zgoda pokrzywdzonego - gandalf.com.plpod redakcją roberta zawłockiego autorzy angelika chlebowska,...
TRANSCRIPT
Wydawnictwo C. H. Beck
Wykłady Specjalizacyjne
Zgoda pokrZywdZonego
Roberta ZawłockiegoPod redakcją
Zgoda pokrzywdzonego
Wykłady SpecjalizacyjneWykłady Specjalizacyjne
W sprzedaży:
Robert Zawłocki (red.)PRZESTĘPSTWA PRZECIWKO MIENIU I GOSPODARCZESystem Prawa Karnego
Tadeusz Bojarski (red.)ŹRÓDŁA PRAWA KARNEGOSystem Prawa Karnego
Robert Zawłocki, Michał Królikowski (red.)KODEKS KARNY. CZĘŚĆ OGÓLNA. TOM I–IIDuże Komentarze Becka
Robert Zawłocki, Andrzej Wąsek (red.)KODEKS KARNY. CZĘŚĆ SZCZEGÓLNA. TOM I–IIDuże Komentarze Becka
Piotr Hofmański (red.)KODEKS POSTĘPOWANIA KARNEGO. KOMENTARZ DO ARTYKUŁÓW 1–296. TOM IDuże Komentarze Becka
Piotr Hofmański (red.)KODEKS POSTĘPOWANIA KARNEGO. KOMENTARZ DO ARTYKUŁÓW 297–497. TOM IIDuże Komentarze Becka
www.sklep.beck.pl
Pod redakcjąRoberta Zawłockiego
AutorzyAngelika Chlebowska, dr Joanna Długosz, dr Elżbieta Hryniewicz,
Piotr Jóźwiak, Maja Klubińska, Anna Piaczyńska, dr Justyn Piskorski, prof. nadzw. dr hab. Łukasz Pohl, dr Iwona Sepioło, Maciej Szczepański, prof. dr hab. Andrzej J. Szwarc
ZGODA POKRZYWDZONEGO
Wykłady SpecjalizacyjneWykłady Specjalizacyjne
Wydawnictwo C.H. BeckWarszawa 2012
Redaktor prowadzący: Natalia Adamczyk
Wydanie publikacji zostało dofi nansowane przez Uniwersytet im. Adama Mickiewicza
Wydawnictwo C.H. Beck Sp. z o.o.ul. Bonifraterska 17, 00-203 Warszawa
Skład i łamanie: TiM-PrintDruk i oprawa: P.W.P. INTERDRUK, Warszawa
ISBN 978-83-255-3411-0
ISBN e-book 978-83-255-3412-7
© Wydawnictwo C.H. Beck 2012
Spis treści
Wykaz skrótów .................................................................................................................... VIIWykaz literatury .................................................................................................................. IXWprowadzenie (od Redaktora) ......................................................................................... XIX
Joanna DługoszZgoda dysponenta dobrem prawnym w świetle regulacji konstytucyjnych. Rozważania na pograniczu dogmatyki konstytucyjnego prawa jednostki do samostanowienia o sobie i dogmatyki prawa karnego ................................................ 1
Justyn PiskorskiVolenti non Ā t iniuria – niedoceniana czy przeceniana zasada prawa karnego? .... 13
Elżbieta HryniewiczZgoda dysponenta dobrem prawnym na gruncie prawa karnego ............................. 29
Anna PiaczyńskaJednolitość i dualizm zgody pokrzywdzonego w prawie karnym .............................. 57
Łukasz PohlO usytuowaniu zgody dysponenta dobrem na jego naruszenie w strukturze przestępstwa i jego konsekwencjach na gruncie problematyki błędu w polskim prawie karnym (elementarna próba uporządkowania zagadnienia) .......................... 71
Maja KlubińskaWpływ zgody pokrzywdzonego na złagodzenie odpowiedzialności karnej oskarżonego ......................................................................................................................... 81
Maciej SzczepańskiIstota działania „wbrew woli głosującego” i usytuowanie tej woli w strukturze czynu zabronionego z art. 251 KK .................................................................................. 93
Andrzej J. SzwarcZnaczenie zgody pokrzywdzonego w odpowiedzialności karnej za wypadki sportowe ............................................................................................................................... 105
Angelika ChlebowskaZgoda sportowca a odpowiedzialność karna za praktyki dopingowe ....................... 117
Iwona SepiołoZgoda pokrzywdzonego a konsensualne sposoby rozstrzygania spraw karnych .... 129
V
Piotr JóźwiakZgoda pokrzywdzonego, jako okoliczność wyłączająca odpowiedzialność dyscyplinarną (rozważania na przykładzie tajemnicy zawodowej w niektórych zawodach prawniczych) ..................................................................................................... 139
Indeks rzeczowy ................................................................................................................... 161
Spis treści
VI
VII
Wykaz skrótów
1. Źródła prawa
EKPCz ........................... Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wol-ności z 4.11.1950 r. (Dz.U. z 1993, Nr 61, poz. 284 ze zm.)
