zbatimi i standarteve te sherbimeve te perkujdesit

MINISTRIA E PUNËS, ÇËSHTJEVE SOCIALE & SHANSEVE TË BARABARTA

MANUALZBATIMI I STANDARTEVE TE SHERBIMEVE

TE PERKUJDESIT SHOQEROR PER PERSONAT ME AFTESI TE KUFIZUAR.

SHËRBIMI SOCIAL SHTETËRORKy manual u hartua

me mbështetjen e UNFPA-së

1

MAN

UAL

ZBAT

IMI I

STA

ND

ARTE

VE T

E SH

ERBI

MEV

E TE

PER

KUJD

ESIT

SH

OQ

ERO

R PE

R PE

RSO

NAT

ME

AFTE

SI T

E KU

FIZU

AR

Manual për punonjësit e Institucionevetë Përkujdesit Shoqëror për Personat me Aftësi të Kufizuara.

MANUALZBATIMI I STANDARTEVE TE SHERBIMEVE TE PERKUJDESIT

SHOQEROR PER PERSONAT ME AFTESI TE KUFIZUAR

Tiranë, Dhjetor 2010

2

MAN

UAL

ZBATIMI I STAN

DARTEVE TE SH

ERBIMEVE TE PERKU

JDESIT SH

OQ

EROR PER PERSO

NAT M

E AFTESI TE KUFIZUAR

3

MAN

UAL

ZBAT

IMI I

STA

ND

ARTE

VE T

E SH

ERBI

MEV

E TE

PER

KUJD

ESIT

SH

OQ

ERO

R PE

R PE

RSO

NAT

ME

AFTE

SI T

E KU

FIZU

AR

Parathenie .....................................................................................................................

Udhezimi ........................................................................................................................

Personat me aftësi të kUfizUar dhe shërbimet e ofrUara ........................................................

MODULI 1UdhëzUes Për deklaratën dhe standardet e Pak ....................................................................

MODULI 2shembUll: deklarimi i qëllimit ............................................................................................

MODULI 3 formUlari Për informacionin e nevojshëm ............................................................................

MODULI 4raPort Për vlerësimin e nevojave dhe ecUrinë Për Pak (rvne) ..............................................

MODULI 5Plani i kUjdesit ................................................................................................................

MODULI 6mbrojtja e Pak, Udhëzime dhe ProcedUra ............................................................................

MODULI 7shembUll “kontrata tiP” ..................................................................................................

MODULI 8eleminimi i Pengesave arkitektonike .....................................................................................

MODULI 9roli dhe detyrat e sPecialistëve që angazhohen Për ofrimin e shërbimeve sociale ...............................

literatUra ......................................................................................................................

Përmbajtja

5

7

15

33

45

53

59

67

99

107

111

121

129

4

MAN

UAL

ZBATIMI I STAN

DARTEVE TE SH

ERBIMEVE TE PERKU

JDESIT SH

OQ

EROR PER PERSO

NAT M


Parathënie

Një dokument me vlerë për përmirësimin e shërbimitpër Personat me Aftësi të Kufizuara.

Manuali i Zbatimit të Standardeve të Shërbimeve për Personat me Aftësi të Kufizuar është një nga dokumentet e rëndësishëm për rritjen e cilësisë së shërbimit për PAK. Tashmë ai do të bëhet pjesë e sistemit të mbrojtjes sociale për identifikimin, vlerësimin, përfshirjen dhe integrimin e tyre në jetën shoqërore.

Si rezultat i zbatimit të këtyre programeve, numri i PAK qe trajtohen me pagesa në Cash dhe shërbime ka arritur në 115 mijë ose në 3.6 % të popullsisë së vendit. Në ndihmë të tyre janë të angazhuar edhe 17 mijë kujdestarë që ofrojnë shërbime me pagese.

Programet dhe shërbimet për këtë kategori sociale mbështeten në një legjislacion të ri integral, ku reflektohen standardet dhe kërkesat që burojnë nga detyrimet integruese të vendit në Bashkimin Evropian.

Kushtetuta e Shqipërisë, Statuset e veçanta ligjore për të verëbrit, para dhe tetraplegjikët, invalidët e punës dhe ligji 9355 ( i ndryshuar) , përcaktojnë grupet e përfituesve dhe kritere të qarta për identifikimin e numrit të PAK, garantimin e përfshirjes sociale dhe mosdiskriminimin e tyre.

Rreth 8000 PAK mendorë, fizikë dhe sensorë, ose 16 % te këtij grupimi, përfitojnë shërbimin e kujdestarisë. Kujdestaria për të verbrit ofrohet për 32 % të numrit të personave të verbër, ndërsa për para-tetraplegjikët, shërbimi i kujdestarisë ofrohet për 96% të tyre.

Objektivat e Strategjisë Kombëtare të PAK synojnë inkurajimin, edukimin dhe pjesëmarrjen e PAK, sigurimin e arsimit optimal, sigurimin e mundësive për punësim dhe zhvillimin ekonomik të tyre. Në këtë kuadër është nxitur arsimimi i PAK me pagesa e shërbime. Si rezultat i këtyre përmirësimeve, numri personave që ndjekin arsimin e mesëm dhe të lartë ka arritur në rreth 8 mijë persona ose rreth 35 % të PAK që janë në moshën e shkollës.

Konventa për të Drejtat e PAK, Rekomandimet e OKB për Barazimin e Mundësive dhe Plani i Veprimit i Këshillit të Evropës, prej kohësh kanë orientuar zhvendosjen e vlerësimit te PAK nga modeli mjekësor drejt modelit socio-sanitar, duke synuar vlerësimin e nevojave sociale dhe mënyrën më të mirë të plotësimit të tyre. Këto dokumente rekomandojnë përdorimin e Manualit Ndërkombëtar për Klasifikimin e Funksioneve të Aftësisë së Kufizuar dhe Shëndetit, ICF, që është përgatitur nga OBSH dhe është dhënë për zbatim.

Reformat e ndërmarra për decentralizimin, de-institucionalizimin dhe puna që bëhet për zbatimin e standardeve të shërbimeve të PAK synojnë: përfshirjen e familjes në ofrimin e shërbimeve në qendrat rezidenciale dhe komunitare, kthimin e PAK në mjedisin familjar, nxitjen e njësive vendore për krijimin e shërbimeve komunitare, shtëpi-familje, apartamenteve të mbrojtura, dhënien në kujdestari apo adaptimin e PAK dhe përfshirjen shoqërisë civile në ofrimin e shërbimeve.

Në këtë kontekst vitet e fundit janë ngritur dhe transformuar 54 qendra rezidenciale dhe komunitare ku përfitojnë shërbime mbi 2150 PAK. Kjo tendencë pozitive do të thellohet më tej për të rritur

5

MAN

UAL

ZBAT

IMI I

STA

ND

ARTE

VE T

E SH

ERBI

MEV

E TE

PER

KUJD

ESIT

SH

OQ

ERO

R PE

R PE

RSO

NAT

ME

AFTE

SI T

E KU

FIZU

AR

Parathënie

Një dokument me vlerë për përmirësimin e shërbimitpër Personat me Aftësi të Kufizuara.

Manuali i Zbatimit të Standardeve të Shërbimeve për Personat me Aftësi të Kufizuar është një nga dokumentet e rëndësishëm për rritjen e cilësisë së shërbimit për PAK. Tashmë ai do të bëhet pjesë e sistemit të mbrojtjes sociale për identifikimin, vlerësimin, përfshirjen dhe integrimin e tyre në jetën shoqërore.

Si rezultat i zbatimit të këtyre programeve, numri i PAK qe trajtohen me pagesa në Cash dhe shërbime ka arritur në 115 mijë ose në 3.6 % të popullsisë së vendit. Në ndihmë të tyre janë të angazhuar edhe 17 mijë kujdestarë që ofrojnë shërbime me pagese.

Programet dhe shërbimet për këtë kategori sociale mbështeten në një legjislacion të ri integral, ku reflektohen standardet dhe kërkesat që burojnë nga detyrimet integruese të vendit në Bashkimin Evropian.

Kushtetuta e Shqipërisë, Statuset e veçanta ligjore për të verëbrit, para dhe tetraplegjikët, invalidët e punës dhe ligji 9355 ( i ndryshuar) , përcaktojnë grupet e përfituesve dhe kritere të qarta për identifikimin e numrit të PAK, garantimin e përfshirjes sociale dhe mosdiskriminimin e tyre.

Rreth 8000 PAK mendorë, fizikë dhe sensorë, ose 16 % te këtij grupimi, përfitojnë shërbimin e kujdestarisë. Kujdestaria për të verbrit ofrohet për 32 % të numrit të personave të verbër, ndërsa për para-tetraplegjikët, shërbimi i kujdestarisë ofrohet për 96% të tyre.

Objektivat e Strategjisë Kombëtare të PAK synojnë inkurajimin, edukimin dhe pjesëmarrjen e PAK, sigurimin e arsimit optimal, sigurimin e mundësive për punësim dhe zhvillimin ekonomik të tyre. Në këtë kuadër është nxitur arsimimi i PAK me pagesa e shërbime. Si rezultat i këtyre përmirësimeve, numri personave që ndjekin arsimin e mesëm dhe të lartë ka arritur në rreth 8 mijë persona ose rreth 35 % të PAK që janë në moshën e shkollës.

Konventa për të Drejtat e PAK, Rekomandimet e OKB për Barazimin e Mundësive dhe Plani i Veprimit i Këshillit të Evropës, prej kohësh kanë orientuar zhvendosjen e vlerësimit te PAK nga modeli mjekësor drejt modelit socio-sanitar, duke synuar vlerësimin e nevojave sociale dhe mënyrën më të mirë të plotësimit të tyre. Këto dokumente rekomandojnë përdorimin e Manualit Ndërkombëtar për Klasifikimin e Funksioneve të Aftësisë së Kufizuar dhe Shëndetit, ICF, që është përgatitur nga OBSH dhe është dhënë për zbatim.

Reformat e ndërmarra për decentralizimin, de-institucionalizimin dhe puna që bëhet për zbatimin e standardeve të shërbimeve të PAK synojnë: përfshirjen e familjes në ofrimin e shërbimeve në qendrat rezidenciale dhe komunitare, kthimin e PAK në mjedisin familjar, nxitjen e njësive vendore për krijimin e shërbimeve komunitare, shtëpi-familje, apartamenteve të mbrojtura, dhënien në kujdestari apo adaptimin e PAK dhe përfshirjen shoqërisë civile në ofrimin e shërbimeve.

Në këtë kontekst vitet e fundit janë ngritur dhe transformuar 54 qendra rezidenciale dhe komunitare ku përfitojnë shërbime mbi 2150 PAK. Kjo tendencë pozitive do të thellohet më tej për të rritur

6

MAN

UAL

ZBATIMI I STAN

DARTEVE TE SH

ERBIMEVE TE PERKU

JDESIT SH

OQ

EROR PER PERSO

NAT M


me përparësi qendrat ditore në raport me ato rezidenciale në administrim të pushtetit vendor dhe shoqërisë civile.

Ky modul i përgatitur nga ekspertët e fushës ka në thelb rritjen e cilësisë së shërbimeve për PAK. Ai zbërthen në mënyrë të hollësishme standardet e shërbimeve të PAK dhe do të jetë për përdoruesit një libër pune i detyrueshëm për zbatim. Inspektorët e shërbimeve sociale do të kontrollojnë dhe ndihmojnë që manuali të kuptohet e të zbatohet në vazhdimësi nga ekspertët e shërbimeve, me synim që në një kohë të shkurtër, puna e qendrave ku ofrohen shërbimet për PAK të matet me progresin e arritur për çdo klient.

Kam kënaqësinë të vlerësoj kontributin e dhënë nga UNFPA për mbështetjen në zbatimin e vendimit të qeverisë Shqiptare për implementimin e Standardeve të Shërbimeve për PAK.

Në të njëjtën kohë vlerësoj angazhimin serioz të Drejtorit të Përgjithshëm të Shërbimit Social Shtetëror dhe specialistëve të Drejtorisë së Projekteve dhe Trajnimit që organizuan dhe ndoqën me sukses trajnimin e mbi 200 pjesëmarrësve nga institucionet ku ofrohen shërbime për PAK në qendrat publike dhe private, OJF dhe pushteti Vendor etj.

I bindur për vlerën dhe dobinë e këtij dokumenti....

SPIRO KSERA

_____________________ MINISTËR

REPUBLIKA E SHQIPËRISËMINISTRIA E PUNËS, ÇËSHTJEVE SOCIALE DHE SHANSEVE TË BARABARTA

Ministri

UDHËZIM

Nr 1730 datë 27.09.2010

“PËR ZBATIMIN E STANDARDEVE TË SHËRBIMEVE TË PËRKUJDESIT SHOQËROR, PËR PERSONAT ME AFTËSI TË KUFIZUAR NË QËNDRAT REZIDENCIALE DHE DITORE”

Mbështetur në nenit 102, pika 4 të Kushtetutës së Republikës së Shqipërisë, neni 18, pika 4 të Ligjit nr.9355, datë 10.03.2005, “Për ndihmën dhe shërbimet shoqërore”, “i ndryshuar”, si dhe në zbatim të pikës 2, te Vendimit nr 822, datë 06.12.2006 të Këshillit te Ministrave, “Për standardet e shërbimeve të përkujdesit shoqëror, për personat me aftësi të kufizuar në qendrat rezidenciale dhe ditore”,

UDHËZOJ:

Qendra rezidenciale dhe ditore publike dhe jopublike të përkujdesit shoqëror për personat me aftësi te kufizuar (PAK) ofrojnë shërbime në përputhje me standardet e miratuara dhe procedurat e më mëposhtme:

1. Deklarata e qëllimit

1.1 Të gjithë institucionet rezidenciale dhe ditore, publike dhe jo publike të kujdesit për PAK, hartojnë deklaratën e qëllimit, ku parashtrohet filozofia, synimet dhe objektivat e institucionit.

1.2 Në deklaratën e qëllimit përcaktohet misioni, objektivat dhe vlerat e shtëpisë/ qendrës, shërbimet që ofrohen, struktura organike e qendrës, të dhënat për personelin, procedurat e shërbimeve, mbrojtja dhe siguria e PAK, lidhja me familjarët dhe të afërmit, procedura e ankimimit, largimi nga qendra etj. (Moduli 1. Udhëzues për deklaratën dhe standardet.)

1.3 Deklarata e qëllimit: ndihmon personelin dhe profesionistët të vlerësojnë nevojat e PAK dhe sistemimin e tyre në institucion;informon stafin, PAK dhe familjarët e tij për strukturën e qendrës dhe shërbimet që ofrohen; ndihmon drejtuesin për të marrë vendime për sistemimin e PAK dhe menaxhimin e institucionit.

1.4 Deklarata e qëllimit ekspozohet në një vend të dukshëm për personelin, PAK, familjarët, vizitorët, inspektorët e shërbimeve etj.

7

MAN

UAL

ZBAT

IMI I

STA

ND

ARTE

VE T

E SH

ERBI

MEV

E TE

PER

KUJD

ESIT

SH

OQ

ERO

R PE

R PE

RSO

NAT

ME

AFTE

SI T

E KU

FIZU

AR

REPUBLIKA E SHQIPËRISËMINISTRIA E PUNËS, ÇËSHTJEVE SOCIALE DHE SHANSEVE TË BARABARTA

Ministri

UDHËZIM

Nr 1730 datë 27.09.2010

“PËR ZBATIMIN E STANDARDEVE TË SHËRBIMEVE TË PËRKUJDESIT SHOQËROR, PËR PERSONAT ME AFTËSI TË KUFIZUAR NË QËNDRAT REZIDENCIALE DHE DITORE”

Mbështetur në nenit 102, pika 4 të Kushtetutës së Republikës së Shqipërisë, neni 18, pika 4 të Ligjit nr.9355, datë 10.03.2005, “Për ndihmën dhe shërbimet shoqërore”, “i ndryshuar”, si dhe në zbatim të pikës 2, te Vendimit nr 822, datë 06.12.2006 të Këshillit te Ministrave, “Për standardet e shërbimeve të përkujdesit shoqëror, për personat me aftësi të kufizuar në qendrat rezidenciale dhe ditore”,

UDHËZOJ:

Qendra rezidenciale dhe ditore publike dhe jopublike të përkujdesit shoqëror për personat me aftësi te kufizuar (PAK) ofrojnë shërbime në përputhje me standardet e miratuara dhe procedurat e më mëposhtme:


1.1 Të gjithë institucionet rezidenciale dhe ditore, publike dhe jo publike të kujdesit për PAK, hartojnë deklaratën e qëllimit, ku parashtrohet filozofia, synimet dhe objektivat e institucionit.

1.2 Në deklaratën e qëllimit përcaktohet misioni, objektivat dhe vlerat e shtëpisë/ qendrës, shërbimet që ofrohen, struktura organike e qendrës, të dhënat për personelin, procedurat e shërbimeve, mbrojtja dhe siguria e PAK, lidhja me familjarët dhe të afërmit, procedura e ankimimit, largimi nga qendra etj. (Moduli 1. Udhëzues për deklaratën dhe standardet.)

1.3 Deklarata e qëllimit: ndihmon personelin dhe profesionistët të vlerësojnë nevojat e PAK dhe sistemimin e tyre në institucion;informon stafin, PAK dhe familjarët e tij për strukturën e qendrës dhe shërbimet që ofrohen; ndihmon drejtuesin për të marrë vendime për sistemimin e PAK dhe menaxhimin e institucionit.

1.4 Deklarata e qëllimit ekspozohet në një vend të dukshëm për personelin, PAK, familjarët, vizitorët, inspektorët e shërbimeve etj.

8

MAN

UAL

ZBATIMI I STAN

DARTEVE TE SH

ERBIMEVE TE PERKU

JDESIT SH

OQ

EROR PER PERSO

NAT M


1.5 PAK, familjarët, të afërmit (vëllezër, motra, etj) duhet të konfirmojnë se janë njohur me deklaratën dhe e disponojnë një kopje të saj.

1.6 Një udhëzues që përmban objektivat e institucionit, shërbimet social-mjekësore që ofrohen, respektimin e të drejtave dhe plotësimin e kërkesave të PAK, format e menaxhimit të institucionit, kërkesat strukturore, ambjentale, organizative e funksionale dhe burimet njerëzore të qendrës, vihet në dispozicion të përfituesve dhe familjarëve.

1.7 Deklarata e qëllimit dhe udhëzuesi për PAK, hartohen duke përfshirë stafin e qendrës, profesio-nistët dhe familjarët e PAK. (Moduli 2. Shembulli i një deklarate)

2. Vlerësimi i nevojave për PAK dhe mundësitë që ofron qendra për plotësimin e tyre

2.1 PAK marin informacion me shkrim e me gojë për filozofinë e shërbimeve,ambientet e ofruara dhe standardet e përkujdesjes.

2.2 Qendra harton një rregullore të brendshme ku përcaktohen detyrimet e PAK dhe të personelit.

2.3 Personeli njihet me misionin, filozofinë e përkujdesjes dhe rregulloren e brendshme.

2.4 Institucionet përgatisin dhe shpërndajnë broshura/fletëpalosje/dokumente që përshkruajnë mje-diset e qendrës dhe shërbimet që ofrohen. Ofruesit japin informacion rreth shërbimeve te mundshme.

2.5 Përdoruesve dhe familjarëve të PAK u krijohet kushte për të vizituar qendrën dhe informohen për të gjitha çështjet që lidhet me përfituesin.

2.6 Vlerësimi i nevojave të PAK, realizohet nga ekipe multidisiplinare me profesionistët e qendrës në bashkëpunim me klientin dhe familjarët e tij, dhe mbi këtë bazë përcaktohen edhe shërbimet që do të ofrohen me klientët.

2.7 Një kontratë tip përcakton nevojat e identifikuara për shërbime ndaj klientit dhe mundësitë e plo-tësimit të tyre nga institucioni e cila nënshkruhet nga përfaqësuesi i institucionit dhe përfituesi.

2.8 Në kontratë përcaktohet: misioni i institucionit, strategjia, objektivat, marrëdhëniet e institucionit me PAK, lista e shërbimeve dhe mjediset që ofron institucioni, të drejtat dhe detyrimet e përfituesit, marrëdhëniet me personelin, detyrimet e personelit etj.(Moduli 7, Kontrata tip. Moduli 8, Eliminimi i pengesave arkitektonike ).

Plani i përkujdesitPlani i përkujdesit për PAK, përfshin masat që do të merren për plotësimin e nevojave të klientit. Për hartimin e planit të përkujdesit, grumbullohet informacion i plotë për çdo përfitues, nëpërmjet intervistave me PAK dhe familjarët e tij. Mbi këtë bazë, vlerësohen nevojat social-mjekësore dhe përcaktohet plani i shërbimeve që do të ofrohen për PAK në përputhje me gjendjen shëndetësore të klientit, moshën, gjininë, besimin fetar, etninë, etj.

Për hartimin e planit të përkujdesit, plotësohen tre dokumente kryesorë: Formulari i informacionit për PAK Raporti për vlerësimin e nevojave të PAK Plani i kujdesit për çdo PAK

3. Formulari i informacionit për PAK

3.1 Formulari për informacionin e PAK ofron të dhëna të mjaftueshme të cilat shërbejnë për hartimin e planit të përkujdesit.

3.2 Informacioni grumbullohet brenda javës së parë pas vendosjes së PAK në institucion.

3.3 Informacioni sigurohet nëpërmjet intervistave të drejtpërdrejta me PAK dhe familjarët e tij nga punonjësi social dhe ekspertët e tjerë të angazhuar për ofrimin e shërbimeve në institucion

3.4 Formulari i informacionit përmban tetë rubrika me të dhëna të hollësishme: personale të PAK, të dhënat antropometrike, historinë e sëmundjes (Anamneza), ekzaminimi klinik dhe ekzaminimet plotësuese, vaksinimet, sëmundjet dhe aftësitë e kufizuara të pranishme, problemet e zhvillimit dhe të dhëna të tjera.

3.5 Informacioni vihet në dispozicion të stafit profesional që punon drejtpërsëdrejti me PAK në institucionin rezidencial ose komunitar.

3.6 Përgjegjës për grumbullimin e informacionit dhe plotësimin e formularit është punonjësi social dhe pjesëtarët e ekipit multidisiplinar të profesionistëve të institucionit (Moduli 3, Formulari për informacionin e nevojshëm për PAK).

4. Raporti për vlerësimin e nevojave për PAK

4.1 Nevojat e PAK vlerësohen nga një ekip multidisiplinar me profesionistë të cilat bashkëpunojnë për hartimin e planit individual të shërbimeve që do të ofrohen.

4.2 Vlerësimi i nevojave përfshin të gjitha aspektet social-shëndetësore të PAK: nevojat për shërbime sociale, shëndetësore, arsimore, ekonomike, lidhjet me familjen / të afërmit etj.

4.3 Vlerësimi i nevojave individuale të PAK përfundojnë brenda një muaji nga dita e pranimit të klientit në institucion.

4.4 Vlerësimi i nevojave përmblidhet në një raport të veçantë, i cili përmban pesë rubrika ku pasqyrohet gjendja aktuale e PAK: mosfunksionimi motorik dhe fin, çrregullimet e sjelljes, vështirësitë në komunikim,vështirësitë në arsimin special,veprimtaritë aplikative krijuese etj.4.5 Raporti i vlerësimit të nevojave dhe ecurisë, detajohet për fushat e: pavarësisë praktike, psiko-motorikës, zhvillimin e shqisave, gjuhën dhe komunikimin, përafrimin e shifrave dhe numrave, aktivitetet në atelietë e punës etj. (Moduli 4 “Raporti i vlerësimit të nevojave dhe ecurisë së PAK).

5. Plani i kujdesit

5.1 Plani i kujdesit mbështetet në objektivat afatmesëm e afatgjatë të nevojave të shërbimeve për PAK.

5.2 Plani i kujdesit hartohet brenda dy muajve pas pranimit të klientit në institucion.

9

MAN

UAL

ZBAT

IMI I

STA

ND

ARTE

VE T

E SH

ERBI

MEV

E TE

PER

KUJD

ESIT

SH

OQ

ERO

R PE

R PE

RSO

NAT

ME

AFTE

SI T

E KU

FIZU

AR3. Formulari i informacionit për PAK

3.1 Formulari për informacionin e PAK ofron të dhëna të mjaftueshme të cilat shërbejnë për hartimin e planit të përkujdesit.

3.2 Informacioni grumbullohet brenda javës së parë pas vendosjes së PAK në institucion.

3.3 Informacioni sigurohet nëpërmjet intervistave të drejtpërdrejta me PAK dhe familjarët e tij nga punonjësi social dhe ekspertët e tjerë të angazhuar për ofrimin e shërbimeve në institucion

3.4 Formulari i informacionit përmban tetë rubrika me të dhëna të hollësishme: personale të PAK, të dhënat antropometrike, historinë e sëmundjes (Anamneza), ekzaminimi klinik dhe ekzaminimet plotësuese, vaksinimet, sëmundjet dhe aftësitë e kufizuara të pranishme, problemet e zhvillimit dhe të dhëna të tjera.

3.5 Informacioni vihet në dispozicion të stafit profesional që punon drejtpërsëdrejti me PAK në institucionin rezidencial ose komunitar.

3.6 Përgjegjës për grumbullimin e informacionit dhe plotësimin e formularit është punonjësi social dhe pjesëtarët e ekipit multidisiplinar të profesionistëve të institucionit (Moduli 3, Formulari për informacionin e nevojshëm për PAK).

4. Raporti për vlerësimin e nevojave për PAK

4.1 Nevojat e PAK vlerësohen nga një ekip multidisiplinar me profesionistë të cilat bashkëpunojnë për hartimin e planit individual të shërbimeve që do të ofrohen.

4.2 Vlerësimi i nevojave përfshin të gjitha aspektet social-shëndetësore të PAK: nevojat për shërbime sociale, shëndetësore, arsimore, ekonomike, lidhjet me familjen / të afërmit etj.

4.3 Vlerësimi i nevojave individuale të PAK përfundojnë brenda një muaji nga dita e pranimit të klientit në institucion.

4.4 Vlerësimi i nevojave përmblidhet në një raport të veçantë, i cili përmban pesë rubrika ku pasqyrohet gjendja aktuale e PAK: mosfunksionimi motorik dhe fin, çrregullimet e sjelljes, vështirësitë në komunikim,vështirësitë në arsimin special,veprimtaritë aplikative krijuese etj.4.5 Raporti i vlerësimit të nevojave dhe ecurisë, detajohet për fushat e: pavarësisë praktike, psiko-motorikës, zhvillimin e shqisave, gjuhën dhe komunikimin, përafrimin e shifrave dhe numrave, aktivitetet në atelietë e punës etj. (Moduli 4 “Raporti i vlerësimit të nevojave dhe ecurisë së PAK).

5. Plani i kujdesit

5.1 Plani i kujdesit mbështetet në objektivat afatmesëm e afatgjatë të nevojave të shërbimeve për PAK.

5.2 Plani i kujdesit hartohet brenda dy muajve pas pranimit të klientit në institucion.

10

MAN

UAL

ZBATIMI I STAN

DARTEVE TE SH

ERBIMEVE TE PERKU

JDESIT SH

OQ

EROR PER PERSO

NAT M


5.3 Punonjësi social dhe ekipi multidisiplinar i ngritur, bashkëpunojnë me punonjësit e tjerë që angazhohen për hartimin e planit të shërbimeve për PAK.

5.4 Plani i kujdesit për PAK përbëhet nga dy pjesë: pjesa e parë përfshin planin e përgjithshëm të qendrës për shërbimet që do të ofrohen për PAK dhe përmban informacionin individual të klientit, burimet ekonomike, preferencat, sistemimin në institucion etj.(Moduli 5, pjesa e parë),

5.5 Pjesa e dytë e planit përbëhet nga: plani i shërbimeve që lidhen me rikuperimin shëndetësor të PAK, ku trajtohen gjashtë fusha: pavarësia praktike e cila zhvillohet në pesë disiplina; psikomotorika që zhvillohet në tetë disiplina; zhvillimi i shqisave ku zhvillohen pesë disiplina; gjuha dhe komunukimi që zhvillohet në katër disiplina, përafrimi i shifrave dhe numrave që zhvillohet në pesë disiplina dhe aktivitete zhvilluese nëpërmjet punës sipas nevojave të PAK dhe mundësive që ofron qendra.

5.6 Plani i Kujdesit, analizohet dhe rishikohet dy herë në vit.

5.7 Procedurat e veçanta shëndetësore ndaj PAK kryhen vetëm me autorizimin me shkrim të mjekut ose të infermierit. Të gjithë shërbimet mjekësore evidentohen duke mbajtur shënime në dokumente të veçantë. (Moduli 5, pjesa e dytë, Plani i kujdesit)

6. Raporti i ecurisë

6.1 Drejtori i institucionit është përgjegjësi kryesor për të analizuar gjendjen dhe progresin e shërbimeve për PAK. Raporti për vlerësimin e nevojave dhe plani i kujdesit për PAK rishikohen dy herë në vit.

6.2 Në procesin e analizës dhe rishikimin e planeve marrin pjesë PAK dhe familjarët ose të afërmit e tij.6.3 Drejtori dhe punonjësi social, sigurojnë pjesëmarrjen e anëtarëve të stafit dhe të ekipit multidisiplinar në procesin e analizës dhe në mbledhjen e rishikimit te planit të shërbimeve për PAK.

6.4 Ndryshimet dhe rekomandimet që bëjnë profesionistët dhe anëtarët e ekipit multidisiplinar reflektohen në planin e rishikuar të kujdesit të PAK. 6.5 Inspektori i shërbimeve sociale i SHSSH merr pjesë në mbledhjen dhe rishikimin e planit të shërbimeve të PAK.

7. Respektimi i intimitetit dhe dinjitetit të klientit gjatë shërbimeveperso nale higjienike

7.1 PAK gjatë kryerjes së shërbimeve u sigurohet kujdes për ruajtjen e intimitetit. Klientët që janë të aftë plotësisht nga ana fizike, lejohen dhe nxiten ti kryejnë veprimet (banjë/dush) në mënyrë autonome pa praninë e stafit.

7.2 Në planin individual të PAK reflektohet kriteri i kryerjes së shërbimeve të kujdesit higjenik në mënyrë të pavarur.

7.3 Personeli duhet te ketë kualifikimin e duhur për të siguruar respektimin e të drejtave për intimitetin e klientit.

11

MAN

UAL

ZBAT

IMI I

STA

ND

ARTE

VE T

E SH

ERBI

MEV

E TE

PER

KUJD

ESIT

SH

OQ

ERO

R PE

R PE

RSO

NAT

ME

AFTE

SI T

E KU

FIZU

AR5.3 Punonjësi social dhe ekipi multidisiplinar i ngritur, bashkëpunojnë me punonjësit e tjerë që angazhohen për hartimin e planit të shërbimeve për PAK.

5.4 Plani i kujdesit për PAK përbëhet nga dy pjesë: pjesa e parë përfshin planin e përgjithshëm të qendrës për shërbimet që do të ofrohen për PAK dhe përmban informacionin individual të klientit, burimet ekonomike, preferencat, sistemimin në institucion etj.(Moduli 5, pjesa e parë),

5.5 Pjesa e dytë e planit përbëhet nga: plani i shërbimeve që lidhen me rikuperimin shëndetësor të PAK, ku trajtohen gjashtë fusha: pavarësia praktike e cila zhvillohet në pesë disiplina; psikomotorika që zhvillohet në tetë disiplina; zhvillimi i shqisave ku zhvillohen pesë disiplina; gjuha dhe komunukimi që zhvillohet në katër disiplina, përafrimi i shifrave dhe numrave që zhvillohet në pesë disiplina dhe aktivitete zhvilluese nëpërmjet punës sipas nevojave të PAK dhe mundësive që ofron qendra.

5.6 Plani i Kujdesit, analizohet dhe rishikohet dy herë në vit.

5.7 Procedurat e veçanta shëndetësore ndaj PAK kryhen vetëm me autorizimin me shkrim të mjekut ose të infermierit. Të gjithë shërbimet mjekësore evidentohen duke mbajtur shënime në dokumente të veçantë. (Moduli 5, pjesa e dytë, Plani i kujdesit)

6. Raporti i ecurisë

6.1 Drejtori i institucionit është përgjegjësi kryesor për të analizuar gjendjen dhe progresin e shërbimeve për PAK. Raporti për vlerësimin e nevojave dhe plani i kujdesit për PAK rishikohen dy herë në vit.

6.2 Në procesin e analizës dhe rishikimin e planeve marrin pjesë PAK dhe familjarët ose të afërmit e tij.6.3 Drejtori dhe punonjësi social, sigurojnë pjesëmarrjen e anëtarëve të stafit dhe të ekipit multidisiplinar në procesin e analizës dhe në mbledhjen e rishikimit te planit të shërbimeve për PAK.

6.4 Ndryshimet dhe rekomandimet që bëjnë profesionistët dhe anëtarët e ekipit multidisiplinar reflektohen në planin e rishikuar të kujdesit të PAK. 6.5 Inspektori i shërbimeve sociale i SHSSH merr pjesë në mbledhjen dhe rishikimin e planit të shërbimeve të PAK.

7. Respektimi i intimitetit dhe dinjitetit të klientit gjatë shërbimeveperso nale higjienike

7.1 PAK gjatë kryerjes së shërbimeve u sigurohet kujdes për ruajtjen e intimitetit. Klientët që janë të aftë plotësisht nga ana fizike, lejohen dhe nxiten ti kryejnë veprimet (banjë/dush) në mënyrë autonome pa praninë e stafit.

7.2 Në planin individual të PAK reflektohet kriteri i kryerjes së shërbimeve të kujdesit higjenik në mënyrë të pavarur.

7.3 Personeli duhet te ketë kualifikimin e duhur për të siguruar respektimin e të drejtave për intimitetin e klientit.

7.4 Punonjësit duhet të ketë dëshmi për kualifikimet përkatëse në përputhje me shërbimet që ofron secili profesionist. Dëshmitë e kualifikimit vendoset në dosjen e tyre personale. (Moduli 6. Mbrojtja e PAK, udhëzime dhe procedura)

8. Jeta sociale në shtëpi dhe lidhjet me komunitetin

8.1 Qendra harton planin e aktiviteteve sociale në bashkëpunim me PAK dhe familjarët.

8.2 Plani i aktiviteteve sociale rishikohet një herë në muaj.

8.3 PAK nxiten të marrin pjesë në aktivitete në përputhje me mundësitë dhe preferencave të tyre.

8.4 PAK kanë të drejtë të presin vizitorë dhe të marrin pjesë në aktivitete familjare.

9. Autonomia dhe zgjedhja

9.1 PAK ushtrojnë të drejtën për të vendosur për jetën e tyre dhe për të përfituar ndihmën e kërkuar.

9.2 PAK nxiten të marrin pjesë në vendimet që merren për jetesën në qendër dhe për realizimin e aktiviteteve që organizohen.

9.3 PAK përfshihen dhe të japin mendime për shërbimet dhe rregullat e vendosura për orarin e ngrënies, aktivitetet, orarin e fjetjes, takimin me vizitorëve, etj.

9.4 Personeli kualifikohet për nxitjen e autonomisë dhe zgjedhjes.( Moduli 6, Mbrojtja e PAK)

10. Vaktet e ngrënies

10.1 Ushqyerja duhet të garantojë plotësimin e nevojave ushqimore të klientit në përputhje edhe me kërkesat dietike të vendosura nga specialistët e shëndetit publik.

10.2 Buxheti për ushqimin të jetë i mjaftueshëm për të përmbushur nevojat dietike.

10.3 Klientët me nevoja dietike të kenë ushqim të veçantë që të plotësojë nevojat bazë në sasi e cilësi.

10.4 PAK inkurajohen dhe përfshihen në planifikimin e menysë, blerjen e ushqimeve, përgatitjen e vakteve, orarin e ngrënies dhe shtrimin e tavolinës për ngrënie.

10.5 Intervistat me PAK dëshmojnë për plotësimin e standardeve të ushqimit të tyre.

10.6 PAK kanë të drejtë të mbajnë disa ushqimeve në ambientet e tyre në kushte të përshtatshme higjienike.(Moduli 7. Kontrata TIP)

12

MAN

UAL

ZBATIMI I STAN

DARTEVE TE SH

ERBIMEVE TE PERKU

JDESIT SH

OQ

EROR PER PERSO

NAT M


11. Mbrojta e të drejtave të PAK, shmangia e abuzimit dhe procesi i ankimimit

11.1 PAK ju garantohen të gjitha të drejtat ligjore të mbrojtjes nga abuzimet fizike, psikologjike,seksuale, financiare etj.

11.2 Personeli që punon me klientët duhet të provojë me dëshmi të gjendjes gjyqësore që është i padënuar. Personelit i ndalohet marrja e dhuratave (para, sende, etj) dhe nëse provohet e kundërta, ndaj tyre vendosen sanksione nga autoritet shtetërore përgjegjëse, në përputhje me dispozitat ligjore ne fuqi. 11.3 Në rregulloren e brendshme ka procedura për raportimin e rasteve të abuzimit ku përcaktohen afatet e kthimit të përgjigjes dhe emrat e personave/organeve që do të merren me ankesën.

11.4 Inspektimi i ankesave nga inspektoret e shërbimeve sociale, vërteton se ato janë trajtuar me seriozitet dhe në kohën e duhur.11.5 Drejtuesit, ekspertë të qendrës trajnohen dhe sensibilizohen në lidhje me llojet e abuzimit dhe trajtimin e të abuzuarve (Moduli 6. Mbrojtja e PAK, udhëzime dhe procedura)

12. Shtëpia, mjediset e banimit dhe pajisjet e saj

12.1 Qendra duhet të vendoset në një lagje sa më afër shtëpive të tjera të banimit.

12.2 Qendra ka mjedise të përbashkëta për ndenje, aktivitete, ngrënie, etj.

12.3 Mobilimi i dhomës së gjumit plotëson nevojat jetike të klientëve dhe pajiset me: krevate të përshtatshëm, perde, pasqyrë, komo, raft rrobash, tryezë, etj. Mjedisi garanton mbajtjen e sendeve personale.

12.4 Qendra ka furnizim të rregullt me ujë, elektricitet dhe ngrohje dhe freskim.

12.5 Shtëpia plotëson kushtet higjeno-sanitare dhe sigurinë nga zjarri (Moduli 8. Material ndihmës, hapësirat e brendshme, karakteristikat e shërbimeve higjienike,eliminimi i barrierave arkitektonike aksesorët dhe përbërësit bazë të ndërtesës).

13. Kompletimi me personel të mjaftueshëm e të kualifikuar të qendrës

13.1 Qendra siguron numrin e nevojshëm të personelit në përputhje me nevojat e klientëve.

13.2 Në çdo turn ka një numër të mjaftueshëm të stafit të cilët ofrojnë shërbime në përputhje me standardet e kërkuara. Personeli trajnohet në përputhje me nevojat e klientëve.

13.3 Profesionistët, ekspertët kanë përshkrimet e vendeve të punës ku përcaktohen përgjegjësitë, detyrat, arsimi, kualifikimi etj.

13.4 Puna e personelit vlerësohet një herë në vit. Raporti i vlerësimit të personelit nënshkruhet si nga personi të cilit i bëhet vlerësimi ashtu edhe nga personi që kryen vlerësimin.

13.5 Procedurat e punësimit janë në përputhje me legjislacionin në fuqi dhe Kodin e Punës.

13.6 Në çdo turn ka një person që përgjigjet për mbarëvajtjen e punës.(Moduli 9. Roli dhe detyrat e specialistëve në qendrat e zhvillimit për PAK. Moduli 7, Kontrata TIP)

14. Drejtimi, ruajtja e dokumentacionit dhe procedurat financiare

14.1 Institucioni drejtohet nga një person me përvojën dhe kualifikimet e nevojshme për të organizuar punën në aspektin administrativ, financiar dhe profesional që njeh problematikën e PAK.

14.2 Drejtuesi duhet te ketë së paku 5 vjet përvojë pune në fushën e përkujdesjes shoqërore në fushën e aftësisë së kufizuar, të ketë arsim të lartë në shkencat sociale (punë sociale, mjekësi, infermieri, psikologji, sociologji, ekonomik, juridik mësuesi).

14.3 Drejtuesi i qendrës garanton që dokumentacioni i klientit dhe i personelit të jetë konfidencial në përputhje me dispozitat e ligjit nr 9887, datë 10.03.2008 “Për mbrojtjen e të dhënave personale”. Dokumentacioni mbahet në një vend të sigurt. Vetëm disa persona mund të shohin dosjen e klientit dhe personelit.

14.4 Administrimi i dokumentacionit ekonomik e financiar bëhet në përputhje me legjislacionin në fuqi.

Ky udhëzim hyn në fuqi me botimin në Fletoren Zyrtare.

SPIROKSERA

_______________ MINISTËR

13

MAN

UAL

ZBAT

IMI I

STA

ND

ARTE

VE T

E SH

ERBI

MEV

E TE

PER

KUJD

ESIT

SH

OQ

ERO

R PE

R PE

RSO

NAT

ME

AFTE

SI T

E KU

FIZU

AR11. Mbrojta e të drejtave të PAK, shmangia e abuzimit dhe procesi i ankimimit

11.1 PAK ju garantohen të gjitha të drejtat ligjore të mbrojtjes nga abuzimet fizike, psikologjike,seksuale, financiare etj.

11.2 Personeli që punon me klientët duhet të provojë me dëshmi të gjendjes gjyqësore që është i padënuar. Personelit i ndalohet marrja e dhuratave (para, sende, etj) dhe nëse provohet e kundërta, ndaj tyre vendosen sanksione nga autoritet shtetërore përgjegjëse, në përputhje me dispozitat ligjore ne fuqi. 11.3 Në rregulloren e brendshme ka procedura për raportimin e rasteve të abuzimit ku përcaktohen afatet e kthimit të përgjigjes dhe emrat e personave/organeve që do të merren me ankesën.

11.4 Inspektimi i ankesave nga inspektoret e shërbimeve sociale, vërteton se ato janë trajtuar me seriozitet dhe në kohën e duhur.11.5 Drejtuesit, ekspertë të qendrës trajnohen dhe sensibilizohen në lidhje me llojet e abuzimit dhe trajtimin e të abuzuarve (Moduli 6. Mbrojtja e PAK, udhëzime dhe procedura)

12. Shtëpia, mjediset e banimit dhe pajisjet e saj

12.1 Qendra duhet të vendoset në një lagje sa më afër shtëpive të tjera të banimit.

12.2 Qendra ka mjedise të përbashkëta për ndenje, aktivitete, ngrënie, etj.

12.3 Mobilimi i dhomës së gjumit plotëson nevojat jetike të klientëve dhe pajiset me: krevate të përshtatshëm, perde, pasqyrë, komo, raft rrobash, tryezë, etj. Mjedisi garanton mbajtjen e sendeve personale.

12.4 Qendra ka furnizim të rregullt me ujë, elektricitet dhe ngrohje dhe freskim.

12.5 Shtëpia plotëson kushtet higjeno-sanitare dhe sigurinë nga zjarri (Moduli 8. Material ndihmës, hapësirat e brendshme, karakteristikat e shërbimeve higjienike,eliminimi i barrierave arkitektonike aksesorët dhe përbërësit bazë të ndërtesës).

13. Kompletimi me personel të mjaftueshëm e të kualifikuar të qendrës

13.1 Qendra siguron numrin e nevojshëm të personelit në përputhje me nevojat e klientëve.

13.2 Në çdo turn ka një numër të mjaftueshëm të stafit të cilët ofrojnë shërbime në përputhje me standardet e kërkuara. Personeli trajnohet në përputhje me nevojat e klientëve.

13.3 Profesionistët, ekspertët kanë përshkrimet e vendeve të punës ku përcaktohen përgjegjësitë, detyrat, arsimi, kualifikimi etj.

13.4 Puna e personelit vlerësohet një herë në vit. Raporti i vlerësimit të personelit nënshkruhet si nga personi të cilit i bëhet vlerësimi ashtu edhe nga personi që kryen vlerësimin.

13.5 Procedurat e punësimit janë në përputhje me legjislacionin në fuqi dhe Kodin e Punës.

13.6 Në çdo turn ka një person që përgjigjet për mbarëvajtjen e punës.(Moduli 9. Roli dhe detyrat e specialistëve në qendrat e zhvillimit për PAK. Moduli 7, Kontrata TIP)

14. Drejtimi, ruajtja e dokumentacionit dhe procedurat financiare

14.1 Institucioni drejtohet nga një person me përvojën dhe kualifikimet e nevojshme për të organizuar punën në aspektin administrativ, financiar dhe profesional që njeh problematikën e PAK.

