc;

w momencie gdy oddech jest nieprawidłowy lub w ogóle go nie ma, należy rozpocząć akcję

reanimacyjną polegającą na:

− uklęknięciu obok poszkodowanego

− ułożeniu nadgarstka ręki na środku jego klatki piersiowej

− położeniu nadgarstka drugiej ręki na drugiej ręce.

− spleceniu obu dłoni i upewnieniu się, że nie naciskamy żeber, brzucha i dolnego

końca mostka.

− „pochyleniu się nad poszkodowanym, wyprostowaniu ramion, które ustawiamy

prostopadle do mostka i uciskamy na głębokość przynajmniej 5 cm” [1].

− zwalnianiu po każdym uciśnięciu nacisku na klatkę piersiową. aby umożliwić klatce

piersiowej powrotu po każdym uciśnięciu do pozycji wyjściowej;

− okres uciskania i zwalniania nacisku mostka powinien być taki sam;

− po wykonaniu 30 uciśnięć klatki piersiowej udrożniamy drogi oddechowe;

− zaciskamy skrzydełka nosa poszkodowanego za pomocą palca wskazującego i kciuka

ręki umieszczonego na czole poszkodowanego;

− usta pozostawiamy delikatnie otwarte przy jednoczesnym podtrzymywaniu żuchwy;

− bierzemy wdech i obejmujemy usta poszkodowanej osoby swoimi ustami;

9

− wdmuchujemy powoli powietrze do ust poszkodowanego; wykonując tę czynność

obserwujemy czy klatka piersiowa osoby poszkodowanej unosi się jak przy normalnym

oddychaniu;

− jeszcze raz nabieramy powietrza i wdmuchujemy je do ust poszkodowanego;

wykonując dwa skuteczne oddechy ratownicze;

− następnie układamy znowu ręce pamiętając o prawidłowej pozycji i wykonujemy 30

uciśnięć klatki piersiowej;

− uciskanie klatki piersiowej i wdmuchiwanie powierza wykonujemy w stosunku 30:2

− proces reanimacji działania przerywamy, aby sprawdzić stan poszkodowanego; tylko

i wyłącznie w sytuacji gdy zacznie on prawidłowo oddychać.[1]

Należy pamiętać, że jeżeli pierwszy oddech nie podniesie klatki piersiowej może to

oznaczać, iż w jamie ustnej znajduje się ciało obce. Należy je kategorycznie usunąć w celu

udrożniania przepływu powietrza.[5] Są to czynności jakie może a nawet powinna wykonać

każda osoba do czasu, aż nie pojawi się wyspecjalizowana służba ratunkowa.

W sytuacji kiedy stan poszkodowanego nie wymaga podjęcia reanimacji, a ratowany

jest nieprzytomny istnieje zagrożenie opadnięciem języka do tyłu, w wyniku czego może

dojść do zablokowania gardła i odcięcia dopływu powietrza. W takim wypadku należy

zastosować pozycję boczną ustaloną. Pozycja ta chroni również przed zachłyśnięciem się

własna krwią bądź wymiocinami. Schemat ułożenia przedstawia poniższy rysunek.

10

Rys. 2. Pozycja boczna ustalona (źr. www.pixartmedia.home.pl)

Nie wolno stosować pozycji bocznej ustalonej w momencie gdy istnieje zagrożenie

urazu kręgosłupa.

W powyższym rozdziale zostały przedstawione podstawowe zasady i działania przy

udzielania pierwszej pomocy. Osoba ratująca musi zdawać sobie sprawę, iż w trakcie

udzielania pomocy zagrożone może być nie tylko zdrowie i życie poszkodowanego ale

również jej własne. Uświadomienie powyższych zasad ma na celu ograniczenie dodatkowych

ofiar w postaci ratowników czy przypadkowych gapiów, którzy zaoferowani udzielaniem

pomocy zapominają o własnym bezpieczeństwie. Stosownie ochrony osobistej w postaci

masek czy lateksowych rękawiczek, ma kluczowe znaczenie dla zdrowia osób niosących

pomoc. Odpowiednie i szybkie zdiagnozowanie sytuacji w jakiej znalazł się poszkodowany

oraz podjęcie akcji ratunkowej, przedłuża szansę przeżycia poszkodowanego.