KC .................................. ustawa z 23.4.1964 r. – Kodeks cywilny (Dz.U. Nr 16, poz. 93 ze zm.)
Konstytucja RP ............ Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2.4.1997 r. (Dz.U. Nr 78, poz. 483 ze sprost. i ze zm.)
KP .................................. ustawa z 26.6.1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 ze zm.)
KPK ............................... ustawa z 6.6.1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz.U. Nr 89, poz. 555 ze zm.)
KPP ................................ Karta Praw Podstawowych Unii Europejskiej z 12.12.2007 r. (Dz.Urz. UE C 303, s. 1)
PrAdw ........................... ustawa z 26.5.1982 r. – Prawo o adwokaturze (t.j. Dz.U. z 2009 r. Nr 146, poz. 1188 ze zm. )
PrFarm .......................... ustawa z 6.9.2001 r. – Prawo farmaceutyczne (t.j. Dz.U. z 2008 r. Nr 45, poz. 271 ze zm.)
PrNot ............................. ustawa z 14.2.1991 r. (t.j. Dz.U. z 2008 r. Nr 189, poz. 1158 ze zm.)
RPrU .............................. ustawa z 6.7.1982 r. o radcach prawnych (t.j. Dz.U. z 2010 r. Nr 10, poz. 65 ze zm.)
SportU ........................... ustawa z 25.6.2010 r. o sporcie (Dz.U. Nr 127, poz. 857 ze zm.)
2. Organy orzekające
ETPCz ........................... Europejski Trybunał Praw CzłowiekaETS ................................ Europejski Trybunał SprawiedliwościSN .................................. Sąd NajwyższyTK .................................. Trybunał Konstytucyjny
3. Czasopisma
AUL ............................... Acta Universitatis Lodziensis. Folia IuridicaCzPKiNP ....................... Czasopismo Prawa Karnego i Nauk PenalnychDz.U. .............................. Dziennik Ustaw
VIII
Dz.Urz. .......................... Dziennik UrzędowyEP ................................... Edukacja PrawniczaOSNKW ........................ Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Krna MoP ............................... Monitor PrawniczyNKPK ............................ Nowa Kodyfi kacja Prawa KarnegoNP .................................. Nowe PrawoPal. ................................. PalestraPiP ................................. Państwo i PrawoPPK ................................ Przegląd Prawa KarnegoProk. i Pr. ...................... Prokuratura i PrawoRej. ................................. Rejent RPEiS ............................. Ruch Prawniczy Ekonomiczny i SocjologicznyRz. .................................. RzeczpospolitaZb. Orz. ......................... Zbiór Orzeczeń
4. Inne skróty
art. .................................. artykułd. .................................... dawnym.in. .............................. między innyminiepubl. ......................... niepublikowany (-a, -e)Nr ................................... numerorz. ................................. orzeczeniepost. ............................... postanowieniepoz. ................................ pozycjaRP .................................. Rzeczypospolita Polskarozp. ............................... rozporządzenies. ..................................... strona (-y)t. ..................................... tomtj. .................................... to jestUE .................................. Unia Europejskaw zw. .............................. w związkuwg .................................. wedługwyr. ................................ wyrokzob. ................................ zobacz
Wykaz skrótów
IX
Wykaz literatury
Ahlers R ., Doping und strafrechtliche Verantwortlichkeit – zum strafrechtlichen Schutz des Sportlers vor Körperschädigungen durch Doping, Baden-Baden 1994
Amelung K., Die Einwilligung in die Beeinträchtigung eines Grundrechtsgutes. Eine Un-tersuchung im Grenzbereich von Grundrechts- und Strafrechtsdogmatik, Berlin 1981
Andrzejew I., Polskie prawo karne w zarysie, Warszawa 1989Arzt G ., Delikte gegen das Leben, Zeitschrift für die gesamte Strafrechtswissenschaft
1973, Nr 83 Arzt G., Willensmängel bei der Einwilligung, Frankfurt am Main 1970Bajończyk A ., Z problematyki relacji między odpowiedzialnością dyscyplinarną i karną
(na przykładzie zawodów prawniczych), PiP 2004, z. 9Baszuk R., Tajemnica zawodowa: nie łamać zasad, Rz. z 15.6.2010 r.Berkl M., Der Sportunfall im Lichte des Strafrechts, Gießen 2006Berr H., Sport und Strafrecht, Saarbrucken 1973Bieńkowska B.T., Nowy kodeks postępowania karnego przez pryzmat wybranych zasad
procesowych, w: P. Kruszyński (red.), Nowe uregulowania prawne w Kodeksie postę-powania karnego z 1997 r., Warszawa 1999
Bieńkowska B.T., Wybrane zagadnienia „prawa stron do sporu” w polskim procesie kar-nym, SI 1997, Nr XXXIII
Bojarski M., Giezek J., Sienkiewicz Z., Prawo karne materialne. Część ogólna i szczególna, Warszawa 2007
Bojarski M., Giezek J., Sienkiewicz Z., Prawo karne materialne. Część ogólna i szczególna, Warszawa 2010
Bojarski M ., W poszukiwaniu formuły wyłączającej odpowiedzialność za wypadki w sporcie (w związku z artykułem S. Jędrucha), Pal. 1971, Nr 12
Bojarski M. , Wyłączenie odpowiedzialności karnej za wypadki w sporcie, NP 1970, Nr 10
Bojarski T., Polskie prawo karne. Zarys części ogólnej, Warszawa 2008Braithwaite J., Restorative Justice and a Better Future, http://www.iirp.org/article_detail.