14.2 Drejtuesi duhet te ketë së paku 5 vjet përvojë pune në fushën e përkujdesjes shoqërore në fushën e aftësisë së kufizuar, të ketë arsim të lartë në shkencat sociale (punë sociale, mjekësi, infermieri, psikologji, sociologji, ekonomik, juridik mësuesi).

14.3 Drejtuesi i qendrës garanton që dokumentacioni i klientit dhe i personelit të jetë konfidencial në përputhje me dispozitat e ligjit nr 9887, datë 10.03.2008 “Për mbrojtjen e të dhënave personale”. Dokumentacioni mbahet në një vend të sigurt. Vetëm disa persona mund të shohin dosjen e klientit dhe personelit.

14.4 Administrimi i dokumentacionit ekonomik e financiar bëhet në përputhje me legjislacionin në fuqi.

Ky udhëzim hyn në fuqi me botimin në Fletoren Zyrtare.

SPIROKSERA

_______________ MINISTËR

14

MAN

UAL

ZBATIMI I STAN

DARTEVE TE SH

ERBIMEVE TE PERKU

JDESIT SH

OQ

EROR PER PERSO

NAT M


15

MAN

UAL

ZBAT

IMI I

STA

ND

ARTE

VE T

E SH

ERBI

MEV

E TE

PER

KUJD

ESIT

SH

OQ

ERO

R PE

R PE

RSO

NAT

ME

AFTE

SI T

E KU

FIZU

AR

Personat me aftësi të kufizuardhe shërbimet e ofruara.

1. Terminologjia dhe grupet përfituese për personat me aftësi të kufizuar

Personat me aftësi të kufizuar (PAK) përbëjnë grupin më të madh të individëve në nevojë që mbulohen nga legjislacioni shqiptar i sistemit të mbrojtjes sociale. Aktualisht dallojmë dy kategori personash me aftësi të kufizuar që janë objekt i mbështetjes nga legjislacioni, politikat dhe programet e mbrojtjes sociale:

· PAK të lindur ose të bërë të tillë për shkaqe që invalidizimi nuk ka të bëjë me punësimin dhe;· Invalidët e punës, (persona me aftësi të kufizuar) që janë bërë të tillë në procesin e punës.

Në lidhje me terminologjinë e personave më aftësi të kufizuar, Organizata Botërore e Shëndetësisë (OBSH 1980), përcakton se “Handicap” është një kusht i disfavorshëm social që kufizon ose pengon, funksionimin normal për një individ në marrëdhënie me persona të tjerë të moshës dhe gjinisë së vet, në rrethana dhe kushte social-kulturore të Caktuara.Më pas, në vitin 2001, OBSH rivlerëson edhe njëherë klasifikimin e aftësisë së kufizuar duke synuar integrimin e modelit mjekësor të aftësisë së kufizuar si një problem personal, me modelin social që e konsideron aftësinë e kufizuar të trashëguar nga ambienti i cili nuk lejon përfshirjen e PAK në të gjithë hapësirat e jetës shoqërore. Sipas këtij përkufizimi:

“Personat me Aftësi të Kufizuar” janë ata individë për të cilët funksionet fizike, kapaciteti mendor ose gjendja psikologjike kanë prirje të shmangen për më shume se gjashtë muaj nga gjendja tipike për moshën përkatëse e cila pasohet me kufizime të pjesëmarrjes së tyre në jetën shoqërore.

Në përputhje me terminologjinë e Organizatës së Kombeve të Bashkuara (OKB) sipas konceptit të mundësive të barabarta të PAK dhe me karakterizimin ndërkombëtar të OBSH termi “person handikap” është zëvendësuar me termin “person me aftësi të kufizuar” (individualisht) dhe “persona me aftësi të kufizuar” në nivel shoqëror.Ky përcaktim është pranuar dhe është bërë pjesë edhe në legjislacionin shqiptar me ligjin 9355, (2005), strategjinë kombëtare të PAK-së të miratuar me VKM në të cilat zhvillohen detyrimet ligjore në zbatim të legjislacionit specifik për grupet në nevojë dhe legjislacionit të përgjithshëm të sistemit të mbrojtjes sociale. Personat me aftësi të kufizuar, mbështeten nga legjislacioni dhe programet e mbrojtjes sociale. Ligji 9355 në Nenin 4, pika 3 & 4 (përkufizime ) përcakton si :

· “Person me aftësi të kufizuar” individin të cilit i është kufizuar aftësia si pasojë e dëmtimit fizik, shqisor, të intelektit, psikiko-mendor, të lindura apo të fituara gjatë jetës nga aksidente, sëmundje të përkohshme ose të përhershme të cilat nuk vijnë nga shkaqe që lidhen me punësimin.

· “Invalid pune” është individi që është deklaruar i tillë me vendim të Komisionit Mjekësor të Caktimit të Aftësisë për Punë (KMCAP) që përfitohet nga ligji nr: 7889, (1994) “Për statusin e invalidëve” i ndryshuar.

Mbështetja e PAK me pagesa e shërbime, realizohen nga legjislacioni i përgjithshëm, ligji 9355 por edhe nga statuse të veçanta ligjore për disa grupe të veçanta si:

· Ligji mbi statutin e invalidëve të punës (1994); · Ligji për statusin e të verbrit (1996); · Ligji për statusin e invalidit paraplegjik dhe tetraplegjik (2000).

16

MAN

UAL

ZBATIMI I STAN

DARTEVE TE SH

ERBIMEVE TE PERKU

JDESIT SH

OQ

EROR PER PERSO

NAT M


Ky legjislacion, përveç pagesave në Cash, garantojnë të drejta dhe mbrojtje ligjore për shërbime sociale e shëndetësore, punësim, formimin profesional dhe arsimin, lehtësira për pagesat e telefonisë, energjisë, transportit, strehimin, përjashtimin nga disa lloje taksash, etj. Ligji Nr. 9355 zgjeroi kufijtë e përfitimit dhe gërshetoi pagesat në Cash me shërbimet parandaluese, rehabilituese e integruese për kategoritë e më sipërme të PAK.Në ndryshim nga programi i ndihmës ekonomike për familjet e varfra i cili bazohet në testimin e të ardhurave të familjeve përfituese, programi i PAK bazohet në vlerësimin e aftësive të kufizuara si pasojë e dëmtimeve fizike, shqisore, të intelektit, të lindura apo të fituara gjatë jetës. Vlerësimi i aftësisë së kufizuar mbështetet në rregulloren dhe listën e sëmundjeve dhe gjendjes së aftësisë së kufizuar të individëve të ndryshëm. Vlerësimi kryhet nga Komisioni Mjekësor i Caktimit të Aftësisë për Punë (KMCAP) i cili është në varësi të Institutit të Sigurimeve Shoqërore (ISSH) i cili funksionon të gjithë rrethet e vendit dhe Komisioni Mjekësor për Vlerësimin e Verbërisë, (KMPV) i cili është në varësi të Shërbimit Social Shtetëror i cili funksionon vetëm në Tiranë. Komisionet kryejnë vlerësimin fizik të personave dhe shqyrtojnë epikrizën përcjellëse të lëshuar nga klinika mjekësore të specializuara të spitaleve rajonale si dhe dokumente të tjerë që vërtetojnë aksidentin në punë ose gjendjen e aftësisë së kufizuar. Mbi këtë bazë, komisionet marrin vendimin përkatës ku përcaktohen shkaqet dhe grupi i aftësisë së kufizuar, shkalla e aftësisë për punë dhe nevoja për shërbimin e kujdestarisë. PAK me vendimin e KMCAP, paraqiten në njësitë vendore për përfitimin e pagesave dhe shërbimeve të nevojshme.Numri i PAK sipas grupeve të personave me aftësi të kufizuar ( 2010)

Emërtimi i grupeve Gjithsej PAK Kujdestarë

I. PAK të lindur ose të bërë të tillë nga shkaqe qe nuk lidhen me punësimin, Nga këto: 76.975 61,887 15.098

a) mendorë, sensorë, fizikë 53.783 46.281 7.502

b) të verbër 15.410 11.635 3.775

c) paraplegjike e tetraplegjikë 7.792 3.971 3.821II. Invalidët

a) Invalidë të punës

b)Invalidë lufte

53.965

53.391

574

52.465

51.891

574

1.500

1.500

-Gjithsej 130.950 114.352 16.598

Numri i PAK që trajtohen me pagesa në Cash dhe shërbime (kujdestari) është 130.950 persona ose reth 4 % e popullsisë gjithsej. Numri i personave me AK (pa kujdestarët) është 114.352 persona ose rreth 3.6 % e popullsisë së vendit. Shërbime të drejtpërdrejta përfitojnë 16.598 PAK ose 14.5 % e PAK gjithsej. Kjo do të thotë se për çdo 100-PAK vetëm 14 prej tyre kanë nevojë për shërbimin e kujdestarisë me pagesë. Sipas shkakut të invalidizimit, rreth 46 % e PAK është invalidizuar në punë, ndërsa 54 % janë të lindur ose bërë të tillë për shkaqe që nuk lidhen me punësimin. Sipas shkallës së mbrojtjes ligjore nga 114.352 PAK gjithsej, me status të veçantë ligjor mbrohen 67.497 PAK ose 59% e përfituesve (45 % invalid pune, 10 % të verbër dhe 4 % para-tetraplegjike). Pjesa tjetër prej 41 % të cilët janë PAK mendor, fizik, sensor nuk mbrohen me status të ligjore të veçantë. Kjo përbën një boshllëk të rëndësishëm ligjor që krijon mundësi për diskrimimin e grupeve brenda për brenda PAK

2. Sistemi i pagesa ne Cash dhe shërbimeve për PAK

Aktualisht pagesat për AK me përjashtim për të verbërit mbështeten në Ligjin 9355. Në nenin 7 të këtij ligji përcaktohen si përfitues të pagesës së aftësisë së kufizuar :

· Të verbrit, me mungesë të plotë ose të pjesshme të shikimit, të lindur ose të fituar, të

17

MAN

UAL

ZBAT

IMI I

STA

ND

ARTE

VE T

E SH

ERBI

MEV

E TE

PER

KUJD

ESIT

SH

OQ

ERO

R PE

R PE

RSO

NAT

ME

AFTE

SI T

E KU

FIZU

ARcilët janë deklaruar me aftësi të kufizuar për punë me Vendim të Komisionit Mjekësor të Përcaktimit të Verbërisë (Ligji 9602 dt.28.07.2006 i cili ndryshon Ligjin 9355).

· Paraplegjikët dhe tetraplegjikët të cilët deklarohen me Vendim të Komisionit Mjekësor të Caktimit të Aftësisë për Punë (KMCAP) se janë bërë të tillë, pavarësisht nga shkaku dhe mosha.

· Personat me aftësi të kufizuar, mendor, fizik, sensor të cilët deklarohen me aftësi të kufizuar për punë me Vendim të Komisionit Mjekësor të Caktimit të Aftësisë për Punë.

· Personat, të cilët janë deklaruar invalidë pune me Vendim të Komisionit Mjekësor të Caktimit të Aftësisë për Punë, që përfitojnë pension invaliditeti dhe shtesë mujore mbi pensionin, sipas Statusit të Invalidit të Punës.

Ligji 9355, përcakton gjithashtu se në të gjitha rastet që komisionet mjekësore vlerësojnë se PAK kanë nevojë për shërbime të posaçme, ato përfitojnë edhe një kujdestarë me pagesë. Pagesat për personat me aftësi të kufizuar jepet në formën e një kësti mujor, në lekë. Masa e pagesës për këta individë dhe për kujdestarët e tyre, përcaktohet me vendim të Këshillit të Ministrave.Aktualisht çdo person me aftësi të kufizuara, përfiton 8 700 lekë në muaj dhe kur komisionet mjekësore vlerësojnë se individët kanë nevojë për shërbimin e një kujdestari, ata marrin edhe 8 700 lekë në muaj për kujdestarin, me përjashtim për të verbrit të cilët marrin 9800 lekë në muaj dhe po kaq marrin dhe kujdestarët. Personat para-tetraplegjikë, përveç pagesës bazë 8700 lekë në muaj, për kujdestarët përfitojnë dhe 9200 lekë në muaj ndërsa shteti, mbulon edhe pagesën për sigurimet shoqërore dhe vjetërsinë në punë për efekt pensioni të kujdestarit.

2.1 Përfitimet për PAK mendor, fizik dhe sensorKjo kategori aktualisht mbulohet vetëm nga Ligji 9355 sepse ende nuk është miratuar një status i veçantë ligjor siç ka ndodhur për kategoritë e tjera të PAK-së. Përfitimet nga Ligji 9355 për këtë kategori janë:

Pagesa për çdo PAK mendor, fizik, sensor është 8700 lekë në muaj. Pagesa për kujdestarin që përfiton një PAK nga komisionet e vlerësimit është po ashtu 8700

lekë në muaj. PAK mendor, fizik, sensor për kohën që ndjekin arsimin e mesëm përfitojnë dyfishin e

pagesës bazë ore 17.400 lekë në muaj. PAK mendor, fizik, sensor për kohën që ndjekin arsimin e lartë përfitojnë trefishin e pagesës

bazë ore 26.100 lekë në muaj.

2.2 Përfitimet për të verbrit Të verbrit në përputhje me Ligjin 8098 ( 1996) “Për të verbërit ”, përveç pensionit të invaliditetit, që marrin vetëm ata persona që janë invalidë pune, përfitojnë edhe nga ligji 9355:

Pagesë për aftësinë e kufizuar 9.800 lekë në muaj. Pagesë për kujdestarin me 9.800 lekë në muaj. Personat e verbër që ndjekin:

- arsimin e mesëm përfitojnë dyfishin e pagesës bazë ose 19.600 lekë në muaj. - arsimin e lartë dhe kualifikime pas universitare, përfitojnë trefishin e pagesës bazë ose

29.400 lekë në muaj;- të verbërit me titull doktor i shkencave, përfitojnë trefishin e pagesës bazë 29.400 lekë në

muaj në mënyrë të përhershme.- personat e verbër që humbasin vendin e punës përfitojnë 150 % të pagesës bazë për gjithë

kohën që ende nuk kanë gjetur një punë dhe nëqoftëse nuk sistemohen në punë, këtë pagesë e përfitojnë vazhdimisht, deri sa të dalin në pension.

18

MAN

UAL

ZBATIMI I STAN

DARTEVE TE SH

ERBIMEVE TE PERKU

JDESIT SH

OQ

EROR PER PERSO

NAT M


Pagesat e mësipërme nuk përfshihen në të ardhurat e familjeve të varfëra për efekt të llogaritjes së NE,

Pagesat indeksohen çdo vit në përputhje me rritjen e pagës minimale në shkalllë vendi.Të verbërit sipas Ligjit 8098 nga statusi i tyre i veçantë kanë edhe disa përfitime të tjera: paguajnë vetëm 20 % të vlerës së faturës së energjisë elektrike, përfitojnë rimbursim falas të ilaçeve dhe siguracioneve shëndetësor; përfitojnë 700 impulse në muaj me tarifat e nivelit të parë të popullatës bizneset që punësojnë të verbër përfitojnë ulje të tatimit mbi fitimin në përqindje me masën e fuqisë punëtorë të punësuar; përjashtohen nga taksat dhe tatimet e drejpërdrejta, taksat doganore për automjetet udhëtim urban në qytet falas dhe udhëtim ndërqytetës me 50 % të vlerës, pPërfitim falas të mjeteve mbështetëse për lëvizje (karrige, paterica etj);

2.3 Përfitimet për personat Para - Tetraplegjikë Nga Ligji 9355, aktualisht përfitojnë rreth 3971 persona para - tetraplegjikë dhe 3821 kujdestarë pagesat e mëposhtme:

· Pagesë për aftësinë e kufizuar 8.700 lekë në muaj, · Pagesë për kujdestarin shoqërues, 9.200 lekë në muaj ,· Për kujdestarët shteti mbulon edhe sigurimet shoqërore për efekt pensioni dhe njohjen e

vjetërsisë në punë. · Personat para - tetraplegjik që ndjekin - arsimin e mesëm përfitojnë dyfishin e pagesës bazë ose 17.400 lekë në muaj,- arsimin e lartë dhe kualifikime pas universitare përfitojnë trefishin ose 26.100 lekë në

muaj, · Pagesat e mësipërme indeksohen çdo vit në përputhje me ritmet e rritjes së pagës minimale

në shkallë vendi.· Pagesat e mësipërme nuk përfshihen në të ardhurat e familjes së varfër për efekt të

llogaritjes të NE.Nga ligji 8626 (2000) para-tetraplegjikët, përveç pensionit të invaliditetit (400 para-tetraplegjikë invalidë pune) dhe 3500 persona para-tetraplegjikë të tjerë që janë bërë të tillë, pavarësisht nga shkaku e mosha përfitojnë: paguajnë vetëm 20 % të vlerës së faturës së energjisë elektrike, përfitojnë 700 impulse në muaj me tarifat e nivelit të parë të popullatës dhe çlirohen nga tatimi dhe çdo ngarkesë tjetër rimbursim të ilaçeve dhe sigurim shëndetësor falas, strehim me përparësi përjashtim nga taksat dhe tatimet e drejtpërdrejta, përjashtim nga taksat doganore për importin e mjeteve, pajisjeve të thjeshta të përdorimit vetiak dhe karroca me ose pa motor si dhe autovetura të përshtatura për para – tetraplegjikët, përjashtim nga taksat për regjistrimin e automjeteve, pagesën e dëshmisë për drejtim automjeti, regjistrimin në shkollën e lartë, përdorimin e televizorit, telefonit, shërbimet konsullore, kalim kufiri, pastrim gjelbërim, gjuetia, peshkimin amator etj, udhëtim qytetës falas dhe udhëtim ndërqytetës me 50 % të vlerës, dhënien falas të mjeteve mbështetëse për lëvizje (karrige, paterica etj).Pagesë për blerjen e artikujve higjenosanitare, në masën 12.000 lekë në muaj, pagesa për karburantin e automjeteve për lëvizjen e para - tetraplegjikëve invalidë pune, 7 000 lekë në muaj, ambiente në përdorim për zyrat e shoqatës në nivel qarku dhe qendror pa pagesë etj.

2.4 Përfitimet për invalidët e punës Invalidët e punës, përfitojnë pagesë e shërbime sipas Ligjit Nr. 7889, (1994) “Mbi Statutin e Invalidëve të Punës”, Ligjit 7703,(1993) “Mbi sigurimet shoqërore” dhe ligjit 9355 “Për Ndihmën dhe Shërbimet Shoqërore”. Ligji nr. 7703, “Mbi sigurimet shoqërore ” trajton me pensione invaliditeti personat që janë bërë me

19

MAN

UAL

ZBAT

IMI I

STA

ND

ARTE

VE T

E SH

ERBI

MEV

E TE

PER

KUJD

ESIT

SH

OQ

ERO

R PE

R PE

RSO

NAT

ME

AFTE

SI T

E KU

FIZU

ARinvaliditet të plotë apo të pjesshëm , gjatë periudhës së sigurimit për shkak të një aksidenti në punë, sëmundjeve profesionale ose të përgjithshme.Përveç pensionit të invaliditetit invalidët e punës nga Ligji Nr. 9355 përfitojnë:

· Personat me invaliditet të plotë me sëmundje të përgjithshme përfitojnë 3300 lekë në muaj,· Personat me invaliditet të plotë me sëmundje profesionale dhe aksidente në punë përfitojnë

4000 lekë në muaj,· Personat me invaliditet të pjesshëm me sëmundje të përgjithshme përfitojnë 2200 lekë në

muaj,· Personat me invaliditet të pjesshëm me sëmundje profesionale dhe aksidente në punë

përfitojnë 2700 lekë në muaj.

Përfitimet nga Ligji Nr. 7889 “Mbi statusin e invalidit të punës” përveç pensionit të invaliditetit dhe shtesat, përfitojnë: kompensim të herë pas hershëm të rritjes së çmimit të energjisë elektrike; kompensimin e çmimit të karburantit për 7000 lekë në muaj; rimbursim 100 % për trajtimin mjekësor për invaliditetin e plotë dhe 50% për invalidët e pjesshëm; përjashtim nga taksat direkt dhe doganore për mjetet lëvizëse, automjetet, pajisjet ortopedike, mjetet ndihmëse dëgjimore e pamore, mjetet ndihmëse kardiake; transport publik dhe privat urban falas, ndërsa transporti privat interurban me 50% të vlerës; përjashtim nga taksat e drejtpërdrejta me përjashtim të taksave të biznesit kur drejtohen prej tyre; financimi i veprimtarisë së shoqatës me fondet e buxhetit në nivel qendror dhe në nivel qarku si dhe dhënia e ambienteve falas për aktivitetin e tyre etj..

3. Tiparet e sistemit të pagesave dhe shërbimeve

Sistemi i pagesave dhe shërbimeve për grupet e ndryshme të PAK-së është i diferencuar në raport me shkallën e rëndesës së sëmundjes, veçanërisht me aspekte specifike të plotësimit të nevojave bazë të shërbimeve ndaj personit. Dy janë tiparet kryesore të sistemit të pagesave: Tipari i parë lidhet me nevojat për shërbimin e kujdestarisë ndaj personit. Këto nevoja janë të ndryshme në varësi me rëndesën e sëmundjes. Karakteristikë e përbashkët është se deri tani kujdestaria është aplikuar për të gjitha grupet e PAK, por përmasa e këtij shërbimi është e ndryshme në përputhje me nevojat e evidentuara nga komisionet mjekësore. Sipas grupeve ky shërbim paraqitet si më poshtë:

· Për PAK mendorë, fizikë dhe sensorë, shërbimi i kujdestarisë afrohet vetëm për 7502 persona ose 16 % te PAK gjithsej të këtij grupimi.

· Për të verbërit ky shërbim ofrohet për 3775 persona ose 32 % të numrit të personave të verbër gjithsej ose gati 1 në tre persona të verbër përfiton shërbim kujdestarie.

· Për para-tetraplegjikët, shërbimi i kujdestarisë ofrohet për 3821 persona ose 96 % të numrit gjithsej të këtij grupimi.

· Për invalidët e punës shërbimi i kujdestarisë është i kufizuar vetëm në 3 % të numrit gjithsej dhe pagesa për kujdestarin përfshihet në pensionin bazë në masën 15 % mbi pensionin vetëm për ato persona që vlerësohen nga KMCAP për të patur kujdestar.

Tipari i dytë lidhet me pagesat e personave me aftësi të kufizuar për arsimimin e tyre:· PAK mendorë, fizikë dhe sensorë, të lindur ose të bërë të tillë gjatë jetës për shkaqe që nuk

lidhen me punësimin përfitojnë pagesë për arsimimin e mesëm 1346 persona ose 2.5% e numrit gjithsej të këtij grupimi. Pagesa për arsimimin është dy herë më e lartë se pagesa bazë. Po ashtu nga ky grupim përfitojnë edhe 595 persona që ndjekin arsimin e lartë ose 1.2 % PAK të tjerë të cilët marrin për arsimin një pagesë tre herë më të lartë se pagesa bazë.

· Të verbërit ose 856 persona (rreth 7.3 % e numrit gjithsej të tyre) përfitojnë pagesa 1.5 herë më

20

MAN

UAL

ZBATIMI I STAN

DARTEVE TE SH

ERBIMEVE TE PERKU

JDESIT SH

OQ

EROR PER PERSO

NAT M


të lartë kur kanë humbur vendin e punës deri në gjetjen e një pune tjetër ose në rast të kundërt deri sa të dalë në pension. Rreth 1.4 % e të verbërve të tjerë ose 163 persona përfitojnë dyfishin e pagesës për arsimin e mesëm dhe 1% e të verbërve të tjerë ose 110 persona përfitojnë trefishin e pagesës bazë kur ndjekin arsimin e lartë

· Para - tetraplegjikët që ndjekin arsimin e mesëm janë 10 persona të cilët marrin një pagesë dy herë më të lartë se pagesa bazë. Po ashtu 27 para-tetraplegjikë të tjerë marrin pagesë tre herë më të lartë kur ndjekin arsimin e lartë.

Shkalla e difrencimit të shërbimeve dhe e pagesave në kushtet e reformës të sistemit, të decentralizimit dhe të kalimit të shërbimeve drejt personit duhet të thellohet e përsoset më tej duke krijuar një sistem të ri që merr parasysh nevojat individuale që vijnë nga rëndesa e sëmundjes dhe nevojat bazë sociale që garantojnë përfshirjen, parandalimin, reabilitimin dhe integrimin e tyre në jetën shoqërore.

4. Përsosja e sistemit të vlerësimit të aftësisë së kufizuar.

Vlerësimi i aftësisë së kufizuar nga komisionet mjekësore, pavarësisht nga përmirësimet e bëra nuk mbështeten në realizimin e funksioneve dhe pjesëmarrjen e individit me AK në jetën shoqërore. Komisionet nuk japin rekomandime mjekësore, terapeutike, arsimore, rehabilituese, për punësim, etj.

Konventa për të Drejtat e PAK, rekomandimet e OKB për Barazimin e Mundësive dhe Plani i Veprimit i Këshillit të Evropës, orientojnë zhvendosjen e vlerësimit të PAK nga modeli mjekësor drejt modelit social, duke synuar edhe vlerësim e nevojave sociale dhe mënyrën e plotësimit të tyre.

Këto dokumente rekomandojnë gjithashtu përdorimin e Manualit Ndërkombëtar për Klasifikimin e Funksioneve, Aftësisë së Kufizuar dhe Shëndetit, ICF(1), i përgatitur nga OBSH, i cili është i organizuar në tre komponentë;

· Struktura dhe funksionet e trupit të individit; · Aktivitetet që lidhen me punën, e veprimet e tij dhe pjesëmarrjen në situata jetësore; · Informimin për AK të rende dhe faktorët mjedisorë.

Realizimi i këtyre rekomandimeve si dhe Konventa e OKB për të Drejtat e PAK, kërkojnë që në këto komisione, gradualisht sipas mundësive, përveç ekspertëve mjekësorë, të përfshihen edhe punonjës social, psikologë, profesionistë për vlerësimin e nevojave dhe formulimin e rekomandimeve për rehabilitimin e PAK-së dhe integrimin e tyre në jetën shoqërore. Për realizimin e këtyre objektivave integruese të Strategjisë Kombëtare të PAK-së është parashikuar të ndërmerren disa hapa:1. Kthimi i KMCAP dhe KMPV në institucione multidisiplinare, me funksion vlerësimin e aftësisë së kufizuar, duke u fokusuar në atë që PAK mund të bëjnë dhe jo në aftësinë e kufizuar të tyre, duke ngritur KVAK në varësi të SHSSH. Ky organizim shoqërohet me masa të tjera:

· Informimi i PAK dhe familjarëve të tyre, për ndërhyrje mjekësore, terapi rehabilituese, shërbime ekzistuese, etj.

· Zbutja e ndikimit të modelit mjekësor duke përfshirë aspektet sociale, funksionimin dhe pjesëmarrjen, në vlerësimin e PAK.

· Kontraktimi i profesionistëve të fushës mjekësore dhe sociale, sipas grup moshës dhe llojit të AK të personave që komisionohen, duke vënë theksin në nevojat specifike të çdo moshe për zhvillim dhe rehabilitim, përkujdesje dhe shërbime, mbrojtje dhe përfaqësim, etj.

· Promovimi dhe përfshirja graduale e manualit ICF, për vlerësimin e aftësisë së kufizuar, në

1-) International Classification of Functioning, Disability and Health, WHO.

21

MAN

UAL

ZBAT

IMI I

STA

ND

ARTE

VE T

E SH

ERBI

MEV

E TE

PER

KUJD

ESIT

SH

OQ

ERO

R PE

R PE

RSO

NAT

ME

AFTE

SI T

E KU

FIZU

ARstrukturat arsimore të mjekësisë, Ministrisë së Punës, të Shëndetësisë dhe në komisionet e vlerësimit të PAK.

· Vendosja e një sistemi të ri të vlerësimit të aftësisë së kufizuar, drejt modelit social, në përputhje edhe me kërkesat e Konventës për të drejtat e PAK dhe dokumenteve të tjerë ndërkombëtarë.

2. Shkallëzimi i pagesës së aftësisë së kufizuar në varësi të gjendjes shëndetësore të PAK, moshës, nevojave specifike dhe situatës sociale. PAK klasifikohen në dy grupe:

· PAK, që nuk mund të kujdesen për veten dhe kanë nevojë për kujdestar, · PAK, që mund të kujdesen për veten.

Të përmirësohet shkallëzimi i pagesave:Të diferencohet pagesa në varësi të rëndesës së aftësisë së kufizuar dhe nevojave për shërbimeve për çdo PAK,Të ketë nivele të ndryshme pagese për kujdestarinë e PAK, për kryerjen e funksioneve jetësore, në raport me kërkesat për mbështetje, përfaqësim dhe kujdes të specializuar.Ndarja e grupeve të PAK, sipas gjendjes dhe shkallës së vetëfunksionimit, për të siguruar mbështetjen e duhur me pagesa e shërbime.

5. Situata e shërbimeve për PAK

Vlerësimi i situatës së shërbimeve për PAK është mbështetur në numrin e qendrave që ofrojnë shërbime rezidenciale e komunitare dhe shërbimet në familje nga institucionet publike dhe jopublike, kapacitet e qendrave, nivelin e përdorimit të tyre, tipologjinë e shërbimeve të ofruara, nevojat dhe shkalën e mbulimit të tyre sipas qarqeve, kapacitetin e profesionistëve që ofrojnë shërbime si dhe garantimin e qëndrueshmërisë dhe vazhdimësisë së qendrave.

o Reformimi i sistemit është mbështetur në një ambienti politik e ligjor që favorizon decentralizimin dhe de-institucionalizimin, rritjen e pjesëmarrjes së qeverisë vendore dhe shoqërisë civile në ofrimin e shërbimeve dhe garantimin e cilësisë së shërbimeve ndaj PAK.

Për personat me aftësi të kufizuar, ofrohen shërbime komunitare dhe rezidenciale, publike dhe jopublike.

Nga sektori publik ofrohen shërbime në 7 qendra rezidenciale dhe në 10 qendra komunitare në qarqet Tiranë, Shkodër, Elbasan, Berat, Korçë, Vlorë, Durrës, Lezhë, Kukës, Dibër. Në kuadër të decentralizimit të gjithë qendrat rezidenciale publike kanë kaluar në vartësi dhe administrim të njësive vendore me përjashtim të qendrës së zhvillimit Durrës që për një kohë do të vazhdojë të qëndrojë në varësi të SHSSH.

Nga sektori jopublik, shërbimet ofron në 8 qendra rezidenciale dhe në 29 qendra komunitare në qarqet Tiranë, Shkodër, Korçë, Elbasan, Berat Kukës, Durrës, Gjirokastër.

22

MAN

UAL

ZBATIMI I STAN

DARTEVE TE SH

ERBIMEVE TE PERKU

JDESIT SH

OQ

EROR PER PERSO

NAT M


Numri i qendrave të shërbimeve rezidenciale publike dhe jopublike paraqitet si më poshtë:

Qendrat Rezidenciale Qendra Komunitare Totali (Rez. + Kom.)

Nr Qarqet

Gjit

hsej

Publ

ike

Jo

Publ

ike

Gjit

hsej

Publ

ike

Jo

Publ

ike

Gjit

hsej

Publ

ike

Jo

Publ

ike

1 Tiranë 2 1 1 17 1 16 19 2 17

2 Shkodër 8 1 7 5 2 3 13 3 10

3 Kukës - - - 2 1 1 2 1 1

4 Elbasan - - - 3 2 1 3 2 1

5 Berat 2 2 - 2 1 1 4 3 1

6 Korçë 1 1 - 6 1 5 7 2 5

7 Durrës 1 1 - 1 - 1 2 1 1

8 Vlorë 1 1 - - - - 1 1 -

9 Lezhë - - - 1 1 - 1 1 -

10 Gjirokastër - - - 1 - 1 1 - 1

11 Dibër - - - 1 1 - 1 1 -

Shuma 15 7 8 39 10 29 54 17 37

Numri i përfituesve 352 1,795 2,147

5.1 Sipas sektorëve të dhënat tregojnë se shërbimet publike për PAK ofrohen në 17 qendra ose në 31% të numrit gjithsej. Në qendrat jopublike ofrohen shërbime për 37 qendra ose 69 % të numrit gjithsej. Kjo tendencë e shtrirjes së shërbimeve përputhet me reformën e ndërmarrë për shpërndarjen e shërbimeve sociale, deçentralizimin dhe përfshirjen e shoqërisë civile dhe sektorit privat në ofrimin e shërbimeve.

5.2 Sipas llojit të shërbimeve, qendrat ndahen në tre grupe:· Qendra rezidenciale 15 njësi· Qendra komunitare 39 njësi· Shërbime në shtëpi 1 njësi

Nga 54 qendra ku ofrohen shërbime për PAK, 39 janë qendra komunitare ose 72 për qind e tyre, ndërsa 28 për qind ofrojnë shërbime rezidenciale.Kjo strukturë po ashtu përputhet me objektivat e zhvillimit me prioritet të shërbimeve komunitare ndaj atyre rezidenciale.

5.3 Nga pikëpamja gjeografike qendrat rezidenciale publike dhe private nuk mbulojnë gjithë territorin e vendit.

· Vetëm 6 qarqe kanë qendra rezidenciale (Tiranë, Shkodër, Durrës, Berat, Korçë, Vlorë).· Nuk kanë asnjë shërbim rezidencial 6 qarqe të tjerë (Fier, Elbasan, Dibër, Kukës, Lezhë), · Nga 15 qendra publike dhe jopublike 8 qendra janë në Shkodër ose 59 për qind 13% në

Tiranë, 13% në Berat dhe pjesa tjetër në Korçë, Durrës, Vlorë.

5.4 Zhvillimi i shërbimeve komunitare plotëson deri diku disproporcionin midis zonave:

23

MAN

UAL

ZBAT

IMI I

STA

ND

ARTE

VE T

E SH

ERBI

MEV

E TE

PER

KUJD

ESIT

SH

OQ

ERO

R PE

R PE

RSO

NAT

ME

AFTE

SI T

E KU

FIZU

AR· Shërbimet komunitare shtrihen në 10 qarqe ku jetojnë rreth 80 për qind e popullsisë;· Në qarkun Vlorë dhe Fier nuk ofrohen shërbime komunitare për PAK.· Nga 39 shërbime komunitare 17 shërbime ose 43% ofrohen në Tiranë; 15% ofrohen në

Korçë, 13% në Shkodër dhe 18% në Elbasan Berat, Krunë.· Pjesa tjetër e qarqeve kanë nga një qendër shërbimesh si Lezhë Durrës, Gjirokastër, Dibër

të cilët sëbashku përbëjnë 11% të qendrave të shërbimeve.

5.5 Numri I përfituesve në qendrat rezidenciale dhe komunitare Në 54 qendra rezidenciale e komunitare gjithsej, përfitojnë shërbime 2147 PAK. Në qendrat rezidenciale ofrohen shërbime për 352 PAK ndërsa në ato komunitare ofrohet shërbime për 1795 përfitues. Numri i përfituesve në qendrat rezidenciale e komunitare për PAK paraqitet si më poshtë:

Nr Nr. i përfituesve

Nga këto:

Rezi

Kom

un

1 Tirana 892 49 843

2 Shkodër 333 158 175

3 Kukës 90 - 90

4 Elbasan 93 - 93

5 Berat 80 43 37

6 Korçë 417 35 382

7 Durrës 165 45 120

8 Vlorë 22 22 -

9 Gjirokastër 12 - 12

10 Lezhë 35 - 35

11 Dibër 8 - 8

Totali 2,147 352 1,795

Struktura e përfituesve ndryshon në varësi të tipologjisë së shërbimit që ofrohet dhe faktorëve të tjerë që lidhen me kapacitetin e qendrave, patologjinë dhe rëndesën e sëmundjeve, misionin e qendrave dhe numrin e kualifikimin e profesionistëve. Në qendrat rezidenciale përfitojnë 352 PAK ose 16 % e përfituesve gjithsej, ndërsa në qendrat komunitare ofrohet shërbime për 84 % të përfituesve.

· Peshën më të madhe të përfituesve në qendrat rezidenciale e përbën qarku i Shkodrës me 45 % të klientëve gjithsej, ndërsa 55 % të përfituesve shtrihen në qarkun Tiranë, Berat, Korçë, Durrës, Vlorë.

· Nga 158 përfitues në qarkun e Shkodrës, rreth 58 ose 37 % e tyre ofrohen në qendra rezidenciale jopublike me mbështetjen e disa shoqatave që operojnë në këtë qark.

· Në qarkun e Shkodrës është krijuar modeli ‘shtëpi familje’ për PAK, si për klientët që i përkasin qendrave publike dhe për klientët e qendrave jopublike siç janë Misionarët e Karitasit Nënë Tereza, Madonina del Grapa, QR ‘Shën Rafaelo’, QR ‘Patrizia’ dhe veçanërisht projekti ‘SHPRESA’ që ka ngritur dhe mbështetur 6 shtëpi familje për PAK në bashkëpunim me QPZH Shkodër .

· Në 39 qendra komunitare publike dhe jopublike, ofrohen shërbime për 1975 PAK.

24

MAN

UAL

ZBATIMI I STAN

DARTEVE TE SH

ERBIMEVE TE PERKU

JDESIT SH

OQ

EROR PER PERSO

NAT M


Qendrat publike, ofrojnë shërbime për 467 PAK ose 26% e përfituesve gjithsej të qendrave komunitare. Rritja e numrit të PAK ditore në sektorin publik në dy tre vitet e fundit ka ardhur si rezultat i ngritjes të qendrave komunitare me projektin Bankës Botërore që administrohen nga bashkitë komunat, në Tiranë, Kukës, si dhe në Elbasan, Korçë, Lezhë, Dibër, Pukë. Numri mesatar i përfituesve në këto qendra është rreth 31 PAK.Në qendrat jopublike komunitare ofrohen shërbime për 1328 PAK ose 74 % të përfituesve. Pjesa më e madhe e përfituesve (53%) janë në Tiranë, 25 % Korçë e Pogradec ndërsa pjesa tjetër në Shkodër, Elbasan, Kukës, Krume, Kuçovë. Shërbimet jopublike komunitare ofrohen kryesisht nga organizata të huaja të cilat mbulohen nga donatorë të ndryshëm ose edhe me pagesë nga përfituesit. Numri mesatar i përfituesve në këto qendra është rreth 55 klientë. Kostoja mesatare në qendrat komunitare është rreth 2 herë më e ulët se në qendrat rezidenciale.

5.6 Shfrytëzimi i kapaciteteve të qendrave rezidenciale e komunitare publike. Nga 331 shtretër që është kapaciteti i qendrave rezidenciale dhe komunitare publike, shfrytëzohet rreth 95 % e tij. Niveli i përdorimit të qendrave paraqitet në grafikun e mëposhtëm:

· Në Durrës dhe Berat ky tregues është respektivisht 71 % dhe 83 %. · Në qendrat e tjera përdorimi i kapacitetit varion nga 90 % deri në 100 % dhe në ndonjë rast si

në Korçë qendra ka qenë e mbi populluar.

5.7 Struktura e klientëve në qendrat rezidenciale dhe ditore publike Numri i klientëve në qendrat, rezidenciale e komunitare përfshin grup moshat nga 3-18 vjeç; 19-25 vjeç dhe mbi 25 vjeç paraqitet dhe paraqitet si më poshtë:

Shfrytëzimi i kapacitetit (%)

8998

7183

124

92 97103

95

0

20

40

60

80

100

120

140

Tiranë Shkodër Durrës Berat Korcë Vlorë DitoreKorcë

DitoreLezhë

Totali

Klientët sipas moshës

2153

21

42

20

0

30

151

620

11

13

14

2

11

4

81

4 150

12

31

0

17

2

81

0%

20%

40%

60%

80%

100%

Tiranë Shkodër Durrës Berat Korcë Vlorë DitoreKorcë

DitoreLezhë

Shuma

mbi 25

19-25

3-18

25

MAN

UAL

ZBAT

IMI I

STA

ND

ARTE

VE T

E SH

ERBI

MEV

E TE

PER

KUJD

ESIT

SH

OQ

ERO

R PE

R PE

RSO

NAT

ME

AFTE

SI T

E KU

FIZU

AR· Struktura moshore sipas qendrave është mjaft e ndryshme. Nga 313 klientë gjithsej, 151 ose 48 % e tyre i përkasin grupmoshës 3-18 vjeç. Kjo do të thotë se vetëm gjysma e klientëve është brenda standardeve optimale për trajtimin dhe riaftësimin e tyre nëpërmjet terapive zhvilluese.

· Pjesa tjetër e klientëve ndahet në mënyrë të barabartë (81 klientë) ose 25 % secili për grupmoshat 19-25 vjeç që është mosha maksimale e fëmijëve me AK në institucionet rezidenciale dhe moshës mbi 26 vjeç e lart që gjithashtu vazhdojnë të trajtohen në këto qendra. Grupi i fundit por edhe ato me moshë 18-25 vjeç përbëjnë një problem për unifikimin e zbatimit të standardeve të PAK-së në qendrat rezidenciale, për organizimin e punës, ofrimin e shërbimeve për çdo individ, për përballimin e kërkesave që vijnë si pasojë e nevoja për çdo grup përfituesish.

· Kështu, ndërsa në Durrës e në Vlorë nuk ka klientë mbi 25 vjeç, në Berat 41 % e klientëve janë mbi këtë moshë ndërsa në Korçë 65% e klientëve.

· Në Tiranë e në Shkodër, numri i klientëve mbi 25 vjeç përbëjnë 12 % dhe 17%. · Në qendrën ditore Lezhë, përgjithësisht dominojnë grupi 3-18 vjeç ose 83 % e përfituesve,

ndërsa mosha mbi 25 vjeç është vetëm 5 % e klientëve. · E kundërta ndodh në qendrën ditore Korçë ku përfituesit mbi 25 vjeç përbëjnë 60 % të

PAK gjithsej. Në këto kushte, zbatimi i standardeve të reja të PAK kërkon vëmendje të veçantë sidomos për vlerësimin e nevojave të individëve që pranohen në këto qendra dhe hartimin e planeve social shëndetësore rehabilituese në përputhje me moshën e këtyre klientëve. Nga ana tjetër, nevojitet të zbatohen rregullat standarde të legjislacionit për pranimin e klientëve në institucione me synim që gradualisht të eliminohen rastet e ofrimit të shërbimit në të njëjtën qendër njëherësh për tre grup mosha të ndryshme.

5.8 Klientët sipas gjinisë dhe statusit sociala. Sipas gjinisë, nga 268 klientë, 154 ose 58 % janë meshkuj, ndërsa 114 PAK ose 42 % janë femra. Ky raport pothuajse është i njëjtë për të gjitha qendrat. Në mënyrë grafike raporti meshkuj femra paraqitet si më poshtë:

b. Sipas statusit social në Shkodër, Durrës klientët jetim social predominojnë me mbi 90 %, ndërsa në Korçë 70 % kundrejt klientëve jetim biologjike. Në qendrën e Vlorës ndodh e kundërta, 72% e klientëve janë jetim biologjikë kundrejt 28 jetim social. c. Sipas shkallës së interesimit për klientët rezulton se 169 PAK ose 63% e klientëve kanë interesimin e familjarëve apo të afërme dhe vetëm 99 PAK nuk kanë interesim. Kjo situatë dikton nevojën e përfshirjes së familjarëve në ndërtimin e programeve zhvilluese me qëllim që ato të ndihmojnë dhe të kthehen në faktorë ndihmës për zhvillimin e klientëve dhe integrimin e tyre në jetën shoqërore.

Përfituesit sipas gjinisë (%)

0%10%20%30%40%50%60%70%80%90%100%

Tiranë

Shkodër

Durrës

Berat

Korçë

Vlorë

Korçë

(ditore)

Lezhë

(ditore)

Femra

Meshkuj

26

MAN

UAL

ZBATIMI I STAN

DARTEVE TE SH

ERBIMEVE TE PERKU

JDESIT SH

OQ

EROR PER PERSO

NAT M


5.9 Klientët sipas statusit familjar, zonave, dhe progresit të zhvillimitStatusi familiar, prejardhja sipas zonave urbane dhe rurale, veçanërisht progresi i zhvillimit janë tre karakteristika që ndikojnë në organizimin e shërbimeve dhe zbatimin e standardeve për PAK.