Niepodjęcie żadnych działań łącznie z nie wezwaniem pogotowia ratunkowego,

zbagatelizowanie zagrożenie bądź uznanie osoby w potrzebie za pijaną jest najgorszą rzeczą

jaką można zrobić. Należy pamiętać ,iż od szybkości reakcji zależy czyjeś życie.

Rozdział 4. Pierwsza pomoc w pracy instruktora karate kyokushin.

Jak już zostało wspomniane w pierwszym rozdziale powyższej pracy karate kyokushin

to sport kontaktowy, w którym następuje bezpośrednie starcie między ćwiczącymi poprzez

wymianę kopnięć oraz uderzeń. Specyfiką tego stylu jest również nie używanie ochraniaczy

lub stosowanie ich w ograniczonej formie (goleń oraz stopa, rękawice tzw. piąstkówki). W

poprzednim rozdziale zostały przedstawione ogólne zasady postępowania w przypadku

zagrożenia życia. Celem poniższego rozdziału jest ukazanie najczęstszych urazów oraz

niebezpiecznych zdarzeń występujących podczas ćwiczeń karate jak również metod,

udzielania pierwszej pomocy w konkretnych wypadkach.

4.1 Urazy układu ruchowego

Z uwagi, iż karate jest sportem konfrontacyjnym jednym z najczęstszych urazów są

11

urazy układu ruchowego. Na układ ruchu składa się układ kostno- stawowy oraz układ

mięśniowy. Ich funkcją to utrzymanie kształtu oraz postawy ciała umożliwiające człowiekowi

sprawne poruszanie w otaczającym środowisku. Układ kostno-stawowy składa się z kości

połączonych stawami. Zaliczmy do niego[6]:

kości czaszki i twarzoczaszki

kręgosłup ( szyjny, piersiowy i lędźwiowy)

kości obręczy barkowej i kości kończyn górnych

żebra

kości miednicy i kończyn dolnych

Układ mięśniowy odpowiedzialny jest za wykonywanie wszelkich ruchów w

organizmie. „Zbudowany jest z mięśni poprzecznie prążkowanych – zależnych od woli mięśni

szkieletowych, które są bezpośrednio odpowiedzialne za poruszanie i przemieszczanie się

organizmu( mogą się kurczyć szybko i z dużą siła ale wymagają odpoczynku”[6]

Literatura wyróżnia następujące rodzaje urazów układu ruchu:

− urazy bezpośrednie – jest to bezpośrednie działanie siły zewnętrznej na ciało

poszkodowanego. W przypadku karate może być to kopnięcie (uderzenie kością piszczelową

na udo przeciwnika)

− urazy pośrednie – polegają na przeniesieniu siły z miejsca bezpośredniego urazu na

oddaloną część ciała. Znane są przypadki kopnięć na udo przeciwnika w wyniku czego siła

zostaje przeniesiona na kolano, następstwem czego jest uraz kolana czy rzepki u adepta

karate.

− Urazy skrętne – rodzaj urazów pośrednich – wynikają z przeniesieni sił skrętnych na

stawy, mięśnie i kości. Uraz ten często występuje podczas ćwiczeń ogólnorozwojowych,

śliska lub antypoślizgowa powierzchnia na salach treningowych przy gwałtownej zmianie

kierunku poruszania się powoduje przeciążenie a finalnie skręcenie stawu skokowego.[6]

Urazy kończyny to najczęściej :

− złamania kości

− zwichnięcia

− skręcenia stawów[6]

Urazy mogą być otwarte lub zamknięte. Uzależnione jest to od tego czy nastąpiło

przerwanie ciągłości skóry. Występuje ono dodatkowo z widocznym krwawieniem

zewnętrznym.[6]

W celu uporządkowania wiedzy oraz dopasowania urazów układu ruchu w kontekście

12

karate kyokushin, została opracowana tabela, która zawiera opis przyczyny urazu, objawów

oraz sposobu udzielania pierwszej pomocy.