php?article_id=NDk4 Braithwaite J ., Standards for Restorative Justice, www.restorativejustice.org/10fulltext/
braithwaiteBrunner A., Die Sportverletzung im schweizerischen Strafrecht, Zürich 1949Buchała K., Prawo karne materialne, Warszawa 1980Buchała K., Prawo karne materialne, Warszawa 1989Buchała K., W sprawie sporu o tajemnicę adwokacką, Pal. 1969, Nr 2
X
Wykaz literatury
Buchała K., Zoll A., Polskie prawo karne, Warszawa 1997Bydun-Kulik M ., w: M. Mozgawa (red.), Kodeks karny. Praktyczny komentarz, Warsza-
wa 2010Chyliński O., Gutekunst W., Świda W., Prawo karne. Część szczególna, Warszawa–Wroc-
ław 1980Cieślak M., Glosa do uchwały SN z 19.11.1963 r., VI KO 61/62, PiP 1963, z. 7Cieślak M., Polskie prawo karne. Zarys systemowego ujęcia, Warszawa 1994Ćwiąkalski Z ., Komentarz do art. 60 kodeksu karnego (Dz.U.97.88.553), w: G. Bogdan,
Z. Ćwiąkalski, P. K ardas, J. Majewski, J. Raglewski, M. Szewczyk , W. W róbel, A. Zo ll, Kodeks karny. Część ogólna. Komentarz, t. I, Komentarz do art. 1–116 KK, wyd. II, Kraków 2004
Czerwiński S., Zgoda pokrzywdzonego, jako czynnik, wyłączający karalność czynu prze-stępnego, Głos Sądownictwa 1935, Nr 7–8
Daniluk P., Kryteria określające zakres dóbr prawnych będących przedmiotem dyspozy-cji w warunkach kontratypu zgody uprawnionego, Przegląd Sądowy 2007, Nr 4
Daniluk P., Warunki determinujące skuteczność zgody uprawnionego w prawie karnym, Pal. 2005, Nr 1–2
Daniluk P., Zgoda uprawnionego a tryb ścigania, Przegląd Sądowy 2005, Nr 5Dąmbska I., Dwa studia z teorii poznania naukowego, Toruń 1962Dębski R ., O „działaniu na szkodę”, „dopuszczeniu” do zabronionego skutku i zasadzie
ustawowej określoności czynu, w: Ł. Pohl (red.), Aktualne problemy prawa karnego. Księga pamiątkowa z okazji Jubileuszu 70. urodzin Profesora Andrzeja Szwarca, Po-znań 2009
Dębski R., Recenzja monografi i Łukasza Pohla, Struktura normy sankcjonowanej. Zagad-nienia ogólne, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 2007, Prok. i Pr. 2010, Nr 12
Dölling D ., Fahrlässige Tötung bei Selbstgefahrdung des Opfers, Goltdammer´s Archiv für Strafrecht 1984
Duff R.A., Harms and Wrongs, Buff alo Criminal Law Review 2001, vol. 5Dukiet-Nagórska T. (red.). Prawo karne. Część ogólna, szczególna i wojskowa, Warsza-
wa 2010Faller A., Sport und Strafrecht (Die Sportverletzung), Heidelberg 1953Feinberg J., Harm to Others, New York 1984Filar M ., Herosi zinstytucjonalizowanej agresji. Niektóre problemy odpowiedzialności
karnej zawodowych sportowców za wypadki sportowe, PPK 1997, Nr 16Filar M ., Pokrzywdzony (ofi ara przestępstwa) w polskim prawie karnym materialnym,
CzPKiNP 2002, z. 2Frisch W., Zum Unrecht der sittenwidrigen Körperverletzung, Festschrift für H.J. Hirsch,
Berlin 1999Gardocki L., Prawnokarna problematyka sędziowskiej odpowiedzialności dyscyplinarnej,
w: J. Giezek (red.), Przestępstwo – kara – polityka kryminalna. Problemy tworzenia i funkcjonowania prawa. Księga jubileuszowa z okazji 70. rocznicy urodzin Profesora Tomasza Kaczmarka, Kraków 2006
Gardocki L., Prawo karne, Warszawa 2006Gardocki L., Prawo karne, Warszawa 2008
XI
Wykaz literatury
Gardocki L., Prawo karne, Warszawa 2009Gardocki L., Prawo karne, Warszawa 2010Garlicki L., Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, t. I, Warszawa 1999Garlicki S., w: A. Kaft al, M. Cieślak, S. Garlicki, Trójgłos w sprawie tajemnicy zawodowej