Vërehet se dominojnë PAK që kanë familje në raport me ato pa familje. Me përjashtim të qendrës së zhvillimit Vlorë, ku 86% e klientëve janë pa familje dhe në qendrën ditor Lezhe, ku thuajse të gjithë klientët janë pa familje, të tjerat kanë familjarë apo dhe të afërm që mbajnë kontakte me përfituesit e shërbimeve. Kjo përbën një faktor pozitiv për të unifikuar zbatimin e standardeve duke përfshirë familjarët ne programet e zhvillimit të PAK gjatë kohës kur kalojnë në fundjavë në familje apo kur familjarët marrin pjesë në procesin e ofrimit të shërbimeve në qendër.Sipas zonave rezulton se 79% e klientëve janë nga zonat urbane kryesisht nga qytetet ku funksionojnë qendrat dhe vetëm 21 % nga zonat rurale. Me përjashtim të PAK të qendrës rezidenciale Berat ku klientët nga zonat rurale përbëjnë 56% në të gjitha qendrat e tjera dominojnë përfituesit nga qyteti. Kjo situatë duhet kthyer në favor të progresit të zhvillimit të fëmijëve duke përdorur familjarët si komponent plotësues në ofrimin e shërbimeve dhe zbatimin e standardeve.

6. Burimet njerëzore dhe ekonomikeNë 8 qendra rezidenciale e ditore publike numri i personelit të punësuar është 184 punonjës, ndërsa numri i përfituesve është 331 PAK.Struktura organike e personelit është ndërtuar në funksion të plotësimit të kërkesave të standardeve të miratuara për PAK për qendrat rezidenciale e komunitare. Kjo strukturë është plotësuar më mirë me profesionistë që krijojnë mundësi për ofrimin e shërbimeve të specializuara për zhvillimin e PAK, si dhe me punonjës socialë etj.Po ashtu janë mbajtur parasysh edhe normat bazë të ngarkesës së punës për këtë kategori sociale dhe vështirësitë që vijnë nga patologjia e PAK. Në këtë kontekst, problemi i zbatimit të standardeve të PAK është i lidhur drejtpërdrejt me numrin e personelit, profilin e tyre, kualifikimin, përvojën dhe predispozicionin për t’u angazhuar në këto shërbime. Prandaj unifikimi i strukturës organike për të gjitha qendrat në përputhje me nevojat e klientëve dhe plotësimi i figurave të nevojshme të specializuara mbetet për t’u mbajtur në vëmendje për të ardhmen. Përcaktimi i roleve të reja të profesionistëve, personelit ndihmës dhe administrativ, është përcaktues për rritjen e efektivitetit të shërbimeve për keto kategori.

Statusi familjar

202

111

Me familje Pa familje

Sipas zonave

246

67

Urbane Rurale

Sipas progresit

192

121

Me progres Pa progres

27

MAN

UAL

ZBAT

IMI I

STA

ND

ARTE

VE T

E SH

ERBI

MEV

E TE

PER

KUJD

ESIT

SH

OQ

ERO

R PE

R PE

RSO

NAT

ME

AFTE

SI T

E KU

FIZU

ARStruktura e personelit në qendrat rezidenciale dhe komunitare publike

Nr Emërtimi

Qendra rezidenciale Qendra komunitare

Tira

në

Shko

dër

Dur

rës

Bera

t

Kor

çë

Vlo

rë

Kor

çë

Lezh

ë

1 Drejtor 1 1 1 1 1 1 1 1

2 Sektori i shërbimeve 14 34 18 16 13 12 5 8

2.1 Përgjegjës Sektori (punonjës social) 1 1 1 1 1 1 1 1

2.2 Specialist (fizioterapist) 1 3 1 1 1 1 - -

2.3 Specialist (lokopedist) 1 2 1 - 1 - - 1

2.4 Specialist (okupacionist) 2 1 - - - - - -

2.5 Specialist (edukator) 9 27 13 14 10 8 - 4

2.6 Kujdestar - - 2 - - 2 4 1

2.7 Specialist pedagogji - - - - - - - 1

3 Sektori i administratës 5 10 10 8 10 7 1 4

3.1 Përgjegjës sektori 1 1 1 1 1 1 1 1

3.2 Magazinier 1 1 1 1 1 1 - 1

3.3 Guzhinier 1 2 1 1 2 1 - 1

3.4 Pjatalarës - - 1 - - - - -

3.5 Pastrues 2 5 4 3 3 3 - 1

3.6 Roje - - 1 1 2 - - -

3.7 Shofer - 1 1 1 - 1 - -

3.8 Punëtor mirëmbajtje - - - - 1 - - -

A Shuma: 1+2+3 20 45 29 25 24 20 7 13

B Kapaciteti i qendrave 35 100 45 35 38 24 36 35

C Numri i përfituesve 32 99 30 29 47 22 25 35

Raporti ofrues/përfitues (B/A) 1.75 2.2 1.5 1.4 1.6 1.2 5.1 2.7

Raporti specialist/përfitues (B/2) 2.5 2.9 2.9 2.2 2.9 2 7.2 4.4

Raporti administrativ/përfitues B/3) 7 10 4.5 4.4 3.8 3.4 36 8.7

Raporti personel ndihmës/specialist 2.8 3.4 1.8 2 1.3 1.7 5 2

Personel ndihmës/personel (%) 25 22 29 32 41 35 14 30

Nga vlerësimi numerik i strukturës, sektorëve, specialistëve dhe profesionistëve konstatohet se ka diferenca në raport me normat e vendosura për ngarkesën e personelit gjithsej me përfituesit, në raportet e specialistëve me përfituesit, plotësimin e specialistëve sipas nevojave të klientëve, raportin e personelit specialist me atë ndihmës, etj.

28

MAN

UAL

ZBATIMI I STAN

DARTEVE TE SH

ERBIMEVE TE PERKU

JDESIT SH

OQ

EROR PER PERSO

NAT M


6.1 Raporti ofrues gjithsej/përfitues· Ky raport për të gjitha qendrat rezidenciale e komunitare është 1:1.8.· Në pamje të parë ky raport afrohet me standardet që aplikohen në vende të përparuara. · Por, midis qendrave ka diferenca, edhe pse struktura e klientëve nuk dallon nga njëra qendër në tjetrën.· Në qendrën rezidenciale Vlorë, Berat, Durrës dhe Korçë, ky raport respektivisht është 1:1.2, 1.4, 1.5, 1.6. · Në Tiranë dhe Shkodër ky raport është 1:1.75 dhe 1:2.· Në qendrën ditore Korçë ky raport është 1:5 ndërsa në Lezhë 1:2.7 përfitues. · Kjo tregon se për qendrën ditore Lezhë raporti është i barabartë me qendrën e zhvillimit Shkodër. Kjo shpërndarje përbën një parregullsi që duhet përmirësuar.

6.2 Raporti specialist përfitues Raporti specialist/përfitues është thelbësor në zbatimin e standardeve dhe arritjen e progresit të dëshiruar të shërbimeve. Në këtë raport vërehen diferenca të theksuara nga një qendër në tjetrën· Raporti i përgjithshëm specialist/përfitues në Vlorë është 1:2, në Berat 1:1.2, dhe vijon në Tiranë 1:2.5. Ky raport është 1:3 në Shkodër, Durrës dhe Korçë.· Duke vlerësuar më konkretisht rezulton se punonjës socialë përgjegjës sektori kanë të gjitha qendrat. Fizioterapistë po ashtu të gjitha qendrat kanë nga 1 person, me përjashtim të Shkodrës e cila ka 3. · Ortofonistë kanë 4 qendra, ndërkohë që Berati dhe Vlora nuk kanë profesionistë të tillë. · Okupacionist kanë vetëm Tirana dhe Shkodra.· Specialistë (edukatorë) kanë të gjitha qendrat, në një numër të konsiderueshëm. · Kjo situatë tregon se vlerësimi i nevojave të klientëve dhe plotësimi me specialistët kryesorë është i domosdoshëm për t’u riparë në kushtet e zbatimit të standardeve të reja. Diferencat midis qendrave sa i takon specialistëve, në një kohë që patologjitë e klientëve nuk kanë dallime të theksuara, duhen rregulluar. · Standardet ndërkombëtare sugjerojnë se raporti i specialistëve me klientët duhet të jetë 1:10 dhe në pamundësi nevojat duhet të plotësohen me specialistë me kohë të pjesshme. Një analizë e hollësishme për çdo qendër për të përcaktuar figurat e nevojshme profesionale për implementimin e standardeve për PAK.

6.3 Raporti personel ndihmës/ përfituesVeçanërisht për shërbimet për PAK personeli ndihmës është i domosdoshëm sepse ofron shërbime të drejtpërdrejta për përgatitjen e ushqimit, lavanderisë etj. · Raporti personel ndihmës/përfitues varion nga 1:3.4

në Vlorë, në 1:3.8 në Korçë, në 1:4.4 dhe 1:4.5 në Durrës dhe Berat.

· Ky raport është 1:10 në Shkodër dhe 1:7 në Tiranë. · Në qendrat ditore ky raport është 1:8.7 në Lezhë dhe

1:36 në Korçë.

Raporti ofrues/për�tues

0 1 2 3 4 5 6

Tiranë

Shkodër

Durrës

Berat

Korçë

Vlorë

Korçë

Lezhë

Raporti specialist/përfitues

0 1 2 3 4 5 6 7 8

Tiranë

Shkodër

Durrës

Berat

Korçë

Vlorë

Korçë

Lezhë

Raporti administrativ/përfitues

7

10

4.5

4.4

3.8

3.4

8.7

36

0 6 12 18 24 30 36

Tiranë

Shkodër

Durrës

Berat

Korçë

Vlorë

Korçë

Lezhë

29

MAN

UAL

ZBAT

IMI I

STA

ND

ARTE

VE T

E SH

ERBI

MEV

E TE

PER

KUJD

ESIT

SH

OQ

ERO

R PE

R PE

RSO

NAT

ME

AFTE

SI T

E KU

FIZU

AR· Është e qartë se vlerësimi i normave dhe i nevojave të klientëve me këto diferenca është i pajustifikueshëm.

6.4 Raporti personel ndihmës /specialistRaporti personel ndihmës/specialist është 1:1.3 dhe 1:1.7 në Korçë dhe Vlorë, dhe vijon në 1:1.8 dhe 1:2 në Durrës e Berat. · Ky raport është gati 2 herë më i lartë në Tiranë (1:2.8) dhe në Shkodër (1:3.4).

· Personeli ndihmës në tërësi përbën rreth 22, 25 dhe 29 për qind të personelit gjithsej në Shkodër,

Tiranë, Durrës kundrejt 32, 35, 41 në Berat, Vlorë e Korçë.

· Duket qartë se personeli ndihmës është në numër më të shumtë në raport me specialistët.

7. Tipologjitë e qendrave të zhvillimit për PAKDeklarata e të Drejtave të Njerëzve me Aftësi të Kufizuara shpallur në Dhjetor 1975 nga Asambleja e Përgjithshme e OKB, bën thirrje që të gjitha vendet të mbrojnë të drejtat e kësaj kategorie sociale. Në këtë dokument përcaktohet se personat me aftësi të kufizuar totale ose të pjesshme të pamundur për të plotësuar nevojat e tyre për një jetë normale individuale ose sociale, si pasojë e AK fizike ose mendore, kanë të drejtën e mosdiskriminimit e respektimit të dinjitetit human.Pavarësisht nga origjina, natyra dhe graviteti i aftësisë së kufizuar, PAK kanë të njëjtat të drejta themelore si qytetarët e tjerë të së njëjtës moshë, për jetë të denjë e normale, të ushtrojnë të drejtat civile dhe politike, të mbështeten me shërbime mjekësore, psikologjike dhe funksionale, që të bëjnë të mundur integrimin, riintegrimin dhe të përfitojnë mbështetje ekonomike ose punësim sipas aftësive të tyre.Përfshirja sociale e tyre dhe parimet e shanseve të barabarta janë bërë pjesë e politikave të BE. Karta e të drejtave themelore të BE në artikullin 26 njeh të drejtën e personave me AK dhe përcakton masa që garantojnë pavarësinë e tyre, integrimin social dhe një pjesëmarrje aktive të PAK komunitet. Personat me aftësi të kufizuar në vendet e BE përfaqësojnë rreth 10% të popullsisë së tyre, ose rreth 37 milion persona me aftësi të kufizuara, dhe pritet që në 2025 të arrijnë rreth 50 milion. Kushtetuta e Shqipërisë, statuset e veçanta ligjore për të verbërit, para-tetraplegjikët, invalidët e punës dhe Ligji Nr. 9355 përcaktojnë detyrimet bazë për identifikimin e numrit të PAK dhe përfshirjen e tyre në programet e mbështetjes sociale. Si rezultat i zbatimit të këtyre programeve aktualisht në Shqipëri trajtohen me pagesa e shërbime rreth 4% e popullsisë gjithsej. Legjislacioni për PAK është plotësuar duke zgjeruar kufijtë e përfitimit të grupeve të ndryshme në përputhje me direktivat e BE për këtë kategori dhe detyrimet integruese të vendit. Objektivat e strategjisë kombëtare të PAK synojnë përmirësim të dukshëm të statusit të kësaj kategorie në përputhje me standardet e OKB për mundësi të barabarta. Qeveria po punon për ratifikimin në Parlamentin Shqiptar të Konventës së OKB për të drejtat e PAK. Objektivat e strategjisë kombëtare të PAK synojnë inkurajimin dhe edukimin që mundëson pjesëmarrjen e PAK, realizimin e të drejtave të PAK, sigurimin e arsimit optimal, sigurimin e mundësive për punësim dhe zhvillimin ekonomik të tyre, promovimin e një shërbimi publik transparent për PAK, mbështetjen e të jetuarit cilësor në komunitet dhe informimin e vazhdueshëm të tyre.Realizimi i këtyre objektivave shkon në harmoni me reformimin e sistemit të mbrojtjes sociale dhe masave që janë marrë për:

· Decentralizimin e shërbimeve sociale dhe rritjen e rolit të qeverisjes vendore në menaxhimin e shërbimeve;

· De-institucionalizimin e qendrave rezidenciale dhe transformimi i tyre në shërbime komunitare;

Raporti personel ndihmës/specialist

0 1 2 3 4 5 6

Tiranë

Shkodër

Durrës

Berat

Korçë

Vlorë

Korçë

Lezhë

30

MAN

UAL

ZBATIMI I STAN

DARTEVE TE SH

ERBIMEVE TE PERKU

JDESIT SH

OQ

EROR PER PERSO

NAT M


· Krijimin e shërbimeve të reja sociale në nivel lokal dhe shpërndarja e tyre në të gjithë territorin;· Garantimin e qëndrueshmërisë dhe i vazhdimësisë së shërbimeve sociale publike e jopublike;· Përfshirjen e shoqërisë civile, “biznesit”, dhe individëve për ofrimin e shërbimeve sociale;· Përmirësimin e cilësisë së shërbimeve sociale në përputhje me standardet e reja.

Decentralizimi, de-institucionalizimi dhe standardet e shërbimeve të përkujdesjes për PAK në qendrat rezidenciale synojnë:

· Përfshirjen e familjes në procesin e ofrimit të shërbimeve në qendrat rezidenciale dhe komunitare, kthimin e PAK në mjedisin familjar;

· Aktivizimi e aktorëve të shoqërisë civile në proçesin e zhvillimit dhe integrimit të PAK;· Krijimin e shërbimeve komunitare, shtëpi-familje, apartamenteve të mbrojtura, dhënie në

kujdestari dhe adoptim brenda e jashtë vendit,· Riorganizimin e shërbimeve rezidenciale dhe gjysmë-rezidenciale (ditore) sipas nevojave të

klientëve dhe burimeve materiale dhe financiare.

7.1 Qendrat gjysmë rezidenciale social-rehabilituese (ditore)Qendrat gjysmë rezidenciale, me karakter socio-mjeksor, ofrojnë shërbim ditor për peronat me AK me moshë të re apo adulte me probleme të rënda të aftësisë së kufizuar të cilët nëpërmjet edukimit shkollor nuk mund t’i arrijnë.

Shërbimet social-mjekësore në qendrat ditore për PAK sigurojnë :

Mbështetje për PAK dhe familjen e tij

Mbështetje dhe asistencë për edukimin dhe rehabilitimin e tyre

Ndërhyrje për të arritur autonominë individuale në veprimet e përditshme, mbajtjen dhe ruajtjen e aftësive dhe zhvillimin për integrimin social.

Numri i përfituesve në qendrat ditore të PAK rekomandohet që të jetë jo më shumë se 25 persona. Aktivitetet social-mjekësore organizohen në grupe deri në 8 persona.

Kërkesat strukturore të qendrave social-rehabilituese ditore duhet të sigurojnë kushtet minimale për akomodimin e PAK.

Ambient për ngrënie (menca)

Kuzhina, ambient për përgatitjen e ushqimit dhe pajisjet frigoriferike të nevojshme

Ambient për socializimin, atelje pune, laboratorë pune, ambient fizioterapie për të plotësuar nevojat sipas kapacitetit maksimal dhe duke krijuar kushte për lëvizjen e karrocave dhe pajisjeve të tjera.

Numri i sallave dhe përmasat e tyre, ku ofrohen shërbimet të jenë të përshtatshme dhe të plotësojnë nevojat për zhvillimin e aktiviteteve me klientët në përputhje me numrin maksimal projektues të qendrës.

Ambientet për shërbimin higjenik të jenë të pajisur për PAK joautosufiçente sipas standardit 1 : 8 të strehuar.

Në rastet kur qendra pret edhe klientë që kërkojnë shërbim rezidencial ambientet duhet të parashikojnë edhe nevojat për këtë kategori sociale.

Kërkesat organizative-funksionale. Qendra social-rehabilituese ditore organizon aktivitete sociale për grupe deri në 8 persona.

Në Qendrat ditore për PAK ofrohen shërbimet e mëposhtme;

Ofrimi i vakteve

31

MAN

UAL

ZBAT

IMI I

STA

ND

ARTE

VE T

E SH

ERBI

MEV

E TE

PER

KUJD

ESIT

SH

OQ

ERO

R PE

R PE

RSO

NAT

ME

AFTE

SI T

E KU

FIZU

AR Shërbim individual për PAK për kryerjen e aktiviteteve normale ditore;

Shërbime terapeutike, rehabilituese, edukative për mbajtjen dhe rritjen e aftësive fizike, sociale dhe autonominë vetjake;

Aktivitete të socializimit dhe rikreative-kulturore;

Shërbime shëndetësore të programuara, në varësi me nevojat e PAK si shërbim mjekësor, infermierik, rehabilitues etj,

Shërbim i përhershëm dhe mjekim në varësi me nevojat e tyre.

Kërkesat ndaj personelit në qendrat social-rehabilituese ditore.

Në qendrat social-shëndetësore ditore për PAK duhet të punësohen specialistë, edukatorë dhe punonjës të tjerë që ofrojnë shërbime në varësi të nevojave në raportin 1 specialist me 3 përfitues.

Numri i punonjësve asistentë dhe edukatorë përcaktohet në varësi me nevojat e PAK dhe aktivitetet e parashikuara në qendër për këtë kategori. Numri i specialistëve si mjek, infermierë, terapist rehabilitimi përcaktohet në përputhje me nevojat dhe aktivitetet e parashikuara për zhvillimin dhe integrimin e PAK.

Normat orientuese të personelit që angazhohen për ofrimin e shërbimeve në qendrat ditore për PAK të rinj dhe adulte janë :

1-20 fëmijë me AK - një punonjës social, një psikolog (psikiatër), një eurolog (neuropsikiatër)

1-10 fëmijë me AK - një fizioterapist, një terapist (ortofonist)

1-5 fëmijë me AK - një edukator (specialist), një kujdestar, një terapist okupocionist)

7.2 Qendrat socio-rehabilituese rezidencialeQendrat rezidenciale social-mjekësore ofrojnë shërbime rezidenciale për PAK mbi moshën e detyrimit shkollor, të cilët kanë nevoje për shërbime të vazhdueshme që nuk mund të ofrohen nga familjarët e tyre. Po ashtu në këto qendra pranohen fëmijë me AK edhe në rastet kur qëndrimi i tyre pranë familjarëve është i pamundur përkohësisht ose përgjithmonë.

Shërbimet social-mjekësore në qendrat rezidenciale për PAK sigurojnë :

Mbështetje dhe ndihmë për PAK dhe familjen e tij;

Strehim, asistencë, edukim dhe rehabilitim;

Ndërhyrje social-shëndetësore për të përfituar autonomi individuale për aktivitetet e përditshme, mbajtjen dhe ruajtjen e aftësive dhe integrimin e tyre.

Qendra social-rehabilituese rezidenciale si rregull nuk duhet të kenë më shumë se 20 PAK. Shërbimet dhe terapitë e zhvillimit si rregull organizohen në grupe deri në 8 persona.

Kërkesat minimale strukturore të qendrave social-rehabilituese rezidenciale janë:

Ambient ku ofrohet ushqimi (vaktet) dhe kuzhinë me të gjitha pajisjet për funksionimin normal të përgatitjes së ushqimit, pastrimin e pjatave etj;

Ambient i përbashkët për socializim, ambient për atelje, laboratorë pune, fizioterapie, me përmasa të përshtatshme për kapacitetin maksimal pritës të qendrës që të lejojë lëvizjen dhe rrotullimin e karrocave dhe pajisjeve të tjera ndihmëse.

Ambientet të jenë të përshtatshme për shërbimet që do të ofrohen në varësi me nevojat për kryerjen e programeve sipas disiplinave të ndryshme për të gjitha grupet e krijuara në përputhje me kapacitetin maksimal të qendrës.

Dhomat e gjumit me një shtrat të kenë madhësinë 12 m2 ndërsa dhomat me dy shtretër 18 m2.

32

MAN

UAL

ZBATIMI I STAN

DARTEVE TE SH

ERBIMEVE TE PERKU

JDESIT SH

OQ

EROR PER PERSO

NAT M


Madhësia e dhomave të favorizojë lëvizjen dhe rrotullimin e karrocave.

Banjo të lidhura me dhomat (1 për dhomat me 2 shtretër dhe 1 për çdo 2 dhoma me nga 1 shtrat);

Sinjale për thirrje në rastet e nevojave në të gjitha ambientet e shërbimeve higjienike dhe në dhomat e fjetjes për të gjithë shtretërit;

Shërbimet higjienike të lidhura me hapësirat e përbashkëta, së paku 2 ambiente ku njëri të jetë i pajisur për persona joautosuficntë;

Ambient për lavanterinë dhe gardërobën, ambient për rrobat e palara dhe rafte për vendosjen e rrobave të lara;

Hapësira të gjelbra në terrenin rreth ndërtesës;

Mjedise për ruajtjen e ilaçeve dhe shërbim infermierik; mjekime, dhënie ilaçesh etj.

Ambient për aktivitetin psikomotor me pajisjet e përshtatshme;

Dhomë për shërbim higjenik për personelin;

Ambient për pajisjet; karrocat, materiale të konsumuara etj.

Kërkesa minimale për pajisjen e ambienteve.

Qendra social-rehabilituese rezidenciale duhet të disponojë kushtet dhe mjetet e nevojshme në përputhje me tipologjinë e shërbimeve për PAK, si:

Parmakë mbajtës në korridoret kryesore dhe në shkallët;

Pajisje të përshtatshme për mbajtjen e zhvillimin e funksioneve të pavarësisë vetjake.

Kërkesat organizative-funksionale, të qendrave social-rehabilituese rezidenciale duhet të garantohen shërbimet e mëposhtme:

Kujdes të vazhdueshëm ditor dhe gjatë natës;

Ofrimi i vakteve;

Shërbime për kryerjen e aktiviteteve normale ditore;

Shërbime kreative, rikreative-kulturore dhe mobilizimi;

Shërbime terapeutike- rehabilituese- edukative, të finalizuara për mbajtjen dhe rritjen e aftësive fizike, sociale dhe të pavarësisë individuale;

Shërbime shëndetësore infermieristike, rehabilituese të programuara, në varësi me nevojat e PAK.

Kërkesat ndaj personelit. Numri i personelit në Qendrën social-rehabilituese rezidenciale (specialistë, edukatorë, dhe punonjës të asistencës të jenë në raportin 1 punonjës për çdo 2 PAK. Numri i punonjësve të asistencës dhe edukatorëve përcaktohet në varësi me aktivitetet e parashikuara sipas nevojave të klientëve.

Numri i specialistëve si mjek, infermier, terapist rehabilitimi, etj parashikohet sipas nevojave të PAK dhe duhet të përmbushë nevojat për shërbime që kryhen njëkohësisht me të gjithë klientët.

Normativat orientuese të personelit në qendrat rezidenciale të zhvillimit mbi moshën 14 vjeç janë:

1-10 fëmijë: një punonjës social, një psikolog apo psikiatër për adoleshentë, një fizioterapistë, një ortofonist, një okupacionist, një infermier;

1-20 fëmijë një neurolog apo neuropsikiatër;

1-5 fëmijë një specialist edukator.

33

MAN

UAL

ZBAT

IMI I

STA

ND

ARTE

VE T

E SH

ERBI

MEV

E TE

PER

KUJD

ESIT

SH

OQ

ERO

R PE

R PE

RSO

NAT

ME

AFTE

SI T

E KU

FIZU

ARModuli 1.Udhëzues për deklaratën dhe standardet e PAK


Qendrat rezidenciale dhe komunitare për personat me aftësi të kufizuara hartojnë një deklaratë (një kartë) për shërbimet që ofrohen për këtë kategori sociale.Në këtë dokument përcaktohet misioni dhe vizioni i qendrës si dhe programi i shërbimeve që do të ofrohen në qendrat rezidenciale dhe komunitare të PAK.Në deklaratën e qendrës, pasqyrohet në mënyrë të detajuar projekti dhe modeli i shërbimeve, kërkesat strukturore të ambienteve ku do të ofrohen shërbimet, kërkesat organizative e funksionale të qendrës, si dhe kërkesat për plotësimin e nevojave për numrin dhe cilësinë e personelit që do të angazhohet për ofrimin e shërbimeve për personat me aftësi të kufizuar.Në deklaratën e qendrës / shtëpisë për personat me aftësi të kufizuar përcaktohen:

· Kategoritë e personave me aftësi të kufizuar, lloji dhe shkalla e AK, kufijtë e moshës dhe karakteristikat e personave që do të vendosen në qendër; kapaciteti i qendrës, numri i vendeve rezervë për të pritur rastet e veçanta / emergjente, rregullat e pranimit dhe të largimit të klientëve në qendër si dhe të gjithë rregullat logjistike të funksionimit të qendrës;

· Metodologjia e shërbimeve që do të ofrohen, veçanërisht të shërbimeve terapeutike që do të aplikohen, respektimi i aspekteve kulturore dhe fetare të individëve, si dhe shërbimet që do të ofrohen në qendër, në familje apo në komunitet;

· Organizimi i punës dhe ndarja e saj për specialistët dhe profesionistët bëhet në përputhje në programet e zhvillimit të miratuara për individë të ndryshëm apo grupe të personave me aftësi të kufizuar që mund të trajnohen njëherësh në disiplina të ndryshme;

· Raportet midis numrit të punonjësve që do të angazhohen në punë me kohë të plotë dhe numrit të klientëve në përputhje më kohën e programuar për realizimin e aktiviteteve për terapitë e zhvillimit në disiplinat që do të zhvillohen direkt me klientët e parashikuar që do të sistemohen në qendër;

· Përgjegjësitë e qendrave komunitare dhe të njësisë vendore për mbështetjen e qendrës e të klientëve për sigurimin e qëndrueshmërisë dhe vazhdimësisë së qendrës;

· Bashkëpunimi me rrjetet dhe aktorët e tjerë që ofrojnë shërbime për PAKDeklarata e qëllimit të qendrës së shërbimeve sociale për PAK është një dokument që shërben për të :

· Ndihmuar personat përgjegjës që të realizojnë sistemimin e PAK në qendër dhe të marrin njohuri për procedurat e sistemimit të klientëve;

· Informuar personelin, PAK, familjet dhe kolegët për strukturën e qendrës;· Ndihmuar drejtuesit e qendrës për të marrë vendimet e nevojshme për realizimin e procedurave

të vendosjes së PAK në qendër,· Informuar PAK për shërbimet që do të ofrohen pasi ata janë vendosur në qendër

Shërbimi Social Shtetëror miraton deklaratën e qëllimit për çdo institucion rezidencial të kujdesit për PAK dhe pasi të gjithë institucionet me udhëzuesin për deklaratën e qëllimit,

34

MAN

UAL

ZBATIMI I STAN

DARTEVE TE SH

ERBIMEVE TE PERKU

JDESIT SH

OQ

EROR PER PERSO

NAT M


Çdo institucion rezidencial / gjysmë rezidencial për PAK duhet të hartojë deklaratën e qëllimit ku përcaktohet filozofia, synimet dhe objektivat e institucionit. Deklarata duhet të jetë lehtësisht e kuptueshme nga PAK, personel dhe prindërit e fëmijëve të sistemuar në qendër.

Deklarata e qëllimit vihet në dispozicion për personelin, PAK, prindërit dhe personat me përgjegjësi prindërore.Deklarimi i qëllimit diskutohet dhe rishikohet çdo vit.Çdo institucion rezidencial i kujdesit për PAK duhet të disponojë dhe një Udhëzues i cili ndihmon PAK për t’u informuar për institucionin e tyre. Në udhëzues përshkruhet e gjithë veprimtaria e institucionit, shërbimet që do të ofrohen, kushtet e strehimit, personeli, adresimi i ankesave që mund të bëhen, mënyra si mund të lidhen në administratorin e ankesave dhe Ombudsman-in mënyra si mund të paraqitet një ankesë etj. PAK dhe të afërmit duhet të konfirmojnë se e kanë marrë një kopje të deklaratës së qëllimit dhe udhëzuesin.Në procesin e hartimit të deklaratës së qëllimit dhe udhëzuesit për PAK duhet të përfshirjet dhe personeli dhe klientët.Deklarata e shërbimeve përcakton mundësitë për bashkëpunimin e individëve me aftësi të kufizuar, familjeve, komunitetit dhe shërbimeve që ofrohen në njësinë vendore ku ato janë vendosur.Deklarata e shërbimeve specifikon mënyrën e sistemimit të rasteve urgjente duke përcaktuar numrin e vendeve për pritjen e klientëve të mundshëm për tu vendosur në qendër në 48 orët e para për çdo rast të paraqitur.Rregullat dhe veprimet e para që do të kryhen në momentin e vendosjes së personave me aftësi të kufizuara në qendrën e shërbimeve, përcaktohen nga Shërbimi Social Shtetëror dhe Njësitë Bashkiake apo Komunat.Karta e shërbimeve përcakton një kujdestar dhe një infermier, që kujdesen për çdo person me aftësi të kufizuar që do të vendoset në qendër.Në kartën e shërbimeve përcaktohen edhe detyra për personelin për të lehtësuar komunikimin me komunitetin dhe për koordinim e punës vullnetare të individëve apo institucioneve të tjerë me qendrën.Karta e shërbimeve përmirësohet herë pas here në varësi me indikatorët e progresit të aktiviteteve të parashikuara.Përmbajtja dhe Shembulli i Deklarimit të Qëllimit (shih deklaratën).

2. Sistemi i planifikimitNë procesin e planifikimit të kujdesit social marin pjesë të gjithë aktorët pjesëmarrës si: familja, PAK, profesionistët dhe ofruesit e tjerë të shërbimeve të cilët punojnë së bashku për të hartuar programet e zhvillimit dhe për të arritur objektivat e përcaktuara për progresin e dëshiruar në përputhje me potencialin e çdo individi. Shërbimi Social Shtetëror ofron një inspektor të shërbimeve sociale për të marrë pjesë në mbledhjen e plani të rishikimit i cili siguron zbatimin e legjislacionit, parimet dhe vlerat në interesin e PAK, mban shënime për vendimet që do të merren dhe jep miratimin për planin e kujdesit dhe për mbledhjen e ardhshme të rishikimit.Drejtori i institucionit ka përgjegjësinë kryesore për drejtimin e procesit të planifikimit të kujdesit, emërimin e punonjësit kyç. Sigurimi i vendit të mbledhjeve sigurimi i lidhjeve të duhura me agjencitë e jashtme dhe prindërit apo të afërmit, pjesëmarrja në mbledhjet për planifikimin e kujdesit, ruajtja e dokumentacionit, mbikëqyrjen e procesit të vlerësimit dhe zbatimin e planit të kujdesit në institucion.

35

MAN

UAL

ZBAT

IMI I

STA

ND

ARTE

VE T

E SH

ERBI

MEV

E TE

PER

KUJD

ESIT

SH

OQ

ERO

R PE

R PE

RSO

NAT

ME

AFTE

SI T

E KU

FIZU

ARPunonjësi kuç ka përgjegjësi të mbështesë PAK gjatë procesit të planifikimit të kujdesit, të mbajë përgjegjësi teknike dhe profesionale për procesin e planifikimit të kujdesit, organizimin e mbledhjeve të profesionistëve multidisiplinar për vlerësimin e nevojave, hartimin e planit të kujdesit dhe procesin e rishikimit të tyre, mirëmbajtjen dhe ruajtjen e dokumentacionit të planifikimit të kujdesit dhe të sigurojë advokatimin për PAK.Profesionistët janë aktorët e drejtpërdrejt për vlerësimin shumëdisiplinor të PAK dhe hartimin e planeve të kujdesit dhe rishikimin e tyre, marrin pjesë në mbledhjet për planifikimin e planeve të kujdesit, zbatojnë planet e veprimit të përcaktuara në planin e kujdesit, bashkëpunojnë me kolegët e brendshëm dhe të jashtëm.Planit të kujdesit rishikohen të paktën një herë në gjashtë muaj, dhe në rastet kur një pjesë e planit është e pazbatueshme, analiza bëhet edhe më e herët. Rishikimi synon aftësimin e fëmijës për tu riintegruar në mjedisin familjar.Përmbajtja e sistemit të planifikimit të kujdesit përfshin: Formularin për informacionin, raportin për vlerësimin e nevojave, planin e kujdesit, mbledhjen e rishikimit dhe largimin e PAK nga kujdesi në institucion.

3. Formulari për informacionin ofron për stafin informacionin bazë për PAK e instituticionit rezidencial.Të gjitha pyetjet e këtij formulari plotësohen brenda javës së parë pas pranimit të PAK në institucion. Ky informacion i jepet stafit profesional që punon drejtpërsëdrejti me PAK në institucionin rezidencial. Përgjegjës për grumbullimin e informacionit dhe plotësimin e formularit për informacionin e domosdoshëm është punonjësi kyç.

4. Vlerësimi i nevojave të PAK kryhen nga një ekip multidisiplinar dhe planet për plotësimin e nevojave përshkruajnë në mënyrë të hollësishme përmbushjen e nevojave. Vlerësimi i nevojave përfundon brenda muajit të parë nga çasti i pranimit të PAK në institucion dhe përcakton në mënyrë të hollësishme nevojat individuale për zhvillimin e PAK.Vlerësimi i Nevojave përfshin: nevojat individuale shëndetësore, nevojat për arsimimin e tij përgatitjet për realizimin e lidhjeve me familjen, dhe persona të tjerë të afërm si dhe fusha të tjera sipas grupmoshës dhe nevojave individuale të PAKNjë punonjës kyç caktohet për çdo PAK i cili monitoron procesin e vlerësimit të PAK.Për vlerësimin e PAK përfshihen të gjithë profesionistët që punojë drejtpërsëdrejti me PAK.

5. Plani i kujdesit hartohet brenda dy muajve pas pranimit të PAK në qendrën rezidenciale dhe bazohet në vlerësimin e nevojave.Klientët me AK janë pjesë e procesit të planifikimit të kujdesit në përputhje me grupmoshën dhe kapacitetin e aftësisë individuale të secilit.Plani i kujdesit përshihen të dhënat e diskutuara me klientët dhe familjarët të cilat dhe rishikohen njëherë në gjashtë muaj. Ky plan është i disponueshëm për çdo PAK.Punonjësi kyç i caktuar për PAK është personi përgjegjës që njeh me kompetencë për situatën e PAK dhe të familjes.Në qendër formohet një ekip specialistësh të specializuar për kryerjen e procesit të planifikimit të kujdesit për çdo PAK.

36

MAN

UAL

ZBATIMI I STAN

DARTEVE TE SH

ERBIMEVE TE PERKU

JDESIT SH

OQ

EROR PER PERSO

NAT M


Plani ka objektiva të qarta për çdo klient si dhe personat përgjegjës për kryerjen e tyre Po ashtu duhet të ketë të dhëna të dhëna për rishikimin e planit çdo gjashtë muaj, që fëmija dhe familja e tij janë të marrin pjesë në mbledhjen e rishikimit.

6. Plani i Shëndetit është pjesë e planit të kujdesit dhe analizohet një herë në çdo gjashtë muajPër çdo PAK bëhet vlerësimi i nevojave shëndetësore fizike, emocionale dhe mendore, si dhe mënyrat si do të plotësohen.Shtëpia mban dokumentacion me shkrim për të gjitha mjekimet, trajtimet dhe ndihmën e parë që kanë marrë PAK .Ndërhyrjet e specializuara në lidhje me shëndetin e PAK, bëhen me autorizimin e mjekut apo të infermieres dhe për këto ndërhyrje mbahen dokumente të posaçme.PAK me nevoja të veçanta shëndetësore duhet t’u sigurohet mbështetja që të përballojnë në mënyrë pozitive pa fyerje e ofendime shërbimet që ju ofrohen .Punonjësi / kujdestari i PAK duhet të sigurojë që ata të lidhen ngushtë me profesionistët e shëndetit dhe të kërkojnë këshilla dhe udhëzime për nevojat e veçanta që mund të kenë.

7. Plani i arsimimitPlani individual për arsimin e PAK është një dokument i veçantë që rishikohet dy herë në vit.Në planin e arsimimit përfshihen hollësitë individuale, historia arsimore në përputhje me grupmoshën dhe kapacitetin individual të tij të vlerësuar nga grupi multidisiplinar.Plani i arsimimit duhet të plotësojë nevojat e identifikuara të PAK në përputhje me rekomandimet e grupit të vlerësimit të ekspertëve. Personat me aftësi të kufizuara përveç programeve që zhvillohen në qendër kanë të drejtë të ndjekin sipas mundësive edhe programe të specializuara arsimore, jashtë institucionit në shkolla të tjera .

8. Mbledhja e rishikimit Drejtuesi i qendrës është përgjegjësi kryesor që merr masat e duhura që raporti për vlerësimin e nevojave dhe planin e kujdesit për çdo PAK të rishikohen dy herë në vit.Analiza për rishikimin e planit të kujdesit duhet të trajtojë nevojat e vlerësuara të PAK, dhe progresin e arritur për çdo objektiv. Në procesin e analizës, drejtuesi i institucionit merr masa që PAK dhe familjarët të marrin pjesë në mbledhjet e rishikimit të planeve.Profesionistët duhet të japin kontributin e tyre në mbledhjen e rishikimit për PAK. Për këtë ata duhet të marrin pjesë në mbledhjen e rishikimit për çdo klient që kanë në kujdestarë.Të gjithë vendimet dhe përmirësimet që bëhen mbahen shënim dhe reflektohen në planin e rishikuar të kujdesit.Punonjësi i pavarur për rishikimin e planit të kujdesit duhet të marrë pjesë në mbledhjet e rishikimit dhe të kontribuojë me mendimet e tij.

37

MAN

UAL

ZBAT

IMI I

STA

ND

ARTE

VE T

E SH

ERBI

MEV

E TE

PER

KUJD

ESIT

SH

OQ

ERO

R PE

R PE

RSO

NAT

ME

AFTE

SI T

E KU

FIZU

AR9. Përgatitja për largimin e PAK nga institucioniLargimi i PAK nga institucionit rezidencial programohet me kujdes të veçantë dhe disa kohë më përpara se të largohet.Për këtë hartohet një plan veprimi ku specifikohen të gjithë masat dhe veprimet që do të ndërmerren si dhe ndihma dhe mbështetja që do të ofrohet për PAK për të siguruar një kalim të suksesshëm në familjen e tij, birësim, të afërm etjPlani i kujdesit për largimin nga qendra duhet të jetë i përputhur me objektivat e planit të kujdesit për PAK dhe të mar në konsideratë aftësitë e kufizuara shëndetësore që vazhdon të ketë PAK.Profesionistët e qendrës kontribuojnë për vlerësimin e planit të kujdesit të largimit të PAK nga qendra. Drejtuesi i qendrës, inkurajon PAK dhe familjarët të marrin pjesë në procesin e hartimit të planit të kujdesit dhe shërbimet që duhet të ofrojnë për PAK pas largimit të tij nga qendra.

10. Përgatitjet për lidhjet me familjen, miqtë dhe persona të tjerë të rëndësishëmPërgatitjet për mbajtjen e lidhjeve me familjen diskutohen që në momentin kur PAK vendoset në institucion dhe përfshihen në planin e kujdesit.Për çështje apo kufizime për realizimin e kontakteve të PAK me familjarë apo të tjerë, mbahen shënime të cilat përfshihen në planin e kujdesit dhe i komunikohen dhe personelit të angazhuar në ofrimin e shërbimeve.Në këto raste ofrohet mbikëqyrje gjatë realizimit të lidhjeve të PAK me familjen me qëllim që klienti të jetë mbrojtur. Personeli ka të gjithë përgjegjësinë për mbikëqyrjen e lidhjeve dhe ku do të realizohen këto lidhje. Stafi ka përgjegjësinë që të inkurajojë, të mundësojë dhe të ofrojë mbështetje me qëllim që të realizohen lidhjet e PAK/ të rinjve.

11. Mbështetje individuale për PAKTë gjithë PAK e vendosur në qendrat rezidenciale të kujdesit kanë nevoja të veçanta për mbështetje. Për këtë personeli duhet të ketë një informacion të plotë për aspektet emocionale, fizike, arsimore, sociale dhe argëtuese të klientëve.PAK duhet të marrin mbështetje individuale në të gjitha fushat e jetës, sipas nevojave të tyre.PAK duhet të përfshihen, marrjen e vendimeve për nevojat e veçanta të tyre dhe ofrimin e shërbimeve për plotësimin e tyre.Në procesin e vlerësimit të nevojave të veçanta për mbështetje për çdo PAK, duhet të merret parasysh gjinia, feja, etnia, kultura, gjuha etj.Çdo PAK në përputhje me nivelin e zhvillimit të tij duhet t’i ofrohet mundësia që në mënyrë individuale të angazhohet në edukimin personal shëndetësor dhe social..PAK duhet të ndihmohet për të marrë pjesë në aktivitetet e jetesës në institucion, sidomos për ata klientë që kanë vështirësi të përshtaten menjëherë për jetesën në grup.Për personat me AK me nevoja të veçanta që janë të përcaktuara në planin e kujdesit duhet të sigurohet shërbimet e duhura nga specialistët e nevojshëm edhe jashtë qendrës.

12 Konsultimi, pjesëmarrja dhe përfshirja Në zbatim të standardeve duhet të merret mendimi i PAK, prindërve dhe të afërmve, sa herë që është e nevojshme, për kujdesin që ofron personeli, ambjetet e fjetjes hapësirat dhe mobilimi në dhomat

38

MAN

UAL

ZBATIMI I STAN

DARTEVE TE SH

ERBIMEVE TE PERKU

JDESIT SH

OQ

EROR PER PERSO

NAT M


e gjumit, intimiteti i strukturave të larjes, lehtësirat për kontaktimin e personave të rëndësishëm në jetën PAK etj.Konsultimet me familjarët mbahen shënim dhe përfshihen në vendimet që ndikojnë jetën e PAK dhe bëhen pjesë e planit të kujdesit.

Konsultimi, pjesëmarrja dhe përfshirja realizohet nëpërmjet marrëveshjeve me shkrim, intervistat individuale, seancave të takimit me personelin dhe përfshihen në planin e kujdesit.Të gjitha pikëpamjet, diskutimet dhe vendimet duhet të mbahen shënim me saktësi dhe bëhen pjesë e dosjes individuale të PAK.