Uraz złamanie zamknięte kończyny – przerwanie ciągłości kości Przyczyna upadek na sali treningowej na twardą powierzchnie

zderzenie się kończyn przy blokach kopnięcie twardą kością piszczelową kończyny przeciwnika łamanie przedmiotów( deski, dachówki, cegły)

Objaw [6] ból nasilający się przy próbie ruchu pogrubienie kończyny na skutek krwotoku wewnętrznego nienaturalny kształt oraz ruchomość kończyny wyczuwalny lub słyszalny zgrzyt podczas ruchu odłamków kości

powodujący ból Pierwsza pomoc [2]

Unieruchamiamy złamaną kość zawsze wraz z dwoma sąsiednimi stawami, palce pozostawiamy na wierzchu,aby zaobserwować ewentualne zmiany w ukrwieniu kończyny

Uraz złamanie otwarte kończyny przerwanie ciągłości kości oraz skóry Przyczyna jak w złamaniu zamkniętym Objaw [6] jak w złamaniu zamkniętym

rana – uszkodzenie skóry na skutek przebicia przez odłamki kości krwotok zewnętrzny

Pierwsza pomoc [2]

unieruchomienie za pomocą :bandaży , chusty , listw drewnianych , zimny okład zastosowanie wacików, gazy do zatamowani krwotoku

Unieruchamiamy złamaną kość zawsze wraz z dwoma sąsiednimi stawami, palce pozostawiamy na wierzchu,aby zaobserwować ewentualne zmiany w ukrwieniu kończyny

Uraz skręcenie stawu – uszkodzenie tkanek otaczających staw a w szczególności torby stawowej

Przyczyna energiczne wykręcenie kończyny/ stawu na śliskiej lub zbyt chropowatej powierzchni ( kończyny dolne)

energiczne wykręcenie kończyny podczas kontaktu z przeciwnikiem( kończyny górne)

Objaw [6] ból nasilający się przy ruchu obrzęk stawu ograniczona ruchomość kończyny

Pierwsza pomoc [2]

unieruchomienie za pomocą :bandaży, chusty , listw drewnianych; zimny okład zmniejszając obrzęk oraz ból

Nie należy poruszać ani nastawić uszkodzonego stawu.Uraz [2] zwichnięcie - uszkodzenie stawu gdzie kości utraciły ze sobą styczność,

zmiana pozycji stawu innego niż jej naturalne miejsce pod wpływem działania siły zewnętrznej

Przyczyna przeciążenie podczas zastosowania dźwigni na kończyny partnera

13

Objaw [2] ból nasilający się przy ruchu zniekształceni się stawu zmiana położenia stawu zsinienie kończyny z jej ochłodzeniem oraz brakiem czucia tętna

Pierwsza pomoc [2]

unieruchomienie za pomocą :bandaży , chusty , listw drewnianych, zimny okład zmniejszając obrzęk oraz ból

Unieruchamiamy dwie sąsiednie kości.Tabel 2. Urazy układu ruchu , przyczyny , objawy,pierwsza pomoc. Opracowanie własne.

W przypadku skręcenia oraz zwichnięcia w pierwszej pomocy warto jest wspomnieć o

metodzie R.I.C.E. (ang. Rest, Ice, Constipation, Evelation) nazwa oznacza: odpoczynek,

ochłodzenie, ucisk i uniesienie. Te cztery składniki składają się na tą bardzo prostą metodę

postępowanie gdzie:

Rest / odpoczynek – to natychmiastowe przerwanie aktywności fizycznej; błędem

jest często proponowane tzw. rozchodzenie urazu. Uczucie bólu może na chwilę

znikać, jednakże struktura tkanek został uszkodzona, uraz pozostał i ból na pewno

powróci po ustaniu aktywności.

Ice / lód – należy chłodzić miejsce urazu minimum 20 minut jednocześnie w taki

sposób aby uniknąć odmrożenia .W tym celu należy owinąć miejsce cienką warstwą

tkaniny lub ręcznikiem a dopiero potem przyłożyć zmrażacz. Niezalecane jest

chłodzenie w krótkich odcinkach czasu: „Krótkotrwały bodziec zimna powoduje

skurcz naczyń krwionośnych co jest zjawiskiem pożądanym w rehabilitacji, jednak 2-3

minuty po zaprzestaniu jego działania następuje odruchowe rozszerzenie naczyń

krwionośnych co niweczy cały zabieg ochładzania.”[22]

Constipation /ucisk - polega na założeniu około 20-30 cm powyżej miejsca urazu

opaski uciskowej przy pomocy bandaża elastycznego lub kawałków odzieży. Celem

ucisku powyżej miejsca urazu jest zmniejszenie powstawania opuchlizny poprzez

ograniczenie przepływu krwi przez miejsce, w którym mogło dojść do uszkodzenia

naczyń.