adwokata, Pal. 1964, Nr 3Gawron F.-J., Die strafrechtliche Beurteilung der Körperverletzungen beim Sport, Mün-
chen 1956Giezek J ., „Zezwolenie” na naruszenie dobra prawnego – negatywne znamię typu czy
okoliczność kontratypowi, w: Ł. Pohl (red.), Aktualne problemy prawa karnego. Księ-ga pamiątkowa z okazji 70. urodzin Profesora Andrzeja J. Szwarca, Poznań 2009
Giezek J ., Einige Bemerkungen über das erlaubte Risiko und Sorgfaltspfl ichtverletzun-gen im Sport, w: J.C. Joerden, U. Scheffl er, A. Sinn, G. Wolf (red.), Vergleichende Straf-rechtswissenschaft . Frankfurter Festschrift für Andrzej J. Szwarc zum 70. Geburtstag, Berlin 2009
Gmurzyńska E., Rodzaje mediacji, w: L. Mazowiecka (red.), Mediacja, Warszawa 2009 Göbel A.A., Die Einwilligung im Strafrecht als Ausprägung des Selbstbestimmungsrechts,
Frankfurt am Main 1992 Góral R., Kodeks karny. Praktyczny komentarz, Warszawa 2007Grzegorczyk T., Wniosek oskarżonego o skazanie go bez przeprowadzenia postępowania
dowodowego na rozprawie, PS 2000, Nr 1Grzegorczyk T., Wybrane zagadnienia najnowszej nowelizacji procedury karnej, PiP 2003,
z. 8Grześkowiak A., Prawo karne, Warszawa 2009Gubiński A., Ryzyko sportowe, NP 1959, Nr 10,Gubiński A., Zgoda pokrzywdzonego, PiP 1960, z. 7Habermas J., Uwzględniając Innego. Studia do teorii politycznej, Warszawa 2009Harman J.D., Harm, Consent and Distress, vol. 15, Journal of Value Inquiry 1981Hirsch H.J., Glosa do wyroku BGH z 26.05.2004r/(2 StR 505/3), Juristische Rundschau
2004, z. 11Hirsch H.J., Strafgesetzbuch, Leipziger Kommentar, Berlin 2003Hirsch H.J ., Zu strafrechtlichen Fragen des Sportrechts, w: J.C. J oerden, U. S cheffl er,
A. Sinn, G. Wolf (red.), Vergleichende Strafrechtswissenschaft . Frankfurter Festschrift für Andrzej J. Szwarc zum 70. Geburtstag, Berlin 2009
Hofmański P. (red.), Kodeks postępowania karnego. Komentarz do artykułów 1–296, t. I, Warszawa 2004
Hofmański P. (red.), Kodeks postępowania karnego. Komentarz do artykułów 1–296, t. I, Warszawa 2007
Hörnle T., Off ensive Behavior and German Criminal Law, vol. 5, Buff alo Criminal Law Review 2001
Indecki K. , Liszewska A ., Prawo karne materialne. Nauka o przestępstwie, karze i środ-kach penalnych, Warszawa 2002
Iwański M., Przestępstwo dopingu (art. 50 ustawy o sporcie), PiP 2011, z. 7–8Jachimowicz M., Przestępstwo naruszenia tajności głosowania (art. 251 KK), Prokurator
2007, Nr 3–4
XII
Wykaz literatury
Jędrzejewska A., Koncepcja oświadczenia woli w prawie cywilnym, Warszawa 1992Jędrzejewski Z., Bezprawność jako element przestępności czynu. Studium na temat struk-
tury przestępstwa, Warszawa 2009Jóźwiak P ., Stosowanie prawa karnego materialnego i procesowego w postępowaniu
dyscyplinarnym policjantów (zarys problematyki), w: P. Jóźwiak, W.S. Majchrowicz (red.), Odpowiedzialność dyscyplinarna w policji, Piła 2011
Kaczmarek T., Normativer Status der Umstände, die die Rechtswidrigkeit der Tat im pol-nischen Strafrecht „ausschließen”, w: J.C. Joerden, U. Scheffl er, A. Sinn, G. Wolf (red.), Vergleichende Strafrechtswissenschaft . Frankfurter Festschrift für Andrzej J. Szwarc zum 70. Geburtstag, Berlin 2009
