W skrciePOSIEDZENIE PLENARNE 5/1/2015

EPRS | Biuro Analiz Parlamentu EuropejskiegoAutor: Tarja Laaninen, Members' Research Service

PL(or. EN)

PE 545.708Wyczenie odpowiedzialnoci i prawa autorskie: Niniejsze opracowanie stanowi syntez opublikowanych informacji i nie musi odzwierciedla opinii autora ani stanowiskaParlamentu Europejskiego. Dokument jest przeznaczony wycznie dla posw do Parlamentu Europejskiego i jego pracownikw, w ramach wykonywanej przez nich pracyparlamentarnej. Unia Europejska 2014. Powielanie w celach niekomercyjnych jest dozwolone pod warunkiem wskazania rda.eprs@ep.europa.eu http://www.eprs.ep.parl.union.eu (intranet) http://www.europarl.europa.eu/thinktank (internet) http://epthinktank.eu (blog)

Zakazy uprawiania GMO w pastwachczonkowskichW grudniu 2014 r. Parlament i Rada osigny porozumienie trjstronne w drugim czytaniuw sprawie aktu prawnego zaproponowanego przez Komisj w 2010 r., przyznajcego pastwomczonkowskim wiksz swobod w podejmowaniu decyzji dotyczcych uprawy organizmwzmodyfikowanych genetycznie na wasnym terytorium.

Kontekst oglnyOrganizmy zmodyfikowane genetycznie (GMO) to organizmy, ktrych materia genetyczny zosta sztuczniezmodyfikowany celem nadania im nowych cech, takich jak odporno na susze lub na szkodniki.Organizmami zmodyfikowanymi genetycznie mog by roliny, zwierzta lub mikrooorganizmy takie jakbakterie, pasoyty i grzyby. Uprawa rolin zmodyfikowanych genetycznie budzi kontrowersje, a opiniapubliczna w UE pozostaje wobec nich sceptyczna. Zwolennicy wykorzystywania GMO uwaaj modyfikacjgenetyczn za sposb na popraw jakoci rolin i zwikszenie produktywnoci, natomiast przeciwnicywyraaj obawy zwizane z niekontrolowanym rozmnaaniem si genetycznie zmodyfikowanych rolinw rodowisku, co uzalenioby rolnikw od firm biotechnologicznych, a take z zagroeniami dla zdrowialudzi, chocia badania dotychczas nie potwierdziy takich zagroe.Na ramy regulacyjne UE odnoszce si do GMO, wprowadzone w ubiegym dziesicioleciu, skadaj si trzyakty prawne: rozporzdzenie (WE) nr 1829/2003 w sprawie genetycznie zmodyfikowanej ywnoci i paszy,rozporzdzenie (WE) nr 1830/2003 dotyczce moliwoci ledzenia i etykietowania organizmwzmodyfikowanych genetycznie oraz dyrektywa 2001/18/EC w sprawie zamierzonego uwalniania dorodowiska organizmw zmodyfikowanych genetycznie. Uprawa GMO wymaga zezwolenia w ramachscentralizowanego systemu UE, na podstawie naukowej oceny bezpieczestwa przeprowadzonej przezEuropejski Urzd ds. Bezpieczestwa ywnoci (EFSA). Jednake z uwagi na rnice zda midzy pastwamiczonkowskimi co do uprawy GMO istnieje tendencja do blokowania zezwole w Radzie, przez brakkwalifikowanej wikszoci gosw zarwno za zezwoleniem, jak i przeciw niemu. Obecnie jedyny GMO w UEto kukurydza odporna na szkodniki, MON810, produkowana przez Monsanto, uprawiana w piciu pastwachczonkowskich (Hiszpania, Portugalia, Republika Czeska, Rumunia i Sowacja).Po wydaniu zezwolenia poszczeglne pastwa czonkowskie mog jedynie ogranicza upraw GMO naswoim terytorium, wykorzystujc tzw. klauzul ochronn (art. 23 dyrektywy 2001/18/WE) lub stosujc rodkinadzwyczajne (art. 34 rozporzdzenia (WE) nr 1829/2003). Ograniczenia z zaoenia maj charaktertymczasowy i musz by uzasadnione nowymi informacjami naukowymi wskazujcymi, e dany GMOstwarza zagroenia dla zdrowia ludzkiego lub rodowiska. Osiem pastw czonkowskich (Austria, Bugaria,Grecja, Luksemburg, Niemcy, Polska, Wgry i Wochy) przyjo rodki ochronne zakazujce uprawy MON810na wasnym terytorium. Rwnie we Francji do sierpnia 2013 r. obowizywa zakaz uprawy, jednak zosta onuniewaniony przez Conseil d'Etat (najwyszy sd administracyjny we Francji), w nastpstwie orzeczeniaTrybunau Sprawiedliwoci UE z 2011 r.EFSA wydaje opinie naukowe na temat nowych informacji, ktre pastwa czonkowskie przestawiaj, abyuzasadni wprowadzone przez siebie zakazy. Dotychczas EFSA uzna wszystkie klauzule ochronne zanieuzasadnione z naukowego punktu widzenia. Pomimo tego Rada odrzucia wnioski Komisji dotyczcezniesienia krajowych klauzul ochronnych.