13. Trajtimi i fyerjeveKjo procedure ka të bëjë me çdo situatë kur PAK përjeton fyerje ose të shara për shkak të aftësisë së kufizuar, racës, etnisë, fesë, kulturës, gjinisë,etj.Institucioni rezidencial duhet ti trajtojë fyerje, të sharat në bashkëpunim me kolegët që punojnë në institucion.Duhet të parashikohet që i gjithë personeli të trajnohet dhe sensibilizohet në lidhje me përcaktimet e termave për sharjet dhe masat që duhet të merren për trajtimin e rasteve në situatat kur personat ndjehen të fyer.Sjellja fyese dhe sharëse nuk duhet toleruar asnjëherë, dhe PAK që fyhen dhe shahen duhen mbështetur.

14. Ndërveprimi dhe marrëdhëniet brenda institucionitQendra inkurajon dhe mbështet sjellje pozitive nga ana e PAK. Për sjellje të papranueshme duhet të zhvillohen biseda profesionale gjatë mbledhjeve me personelin.I gjithë personeli duhet të marrë trajnim për mënyrat pozitive të kujdesit dhe kontrollit për, dëshirat dhe preferencave e PAK, nevojat e veçanta të tyre dhe të tregohet kujdes paanshmëri ose antipati.

15. Koha e lirë dhe veprimtaritë Koha e lirë dhe veprimtaritë kontribuojnë për zhvillimin e përgjithshëm të PAK. Standardet sugjerojnë që të krijohet dhe të ruhet një kulturë pozitive brenda institucionit për veprimtaritë dhe zbavitjet në kohën e lirë të tyre.

Ekzistojnë shumë mundësi për të organizuar veprimtaritë ndryshme në kohën e lirë.

Personeli dhe vetë PAK duhet të përfshihen në procesin e diskutimit, konsultimit dhe vendimmarrjes në lidhje me planifikimin e kohës së lirë, veprimtaritë, festat, pushimet shëtitjet etj.

Qendra duhet të programojë burime të mjaftueshme financiare që të realizojë argëtimet dhe veprimtaritë gjatë kohës së lirë duke vendosur një raport të drejtë midis kohës së lirë dhe veprimtarive edukative e mësimore.PAK duhet të inkurajohen dhe të mbështeten për t’u angazhuar në veprimtari komunitare në zonën ku ndodhet institucioni të mbështeten që të krijojnë miqësi jashtë dhe brenda institucionit mikpritjen e miqve të përshtatshëm për vizitë brenda institucionit.

39

MAN

UAL

ZBAT

IMI I

STA

ND

ARTE

VE T

E SH

ERBI

MEV

E TE

PER

KUJD

ESIT

SH

OQ

ERO

R PE

R PE

RSO

NAT

ME

AFTE

SI T

E KU

FIZU

AR16. Përgatitja dhe ofrimi i vakteveShërbimi i ushqimit në institucionet rezidenciale nuk është vetëm për të siguruar nevojat e mbijetesën, por edhe një pjesë e rëndësishme e shprehive kulturore dhe sociale një mundësi për t’i bashkuar individët në të ngrënit me njëri-tjetrin dhe një fushë emotive për PAK.Përfshirja e PAK në procesin e planifikimit, psonisjes, përgatitjes dhe konsumit të ushqimit përftojnë shprehitë për një jetë të pavarur të tyre.Qendra duhet sigurojë buxhetin e nevojshëm për ushqimin që të jetë i mjaftueshëm për të përmbushur nevojat diatetike të PAK. Specialistët duhet të kenë njohuri për nevojat ushqimore teknikat e ushqyerjes dhe çrregullimet e të ngrënit të PAK.Çdo javë qendra duhet të hartojë një plan menuje dhe PAK duhet të përfshihen sa më në planifikimin e menusë. Menuja duhet të jetë e ushqyeshme e shëndetshme, e larmishme dhe e mjaftueshme në sasi.Duhet të plotësohen kërkesat ekzistuese për shëndetin, higjenën dhe magazinimin.PAK duhet të inkurajohen që të përfshihen në planifikimin e menusë, psonisjen e ushqimeve, përgatitjen e vakteve dhe shtrimin e tavolinës për ngrënie.Vaktet ofrohen në orë të caktuara që planifikohen në përputhje me regjimin e nevojshëm ditor të PAKStrukturat në dhomën e ngrënies dhe mobiliet e tyre duhet të jenë të përshtatshme, të jenë në numrin e duhur dhe të kenë cilësinë e duhur për PAK dhe personelin .

17. Paraqitja personale PAK të cilët janë të vendosur në kujdes rezidencial, duhet t’u ofrohet i njëjti individualitet në lidhje me veshjet dhe gjërat e nevojshme personale, brenda kuotës së buxhetit, dhe të bisedojë me klientët për sendet personale që u nevojiten.

PAK duhet të kenë veshje të pastra dhe cilësore, që të përmbushin nevojat individuale për veshjet personale që ata i miratojnë. Për sa i përket veshjes dhe gjërave të nevojshme personale, vëmendje e posaçme i duhet kushtuar mbështetjes dhe përmbushjes së nevojave kulturore, etnike ose fetare të PAKNë situata kur është vlerësuar se të / rinjtë nuk mund të përdorin produktet për larje për shkak të përbërësve toksikë apo për arsye alergjike a shëndetësore, këto vendime dhe veprime duhen patjetër të shënohen në Raportin e Vlerësimit të Nevojave dhe në Planin e Kujdesit.PAK duhet të marrin udhëzime të përshtatshme nga personeli për veshjen, përdorimin e produkteve kozmetike etj.PAK që kanë mundësi duhet të kenë para xhepi në shumën që përcaktohet në VKM të cilat përdoren me mbështetjen e kujdestarëve apo personelit tjetër. Për paratë e xhepit duhen mbajtur shënime të veçanta. PAK duhet të inkurajohen dhe mbështeten që të marrin përgjegjësi për t’u kujdesur për paratë e tyre, duke përdorur dollapët me kyç në dhomat e tyre të gjumit, apo për ti përdorur për nevojat e tyre.

18. Mbrojtja e PAKPAK të cilët jetojnë në institucionet e kujdesit, duhet t’u ofrohet siguri e plotë.Parimi kryesor që udhëheq të gjitha procedurat e kujdesit duhet të jetë mirëqenia e PAK.

40

MAN

UAL

ZBATIMI I STAN

DARTEVE TE SH

ERBIMEVE TE PERKU

JDESIT SH

OQ

EROR PER PERSO

NAT M


19. Bashkëpunimi mes agjencive Të gjitha operatorët e përfshirë në punë me PAK dhe familjet e tyre duhet të bashkëpunojnë për të mbrojtur dhe nxitur mirëqenien e tyre. Zakonisht krijohen forume të shoqatave për ofrimin e shërbimeve për PAK dhe mbrojtjen e tyre. Këto shoqata marrin përgjegjësi për të:

· Hartuar politika dhe procedura vendore për të mbrojtur këtë kategori sociale;· Caktojë objektiva dhe tregues të performancës për të mbrojtur PAK;· Nxisin, mundësojnë dhe zhvillojnë marrëdhënie efektive mes shërbimeve të ndryshme dhe

grupeve të profesionistëve, në bazë të besimit dhe mirëkuptimit të ndërsjelltë;· Bëjnë kujdes që mes agjencive të ketë një nivel mirëkuptimi në lidhje me përkufizimet operative

dhe pragun e ndërhyrjes;· Përmirësojnë mënyrat vendore të punës në dritën e njohurive të përftuara nga përvoja dhe

studimet dhe të bëjë kujdes që përvojat të shkëmbehen;· Përmirësojë cilësinë e punës mbrojtëse të agjencive përmes trainimit dhe zhvillimit të

qëndrueshëm të agjencive; · Sensibilizojë komunitetin në lidhje me nevojën për të mbrojtur PAK dhe për të nxitur mirëqenien

e tyre; Çdo institucion duhet të ketë sisteme për të siguruar mbrojtjen dhe mirëqenien e klientëve në institucion.Vizitorët, prindërit, personeli, i institucionit duhet të shënojnë emrin në librin e vizitorëve kur hyjnë dhe kur dalin nga qendra.Një kopje e procedurës për mbrojtjen e PAK duhet të jetë e disponueshme për të gjithë personelin në çdo institucion rezidencial. Personeli i qendrës duhet t’i nënshtrohet trajnimit për mbrojtjen e PAK për të njohur procedurën për mbrojtjen e tyre.

20. Procedurat e ankimimit Procedurat e ankimimit janë një mjet me anë të të cilit PAK dhe familjet e tyre mund të bëjnë paraqitje për çështje për të cilat ata nuk janë të kënaqur ose që mendojnë se janë të padrejta, dhe të pasigurta.Personeli duhet të trajnohet dhe të mbështetet për sa i përket përdorimit të procedurave të ankimimit brenda institucionit.SHSSH duhet të caktojë një inspektor të pavarur për ankesat në nivel qarku Procedura e plotë e ankimimit (fletëpalosje, broshura, udhëzuesi për PAK, etj) duhet të jetë e disponueshme për /të rinjtë, familjet e tyre.Personeli, prindërit apo familjarë të tjerë duhet të kenë informacion të plotë për procedurën e ankimimit.Të gjitha ankesat, zyrtare apo jozyrtare, duhet të trajtohen me seriozitet dhe duhet të marrin përgjigje brenda një muaj.Një fletëpalosje e shkruar thjesht dhe qartë, paraqet në vija të përgjithshme procedurën e ankimimit dhe afatet kohore, duhet të jetë menjëherë e disponueshme në çdo qendër të shërbimeve për PAK.

41

MAN

UAL

ZBAT

IMI I

STA

ND

ARTE

VE T

E SH

ERBI

MEV

E TE

PER

KUJD

ESIT

SH

OQ

ERO

R PE

R PE

RSO

NAT

ME

AFTE

SI T

E KU

FIZU

AR21. Kërkesat strukturore të ambienteve të qendrësTë gjitha qendrat social - shëndetësore rezidenciale dhe gjysmë rezidenciale duhet të sigurojnë kushtet minimale arkitektonike e funksionale për të lehtësuar ofrimin e shërbimeve cilësore për personat me aftësi të kufizuar të vendosur në qendër si dhe të punonjësve që janë të angazhuar për ofrimin e shërbimeve.Strukturat e qendrave rezidenciale dhe komunitare të PAK duhet të plotësojnë kërkesat dhe normat arkitektonike: urbanistike, ndërtimore, parandalimin e zjarreve, higjienës, sigurisë, etj të parashikuara nga legjislacioni në fuqi të cilat kanë të bëjnë me:

· Organizimin e hapësirave të brendshme të qendrës / shtëpisë ( dhomat e fjetjes, sallat e përbashkëta dhe ambientet e shërbimeve higjienike.) në mënyrë të tillë që të garantojnë për të strehuarit maksimumin e përdorimit dhe privatësinë, në përputhje me detyrat për ruajtjen dhe zhvillimin e autonomisë individuale;

· Lehtësimin e vendosjes së PAK në qendër, duke garantuar transportin që lejon pjesëmarrjen e përfituesve të shërbimeve në jetën sociale të territorit dhe lehtësimin e transportit për vizitat që do të bëjnë të afërmit e personave të vendosur në qendër;

· Sigurimin e sistemeve të ngrohjes dhe freskimit në të gjithë ambientet e qendrës në periudhën e verës dhe dimër;

· Sigurimi i dritave dhe sistemeve të sigurisë;· Sigurimin e impiantit të ndriçimit gjatë natës, sigurimin e TV, telefonisë në hapësirat e

përbashkëta etj;· Vendosjen e parmakëve për mbajtjen e PAK në korridoret kryesore dhe në shkallët,· Vendosjen e pajisjeve të përshtatshme për ruajtjen dhe zhvillimin e funksioneve të pavarësisë

vetjake.Në mënyrë specifike kërkesat strukturore të qendrave social-rehabilituese rezidenciale dhe gjysmë rezidenciale duhet të sigurojnë kushtet minimale për akomodimin e PAK si:

· Ambientet ku ofrohet ushqimi (vaktet) dhe kuzhinë me të gjitha pajisjet frigoriferike të nevojshme për funksionimin normal të përgatitjes së ushqimit, pastrimin e pjatave etj;

· Ambientet e përbashkëta për socializim, numrin e nevojshëm të sallave dhe ambientet për atelie, laboratorë pune, fizioterapie, ku ofrohen shërbimet për kryerjen e programeve sipas disiplinave të ndryshme të cilat jenë të përshtatshme dhe të plotësojnë nevojat për zhvillimin e aktiviteteve me klientët në përputhje me kapacitetin maksimal të qendrës;

· Ambientet të lejojnë lëvizjen dhe rrotullimin e karrocave dhe pajisjeve të tjera ndihmëse;· Dhomat e gjumit me një shtrat të kenë madhësinë 12 m2 ndërsa dhomat me dy shtretër 18 m2.

Madhësia e dhomave të favorizojë lëvizjen dhe rrotullimin e karrocave;· Ambientet për shërbimin higjenik të jenë të pajisura për PAK joautosufiçente sipas standardit 1 :

8 të strehuar;· Banjat të jenë të lidhura me dhomat (1 për dhomat me 2 shtretër dhe 1 për çdo 2 dhoma me nga

1 shtrat);· Sinjalistikë për thirrje në rastet e nevojave në të gjitha ambientet e shërbimeve higjienike dhe në

dhomat e fjetjes pranë çdo shtrati;· Shërbimet higjienike të lidhura me hapësirat e përbashkëta, së paku 2 ambiente ku njëri të jetë i

pajisur për persona joautosufiçentë;· Ambiente për lavanterinë dhe garderobën, ambiente për rrobat e palara dhe rafte për vendosjen

e rrobave të lara;· Hapësira të gjelbërta në terrenin rreth ndërtesës;· Mjedise për ruajtjen e ilaçeve dhe shërbim infermierik; mjekime, dhënie hilaçesh etj;· Ambiente për aktivitetet psikomotore me pajisjet e nevojshme;

42

MAN

UAL

ZBATIMI I STAN

DARTEVE TE SH

ERBIMEVE TE PERKU

JDESIT SH

OQ

EROR PER PERSO

NAT M


· Dhomë për shërbime higjienike për personelin;· Ambiente për vendosjen e pajisjeve, karrocave apo materialeve të tjera të konsumuara etj.

(Më gjerësisht shih modulin 8 për “Pengesat arkitektonike”)

22. Kërkesat organizative dhe funksionale të qendrësQendrat gjysmë rezidenciale, me karakter sociol-mjeksor, ofrojnë shërbim për personat me AK me moshë të re me probleme të rënda të aftësisë së kufizuar ndërsa në qendrat rezidenciale social-mjekësore ofrojnë shërbime rezidenciale për PAK mbi moshën e detyrimit shkollor, të cilët kanë nevojë për shërbime të vazhdueshme që nuk mund të ofrohen nga familjarët e tyre.Shërbimet social-mjeksore në qendrat gjysmë rezidenciale dhe në qendrat rezidenciale për PAK sigurojnë :

· Mbështetje dhe ndihmë për PAK dhe familjen e tij;· Strehim, asistencë, edukim dhe rehabilitim;· Ndërhyrje social-shëndetësore për të përfituar autonomi individuale për aktivitetet e përditshme,

mbajtjen dhe ruajtjen e aftësive dhe integrimin e tyre.Kërkesat organizative-funksionale të qendrave social-rehabilituese rezidenciale dhe gjysmë rezidenciale duhet të garantohen shërbimet e mëposhtme:

· Kujdes të vazhdueshëm ditor dhe gjatë natës;· Ofrimi i vakteve;· Shërbime për kryerjen e aktiviteteve normale ditore;· Shërbime kreative, rikreative-kulturore dhe mobilizimi;· Shërbime terapeutike- rehabilituese- edukative, të finalizuara për mbajtjen dhe rritjen e aftësive

fizike, sociale dhe të pavarësisë individuale,· Shërbime shëndetësore infermieristike, rehabilituese të programuara në varësi me nevojat e PAK.

Qendra social-rehabilituese rezidenciale si rregull nuk duhet të kenë më shumë se 20 PAK, ndërsa qendrat gjysëm rezidencial jo më shumë se 25 persona. Në të dyja tipet e qendrave, terapitë e zhvillimit dhe aktivitetet social-mjeksore si rregull organizohen në grupe deri në 8 persona. Për funksionimin e qendrave të PAK në përputhje më standardet e miratuara është e nevojshme të plotësohen disa kërkesa minimale për pajisjen e ambienteve:

· Në çdo qendër duhet të funksionojë një libër ku regjistrohen të gjithë klientët që pranohen për tu vendosur në qendër;

· Përfituesit e strehuar në një institucion, mundësisht të kenë karakteristika të njëjta në raport me nevojat për shërbime të cilat si rregull duhet të përputhen me mundësitë që ofron struktura e qendrës;

· Sasia dhe cilësia e objekteve që përdoren për mobilimin e qendrës duhet të plotësojnë kushtet e një banese normale e cila të jetë e rehatshme dhe të sigurojë një përdorim të përshtatshëm për PAK në përputhje edhe me karakteristikat e strehimit;

· Mobilimi i ambienteve të qendrës të garantojë përdorimin e sendeve personale të PAK sidomos në strukturat me karakter rezidencial;

· Për çdo përfitues të vendosur në qendër, hartohet një program individual për shërbimet që do të ofrohen në përputhje me vlerësimin e nevojave të klientëve;

· Për të gjithë individët e vendosur në qendër, parashikohet një plan edukativ individual;· Aktivitetet edukative dhe planet e zhvillimit organizohen duke respektuar ritmet normale të

jetës së të strehuarve;· Për nevoja specifike të ndonjë individi, mund të ofrohen edhe vakte të posaçme ushqimore sipas

mundësive të qendrës;

43

MAN

UAL

ZBAT

IMI I

STA

ND

ARTE

VE T

E SH

ERBI

MEV

E TE

PER

KUJD

ESIT

SH

OQ

ERO

R PE

R PE

RSO

NAT

ME

AFTE

SI T

E KU

FIZU

AR· Për çdo individ në momentin e vendosjes në qendër, parashikohet një program i veçantë aktivitetesh për ruajtjen dhe zhvillimin e tij, në bashkëpunim me familjarët;

· Rregullat e përcaktuara në kartën e qendrës, garantojnë vizitat e familjarëve dhe të afërmve të PAK dhe nxisin kontributin e tyre për realizimin dhe përmirësimin e shërbimeve;

· Karta e shërbimeve parashikon pjesëmarrjen dhe kontributin e vullnetarëve për mbështetjen dhe realizimin e shërbimeve me klientët;

· Në qendrat social-rehabilituese rezidenciale parashikohet një person që përgjigjet për koordinimin e veprimtarisë dhe aktivitetet shëndetësore;

· Drejtuesi i qendrës krijon grupin multidisiplinar me eksperte: punonjësit social, mjek, fizioterapist, ortofonist, kujdestar, etj. Grupi multidisiplinar ka për detyrë: mbledhjen e informacionit të nevojshëm për çdo PAK, vlerësimin e kartelës përcjellëse klinike për diagnozat e klientit, mbledhjen e informacionit nga familjarët dhe të afërmit, plotësimin e informacionit me analiza dhe nevoja suplementare për probleme që evidenton grupi multidisiplinar hartimin raportit të vlerësimit të PAK, hartimin e planit të kujdesit .

23. Kërkesat për burime njerëzoreStruktura e personelit në qendrat social - shëndetësore rezidenciale dhe gjysmë rezidenciale duhet të plotësohet me numrin e nevojshëm të personelit të cilët duhet të zotërojnë kualifikimin e duhur në vartësi të nevojave të PAK të vlerësuara nga grupet e ekspertëve të specializuar si:

· Personel drejtues;· Personeli që ka funksione socio-asistenciale, socio-sanitare dhe edukative;· Edukatorë profesional;· Punonjës të asistencës;· Animator;· Përgjegjës i aktiviteteve asistenciale;· Koordinator përgjegjës për strukuturën e qendrës;· Socio-sanitar dhe edukativ, me kualifikimet përkatëse.

Struktura organike e personelit ndërtohet në funksion të plotësimit të kërkesave të standardeve të miratuara për PAK për qendrat rezidenciale e komunitare:

· Zbatimi i standardeve të PAK është i lidhur drejtpërdrejt me numrin e personelit, profilin e tyre, kualifikimin dhe përvojën për ofrimin e shërbimeve;

· Në plotësimin e strukturës së personelit mbahen parasysh normat bazë të ngarkesës së punës për këtë kategori sociale dhe vështirësitë që vijnë nga patologjia e PAK;

· Struktura e qendrës plotësohet me profesionistë të cilët krijojnë mundësi për ofrimin e shërbimeve të specializuara për zhvillimin e PAK si dhe me punonjës të tjerë socialë;

· Unifikimi i strukturës organike për të gjitha qendrat në përputhje me nevojat e klientëve dhe plotësimi i figurave të nevojshme të specializuara dhe e personelit ndihmës është përcaktues për rritjen e efektivitetit të shërbimeve për këto kategori;

· Numri i personelit, struktura, sektorët, specialistët dhe profesionistëve të tjerë duhet të kenë raporte të drejta midis numrit të personelit gjithsej me numrin e përfituesve, të specialistëve me përfituesit, apo raporte të drejta të personelit ndihmës me atë specialist, etj;

· Struktura duhet të garantohet plotësimi i organikës me profesionistë si: neurologë, psikologë, fizioterapistë, ortofonist, okupacionist, edukator, infermierë, kujdestar etj.

Në qendrat social-shëndetësore gjysmë rezidenciale duhet të punësohen specialistë, edukatorë dhe punonjës të tjerë që ofrojnë shërbime në varësi të nevojave të PAK në raportin 1 specialist me 3 përfitues.Numri i asistentëve dhe edukatorëve përcaktohet në varësi me nevojat e PAK dhe aktivitetet e parashikuara për tu zhvilluar në qendër. Po ashtu edhe numri i specialistëve si mjek, infermier, terapistë rehabilitimi etj, përcaktohet në përputhje me vlerësimin e nevojat dhe terapitë e parashikuara për zhvillimin dhe integrimin e PAK.

44

MAN

UAL

ZBATIMI I STAN

DARTEVE TE SH

ERBIMEVE TE PERKU

JDESIT SH

OQ

EROR PER PERSO

NAT M


Normat orientuese të personelit që angazhohen për ofrimin e shërbimeve në qendrat gjysmë rezidenciale janë :

· Për 1-20 fëmijë me AK, nevojitet një punonjës social, një psikolog (psikiatër), një neurolog (neuropsikiatër);

· Për 1-10 fëmijë me AK nevojitet një fizioterapist, një terapist (ortofonist);· Për 1-5 fëmijë me AK nevojitet një edukator (specialist), një kujdestar, një terapist (okupocionist)

Ofrimi i shërbimeve në qendrat gjysmë rezidenciale organizohet në grup në përputhje me programet vjetore të formimit të PAK. Personeli duhet të mbajë një shenjë dalluese dhe identifikuese që lëshohet nga drejtori i qendrës ku shënohet emri mbiemri dhe kualifikimi i tij. Puna e vullnetarëve që parashikohet të kryhet në qendër duhet të shoqërohet me aktivitete formuese dhe informuese, projekte edukative dhe shërbime sipas planeve individuale për PAK. Numri i personelit në Qendrën social-rehabilituese rezidenciale (specialistë, edukatorë, dhe punonjës të asistencës të jenë në raportin 1 punonjës për çdo 2 PAK. Numri i punonjësve të asistencës dhe edukatorëve përcaktohet në varësi me aktivitetet e parashikuara sipas nevojave të klientëve. Numri i specialistëve si mjek, infermierë, terapist rehabilitimi, etj parashikohet në përputhje me vlerësimin e nevojave për terapitë e zhvillimit me PAK, duke u nisur nga kriteri i plotësimit të nevojave me shërbime që kryhen njëkohësisht me të gjithë klientët.Normativat orientuese të personelit në qendrat rezidenciale të zhvillimit mbi moshën 14 vjeç janë:

· Për 1-10 fëmijë nevojitet një punonjës social, një psikolog apo psikiatër për adoleshentë, nevojitet një fizioterapistë, një ortofonist, një okupacionist, një infermier;

· Për 1-20 fëmijë nevojitet një neurolog apo neuropsikiatër;· Për 1-5 fëmijë nevojitet një specialist edukator.

24. Profili i personelit· Drejtori të ketë përvojë të menaxhimit të dokumentuar në punë sociale, pedagogji, drejtësi si

dhe pesë vjet përvojë në kujdesin rezidencial për dhe fushën e mbrojtjes së PAK;· Punonjësi social të ketë diplomë universitare në punë sociale;· Edukatori, mësuesi, pedagogu, ose pedagogu special të ketë diplomë universitare në drejtimin

përkatës;· Terapist i të folurit diplomë universitare ose certifikatë në fushën përkatëse;· Fizioterapist të ketë diplomë universitare (fusha e mjekësisë, infermierisë, akademia e sporteve);· Neurolog, neuropsikiatër, psikiatër për dhe adoleshentët: Diplomë universitare dhe minimalisht

vjetërsi pune;· Psikolog apo psikolog klinik: Diplomë universitare në psikologji;· Kujdestarët: certifikatë të shkollës së mesme të infermierisë dhe trajnim për çështje të fëmijëve

dhe PAK;· Terapisti okupacional të ketë diplomë të shkollës së lartë në profilin e duhur;· Kontrolli i dëshmisë së penalitetit duhet të ketë si kriter të përzgjedhjes dhe punësimin e të

gjithë personelit dhe vullnetarëve, punësimin e tyre në institucionet rezidenciale të kujdesit për fëmijë dhe PAK.

45

MAN

UAL

ZBAT

IMI I

STA

ND

ARTE

VE T

E SH

ERBI

MEV

E TE

PER

KUJD

ESIT

SH

OQ

ERO

R PE

R PE

RSO

NAT

ME

AFTE

SI T

E KU

FIZU

ARModuli 2Shembull: Deklarimi i qëllimit

1. Qëllimi i shtëpisë

Shtëpia XXX është një qendër sociol - shëndetësore rezidenciale / social – shëndetësore gjysëm rezidenciale për personat me aftësi të kufizuar. Qendra XXX, gjysëm rezidenciale, ( qendra rezidenciale social-mjeksore) me karakter social-mjeksor, ofrojnë shërbime për personat me AK me moshë të re (mbi moshën e detyrimit shkollor), me probleme të rënda të aftësisë së kufizuar të cilët kanë nevojë për shërbime të vazhdueshme që nuk mund të realizohen nga familjarët e tyre.Shërbimet social-mjeksore në qendrën XXX gjysëm rezidenciale (në qendrat rezidenciale) për PAK sigurojnë :

· Mbështetje dhe ndihmë për PAK dhe familjen e tij;· Strehim, asistencë, edukim dhe rehabilitim;· Ndërhyrje social-shëndetësore për të përfituar autonomi individuale për aktivitetet e përditshme,

mbajtjen dhe ruajtjen e aftësive dhe integrimin e tyre.Shërbimet social mjeksore që ofrohen në qendër mbështeten në kërkesat e standardeve të shërbineve për personat me aftësi të kufizuar, në shtëpitë rezidenciale dhe gjysëm rezidenciale të personave me AK.Në të gjitha rastet, synohet që për çdo PAK të ofrohet një program shërbimesh i veçantë në përputhje me nevojat e vlerësuara nga ekspertët me qëllim që ata të kenë mundësi të zhvillojnë shprehitë e tyre dhe të maksimalizojnë potencialin nëpërmjet pjesëmarrjes në veprimtari të programuara nga ekspertët e qëndrës.Qendra XXX social-rehabilituese rezidenciale / gjysëm rezidenciale, garanton shërbimet e mëposhtme:

· Kujdes të vazhdueshëm ditor dhe gjatë natës;· Ofrimin i vakteve;· Shërbime për kryerjen e aktiviteteve normale ditore;· Shërbime kreative, rikreative-kulturore dhe mobilizimi;· Shërbime terapeutike- rehabilituese- edukative, për të garantuar ruajtjen dhe rritjen e aftësive

fizike, sociale dhe pavarësinë individuale;· Shërbime shëndetsore infermierike, rehabilituese të programuara në varësi me nevojat e PAK.

Qendra XXX social-rehabilituese rezidenciale mund të ofrohet kujdes njëherazi deri në 20 PAK.Qendra XXX social-rehabilituese gjysëm rezidencial mund të ofrohet kujdes njëherazi deri në 25 persona.Në të dyja tipet e qendrave, terapitë e zhvillimit dhe aktivitetet social-mjeksore si rregull organizohen në grupe në varësi të gjendjes së tyre shëndetësore të vlerësuar nga ekspertët deri në 8 persona, Qendra XXX ofron shërbime për PAK që kanë nevojë për kujdes afatgjatë për të cilët mbajtja në familje është vlerësuar si i pa mundur ose i papërshtatshëm.Qendra XXX ofron shërbime gjithashtu për PAK edhe në familje në rastet kur ekzistojnë mundësitë që individët të qëndrojnë në ambjentin e tyre. Në këto raste shërbimet kanë të bëjnë më asistence mjeksore përgatitje dhe dhënie ushqimi shërbim lavanderie dhënie medikamentesh apo kujdes sanitar gjatë kohës që ndodhen në shtëpi.Qendra XXX ofron shërbime te të dyja gjinive e PAK që i përkasin moshës shkollore si dhe personave derisa mbushin moshën 25 vjec.

46

MAN

UAL

ZBATIMI I STAN

DARTEVE TE SH

ERBIMEVE TE PERKU

JDESIT SH

OQ

EROR PER PERSO

NAT M


Të gjithë PAK që kanë kërkuar të vendosen në qendër që në fillim vlerësohen nga një grup multidisiplinar ekspertësh të cilët konsultojnë historikun e PAK nëpërmjet studimit të dokumentacionit shoqërues si dhe intervistës me klientin dhe shoqëruesin e tij familjar. Mbi këtë bazë ekspertët hartojnë një raport vlerësues ku përcaktohen nevojat e klientit dhe programin për rehabilitimin e tij.

2. Objektivat e shtëpisëTë ofrojë akomodim në përputhje me nevojat e klientëve dhe plotësimin e kërkesave të programeve zhvilluese sipas standardeve të miratuara.Të ofrojë një mjedis të sigurt dhe mbështetës ku dëgjohen dhe inkurajohen që të shprehin nevojat, dëshirat dhe ndjenjat e tyre.Të nxisë mundësitë që të arrijnë potencialin e tyre të plotë.Të nxisë besimin dhe pavarësinë e klientëve.Të ofrojë mundësi që PAK të bëjnë zgjedhje.Të hartojë programe individual të kujdesit për të përmbushur nevojat e klientëve në përputhje me standardet e miratuara.Të sigurojë një bashkëpunim efiçent të personelit të qendrës me dhe familjarët si dhe persona të tjerë.Të vlerësojë dhe të marrë në konsideratë të gjitha mundësitë me qëllim që klientët të zhvillojnë potencialin e të tyre të plotë.

3. Vlerat e shtëpisëShërbimet në qendrat social - shëndetësore rezidenciale/ social – shëndetësore gjysëm rezidenciale për personat me aftësi të kufizuar duhet të garatojne mbështetje të specializuar nga personeli në një mjedis të sigurt, dashamirës dhe të rregullut.Qendra ka të gjitha përgjegjësitë që PAK e vendosur në kujdesin rezidencial/ gjysëm rezidenciale do të jenë të mbrojtur nga keqtrajtimi, diskreminini, lënia pas dore etj.Kujdesi duhet jetë pjesë e shërbimeve që ofrohen për të përmbushur nevojat e PAK dhe mbështetjen e familjeve apo kujdestarët e PAK.Qendra do të përzgjedhë personel të kualifikuar dhe do të zhvillojë shprehitë dhe praktikën profesioniale të stafit nëpërmjet trainimit të vazhdueshën të tyre.Në filozofinë e qendrës dhe të personelit të saj, janë të parët.Qendra ka një numër vlerash që janë të rëndësishme për shtëpinë dhe për për të cilët ofrohet kujdes si:Dinjiteti dhe respekti: duke njohur vlerën e fëmijëve me AK, veçantinë dhe të drejtën e tyre, personeli i qendrës angazhohet që të trajtohen me dinjitet dhe respekt.Barazia: sigurohet duke bërë kujdes që shërbimet në shtëpi të jenë të arritshme dhe të disponueshme për të gjithë. Shërbimi i ofruar nga personeli do të mbështetet në kërkesat e standarteve dhe jo në rrethanat, të kaluarën dhe mënyrën e jetesës së PAK.Shërbimet do të garantojnë mosdiskriminim për shkak të racës, kulturës, gjuhës, besimeve fetare, gjinisë, seksit ose aftësisë së kufizuar. Shërbimet do të mbështeten në individualitetin e klientëve dhe në përkushtimin ndershmërinë dhe profesionalizmin e personelit.Cilësia: duke nxitur shërbime cilësore që mbështeten në standardet e miratuara dhe përmbushin kërkesat ligjore dhe të praktikës më të mirë të aritur. Angazhimi për të siguruar që stafi që punon me do të realizojë objektivat e përcaktuara të qendrës në bazë të standarteve të miratuara.

47

MAN

UAL

ZBAT

IMI I

STA

ND

ARTE

VE T

E SH

ERBI

MEV

E TE

PER

KUJD

ESIT

SH

OQ

ERO

R PE

R PE

RSO

NAT

ME

AFTE

SI T

E KU

FIZU

ARPavarësia: duke ju ofruar mundësi klientëve që të mendojnë dhe të veprojnë në mënyrë të pavarur, duke siguruar sigurinë dhe intimitetin e tyre gjatë gjithë kohës.Të drejtat: Qendra angazhohet ndaj PAK për të garantuar të drejtave dhe detyrimet e ligjshme, që parashtrohen në Konventën e Kombeve të Bashkuara për të Drejtat e PAK.Dëgjimi: Angazhimi për të dëgjuar dhe ndihmuar që të shprehin dëshirat dhe nevojat e tyre në çfarëdolloj mënyre që i përshtatet më mirë PAK të veçantë.Zhvillimi dhe realizimi: do të inkurajhen për të realizuar potencialin e tyre të plotë dhe do të ë ndihmohen të realizojnë shpresat dhe ambicient e tyre për të zhvilluar aftësitë e tyre në jetën e përditshme. Konfidencialiteti: I gjithë informacioni personal i PAK do të trajtohet në mirëbesim.

4. Lehtësitë e ofruara Qendra XXX, gjysëm rezidenciale, ( qendra rezidenciale) me karakter social-mjeksor do të ofrojë shërbime për PAK për të dyja gjinitë me moshë të re deri në 15 vjeç (mbi moshën e detyrimit shkollor deri në 25vjec).Numri maksimal i klientëve në qendër në të njëjtën kohë është XXX. persona i barabartë me kapacitetin maksimal të qëndrës.Përzgjedhja e klientëve që do të vendosen në qendër përcaktohet në bazë të kritereve të vendosura nga SHSSH dhe proçedurave të parashikuara në këtë manual.Për çdo PAK që do të vendoset në qendër caktohet një kujdestar i cili mban lidhjen me familjen dhe pjesëtarët e tjerë të stafit, specialistët e njësisë etj.Kujdestari merr pjesë në proçesin e hartimit të programit të kujdesit për PAK që ka në kujdestari dhe për ecurinë e klientit mbështetet dhe këshillohet nga drejtuesi i njësisë, nga punonjësi social që drejton sektorin apo dhe nga specialistët e tjerë që ofrojnë shërbime zhvilluese me klientët.Qendra krijon një ambient të sigurtë për e strehuar në bazë të nevojave dhe kerkesave të veçanta që ato kanë në përputhje me mungesën e vetëdijes ndaj rrezikut, nevoja për siguri personale dhe aspekte të tjera të sjelljes. Në varësi me vlerësimin e bërë nga ekspertët, drejtuesi i qendrës organizon punën dhe merr masa që kërkojnë:

· Mbikëqyrje të drejtëpërdrejtë të veprimtarive së PAK;· Mbështetje për kujdesin personal të PAK si pastrimin dhe vajtja në banjë veshjen ngrënien etj;· Marrjen e masave që dyert e disa dhomave të gjumit të mos mbyllen me kyç;· Përdorimin e pajisjeve të dëgjimit në dhomat e gjumit si alarmet që njoftojnë zgjimin e PAK”;· Marrjen e masave që dyert e jashtme të qëndrojnë të mbahen të kyçura zakonisht dhe merren

masat e nevojshme për mbrojtjen nga zjarri;· Merren masa që muret rrethuese të jenë të sigurta dhe portat e jashtme e ambientit të jetë e

kyçuar;· Dhe të rinjtë nuk do të lejohen që të dalin jashtë territorit të njësisë pa personin mbikëqyrës, në

rastet kur ekspertët e vlerësojnë të nevojshme një gjë te tillë;· Inkurajohen që të marrin pjesë në veprimtari dhe programe që nxisin shprehitë për aftësimin

e tyre për një jetë sa më të pavarur që të jetë e mundur si udhëtime, sponisje dhe gatim, kujdes personal;

· Klientët vendosen në dhomat e gjumit duke respektuar normat e përcaktuara në manual (për 2 persona në dhoma 12 m2 ndërsa për 3 persona në dhoma në 18 m2 dhe secila ka edhe një banjë të përbashkët);

· Gjatë qëndrimit në qender respektohet intimiteti i ;· Për në vështirësi për lëvizshmërinë (në vartësi nga karroca) në katin e poshtëm të qëndrës vihen

48

MAN

UAL

ZBATIMI I STAN

DARTEVE TE SH

ERBIMEVE TE PERKU

JDESIT SH

OQ

EROR PER PERSO

NAT M


në dispozicion dhoma gjumi për të ofruar lehtësitë e duhura për më në nevojë për vështirësitë në lëvizje;

· Në godinë si rregull duhet të instalohet një ashensor, i cili duhet të ofrojë mundësi që karroca të hyjë lirisht si në ashensor ashtu edhe në dhomat e gjumit në ambientet e tualetit ambientet e përbashkëta etj;

· Inkurajimin e përdorimit të hapësirave të përbashkëta ku dhe të rinjtë do të mundësohen të shpenzojnë kohën në veprimtaritë sociale, argëtuese dhe të mësuarit;

· Në katin e poshtëm ndodhen XXX dhoma të përbashkëta për veprimtari argëtuese, për ngrënien e vakteve etj;

· Qendra vendos një telefon në dispozicion të PAK për të bërë telefonata private. Po ashtu vihen në dispozion hapësira për vizitat private me prindërit dhe anëtarëve të tjerë të familjes;

· Inkurajohen që të shprehin preferencat e tyre për zgjedhjen e ushqimit dhe gatimin e tij;· Shtëpia ka një automjet të posaçëm të përshtatur për PAK për lëvizjen e tyre.

5. Ofruesit e shërbimeveEmri i qendrës, adresa, ofruesi i regjistruar…. (për institucionet private)

6. Përbërja e personelitPersoneli i qendrës XXX rezidenciale/ gjysëm rezidenciale përbëhet nga drejtori dhe punonjës të tjerë socialë që ofrojnë shërbimet me klientët. Drejtuesi i qendrës është me formimin bazë në punë sociale dhe me përvojë në këtë fushë. Po ashtu të gjithë anëtarët e tjerë të personelit kanë kualifikime për punë sociale të specializuar apo profesione të përafërta dhe përvojë të mirë pune në kujdesin rezidencial apo gjysëm rezidencial me PAK. Drejtuesi i qendrës përgjigjet për organizimin dhe zhvillimin e programeve që do të implementohen nga profesionistët, kujdestarët etj sipas fushave që mbulojnë për shërbimet që kryejnë gjatë turneve me klientët, për proçedurat shëndetësore, terapitë e zhvillimit, arsimimin, sigurinë, informimin, mbrojtja nga zjarri etj,Mbikëqyrjen e personelit e bën drejtuesi i qendrës, pergjegjësit e sektorëve. Stafi i njësisë ka mundësi për të marrë trajnim për fusha të ndryshne në përputhje me nevojat për të realizuar programet e zhvillimit dhe shërbimet e parashikuara.Ofruesi i regjistruar zbaton një politikë rekrutimi, në bazë të secilës duhet që drejtuesi i qendrës dhe punonjësit e tjerë socialë të kujdesit rezidencial të kenë arsimim të lartë për punë sociale dhe vjetërsi në këtë profesion të vërtetuar me dokument.Në turnet e punës gjatë ditës, minimalisht ofrojnë shërbim tre deri katër kujdestarë të cilët mbulojnë nevojat për kujdesin ndaj PAK në varësi me mumrin e persomave të pranishëm në grup.Në turnet e punës gjatë natës minimalisht ofrojnë shërbime dy kujdestare të cilët janë në punë prej orës 10 të mbrëmjes deri në orën 7.00 të mëngjesit për t’u kujdesur për zgjohen gjatë natës. Numri i kujdestarëve sipas nevojës mund të rritet deri në tre.Në qendër punësohen edhe një numër punonjësish ndihmës si kuzhinierë, pjatalarës, pastrues, shoferë roje etj, të cilët mbështesin mbarvajtje në proçesin e ofrimit të shërbimëve ndaj klientëve.Sipas nevojave të vlerësuara për klientët qendra XXX mund të rekrutojë edhe infermierë të cilët ndihmojnë për të ofruar kujdes shëndetësor për në nevojë.Në qendër punësohen edhe profesionist të tjerë apo personel shtesë për të mbuluar mungesën e përkohshme apo të përherëshme të stafit.

49

MAN

UAL

ZBAT

IMI I

STA

ND

ARTE

VE T

E SH

ERBI

MEV

E TE

PER

KUJD

ESIT

SH

OQ

ERO

R PE

R PE

RSO

NAT

ME

AFTE

SI T

E KU

FIZU

ARPersoneli i qendrës XXX ka kualifikimet e mëposhtme:

Nr Detyra Kualifikimi

A Drejtor punonjës social

B Sektori i sherbimeve

Përgjegjës Sektori punonjës social

Specialist (fizioterapist) Instituti i fiskulturës

Specialist (ortofonist) gjuhësi

Specialist (okupacionist) inxhinier

Specialist (edukator) Punonjës social

Kujdestar mësuesi

Specialist pedagogji mësuesi

C Sektori i administratës

Përgjegjës sektori punonjës social

Magazinier ekonomist i mesëm

Guzhinier profesionist i dipllomuar

Ndimës guzhinier profesionist i dipllomuar

Pjata larës me të mesme

Punëtor pastrimi me tetëvjecare

Shofer me të mesme

Punëtor mirëmbajtje me të mesme

7. Struktura organizative

Drejtori

Sektori i shërbimeve Sektori Administrativ

Përgjegjës Sektori (punonjës social) Përgjegjës Sektori

Specialist (fizioterapist)

Specialist (ortofonist)

Specialist (okupacionist)

Specialist (edukator)

Kujdestar

Kuzhinier

Pjatalarës

Magazinier

Punëtor mirembajte

Pastrues, Roje

50

MAN

UAL

ZBATIMI I STAN

DARTEVE TE SH

ERBIMEVE TE PERKU

JDESIT SH

OQ

EROR PER PERSO

NAT M


8. Proçedurat për kujdesin shëndetësor Për të gjithë PAK e sistemuar në XXX plotësohet një skedë e posaçme për gjëndjen dhe nevoja shëndetsore të klientëve. Informacioni mbi patologjinë e klientit është konfidecial dhe mbahet në një dosje të veçantë dhe përdoret vetëm nga personat e autorizuar si: kujdestari apo infermjeri. Në dosje përfshihet edhe një autorizim që lëshon prindi për mjekimin që do ti bëhet klientit.PAK e vendosur në XXX regjistrohen te mjeku i përgjithshëm i lagjes ku ndodhet qendra për të marrë kujdesin parësor shëndetsor. Për ata PAK, për të cilët ka një proçedurë të kujdesit të përbashkët dhe të cilët e kalojnë kohën në familje, mund të jetë e nevojshme që të rregullohet një regjistrim i përkohshëm te një mjek i dytë i përgjithshëm në zonën e banimit.Qëndra bashkëpunon me prindërit që të plotësojnë nevojat e PAK për kujdesin shëndetësor. Qëndra XXX, inkurajon klientët që të kujdesen dhe të ruajnë gjëndjen e tyre shëndetsore nëpërmjet shërbimeve vetiake, higjienës personale, kujdesit për dhëmbët, marrjes së dietës së nevojshme etj.Në strukturat e brendshme dhe në ambientet e jashtme të qëndrës XXX ndalohet pirja e duhanit, për të mbrojtur shëndetin e klientëve dhe të punonjësve.