Kaczmarek T., O kontratypach raz jeszcze, PiP 2009, z. 7Kaczmarek T., O tzw. okolicznościach „wyłączających” bezprawność czynu, PiP 2008,
z.10Kaczmarek T ., Status normatywny okoliczności „wyłączających” bezprawność czynu
w polskim prawie karnym, PiP 2008Kaczmarek T., Typizacja czynów społecznie niebezpiecznych a jego ustawowe znamiona,
w: Kaczmarek T., Rozważania o przestępstwie i karze. Wybór prac z okresu 40-lecia naukowej twórczości, Warszawa 2006
Kaczmarek T., Wolność dysponowania życiem a prawo do godnej śmierci, w: Rozważa-nia o przestępstwie i karze. Wybór prac z okresu 40-lecia naukowej twórczości, War-szawa 2006
Kaft al A., O niektórych zagadnieniach przestrzegania tajemnicy zawodowej przez adwo-kata – podejrzanego w procesie karnym, Pal. 1963, Nr 4
Kaft al A., Procesowe zagadnienia tajemnicy adwokackiej, Pal. 1970, Nr 1Kalinowski S., Stanowisko obrońcy w polskim procesie karnym, Pal. 1962, Nr 8Kardas P., Das erlaubte Sportrisiko – ein außergesetzlicher Rechtsfertigungsgrund (Kon-
tratypus) oder ein Element zur Präzisierung der Rechtswidrigkeitsebene?”, w: J.C. Jo-erden, U. S cheffl er, A. S inn, G. W olf (red.), Vergleichende Strafrechtswissenschaft . Frankfurter Festschrift für Andrzej J. Szwarc zum 70. Geburtstag, Berlin 2009
Kardas P., Dozwolone ryzyko sportowe – pozaustawowy kontratyp czy element precyzu-jący płaszczyznę bezprawności?, Przegląd Sądowy 2009, Nr 1
Kardas P., Konsensualne sposoby rozstrzygania w świetle nowelizacji kodeksu postępo-wania karnego z dnia 10 stycznia 2003 r., Prok. i Pr. 2004, Nr 1
Kardas P., Przewinienie dyscyplinarne o charakterze ciągłym, w: Odpowiedzialność dy-scyplinarna notariusza, Rej. 2010 (wydanie specjalne)
Kinsella N.S., Punishment and Proportionality: Th e Estoppel Approach, Journal of Liber-tarian Studies Spring 1996, vol. 12
Kłączyńska N ., Komentarz do art. 46 kodeksu karnego (Dz.U.97.88.553), w: J. G iezek (red.), Kodeks karny. Część ogólna. Komentarz, Warszawa 2007
Kocur M ., Czy rzeczywiście klient może zwolnić prawnika z tajemnicy zawodowej?, http://spory-arbitraz.blogspot.com/2010/06/czy-rzeczywiscie-klient-nie-moze.html
Kowalska D., Eutanazja w polskim prawie karnym a granice dopuszczalności interwencji lekarskiej, Prok. i Pr. 2002, Nr 1
XIII
Wykaz literatury
Kozielewicz W ., Odpowiedzialność dyscyplinarna notariuszy – problematyka material-noprawna i procesowa, Rej. 2006, Nr 9
Kozielewicz W., Odpowiedzialność dyscyplinarna sędziów. Komentarz, Warszawa 2005Kozielewicz W ., Prawnokarna ochrona tajemnicy głosowania, w: J. J akubowska-Hara,
C. Nowak, J. Skupiński (red.), Księga pamiątkowa Profesor Barbary Kunickiej-Michal-skiej, Warszawa 2008
Kozielewicz W., Stosowanie prawa karnego materialnego i procesowego w postępowaniu dyscyplinarnym w sprawach sędziów (zarys problematyki), w: L. Leszczyński, E. Skrę-towicz, Z. Hołda (red.), W kręgu teorii i praktyki prawa karnego. Księga poświęcona pamięci Profesora Andrzej Wąska, Lublin 2005
Kozielewicz W., w: A. Wąsek, R. Zawłocki (red.), Kodeks karny. Część szczególna. Komen-tarz do artykułów 222–316, t. II, Warszawa 2010
Kozioł T., Glosa do uchwały SN z 30.9.2003 r., I KZP 19/03, PiP 2004, z. 7Krasny K ., Niektóre instytucje w nowym kodeksie postępowania karnego, Prok. i Pr.