14

Elevation / uniesienie – polega ona na „(…) uniesieniu kończyny z kontuzją powyżej

poziomu serca. Stąd częsty obraz zawodników którzy po skręceniu w stawie skokowym

leżą na plecach z kończyną dolną uniesioną i opartą o ścianę. Celem uniesienia

kończyny powyżej poziomu serca jest, tak jak w przypadku ucisku, zabezpieczenie

przed nadmiernym puchnięciem kończyny.”[22]

Zdjęcie nr1. (foto własne) Zwichnięcie palca wskazującego: opuchlizna oraz wystąpienie wybroczyn na

skórze.

Metoda ta stosowna jest przy udzielaniu pierwszej pomocy jako całość czterech

elementów lub pojedynczo każdy element z osobna. Przykładem może być

rozpowszechnione wśród sportowców schładzanie.

Częstym urazem w trakcie treningów karate jest pęknięcia żeber. Na skutek uderzenia

punktowego wyprowadzonego z pięści lub kopnięcia, żebro poddaje się i pęka. Istnieje

zagrożenie w krytycznych zdarzeniach, iż w momencie złamania żebra następuje stłuczenie

lub rozerwanie płuca. Złamanie pierwszych trzech żeber może spowodować uszkodzenie

aorty i innych naczyń dużych oskrzeli. Jednakże najczęściej jeśli występuje tego typu uraz

jest to miejscowe pęknięcie pojedynczego żebra.[12] Poniżej tabela prezentująca pierwszą

pomoc w wyżej opisanym przypadku.

Uraz pęknięcie żebraPrzyczyna Uderzenie punktowe z pięści lub kopnięcie Objaw [12] ból miejscowy

trudności z oddychaniem ból przy wciąganiu powietrza do płuc

15

trzeszczenie kostne Pierwsza Pomoc [12]

obandażowanie klatki piersiowej aby uniemożliwić przemieszczanie się pękniętych żeber

Tabel 3. Uraz pękniecie żebra, przyczyny , objawy, pierwsza pomoc. Opracowanie własne.

Bardzo częstymi urazami w sportach walki w tym karate są uszkodzenia tkanek

miękkich narządu ruchu. Aby opisać uraz należy przytoczyć najpierw definicję samej tkanki

mięśniowej. „Tkanka mięśniowa zbudowana jest z komórek mięśniowych zwanych włóknami

mięśniowymi. Każde włókno jest otoczone cienką błoną (sarkolemą). W cytoplazmie znajdują

się włókna kurczliwe tzw. miofibryle, układające się w pęczki oraz jedno lub kilka jąder.

Tkanka mięśniowa ma zdolność odpowiadania skurczem na wszystkie bodźce. Istotą

kurczenia jest zmiana kształtu komórki objawiająca się znacznym skróceniem.”[4]. Włókna

mięśniowe są ukrwione, dzięki temu są odpowiednio dotlenione oraz odżywione, co znowu

umożliwia prawidłową pracę w rekcji na bodziec– kurczenie.

Urazy mięśni objawiają się wylewem krwawym i obrzękiem uszkodzonego miejsca.

Przysłowiowe krwawniki mogą być bardziej widoczne lub mniej tzw. wewnątrz mięśniowe.

„Stany te są potencjalne groźne, gdyż na podłożu wynaczynionej krwi może wytworzyć się

tkanka bliznowa, poważnie ograniczająca kurczliwość, a tym samym i wydolność mięśnia”

[4]

A. Dzik oraz S. Tayar wyróżniają [3]:

uraz bezpośredni (stłuczenie) – uszkodzeniu ulegają najgłębsze włókna przylegając

do kości

uraz pośredni tzw (naciągnięcia) uszkodzenia mięśnia w miejscu, w którym chwili

wykonania siłowego ruchu dochodzi do zmniejszenia rozciągliwości mięśnia, mięsień

ulega naciągnięciu.