9. Proçedurat për arsimimin Të gjithë PAK e vendosur në qendrën rezidenciale apo gjysëm rezidentë të XXX do të kenë programe të posaçme për arsimimin e PAK.Qendra XXX nëpërmjet grupit multidisiplinar të profesionistëve vlerëson nivelin e zhvillimit të PAK evidenton nevojat dhe propozon planin e arsimimit të tij.Plani i arsimimit është pjesë e plamit të kujdesit dhe përfshin të gjithë të dhënat që lidhen me historinë e progresit të dijeve të tija nivelin e të nxënit shkollimin që mund të ketë marrë deri në këtë moment etj.Qendra në bazë të vlerësimit të PAK lidhur me nivelin e zhvillimit dhe grup moshën, organizon plotësimin e kërkesave për arsimimin e tij brënda në institucion.Qendra për ata fëmijë me AK që kanë nivel zhvillimi të përshtatshëm krijon kushtet të ndjekin pragramet mësimore në shkolla normale jashtë institucionit.Drejtuesit e qendrës ndjekin dhe vlerësojnë progresin e programeve nga PAK dhe marrin masa për rishikimin dhe plotësimin e tyre.

10. Proçedurat për zbavitjen PAK duhet të marrin pjesë në veprimtari të ndryshme që të mundësojnë zhvillimin e tyre por edhe të argëtohen. Veprimtaritë që do të organizohen të jenë përfshirëse jo vetëm brënda në qendër por në aktivitete jashtë saj, me pjesëmarrjen edhe nga e tjerë të komunitetit.Në proçesin e programimit të veprimtarive merren dhe mendimi, dëshirat dhe ndjenjat e PAK dhe i personelit dhe i familjarëve. Për PAK të veçantë bëhet dhe vlerësimi i rreziqeve që të sigurohet kujdesi i duhur.

11. Konsultimi me klientëtVlerat dhe filozofia e shtëpisë kërkojnë që PAK që janë të sistemuar në qendër XXX të jenë të informuar për të gjitha çështjet që lidhen me akomodimin dhe shërbimet që do të ofrohen. Kujdestari ndihmon që PAK, familjarët dhe prindërit të marrin pjesë në vlerësimin e gjendjes social shëndetësore të klientëve me qëllim që shërbimet të garantojnë mbështetje dhe progresin e dëshiruar. Për këtë organizohen mbledhje të rregullta me PAK , ndërsa personeli mban lidhje të rregullta me prindërit familjarë të tjerë.

51

MAN

UAL

ZBAT

IMI I

STA

ND

ARTE

VE T

E SH

ERBI

MEV

E TE

PER

KUJD

ESIT

SH

OQ

ERO

R PE

R PE

RSO

NAT

ME

AFTE

SI T

E KU

FIZU

AR12. Kontrolli dhe disiplinaKontrolli dhe disiplina në XXX mbështetet në forcimin pozitiv të sjelljes nëpërmjet zhvillimit të bisedave me PAK duke i trajtuar ato me dinjitet në kohën e duhur.Njohja e gjendjes dhe e sjelljeve të PAK krijon mundësi për të ndërtuar programe individuale të kujdesit që lidhen me përmirësimin e sjelljes.Për këtë rekomandohet të ç’frytëzohet dhe koha e lirë duke angazhuar një punonjës i cili ndërhyn me kujdes për të kapërcyer situatën duke përmirësuar gjëndjen.

13. Kujdesi dhe mbrojtjaQendra XXX është e angazhuar që të ofrojë kujdes të sigurt për të gjithë PAK.Rreziqet e mundshme vlerësohen rregullisht dhe përcaktohen nevojat për çdo PAK duke mbajtur në çdo rast shënimet përkatëse.Personeli i qendrës punon për të siguruar mbrojtjen e PAK sipas proçedurave të ekspertëve të XXX në lidhje me mbrojtjen e PAK dhe për këtë personeli trajnohet vazhdimisht. Qendra mban një kopje të proçedurave të mbrojtjes së PAK dhe një udhëzues për praktikat me qëllim që të mos përsëriten fenomet që e pambrojtur të mos kenë ndikim negativ nga sjellja dhe veprimtaritë e negative të PAK të tjerë.

14. Proçedurat për përballimin e mungesave Qendra angazhohet për ofrimin e një mjedisi të sigurt dhe pa rreziqe (shih “Lehtësitë e ofruara”). Në rastet mungesave XXX do të ndjekë proçedurat e drejtorisë dhe do të informojë menjëherë policinë. Në këto raste kontaktohet familja dhe informohet njësia e zjarrfiksave apo ekipi i urgjencës.Mund të vazhdohet mbikëqyrja e përshtatshme e PAK të tjerë. Stafi i XXX do të kërkojë menjëherë në zonën përreth.

15. Mrojtja nga zjarri dhe proçedurat e emergjencësQendra XXX inspektohet rregullisht nga njësia e shërbimit të zjarrfikësave . Godina e qendrës duhet të përmbushë standardet e rregullores kundra zjarrit. Personeli këshillohet vazhdimisht nga punonjësit për parandalimin e zjarrit për proçedurat e mbrojtjes nga zjarri. Sistemi i alarmit kundër zjarrit provohet periodikisht sipas një kalendari të veçantë.Në të gjithë ambientet e godinës vendosen fikëset e zjarrit të cilat provohen rregullisht dhe mirëmbahen. Godina pajiset me një sistem të spërkatjes me ujë.

16. Ushtrimi i fesë PAK ndjekin ritet dhe shërbesat fetare. Qendra respekton kërkesat për ofrimin e një diete të përshtatshme nëqoftëse është e nevojshme dhe mbajtjen e veshjeve kur ato kërkohen në raste të tilla.

52

MAN

UAL

ZBATIMI I STAN

DARTEVE TE SH

ERBIMEVE TE PERKU

JDESIT SH

OQ

EROR PER PERSO

NAT M


17. Proçedurat për realizimin e lidhjeve me familjarët Qendra inkurajon ruajtjen dhe forcimin e lidhjeve të PAK me familjarët dhe të afërmit.Qendra ndërton një plan të veçantë për lidhjet me familjarët dhe të afërmit dhe kujdeset që ata të vizitojnë njësinë sa herë që kjo është e nevojshme.Qendra bën përgatitjet për vizitat në shtëpi duke siguruar transportin e nevojshëm me mbështetjen e personelit.Prindërit e PAK do të informohen rregullisht për ecurinë e fëmijës së tyre. Punonjësit përgjegjës kujdesen për krijimin e marrëdhënieve pozitive me anëtarët e familjes dhe për informimin periodik të tyre.Qendra inkurajon dhe ndihmon PAK që të marrin telefonata nga anëtarë të familjes dhe miqtë e tyre.

18. Proçedurat për trajtimin e ankesavePAK gjatë gjithë kohës së qëndrimit në qendër ndihmohen për të njohur dhe ndjekur proçedurat e ankesave që ka përcaktuar drejtoria. Përfituesit dhe kujdestarët e tyre u jepet kopje të fletushkës me informacion.Njësia afishon informacion në lidhje me organizata dhe individët, të cilët në mënyrë të pavarur mund t’i ndihmojnë dhe të rinjtë lidhur me ankesat që ata mund të kenë.Qendra informon PAK për shërbimin e Avokatisë që ofrohet nga një organ i pavarur bamirës.Ankesat në lidhje me standardet e kujdesit në Shtëpi mund t’i drejtohen edhe Komisionit për Inspektimin e Kujdesit Social. Shërbimi Social Shtetëror

19. Proçedurat për trajtimin e mledhjeve të rishikimitMbledhjet e rishikimit bëhen në përputhje me proçedurat ligjore të përcaktuara nga drejtoria.Për PAK e vendosur në XXX caktohet një inspektor i Zyrës Rajonale të SHSSHKujdestari/punonjësi social në XXX merr pjesë në mbledhjen e rishikimit dhe harton një relacion me shkrim në emër të njësisë i cili i bashkëlidhet dokumentit më të rishikuar.Në çdo rishikim gjithmonë do të ketë një përfaqësues të qendrës. Punonjësi kyç do të ndihmojë PAK që të marrë pjesë në rishikimin e planit të kujdesit të rishikuar.Qendra caktohen një dhomë të përshtatshme për mbledhjen e rishikimit.

20. Proçedurat për periudhën kalimtare dhe largimin nga qendra Qendra ndihmon PAK që të arrijë një shkallë sa më të lartë pavarësie që të jetë e mundur deri në kohën që largohet nga struktura e kujdesit.Në kohën e largimit nga qëndra e kujdesit rezidencial apo gjysëm rezidencial hartohet një program i detajuar në përputhje me nevojat e individit të cilat të mund të përmbushen gjatë fazës së ardhshme të jetës së tij në familje.Në të gjitha rastet është e nevojëshme që proçesi i largimit të realizohet nga ofruesit e shërbimeve të kujdesit të qendrës në bashkëpunim me familjarët dhe komunitetin dhe të nisë sa më herët.

53

MAN

UAL

ZBAT

IMI I

STA

ND

ARTE

VE T

E SH

ERBI

MEV

E TE

PER

KUJD

ESIT

SH

OQ

ERO

R PE

R PE

RSO

NAT

ME

AFTE

SI T

E KU

FIZU

ARModuli 3 Formulari për informacionin e nevojshëm

Në dosjen individuale të PAK duhet të përfshihet informacioni mbi shëndetin, i cili do të përmbajë:

1. Informacione për të dhënat personale

Emri ______________________________________________________________

Mbiemri ______________________________________________________________

Atësia ______________________________________________________________

Emri i nënës ______________________________________________________________

Gjinia Mashkull Femër

Ditëlindja ______________________________________________________________

Vendlindja ______________________________________________________________

Adresa e prindërve ________________________________________________________Arsimi i kryer _____________________________________________________________

Data e pranimit ________________________________________________________

Institucioni ________________________________________________________

Fotografia personale

Data ________________

2. Të dhënat antropometrike

Pesha:__________________ Gjatësia: _______________ Perimetri i kokës:

Data____________ kg _____ Data_________cm _____ Data_________cm______

Data____________ kg _____ Data_________cm_____ Data_________cm______

54

MAN

UAL

ZBATIMI I STAN

DARTEVE TE SH

ERBIMEVE TE PERKU

JDESIT SH

OQ

EROR PER PERSO

NAT M


3. Historia e sëmundjes (Anamneza)Historia personale e PAK _____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Historia klinike dhe ecuria e sëmundjeve dhe problemeve të kaluara ( Diagnoza/t, periudha e zgjatjes së sëmundjes dhe trajtimi i kryer _____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Historia e sëmundjes aktuale: _______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

4. Ekzaminimi klinik dhe ekzaminimet plotësues:Paraqitja e përgjithshme e PAK: ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Koka: ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Lëkura e kokës: _______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Fantanela: ___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________Veshët: Veshi i djathtë: __________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Veshi i Majtë: ________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

55

MAN

UAL

ZBAT

IMI I

STA

ND

ARTE

VE T

E SH

ERBI

MEV

E TE

PER

KUJD

ESIT

SH

OQ

ERO

R PE

R PE

RSO

NAT

ME

AFTE

SI T

E KU

FIZU

AREkzaminimi otoskopik: _________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Dhëmbët e qumështit: numri ___________ Gjëndja e tyre: ______________________________________________________________

Dhëmbët e përhershëm: numri __________ Gjëndja tyre: _______________________________________________________________

Hunda: ____________________________________________________________________________________________________________________________________________

Goja: ______________________________________________________________________________________________________________________________________________

Ekzaminimi i rrugëve të frymëmarrjes: ____________________________________________________________________________________________________________________

Ekzaminimi i zemrës dhe tensioni gjakut: ___________________________________________________________________________________________________________________

Ekzaminimi i barkut: __________________________________________________________________________________________________________________________________

Ekzaminimi neurologjik: _______________________________________________________________________________________________________________________________

Gjymtyrët e sipërme dhe të poshtme, motorika e PAK dhe qëndrimi: ________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Ekzaminimi i shtyllës kurrizore __________________________________________________________________________________________________________________________

5. Vaksinimet:__________________________________________________________________________________________________________________________________________________

56

MAN

UAL

ZBATIMI I STAN

DARTEVE TE SH

ERBIMEVE TE PERKU

JDESIT SH

OQ

EROR PER PERSO

NAT M


6. Sëmundje dhe aftësitë e kufizuara të pranishme :

Sëmundja ose shenjat klinike Viti Trajtimi i marrëReaksione alergjikeAnemiAsthmeParalizë cerebrale Artrid reaumatoidDobësi muskulareDiabetSëmundje mendoreEpilepsiHepatitKequshqyerjeAftësi të kufizuara fizike ose probleme me lëvizshmërinë dhe qëndriminSëmundje që kufizojnë dëgjimin / të folurinDëmtime të shikimit

7. Problemet e zhvillimitInformacion mbi fushat e zhvillimit:

Zhvillimi motor: ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Zhvillimi mendor: ____________________________________________________________________________________________________________________________________

Zhvillimi social: _____________________________________________________________________________________________________________________________________

Ndihma per vetvehten: ________________________________________________________________________________________________________________________________

Edukimi: __________________________________________________________________________________________________________________________________________

57

MAN

UAL

ZBAT

IMI I

STA

ND

ARTE

VE T

E SH

ERBI

MEV

E TE

PER

KUJD

ESIT

SH

OQ

ERO

R PE

R PE

RSO

NAT

ME

AFTE

SI T

E KU

FIZU

AR8. Të dhëna të tjera

1. A ka PAK nevoja dietetike të veçanta apo kufizime dietetike për arsye shëndetësore? Po Jo

1.1 Nëse po, ju lutem specifikoni: __________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________2. A është vlerësuar klienti për ndonjë çrregullim të veçantë? Po Jo S’ka informacion2.1 Nëse po, cili ka qenë çrregullimi dhe rezultati?__________________________________________________________________________________________________________________________________________________3. A ka pasur klienti ndonjë aksident dhe dëmtim të rëndësishëm me pasoja fizike ose psikologjike ? Nëse po, lutemi jepni hollësi dhe tregoni nëse kërkohet mjekim i mëtejshëm:__________________________________________________________________________________________________________________________________________________4. A ka klienti ndonjë vlerësim të plotë mjekësor / shëndetësor. Nëse po, jepni hollësi se kur është bërë, kush dhe ku e mban vlerësimin:__________________________________________________________________________________________________________________________________________________

5. Nëse klienti ka qenë i shtruar në spital, jepni të dhënat: 5.1 Nga _________________________________________ Spitali _________________________________________ Arsyeja _________________________________________ Deri më _________________________________________ Mjeku/specialisti _________________________________________

6. A ka ndonjë histori keqtrajtimi (abuzimi) ndaj klinetit/es? Po Jo S’ka informacion

6.1 Nëse po, lutemi jepni hollësitë e mëposhtme: kategoria e keqtrajtimit (dmth keqtrajtim fizik, seksual apo psikologjik

7. A ka situata të tjera shëndetësore që kërkojnë vizitë ambulatore ose shtrim në spital? Po Jo

7.1 Nëse po, ju lutem specifikoni dhe jepni hollësi për gjendjen dhe trajtimin/mjekimin aktual:___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

58

MAN

UAL

ZBATIMI I STAN

DARTEVE TE SH

ERBIMEVE TE PERKU

JDESIT SH

OQ

EROR PER PERSO

NAT M


8. PAK mer pagesë për aftësinë e kufizuar :8.1 Sa vjet që e përfiton:_______________________________________________________

8.2 Ku e mer mbështetjen sociale në bashki/ komunë: __________________________________________________________________________________________________________

8.3 Gjëndja e strehimit: _________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

9. Personi/at përgjegjës :9.1 Emër mbiemër _____________________________9.2 Marrdhënja ________________________________9.3 Adresa/Telefoni _____________________________

10. Largimi nga institucioni:10.1 Tek të afërmitData_____________________Personi Emri _________________ Mbiemri_____________________Adresa : ________________________________ 10.2 TransferimInstitucioni ku transferohet ______________________________

10.3 Vdekur, Data ________ Muaji_______ Viti __________

11. Personat që plotësuan informacionin, Emrat dhe Firmat e tyre.

Mjeku pediatër Edukatori i zhvillimit Terapisti ______________ __________________ __________________

Drejtori i institucionit_______________________

Data________________Muaji____________ Viti___________

59

MAN

UAL

ZBAT

IMI I

STA

ND

ARTE

VE T

E SH

ERBI

MEV

E TE

PER

KUJD

ESIT

SH

OQ

ERO

R PE

R PE

RSO

NAT

ME

AFTE

SI T

E KU

FIZU

ARModuli 4Raport për Vlerësimin e Nevojave

dhe Ecurinë për PAK (RVNE)

Emri:Mbiemri: Ditëlindja:Data e fillimit të RVNE:Data e përfundimit të RVNE:Informacioni që është përdorur për plotësimin e këtij Raporti për Vlerësimin e Nevojavedhe Ecurisë së PAK: Po JoDiskutim vetëm me kujdestarët

Bisedë me kujdestarët dhe PAK

Bërja e gjërave bashkë me dhe/ose duke biseduar me PAK

Diskutim me të afërmit e PAK

Takime me Individë dhe organizata të tjera:

Emri Individi / organizata________________________ ____________________________________________________ ____________________________________________________ ____________________________

Burime të tjera informacioni ose instrumenta vlerësimi (pyetsorë, intervista, vëzhgime, fokus grupe, etj ) që janë përdorur (lutemi renditni):

Burimi /Instrumenti Data kur është përdorur/marrë

Përdorimi i raportit të vlerësimit të nevojave.· Raporti për Vlerësimin e Nevojave dhe Ecurisë (RVNE) është një dokument që shërben për të

menduar, mbajtur shënime dhe për të analizuar nevojat dhe ecurinë e PAK. · Ky raport ndihmon në praktikën e punës sociale profesionale. Plotësimi i tij është përgjegjësi e

punonjësit social. Provat merren nga diskutimet me anëtarët e familjes të PAK kujdestarët dhe profesionistët e qendrës.

· Qëllimi i shqyrtimit të nevojave dhe ecurisë së PAK, shihet si pjesë thelbësore e proçesit të vlerësimit

60

MAN

UAL

ZBATIMI I STAN

DARTEVE TE SH

ERBIMEVE TE PERKU

JDESIT SH

OQ

EROR PER PERSO

NAT M


· Çdo deklarim shoqërohet me një kuti Po dhe Jo me pjesën shënime dhe të dhëna të tjera. Punonjësit socialë duhet ta mbajnë shënime për vlerësimin e PAK nga profesionistët.

· Raporti për Vlerësimin e Nevojave dhe Ecurisë shërben si mjet për vlerësimin dhe planifikimin e shërbimeve.

· Me qëllim që të monitorohet ecuria e PAK, me kalimin e kohës, plotësohen vlerësimet e përmbledhura të progresit.

PËRFUNDIMET E PROÇESIT TË VLERËSIMIT DHE INFORMACIONI PASQYROHET NË RAPORTIN PËRFUNDIMTAR DHE NJË KOPJE E TIJ I JEPET KLIENTIT

Vlerësimi i nevojave shëndetësore për PAK në qendrat rezidenciale dhe komunitare Shëndeti nuk ka të bëjë vetëm me praninë apo mungesën e sëmundjes tek PAK. Shëndeti është i lidhur edhe me një numër faktorësh të tjerë që kanë të bëjnë me gjëndjen e përgjithshme të mirëqënies bio-psiko-sociale të PAK.Në këtë kontekst problemet e shëndetit lidhen me defiçitet në funksionet dhe strukturat e trupit të individëve me kufizimin e aktiviteteve dhe pjesëmarrjen e tyre në jetën shoqërore.Metodologjia për të siguruar integrimin më të mirë social dhe shëndetësor të PAK, mbështetet në punën në grup. Realizimi i kësaj përgjegjësie kërkon aktivitete mulitidisiplinare me pjesëmarrjen e profesionistëve të aftë për një kujdes shëndetësor, edukim, stërvitje fizike, modifikimin e faktorëve të rrezikut dhe parandalimin e efekteve dytësore, kufizimin e faktorëve të pafavorshëm fizikë dhe psikologjikë.Në proçesin e vlerësimit, duhet të hapet një dosje individuale ku përfshihen të gjithë aktivitetet e kryera për gjëndjen shëndetësore, vlerësimim dhe ecurinë e zhvillimit të PAK.Pas vlerësimit fillestar të klientit, ekipi multidisiplinar i qendrës duhet të diskutojë për objektivat e trajtimit afat-shkurtër dhe afat-mesëm, teknikat që do të përzgjidhen për trajtimin e PAK, mjetet edukative dhe mbështetja individuale për PAK.Proçesi i observimit të PAK duhet te kryhet të paktën për një periudhë 4 - 6 javore, dhe në dosjen individuale të tij pasqyrohen aftësitë e klientit për realizimin e aktiviteteve të jetës së përditshme: si kujdesi për veten, ushqyerja, lidhja me e tjerë, lëvizshmëria dhe shprehitë e tjera jetësore.Mbi këtë bazë duhet të përpunohet plani i kujdesi indvidual për klientët në bashkëpunim me punonjësin social. Kjo veprimtari dokumentohet në dosjen individuale të PAK.Ekipi multidisiplinar i qendrës takohet çdo javë për të diskutuar realizimin e programit të aktiviteteve, të rasteve të veçanta, verifikimin e objektivave individuale të arritura dhe mundësitë për përmirësimin e tyre.

Vlerësimi i nevojave të PAK Shëmbull

Nr. Fushat e ndërhyrjes Personat përgjegjës Koha e përmbushjes1. Defiçiti fizik Fizioterapeuti2. Deficienca mentale Edukatore zhvillimi

Specifiko të tjera

Grupi i vlerësimit të PAK si rregull duhet të përbëhet nga:· Psikologu i qendrës· Punonjësi social i qendrës ose Bashkisë· Edukatorja e zhvillimit ose infermierja

61

MAN

UAL

ZBAT

IMI I

STA

ND

ARTE

VE T

E SH

ERBI

MEV

E TE

PER

KUJD

ESIT

SH

OQ

ERO

R PE

R PE

RSO

NAT

ME

AFTE

SI T

E KU

FIZU

AR· Ergoterapisti· Fizioterapisti · Logopedisti· Ortoprotezisti në rastin e protezave të gjymtyrëve

Edukatorët e zhvillimit sigurojnë funksionin edukativ nëpërmjet:· Hartimit të programit të ndërhyrjes edukuese, të paraqitur në tabelën e mësipërme, pasi kanë

vlerësuar shkathtësinë dhe mundësinë e secilit individ.· Organizmit të aktiviteteve në sallat kreative të qendrës ose jashtë saj qoftë aktivitete në grup dhe

individuale.· Krijimit të lidhjeve të forta me klientët qoftë nëpërmjet komunikimit verbal dhe atij emocional.

Për çdo klient me PAK duhet të dokumentohet:· Programi i përgjithshëm (plani edukativ i individit si edhe zgjedhja e hapësirës dhe mjeteve për

të realizuar këtë qëllim)· Grafikët individuale· Ditari i aktivitetit dhe ndryshimet e kryera në ditarin personal të individit me aftësi të kufizuar.· Vlerësimi dhe verifikimi i ndërhyrjeve.

Proçedura për kujdesin shëndetësor: · Nevojave shëndetësore të klientëve të vendosur në qendër u kushtohet vëmendje e kujdesshme.

Në të gjitha rastet mbahet informacioni me shkrim në një dosje konfidenciale.· PAK rezidentë duhet të regjistrohen te mjeku i familjes që të kenë mundësi të përdorin kujdesin

parësor shëndetësor.· Klientët e rritur të inkurajohen që të krijojnë dhe të ruajnë një mënyrë të shëndetshme jetese në

kuptimin e dietës, higjenës personale, kujdesit për dhëmbët etj.· Pirja e duhanit nuk lejohet në asnjë pjesë të qendrës ose territorit të saj, me qëllim që të mbrohet

shëndeti i të gjithëve që jetojnë dhe punojnë në qendër.· Çdo qendër komunitare duhet të ketë një rregullore të brendshme ku të përcaktohet regjimi

ditor si për klientët ashtu edhe për personelin. Drejtuesit e qendrës koordinojnë punën me strukturat e kujdesit parësor për trajtimin e simptomave ose çrregullimeve somatike që shfaqen gjatë periudhës që PAK merr shërbim në qendër. Në kartelën që disponon qëndra për secilin klient kur kërkohet vizitë urgjente ose periodike tek mjeku të shënohet:

· sëmundja e pranishme __________________________________________________· kush e ka rekomanduar mjekimin __________________________________________· mjekimi i rekomanduar _________________________________________________· doza dhe koha e dhënies së ilaçit __________________________________________

Një kujdes i veçantë i duhet kushtuar kujdesit dentar duke kryer vizita periodike pranë shërbimit stomatologjik publik.Në rastet kur kërkohet ndihma mjekësore jashtë institucionit, personeli edukator organizon dhe shoqëron klientin për vizitë mjekësore dhe kujdeset që ai të kryejë të gjitha analizat e nevojshme sipas rekomandimit të mjekut.Qendra duhet të jetë e pajisur me një kuti të ndihmës së shpejtë e cila duhet të jetë e vlefshme në çdo

62

MAN

UAL

ZBATIMI I STAN

DARTEVE TE SH

ERBIMEVE TE PERKU

JDESIT SH

OQ

EROR PER PERSO

NAT M


rast. Me mënyrën e dhënies së ndihmës së shpejtë duhet të njihet i gjithë personeli i qendrës.Në një vend të dukshëm duhet të jenë të afishuar numrat e telefonit të poliklinikës më të afërt, numrat e rajonit të policisë dhe të mbrojtjes kundra zjarrit.Klientëve me nevoja të veçanta shëndetsore për shkak të aftësisë së kufizuar duhet t’u sigurohet mbështetja e duhur dhe të ndihmohen për të përballuar ndryshimet e tyre në mënyrë pozitive.Me PAK duhet të zhvillohen programe të thjeshta për zhvillimin individual me teknikat e relaksimit, promovimin e aktiviteteve dhe ushtrimeve krijuese dhe përfshirjen e aktivitetevet që ndikojnë pozitivisht për zhvillimin e PAK.Modeli për vlerësimin e nevojave dhe realizimin e veprimtarive të ndryshme në varësi të objektivave të përcaktuara dhe shërbimeve që do të ofrohen mund të jetë si më poshtë:Shëmbull: Për vlerësimin e nevojave individuale për çdo klient me PAKNë tabelë pasqyrohen nevojat e secilit klient si më poshtë:

NrVlerësimi i nevojave për shërbime

Lloji i shërbimitqë do të ofrohet

ObjektivatMe ndihmë fizike

Me ndihmë verbale

Mjetet e përdorura

Stafi + prindi

Rezultati i pritshëm

1

Mos funksioni motorik dhe fine

Fizioterapi Rritja shkallës autonomisë Po Po

Biçi

klet

ë iz

omet

rike

pale

stër

Fizio + prindi

Aftësimi për të shkruar, vizatuar

2 Çrregullime të sjelljes

Shërbim psikologjik

Kthim në normalizim _ Po Seanca

këshillimiPsikologia + prindi

Ulje agresiviteti Përqëndrim vëmendje

3 Vështirësi në komunikim Logopedi Shtimi aftësive

komunikative _ PoPajisje për ushtrime butaforike

Ortofonisti + prindi

Të bashkojë pjesë të fjalisë. Të tregojë përralla

4Vështirësi në arsimimin special

Terapi zhvillimi psikologjik

Mësuesi + Prindi

Të lexojë deri tek shkronja __ të mbledhë deri në ___

5Veprimtari aplikative krijuese

ErgoterapiAftësimi profesional, integrimi

Po Po

Pirografi, mjete për pikturim, prodhim qeramike

Terapisti okupacional + prindi

Të vizatojë një objekt, realizojë një pirografi, një punim qeramike

PËR ÇDO KLIENT VENDOSEN NË TABELË VETËM ATO DEFIÇIENCA MOTORE OSE MENDORE QË VLERËSOHEN SE DUHET NDËRHYRË PËR T’U PËRMIRËSUAR. KËTO TË DHËNA TË VLERËSUARA NGA EKIPI MULTIDISIPLINAR DO TË SHËRBEJNË MË PAS PËR TË HARTUAR PLANIN MUJOR DHE VJETOR PËR PROÇESIN MËSIMOR NGA SPECILAISTËT E QENDRËS.

PËR ZHVILLIMIN NORMAL TË PAK NJËKOHËSISHT VLERËSOHEN EDHE SHUMË FAKTORË TË TJERË QË NDIKOJNË NË PROÇESIN E RIAFTËSIMIT DHE ZHVILLIMIT SI USHQYERJA, LODRAT, KUSHTET MJEDISORE ETJ.

63

MAN

UAL

ZBAT

IMI I

STA

ND

ARTE

VE T

E SH

ERBI

MEV

E TE

PER

KUJD

ESIT

SH

OQ

ERO

R PE

R PE

RSO

NAT

ME

AFTE

SI T

E KU

FIZU

ARPËR TË PLOTËSUAR NEVOJAT USHQIMORE TË PAK DUHET QË:Ushqimi

· Ushqimi që merr fëmija të përmbushë kërkesat e rekomaduara nga Programi i Ushqimit pranë Ministrisë së Shëndetësisë në mënyrë të tillë që nxisin zhvillimin fizik, social, emocional dhe njohës.

· Sasia dhe lloji i ushqimit që u serviret PAK duhet të jetë në përputhje me moshën e tyre. · duhet të marrin një ushqim të gatuar mirë e të servirur në mënyrë tërheqëse në ambiente të

kënaqshme, në një kohë të përshtatshme për ta.· Menuja dhe orari i ngrënies vendosen çdo ditë në vend të dukshëm për të gjithë.· Ushqimi dhe koha e ngrënies janë eksperienca sociale dhe të mësuari të kënaqshme për . Të

paktën një kujdestar duhet të ulet në tavolinën e ngrënies për t’u treguar PAK mënyrën e të ngrënit dhe për të nxitur bashkëbisedimin.

· , kur është e mundur, inkurajohen të hanë vetë.· Tryezat, karriket dhe enët e ngrënies të jenë në përmasat që përputhen me shkallën e zhvillimit

të PAK. Atyre ju lihet kohë e mjaftueshme për ngrënie dhe të gjitha ushqimet shërbehen në të njëjtën kohë.

Lodrat· Lodrat dhe materialet e tjera argëtuese duhet të jenë të shumta dhe të ndryshme, që ta lejojnë

PAK të bëjë disa zgjedhje për zgjerimin e veprimtarisë. · Lodrat duhet të jenë të durueshme dhe të vendosen në lartësi të përshtatshme për të nxitur

përdorimin e pavarur të tyre nga PAK.· Materialet e lojës duhet të jenë tërheqëse dhe të oftojnë larmi përvojash të të mësuarit të PAK. · Secilit PAK i sigurohen një hapësirë individuale për varjen e rrobave dhe një sirtar për vendosjen

e veshjeve apo të sendeve të ndryshme personale.

Fushat e vlerësimit të nevojave për secilin klient të pranuar në qendër janë:1. Pavarësia praktike

· Ushqimi· Veshja· Higjena e trupit · Sjellja sociale· Qëndrimi në klasë

2. Psikomotorika· Motorika dhe ekuilibri· Motorika e përparuar· Skema e trupit· Ritmi· Organizimi në hapësirë· Organizimi i kohës· Grafizimi

64

MAN

UAL

ZBATIMI I STAN

DARTEVE TE SH

ERBIMEVE TE PERKU

JDESIT SH

OQ

EROR PER PERSO

NAT M


3. Zhvillimi i shqisave· Perceptimi i të parit · Perceptimi i të prekurit· Perceptimi i të shijuarit· Perceptimi i të nuhaturit· Perceptimi i të dëgjuarit

4. Gjuha dhe komunikimi· Të folurit e kuptueshëm· Të shprehurit verbal në mënyrë spontane· Leximit· Shkrimit· Komunikimit jo verba

5. Përafrimi shifrave dhe numrave· Numërimi· Bashkësitë dhe relacionet· Përafrimi shifrave· Operacionet· Përdorimi shifrave dhe numrave

6. Aktivitetet në institucion· Qëndrimi në punë· Aktivitetet në qendër· Puna prodhuese

Shembull: Pavarësia praktikeEvidentimi i situatës së nivelit të funksionimit fizik ose mendor të klientit ndaj pavarësisë praktike për mënyrën e të ushqyerit pasqyrohen në formatin e mëposhtëm: 1.1 Ushqimi

Nr Ushqimi E pamundur

Me drejtim të të plotë

Ndihmë fizike

verbale

Me ndihmë verbale Vetëm

1 Larja duarve përpara se të ulet në tavolinë

2 Përtypja e ushqimit

3 Ngrënia me lugë

4 Ngrënia me pirun

5 Përdorimi i thikës

6 Pirja me gotë

7 Pirja vetëm pa ndihmë

8 Qëndrimi ulur gjatë ngrënies

9 Ngrënia e ushqimit në pjatë

65

MAN

UAL

ZBAT

IMI I

STA

ND

ARTE

VE T

E SH

ERBI

MEV

E TE

PER

KUJD

ESIT

SH

OQ

ERO

R PE

R PE

RSO

NAT

ME

AFTE

SI T

E KU

FIZU

AR1.2 Veshja, etj ________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Ekipi multidisiplinar vlerëson nivelin e reagimit të klientit me PAK për të gjithë elementët e pasqyruar në tabelë dhe shkallën e plotësimit të tyre sipas 5 mundësive të reflektuara në këtë rast. Në këtë mënyrë do të veprojmë edhe për higjenën e trupit, sjelljen sociale, qëndrimin në klasë etj.E njëjta praktike do të ndiqet në proçesin e hartimit të raportit të vlerësimit të nevojave për të gjitha fushat e të ndërhyrjes së më sipërpërmendura.

Mjeku Edukatori i zhvillimit Terapisti

____________________ ________________________ ________________

Drejtori i institucionit

____________________________

Data ___________ Muaji _________ Viti_____________

66

MAN

UAL

ZBATIMI I STAN

DARTEVE TE SH

ERBIMEVE TE PERKU

JDESIT SH

OQ

EROR PER PERSO

NAT M


67

MAN

UAL

ZBAT

IMI I

STA

ND

ARTE

VE T

E SH

ERBI

MEV

E TE

PER

KUJD

ESIT

SH

OQ

ERO

R PE

R PE

RSO

NAT

ME

AFTE

SI T

E KU

FIZU

ARModuli 5Plani i Kujdesit

Plani i Kujdesit shërben për realizimin e të ardhmes në një periudhë fatgjatë për PAK dhe lidhet ngushtë me vlerësimin e nevojave të klientëve. Plani i Kujdesit duhet të plotësohet brenda dy muajve pas pranimit të PAK në qëndër. Punonjësi kyç i caktuar për PAK është përgjegjës për proçesin e vlerësimit dhe duhet të jetë në gjendje të flasë me kompetencë dhe saktësi për klientët duke treguar se e kupton situatën e tij dhe të familjes së klientit. Në institucion caktohet një ekip me personel të specializuar, për kryerjen e proçesit të planifikimit të kujdesit për çdo PAK.Duhet të përcaktohen objektiva të qarta për çdo individ dhe duhet të jetë e qartë cili është përgjegjës për realizimin e këtyre objektivave. Për institucionet rezidenciale dhe komunitare të kujdesit për PAK, Shërbimi Social Shtetëror Rajonal duhet të caktojë një inspektor.

Pjesa I: Plani i Kujdesit për PAK në një institucion rezidencial ose komunitar(Pjesa e parë e planit të kujdesit përcakton planin e përgjithshëm të institucionit për PAK)Emri ______________________________________________________________Mbiemri ______________________________________________________________Seksi Mashkull Femër Datëlindja e përfituesit ________________________________________________Vendodhja e përfituesit ________________________________________________Data e plotësimit të planit ________________________________________________ Data e mbledhjes së fundit të rishikimit _________________________________________Data e mbledhjes së ardhshme të rishikimit ________________________________________1. Nëse ka burime ekonomike (pasuri të paluajtshme apo të ardhura të tjera) a do të ishte i domosdoshëm kujdesi ose akomodimi në insitucion? Po Jo

2. Nëse po, pse është kërkuar kujdesi në institucionit rezidencial apo komunitar?__________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Sistemimi i PAK3. Cili është opsioni i preferuar për sistemimin e PAK 3.1 Sistemimi në shtëpi 3.2 Sistemimi tek të afërmit 3.3 Sistemimi në institucion rezidencial 3.4 Sistemimi në institucion mjekësor 3.5 Sistemimi në qendër komunitare ditore 3.6 Të tjera specifikoni: _______________________________________________

68

MAN

UAL

ZBATIMI I STAN

DARTEVE TE SH

ERBIMEVE TE PERKU

JDESIT SH

OQ

EROR PER PERSO

NAT M


4. Cilat janë arsyet që mbështesin zgjedhjet e aplikantit për sistemimin? (Komente të stafit profesional të institucionit)____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

5. Ku është/do të sistemohet PAK-u? ( specifikoni, sipas mundësive ekzistuese?) 5.1 Qyteti/ qarku ____________________________________________

5.2 Lloji i institucionit ____________________________________________

6. A ka ndonjë urdhër ligjor të vlefshëm për të mbështetur këtë plan? Po Jo

Pjesa II - Plani i kujdesit për PAK2

® PJESA II e Planit të Kujdesit përcakton si do të plotësohen nevojat e PAK gjatë periudhës, kur ata janë nën kujdes në institucionin rezidencial apo komunitar.Ky plan mund të veprojë si një plan i koordinuar ndërmjet institucioneve të ndryshme për PAK

1. A është plotësuar Formulari mbi Informacionin e nevojshëm për PAK?Po Jo

2. A është plotësuar Raporti për Vlerësimin e Nevojave dhe Ecurisë për PAK?

Po Jo

Plani i shëndetit Raporti i vlerësimit të nevojave për PAK është në dispozicion të ekspertëve të cilët do ta përdorin për të përgatitur planin e shëndetit. Në planin e kujdesit shëndetësor dhe social mbahen parasysh edhe karakteri kompleks i edukimit i cili arrihet vetëm nëpërmjet përpjekjeve të shumëanshme të profesionistëve dhe ekspertëve të angazhuar në ofrimin e shërbimeve për PAK.Ky proçes është dinamik, ndryshon me zhvillimin e PAK dhe ndikohet edhe nga mjedisi në të cilën jeton. Njohuritë psiko-pedagogjike e nxjerrin në pah këtë fenomen, sidomos tek me vonesa mendore.Për këtë arsye, të gjitha ndërhyrjet tek me vonesa mendore duhet të drejtohen drejt synimeve të përcaktuara, mbështetur në projekte të veçanta dhe të shkruara, të cilat kanë për qëllim zhvillimin e lirë natyral të PAK. Kjo renditje e punës jep mundësinë për krijim dhe përgjegjësi dhe është në kontrast me një mësimdhënie lineare dhe të paprogramuar. Plani i shërbimeve shëndetësore për vetë natyrën e kësaj kategorie sociale përbën pjesën më të rëndësishme të veprimtarisë që do të kryejmë në institucionet rezidenciale për PAK. Prandaj në këtë dokument në formë udhëzimi jemi përpjekur të prezantojmë instrumentat e nevojshëm për observimin dhe vlerësimin e ecurisë pedagogjike të proçesit të zhvillimit dhe integrimit të PAK. 2-)Plani i kujdesit për PAK mbështetet në dokumentin “Indikatorët e vëzhgimit dhe mësimdhënies për me të meta mendore e fizike” përgatitur nga Zyra e kërkimeve dhe e dokumentacionit pedagogjik, Shkolla “ La Bruyere” Sion MArtgny (Zvicer), Edicioni 1990, përshtatur në shkurt 2002. Autorët kanë zgjedhur përshtatur dhe rekomanduar pjesët që mund të aplikohen në kushtet e shërbimeve për PAK në Shqipëri.

69

MAN

UAL

ZBAT

IMI I

STA

ND

ARTE

VE T

E SH

ERBI

MEV

E TE

PER

KUJD

ESIT

SH

OQ

ERO

R PE

R PE

RSO

NAT

ME

AFTE

SI T

E KU

FIZU

ARMeqenëse vlerësimi bëhet në momentin e pranimit në institucion dhe pastaj në mënyrë periodike në fillim të çdo viti, ky dokument jep përparimet dhe dobesitë e PAK në të gjitha fushat e mësimdhënies. Dokumenti lejon gjithashtu të vlerësohet potenciali i zhvillimit të PAK në bazë të kapaciteteve të përshtatjes dhe të bashkëpunimit. Në fund të vitit në bazë të vlerësimit të pjesëmarrjes dhe veprimeve edukative të ndërmarra mund të bëhen edhe korrigjimet e nevojshme.

Mënyra e përdorimitKy dokument është i njëjtë dhe e shoqëron PAK për vite me rradhë. Rezultatet jepen me ngjyra të ndryshme dhe zgjedhja e tyre specifikohet në faqen e parë të dokumentit. Grafiku jep mundësinë për t’u njohur me gjëndjen e PAK në mënyrë vizuale. Vazhdimësia e grafikëve vjetorë në tabelë jep një pamje për zhvillimin e përgjithshëm të PAK .

Nënvizime të veçantaPër nxënës të caktuar mund të jepet një kapitull i tërë vetëm për një objektiv të përgjithshëm. Për të tjerë mund t’i jepet më tepër rëndësi vetëm një të dhëne, e cila saktësohet në mënyrë të veçantë. Të dhënat e regjistruara do të përdoren gjërësisht tek PAK me çrregullime të sjelljes dhe të personalitetit.

Terma që duhen mbajtur mend nga të gjithë

I pamundur Edukatori vlerëson që fëmija nuk mund të marrë pjesë në këtë aktivitet

Me drejtim të plotë Edukatori vlerëson që aktiviteti mund të fillojë, por mendon se për momentin nuk ka sukses.

Me ndihmë fizike dhe verbale

Edukatori vlerëson se aktiviteti mund të fillojë; fëmija pranon që të jetë nën drejtimin e plotë të dikujt

Me ndihmë verbale Edukatori merr pjesë në veprime edhe pse ky nuk është nje veprim i vërtetë por vetëm një provë. Edukatori ndihmon PAK në mënyrë fizike dhe verbale

Vetëm Edukatori shoqëron PAK gjatë veprimeve që kryhen në mënyre verbale duke i sqaruar etapat e realizimit të veprimit

Asnjëherë Fëmija i rritur e realizon veprimin e tij në mënyrë të pavarur pa praninë e edukatorit ose të këshillave të tij

Nganjëherë Sjellja që është parashikuar nuk ka dalë në pah

Shpeshherë Koha kur sjellja bëhet e dukshme

Gjithmonë Sjellja është më tepër e pranishme

Fillimi Konsiderohet brënda kufirit të normave sociale. Mund të ketë përjashtime. Sjellja mund të zhduket në situata të veçanta ose në kushte të caktuara.

Eksplorimi Fëmija fillon marrjen e mësimit

Konsolidimi Fëmija ndjek këtë mësim-dhënien dhe ka sukses për mësimin e 5-15 gërmave, fjalëve ose frazave

Përdorimi i thjeshtë i veglave

Njëlloj si pika e më sipërme por fëmija ka sukses në mësimin e më shumë se 15 gërmave, fjalëve, frazave

Punë e saktë me mjete ndihmëse

Zotërimi i lëvizjeve nuk është akoma i mjaftueshëm për të realizuar një qëllim të caktuar; përdorimi i veglave nuk është i këshillueshëm për këtë moment

Punë e saktë pa mjete ndihmëse

Vegla përdoret në mënyrë të arsyeshme dhe llogjike, por ka nevojë për një mjet ndihmës (udhëzues, shabllon, model etj.)

