Zeri i Camerise 4

<ul><li><p>7/21/2019 Zeri i Camerise 4</p><p> 1/24</p><p>Nr. 4- New York - Maj 2015 - $2.00</p><p>Gjuha dhe identiteti amprball shtetit dhe klerit grek</p><p>HAJREDIN ISUFI:</p><p>faqe 2 - 5</p><p>Nj tregim i panjohur</p><p> Faik Konics</p><p>SEVDAI KASTRATI:</p><p>Disa aspekte studimore</p><p>mbi Sulin dhe suljott</p><p>SHKLZEN RAA:</p><p>The Fundamental Rights of the Albanian Population of Chameriain Front of Greek Municipal Law and International Law 19131926</p><p>BLERINA SADIKU:</p><p>faqe 12 - 15</p><p>LAMBROS BALTSIOTIS:</p><p>The Cham Albanians</p><p>of Northern Greece</p><p>faqe 20 - 23</p><p>faqe 16 - 17</p><p>faqe 6 - 11</p><p>This paper focuses on the hypothesis that theexpulsion of Muslim Chams from Western Epirusduring the later part of 1944 and ...</p><p>Tregimi Mendimet e Filopimin Trukuleskut lloit botohet pr her t par n vazhdime n gazetnDielli t Bostonit m 17 gusht ...</p><p>Preveza</p><p>Kshtjella e Sulit</p><p>Parga</p></li><li><p>7/21/2019 Zeri i Camerise 4</p><p> 2/24</p><p>Maj 2015, Nr. 42</p><p>GJUHA</p><p>amrishtja ruan nj ndr t folmetperiferike t toskrishtes jugore,nj gjendje t hershme t gjuhsshqipe. Ajo bn pjes n t folmenperiferike t toskrishtes jugore.amrishtja sht pjes e pandar etruallit gjuhsor kompakt t shqipes,q ruan akoma deri n ditt tona,format origjinale t grupeve kl,gl. (klumsht, klish, kleshe, klaj,</p><p>gluh, glisht, gluh, i glat, glemb,etj). amrishtja, si nj nga t folmete gjuhs shqipe, sht mbizotruese</p><p>Gjuha dhe identiteti am</p><p>prball shtetit dhe klerit grek</p><p>n t gjith hapsirn ame dhe ruandshmi me vler pr autoktonin eshqiptarve n viset e amris. Ktdukuri absolute e kan vrejtur dhekan qen t detyruar ta pranojnedhe kategoria e atyre studiuesve,q nuk kan qen dashamirs tshqiptarve. Kshtu p.sh. Pukvilishkruan n llim t shekullit XIX:Si sht e mundur t jet shuar racagreke n Thesproti dhe Kaoni, kushqiptart shihen q jan vendas.(Burimi:Pouqueville, Voyage, vll.2, f.103.Pukvili n kt rast et prshqiptart jo vetm muhamedan,</p><p>por edhe t krishter: Banort efshatrave n t djatht t Thjamitq kam numruar nga Sarkovica,shkruan ai, jan shqiptar t krishtert gjuhs ame. (Po aty).</p><p>Valentino Chirol (ajrll), bri njvizit t gjat npr fshatrat e qytetete amris. N veprn e tij ai ka</p><p>prshkruar edhe mbresat q i kishteln e folmja e amrishtes. Ai lidhurme kt shkruan: N hapsirn eamris, q shtrihet nprmjet detitJon e lumit Kalama, nga njra an dheujrave t Vuvos nga ana tjetr, e qformojn nj trekndsh t brendshm,sht nj gjuh e pastr shqipe.(Burimi: Valentine Chirol, TwixtGreek and Turk, or Jottings during a</p><p>journey through Thessaly, Macedoniaand Epirus, in the Autumn of 1880,London MDCCC, LXXXI). Po kyautor vijon m tej t tregoj se banorte ktij vendi jan puro am, nj emrq rrjedh thjesht nga emrtimi ivjetr i lumit Kalama - the Thiames -</p><p>Hajredin ISUFI</p><p>Pamja nga Vola (Sivota)</p><p>Marko Boari, kapedani</p><p>i Sulit, filloi t msonte</p><p>greqisht n vitin 1809 n</p><p>Korfuz dhe aty hartoi edhe</p><p>nj fjalor greqisht-shqip.