Widocznym następstwem stłuczeń oraz naciągnięć są krwiaki. ”Krwiaki to

patologiczny zbiornik krwi (...). Wielkość krwiaka, a więc rozmiar następczych szkód w

mięśniu zależy od czynników, a mianowicie – wielkości i rodzaju uszkodzenia mięśnia ,jego

przydatności funkcjonalnej, odporności włókien mięśnia na ciśnienie krwiaka, rodzaju

wykonywanego sportu, miejscowego unaczynienia, zdolności i krzepliwości krwi, uszkodzenia

dużych naczyń( żył).[3]

Pojawienie się krwiak charakteryzuje się obrzękiem, pojawieniem się płynów oraz

wybroczynami na skórze. W przypadku krwiaków wewnętrzno – mięśniowych

niewidocznych z zewnątrz, do diagnozy potrzebne są specjalistyczne metody diagnostyczne

16

np. tomografia komputerowa.

Poniżej zostały umieszczone typowe stłuczenia, które pojawiają podczas sparingów

oraz zawodów:

Zdjęcie nr2. (foto własne) Stłuczynie tkanki mięśniowej z typowymi wybroczynami na skórze.

17

Zdjęcie nr3. (foto własne) Stłuczynie tkanki mięśniowej w okolicach kolana z typowymi

wybroczynami na skórze.

Poniżej zaprezentowana został tabela urazów mięśni. Zawiera ona opis przyczyny

urazu, jego objawów oraz sposobu udzielania pierwszej pomocy.

Uraz Stłuczenie – tkani mięśniowej Przyczyna uderzenia wykonane pięścią w korpus oraz kończyny górne

kopnięci wykonane stopą, podbiciem stopy lub piszczelem w kończyny górne, dolne oraz korpus

zderzenia kończyny o kończynę – blok nogą przy kopnięciu Objaw [3] ból

wylew podskórny opuchnięcie miejsca wyczuwalne i widoczne zniekształcenie kolorowe wybroczyny na skórze

Pierwsza pomoc [3];[22]

zimny okład lub zmrażacz miejscowy zmniejszając obrzęk oraz ból przy ogromnych wylewach podskórnych należy zastosować: ucisk

około 20-30 cm powyżej miejsca urazu stosując w tym celu opaski uciskowe, bandaże elastyczne czy kawałki odzieży

należy również unieść kończynę w górę w celu odpływu krwi z miejsca urazu

Tabel 4. Stłuczenie tkanki mięśniowej, objawy, pierwsza pomoc. Opracowanie własne

18

4.2 Omdlenia i krwawienia z nosa.

Inną kategorią zdarzeń wymagających pierwszej pomocy w pracy instruktora karate są

omdlenia oraz krwawienia z nosa. Występują one wśród początkujący adeptów. Rzadziej

dotyczą wytrenowanych karateków potrafiących radzić sobie z dużym obciążeniem

treningowym.

Omdlenie definiowane jest jako „(...) krótkotrwała utrata przytomności spowodowana

zaburzeniem dopływu krwi do mózgu, w wyniku czego jest on niedotleniony i niedożywiony

( brak tlenu i glukozy).”[2] Przed omdleniem osoba może poczuć następujące objawy:

−narastające uczucie duszności

−zawroty głowy

−mroczki przed oczami

−przyspieszony oddech

−szybsze tętno

−narastająca bladość powłoki skórnej[2]

Przyczynami omdlenia podczas zajęć karate są najczęściej:

−nadmierny wysiłek,

− nadmierny ból

− brak tlenu (przebywanie w zatłoczonej sali treningowej, gdzie w związku z

ćwiczeniami temperatura powietrza oraz wilgotność gwałtownie wzrasta)

− kopnięcie w głowę lub szyję co powoduje odcięcie dopływu krwi do mózgu

W literaturze jako przyczynę wymienia się również: dłuższe przebywanie w pozycji stojącej

oraz strach i stress.