1998, Nr 5Kristol I ., Pornography, Obscenity, and the Case for Censorship, N.Y. Times Magazine
z 28.3.1971 r.Król M ., Tolerancja w teorii i praktyce liberalizmu, w: I. J akubowska-Branicka (red.),
O tolerancji we współczesnej demokracji liberalnej, Warszawa 2010Kruk E ., Zasądzenie odszkodowania pieniężnego z urzędu – zagadnienia wybrane,
w: Z. Ćwiąkalski, G. Artymiak (red.), Karnomaterialne i procesowe aspekty naprawie-nia szkody, Warszawa 2010
Krzemiński Z., Etyka adwokacka. Teksty, orzecznictwo, komentarz, Warszawa 2008Krzemiński Z., Prawo o adwokaturze. Komentarz, Warszawa 1998Krzemiński Z ., Problem tajemnicy zawodowej adwokata w świetle przepisów prawnych,
Pal. 1959, Nr 10Krzemiński Z., Tajemnica zawodowa adwokata, Pal. 1974, Nr 6Kubiak J.R., Kubiak J., Odpowiedzialność dyscyplinarna sędziów, Przegląd Sądowy 1994,
Nr 4Kubiak R ., Dopuszczalne ryzyko i jego umiejscowienie w strukturze przestępstwa, AUL
2004, Nr 67Kubiak R., Legalność pierwotna ryzyka sportowego, Prok. i Pr. 2006, Nr 12Kulik M ., Prawo do prywatności a karalność spowodowania lekkiego uszczerbku na
zdrowiu za zgodą pokrzywdzonego, Prok. i Pr. 1999, Nr 10Kunicka-Michalska B ., w: G. Rej man (red.), Kodeks karny. Część ogólna. Komentarz,
Warszawa 1999Kunicka-Michalska B., w: A. Wąsek (red.), Kodeks karny. Część szczególna, t. II, Komen-
tarz do art. 222–316, Warszawa 2005Kunicka- Michalska B., Ochrona tajemnicy zawodowej w polskim prawie karnym, War-
szawa 1972Kunicka-Michalska B ., Przestępstwa przeciwko ochronie informacji i wymiarowi spra-
wiedliwości. Rozdział XXX i XXXII. Komentarz, Warszawa 2000Kurczewski J. , Jeszcze raz o tolerancji tylko trochę inaczej, w: I. J akubowska-Branicka
(red.), O tolerancji we współczesnej demokracji liberalnej, Warszawa 2010
XIV
Wykaz literatury
Kurowska K., Konsensualne sposoby zakończenia postępowania karnego a sytuacja pro-cesowa pokrzywdzonego, Prok. i Pr. 2002, Nr 4
Leoński Z., Odpowiedzialność dyscyplinarna w prawie Polski Ludowej, Poznań 1959Lewaszkiewicz-Petrykowska B., w: S. Grzybowski (red.), System prawa cywilnego. Część
ogólna, Ossolineum 1985Lewczuk K., Glosa do wyroku SN z 27.5.2002 r., II KKN 371/00, PS 2003, Nr 9Łabuda G., Komentarz do art. 66 kodeksu karnego (Dz.U.97.88.553), w: J. Giezek (red.),
Kodeks karny. Część ogólna. Komentarz, Warszawa 2007Łojewski K., Instytucja odmowy zeznań w polskim prawie karnym, Warszawa 1970Łyczywek R., Tajemnica zawodowa obrońcy, PiP 1962, z. 1Lyons D., Etyka i rządy prawa, Warszawa 2000Majewski J., Okoliczności wyłączające bezprawność czynu. Zagadnienia ogólne, Warsza-
wa 1982Makarewicz J., Prawo karne ogólne, Kraków 1914Malinowski A., Nowak L., Problemy modelowania w teorii prawa, PiP 1972, z. 2Marek A., Kodeks karny. Komentarz, Warszawa 2010Marek A., Prawo karne, Warszawa 2003Marek A., Prawo karne, Warszawa 2004Marek A., Prawo karne, Warszawa 2006Marek A., Prawo karne, Warszawa 2007Marek A., Prawo karne, Warszawa 2011Markwick P., Harming Consent, vol. 8, Res Publica 2002MacIntyre A., Etyka i polityka, Warszawa 2009Mehl G., Die Strafb arkeit der Körperverletzungen beim Sport, Stuttgart 1953Mill J.S., Utylitaryzm. O wolności, Warszawa 1959Mozgawa M., Prawo karne materialne. Część ogólna, Kraków 2006Müller A., Doping im Sport als strafb are Gesundheitsbeschädigung (§§ 223 Abs. 1, 230
StGB)?, Baden-Baden 1993Nisenson J., Siewierski M., Kodeks karny i prawo o wykroczeniach z komentarzem, War-
szawa 1939Noll P., Übergesetzliche Rechtfertigungsgründe im besonderen die Einwilligung des Ver-
letzten, Bazylea 1955Nolte M ., Sport und Recht, Ein Lehrbuch zum internationalen, europäischen und deu-
tschen Sportrecht, Schorndorf 2004Ohly A., „Volenti non fi t iniuria”: die Einwilligung im Privatrecht, Tübingen 2002Orzeczenie Wyższej Komisji Dyscyplinarnej z dnia 11 października 1958 r., WKD 57/58,
Pal. 1959, Nr 2–3Otto H., Einwilligung, mutmaßliche, gemutmaßte und hypothetische Einwilligung, Jura
2004, Nr 10Payen F., O powołaniu adwokatury i sztuce obrończej, Warszawa – Kraków 1938Pietrzykowski T., Niedopasowane przepisy, Rz. z 27.11.2003 r.Płatek M., w: M. Płatek, M. Fajst (red.), Teoria sprawiedliwości naprawczej w: Sprawied-