</p><p>DSHMI THISTORIANVE</p><p>N vitin 1880, n kohn e LidhjesShqiptare t Prizrenit, studiuesi anglez</p></li><li><p>7/21/2019 Zeri i Camerise 4</p><p> 3/24</p><p>3Maj 2015, Nr. 4</p><p>prej nga vjen prejardhja e sit shqiptart amve, q sht nj nndarje eToskris. Ata jan vendosur ktu qn koh q smbahen mend. (Po aty).Njoftimeve t pasura q prmban veprae ajrllit, u shtohen edhe pohimet egjeograt greko-epiriot A. Psalidha.*N Gjeogran e vet t shkruar nerekun e par t shekulit XIX, ai e</p><p>konsideron Epirin deri n gjirin e Arts(Ambrakis) nj tok shqiptare, ku itejgjuha shqipe. (Burimi:A. Psalidha, n:Geographia Albanias kai Epireou,</p><p>Janin 1964, f.49.). Po sjellim shembujt tjer: Historiani rumun, KostandinBurileano, i shoqruar nga profesoritalian, Antonio Baldaci, n vitin</p><p>1906 bn nj udhtim npr viset eamris dhe arritn deri n periferi tfshatrave t Janins. Qllimi i rumunitn kt udhtim ishte studimor. Aihulumtonte se sa ishte e pranishme nhapsirn ame elementi i popullsisbaritore vllahe. Burileano mendonte se</p><p>n munges t burimeve dokumentare,do t siguronte informacion rrethobjektil t tems s tij nga kontaktetme banort vendas am. Kjo eshtyu studiuesin rumun q t kalontebashk me profesorin italian fshat mfshat e stan m stan. Ata ndryshe ngaparashikimet e tyre, hasn n vshtirsiserioze n komunikimin me banortvendas, qofshin kta mysliman apot krishter. Dy t huajt nuk arrinin tkomunikonin as n gjuhn greke, as ngjuhn rumune e as n gjuhn italiane.do banor am, t cilit i itej n njrnnga kto gjuh, ngrinte supet, rrudhte</p><p>buzt dhe nuk jepte asnj prgjigje. Thuajt mbetn t shtangur prball ksajdukurie. Kt befasi, q Burileano vurire n amri, e shprehu me kto fjaln veprn e tij: Mbeta memec se nukgjeta asnj njeri t iste gjuh tjetr,ve shqipes. (Burimi i cituar m lart).Autori rumun e ka vizituar pr qllimestudimi kt krahin, prandaj njoftimete tij duhen konsideruar t sakta.</p><p>HISTORIANT GREKPR AMRIN</p><p>Edhe Enciklopedia e madhe grekepohon se banort e amris asinshqip, por me nj shqipe q ka njdialekt t veant. Nj ide t njjt pr tfolmen shqip t popullsis s amris,ka edhe historiani grek Jani Kordhato,n veprn e tij disavllimshe. Ai, kurbn fjal pr t folmen e suliotvet krishter, thot: Suliott ishint krishter nga raca e amve dhenuk e dinin fare greqishten. Ata, kurdonin t kmbenin korrespondencme Ali Pashn dhe me parin helene,u drejtoheshin shkruesve q dinin tshkruanin e ta lexonin greqishten. Dhe</p><p>pr ta ilustruar mendimin e vet, autorishkruan: Marko Boari, kapedani iSulit, lloi t msonte greqisht n vitin1809 n Korfuz dhe aty hartoi edhe nj</p><p>fjalor greqisht-shqip. (Burimi: JaniKordhatos, Historia e Greqis, vll.9, f.</p><p>405).N lidhje me ato q shqyrtuam msipr, e shohim me vend t prmendimsa pr ilustrim edhe disa burime ttjera historike: P. A. Sallabanda kashkruar: Burrat e par t Sulit ishinrac shqiptare. Udhtari francez,Zhak Puzhad ve n dukje: Suliott</p><p>asin vetm shqip. Shqipja sht gjuhae tyre dhe ata e quajn veten shqiptar.Edhe Mendelson Bartoldi, pohon:Suliott jan pasardhs t krishter</p><p>nga kombsia ame. (Burimi: P.A. Psalidha, To Souli, vep. e prm.,</p><p>Athin, 1880, f. 411).Paradoksal, krejti pavrtet, sht pohimi i studiuesitgrek Lambros Baliiotis se suliott na</p><p>paskan qen greqishtfols. Madje kyautor t folmen shqipe n amri ekuzon nga Konispoli n Filat, vazhdonderi n qytetin e Paramithis, e shtrin</p><p>at n t gjith pjesn e