Widocznymi objawami omdlenia są:

−utrata przytomności

−bladość powłok skórnych widocznych przede wszystkim na twarzy

−słabo wyczuwalne tętno

−zwolniony oddech [2]

Jeżeli nie doszło do utraty przytomności to najprostszymi czynnościami jakie można

zastosować są: opuszczenie zatłoczonego miejsca, otworzenie okna, kucnięcie oraz

pochylenie głowy między kolanami. W momencie, gdy do omdlenia już doszło, należy

podjąć następujące kroki: ułożyć omdlałą osobę na płask na plecach, następnie zbadać

19

podstawowe funkcje życiowe: przytomność, oddech oraz tętno, rozluźnić rzeczy aby

umożliwić swobodne oddychanie, unieść nogi oraz ręce w górę około 30 stopni nad ziemię.

(lub podłożyć krzesło czy ławkę), głowę odchylić do tyłu i ułożyć nisko. Trzeba pamiętać, by

dostarczyć jak najwięcej tlenu poprzez zrobienie przeciągu lub otworzenie okna

w pomieszczeniu. Należy również sprawdzić czy podczas omdlenia w momencie osunięcia

się na ziemię nie doszło do urazu głowy (uderzenie głową o posadzkę).[10] Poniżej została

przedstawiona tabela systematyzująca przyczyny, objawy oraz schemat postępowania

pierwszej pomocy przy omdleniach na treningach karate.

Uraz omdlenie – krótkotrwała utrata przytomnościPrzyczyny nadmierny wysiłek

brak tlenu (przebywanie w zatłoczonej sali treningowej gdzie w

związku z ćwiczeniami temperatura powietrza oraz wilgotność

wzrastają)

kopnięcie w głowę lub szyję

bólObjaw [2] utrata przytomności

bladość powłok skórnych widocznych przede wszystkim na twarzy

słabo wyczuwalne tętno

zwolniony oddech Pierwsza pomoc [2]

dostarczenie maksymalnej ilości tlenu do pomieszczenia ułożenie na plechach na płaskiej powierzchni uniesienie kończyn do góry w celu dożywienia i dotlenienia mózgu

Tabel 5. Omdlenie – krótkotrwała utrata świadomości przyczyny, objawy, pierwsza pomoc. Opracowanie własne.

Przy wzmożonym wysiłku często dochodzi do krwawień z nosa. Z uwagi na to, iż

tempo ćwiczeń ulega przyspieszeniu, w organizmie wzrasta również tętno oraz rośnie

ciśnienie. W momencie gdy organizm nie jest wytrenowany lub jest osłabiony może dojść do

krwotoku z nosa. Organizm samoistnie rozładowuje nadmiar ciśnienia wywołując wylew

zewnętrzny. Inną przyczyna może być kopnięcie w twarz, które czasami kończy się obfitym

krwotokiem z nosa. Niezależną przyczyna nie związaną z treningiem karate może być

również słabość naczynek lub infekcja dróg oddechowych.[2]

W momencie krwawienia należy posadzić poszkodowanego z głową do dołu, docisnąć

skrzydełko nosa, z którego wydobywa krew w kierunku kości nosowej, aż do ustania

krwawienia. Jeżeli krwawienie nastąpiło po uderzeniu i oprócz krwi wydostaje się jasna

20

wydzielina, można podejrzewać złamanie podstawy czaszki. Należy wówczas natychmiast

wezwać pogotowie ratunkowe.[2]

Literatura:

1. Andres J., (red naukowy), Wytyczne Resuscytacyjne 2010, Kraków 2010, wyd. Fall,

str. 76- 82

2. Czapiewska B., Pierwsza Pomoc, Toruń 2011,wyd. Literat str.3; 4-5; 10; 26;

3. Dziak A., S. Tayaras, Urazy i uszkodzenia w sporcie, Kraków 2000 wyd. Ksper str. 25 – 27;

4. Gomułka W., Rewerski W.(red) Encyklopedia Zdrowia, Warszawa 1995 wyd. PWN

str. 11;1616

5. Jakubaszko J. (red), ABC postępowania w urazach, Wrocław 2003,wyd. Górnicki

Wydawnictwo Medyczne, str. 20;

6. Jakubaszko J.(red), Ratownik Medyczny,Wrocław 2003,wyd. Górnicki Wydawnictwo

Medyczne, str. 9-10;13-14;75-77;

7. Jakubaszko J. (red), Nauczanie Pierwszej Pomocy. Zalecenia metodyczne. Wrocław 2004,

wyd. Polskie Towarzystwo Medycyny Ratunkowej, str. 5-4.