liwość naprawcza. Idea. Teoria. Praktyka, Warszawa 2005Plebanek E., Materialne określenie przestępstwa, Warszawa 2009
XV
Wykaz literatury
Pohl Ł ., Błąd co do znamienia uprzywilejowującego w polskim prawie karnym (anali-za teoretycznoprawna), w: H. Kołecki (red.), Kryminalistyka i nauki penalne wobec przestępczości. Księga pamiątkowa dedykowana Profesorowi Mirosławowi Owocowi, Poznań 2008
Pohl Ł., Kierowanie wykonaniem samobójstwa oraz polecenie jego wykonania w polskim prawie karnym, w: A. Michalska-Warias, I. Nowikowski, J. Piórkowska-Flieger (red.), Teoretyczne i praktyczne problemy współczesnego prawa karnego. Księga jubileuszo-wa dedykowana Profesorowi Tadeuszowi Bojarskiemu, Lublin 2011
Pohl Ł ., Niezachowanie wymaganej ostrożności – znamię typu czynu zabronionego czy odrębny element w strukturze przestępstwa, w: J. Majewski (red.), Nieumyślność. Ma-teriały VIII Bielańskiego Kolokwium Karnistycznego (w druku)
Pohl Ł ., O stosunku między zmodyfi kowanym typem czynu zabronionego pod groźbą kary a leżącą u jego podstaw normą sankcjonowaną, Ius Novum 2010, Nr 1
Pohl Ł ., Struktura normy sankcjonowanej w prawie karnym. Zagadnienia ogólne, Po-znań 2007
Pohl Ł., Zieliński M., W sprawie rzetelności wiedzy o wykładni, RPEiS 2011, z. 1Popławski H., Przestępstwa przeciwko wyborom, Pal. 1984, Nr 3–4Preuß W., Untersuchungen zum unerlaubten Risiko im Strafrecht, Berlin 1974Radwański Z., w: Z. Radwański (red.), System Prawa Prywatnego, t. 2, Prawo cywilne –
część ogólna, wyd. 2, Warszawa 2008Rain J., Die Einwilligung des Sportlers beim Doping, Frankfurt am Main 1998Redelbach A., Tajemnica zawodowa notariusza w Rzeczypospolitej Polskiej w świetle za-
sady poszanowania życia prywatnego, Rej. 1999, Nr 6–7Rejman G. w: G. Rejman (red.), Kodeks karny. Część ogólna. Komentarz, Warszawa 1999Roberts P ., Philosophy, Feinberg, Codifi cation, and Consent: A Progress Report on En-
glish Experiences of Criminal Law, vol. 5, Buff alo Criminal Law Review 2001Rodzynkiewicz M., Modelowanie pojęć w prawie karnym, Kraków 1998Rogoziński P ., Dobrowolne poddanie się przez oskarżonego odpowiedzialności karnej,
PiP 2000, z. 9Rössner D ., Mediation as a Basic Element of Crime Control: Th eoretical and Empirical
Comments, vol. 3, Buff alo Criminal Law Review 1999Roxin C. Über die Einwilligung im Strafrecht, Coimbra 1987Roxin C., Strafrecht Allgemeiner Teil I, München 2005Roxin C., Strafrecht AT, t. 1, wyd. 3, München 1997Rozental K., W sprawie karnoprawnego charakteru tzw. ryzyka zwykłego, PiP 1991, z. 4Rusinek M ., Tajemnica zawodowa i jej ochrona w polskim procesie karnym, Kraków
2007Safj an M., w: K. Pietrzykowski (red.), Kodeks cywilny, t. II, Komentarz, Warszawa 2004Sakowicz A., Prawnokarne gwarancje prywatności, Kraków 2006Sarkowicz R., Poziomowa interpretacja tekstu prawnego, Kraków 1995Sawicki J ., Tajemnica zawodowa lekarza i dziennikarza w prawie karnym, Warszawa
1960Schiff er B.H., Die strafrechtliche Behandlung von Sportverletzung, Mannheim 1977Schild W., Sportstrafrecht, Baden-Baden 2002
XVI
Wykaz literatury
Schmidthäuser E. , Selbstmord und Beteiligung am Selbstmord in strafrechtlicher Sicht, w: Festschrift für Hans Welzel zum 70. Geburtstag, Berlin–Nowy Jork 1974
Schneider-Grohe Ch.B ., Doping – Eine kriminologische und kriminalistische Untersu-chung zur Problematik der künstlichen Leistungssteigerung im Sport und zur rechtli-chen Handhabung dieser Fälle, Lübeck 1979
Schroeder F.-Ch., Kaufmann H. (red.), Sport und Recht, Berlin 1972Skoczek Z., Spór o tajemnicę adwokacką, Pal. 1969, Nr 2Skwarczyński H., Przyspieszenie procedowania po nowelizacji kpk, Jur. 2003, Nr 6Spotowski A ., Zezwolenie uprawnionego i zgoda pokrzywdzonego a odpowiedzialność
karna, PiP 1972, z. 3Srogosz T., Ustawa o przeciwdziałaniu narkomanii. Komentarz, Warszawa 2008Stachura I., Karcenie wychowawcze i ryzyko sportowe. Próba analizy statusu normatyw-
nego wybranych kontratypów pozaustawowych, CzPKiNP 2007, Nr 2Stefani G., Levasseur G., Bouloc B., Droit pénal general, Paris 2003Stefański R .A., Wniosek prokuratora o skazanie oskarżonego bez rozprawy, Prok. i Pr.