brendshmet amris, duke prjashtuar ngae folmja e shqipes grekofonthistorik t Pargs dhe grekofont e</p><p>Sulit. N vijim autori sjell t dhnastatistikore pr Epirin, prfshir ktuedhe amrin, e sipas tij, popullsia eEpirit nuk i kalonte 50.000 banor dhese popullsia myslimane shqiptare namri, sipas tij, n vitin 1920 ishte21.000 banor q isnin gjuhn shqipe,si dhe 4200 mysliman n periferi tJanins e t Prevezs, q gjuh amtare</p><p>kishin greqishten.Autori i ktyre pohimeve, q na</p><p>i servir si fakte, me sa duket nuk injeh bashkkombasit e tij grek, q</p><p>jan marr me studime n kt fushe q jan m realist, si n problemine statistikave t popullsis shqiptare,ashtu edhe n shtrirjen e t folmes sgjuhs shqipe n at krahin. Njeri</p><p>prej tyre, P. Aravantinos n veprn etij (P. Aravantinos, Chronographiates Epiroi, tom. 11) na sjell njoftimet hollsishme pr strukturn etnikedhe fetare t popullsis s vilajetitt Janins, ku bnte pjes edhe Epiri</p><p>historik. Ktu jan renditur t gjithavendbanimet e vilajetit t Janins tndara n kaza, fshat ose qytet, numrii shtpive, fen e banorve dhe gjuhnq itej prej tyre.</p><p>PAVDEKSIA E GJUHSN KNG</p><p>Deri n ditt tona n More dhe nGreqin e Veriut sht ruajtur nj kngshqipe, ku midis t tjerash thuhet:</p><p>Kjo gluha arbrishte/ sht gluh</p><p>trimrishte/ E it Navarko Miauli/</p><p>Boari dhe gjith Suli.Dhe pr ta prfunduar shtjen e t</p><p>folurit t gjuhs shqipe nga shqiptartn Epir, prfshir edhe amrin, posjellim nj dshmi t kryeministritgrek Venizellosi. Ai duke qen kryetarii delegacionit grek n Konferencne Paqes n Paris n vitin 1919, nn</p><p>presionin e fort t rretheve patriotikeshqiptare dhe t delegacionit shqiptar,me dashje ose pa dashje, u detyrua tdeklaronte m 24 shkurt 1919 prparaKryetarit t Konferencs s Paqes se nqeverin e prkohshme q ai pat krijuarn Selanik, ishin gjenerali Danglis</p><p>dhe admirali Kunderjoti, q t dy meorigjin shqiptare. E m pas deklaroi seKunderjoti prdorte gjuhn shqipe kurshkonte tek e ma, sepse kjo et vetmshqip. (Burimi: A. Puto, shtja</p><p>shqiptare n aktet ndrkombtare pas</p><p>Lufts I Botrore, Vll. III,</p><p>Vajza ame nga Gjinikajt n Marglli (2014)</p><p>Ata ndryshe nga parashikimet e tyre, hasn n vshtirsiserioze n komunikimin me banort vendas, qofshin kta</p><p>mysliman apo t krishter. Dy t huajt nuk arrinin tkomunikonin as n gjuhn greke, as n gjuhn rumune e asn gjuhn italiane. do banor am, t cilit i flitej n njrnnga kto gjuh, ngrinte supet, rrudhte buzt dhe nuk jepteasnj prgjigje. T huajt mbetn t shtangur prball ksaj</p><p>dukurie. Kt befasi, q Burileano vuri re n amri, eshprehu me kto fjal n veprn e tij: Mbeta memec se nuk</p><p>gjeta asnj njeri t fliste gjuh tjetr, ve shqipes</p><p>Kryeredaktor:Kristo SotiriZvends-kryeredaktor: Ilir Ademaj</p><p>Redaktor: Endri Merxhushi</p><p>Art Design: Thoma NasiChameriaOrganization@gmail.com</p><p>Adress:PO BOX 452 Addison, IL 60101</p><p>Redaksia</p></li><li><p>7/21/2019 Zeri i Camerise 4</p><p> 4/24</p><p>Maj 2015, Nr. 44</p><p>Tiran, 2001, f. 143).Konkluzioni q del nga kjo deklarat</p><p>e kryeministrit grek, nuk krkon shumkomente pr t treguar sesa pa bazaan prpjekjet e qarqeve shoviniste</p><p>greke, pr ti konsideruar ortodokstshqiptar helen.