70

MAN

UAL

ZBATIMI I STAN

DARTEVE TE SH

ERBIMEVE TE PERKU

JDESIT SH

OQ

EROR PER PERSO

NAT M


PLANI I KUJDESIT SIPAS FUSHAVEStandartet për përkujdesjen dhe trajtimin e PAK që ofrojnë mundësitë për të riaftësuar dhe zhvilluar PAK gjatë qëndrimit të tij në institucion janë:

1. Pavarësia praktike2. Psikomotorika3. Zhvillimi i shqisave4. Gjuha dhe komunikimi5. Përafrimi shifrave dhe numrave6. Aktivitetet në institucion

1. Pavarësia praktikeObjektivi kryesor në arritjen e pavarësisë praktike janë krijimi i mundësive që PAK të marrë përgjegjësitë e veta si dhe favorizimin e tyre për integrimin në jetën sociale. Për arritjen e këtij objektivi duhet të marrim në konsideratë mënyrën se si PAK ushqehet, vishet, higjienën e tij trupore, lëvizjet dhe kalimin e rrugës. Nga ana tjetër duhet të vlerësojmë sjelljen sociale dhe qëndrimin në klasë.

1.1 Ushqimi

Nr. Ushqimi E pamundur Me drej. të plotë Ndihmë fizike

verbaleMe ndihmë

verbale Vetëm

1 Larja duarve përpara se të ulet në tavolinë

2 Përtypja e ushqimit

3 Ngrënia me lugë

4 Ngrënia me pirun

5 Përdorimi i thikës

6 Pirja me gotë

7 Pirja vetëm pa ndihmë

8 Qëndrimi ulur gjatë ngrënies

9 Ngrënia e ushqimit në pjatë

10 Përgatitja e mbulesave

Data dhe shënime ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

71

MAN

UAL

ZBAT

IMI I

STA

ND

ARTE

VE T

E SH

ERBI

MEV

E TE

PER

KUJD

ESIT

SH

OQ

ERO

R PE

R PE

RSO

NAT

ME

AFTE

SI T

E KU

FIZU

AR1.2 Veshja

Nr. Veshja E pamundur

Me drej. të plotë

Ndihmë fizike verbale


1 Heqja e çorapeve

2 Heqja e mbathjeve ose pantallonave të zbërthyera

3 Heqja e këpucëve të zgjidhura

4 Heqja e xhaketës që është e zbërthyer

5 Heqja e trikos ose bluzës

6 Veshja e çorapeve

7 Veshja e mbathjeve ose pantallonave

8 Veshja e trikos ose bluzës

9 Veshja e këpucëve pa i lidhur

10 Zgjidhja dhe lidhja e lidhëseve të këpucëve

11 Zotërimi i përdorimit të rripave

12 Dallimi i rrobave personale

Data dhe shënime _____________________________________________________________________________________________________________________________________

1.3 Higjena e trupit

Nr. Higjiena e trupit E pamundur

Me drej. te plotë



1 Shfaqja kur është i lagur ose i ndotur

2 Kryerja e nevojave personale oturak ose në WC

3

-Vajtja në banjë-Zhveshja në banjë-Fshirja me letër-Riveshja në banjë-Zbrazja depozitës shkarkimit të ujit-Larja e duarve

4 Larja dhe fshirja e fytyrës dhe duarve

5 Larja e dhëmbëve

6 Krehja e flokëve

7 Larja në dush ose në banjë

8 Prerja e thonjve

9 Rruajta (djemtë e rritur) dhe higjiena gjatë periodave (vajzat e rritura)

10 Ndërrimi i rrobave kur janë të papastra

Data dhe shënime _____________________________________________________________________________________________________________________________________

72

MAN

UAL

ZBATIMI I STAN

DARTEVE TE SH

ERBIMEVE TE PERKU

JDESIT SH

OQ

EROR PER PERSO

NAT M


1.3 Sjellja sociale

Nr. Sjellja SocialeE

pamundMe drej. te plotë


Me ndihmë verbale

Vetëm

1 Interesi për lëvizjen e një personi të caktuar

2 Reagimi ndaj mimikë së një personi

3 Të tërheqë vëmendjen dhe të shfaqë dashuri

4 Të shprehë agresivitet nëse nevojitet

5 Të pranojë ndarjen me një person, një objekt

6 Të merret me vetvehten në mënyrë konstruktive

7 Ndarja e sendeve personale me të tjerët

8 Aktivitete në shoqëri me të tjerët

9 Kërkimi i lidhjeve me personat që njeh

10 Të thotë emrin e tij

11 Të tregoje moshën e tij

12 Të afrohet me personat e panjohur

13 Dhënia spontane e ndihmës për të tjerët

14 Pranimi i rregullave të lojës në grup

15 Shmangia nga rreziku

16 Përmbushja e një detyre pa praninë e dikujt

17 Respektimi i të tjerëve gjatë një aktiviteti

18 Të kërkojë ndihmë në rast nevoje

19 Të përgjigjet në telefon në mënyrë të pranueshme

Data dhe shënime _____________________________________________________________________________________________________________________________________

1.4 Qëndrimi në klasë

Nr. Qëndrimi në klasë I pamundur

Me drej te plotë



1 Zë vëndin e përshtatshëm për të kryer punën e tij

2 Shfaqja e kënaqësisë /moskënaqësisë për aktivitetet e propozuara

3 Qëndrimi në të punë gjatë 15 minutave

4 Qëndrimi me zell në punë gjatë 45 minutave

5 Pjesëmarrja në një punë kolektive

6 Rifillimi i punës pas ndërprerjes nga dikush

7 Vazhdimi i punës pa praninë e të rriturit

8 Vendosja në vendin e vet të materialit

9 Vetvlerësimi i punës së tij

10 Respektimi i rradhës (lojrave, fjalës......)

73

MAN

UAL

ZBAT

IMI I

STA

ND

ARTE

VE T

E SH

ERBI

MEV

E TE

PER

KUJD

ESIT

SH

OQ

ERO

R PE

R PE

RSO

NAT

ME

AFTE

SI T

E KU

FIZU

AR2. PsikomotorikaObjektivat kryesore për zhvillimin e psikomotorikës dhe të ekuilibrit konsistojnë në favorizimin e zhvillimit të PAK si dhe ndërgjegjësimin e tij për trupin dhe vetvehten, në zhvillimin e aftësive motorike dhe në strukturimin e PAK për përmirësimin në planin konjitiv.

2.1 Të dhëna të përgjithshmePyetje të përgjithshme që i përkasin fushës psikomotore;

Pyetje PërgjigjaPo Jo

1 A paraqet fëmija çrregullime motore ose shqisore?Në rast se po, cili? __________________________

2

A paraqet fëmija shqetësimet e mëposhtme?HipotoniHipertoni Paratoni Mungesë shkathtësieMos rehati të dukshmeMungesë bashkëpunimi________________

3

Respiracioni : a) Tipi i frymëmarrjes

- Frymëmarrje me hundë - Frymëmarrje me gojë- Frymëmarrje me gojë dhe me hundë

b) Bllokimi instiktiv i ftymëmarrjesc) Bllokimi i frymëmarrjes kur kërkohetd) Një frymëmarrje e zgjatur dhe e ngadaltë kur kërkohete) Përcaktimi i forcës së respiracionit

4

A është fëmija i rrituri shumë i shqetësuar ? Në gjitha situatat Në disa situata (cilat?)

____________________________________Përballimi i një situate të veçantëBllokimi në mënyrë të pavetëdijshme i frymëmarrjes

Data dhe shënime _____________________________________________________________________________________________________________________________________

74

MAN

UAL

ZBATIMI I STAN

DARTEVE TE SH

ERBIMEVE TE PERKU

JDESIT SH

OQ

EROR PER PERSO

NAT M


2.2 Motorika dhe ekuilibri

Nr. Motorika dhe ekuilibri

I pa

mun

dur

Ndi

hmë

fizik

e ve

rbal

e

Me ndihmë verbale Pa ndihmë

Me

vësh

tirës

i

Pa

vësh

tirës

i

Me

vësh

tirës

i

Pa

vësh

tirës

i

1 Qëndrimi në pozicionin ulur

2 Përdorimi i duarve për mbështetje kur fëmija është ulur

3 Ecja këmba-doraz

4 Qëndrimi në këmbë pa mjete ndihmëse

5 Ecja

6 Ecja në një sipërfaqe jo të sheshtë

7 Ecja anash pa i kryqëzuar këmbët

8 Ngjitja e shkallëve pa i ndryshuar këmbët

9 Zbritja e shkallëve pa i ndryshuar këmbët

10 Ngjitja e shkallëve duke i ndryshuar këmbët

11 Zbritja e shkallëve duke i ndryshuar këmbët

12 Vrapimi

13 Vrapimi në një sipërfaqe jo të sheshtë

14 Gjuajtja e topit me dy duar

15 Gjuajtja e topit me një dorë

16 Kapja e topit kur bie në trup

17 Gjuajtja e topit me këmbë (i ndaluar)

18 Ecja në majë të gishtave

19 Ecja në një vijë të drejtë

20 Ngjitja mbi një shkallë(shkallë pas shkalle)

21 Zbritja mbi një shkallë(shkallë pas shkalle

22 Përdorimi i biçikletës

23 Kërcimi me litar

24 Imiton pozicionet

25 Kërcen një pengesë

Data dhe shënime _____________________________________________________________________________________________________________________________________

75

MAN

UAL

ZBAT

IMI I

STA

ND

ARTE

VE T

E SH

ERBI

MEV

E TE

PER

KUJD

ESIT

SH

OQ

ERO

R PE

R PE

RSO

NAT

ME

AFTE

SI T

E KU

FIZU

AR2.3 Motorika e përparuarFëmija përdor më shumë dorën e djathtë apo dorën e majtë? _______________________

Nr. Motorika e përparuar I pamundur



1 Mbajtja e një objekti me pëllëmbën e dorës

2 Kapja e një objekti me majë të gishtave

3 Lëshimi i një objekti që kërkohet

4 Manipulimi me objekte të vogla (fara.....)

5 Transferimi i objekteve të vogla nga një vend në një vend tjetër

6 Lëvizja e një objekti të vogël (p.s.h veturë për të luajtur) në të gjitha anët e një sipërfaqe të sheshtë

7 Hedhja e objekteve në një vrimë

8 Vendosja e objekteve të vogla njëri mbi tjetrin (për shëmbull katër kube)

9 Rrotullimi ose mbyllja e një objekti p.sh. hapja e rubinetit

10 Përdorimi i të dyja duarve gjatë një lëvizje simultane

11 Futja e rruazave në një fill për të formuar një varëse

12 Derdhja e lëngut nga një enë në një tjetër

13 Prerja e letrës me gërshërë

14 Prerja e letrës me gërshërë duke ndjekur një vijë të drejtë

15 Palosja e letrës në dy pjesë (të pabarabartë)

16 Përdorimi i pincës për të kapur objekte të vogla

17 Imitimi i gjesteve

Data dhe shënime ____________________________________________________________________________________________________________________________________

2.4 Skema e trupit

Skema e trupitTrupi (zbatimi i udhëzimeve)

I pamundur

Me imitim dhe ndihmë verbale

Me ndihmë verbale

Pa ndihmë

1 Qëndrimi në këmbë

2 Ulja në tokë

3 Shtirja me kurriz

4 Shtrirja me bark

5 Shtrirja në njërin krah

6 Qëndrimi në gjunjë

7 Qëndrimi i mbledhur kruspull

8 Zvarritja

9 Rrotullimi anash

10 Ecja normale

11 Vrapimi

76

MAN

UAL

ZBATIMI I STAN

DARTEVE TE SH

ERBIMEVE TE PERKU

JDESIT SH

OQ

EROR PER PERSO

NAT M


Nr. Skema e trupitVizatimi i trupit

I pamundur Jo Pjesërisht Po

1 Vizatimi i vetvehtesa) Me një rreth dhe dy shkopinjb) Me dy pika në rreth (sytë)c) Me trungun, hundën, gojëd) Me gjymtyrëte) Me kontur të dyfishtë të gjymtyrëve

2 Riformon personazhe me pjesë të veçanta (puzzle, enigma)345

Nr. I pamundur

Tregimi tek vetja

Tregimi tek tjetri

Emërtimi tek vetja

Emërtimi tek tjetri

1 Koka2 Krahu3 Këmbët4 Flokët5 Duart6 Këmbët7 Goja 8 Veshët 9 Sytë 10 Hunda 11 Kurrizi 12 Barku 13 Gjunjët 14 Dhëmbët15 Thembrat16 Faqet17 Gishtat18 Gjoksi19 Balli20 Mjekra21 Qafa22 Pëllëmbët23 Thonjtë24 Buzët25 Shpatullat26 Brrylat27 Kyçet28 Vetullat dhe qerpikët29 Vrimat e hundës30 Pulpa31 Vithet32 Kofshët33 Trungu

Data dhe shënime ______________________________________________________________________________________________________________________________________

77

MAN

UAL

ZBAT

IMI I

STA

ND

ARTE

VE T

E SH

ERBI

MEV

E TE

PER

KUJD

ESIT

SH

OQ

ERO

R PE

R PE

RSO

NAT

ME

AFTE

SI T

E KU

FIZU

AR2.5 Ritmi

Nr. Ritmi

I pam

undu

r

Ndi

hmë

fizik

e dh

e ve

rbal

e

Me ndihmë verbale

Pa ndihmë

Me

vësh

tirës

i

Pa v

ësht

irësi

Me

vësh

tirës

i

Me

vësh

tirës

i

1 Ritmika e tij gjatë ditës

2 Përshtatja e lëvizjeve me ritmin e muzikës

3 Fillimi i lëvizjes kur jepet sinjal kumbues

4 Ndërprerja e lëvizjes nga një sinjal kumbues

5 Riprodhimi i ritmit

6 Shoqërimi i ritmit

7 Riprodhimi i një strukture ritmike të thjeshtë

8 Riprodhimi grafikisht i një strukture ritmike të thjeshtë

9 Kryerja e një rrotullimi ose një vallëzimi të strukturuar

Data dhe shënime ______________________________________________________________________________________________________________________________________

2.6 Organizimi i hapësirës

Nr. Organizimi i hapësirësZbulimi i Hapësirës

I Pa

mun

dur

I pa

arrit

ur

Imiti

m

mod

eli

Me

kësh

illë

verb

ale

Nisu

r nga

pa

raqi

tje

grafi

ke1 Lëvizja në një sallë vetëm duke shkuar në çdo cep të saj

2 Lëvizja në grup në një sallë duke shkuar kudo por pa prekur të tjerët

3 Lëvizja në një sallë duke respektuar vijat që e kufizojnë atë

4 Lëvizja në një sallë duke shmangur objektet që janë në tokë

5 Lëvizja në sallë duke shmangur objektet që janë vizatuar në tokë

6 Lëvizja në sallë duke kapërcyer objektet që janë në tokë

7 Lëvizja në një sallë nga një pikë e caktuar tek tjetra dhe anasjelltas

8 Orientimi në ndërtesë dhe zhvendosjet e kërkuara

9 Orientimi me ata që ka në krah dhe kryerja e zhvendosjeve të kërkuara

Data dhe shënime ______________________________________________________________________________________________________________________________________

78

MAN

UAL

ZBATIMI I STAN

DARTEVE TE SH

ERBIMEVE TE PERKU

JDESIT SH

OQ

EROR PER PERSO

NAT M


Nr.Organizimi i Hapësirës

Njohja e Termave I pamundur Jo i arriturZbatimi i një

kërkese ku ndodhet fjala

Krijimi i një situate duke përdorur

fjalën1 Sipër

2 Mbi

3 Poshtë

4 Nën

5 Përpara

6 Mbrapa

7 Afër

8 Anash

9 Përballë

10 Larg

11 Në

12 Brënda

13 Jashtë

14 Rreth e rrotull

15 Në mes

16 Lart

17 Poshtë

18 Djathtas

19 Majtas

Data dhe shënime ______________________________________________________________________________________________________________________________________

2.7 Orgnizimi i kohës

Nr. Organizimi i KohësOrientimi me kohën i pamundur

I pam

undu

r

Kur

rë

Nga

njëh

erë

Shpe

shhe

rë

Gjit

hmon

ë

1

Kryerja e një aktiviteti gjatë ditësa) Mëngjezb) Drekëc) Pasdited) Mbrëmje

2

Përkufizimi i ditësa) Mëngjezb) Drekëc) Pasdited) Darkë

79

MAN

UAL

ZBAT

IMI I

STA

ND

ARTE

VE T

E SH

ERBI

MEV

E TE

PER

KUJD

ESIT

SH

OQ

ERO

R PE

R PE

RSO

NAT

ME

AFTE

SI T

E KU

FIZU

AR

3Kryerja e një aktivitetia) Në një ditë të caktuarb) Çdo ditë të javës

4

Përcakton një ngjarje të krahasuara) Pardjeb) Djec) Sotd) Nesëre) Pasnesër

5

Përcaktimi bazuar në kronologjia) Stina e vititb) Muajic) Ditad) Ora

Data dhe shënime ______________________________________________________________________________________________________________________________________

Nr. Organizimi i kohësNjohja e termave I pamundur I pa

arritur Kupton kuptimin Përdorimi siç duhet

1 Më parë

2 Tani

3 Pastaj

4 Gjatë

5 I pari

6 I fundit

7 Fillimi

8 Mbarimi

9 Dita

10 Nata

11 Mëngjezi

Data dhe shënime ______________________________________________________________________________________________________________________________________

80

MAN

UAL

ZBATIMI I STAN

DARTEVE TE SH

ERBIMEVE TE PERKU

JDESIT SH

OQ

EROR PER PERSO

NAT M


2.8 Grafizimi

Grafizimi I pamund I paarriturMe ndihmë fizike dhe verbale

Me ndihmë verbale Pa ndihmë

Pa saktësi

Me saktësi

Pa saktësi

Me saktësi

Në këmbë tek dërrasa e zezë, me një sfungjer

1

Kryerja e lëvizjeve rrotulluese të mëdha duke mos lëvizur nga vëndi

2

Kryerja e lëvizjeve të mëdha duke mos lëvizur nga vendi

3

Kryerja e lëvizjeve të mëdha duke mos përkulur trupin

I ulur në tavolinën e tij, me një kapele të madhe dhe me një fletë të madhe

4

Bërja e lëvizjeve të mëdha rrotulluese

5

Bërja e lëvizjeve të mëdha horizontale

6

Bërja e lëvizjeve të mëdha vertikale

I ulur në tavolinën e tij me një fletë A4

7

Mbajtja si duhet e lapsit ose e një vizoreje kontrolluese

8

Zhgarravit me lapsin duke vendosur brrylin

81

MAN

UAL

ZBAT

IMI I

STA

ND

ARTE

VE T

E SH

ERBI

MEV

E TE

PER

KUJD

ESIT

SH

OQ

ERO

R PE

R PE

RSO

NAT

ME

AFTE

SI T

E KU

FIZU

AR

9

Zhgarravit me laps duke vendosur brrylin dhe kyçin e dorës

10

Pikturon me nje furce duke mbeshtetur bërrylin

11

Pikturon me një furçë duke vendosur brrylin dhe kyçin e dorës

12

Përdorimi i një kaçavide për të bërë vrima duke mbajtur brrylin

13

Përdorimi i një kaçavide për të bërë vrima duke mbajtur brrylin dhe kyçin e dorës

14

Mbulimi i hapësirës së përcaktuar me fletën duke patur parasysh kërkesën

15

Skicimi i një rruge në një labirint të thjeshtë

16

Skicimi i një rruge në një labirint më të komplikuar

17

Ngjyrimi duke mos kaluar kufijtë e dhënë

18Lidhja e dy pikave me vijë vertikale

82

MAN

UAL

ZBATIMI I STAN

DARTEVE TE SH

ERBIMEVE TE PERKU

JDESIT SH

OQ

EROR PER PERSO

NAT M


19

Lidhja e dy pikave me vijë horizontale

20Lidhja e dy pikave me një vijë të pjerrët

21 Vizatimi i rrethit

22 Kopjimi i disa gërmave

23Kopjimi i të gjithë gërmave

24 Kopjimi i disa shifrave

Data dhe shënime ______________________________________________________________________________________________________________________________________

83

MAN

UAL

ZBAT

IMI I

STA

ND

ARTE

VE T

E SH

ERBI

MEV

E TE

PER

KUJD

ESIT

SH

OQ

ERO

R PE

R PE

RSO

NAT

ME

AFTE

SI T

E KU

FIZU

AR3. Perceptimi

Zhvillimi i shqisaveObjektivat kryesore për zhvillimin e shqisave lidhen me mësimin e PAK ose të rriturit me përdorimin e gjykimit të tij për të organizuar perceptimin dhe përmirësimin e njohurive përsa i përket realitetit. Këtu përfshihen perceptime të ndryshme si ai i të parit, i të prekurit, i të shijuarit, i të nuhaturit, i të dëgjuarit.

3.1 Perceptimi i të parit

Perceptimi i të parit.Veprimet

I pa mundur

I pa arritur

Arritjet elementare

te ndryshme

Arritjet elemetare mesatar. te ndryshme

Arritjet elementare

pak te ndryshme

1 Reagimi ndaj ndryshimeve të dritës së fortë

2 Gjetja e një objekti të ndryshëm brënda një grupi objektesh

3 Zgjedhja e figurave të ndryshme

4 Krahasimi i dy figurave

5 Bashkimi i objekteve të ngjajshme

6 Bashkimi i imazheve të ngjajshme

7 Bashkimi i objektit me imazhin përkatës

8Një bashkësi ku ndryshon vetëm ngjyra:a) Gjeni elementin që ndryshon nga ngjyrab) Gruponi elementët me të njejtën ngjyrë

9Një bashkësi ku ndryshon vetëm forma:a) Gjeni elementin që ndryshon nga formab) Gruponi elementët me të njejtën formë

10

Një bashkësi ku ndryshon vetëm madhësia:a) Gjeni elementin me madhësi të ndryshmeb) Gruponi elementët me të njejtën madhësi

11

Një bashkësi ku ndryshon vetëm orientimi:a) Gjeni elementin me orientim të ndryshëmb) Gruponi elementët me të njejtën orientim madhësi

12

Në një bashkësi shenjash piktografike ku ndryshon vetëm ngjyraa) Gjeni elementin me ngjyrë ndryshe nga të tjerët b)Rrethoni elementët me të njëjtën ngjyrë

13

Në një bashkësi shenjash piktografike ku ndryshon vetëm formaa) Gjeni elementin me formë ndryshe nga të tjerët b) Rrethoni elementët me të njëjtën formë

14

Në një bashkësi shenjash piktografike ku ndryshon vetëm madhësia) Gjeni elementin me madhësi ndryshe nga të tjerët b) Rrethoni elementët me të njëjtën madhësi

15

Në një bashkësi shenjash piktografike ku ndryshon vetëm orientimia) Gjeni elementin me orientimndryshe nga të tjerëtb) Rrethoni elementët me të njëjtin orinetim

84

MAN

UAL

ZBATIMI I STAN

DARTEVE TE SH

ERBIMEVE TE PERKU

JDESIT SH

OQ

EROR PER PERSO

NAT M


Perceptimi i të paritNjohja e termave I pamundur I pa arritur Tregimi me

kërkesë Emërtimi

1 Dita2 Nata3 Qartë4 Errët5 E kuqe6 Blu7 E verdhë8 Jeshile9 Bojëkafe10 E bardhë11 E zezë12 Portokalli13 Rreth14 Katror15 Trekëndësh16 Katërkëndësh17 I madh18 I vogël19 I gjatë20 I shkurtër21 I trashë22 I hollë23 I gjërë24 I ngushtë

Data dhe shënime ______________________________________________________________________________________________________________________________________

3.2 Perceptimi i të prekurit

Perceptimi i të prekuritVeprimet I

pamundurI pa

arriturArritjet për elementë të ndryshëm

Arritjet për elementë

mesatarisht të

ndryshme

Arritjet per elemente pak te ndryshme

1Në një bashkësi elementësh familjarea) Gjeni elementin e ndryshëmb) Gruponi elementët e ngjashëm

2Në një bashkësi ku ndryshon vetëm formaa) Gjeni elementin e ndryshëmb) Gruponi elementët e ngjashëm

85

MAN

UAL

ZBAT

IMI I

STA

ND

ARTE

VE T

E SH

ERBI

MEV

E TE

PER

KUJD

ESIT

SH

OQ

ERO

R PE

R PE

RSO

NAT

ME

AFTE

SI T

E KU

FIZU

AR

3

Në një bashkësi elementësh ku ndryshon vetëm qëndrueshmëriaa) Gjeni elementin e ndryshëmb) Gruponi elementët e ngjashëm

4

Në një bashkësi elementësh ku ndryshon vetëm madhësiaa) Gjeni elementin e ndryshëmb) Gruponi elementët e ngjashëm

5

Në një bashkësi elementësh ku ndryshon vetëm temperaturaa) Gjeni elementin e ndryshëmb) Gruponi elementët e ngjashëm

6

Në një bashkësi elementësh ku ndryshon vetëm peshaa) Gjeni elementin e ndryshëmb) Gruponi elementët e ngjashëm

Data dhe shënime ______________________________________________________________________________________________________________________________________

Perceptimi i të prekuritNjohja e termave

I pamundur I pa arritur Tregimi me

kërkesë Emërtimi

1 I butë

2 I fortë

3 I ashpër

4 I lëmuar

5 I rëndë

6 I lehtë

7 I nxehtë

8 I ftohtë

9 I vakët

10 I ngurtë

11 I lëngshëm

12 I thyeshëm

Data dhe shënime ______________________________________________________________________________________________________________________________________

86

MAN

UAL

ZBATIMI I STAN

DARTEVE TE SH

ERBIMEVE TE PERKU

JDESIT SH

OQ

EROR PER PERSO

NAT M


3.3 Perceptimi i të shijuarit

Perceptimi i të shijuarit I pa mundur

I pa arritur

Arritjet për elementë të ndryshëm

Arritjet për elemente

mesatarisht të ndryshëm


pak të ndryshëm

1 Reagimi ndaj shijeve të ndryshme

2

Në një bashkësi elementësh ku ndryshon vetëm shija:a) Gjeni elementin me shije ndryshe nga të tjerëtb) Gruponi elemetët me të njëjtën shije

3 Njohja e ushqimeve familjare me anë të shijes ( i emërton ose i dallon)

Data dhe shënime ______________________________________________________________________________________________________________________________________

3.4 Perceptimi i të nuhaturit

Perceptimi i të nuhaturit I pa mundur

I pa arritur

Arritjet për

elementë të ndryshëm




pak të ndryshëm

1 Reagimi ndaj shijeve të ndryshme

2

Në një bashkësi ku ndryshon vetë aromaa) Gjeni elementin me erë të ndryshmeb) Gruponi elementët me të njëjtën erë

3 Njeh ushqimet familjare me anë të erës së tyre

Data dhe shënime ______________________________________________________________________________________________________________________________________

87

MAN

UAL

ZBAT

IMI I

STA

ND

ARTE

VE T

E SH

ERBI

MEV

E TE

PER

KUJD

ESIT

SH

OQ

ERO

R PE

R PE

RSO

NAT

ME

AFTE

SI T

E KU

FIZU

AR3.5 Perceptimi i dëgjimit

Perceptimi i dëgjimitI pa

mundurI pa

arritur

Arritjet për elemente të ndryshëm



Arritjet për elementë pak të ndryshëm

1Reagimi ndaj ndryshimimeve të intensitetit të zërit

2Reagimi ndaj ndryshimeve të intensitetit të ritmit

3

Në një tërësi elementësh ku ndryshon vetëm tingullia) Gjeni elementin që nxjerr zë të ndryshëmb) Gruponi elementët me të njëjtin tingull/zë

4Reagimi ndaj ndryshimeve të lartësisë së zërit

5Njeh zhurmat/britmat e objekteve familjare dhe të kafshëve

6Orienton kokën drejt burimit të tingullit

7Rigjen një objekt me zhurmë të fshehur në një dhomë duke u orientuar me anë të zhurmës

Data dhe shënime ______________________________________________________________________________________________________________________________________

Perceptimi i dëgjimitNjohja e termave

I pa mundur

I pa arritur

Tregimi me kërkesë Emërtimi

1 I fortë2 I dobët3 I ngadalshëm4 I shpejtë5 I lartë6 I ulët

Data dhe shenime: _____________________________________________________________________________________________________________________________________

88

MAN

UAL

ZBATIMI I STAN

DARTEVE TE SH

ERBIMEVE TE PERKU

JDESIT SH

OQ

EROR PER PERSO

NAT M


4. Gjuha dhe Komunikimi

Objektivat kryesore lidhur me gjuhën dhe komunikimin janë krijimi i mundësive të fëmijës për t’u shprehur, për zhvillimin e kapaciteteve dhe të komunikimit dhe për të përmirësuar nocionet bazë të të folurit me gojë dhe nocionet elementare të të shkruarit. Ketu perfshihet leximi, shkrimi dhe komunikimi jo verbal.

4.1 Të dhëna të përgjithshmePyetje të përgjithshme përsa i përket artikulimit:

PyetjePërgjigje

Po Jo

1 A e kuptoni PAK mirë kur flet ?

2

Nëqoftëse jo, përse ?· Fonema të shtrëmbëruara (prania, mungesa, ngatërresa) Cilat? · Belbëzon ?· Shqetësime me llogarritjen ?· Shqetësime me frymëmarrjen· Shqtetësime të zërit ?· Të folur me hundë ?

3Përdor fëmija një mënyrë tjetër për t’u kuptuar ?Cilën mënyrë ?_________________________

4.2 E folura e kuptueshme

E folura e kuptueshmeE

pam

undu

r

Kur

rë

Nga

njëh

erë

Shpe

sh h

erë

Gjit

hmon

ë

1 Reagon kur dëgjon emrin e tij

2 Kuptimi i udhëzimeve të thjeshta

3 Dhënia ose tregimi i objekteve kur i kërkohen

4 Tregimi nëpërmjet figurave i objekteve të njohura kur i kërkohen

5 Kuptimi i udhëzimeve që kanë të bëjnë me një prekje objekti

6 Diferencimi i objekteve të së njëjtës natyrë (person, send, kafshë)

7 Kuptimi i fjalive të thjeshta ( të paktën kryefjalën, kallëzuesin)

8 Kuptimi i fjalive mohuese

9 Kuptimi i historive të thjeshta

10

Kuptimi i përemrave të mëposhtëma) Muab) Tyc) Tid) Jue) Ne

11 Kuptimi i pyetjeve që përmbajnë ?a) Kush ?b) Çfarë ?c) Ku ?d) Përse ?e) Kur ?f) Si vetëm “Si te quajnë ty”

12 Kuptimi i kushtit (nëqoftë se.....)

89

MAN

UAL

ZBAT

IMI I

STA

ND

ARTE

VE T

E SH

ERBI

MEV

E TE

PER

KUJD

ESIT

SH

OQ

ERO

R PE

R PE

RSO

NAT

ME

AFTE

SI T

E KU

FIZU

AR

Data dhe shënime ______________________________________________________________________________________________________________________________________

4.3 E shprehura verbale në mënyrë spontane

E shprehura verbale në mënyrë spontane

I pam

undu

r

Kur

rë

Nga

njëh

erë

Shpe

sh h

erë

Gjit

hmon

ë

1 Nxjerrja e tingujve2 Përgjigja me anën e zërit kur ai stimulohet3 Riprodhimi i rrokjeve të thëna prej të rriturit4 Shqiptimi i një fjale te kuptueshme5 Përdorimi i një zhargoni (shumë fjalë të pakuptueshme)6 Përdorimi i më shumë se tre fjalëve të identifikueshme7 Emërtimi i një numri të vogël objektesh 8 E folura nëpërmjet fjalëve – fjalive (një fjalë= një fjali)9 E folura nëpërmjet fjalëve – fjalive (disa fjalë = një fjali)10 E folura me fjali të thjeshta (kryefjalë- kallzues- kudrinor)11 Përdorimi i fjalive mohuese12 Flet për vehten duke përdorur emrin e tij13 Përdorimi i përemrit “Mua”14 Përdorimi ifjalës “Ty”15 Përdorimi I fjalës “Unë”16 Përdorimi i përemrave të tjerë vetorë17 Drejtimi i pyetjeve me intonacionin e duhur18 Drejtimi i pyetjeve duke përdorur pjesëz pyetëse19 Zgjedhimi i foljeve më shpesh për të shprehur të tashmen 20 Zgjedhimi i foljeve më shpesh për të shprehur të shkuarën 21 Zgjedhimi i foljeve më shpesh për të shprehur të arthmen 22 Shpjegim i shkakut (sepse)23 Shpjegimi i pasojës (atëherë)24 Përdorimi i mbiemrave25 Përdorimi i fjalive të varura

26 Recitimi i një teksti të shkurtër të mësuar përmëndësh, me ndihmë verbale të të rriturit

27 Recitimi i një teksti të shkurtër të mësuar përmendësh pa ndihmën e askujt28 Këndimi i këngëve të shkurta së bashku me të rriturin29 Këndimi vetëm I disa këngëve të shkurta (melodi dhe fjalë)30 Përdorimi i fjalës “Me”

Data dhe shënime _____________________________________________________________________________________________________________________________________

90

MAN

UAL

ZBATIMI I STAN

DARTEVE TE SH

ERBIMEVE TE PERKU

JDESIT SH

OQ

EROR PER PERSO

NAT M


Leximi

Leximi

I pa

mun

dur

I paa

rritu

r

Filli

mi(<

15)

Eksp

lori

mi

( 5-1

5)

Kon

solid

imi

(>15

)

Perg

jithë

sim

i

1 Emërtimi i një objekti në bazë të një figure të thjeshtë

2 Reagimi I përshtatshëm ndaj simboleve (ËC,postës, spitalit, dyqaneve…..)

3 Njohja e shkronjave dhe e simboleve

4 Njohja e gërmave

5 Bashkimi i tingulit me shkronjën

6 Tregon kuptimin e përcaktuar në një figurë

7 Verbalizon veprimin që tregohet në një figurë

8 Rregullimi i 3-4 figurave që paraqesin një histrori të shkurtër9 Bashkimi i fjalisë së shkruar me figurën që paraqet veprimin

10 Leximi i një fjalie të thjeshtë, e lidhur me të kaluarën apo nevojat e tij (pa figura)

11 Dallimi i fjalëve në një teskt

12 Riformimi i një fjalie të thjeshtë në bazë të fjalëve të njohura

13 Leximi i një teksti të shkurtër

Data dhe shënime ______________________________________________________________________________________________________________________________________

4.4 Shkrimi

Shkrimi

I pa

mun

dur

I paa

rritu

r

Filli

mi

(<15

)

Eksp

lori

mi

( 5-1

5)

Kon

solid

imi

(>15

)

Perg

jithë

sim

i1 Kopjimi I një fjale të njohur (me shkronja të vogla ose me shkronja të

mëdha, shkrim i bashkuar)

2 Kopjimi i emrit ose i mbiemrit

3 Kopjimi i një numri telefoni

4 Kopjimi i një fjalie

5 Kopjimi i një teskti

6 Shkrimi i një fjalie të njohur (pa një model përpara)

7 Shkrimi i emrit ose mbiemrit (pa një model përpara)

8 Shkrimi i një fjalie që i korrespondon një figure ose një objekti)

9 Shkrimi në mënyrë të kuptueshme i një fjale që diktohet

10 Shkrimi në mënyrë të kuptueshme i një fjalie që diktohet

11 Përpunimi i një mesazhi të thjeshtë

Si mënyrë ndihmëse mund të përdoren shkronjat që lëvizen, një makinë shkrimi ose një kompjuter

Data dhe shënime ______________________________________________________________________________________________________________________________________

91

MAN

UAL

ZBAT

IMI I

STA

ND

ARTE

VE T

E SH

ERBI

MEV

E TE

PER

KUJD

ESIT

SH

OQ

ERO

R PE

R PE

RSO

NAT

ME

AFTE

SI T

E KU

FIZU

AR4.5 Komunikimi jo verbal

Komunikimi jo verbalKuptimi

I pa

mun

dur

Kur

rë

Nga

njëh

erë

Shpe

sher

ë

Gjit

hmon

ë

1 Reagimi ndaj prekjes, gudulisjes, lojrave trupore

2 Reagimi ndaj disa veprimeve konkrete (p.sh. ai e di që do të dalë kur shikon pallton e tij)

3 Përgjigje e përshtashme kundrejt mimikës së të rriturit

4 Shikon një person ose një objekt që i tregohet nga i rrituri

5 Kuptimi i shënjave me anën e kokës, që tregojnë mohim (jo)

6 Kuptimi i shënjave me anën e kokës, që tregojnë pohim (po)

7 Kuptimi i shënjave të thjeshta (p.sh. vendosja e gishtit në buzë kur kërkohet të mbahet qetësi)

8 Përgjigja ndaj disa gjesteve më të komplikuara që e ftojnë për të ngrënë, për të pirë, për t’u krehur

Data dhe shënime ______________________________________________________________________________________________________________________________________

Komunikimi jo verbalPerdorimi

I pa

mun

dur

Kur

rë

Nga

njëh

erë

Shpe

sher

ë

Gjit

hmon

ë

1 Ngritja e zërit për të kërkuar një objekt ose një person

2 Veprimi “mirupafshim” në mënyrën e duhur

3 Tregimi me gisht i objektit që dëshiron

4 Marrja e dorës së të rriturit si objekt

5 Tregimi me gisht i vendit të dëshiruar

6 Shprehja e dashurisë spontanisht ndaj personave që e rrethojnë

7 Shprehja spontane e mospëlqimit ndaj disa personave

8 Përdorimi i mimikës për të treguar gëzim

9 Përdorimi i mimikës për të treguar mërzitje

10 Përdorimi i shënjave me anën e kokës për të treguar pohim ose mohim

11 Kryerja e një gjesti për të pyetur

12 Tregimi me anën e mimikës për të treguar që nuk ka kuptuar diçka

13 Tregimi me anën e një veprimi që ka uri

14 Tregimi me anën e një veprimi që ka etje

15 Tregimi me anën e një veprimi që është i sëmurë

16 Përdorimi i një gjuhe jo verbale më të komplikuar

17 Përdorimi i vizatimeve si mjet shprehje

Data dhe shënime ______________________________________________________________________________________________________________________________________

92

MAN

UAL

ZBATIMI I STAN

DARTEVE TE SH

ERBIMEVE TE PERKU

JDESIT SH

OQ

EROR PER PERSO

NAT M


Perceptimi i të degjuaritNjohja e termave

I pamundur I paarritur Tregimi

me kërkesë Emërtimi

1 I Fortë

2 I dobët

3 I ngadalshëm

4 I shpejtë

5 I mprehtë

6 I trashë

Data dhe shënime ______________________________________________________________________________________________________________________________________

93

MAN

UAL

ZBAT

IMI I

STA

ND

ARTE

VE T

E SH

ERBI

MEV

E TE

PER

KUJD

ESIT

SH

OQ

ERO

R PE

R PE

RSO

NAT

ME

AFTE

SI T

E KU

FIZU

AR5. Përafrimi i shifrave dhe numrave

Objektivi kryesor lidhur për përafrimin e shifrave dhe numrave është stimulimi i arsyetimit llogjik për të zgjidhur problemet e përgjithshme si edhe përgatitja për punën dhe jetën socialePër realizimin e këtyre objektivave do të përqëndrohemi në numerimin, bashkesite dhe relacionet, perafrimin e shifrave, perdorimin e shifrave dhe numrave

5.1 NumërimiBilanci i fillimit dhe zhvillimit

Numërimi I pa

mun

dur

Jo i

ar

ritur

1-3

4-5

6-10 >10

1 Numërimi objekteve të vendosur në mënyrë të rregullt

2 Numërimi objekteve të vendosur në mënyrë të parregullt

3 Numërimi në mënyrë mekanike

4 Numërimi deri tek shifra që jepet

5 Numërimi nisur nga një shifër e dhënë

6 Numërimi mbrapsht (p.sh. 3, 2, 1)

Data dhe shënime ______________________________________________________________________________________________________________________________________

5.2 Bashkësite dhe relacionet

Bashkësitë dhe relacionet

I pam

undu

r

Jo i

arrit

ur

Kur

rë

Nga

njëh

erë

Shpe

shhe

rë

Gjit

hmon

ë

1 Përzgjedhja e objekteve në bazë të kritereve të tyre

2 Klasifikimi i objekti bazuar në një kriter

3 Klasifikimi i objekteve sipas dy kritereve

4 Klasifikimi i objekteve sipas disa kritereve

5 Gjetja e kriterit të përbashkët brënda një grupi objektesh

6 Gjetja e kriterit që mungon (p.sh. jo e kuqe)

7 Gjetja e kritereve të përbashkëta në elementët e bashkësisë

8 Gjetja e elementeve jo ekuivalentë brënda një grupi

9 Vendosja e një korrespondence midis termave

10

Vendos lidhjen (me materialin konkret)a) aq sab) më shumë sec) më pas se

11

Vendos lidhjen (me shifrat/numrat)a) aq sab) më shumë sec) më pak se

12 Përdorni shenjat >, < =

13

Renditja sipas një kriteri të dhënë:a) madhësisëb) peshësc) intensitetit (nuanca e ngjyrave)

94

MAN

UAL

ZBATIMI I STAN

DARTEVE TE SH

ERBIMEVE TE PERKU

JDESIT SH

OQ

EROR PER PERSO

NAT M


5.3 Përafrimi i shifrave

Perafrimi i shifrave I pa mundur

Jo i arritur 1-3 4-5 6-10 11-100 >100

1 Zgjedhja e një shifre sipas kërkesës

2 Leximi i një shifre

3 Shkrimi i një shifre

4 Saktësimi i numrit të objekteve të kërkuara

5 Bashkimi i një shifre me numrin e objekteve

6 Bashkimi i një numri objektesh me një shifër

7 Klasifiko shifrat nga më i vogli tek më i madhi

8 Klasifiko shifrat nga më i madhi tek më i vogli

9 Shkruaj shifrat sipas rregullit rendor

Data dhe shënime ______________________________________________________________________________________________________________________________________

5.4 Operacionet

Operacionet I pa mundur

Jo i arritur 1-3 4-5 6-10 11-100 >100

1Përcaktimi i një numri objektesh:a) duke i numëruar atob) në mënyrë globale

2Shpërbëj një numër:a) duke i shtuar një njësi numrit parardhësb) në dy pjesë

3 Mblidh me një mbështetje konkrete

4 Mblidh pa një mbështetje konkrete

5 Zbrit me një mbështetje konkrete

Data dhe shënime ______________________________________________________________________________________________________________________________________

5.5 Përdorimi i shifrave dhe numrave

Përdorimi i shifrave dhe numrave I pa mundur

I pa arritur

Me ndihmë verbale

Me motivim verbal Vetëm

1 Formimi i një numri telefoni

2 Dallimi i lekëve sipas monedhave

3 Dallimi i lekut sipas kartmonedhave

4 Përdorimi i një vizore të shkallëzuar

5 Përdorimi i peshores

6 Leximi korrekt i orëve

7 Leximi i orës në ¼, ½ dhe ¾

8 Leximi korrekt i minutave

9 Leximi i datës

95

MAN

UAL

ZBAT

IMI I

STA

ND

ARTE

VE T

E SH

ERBI

MEV

E TE

PER

KUJD

ESIT

SH

OQ

ERO

R PE

R PE

RSO

NAT

ME

AFTE

SI T

E KU

FIZU

AR6 .Aktivitete në qendër dhe punë prodhuese

Objektivat kryesore për realizimin e aktivitetit në qendër dhe punës prodhuese do të realizohen nëpërmjet favorizimit të pavarësisë personale brënda qendrës, mësimit të veprimeve të thjeshta bazë profesionale dhe familjarizimit me objektet e qendrës

6.1 Qëndrimi në punë

Qëndrimi në punë

I pam

undu

r

Kur

rë

Nga

njëh

erë

Shpe

shhe

rë

Gjit

hmon

ë

1 Pranimi i mjedisit ku zhvillohen aktivitete ergoterapie

2 Qëndrimi në pozicionin e duhur për kryerjen e këtij aktiviteti

3 Qëndrimi

Data dhe shënime: _____________________________________________________________________________________________________________________________________

6.2 Aktiviteti në qendër

Aktiviteti në qendër

Guzhina

I pa mundur

I pa arritur

Me ndihmë

fizike dhe verbale

Me ndihmë verbale

Me motivim fizik ose verbal

Vetëm

1 Larja e zarzavateve dhe frutave

2 Prerja në pjesë e zarzavateve dhe frutave

3 Përdorimi i pllakës së duhur të sobës elektrike

4 Heqja e tapes së një shishe

5 Prerja e bukës

6 Përdorimi i kripës dhe i sheqerit

7 Përgatitja e një pije të ngrohtë

8 Shtrydhja e një fruti

Data dhe shënime ______________________________________________________________________________________________________________________________________

96

MAN

UAL

ZBATIMI I STAN

DARTEVE TE SH

ERBIMEVE TE PERKU

JDESIT SH

OQ

EROR PER PERSO

NAT M


Aktiviteti neqendër

Hekurosja dhe mirëmbajtja e shtëpisë

I pa mundur

I pa arritur

Me ndihmë fizike dhe

verbale

Me ndihmë verbale

Me motivim fizik ose verbal

Vetëm

1 Hekurosja e nje rrobe të thjeshtë

2 Hekurosja e një rrobe të komplikuar (bluzè)

3 Palosja e rrobave

4 Sistemimi i rrobave

5 Fshirja e dhomës

6 Larja e dhomës

7 Mbledhja e plehrave

8

Pastrimi :a) i tavolinësb) i lavamanitc) i pasqyrës, dritareve

9 Rrregulimi i shtratit

Data dhe shënime ______________________________________________________________________________________________________________________________________

6.3 Puna prodhuese

Puna prodhuese I pa mundur

I pa arritur

Perdorimi i thjeshte i

veglave

Pune e sakte me ane te mjeteve

ndihmese

Pune e sakte pa mjete

ndihmese1 Përdorimi i çekiçit

2 Përdorimi i kaçavidës

3 Përdorimi i një sharre

4 Heqja e gozhdës me darë

5 Përdorimi i një lime

6 Përdorimi i gërshërëve

Data dhe shënime ______________________________________________________________________________________________________________________________________

Indikatorët e monitorimit

Çdo qendër rezidenciale apo komunitare duhet të përcaktojë një minimum indikatorësh të cilët duhet të monitorohen nga drejtuesit e qendrës si:

· Numri i klienteve të pranuar në qendër gjatë një njësie kohe të caktuar· Distanca ndërmjet datës së kërkesës dhe datës së pranimit në institucion· Numri i stafit të trajnuar qe i shërben këtyre PAK · Numri i aktiviteteve të organizuara në qendër për zhvillimin e PAK · Prania e planeve individuale për secilin klient· Numri intervistave ku familjarët shprehin kënaqësinë e tyre për cilësinë e shërbimit të ofruar etj.