http://ec.europa.eu/public_opinion/archives/ebs/ebs_341_en.pdfhttp://ec.europa.eu/public_opinion/archives/ebs/ebs_341_en.pdfhttp://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CELEX:32003R1829:PL:NOThttp://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CELEX:32003R1830:PL:NOThttp://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/ALL/?uri=CELEX:32001L0018http://ec.europa.eu/food/plant/gmo/authorisation/cultivation_commercialisation_en.htmhttp://curia.europa.eu/jcms/upload/docs/application/http:/curia.europa.eu/jcms/upload/docs/application/pdf/2011-09/cp110086en.pdfpdf/2011-09/cp110086en.pdfmailto:eprs@ep.europa.euhttp://www.eprs.ep.parl.union.eu/http://epthinktank.eu/

Biuro Analiz Parlamentu Europejskiego 5/1/2015PE 545.708 2

Wniosek KomisjiW odpowiedzi na postulat kilku pastw czonkowskich dotyczcy wikszej elastycznoci w podejmowaniudecyzji w odniesieniu do uprawy Komisja przedstawia w lipcu 2010 r. wniosek ustawodawczy,wprowadzajcy w dyrektywie 2001/18/WE nowy artyku, ktry umoliwiaby pastwom czonkowskimograniczanie lub zakaz uprawy wszystkich lub niektrych GMO objtych zezwoleniem na czci lub caociwasnego terytorium, ze wzgldw innych ni wynikajce z oceny ryzyka dla rodowiska w ramach unijnegosystemu zatwierdzania. Mogoby to pomc w przeamaniu impasu w wydawaniu zezwole na nowe GMO,gdy pastwa czonkowskie by moe chtniej udzielayby zezwolenia, gdyby mimo wszystko mogy zakazauprawy na wasnym terytorium.

Parlament EuropejskiW lipcu 2011 r. Parlament przyj stanowisko w pierwszym czytaniu (sprawozdawczyni: Corinne Lepage,ALDE, Francja). Parlament uzna, e podstaw prawn wniosku naley zmieni z art. 114 (rynek wewntrzny)na art. 192 ust. 1 (rodowisko) Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE), gdy zapewnioby tosolidniejsz podstaw w sporach prawnych z firmami biotechnologicznymi lub wiatow Organizacj Handlu(WTO). Parlament Europejski chcia poszerzy wykaz powodw, ktre pastwa czonkowskie mogybyprzywoywa jako uzasadnienie zakazw, tak aby obejmowa on wzgldy rodowiskowe (ochronarnorodnoci biologicznej, siedlisk i ekosystemw), skutki spoeczno-gospodarcze (np. niemoliwostosowania rodkw dotyczcych wspistnienia rnych typw upraw z uwagi na szczeglne warunkigeograficzne, takie jak panujce na maych wyspach, ryzyko skaenia upraw ekologicznych ikonwencjonalnych), a take inne wzgldy, takie jak uytkowanie gruntw oraz zagospodarowanieprzestrzenne. Parlament postulowa, aby pastwa czonkowskie ustanowiy obowizkowy systemodpowiedzialnoci finansowej, zapewniajcy pokrywanie szkd przez sprawc zanieczyszczenia, np. wprzypadku skaenia upraw konwencjonalnych lub ekologicznych. Parlament nalega te, aby pastwaczonkowskie zapobiegay transgranicznemu skaeniu, tworzc strefy buforowe na granicach z krajamiociennymi.