</p><p>SULMI GREK MBIGJUHN SHQIPE</p><p>Qeveria greke bri shum prpjekjepr t penguar gjuhn e shkollnshqipe n amri. Prpjekjet e rretheve</p><p>patriotike ame pr t hapur klubepatriotike dhe shkolla shqipe, qeveriagreke i pa si nj rrezik serioz, q ikanosej Greqis nga ana e shqiptarve.Qarqet shoviniste greke n kt koh,deklaronin hapur se pr shkrimin egjuhs shqipe duhej prdorur alfabeti greqishtes, q kishte shkruar veprat</p><p>Homeri i madh. Reaksioni grekshkonte edhe m tej, duke deklaruarse shqipja nuk ishte tjetr vese njdialekt i gjuhs greke. (Burimi:GazetaShqiptari nr. 49, dat 31 gusht 1899,</p><p>gazeta Drita, Sofje, nr. 38, dat 5</p><p>dhe 18 gusht 1904). Kleri ortodoks</p><p>grek mohonte krejtsisht kombinshqiptar dhe gjuhn shqipe, dukepropaganduar se t gjith ortodokstan helen, se gjuha shqipe ssht</p><p>gjuh e Perndis, sht e mallkuarnga Zoti. (Burimi: Gazeta Drita,Sofje, nr. 15, gusht 1902). Athina,ashtu si kishte vepruar n shek. XIXkundr gjuhs shqipe tek arbrort nPeloponez, n t gjith Salaminn, nnj zon t Egrins si dhe tek shqiptartq ishin n Lakoni, Vardhasi, n fushnElios etj, ndrmori nj sulm frontaledhe kundr ortodoksve shqiptar, qisnin gjuhn amtare shqipe n amri</p><p>pr ti detyruar t isnin greqisht dhe tdeklaroheshin helen. Qeveria greke,n bashkpunim me Patriarkann eStambollit, n fshatrat ortodokse n</p><p>amri si dhe n fshatrat laramane(t prziera), kishte lluar t hapteshkolla greke qysh n vitin 1850. Nfshatin Grikohor, nj fshat i madh me150 familje t prziera, myslimane et krishtera dhe ku n t dy besimet,shkruan Zotos Mollossos, itej vetmgjuha shqipe, n erekun e fundit tshekullit XIX, u hap nj shkoll greke,e cila po i helenizonte ortodokst.(Burimi: Z. Mollossos, Dhromologon,Tom 4).</p><p>QEVERIA MBYLL</p><p>SHKOLLAT SHQIPE</p><p>Pas vitit 1881 qeveria grekeu prqendrua n nj veprimtari</p><p>propagandistike n gjirin e popullsisshqiptare t Shqipris s Poshtme,q synonte n rradh t par trrnjoste shqiptarizmin n at trevdhe t mbillte urrejtjen dhe prarjenmidis vet shqiptarve t krishtere mysliman. N pararoj t ksajveprimtarie vazhduan t qndrojn sigjithmon kisha dhe shkolla greke, tcilave pushteti osman dhe vet sulltanii kishte siguruar status t veant.</p><p>Edhe shtypi grek nkt koh villte vrerkundr shkolls shqipe.Gazeta greke Ipiros,</p><p>n nj nga numrat e saj,shkruante: Epirottq asin pa prjashtimgjuhn greke, nuk mundt lejojn futjen nshkollat e tyre t gjuhsshqipe me alfabetinshqiptar. Zyrtart eAthins e shihnin meshqetsim faktin, q sishpreheshin ata: Gratdhe fmijt e fshatraveortodokse shqiptare namri isnin vetmshqip. Frekuentimi</p><p>i shkollave shqipe qishin hapur pas vitit1909 n shum qendrae fshatra ame, si dhe</p><p>msimi n to i ortodoksve shqiptar,e shtyu Athinn t dendsonte punn</p><p>pr t minuar hapjen e shkollaveshqipe dhe pr t hapur kudo shkollagreke. Greqia krkonte me ngulm qshkollat e saj t ndiqeshin n radh t</p><p>par nga vajzat, nnat e ardhshme, ngat cilat do t varej shartimi i gjuhsgreke tek elementi shqiptar ortodoksi amris. N kt drejtim u shquaveanrisht kleri grek, i cili u b</p><p>Pamje nga Kastri, Gumenic</p><p>Qafa e bots. Ktu sht Mali i Dhimbjes,</p><p>Shklqejn vettimat mbi refugjatt,</p><p>Duke nuhatur gjakun q pikon.</p><p>Oi, oi. Plakat koklidhura,</p><p>N ecje tundin duart.