97

MAN

UAL

ZBAT

IMI I

STA

ND

ARTE

VE T

E SH

ERBI

MEV

E TE

PER

KUJD

ESIT

SH

OQ

ERO

R PE

R PE

RSO

NAT

ME

AFTE

SI T

E KU

FIZU

ARPlani është diskutuar me personat e më poshtëm të cilët janë deklaruar nëse janë dakort ose nuk janë dakord.

Dakord Kundër Emri/Mbiemri Data /Firma

Prindërit e PAK

Vëllai

Motra

Punonjësi kyç

Të afërm të tjerë

Stafi profesional

Drejtuesi

Në rastet se personat e mësipërm nuk janë konsultuar spjegoni arësyet:______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Shpjegoni në se ndonjë person është kundër me ndonjë nga pikat e planit______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Plani do të rishikohet:

Koha ______________________________________Data ______________________________________Data ______________________________________Emri i personit që ka plotësuar Planin e Kujdesit: ___________________________________Firma e personit që ka plotësuar Planin e Kujdesit: ___________________________________

Data _________________________

98

MAN

UAL

ZBATIMI I STAN

DARTEVE TE SH

ERBIMEVE TE PERKU

JDESIT SH

OQ

EROR PER PERSO

NAT M


99

MAN

UAL

ZBAT

IMI I

STA

ND

ARTE

VE T

E SH

ERBI

MEV

E TE

PER

KUJD

ESIT

SH

OQ

ERO

R PE

R PE

RSO

NAT

ME

AFTE

SI T

E KU

FIZU

ARModuli 6Mbrojtja e PAK, udhëzime dhe procedura

1. Abuzimi dhe neglizhimi Abuzimi fizik si koncept përfshin goditjet, shkundjet, hedhjet, helmimet, djegiet ose përvëlimet, mbytjet në ujë, mbytjet me duar, si dhe çdo gjë tjetër që të afërmit ose kujdestari e sëmurin me qëllim PAK.Abuzimi emocional ka të bëjë me keqtrajtimin e vazhdueshëm emocional të PAK i cili shoqërohet me pasoja të rënda dhe të vazhdueshme te zhvillimi i tij emocional. Ai përfshin dhe rastet kur i thuhet PAK se është i pavlefshëm, ose është i papërshtatshëm.Në abuzimin emocional përfshihet dhe të parët ose të dëgjuarit me një keqtrajtim të një individi tjetër. Abuzimi mund të përfshijë dhe sjellje të rënda e brutale që mund t’u shkaktojë PAK, ndjenjën e frikës e të rrezikut ose shfrytëzimin. Abuzimi seksual përfshin detyrimin dhe joshjen e PAK për të marrë pjesë në veprimtari seksuale, pavarësisht në se PAK e di ose jo se çfarë po ndodh. Veprimtaritë përfshijnë edhe kontaktin fizik, aktet jopenetruese apo përdhunimin, penetrimin, marrëdhëniet homoseksuale dhe seksin oral.Neglizhimi ka të bëjë me mos plotësimin e nevojave fizike ose psikologjike bazë për PAK të cikat cënojnë shëndetin dhe zhvillimin e PAK. Neglizhimi përfshin edhe mungesën e shërbimeve ndaj PAK nga kujdestarit apo nga familjarët e tij për të siguruar veshjen dhe ushqimin e përshtatshëm, strehimin, përjashtimin nga shtëpia, braktisjen, mosmbrojtjen nga rreziku ose dëmtimi fizik dhe emocional si dhe mungesën e mbikëqyrjes nga kujdestarë ose trajtimin e përshtatshëm mjeksor.Ankesat për abuzim apo neglizhim nund ti bëjnë edhe vetë PAK me ndihmën e kujdestarit, të institucionit rezidencial ose komunitar si dhe persona të tjerë që kanë interes për mirëqenien e PAK.Në të gjitha merret dhe mendimi i PAK kur është e mundur.

2. Trajnimi i rasteve të keqtrajtuar

Parimi bazë për të trajtuar shqetësimet në lidhje me mbrojtjen e PAK është siguria dhe mirëqenia e tij. PAK nuk duhet të vihen në rrezik nga ndonjë veprim që mund të ndërmerren nga të tjerët.Në rastet kur një PAK informon se është i shqetësuar nga sjellja e një personi të caktuar personeli duhet të:

· Reagojë me qetësi,· Të konfirmojë për klientin se ai ka bërë mirë që të informojë por pa treguar konfidencialitet

ndaj tij.· Angazhohet me seriozitet për shqetësimin e paraqitur edhe sikur të jetë e vështirë për t’u besuar.· Mënjanojë pyetjet e drejtëpërdrejta. · Përpiqet të kuptojë qartë çfarë ju thotë personi.· Garantojë siguri për PAK dhe kur është e nevojshme të sigurojë dhe shërbimin e duhur mjeksor.

3. Mbajtja e informacionit· Për mbajtjen e informacionit përdoret një formular standard në të cilin përfshihen të gjitha

shqetësimet, pretendimet ose deklarimet e klientit. Proçesverbali i informacionit duhet të firmoset në datën përkatëse.

· Personat që marrin informacion nuk duhet të premtojnë konfindencialitet, as për PAK që deklaron keqtrajtimin dhe as për punonjesit e tjerë që deklarojne në emër të tij .

· Personeli duhet të ketë të qartë se ata janë të detyruar të veprojnë në këtë mënyrë dhe të

100

MAN

UAL

ZBATIMI I STAN

DARTEVE TE SH

ERBIMEVE TE PERKU

JDESIT SH

OQ

EROR PER PERSO

NAT M


shpjegojnë përfundimet e mundshme që do të rezultojnë nga informacioni që jepet.· Proçesverbalet duhet të jenë të saktë dhe të hollësishme. Duhet të bëhet dallimi i qartë mes

kallëzimit dhe spekullimit apo interpretimit. Në këtë fazë shqetësimet, deklarimet apo pretendimet janë ende të pa provuara.

· Proçesverbale janë konfidenciale dhe u tregohen vetëm personave të caktuar për këtë qëllim. Nëqoftëse kërkohen veprime urgjente për të mbrojtur PAK rasti paraqitet në organet përkatëse ligjore.

4. Akuzat për abuzimin me PAK dhe proçedurat që ndiqenPersonat që merrin ankesat për abuzime me PAK kanë si detyrim të ndjekin rregullat e mëposhtme:

· Të shmangin pyetjet sugjestionuese ndaj PAK· Të mos japin asnjëherë siguri për konfidencialitet · Ta kallëzojnë menjëherë ankesën tek drejtori ose zyrën rajonal të SHSSH, Bashkinë /Komunën

ku bën pjesë qëndra· Zyra Rajonale e SHSSH, Bashkia/Komuna raporton menjëherë në Shërbimin Social Shtetëror i

cili ka përgjegjësi për monitorizimin e këtyre rasteve.· Inspektorët e Zyrës Rajonale të SHSSH duhet të përfshihet në të gjitha fazat e proçesit të

ankimimit.Në procedurat duhet të bashkërendohen tre faktorë të pavarur:

· Ekzaminimin për mbrojtjen e të moshuarit· Hetimet policore· Proçedurat disiplinore

Në rastet kurrë dyshohet për veprime kriminale, si sulm seksual ose fizik apo neglizhim, njoftohet polica.

5. Referimi i informacionitFormularit Nr 1, proçes verbali i informacionit të mbrojtjes së PAK plotësohet nga institucioni rezidencial ose komunitar në formatin e paraqitur në proçesvebalin 1. Ky informacion referohet në Zyrën Rajonale të SHSSH ose në Bashkinë/ Komunën në të cilën qendra është në varësi.Zyra rajonale ka përgjegjësi ta raportojë informacionin në SHSSH ose Bashkinë/ Komunën në të cilën qendra është në varësi.Formulari 2 për referimin e ankesave plotësohet nga Zyra rajonale e Shërbimit Social në bashkëpunim me institucionin rezidencial / komunitar dhe Bashkinë/ Komunën që janë në varësi qendrat.Raportimi me shkrim (Formulari 2) ose, në raste urgjente, raportimi me gojë tek Shërbimi Social Rajonal, Shërbimi Social Shtetëror ose Bashkia / Komuna bëhet brenda 24 orësh.Institucioni shqyrton provat në dispozicion, në bashkëpunim me të gjithë aktorët e përfshirë në këtë proçes dhe organizatat e tjera që kanë njohuri për incidentin për PAK.Referuesit identifikojnë në mënyrë të qartë nëse shqetësimet kanë të bëjnë me abuzim ose neglizhim dhe sjell provat e nevojshme dhe argumentat që PAK ka nevojë për të ndërmarrë veprime të menjëhershme mbrojtëse. Vendimet që mund të merren në këtë rast mund të jenë:

· Asnjë veprim i mëtejshëm· Ofrimi i menjëhershëm i shërbimeve në mënyrë të drejtëpërdrejtë ose të tërthortë.

101

MAN

UAL

ZBAT

IMI I

STA

ND

ARTE

VE T

E SH

ERBI

MEV

E TE

PER

KUJD

ESIT

SH

OQ

ERO

R PE

R PE

RSO

NAT

ME

AFTE

SI T

E KU

FIZU

AR· Plan veprimi për mbrojtjen e menjëhershme· Referimi tek një agjenci/organizatë/institucion tjetër

6. Rradha e proçedurave që ndiqen nga institucionet apo personat përgjegjës

Proçedura për mbrojtjen e të PAK

Shqetësimi është për ndonjëkeqtrajtim të mundshëm të PAKnga ndokush jashtë institucionit

Masat e menjëhershmetë sigurisë për viktimën

Raportimi drejtëpërdrejt te Shërbimi Social Rajonal ose Bashkia

apo Komuna në të cilën janë në varësi.Shërbimi Social Shtetëror, polici, gjykata

Proçesi i rishikimit

Shqetësimi lidhet me keqtrajtim të mundshëm të PAK nga stafi,

vullnetarët ose partnerët

Shqetësimi i ngritur dhe ankesa e bërë

Veprimi i menjëhershëm nga drejtoridhe/ose stafi professional i Institucionit

102

MAN

UAL

ZBATIMI I STAN

DARTEVE TE SH

ERBIMEVE TE PERKU

JDESIT SH

OQ

EROR PER PERSO

NAT M


FORMULAR 1

PROCESVERBALI I INCIDENTIT TË MBROJTJES SË PAK

Konfidencial

Emri i PAK: ______________________________________________________________

Adresa: ______________________________________________________________

Hollësitë për rekomandimin: __________________________________________________

Koha: ______________________________________________________________

Data: ______________________________________________________________

Vendi: ______________________________________________________________

Hollësitë për rekomandimin: __________________________________________________

Emri: ______________________________________________________________

Adresa: ______________________________________________________________

Kontakti: ______________________________________________________________

Lidhja me PAK:

Hollësitë nbi PAK: ___________________________________________________________

Emri: ______________________________________________________________

Adresa: ______________________________________________________________

Mosha:............... Data e lindjes:.................. Gjinia:................. Etnia:.........................

Lloji i aftësisë së kufizuar: ...............................................................................................

Ndryshimet në sjelljen e PAK ...............................................................................................

Ndonjë informacion tjetër: ______________________________________________________________________________________________________________________________

Hollësitë që lidhen me shqetësimin: (përfshirë fjalët e PAK nëse është e mundur) _______________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________

103

MAN

UAL

ZBAT

IMI I

STA

ND

ARTE

VE T

E SH

ERBI

MEV

E TE

PER

KUJD

ESIT

SH

OQ

ERO

R PE

R PE

RSO

NAT

ME

AFTE

SI T

E KU

FIZU

ARHollësitë në lidhje me autorin e supozuar: ___________________________________________________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Siguria aktuale e PAK: ___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Vizitë ose trajtim mjeksor urgjent: __________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Kush tjetër ka njohuri për rastin?: ___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Plotësuar nga: _______________________________________________________________

Nënshkruar nga: _____________________________________________________________

Emertimi: __________________________________________________________________

Data:

104

MAN

UAL

ZBATIMI I STAN

DARTEVE TE SH

ERBIMEVE TE PERKU

JDESIT SH

OQ

EROR PER PERSO

NAT M


FORMULARI 2

FORMULARI PËR REFERIMIN E ANKESAVE

Kofidencial

Emri i ankimuesit: ___________________________________________________________

Origjina/kombësia: __________________________________________________________

Adresa/hollësitë e kontaktit: ____________________________________________________

Mosha: _____________ Gjinia: _________________

Emri i viktimës (nëse është i ndryshëm nga ankimuesi): ________________________________

Etno origjina/kombësia: _______________________________________________________

Adresa/hollësitë për të marrë kontakt: _____________________________________________

Mosha: _____________ Gjinia: _________________

A e ka dhënë viktima pëlqimin për plotësimin e këtij formulari? PO JO

Lidhja e ankimuesit me viktimën: ________________________________________________

Data e incidentit(eve): Ora e incidentit(eve): _________________________________________

Vendi i incidentit(eve): ________________________________________________________

Gjendja fizike & emocionale e viktimës (përshkruani çdo prerje, gërvishtje, çjerrje, sjellje dhe gjendje shpirtërore): _________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Emrat e dëshmitarëve dhe informacion për të marrë kontakt: ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Përshkrim i shkurtër i incidentit(eve) (bashkëlidhni faqe shtesë nëse është e nevojshme): __________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

105

MAN

UAL

ZBAT

IMI I

STA

ND

ARTE

VE T

E SH

ERBI

MEV

E TE

PER

KUJD

ESIT

SH

OQ

ERO

R PE

R PE

RSO

NAT

ME

AFTE

SI T

E KU

FIZU

AREmri i personit(nave) të akuzuar: ________________________________________________

Përshkrimi i punës së personit(nave) të akuzuar: _____________________________________

Institucioni rezidencial i kujdesit për PAK për të cilin punon(jnë) person(at) e akuzuar: __________________________________________________________________________________

Adresa e personit(at) (nëse dihen): _________________________________________________________________________________________________________________________

Mosha: ________________________ Gjinia: ___________________

A është kontaktuar policia ? PO JO

Nëse po, çfarë ndodhi? ________________________________________________________________________________________________________________________________

Nëse jo, a e kërkon viktima ndihmën e policisë dhe, nëse jo, pse? __________________________________________________________________________________________________

A është informuar viktima për trajtimin e disponueshëm mjeksor? PO JO

Nëse po, a ka kërkuar viktima trajtim mjekesor për incidentin? PO JO

Nëse po, kush e ofroi trajtimin? Cila është diagnoza dhe prognoza? _________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Çfarë masash të menjëhershme të sigurisë janë marrë për viktimën? _________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Personi përgjegjës për të garantuar sigurinë e viktimës __________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Çdo informacion tjetër përkatës i ofruar gjatë intervistës (përfshirë kontaktin e bërë me institucionet e tjera, nëse ka): ______________________________________________________________________________________________________________________________________

Hollësi për referimet dhe këshilla për nevojat shëndetsore, fiziologjike dhe ligjore të viktimës dhënë nga personi që plotëson raportin: _________________________________________________________________________________________________________________________

Raporti plotësohet nga:

Emri: ___________________________________ Pozicion: __________________________

Data/ora/vendi: _____________________________________________________________

106

MAN

UAL

ZBATIMI I STAN

DARTEVE TE SH

ERBIMEVE TE PERKU

JDESIT SH

OQ

EROR PER PERSO

NAT M


A është informuar ankimuesi për procedurat e institucioneve rezidenciale të kujdesit për PAK për trajtimin e ankimeve? PO JO

Data kur është paraqitur raporti te Shërbimi Social Rajonal, Shërbimi Social Shtetëror ose Bashkia apo Komuna në të cilën janë në varësi qendrat e PAK: __________________________________________________________________________________________________________

Personi përgjegjës te Shërbimi Social Rajonal ose Shërbimi Social Shtetëror:

Emri: ________________________________ Pozicioni: __________________________________

Nënshkrimi: _____________________________________________________________________

Përshkrimi i shkurtër i incidentit: _____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

107

MAN

UAL

ZBAT

IMI I

STA

ND

ARTE

VE T

E SH

ERBI

MEV

E TE

PER

KUJD

ESIT

SH

OQ

ERO

R PE

R PE

RSO

NAT

ME

AFTE

SI T

E KU

FIZU

ARModuli 7Shembull “Kontrata Tip”

REPUBLIKA E SHQIPËRISËMINISRTRIA E PUNËS, ÇESHTJEVE SOCIALE DHE SHANSEVE TË BARABARTA

SHËRBIMI SOCIAL SHTETËROR3

Qendra e zhvillimit................................( qyteti).......................

Prot. Nr. Dt…./…./ 2010

Kontrate Tip

Mbështetur në standartet e shërbimeve sociale në Institucionet rezidenciale/ komunitare të PAK të miratuara me VKM Nr. 822, dt. 06.12.2006, standarti Nr.1,3 dh 4 kemi hartuar këtë Kontrate Tip, e cila përcakton misionin dhe filozofinë e përkujdesjes, vlerësimin e nevojave individuale të përfituesve shërbimet e ofruara, të drejta dhe detyrimet e klientëve dhe të personelit, etj.

Kjo kontratë lidhet midis Qendrës së Zhvillimit ___________________________ përfaqesuar ngaZ. _______________________dhe përfituesit ose kujdestari ligjor, Z. ______________________

Kjo kontratë është e detyrueshme për të gjithë përfituesit. Një kopje e Kontratës Tip i jepet përfituesit, një kopje vendoset në dosjen personale të përfituesit.

Qendra e zhvillimit _________________________ është një Institucion Rezidencial (komunitar) Publik (privat)

Misioni i qendrësOfrimi i shërbimeve sipas standarteve bashkëkohore, evidentimi dhe plotësimi i nevojave bazë për PAK, respektimi i të drejtave të përfituesve, përmirësimi i cilësisë së jetës dhe integrimi i tyre në jetën sociale me qëllim shmangien e përjashtimit social, përbëjnë misionin bazë të qendrës së qendrës së zhvillimit _____________________________

3-) Ne rastet kur institucioni eshte ne varesi te Bashkise/Komunes, ne kontrate perdoret logo e Bashkise.

108

MAN

UAL

ZBATIMI I STAN

DARTEVE TE SH

ERBIMEVE TE PERKU

JDESIT SH

OQ

EROR PER PERSO

NAT M


Strategjia e qendrës së zhvillimitVeprimtaria dhe aktiviteti i institucionit bazohet në pjesëmarrjen dhe përfshirjen e përfituesve, nxitjen e integrimit social, përkushtimin dhe profesionalizmin e ekipit në ofrimin e shërbimeve mbi bazën e metodës multidisiplinare të përkujdesit për PAK

Objektivat· Përmirësimi dhe rritja e llojshmërisë së shërbimeve; · Përmbushja e nevojave të përfituesve;· Mbështetja psiko-emocionale;· Garantimi i sigurisë dhe mirëqënies;· Integrimi në komunitet, përfshirja sociale;· Kujdesi shëndetësor sipas nevojave specifike;· Përmirësimi i marrëdhënieve me familjen dhe ruajtja e vazhdimësisë së kontakteve;· Ndergjegjësimi i opinionit publik për problemeve e PAK.

Llojet e shërbimeve që ofrohen:· Akomodim;· Shërbimi shëndetësor;· Mbështetje psiko-sociale;· Shërbime psiko-sociale;· Shërbime psikomotor;· Fizioterapi;· Ortofoni;· Erapi okupaciomale;· Erapi zhvillimi;· Shërbimi ushqimor;· Shërbimi i lavanterisë;· Shërbimi sanitar;· Aktivitete social-kulturore etj.

Marrëdhëniet e PAK me institucionin :PAK duhet të përmbushin detyrimet që ka vendosur institucioni të cilat janë të shprehura në rregulloren e brendshme të tij

Detyrat e PAK

· Respektimi rregullores së brendshme të institucionit;· Respektimi i dinjitetit të PAK;· Respektimi i dinjitetit të personelit;· Ruajtja e qetësisë në Institucion;

109

MAN

UAL

ZBAT

IMI I

STA

ND

ARTE

VE T

E SH

ERBI

MEV

E TE

PER

KUJD

ESIT

SH

OQ

ERO

R PE

R PE

RSO

NAT

ME

AFTE

SI T

E KU

FIZU

AR· Kujdesi dhe përgjegjësia e materialeve në perdorim;· Mbajtja e higjenës personale dhe të ambientit;· Marrja e detyruar e medikamenteve sipas këshillave të mjekut;· Kryerja e detyrueshme e vizitave te mjeku;· Respektimi i mënyrës së funksionimit të institucionit; · Deklarimin e pagesës së aftësisë së kufizuar dhe i pagesës së kujdestarisë.

PAK kanë të drejtën e: · Fjalës, (shprehjes së nevojave, dëshirave, preferencave );· Respektimit të dinjitetit;· Pjesëmarrjes në aktivitete sportive, fetare,( kisha/ xhami/ etj) ;· Kujdesit shëndetësor dhe pjesëmarrjes në hartimin e planit individual shëndetësor;· Njohjes së planit social individual;· Njohjes së standarteve të përkujdesit social;· Përfitimit të shërbimeve të barabarta;· Respektimit të intimitetit;· Përzgjedhjes së aktiviteteve në të cilat dëshirojnë të marrin pjesë;· Pjesëmarrjes në planifikimin e aktiviteteve;· Vendosjes së një orari të përshtatshëm vizitash;· Drejta kolektive për të vendosur ngrënie, dushin orarin e fjetjes;· Pjesëmarrjen në përcaktimin e mënysë;· Mbajtjes së sendeve të vogla personale me çelës në dhomë;· Mbrojtjes nga dhuna dhe abuzimet e tjera;· Ankimimit dhe marrja e përgjigjes brenda afatit të përcaktuar;· Vetë administrimit të të ardhurave etj.

Marrëdhëniet e PAK me personelin. · PAK janë të detyruar të respektojnë personelin;· PAK duhet të kryejnë detyrat që i cakton personeli.

Marrëdhëniet PAK me njëri tjetrin.· Të jenë korrekte, të sinqerta dhe miqësore midis tyre;· Të respektojnë njeri – tjetrin;· Të mos krijojnë situata konfliktuale;· Të ndihmojnë shokët në situatë të veshtira.

Personeli duhet të: · Kryejë me përpikmëri dhe seriozitet detyrën e tij.· Respektoje dinjitetin dhe personalitetin e PAK;

110

MAN

UAL

ZBATIMI I STAN

DARTEVE TE SH

ERBIMEVE TE PERKU

JDESIT SH

OQ

EROR PER PERSO

NAT M


· Ofroje shërbimet me përkushtim dhe profesionalizëm;· Jetë serioze dhe të zbatojë rregullat e etikës profesionale;· Jetë i paanshëm dhe pa paragjykime në marrëdhëniet me klientët;· Parandalojë, shmangë dhe raportojë me transparencë rastet e abuzimve.

Masat administrative për PAKNë rastet e thyerjes së Rregullores së Brendshme të Institucionit nga PAK, merren masa administrative të më poshtme:

· Tërheqja e vëmendjes · Këshillime individuale· Mbledhje e këshillit administrativ për shqyrtim rasti.· Paralajmërim verbal për transferim nga Institucioni· Paralajmërim me shkrim për transferim· Informacion Drejtorisë së Inspektimit të Standarteve dhe Bashkisë · Propozim i Drejtorisë së Inspektimit të Standarteve për largimin e PAK.

Palët Kontraktuese

PAK/ Përfaqësuesi Përfaqësuesi i Institucionit

____________________ ____________________

111

MAN

UAL

ZBAT

IMI I

STA

ND

ARTE

VE T

E SH

ERBI

MEV

E TE

PER

KUJD

ESIT

SH

OQ

ERO

R PE

R PE

RSO

NAT

ME

AFTE

SI T

E KU

FIZU

ARModuli 8Eleminimi i pengesave arkitektonike

(Material ndihmës)

Të gjitha barrierat që nuk lejojnë një lëvizje të plotë të personave, të cilët ndodhen në kushte të kufizuara për lëvizje të përkohshme ose të përhershme apo që lëvizin në karrige me rrota konsiderohen barriera arkitektonikeBarrierat arkitektonike kanë të bëjnë me: elemente arkitektonike (parkingje, dyer, shkallë, korridore) objekte dhe mobilje (lavamanë, rafte, filxhanë, WC), nga mungesa e disa paisjeve ndihmëse (parmakë për mbajtje gjatë ngjitjes së shkallëve, korridorë, shenjat për lëvizje) elemente për shkaqe aksidentesh (materiale rrëshqitëse, dyer xhami të paevidentuara, qoshe të mprehta).Eleminimi i barrierave arkitektonike është një e drejtë që rrjedh nga tre kushte, që duhen të respek-tohen e të zbatohen si : arritshmëria, përshtatshmëria dhe vizibiliteti. Eleminimi i barrierave është i domosdoshëm të realizohet jo vetëm në qendrat e shërbimeve rezidennciale e komunitare për PAK por edhe në çdo zyrë dhe institucion publik apo privat ku ofrohen shërbime si në shkolla, spitale, bashki, komuna, imstitucionet e drejtësisë, institucionet kulturore, stadiume, rrugë, mjetet e transportit publik etj.Disa nga ndërhyrjet që nevojiten për të mënjanuar barrierat dhe për të siguruar autonominë e PAK në qendrat rezidenciale e komunitare si dhe në të gjitha objektet e tjera ku ofrohen shërbime social-mjeksore të drejtëpërdrejta me klientët mund të jenë rrëshqitësi me pendencë jo më të lartë se 8%, ashensori, ngjitësi i shkallëve, bastuni, karriget me rrota dhe shumë forma të tjera të personalizuara.

1. Organizimi i hapësirave të brendshme

1.1 Salla të përbashkëta: Sallon, dhoma e ngrëniesPreferohen më shumë zgjidhjet e hapura, si dhe shpërndarja e mobiljeve në shtëpi në mënyrë të thjeshtë. Duhen garantuar hapësira të përshtatshme midis mobiljeve dhe të përbërësve ndërtimorë (dyer, dritare, etj), për të mundësuar kalimin e personave që përdorin paisje ndihmëse për të lëvizur:

· Hapësira minimale për të kaluar midis mobiljeve këshillohet të jetë 70 – 90 cm.· Hapësira e nevojshme për rrotullimin e karrocës me rrota është 150x150cm - 170x170 · Mobiljet me bordurë të rrumbullakët japin një siguri më të madhe.

1.2 Dhoma e gjumitDhoma e gjumit mund të organizohet në mënyra të ndryshme, sipas llojeve të dëmtimeve apo nevojave të pacientëve.

Duhet garantuar një hapësirë e përshtatshme manovrimi midis mobiljeve dhe mundësia për rrotullim pranë shtratit, si dhe mundësia e qëndrimit të operatorëve pranë shtratit:

· Hapësira në anën e shtratit duhet të jetë 150 cm, për të siguruar rrotullimin e karrocës si dhe

112

MAN

UAL

ZBATIMI I STAN

DARTEVE TE SH

ERBIMEVE TE PERKU

JDESIT SH

OQ

EROR PER PERSO

NAT M


90 cm për ecjen e saj; · Hapësira midis mobiljeve, apo mobiljeve dhe murit duhet të jetë 70 – 95 cm, si dhe duhet të ketë

një hapësirë të lirë, të paktën 120 cm në anën e shtratit për të mundësuar spostimin e personit shtrat/karrocë;

· Për hapësirën e rrotullimit përmasat duhet të jenë minimumi 150x150cm, dhe maksimumi170x170cm;

· Sipërfaqja minimale mund të variojë nga 350x300cm, në rastet kur dhoma ka shtrat tek, deri në 550x 400cm për dhomat me dy shtretër;

· Shtrati duhet të ketë lartësinë afro 40-50 cm (ose gjithsesi një lartësi të përshtatshme për nevojat e personave që paraqesin patologji të palcës së kokës, dhe të personave që zakonisht i ndihmojnë ato), si dhe duhet të jetë i pajisur me një “këmbalec” për të lehtësuar spostimet.

Kur një gjë e tillë nuk është e mundur, është e nevojshme të parashikohet instalimi i një aparati ngritës. Aparatet ngritës mund të jenë fiks, ose të lëvizëshëm: aparatet fikse mund të fiksohen në tavan ose në dysheme, dhe bëjnë që pacienti të ndjehet plotësisht i pavarur. Kurse aparatet lëvizëse, që janë të vendosura mbi rrota, mbi të cilat është i vendosur sistemi i ngritjes lart kërkojnë patjetër prezencën e një asistenti që të ndihmojë në manovrat e lëvizjes lart apo të zhvendosjes së personit. Përdorimi i një dysheku kundër plagëve nga ndenjia e gjatë shtrirë do të vlerësohet rast pas rasti. Nuk duhet të lihen pas dore pengesat e lëvizëshme që përbëhen nga dyer, kapakët e dritareve, apo dyer dritaret, kapakët e rafteve. Për personat të cilët mund të kenë nevojë të qëndrojnë të shtrirë gjatë në shtrat, është e rëndësishme që t’u jepet atyre mundësia të shikojnë jashtë dritares.

1.3 Guzhina Në këtë hapësirë të shtëpisë është më e preferueshme zgjedhja e vendosjes së pajisjeve në qendër dhe jo në vijë të drejtë, me qëllim që të garantohen mundësi lëvizjeje sa më të përshtatshme. Pajisjet e ndryshme të guzhinës (banaku, pajisjet elektroshtëpiake, kontenitorët) duhet të jenë të vendosura në lartësi të tilla që të jenë të arritshme, të përdorshme dhe të sigurta jo vetëm për personat që janë me karrocë me rrota por edhe për personat me trup të shkurtër ose që kanë vështirësi të ngrejnë krahët lart. Një nga kushtet kryesore dhe ku duhet të bëhen përshtatjet e guzhinës është ajo e përmasave minimale, dhe që duhet të mbahet gjithmonë një hapësirë e lirë midis mobiljeve. Përmasat që duhet të ndiqen janë:

· Hapësira e lirë e poshtë ndarjeve duhet të jetë 70 cm; · Lartësia e rrafshit duhet të jetë 75–80cm nga toka, duke u kujtuar që duhet të jetë gjithmonë

hapësira poshtë për këmbët e lirë.· Hapësira për të garantuar një rrotullim të mirë duhet të jetë 150 x150 cm;· Lartësitë minimale të arritshme duhet të jenë 40 cm, dhe ato maksimale 140cm; · Eshtë e nevojshme një sipërfaqe minimale prej rreth 250 x 300 cm për kuzhinën e personave që

paraqesin patologji të palcës së kokës. Duhet garantuar një vazhdimësi midis rrafsheve të punës, veçanërisht mes rrafshit të gatimit dhe lavamanit, në mënyrë që të favorizohet zhvendosja e tenxhereve që ziejnë, duke evidentuar kështu situata të rrezikshme. Është më mirë të përdoret një formë mobilimi me bordura të rrumbullakta, shporta lëvizëse ose elemente që lëvizin në drejtim vertikal, për të lejuar gjetjen dhe marrjen më të lehtë të objekteve.Për të transportuar objekte më të rënda mund të përdoret një karrocë lëvizëse. Lavamani i guzhinës duhet të ketë të njëjta karakteristika që kemi përshkruar tek lavamani i banjës, qoftë për lartësinë, qoftë për tubacionet e ujit të nxehtë, dhe rubinetët me kokë të gjatë dhe me mishelator.

113

MAN

UAL

ZBAT

IMI I

STA

ND

ARTE

VE T

E SH

ERBI

MEV

E TE

PER

KUJD

ESIT

SH

OQ

ERO

R PE

R PE

RSO

NAT

ME

AFTE

SI T

E KU

FIZU

ARRaftet e banakut, pozicionohen në një lartësi prej 40-110 cm dhe duhet të kenë kapakë me shina: është më mirë të evitohen kapakët me mentesha. Sot janë të disponueshëm edhe modele që lëvizin vertikalisht sipas udhëzimeve të posaçme dhe shumë praktike, edhe sepse zmadhojnë mjaftueshëm hapësirat e përdorshme. Prizat dhe çelësat e dritave vendosen në një lartësi midis 90 dhe 110 cm: nëse ndizen me një shtypje të lehtë të bërrylit ato mund të përdoren edhe nga tetraplegjikët.

1.4 Banjoja Hidrosanitaret dhe pajisjet e tjera të banjës duhen vendosur në mënyrë të tillë që të garantojnë një hapësirë të mirë për lëvizje:

· hapësira për rrotullimin duhet të jetë 150 x150 cm; · vendosja në pozicion qendror e hidrosanitareve dhe aksesorëve të tjerë, bën të mundur afrimin

e hapësirave për lëvizje;· për të siguruar një kapje të fortë gjatë spostimeve (karrike me rrota-ËC, karrike me rrota-kabinë

dushi) është e nevojshme të instalohen doreza rezistente; · Është më mirë të përdoret një dysheme jorrëshqitëse, dhe rafte pa qoshe të dala apo kënde të forta;· Për personat që kanë humbur krejtësisht apo pjesërisht ndjeshmërinë termike, është e

këshillueshme që të izolohen në mënyrë të përshtatshme tubacionet e ujit dhe pajiset e banjove me mjete që sigurojnë një temperaturë të përshtatshme;

· Dyert e banjos duhet të hapen nga jashtë (dhe kjo vlen jo vetëm për personat me aftësi të kufizuara), për të evituar bllokimin e derës nga personi i rrëzuar apo nga karrigia me rrota në rastet kur ato nuk ndjehen mirë.

1.5 Korridoret Korridoret duhet të kenë përmasa të përshtatshme, për të bërë të mundur kalimin sa më të lehtë të personave që përdorin paisje ndihmëse, që ndodhen në një karrocë me rrota apo edhe që transportojnë pako të ndryshme. Është e nevojshme të garantohen hapësira të përshtatshme për lëvizje:

· Për rrotullimin përmasat duhet të jenë 150 x 150 cm; · Gjërësia e kalimit duhet të jetë jo më pak se 90 cm (përmasa më e mirë është 150 cm).

Gjithsesi korridoret duhet të kenë një gjërësi të paktën prej 150 cm, në mënyrë që të lejojnë rrotullimin e karrocës dhe kalimin në të njëjtën kohë të karrocës dhe të një personi. Duhet të bëhet kujdes që kalimi i karrocave të mos pengojë lëvizjen e hapjes së dyerve që mund të ndodhen në korridor. Është e rëndësishme gjithashtu që të mbrohen murret apo qoshet nga goditjet aksidentale të karrocës me rrota.

1.6 ShpengimeShpengimet e përmasave të vogla, paraqesin hapësira të vogla për zhvendosje, jo vetëm për personin që është në karrocë por edhe për ato që transportojnë valixhe apo pako, për persona të shëndoshë, për gratë shtatëzëna. Më të përdorshme janë dyert me shina, pasi nuk përbëjnë pengesë. Përmasat e nevojshme janë:

· hapësira në anën e derës për ta hapur drejt vetes duhet të ketë një përmasë minimale prej 45 cm; · thellësia e korridorit për të hapur derën duhet të ketë një përmasë minimale prej 100 cm;

114

MAN

UAL

ZBATIMI I STAN

DARTEVE TE SH

ERBIMEVE TE PERKU

JDESIT SH

OQ

EROR PER PERSO

NAT M


1.7 Karakteristikat e shërbimeve higjenikeËshtë e nevojshme të verifikohet shkalla e shfrytëzimit të secilës prej paisjeve sanitare. Nga kjo rrjedh një liri e plotë përsa i përket zgjedhjes së zgjidhjeve që do ndërmerren.Por, në projektimin e shërbimeve higjenike është shumë e rëndësishme të pozicionohen në mënyrë korrekte paisjet sanitare dhe ato ndihmëse: duhet mbajtur parasysh hapësira për kalimin e karrocës ndërmjet paisjeve hidrosanitare, të cilat nëse janë të vendosura në mënyrë të ndërprerë, përbëjnë më pak pengesë dhe paraqesin më shumë lehtësi gjatë pastrimit. Gjithashtu është më mirë që paisjet hidrosanitare të pozicionohen të distancuara nga muri, për pengesën që mund të kenë rrotat e karrocës apo për të garantuar një hapësirë të nevojshme për kalimin e një personi tjetër.

Karakteristikat, përmasat minimale dhe hapësirat për t’iu afruar pajisjeve hidrosanitare duhet të kenë karakteristikat e mëposhtme:

✴ WC e bide

Është i këshillueshëm përdorimi i modeleve të ndërprera përsa i përket WC, me ndenjëse jo të hapur përpara (preferohet edhe kaseta e shkarkimit të ujit e vendosur pas shpinës me funksion mbështetës: më mirë nëse butoni i shkarkimit të ujit ka përmasa të mëdha dhe të një përdorimi të lehtë). Lartësia nga toka duhet të jetë e përfshirë midis 38 e 55 cm, bordurat preferohen të jenë të rrumbullakta për të mbrojtur lëkurën, dhe duhet të kenë mbështetës për krahët në të dy anët dhe shpinore që rregullohet për thellësinë. Për ta bërë më të lehtë spostimin është mirë të lihet një hapësirë prej rreth 80 cm midis ËC dhe murit (ose një hidrosanitari tjetër). Sistemi i shkarkimit të ujit duhet të jetë i thjeshtë për t’u përdorur, si psh ato që duhet të tërhiqen poshtë apo ato që kërkojnë ushtrimin e presionit mbi një buton. Bidea duhet të jetë e pajisur me kapëse mbështetëse nëpër anë (fikse ose që hiqen) për të lehtësuar spostimin.Edhe në këtë rast këshillohet një model i ndërprerë, dhe lartësia e anës së sipërme nga toka duhet të jetë 50 cm.Karakteristikat e rubinetave duhet të jenë të njëjta me ato të parashikuara për lavamanin. Do ishte më mirë paisja e banjos me një zile alarmi, të tipit me një litar deri në tokë, më mirë nëse është e vendosur pranë WC. Nëse zgjidhet një model WC të përshtatshme, mund të eliminohet bidea. Në lidhje me këtë, për të zvogëluar sa më shumë spostimin në hidrosanitare, është gjithmonë më mirë nëse përshtatet funksioni i bidesë në WC, duke e pajisur me një rubinet lëvizës në murë dhe vendosjes së shkarkimit në dysheme, për mbledhjen e ujrave..

✴ Lavamani

Këshillohet përdorimi i një lavamani me rrafsh, pa kolonë ose gjysëm inkaso, me bordurë të sipërme në një lartësi prej rreth 80 cm nga dyshemeja, për të lejuar kalimin e këmbëve. Një lavaman jo shumë i thellë dhe një pasqyrë e pjerrët, garantojnë komoditet më të madh dhe më tepër lehtësi përdorimi. Gjithashtu, duhet të jetë i pajisur me tubacione uji të ngrohtë e të ftohtë dhe me rubinet, do ishte më mirë me rubinet me levë dhe i pajisur me një mishelator me dorezë të lëvizshme dhe me një mishelator me bllokues termostatik, për të evituar që uji i shpërndarë të tejkalojë temperaturat e pranueshme.Është mirë nëse sifoni mbështetet ose futet në murë, sidomos në rastet e personave me ndjeshmëri të ulët termike dhe të prekjes, sepse kalimi i ujit të ngrohtë në tubin e shkarkimit mund të provokojë

115

MAN

UAL

ZBAT

IMI I

STA

ND

ARTE

VE T

E SH

ERBI

MEV

E TE

PER

KUJD

ESIT

SH

OQ

ERO

R PE

R PE

RSO

NAT

ME

AFTE

SI T

E KU

FIZU

ARdjegie të ndryshme (prandaj duhet të evitohet kontakti direkt me këmbët). Për të bërë të mundur që karroca të pozicionohet përballë lavamanit, duhet të ketë një hapësirë të lirë minimumi prej 80 cm nga ana e brendshme e pajisjes hidrosanitare. Aksesorët e banjos si furça e dhembëve, mbajtësja e sapunit, peshqiri etj. vendosen 15 cm mbi lavaman.

✴ Vaska

Për të bërë të mundur afrimin e karrocës në krah të vaskës duhet të ketë një hapësirë të lirë prej 140 x 80 cm.Pranë vaskës duhet të ketë të paktën një dorezë në murë, dhe një zile alarmi, më mirë nëse është me litar tërheqës.Rrubinetat duhet të hapen përmes një leve, dhe shpërndarësi i ujit duhet të jetë si tipi i telefonit. Është e rëndësishme të ketë doreza të fiksuara në murë, të vendosur rreth 20 cm lartësi nga bordura e vaskës. Gjithashtu, edhe në banjo mund të jetë i nevojshëm instalimi i një paisjeje për ngritjen e personave. Vaskat duhet të jenë të pajisura, përbrenda, me një bazament ose me një ndenjëse, lëvizëse ose fikse. Bordura e vaskës nuk duhet të jetë më e lartë se karroca. (përfshirë dhe jastëkun). Vaska mund të zëvendësohet edhe me një dush mbi dysheme.

✴ Dushi

Duhet të ketë hapësirë të mjaftueshme për t’iu afruar dushit. Dushi duhet të jetë i tipit mbi dysheme: pra, përjashtohen pllakat e dushit me bordura të ngritura. Duhet të jetë i pajisur me ndenjëse që ulet e ngrihet dhe që rregullohet në lartësi, i arritshëm lehtësisht gjatë spostimit karrocë me rrota-stol, me tub fleksibël, dhe duhet të ketë një fund të pjerrët dhe pa anë të ngritura. Duhet të kenë gjithashtu edhe doreza për mbështetje. Rrubinetat duhet të jenë të pozicionuara në anën e stolit për të qënë kështu të arritshme edhe nga asistenti. Përmasat e pllakës së dushit duhet të jenë 90x90 cm, me një pjerrësi prej 3% për rrjedhjen e ujit. Për arsye sigurie, materialet që përdoren duhet të jenë antirrëshqitëse. Për personat që janë të privuar nga çdo autonomi funksionale përdoret një barrelë dushi ose karroca e posaçme për dush.

✴ Lavatrice

Nëse në banjo është parashikuar instalimi i lavatriçes, duhet të mundësohet një hapësirë për kalim në krah dhe në ballë të saj.