8. Kalina R., Teoria sportów walki,Warszawa 2000;wyd. Escrella; str.44-45

9. Lorden. M., Oyama Legenda i Dziedzictwo,Warszawa 2003, wyd. Budo-Sport str. 5-7;

106-108

10. Pawłowski A., Pierwsza Pomoc w nagłych wypadkach. Poradnik rodzinny;Białystok

2011; str. 84-85; 86-87;

11. Poznański J., Nowoczesne Karate, Wrocław 2007;wyd. Jerzy Poznański; str.4;29;41

12. Robertson C., Redmond A., Kompendium leczenia dużych urazów. Warszawa 1994 wyd.

Wydawnictwo Medyczne str.58;

Akty prawne 13. Ustawa o sporcie z dnia 25 czerwca 2010 r. o sporcie (Dz. U. Nr 127, poz. 857, z późn.

zm.27))

14. Ustawa z dnia 8 września 2006 o Państwowym Ratownictwie Medycznym (Dz. U. z

2006 , Nr 191, poz. 1410 z poźn. zm.)

15. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 26 września 1997 w sprawach

21

ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (t.j. Dz. U. z 2003r. Nr 169, poz. 1650 z

poźn. zm.).

16. Ustawa z 20 czerwca 1997r —Prawo o Ruchu Drogowym. (Dz. U. z 1997 r. Nr 98, poz.

602 z późn. zm.).

17. Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (.Dz. U. z 1998, Nr 21, poz. 94 z

późn.zm.

18. Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks Karny (Dz. U z 1997r. Nr 88, poz. 553 z poźn.

zm)

19. Rozporządzeniem Ministra Sportu i Turystyki z dnia 18lutego 2011 w sprawie

szczegółowych warunków uzyskiwania kwalifikacji zawodowych w sporcie. Na podstawie

art.41 ust.16 ustawy z dnia 25 czerwca 2010 r. o sporcie (Dz. U. Nr 127, poz. 857 i Nr 151,

poz. 1014)

Strony internetowe20. www.karate.org.pl/kyokushin/ ( stan na 10.06.12)

21. www.magazyntrenera.pl/medycyna-sportowa/rehabilitacja-i-jej-rezultaty-po-

skreceniu-stawu-skokowego-i-kolanowego-z-zastosowaniem-i-bez-zastos.html (stan

na 10.06.2012)

Tabele:Tabel 1.Zestawienie wieku adeptów w stosunku do czasu treningu. Opracowanie własne

str. 7

Tabela 2 .Urazy układu ruchu , przyczyny , objawy, pierwsza pomoc. Opracowanie własne.

str. 20-21

Tabela 3.Uraz pękniecie żebra, przyczyny , objawy,pierwsza pomoc. Opracowanie własne

str. 23

Tabela 4. Stłuczenie tkanki mięśniowej , objawy, pierwsza pomoc. Opracowanie własne

str. 25

Tabela 5 Omdlenie – krótkotrwała utrata świadomości przyczyny ,objawy, pierwsza pomoc.

Opracowanie własne str 26-27

Zdjęcia:Zdjęcie nr 1. (foto własne) Zwichnięcie palca wskazują opuchliznę oraz wystąpienie

wybroczyn na skórze, str. 22.

22

Zdjęcie nr 2. (foto własne) Stłuczynie tkanki mięśniowej z typowymi wybroczynami na

skórze, str. 24

Zdjęcie nr 3. (foto własne) Stłuczynie tkanki mięśniowej w okolicach kolana z typowymi

wybroczynami na skórze, str. 25

Rysunki :

Rys 1. Schemat łańcucha przeżycia [źr. www.prc.krakow.pl/2010/02.pdf Polska Rada

Resuscytacji] – str 16

Rys. 2. Pozycja boczna ustalona [źr. www.pixartmedia.home.pl/dobrytato2/index.php?

option=com_k2&view=item&id=129:pozycja-boczna-ustalona&Itemid=115] – str. 18

23