Stanowisko RadyW lipcu 2014 r. Rada przyja wsplne stanowisko. Rada zgodzia si z Parlamentem co do ustalenianiewyczerpujcego wykazu powodw, na ktrych opiera si mog krajowe ograniczenia. Tekst powiniennadal opiera si na art. 114 TFUE (rynek wewntrzny), gdy zdaniem Rady gwnym celem wniosku jestzapewnienie sprawnego funkcjonowania rynku wewntrznego. Wprawdzie wniosek pocztkowo dotyczyrozporzdzenia, jednak Rada zmienia form prawn na dyrektyw. Rada rozrnia dwie odrbne fazyprocesu: w pierwszej fazie, podczas procedury wydawania zezwolenia na upraw GMO, pastwoczonkowskie mogoby zwrci si do przedsibiorstwa skadajcego wniosek o zmian obszarugeograficznego objtego zezwoleniem, polegajc na wyczeniu z uprawy czci lub caoci terytoriumdanego pastwa. W drugiej fazie, po zakoczeniu procedury udzielania zezwolenia, pastwa czonkowskiemogyby mimo wszystko zakaza uprawy, pod warunkiem e dany rodek krajowy nie stoi w konflikciez ocen ryzyka dla rodowiska przeprowadzon na szczeblu UE. Rada nie chciaa uwzgldni systemuodpowiedzialnoci finansowej.

Porozumienie w obradach trjstronnychW listopadzie 2014 r. Komisja rodowiska PE zagosowaa za zaleceniem do drugiego czytania(sprawozdawca: Frdrique Ries, ALDE, Belgia), okrelajc stanowisko Parlamentu w negocjacjach. Nastpniew dniu 3 grudnia 2014 r. Parlament i Rada osigny tymczasowe porozumienie. Pastwa czonkowskiemogyby zakazywa GMO jedynie na podstawie celw polityki rodowiskowej, ktre nie stoj w konflikciez ocen ryzyka dla rodowiska przeprowadzon przez EFSA. Ponadto pastwa czonkowskie bd mogyprzywoywa cele polityki rolnej lub inne istotne wzgldy, takie jak uytkowanie gruntw, skutkispoeczno-gospodarcze, wspistnienie rnych rodzajw upraw lub polityka publiczna. Pastwaczonkowskie mogyby zakazywa nie tylko uprawy poszczeglnych gatunkw, lecz take grup GMO.Podstaw prawn dyrektywy pozostanie art. 114 TFUE (rynek wewntrzny). Wniosek Parlamentuo wprowadzenie systemu odpowiedzialnoci w przypadku szkd nie zosta utrzymany. Co do wspistnieniarnych typw upraw pastwa czonkowskie, w ktrych uprawia si roliny zmodyfikowane genetycznie,

http://register.consilium.europa.eu/doc/srv?l=EN&f=ST%2011226%202009%20REV%202http://www.oeil.ep.parl.union.eu/oeil/popups/ficheprocedure.do?reference=2010/0208(COD)&l=enhttp://www.europarl.europa.eu/sides/getDoc.do?pubRef=-//EP//TEXT+TA+P7-TA-2011-0314+0+DOC+XML+V0//PLhttp://register.consilium.europa.eu/content/out?lang=PL&typ=SET&i=ADV&RESULTSET=1&DOC_ID=10972%2F14&DOC_LANCD=EN&ROWSPP=25&NRROWS=500&ORDERBY=DOC_DATE+DESChttp://www.europarl.europa.eu/sides/getDoc.do?type=REPORT&mode=XML&reference=A8-2014-0038&language=ENhttp://www.europarl.europa.eu/news/en/news-room/content/20141204IPR82835/html/Deal-reached-on-new-rules-allowing-flexibility-for-EU-countries-to-ban-GMO-crops