1.8 Për të lëvizur më lehtë brenda strukturës

Disa udhëzime të rëndësishme për të lehtësuar spostimet brenda strukturës mund të jenë:

· Heqja e tapeteve, sepse mund të pengojnë rrotat e karrocës.· Përdorja vetëm e tapeteve me fije të shkurtër, sepse janë më të lehtë për të ecur mbi to. · Nëse është e mundur, të mbulohen sipërfaqet e dyshemesë me parket dërrase apo linoleum.· Të mbahen objektet e përdorimit të shpeshtë në vende ku mund të arrihen lehtësisht.

116

MAN

UAL

ZBATIMI I STAN

DARTEVE TE SH

ERBIMEVE TE PERKU

JDESIT SH

OQ

EROR PER PERSO

NAT M


2. Aksesorët dhe përbërësit bazë të strukturës

✴ Dyshemetë

Personat me aftësi të kufizuara që përdorin një mjet me rrota (por e njëjta gjë vlen edhe për zhvendosjen e fëmijëve të vegjël me karrocë) mund të lëvizin më mirë në një dysheme të lëmuar, kompakte, pa të çara të thella apo të gjëra:

· Bashkimet nuk duhet të jenë mbi 5 mm; · Trashësia e pjesëve të ngritura të dyshemesë duhet të jetë nën 2 mm; · Eshtë më mirë të evitohen moketet me fije të gjata, si dhe një dysheme jo kompakte.· Në pjerrësira, në vendet me lagështirë dhe në hapësirat e jashtme është më mirë të përdoret një

tip dyshemeje antirrëshqitëse.

✴ Dritarer

Duhet të garantohet një pamje e mirë qoftë për personat që janë të detyruar të qëndrojnë shtrirë, qoftë atyre që janë në një karrocë dhe vëzhgojnë gjërat nga një pozicion më i ulët.

Për të përmbushur nevoja të tilla është e nevojshme që: · dritaret duhet të kenë një lartësi fikse nga dyshemeja ose të fillojnë që në dysheme; · sistemi i hapjes duhet të jetë i arritshëm në pozicionin e ulur dhe të jetë i thjeshtë për t’u hapur,

pra me dorezë në lartësinë 100-130 cm; · duhet të parashikohen komanda në distancë për dritaret që janë më lart dhe, nëse është e

nevojshme, të vendosen sisteme për hapjen automatike;· të mos ketë në ballkone, apo në tarraca, parmakë të errët që pengojnë pamjen apo hapësira

boshe mes dyshemesë dhe pragjeve, në të cilët mund të pengohen rrotat e karrocës.

✴ Dyert e brëndshme

Dyert me shina janë më të lehta për t’u manovruar, nuk paraqesin pengesa dhe nuk kërkojnë forcë të madhe për t’i hapur. Ndërsa dyert rrotulluese, dyert ndërmjetëse si dhe kangjellat rrotulluese nuk janë të përshtatshme për kalimin e mjeteve me rrota.Duhet të evitohen mekanizmat me susta kthimi automatike, nëqoftëse ato nuk parashikojnë një sistem për ndalim në gjysmën e rrugës. Dyert vetrata duhet të kenë një mbrojtje në pjesën e poshtme, deri në 40 cm.

· Gjerësia minimale e kalimit duhet të jetë 70 cm, e pranueshme 75-80 cm, dhe më mirë nëse është 80-90 cm;

· Doreza duhet vendoset në një lartësi prej 90 cm

✴ Pjerrësitë

· Pjerrësi optimale prej 5%; · Pjerrësi e tërthortë maksimumi prej 1%; · Gjerësi prej 90 cm, për të lejuar kalimin e një karroce, dhe 150 cm për të lejuar kalimin e dy

karrocave;

117

MAN

UAL

ZBAT

IMI I

STA

ND

ARTE

VE T

E SH

ERBI

MEV

E TE

PER

KUJD

ESIT

SH

OQ

ERO

R PE

R PE

RSO

NAT

ME

AFTE

SI T

E KU

FIZU

AR· Vendet e pushimit duhet të lejojnë kthimin mbrapa: të paktën një çdo 10 m, me një hapësirë për lejimin e rrotullimit të karrocës 150 x150 cm;

· Lartësia maksimal që mund të kalohet me pjerrësirë duhet të jetë 150-200 cm.Për arsye sigurie, dyshemeja duhet të jetë antirrëshqitëse. Duhet të kenë, gjithashtu një pjesë të ngritur mbrojtëse dhe duhet të jenë të pajisura me parmakë. Është mirë të mos ndërtohen pjerrësi shumë të gjata sepse vetë ato do të përbënin një barrierë.

3. Rrëshqitëset

Rrëshqitëset janë të krijuara për të kaluar disa nivele të vogla, maksimumi 15-20 cm. Duhet të jetë i lidhur në mënyrë perfekte që nga fillimi deri në fund, dhe nuk duhet të ketë objekte që mund të pengojnë. Duhet t’u përmbahen kushteve të mëposhtme:

· Pjerrësia nuk duhet të kalojë 12%; · Gjerësia duhet të jetë 100-150cm;· Shuma e pjerrësisë dhe e kundër pjerrësisë duhet të jetë maksimumi 22%.

4. Pajisjet automatike për ngjitjen e shkallëve

Paisjet automatike për ngjitjen e shkallëve apo ashensorët janë të dobishme jo vetëm për personat me aftësi të kufizuara në karrocë me rrota, por edhe për të moshuarit apo për ata që kanë probleme lodhjeje, psh personat që kanë probleme kardiake. Çdo tipi shkalle i korrespondon një model i paisjeve automatike për ngjitjen e shkallëve të përshtatshëm:

a) nëse pjerrësia është e vetme dhe lineare, përdoret një ngjitëse shkallësh drejtvizore; b) nëse pjerrësia ka pjesë me kthesa, edhe ngjitësi i shkallëve do të ndjekë të tilla kthesa.c) nëse shkalla është me disa pjerrësi, ngjitësi i shkallëve duhet të montohet në anën e brendshme

për të evituar ndërprerjen e ngjitjes në kreun e shkallëve;

Kërkesat e nevojshme janë si më poshtë: · gjerësia e shkallës (për ngjitësit e shkallëve të montuara në anësore) duhet të jetë minimumi 100

-110 cm; · përmasat e platformës të mjaftueshme për të mbajtur një karrocë duhet të jenë të paktën 70 x 75

cm; duhet të parashikohen disa hapësira të përshtatshme për hyrje-daljen nga platforma; · një disnivel i kalueshëm duhet të ketë përmasa jo më shumë se 4 m. · Gjithashtu, për të garantuar sigurinë e transportit dhe të personave që gjenden në shkallë, duhet të

parashikohen sisteme sigurie dhe një pamje prej të paktën 2 m nga ngjitësi i shkallëve në lëvizje.

118

MAN

UAL

ZBATIMI I STAN

DARTEVE TE SH

ERBIMEVE TE PERKU

JDESIT SH

OQ

EROR PER PERSO

NAT M


5.Ashensorët

Për të instaluar një ashensor jashtë është e nevojshme të krijohen kushtet mbrojtëse nga agjentët atmosferikë. Duhet të vlerësohet hapja e dyerve apo e kangjellave (qofshin mekanike apo manuale, gjithsesi duhet të jenë lehtësisht të manovrueshme) si dhe të sigurojë që të përmbushen kushtet e sigurisë që parashikohen me ligj.Ashensori duhet të ketë karakteristikat e mëposhtme:

· kabina duhet të ketë përmasat, minimumi 80 x 120cm; përballë hyrjes,· hapësira për manovra të mundshme duhet të jetë të paktën 150 x 150 cm; · disniveli që duhet kaluar, sipas normave, nuk duhet të jetë më shumë se 4m

6. Dorezat

Në dyert me kapakë, për të lehtësuar mbylljen nga një person në karrocë, është më mirë të instalohet edhe një dorezë ndihmëse.Përmasat që duhen respektuar janë:

- në pozicion horizontal, në një lartësi prej 90 cm;- nëse doreza është e përkulur, përmasa e saj duhet të jetë nga 60 deri në 100 cm.

7. Çelësat e dritave dhe rregullatorët

Aparatet e ndryshme duhet të jenë të kontrollueshme dhe të arritshme megjithëse pengesën e karrocës. Psh. butonat e kaloriferëve vendosen larg nga qoshet. Lartësitë ku duhet të vendosen aparaturat e kontrollit për të qënë të arritshme janë:

- lartësia optimale në 60-120 cm;- lartësia më e gjërë në 40-140 cm.

8. Udhëzime për kontrollin ambjental Për personat me aftësi të kufizuar të rënda, duhen instaluar sisteme kontrolli me elementët e mëposhtëm:

· elektroshtëpiakët; · dyer, dritare, grila; ndriçimi; · telefoni, cetofoni, zilja; · sistemi i grohjes, kaloriferët.

119

MAN

UAL

ZBAT

IMI I

STA

ND

ARTE

VE T

E SH

ERBI

MEV

E TE

PER

KUJD

ESIT

SH

OQ

ERO

R PE

R PE

RSO

NAT

ME

AFTE

SI T

E KU

FIZU

AR 9. NgritësitAparati i ngritjes është i disponueshëm në versionin nga toka edhe në atë nga tavani.Në versionin nga toka është më i shëmtuar dhe zë shumë vend, por fatmirësisht ekziston një model i përthyeshëm i cili mund të vendoset nën shtrat. Funksionon nëpërmjet një lidhjeje elektrike që mund të ushqehet nga një bateri; meqenëse është i vendosur në rrota, mundëson spostimin e personave nga një dhomë tek tjetra, dhe nëse është e nevojshme, mund të përdoret nga disa persona (psh në spitale).Versioni nga tavani është më i kushtueshëm. Përmban një motor i cili ushqehet nga një bateri e rikarikueshme. Ky motor vë në funksionim një rrotullues me të cilin është i lidhur një rrip, i pajisur me një spinë sigurie, për ngritjen lart të personit. Ky sistem, që është dhe më ekonomiku, bën të mundur zhvendosjen e personit në të gjitha dhomat ku parashikohet vendosja e një binari. Për personat që janë në gjendje të përdorin duart, ekziston në treg një version që lejon spostimin në mënyrë të pavarur, i cili hyn në veprim nëpërmjet një komande me tel apo të një telekomande.

10. Modifikime në pjesën hyrëse të banesës

· Për t’u futur në ndërtesë është e nevojshme që hyrja e saj të ndodhet në të njëjtin plan me rrugën e këmbësorëve, ose që të ketë pjerrësira për hyrje, me një gjerësi minimale prej 150 cm dhe një pjerrësi jo më të lartë se 8%.

· Në vendet e hyrjes, çdo pjerrësirë duhet të jetë e pajisur me një hapësirë të lirë, dhe sipërfaqja nuk duhet të jetë më e vogël se 130x130 cm.

· Në rastet kur gjatësia e pjerrësirës i kalon 10 m, është më mirë që të pajiset kjo e fundit me ndarje për pushim.

· Gjatë njërës anë të pjerrësirës duhet vendosur një parmak për mbështetjen e dorës, në një lartësi prej rreth 80 cm, i cili përbëhet nga material rrëshqitës dhe që mund të kapet lehtësisht.

· Shkallët paraqesin pengesën më të madhe për personat që gjenden në karrocë. · Kjo gjendja duhet zgjidhur me ndërtimin e pjerrësirave, të ashensorëve apo të pedanave për

ngjitjen e karrocave. · Kabinat e ashensorëve duhet të kenë një sipërfaqe minimale prej 130 x 150cm, dera duhet të

ketë një gjerësi mbi 90 cm, vendi i butonave duhet të jetë i vendosur në një lartësi midis 100 dhe 130cm.

· Ndalesa duhet të jetë në katë, dhe përballë daljes duhet të lihet një hapësirë e lirë prej të paktën dy metrash.

· Në vënd të ashensorit, mund të vendoset një pedanë për ngjitjen e karrocës: por gjatë përdorimit të saj bllokohet kafazi i shkallës.

· Pragjet duhet të kenë një disnivel maksimumi prej 2,5 cm. · Dyert duhet të jenë lehtësisht të manovrueshme dhe gjerësia duhet të jetë e përfshirë midis 80

e 100 cm. · Zgjidhja ideale konsiston në dyert me shina të pajisura me mekanizëm automatik, për ndryshe

është më mirë që doreza (që duhet të jetë lehtësisht e përdorshme) të vendoset në një lartësi nga toka nën 100 cm.

120

MAN

UAL

ZBATIMI I STAN

DARTEVE TE SH

ERBIMEVE TE PERKU

JDESIT SH

OQ

EROR PER PERSO

NAT M


121

MAN

UAL

ZBAT

IMI I

STA

ND

ARTE

VE T

E SH

ERBI

MEV

E TE

PER

KUJD

ESIT

SH

OQ

ERO

R PE

R PE

RSO

NAT

ME

AFTE

SI T

E KU

FIZU

ARModuli 9Roli dhe detyrat e specialistëve që angazhohen

për ofrimin e shërbimeve sociale

1. Punonjësi socialPuna sociale është një profesion që shërben për të ndihmuar njerzëzit të cilët nëpërmjet marredhënieve me individët në komunitetin e tyre, të kontribojnë për të zgjidhur problemet dhe për të plotësuar nevojat dhe kërkesat individuale në ambientin e vet familjar.Punonjësit socialë ndihmojnë individët dhe familjet në nevojë për të zgjidhur problemet e strehimit, papunësinë, nevojat dhe kërkesat e personave me aftësi të kufizuar, individët me sëmundje të rënda, abuzues me substanca të ndryhme, shtatzani të padëshiruar, individë me sjellje jashtë normave sociale, familje dhe individ me probleme financiare, konflikte të ndryshme në familje, abuzim me PAK , bashkëshorten dhe fenomene të tjera sociale.Fusha e shërbimeve sociale është e gjërë dhe përfshin të gjithë veprintarinë jetësore të njeriut, të gjithë nevojat e tij. Për këtë arësye dhe specialistët që angazhohen për të ofruar shërbime sociale për kategoritë më në nevojë janë të shumtë. Në fushën e shërbimeve sociale direkt me klientët për , të PAK etj, punonjësit socialë kanë një rol përcaktues. Por, sidomos për PAK përveç punonjësve socialë dhe terapisteve të zhvillimit një rol të pazëvëndësueshëm luajnë profesionistët: psikologët, psikiatërit, ortofonistët, fizioterapistët, terapistët e punës, infermierët, psikologët, të cilët vlerësojnë nevojat dhe përcaktojnë programet e zhvillimit të kësaj kategorie sociale. Punonjësit socialë veprojnë në fusha të ndryshme. Përveç angazhimit në punë kërkimore dhe në zhvillimin e politikave sociale në administratën qëndrore dhe institucionet në vartëse të saj, punonjësit socialë janë të angazhuar në një masë të konsiderushme edhe në njësitë e qeverisjes vendore në institucionet e vartësisë që kanë për detyrë të implementojnë programet e mbrojtjes sociale.Punonjësit sociale janë të angazhuar në shërbime direkt me klientët edhe për PAK në qendrat rezidenciale dhe komunitare publike dhe jopublike që administrohen nga pushteti qendrore, pushteti vendore si dhe nga OJF dhe sektori privat.

Fushat kryesore të veprimtarisë të punonjësve socialë:

1.1 Punonjesit sociale në përgjithësi nëpërmjet këshillimit:· Ndihmojnë klientët të identifikojnë nevojat e tyre dhe sugjerojnë mbështetjen e nevojshme

reabilituese, · Rekomandojnë klientët tek specialistët që ofrojnë shërbime sociale këshillim, kujdes për , për

PAK ose të moshuarit, asistencë publike ose rehabilitim për të alkolizuarit, të droguarit, etj,· Organizojnë punën me klientët që shërbimet të jenë të dobishme dhe të përdorshme prej tyre, · Ndihmojnë individët dhe familjet të plotësojnë formularët dhe aplikimet për të përfituar nga

programet sociale, vizitojnë klientët rregullisht dhe japin mbështetje për nevojat e tyre,· Këshillojnë klientët që marrin terapi për shqetësime fizike dhe për individët më në nevojë,

kujdesin e përditshëm jetësor, · Sigurojnë shërbime sociale në qendrat komunitare e rezidenciale publike dhe jopublike apo

dhe qendra që menazhohen nga OJF-të dhe sektori privat,

122

MAN

UAL

ZBATIMI I STAN

DARTEVE TE SH

ERBIMEVE TE PERKU

JDESIT SH

OQ

EROR PER PERSO

NAT M


1.2 Në institucionet redizenciale dhe komunitare të PAK punonjësi social:· Vendos marrëdhënie midis qendrës ku ofrohen shërbimet, familjet dhe komunitetit për ruajtjen,

zhvillimin dhe integrimin e PAK,· Vlerëson gjëndjen social-ekonomike të familjes dhe grumbullon informacion për personin me

aftesi te kufizuar. · Vlerëson nevojat e PAK dhe programon në bashkëpunim me specialiatët dhe kujdestarët, planin

e shërbimeve social-edukativ dhe emocional të PAK, · Krijon dhe pasuron dosjen personale të PAK ku përfshihet historia familjare, gjendja shëndetësore

e PAK, dokumentat ligjore, vlerësime e specialistëve për terapitë e zhvillimit, fotografia e PAK, si dhe aspekte të zhvillimit të shërbimeve dhe vlerësimet e vazhdueshme të PAK në proçesin e dhënies së shërbimeve,

· Bashkërendon punën ndërmjet specialistëve të personelit, organizon aktivitetet argëtuese me PAK, kontrollon ambientet dhe pajisjet që shërbejnë për kryerjen e shërbimeve,

· Informon familjen për rezultatet dhe nevojat e PAK gjatë shërbimeve në qendër,· Menazhon planin e aktiviteteve që do të zhvillohen me PAK brenda dhe jashtë institucionit.· Bashkërendon punën midis drejtorisë dhe specialistëve të qendrës, · Vlerëson nevojat e komunitetit për shërbime, sensibilizon opinionin dhe kërkon mbështetje për

të plotësuar nevojat e PAK;· Mban lidhjen me njësinë bashkiake, Shërbimin Social Shtetëror, dërgon informacion për

ecurinë e shërbimeve dhe ekspozon nevojat dhe problemet që duhen zgjidhur,· Koordinon punën me qendrat e tjetra të PAK brenda dhe jashtë vendit dhe me organizata të

ndryshme që operojnë në fushën e aftësisë së kufizuar.

1.3 Punojësit sociale që ofrojnë shërbime në familje:· Këshillojnë PAK që kanë vështirësi për tu përshtatur në shoqëri dhe prindërit si të kujdesen për

personat me aftësi të kufizuar,· Organizojnë shërbime në shtëpi në rastet kur një prind është i sëmurë ose mungojnë të dy

prindërit,· Këshillojnë mësuesit dhe prindërit për të identifikuar problemet sociale dhe shkaqet për këtë

kategori dhe planet zhvilluese për trajnimin e tyre, · Asistojnë PAK me një prind, organizojnë adoptime dhe i ndihmojnë të neglizhuarit të

abandonuarit ose PAK e abuzuar të vendosen në shtëpi të kujdesit social,· Punonjësit socialë ofrojnë shërbime edhe në institucione rezidenciale e komunitare për PAK,

dhe të moshuarit.

1.4 Punonjësit sociale të shëndetit mendor· Ofrojnë shërbime për personat me probleme mendore dhe emotive. · Shërbimet përfshijnë terapinë në grup, terapinë individuale, metoda, dhe ndërhyrje në rast

krize, rehabilitim social dhe trajnim për aftësimin e tyre për jetesë të pavarur. · Ofrojnë shërbime mbështetëse për të lehtësuar kthimin e individëve në komunitet.

123

MAN

UAL

ZBAT

IMI I

STA

ND

ARTE

VE T

E SH

ERBI

MEV

E TE

PER

KUJD

ESIT

SH

OQ

ERO

R PE

R PE

RSO

NAT

ME

AFTE

SI T

E KU

FIZU

AR1.5 Punonjësit social të kujdesit shëndetësor· Ndihmojnë individët dhe familjet e tyre me sëmundje kronike ose vdekjeprurëse dhe merren

me rastet që mund të jenë në rrugën e shërimit ose rehabilitimit, · Organizojnë grupe mbështetëse për familjet e pacientëve që vuajnë nga kanceri, sida, alzaimeri

dhe sëmundje të tjera, · Këshillojnë familjarët, pacientët dhe planifikojnë ndërhyrje për të plotësuar nevojat e klientëve

pas daljes nga spitali, · Ofrojnë shërbime në shtëpi në familje si përgatitje të ushqimit, të ushqyerit, shërbime mjeksore

dhe infermierike me klientët,· Ndihmojnë klientët të kapërcejnë problemet personale që ndikojnë në cilësinë e jetës së tyre.

1.6 Punonjësit e përkudesit të PAK· Identifikojnë me aftësi të kufizuar që në moshë të hershme, të cilët kanë prapambetje mendore

apo veshtirësi në të mësuar, probleme emotive, fizike apo në sjellje, dhe përcaktojnë shërbimet për të përmirësuar aftësite e tyre.

· Ndihmojnë prindërit të identifikojnë programet për këtë kategori dhe ofrojnë shërbime bazë shëndetësore ;

· Rekomandojnë mësuesit e edukimit me parashkollore për të ofruar kujdesin individual që ata të kapërcejnë vështirësitë.

· Ofrojnë shërbime për në qendrat rezidenciale dhe komunitare të përkujdesit dhe shtëpi familje të përkujdesit të PAK ,

· Ofrojnë shërbime për parashkollore e shkollor, publike e private dhe programe specifike para dhe pas shkollore.

· Punonjësit social ndjekin nevojat bazë të fëmijëve, organizojnë aktivitete që nxisin zhvillimin fizik, emotiv, intelektual dhe social të fëmijës.

· Ndihmojnë të eksplorojnë interesat e tyre, të zhvillojnë talentet dhe pavarësinë, të rrisin vetë-vlerësimin dhe të mësojnë si të sillen me të tjerët.

1.7 Punonjësit social ofrojnë shërbime dhe në disa fusha të tjera· Në spitale psikiatrike punonjësit sociale japin shërbime këshilluese për martesë, familje, dhe

adoptime dhe ndihmojnë individët me probleme emergjente si humbje personi ose ndihmë në raste fatkeqësie,

· Në shkolla ndihmojnë , prindërit dhe mësuesit që merren me problemet e tyre ;· Në institucionet e shërbimevve sociale, ndihmojnë individët dhe familjet të përfititojnë asistence

sociale dhe të drejtat e tjera ligjore për pagesat e PAK, strehim, trajnim, ndërmjetësim për punë etj,· Më qendrat e përkujdesit, punonjësit sociale ofrojnë këshillim për PAK që marrin terapi për

shqetësime fizike dhe për kujdesin e përditshëm jetësor,· Punonjësit sociale sigurojnë shërbime sociale dhe në qëndra sociale dhe shendetësore që

drejtohen dhe manazhohen nga OJF;· Në fushën e punësimit, këshillojnë njerëzit me probleme personale financiare, apo familjare që

ndikojnë në ambientin e punës; · Në gjykata dhe qendra rehabilituese vlerësojnë dhe këshillojnë individët në sistemin e drejtësisë

penale për tu përfshirë dhe punuar më mirë në shoqëri;· Punonjësit social që meren me drejtësinë penale, përgatisin një vlerësim për individët që do të

124

MAN

UAL

ZBATIMI I STAN

DARTEVE TE SH

ERBIMEVE TE PERKU

JDESIT SH

OQ

EROR PER PERSO

NAT M


gjykohen dhe e paraqesin në gjykatë dhe ofrojnë shërbime për të burgosurit të gjykuarit dhe familjarët e tyre;

· Në praktikën private, bëjnë testime në klinike, diagnostikim për shqetësime personale dhe këshillojnë klientët me probleme mendore dhe emocionale;

· Punonjësit socialë klinike, ofrojnë psikoterapi, këshillim dhe shërbime diagnostikuese në agjensi publike, klinika dhe praktika private;

· Punonjësit sociale që merren me substancat abuzive këshillojnë individët përdorues të drogës dhe alkolit në fazën kur ata janë shëruar nga varësia ndaj tyre;

· Për këtë kategori organizojnë shërbime dhe trajnime me klientët që ata të kenë mundësi të punësohen sidomos në programe parandalimi për trajtimin e substancave abusive nga përdorues të mundshëm;

· Punonjës sociale për gerontologjinë janë të specializuar për koordinimin dhe monitorimin e shërbimeve për të PAK. Ata mbështesin familjare ose fëmijë të rritur me prindër të moshuar dhe këshillojnë të moshuarit ose anëtarët e familjes për zgjidhjen e problemeve të strehimit, transportit, apo përkujdes afatgjate;

· Administratorët e shërbimeve sociale kryejnë detyra të përgjithshme menaxheriale në qendra që ofrojnë shërbime për PAK, të moshuarit, spitale, klinika, etj.

2. Psikologu

Psikologu është figura kryesore që përcakton nivelin e inteligjencës së moshës mendore të personave me aftësi të kufizuar dhe:

· Vlerëson nivelin e zhvillimit mendor të fëmijës për motorikën fine e globale, gjendjen emocionale e klinike të fëmijës, gjuhën, sjelljën, shqisat, të dhënat për gjatësinë, peshën, situatën neurologjike, neuromotorike,

· Luan rol kryesor në përcaktimin e programit dhe realizimit të tij për zhvillimin mendor të fëmijës: të kuptuarit, përqëndrimin, nivelin emocional, aftësitë shprehëse, shkallën e gjykimit dhe të arsyetimit;

· Përcakton nevojat në bashkëpunim me punonjësin social, terapistët, fizioterapistin, ortofonistin dhe kujdestarët dhe harton programet e zhvillimit për riaftësimin e PAK përcakton ngarkesën që mund të përballojë klienti në disiplina të ndryshme dhe aktivitetet që do të zhvillohen në përputhje me nivelin e zhvillimit mendor te tij,

· Përcakton ngarkesën, orët e aftësimin psikomotor apo programet për asimilimin e elementeve fillestare paraprofesional për të arritur autonimi dhe vetëshërbim;

· Në bashkëpunim me ekspertët e tjerë sugjeron metodat dhe mjetet e punës që do të përdoren dhe aktivitetet integruese që do të zhvillohen,

· Përgatit dosjen e ecurisë së fëmijës në të cilën përfshihet: gjendja emocionale e fëmijës, sjellja sociale, gjuha, komunikimi, zhvillimi i shqisave etj;

· Vlerëson periodikisht arritjet në proçesin mësimor, aftësimin e fëmijëve nëpërnjet programeve të vetëshërbimit dhe veprimtaritë për integrimin e tyre dhe i vendos në dosjen e tij.

· Vlerëson në fund të çdo viti progresin për: sjelljen, autonominë, motriçitetin, orientimin në hapësirë dhe kohë, zhvillimin e ndjeshmërisë, të folurin dhe komunikimin, të mësuarin, veprimtarit në ateliete e punës dhe tendencat e zhvillimit të personalitetit dhe i vendos në dosjen e tij.

125

MAN

UAL

ZBAT

IMI I

STA

ND

ARTE

VE T

E SH

ERBI

MEV

E TE

PER

KUJD

ESIT

SH

OQ

ERO

R PE

R PE

RSO

NAT

ME

AFTE

SI T

E KU

FIZU

AR· Ndërhyn në rastet e veçanta psikike të fëmijëve dhe përcakton shkaqet e gjendjes dhe mënyrat e trajtimit të tij;

· Mbi bazën e vlerësimeve përcakton shkallën e zhvillimit dhe mundësinë reale të fëmijës për tu integruar dhe harton programe plotësuese të shërbime sociale për riaftësimin e tij në të ardhmen;

· Vlerëson në mënyrë specifike me aftësi të kufizuara kur ata fillojnë të ndërgjegjësohen për nocionet e jetës, vdekjes, kohës me qëllim që PAK të ketë mundësi të fillojë veprimtari analizuese dhe gjykuese;

· Përcakton rregullat dhe marrdhëniet e personelit të qendrës, me fëmijën, me prindin, dhe komunitetin.

3. Ortofonisti Ortofonisti është një profesion i specializuar në parandalimin dhe trajtimin e çrregullimeve të të folurit dhe të komunikimit tek PAK, , dhe tek adultët. Veprimtaria e tyre shtrihet njëkohësisht në edukimin dhe riedukimin e sëmundjeve që provokojnë çrregullime të zërit, të fjalës, të të folurit me gojë ose shkrimit dhe aftësisë së kufizuar të komunikimit.Otofonisti trajton PAK, me vonesa për të folur ose të moshuarit pas një sëmundje ose një ngjarje traumatike të cilët nuk munden të shprehen nëpërmjet fjalës ose shkrimit ose të kuptojnë fjalën ose shkrimin. Profesionistë duhet të kenë kryer studime specifike që i lejon ata të ushtrojnë këtë profesion pranë strukturave shëndetësore. Aktivitetet më të shpeshta, përfshijnë hartimin e një programi të personalizuar rehabilitimi, përshtatjen e mjeteve ndihmëse (kompjuter, aparat fotografik, proteza për personat që nuk dëgjojnë) si edhe konsultimin me specialistë të tjerë (neuropsikiatër, pediatër, otorinolaringolog).Aktiviteti i tij zhvillohet kryesisht në qendra rihabilitimi, qendra të shëndetit. Ky profesionist duhet të ketë studiuar për fizioterapi dhe mbi këtë bazë të ketë kryer një kualifikim profesional.

· Vlerësimin e hollësishëm të problemeve që lidhen me niveli gjuhësor dhe aftësitë e të mësuarit të PAK dhe mbi këtë bazë përcakton nevojat dhe harton programet për zhvillimin gjuhësor dhe të mësuarin i cili mbështetet në ekzaminime si:

· Probleme të shfagjen së buzëqeshjes; defiçite në aftësitë pamore dhe të kontaktit okulomotor;· Belbëzim jospontan dhe ngadalësi të zhvillimit artikulues;· Probleme të memorjes dhe mangësi dëgjimore,· Ngadalësi në zhvillimin e fjalorit dhe vështirësi në nivelin semantik e morfosemantik· Probleme në të kuptuarit e formave të ndërlikuara dhe përdorimin e përemrave, kohëve të

foljeve, parafjalëve, etj.

Detyrat kryesore të ortofonistit kanë të bëjnë ne: · Vlerësimin e nivelit të dëgjimit dhe mësuarit,· Referimin e pikave okulomotore dhe të pikave të referimit: tingull- hapësirë –kohë të cilat

ndikojnë njëherësh në zhvillimin e fëmijës;· Përcaktimin e rregullave të marrdhënieve midis nënës dhe famijes për tëe nxitur zhvillimin e

të folurit të fëemijës;· Këshillimin e prindërit për zbatimin e standarteve specifike të sjelljes me fëmijën, · Nxitjen e fëmijës të shprehet me gojë, duke i lënë kohë atij për të dhënë përgjigje;· Nxitjen e sistemit të edukimit që të shqiptuarit dhe artikulimi të hamonizohen me zhvillimin

e memorjes dëgjimore;· Zhvillimin e aspekteve leksikore dhe sintaksore me ;· Stimulimin e fushës dëgjimore dhe pamore të fëmijës.

126

MAN

UAL

ZBATIMI I STAN

DARTEVE TE SH

ERBIMEVE TE PERKU

JDESIT SH

OQ

EROR PER PERSO

NAT M


Shërbimet e ortofonisë· Ortofonisti vlerëson gjendjen, nevojat dhe mundësitë e PAK për t'u zhvilluar;· Harton planin e trajtimit dhe rekomandon mënyrat e komunikimit me fëmijën;· Përcakton fushen dhe komponentët e zhvillimit që të fillojmë me ushtrimin e të kuptuarit

të objekteve të ndryshme;· Përcakton format e komunikimit me klientët që ato të krijojnë mundësi që femijët të shprehin

ndjenjat, emocionet dhe mendimet;· Përcakton zhvillimin e seancave ushtrimore dhe organizon grupet mësimore në varësi me

nivelin e të kuptuarit dhe të mësuarit të personave me aftësi të kufizuar;· Me grupin paralinguistik punohet me fëemijët që kuptojnë objekte të thjeshta duke aplikur

imitimin e zhurmave, si dhe formë të tjera të përshtatëshme me qëllim që të arrijnë të artikulojnë tinguj zanore dhe bashkëtingëllore dhe formimin e rrokjeve e të fjalëve;

· Në grupin paslinguistik përfshihen që kuptojnë mesazhe të ndryshme të cilët janë të aftë të shqiptojnë rrokje, fjalë, dhe grupe fjalësh,

· Zhvillimi i seacave ushtrimore me të bëhet në bashkëpunim me terapistët e zhvillimit dhe me specialistët e tjerë.

4. Fizioterapisti

· Vlerëson nevojat dhe përcakton masat dhe veprimet për përmirësimin e parametrave fizike e psiqik të PAK

· Fizioterapia si disiplinë e veçantë, përfshin gjimnastikën, aerobinë, danc-terapinë për riaftësimin e gjymtyrëve, nëpërmjet ushtrime fizike në sallën e fizioterapisë të cilat forcojnë ekuilibrin e PAK,

· Shërbimet ushtrimore në sallën e fizioterapisë synojnë tensionimin e muskujve të dëmtuar për të rritur ndjeshmërine e nervave lëvizore, përmes seancave ushtrimore në kombinatin profesional, tapet, stola, krevatin e posaçëm, koshin e basketbollit, rrethoren etj.

· Shërbimet rehabilituese të gjymtyrëve në vegla në sallën e fizioterapisë kombinohen dhe ushtrime gjimnastekore në ambientet natyrore në gropën e rërës dhe mjete të buta profesionalë si qese rëre, qese mielli, plasteline, topa sfungjeri etj,

· Shërbimet për ndihmën motorike synojnë përvetësimin e qëndrimit vertikal, ecjen e hershme, lëvizshmëri të gjymtyrëve të poshtme, shkathtësi të lëvizjes dhe rritjen e volumit respirator;

· Zhvillimin dhe progresin në ecje dhe sigurimin e qëndrueshmërisë vertebrale të PAK, · Zhvillimin e sistemit motor të fëmijës drejt personi të zakonshëm,· Zhvillimin e fëmijës për të realizuar gjestet e duhura në përputhje me rregullat dhe nivelin e

zhvillimit të fëmijës,· Realizimin e zhvillimit psikomotor të fëmijës nëpërmjet shërbimeve që ofrohen nga specialistët

dhe kujdestarët, · Asistentët e fizioterapisë kryejnë proçedura të terapisë fizike dhe ofrojnë shërbime që ndihmojnë

në përmirësimin e lëevizjeve dhe çlirimin e dhimbjeve,· Shërbimet e fizioterapisë parandalojnë dhe kufizojnë vuajtjen e individëve me AK nga dhimbja

e mesit, artriti, sëmundjet e zemrës , fraktura, dëmtime në kokë, etj,· Shërbimet dhe proçedurat e terapisë si ushtrime, masazhe, stimulime elektrike, banjo në

parafinë, në të ftohtë dhe të nxehtë, traksion dhe ultrazanore, ndikojnë në përmirësimin e gjendjes së PAK,

· Asistentët i realizojnë seancat e terapisë nën mbikqyrjen direkte të një fizioterapisti, asistentët regjstrojnë reagimet e pacientit ndaj trajtimit dhe i raportojnë fizioterapistit rezultatet e çdo trajtimi.

127

MAN

UAL

ZBAT

IMI I

STA

ND

ARTE

VE T

E SH

ERBI

MEV

E TE

PER

KUJD

ESIT

SH

OQ

ERO

R PE

R PE

RSO

NAT

ME

AFTE

SI T

E KU

FIZU

AR5. Terapistët e punësTerapist okupacional (Ergoterapist) kryen proçedura dhe zbaton metoda trajtimi aktive për të për-shtatur klientët për aktivitetet e jetës së përditshme, aktivitetet kreative dhe socio-kulturale, nëpërmjet teknikave artizanale dhe profesionale, si edhe teknika të huazuara nga ergonomia dhe pedagogjia.Terapisti okupacional është një profesionist para-mjekësor që shoqëron personat me disfunksion fizik, psiqik dhe/ose social duke u përpjekur për t’i siguruar ose ruajtur atyre një funksion sa më optimal në jetën e tyre të përditshme, nëpërmjet përdorimit të aktiviteteve konkrete duke marrë parasysh potencialin dhe pengesat e mjedisit ku ata jetojnë.Ergoterapisti përdor mënyra praktike individuale ose në grup të tilla si parandalimi, riedukimi dhe ripërshatjen e PAK.Ergoterapia ka për qëllim të përfshijë personin me aftësi të kufizuar në jetën sociale. Bazohet kryesisht në lëvizjet dhe në parimet e “kineo”, në lidhjet ndërmjet sjelljeve të përditshme dhe gjëndes së AK për të mësuar dhe krijuar si edhe identitetin personal, rolin social dhe aftësive krijuese.

Terapistët e punës ofrojnë shërbime rehabilituese për personat me aftësi të kufizuar mendore, fizike, emotive ose shërbime për probleme të zhvillimit të tyre për:

· Përmirësimin e cilësisë së jetesës së PAK duke i ndihmuar ata të kompensojnë kufizimet nga AK,· Përmirësimin e aftësive motore për personat me aftësi të kufizuar që ato të vetëveprojnë për

shërbimet personale, të vishen, të ç’vishen, të rregullojnë krevatin, të kryejnë shërbimet në tualet, të lahen, të përgatisin ushqimin, të ushqehen, të kryejnë veprime të thjeshta të përvetësuara në terapitë e punës si: pirografi, rrobaqepësi, punë me dru, qendisje, vizatime etj,

· Të ndihmuar PAK në aktivitet rehabilituese që zhvillojnë në bashkepunim me terapistët e punës,· Të realizuar aktivitetet për të lëvizur nga krevati në karrigen me rrota për të shtrirë dhe

mbledhur muskujt e dorës etj,· Riaftësimin e aftësive motore, që PAK të arijnë të kryejnë punë të thjeshta,· Të zhvilluar aktivitete individuale dhe për tu siguruar që ato të kryhen sipas proçedurave të

përcaktuara nga ekspertët,· Të regjistruar progresin e PAK dhe diskutuar me terapistin e punës për rishikimin e programit

në rastet kur klienti nuk progreson,· Përmison programin e trajtimit për të arritur rezultate në të ardhmen.

6. Ndihmës infermiere dhe psikiatër

Ndihmësit infermier dhe psikiatër ndihmojnë në përkujdesjen e individëve me aftësi të kufizuar mendore fizike, të dëmtuarit, të paralizuarit që janë vendosur në qendra rezidenciale, qendra infermierie dhe qendra të shëndetit mendor dhe në familje.

· Detyrat e ndihmësit të shërbimit shëndetësor në qendër janë të ngjashme me shërbimet që ofrohen në shtëpitë e pacientëve ose në qendrat rezidenciale të përkujdesit të PAK,

· Ofrojnë shërbime për ushqimin, përgatisin krevatet dhe i ndihmojnë pacientët të lahen vishen dhe të hanë,

· Ndihmësit japin shërbime për dhënien e kurës për pacientin; masin temperaturën, pulsin frymëmarrjen, tensionin etj,

· Shoqërojnë pacientët për proçedurat e ekzaminimit, mbajnë pastër dhomën e pacientit, rregullojnë pajisjet asistojnë në kryerjen e proçedurave të ndryshme etj,

· Vëzhgojnë nga afër kushtet fizike, mendore dhe emotive të pacientit dhe raportojnë çdo ndryshim në stafin e infermierëve,

128

MAN

UAL

ZBATIMI I STAN

DARTEVE TE SH

ERBIMEVE TE PERKU

JDESIT SH

OQ

EROR PER PERSO

NAT M


· Ndihmës infermierët e punësuar në qendër caktohen edhe si kujdestare sidomos për rastet që qëndrojnë në qendër për kohë të gjatë për muaj ose edhe vite,

· Ndihmësit zhvillojnë marrëdhënie të vazhdueshme me klientët dhe komunikojnë në mënyrë të kujdesshme.

7. PsikiatërPsikiatër(asistentë të shëndetit mendor ose infermiere psikiatër) kujdesen për individë me probleme mendore dhe emotive.

· Punojnë së bashku me psikiatrin, psikologun, infermierët, punonjësit social dhe terapistët, · Ndihmojnë pacientët të vishen, lahen, ushqehen, shoqërizohen dhe përfshihen në aktivitete

edukuese dhe rikrijuese,· Luajnë lojë me letra me pacientët, shohin TV me ta dhe marrin pjesë në aktivitete sportive dhe

udhëtime, · Vëzhgojnë nga afër pacientët dhe raportojnë për problemet fizike, sjellje që mund të jenë të

rëndësishme për tu njohur nga personeli tjetër,· Shoqërojnë pacientët për ekzaminime dhe trajtime.

8. Ndihmësit e shërbimit shëndetësor në shtepi ndimojnë PAK që jetojnë në shtëpitë e tyre. · Nën drejtimin e stafit të infermierëve ose mjekëve ata japin shërbime që kanë lidhje me shëndetin,

administrimin e medikamenteve etj,· Shërbimet në shtëpi përfshijnë shërbimet infermierike, matje pulsi, temperaturën, frymëmarrjen;

ndihmojnë me ushtrime të thjeshta në mbështetje të PAK të ngrihet nga krevati, të lahet, vishet dhe pastrohet,

· Ndërrojnë rrobat jo të pastra, bëjnë masazhe, me alkol ose afrojnë shërbime në mbështetje të personave me gjymtyrë artificiale,

· Ndihmojnë PAK që kanë nevojë për përkujdesje në familjet për të shmangur shtrimin në spital,· Përkujdesi shëndetësor në shtëpi kryhet nga infermieri, fizioterapisti ose punonjësi social të cilët

mbajnë shënime për shërbimet e kryera dhe progresin e arritur, · Raportojnë ndryshimet e kushteve të pacientit tek mbikqyrësi ose manaxheri i rastit.

9. Asistentë e përkujdesit në qendrat e përkujdesit: · Mbikqyren për higjenën personale dhe aftësi jetësore ditore, · Mbajnë rregjistrat e klientëve, sigurojnë që ata të marrin mjekimin e duhur, · Kontaktojnë me anëtarët e familjeve të tyre dhe diskutojnë me personelin, specialistët, mjekët

ose kujdestarët për t’u njohur me nevojat e klientëve dhe mënyrat e plotësimit të tyre,· Ofrojnë mbështetje dhe ndihmojnë klientët që të përfshihen në programe për mirëqenien e tyre

si dhe programe argëtuese në komunitet dhe aktivitete të tjera,· Në qendrat rehabilituese të shëndetit mendor, klinika, spitale psikiatrike, asistentet e shërbimeve

sociale bashkëpunojnë me profesionistët si psikiatër, kujdestarë dhe psikologe për të ndihmuar klientët për jetën e përditshme, si të komunikojnë dhe të shoqërizohen me persona të tjerë, të marrin pjesë në programet e trajnimit, terapi pune, këshillim, etj.

129

MAN

UAL

ZBAT

IMI I

STA

ND

ARTE

VE T

E SH

ERBI

MEV

E TE

PER

KUJD

ESIT

SH

OQ

ERO

R PE

R PE

RSO

NAT

ME

AFTE

SI T

E KU

FIZU

ARLiteratura

Deklarata e te Drejtave të Njerëzve me Aftësi të Kufizuara (dhjetor 1975)Konventa mbi të drejtat e personave me Aftësi të Kufizuar Neë York, Dhjetor 2006Paketë informative mbi rregullat standarde të Kombeve të Bashkuara “Mbi Barazinë e Mundësive Për PAK”Strategjia e shërbimeve SocialeStrategjia ndërsektoriale e përfshirjes Sociale dhe shanseve të BarabartaStrategjia Kombëtare për Personave me Aftësi të Kufizuar Standardet e shërbimeve për PAKAftësia e Kufizuar në Shqipëri, Raport Vjetor 2007- 2008 Rregullat dhe normat urbanistike dhe arkitektonike për PAK, Tiranë 2007Raport monitorimi për zbatimin e Strategjisë Kombëtare të PAK 2007Konferenca e parë shkencore kombëtare mbi Teflologjinë, Dhjetor 2006Avokati i popullit në mbrojtje të PAK, Konferencë Kombëtare. Dhjetor 2006

ZBATIMI I STANDARTEVE TE SHERBIMEVE TE PERKUJDESIT SHOQEROR PER PERSONAT ME AFTESI TE KUFIZUAR.

zbatimi i standarteve te sherbimeve te perkujdesit

Documents