</p><p>Oi, oi. Lkunden n ritin e errave.</p><p>Oi, oi. Nj nuse e re ja, lindi nj fmij</p><p>N kaprcimin e Qafs s Bots,</p><p>Si tia vem emrin?</p><p>Delet blegrinj thekshm,</p><p>Drama e tyre si e njerzve, nxitojn e pjellin n ecje qengja,</p><p>Lpijn gjakun e kripur t vetes.</p><p>Horizontet fustanelln e Osman Taks prhapin</p><p>Me mijra pala.Qafa e Bots.</p><p>Jugu me oit elegjiake t errave.</p><p>Qielli i gjakosur nga plagt e rrufeve!</p><p>Moikom ZEQO</p><p>QAFA E BOTS</p></li><li><p>7/21/2019 Zeri i Camerise 4</p><p> 5/24</p><p>5Maj 2015, Nr. 4</p><p>zdhns m i besuar i politiks grekepr helenizimin e trojeve shqiptare dheaneksimin m von t tyre. Kshtu,p.sh. mitropoliti i Paramithis, Neoti,n nj raport zyrtar t dats 27 korrik1909 mbi gjendjen e shkollave nnuridiksionin e mitropolis s tij n</p><p>fshatrat e krishtera, ngulte kmb qt mos drgoheshin msues shqipfolsn fshatrat e mitropolis s tij ku itejshqip, se ata nuk mund t kontribuoninn msimin e gjuhs greke, si shtqllimi i do shkolle. (Burimi: V.Krapsites, I istoria tes Paramithias,</p><p>vep. f. 94).</p><p>KLERI GREKKUNDR AMVE</p><p>Mitropoliti Neoti u angazhua mezell t madh pr hapjen e arsimit grektek popullsia shqiptare n fshatrate Frarit, Paramithis, Marglliit,veanrisht tek vajzat. Arsyen e ksajprzgjedhjeje e shpjegon vet ai n njetr t dats 2 shtator 1909, kur sapo</p><p>qe emruar mitropolit, ku i porosisteshqiptart e krishter t juridiksionitt tij ti drgonin vajzat e tyre n</p><p>shkollat greke. N kt mnyrkto vajza, q nesr do t jen nna,do t kontribuojn q gjuha greke tfutet edhe n familje, sqaronte me</p><p>cinizm mitropoliti grek. (Burimi: V.Krapsites, I istoria tes Paramithias,</p><p>vep. f. 94). Priftrinjt grek shkoninnpr fshatra ku itej vetm gjuhashqipe e u lexonin t krishterveshqipfols liturgjin dhe lutjetgreqisht. Ortodokst, nn Patrikanngreke, konsideroheshin si pionier t</p><p>kulturs, ndrsa myslimant shqiptarsi turq t egr.</p><p>Feja nisi t mbjell prarje midisdy komuniteteve. Misionar t ksajfushate u bn klerikt dhe kishat.</p><p>N amri midis myslimanve dhet krishterve synohej t krijohejnj hendek i madh. Sharjet, fyerjet,shpifjet nga ana e propagands grekeishin poshtruese dhe shum prej tyre</p><p>popullarizoheshin e bheshin publ iken gazetat e botimet greke. Grekt</p><p>predikonin se mysl imani sa kohsht gjall, mban er turku dhe kurvdes nuk kalbet n varrin e tij, por</p><p>ngjallet e bhet derr Ai i krishterq merr grua nj myslimane, kisha imohon vajin q e ka kunguar priftigjat pagzimit dhe gruaja e martuarme mysliman kudo q shkon gjatgjith jets s saj, do t mbaj njollne turpit. (Burimi: V. Krapsites,vepra e siprprmendur).</p><p>Kjo urrejtje patologjike kundrshqiptarve e shtyu Athinn q tkoordinonte veprimet me xhonturqitkundr shkolls e gjuhs shqipe dheLvizjes Kombtare Shqiptare. do</p><p>prpjekje q bnin shqiptart pr hapjeshkollash e klubesh, pr sigurimin e</p><p>librave shqip, qarqet shoviniste grekei propagandonin pran zyrtarve tlart t vilajetit n Janin si prpjekjet shqiptarve pr nj Shqipri tMadhe, n t ciln do t prfshihejkrejt vilajeti i Janins deri n Prevez.(Burimi: E.Nikollaidhu, Alvaniqiqinisisto vilajeti Janinou qe i simvoli</p><p>telezmou stin 1`anaptiksi, tis...</p></li></ul>