Biuro Analiz Parlamentu Europejskiego 5/1/2015PE 545.708 3

musz zapobiega skaeniu transgranicznemu, tworzc strefy buforowe wzdu swoich granic z innymipastwami czonkowskimi, w ktrych nie uprawia si GMO.Coreper popar porozumienie w dniu 10 grudnia, a Komisja rodowiska PE w dniu 17 grudnia 2014 r.,umoliwiajc gosowanie na posiedzeniu plenarnym w celu potwierdzenia uzgodnionego tekstu.

Reakcje na porozumienieKomisarz ds. zdrowia i bezpieczestwa ywnoci Vytenis Andriukaitis, ktry uczestniczy w negocjacjach,przyj porozumienie z zadowoleniem, owiadczajc, e umoliwi ono pastwom czonkowskimograniczanie lub zakazywanie uprawy GMO na wasnym terytorium, bez wpywu na ocen ryzykaprzeprowadzon przez UE. Zgodnie z politycznymi wytycznymi przewodniczcego Komisji Jeana-ClaudeaJunckera, celem jest zagwarantowanie, e stanowiska demokratycznie wybranych rzdw bd liczy si conajmniej tak samo jak opinie naukowa, gdy w gr wchodz istotne decyzje dotyczce ywnoci i rodowiska.Niemniej jednak przegld systemu pozostaje ujty w programie prac Komisji na 2015 r.Europejskie stowarzyszenie przedsibiorstw biotechnologicznych EuropaBio wyrazio rozczarowanie,okrelajc porozumienie jako porozumienie o zakazie upraw, ktre umoliwi pastwom czonkowskimodrzucanie bezpiecznych produktw zatwierdzonych na szczeblu UE. W reakcji na pierwotny wniosekeuropejskie zrzeszenie rolnikw i spdzielni COPA-COGECA wyrazio zaniepokojenie, i proponowanepodejcie stanowi niebezpieczny precedens prawny, zagraajcy rynkowi wewntrznemu produktwzatwierdzonych i zwikszajcy zakcenia konkurencji midzy rolnikami w UE. Zrzeszenie COPA-COGECAwrazio obaw, i rolnicy mog ponosi skutki arbitralnych, nieuzasadnionych naukowo decyzji waciwychorganw krajowych.Greenpeace EU oraz ruch na rzecz ywnoci ekologicznej i rolnictwa ekologicznego IFOAM przyjy wynikniechtnie, ubolewajc, i porozumienie nie pozwoli krajom na uzasadnianie krajowych zakazw wzgldamizwizanymi ze skutkami rodowiskowymi uprawy GMO, przez co kraje te naraone bd na dziaania prawneze strony przemysu biotechnologicznego.

http://www.envinet.ep.parl.union.eu/envinet/cms/cache/bypass/home/menu_current_leg/template/ajaxMeetingOj.htm?ojDocumentRef=ENVI(2014)1217_1http://europa.eu/rapid/press-release_STATEMENT-14-2363_en.htm?locale=enhttp://www.europabio.org/press/non-cultivation-agreement-genetically-modified-crops-undermines-innovation-and-single-markethttp://www.copa-cogeca.be/Download.ashx?ID=662790&fmt=pdfhttp://www.greenpeace.org/eu-unit/en/News/2014/New-EU-law-grants-countries-right-to-ban-GM-crops-but-leaves-them-exposed-to-industry-attacks-/http://www.ifoam-eu.org/en/news/2014/12/05/commission-council-and-parliament-agree-national-bans-gm-crops

Kontekst oglnyWniosek KomisjiParlament EuropejskiStanowisko RadyPorozumienie w obradach trjstronnychReakcje na porozumienie