1998, Nr 2Stefański R.A., Prawo karne materialne. Część ogólna, Warszawa 2008Steinborn S., Porozumienia w polskim procesie karnym, Kraków 2005Stratenwerth G. , Prinzipien der Rechtfertigung, Zeitschrift für die gesamte Strafrechts-
wissenschaft 1956, Nr 68 Stratenwerth G., Strafrecht, Allgemeiner Teil, Tom I, Kolonia i in. 1981Swora M., Tajemnica adwokacka w świetle wybranych przepisów ustawy o ochronie da-
nych osobowych, Pal. 2004, Nr 3–4Szewczyk M., w: A. Zoll (red.), Kodeks karny. Część szczególna. Komentarz, t. II, Komen-
tarz do art. 117–277 KK, Warszawa 2008Szumiło-Kulczycka D., Międzynarodowa konferencja pt. „Porozumienia w procesie kar-
nym w Europie” (Kraków, 20–21 września 1999 r.), Prok. i Pr. 2000, Nr 1Szwarc A.J ., Praktyki dopingowe jako przestępstwa przeciwko zdrowiu i życiu przewi-
dziane w kodeksie karnym, Sport Wyczynowy 1992, Nr 1–2Szwarc A.J., Karnoprawne funkcje reguł sportowych, Poznań 1977Szwarc A.J. Wyłączenie odpowiedzialności karnej za wypadki sportowe, w: J. Majewski
(red.), Okoliczności wyłączające bezprawność czynu, Toruń 2008Szwarc A.J., Karnoprawne funkcje reguł sportowych, Poznań 1977Szwarc A.J., Sport a prawo karne, Poznań 1971Szwarc A.J., Wyłączenie odpowiedzialności karnej za wypadki sportowe, w: J. Majewski
(red.), Okoliczności wyłączające bezprawność czynu. Materiały IV Bielańskiego Kolo-kwium Karnistycznego, Toruń 2008
Szwarc A.J., Wypadki sportowe w świetle prawa karnego, Poznań 1972Szwarc A.J., Zgoda pokrzywdzonego jako podstawa wyłączenia odpowiedzialności kar-
nej za wypadki sportowe, Poznań 1975Szwarczyk M., w: T. Bojarski (red.), Kodeks karny. Komentarz, Warszawa 2011Śliwiński S., Polskie prawo karne materialne. Część ogólna, Warszawa 1946Światłowski A., W stronę koncepcji porozumień karnoprocesowych, PiP 1997, z. 9
XVII
Wykaz literatury
Świda-Ziemba H ., Dylematy między wolnością a wspólnotą w demokracji liberalnej, w: I. Jakubowska-Branicka (red.), O tolerancji we współczesnej demokracji liberalnej, Warszawa 2010
Tröndle H., Strafgesetzbuch und Nebengesetze, Monachium 1997Tyszkiewicz L., w: M. Filar (red.), Kodeks karny. Komentarz, Warszawa 2010Usowicz E., Świadomie łamię zasady (wywiad z Krzysztofem Zakrzewskim), Rz. z 7.6.2010 r.Vögeli H.F., Strafrechtliche Aspekte der Sportverletzungen, im besonderen die Einwilli-
gung des Verletzten im Sport, Zürich 1974Waltoś S ., Porozumienia w europejskim procesie karnym; próba syntetycznego spojrze-
nia, Prok. i Pr. 2000, Nr 1Warylewski J., Prawo karne. Część ogólna, Warszawa 2004Warylewski J., Prawo karne. Część ogólna, Warszawa 2009Warylewski J ., Zasada ustawowej określoności przesłanek odpowiedzialności karnej
a kontratypy pozaustawowe, w: J. Majewski (red.), Okoliczności wyłączające bezpraw-ność czynu, Toruń 2008
Ważny A., w: K.T. Boratyńska, A. Górski, A. S akowicz, A. Ważny, Kodeks postępowania karnego. Komentarz, Warszawa 2009
Ważny A ., w: Z. Sobolewski, G. A rtymiak, C.P. Kłak (red.), Porozumienia procesowe po nowelizacji kodeksu postępowania karnego, w: Problemy znowelizowanej procedury karnej. Materiały konferencji naukowej – Rzeszów-Czarna 17–18 października 2003 r., Kraków 2004
Ważny A ., Zgoda stron na dobrowolne poddanie się karze w trybie art. 387 KPK, Prok. i Pr. 2002, Nr 3
Wąsek A., Czy dobrowolna sterylizacja jest przestępstwem?, PiP 1988, z. 8Wdzięczna E.A ., Warunkowe umorzenie postępowania w świetle koncepcji sprawiedli-
wości naprawczej, Toruń 2010Weigend T ., Strafl osigkeit bei Einwilligung, Zeitschrift für die gesamte Strafrechtswis-
senschaft 1986, Nr 98 Wessels J., Beulke W., Strafrecht Allgemeiner Teil, Heidelberg 2005Wojciechowski J., Kodeks karny. Komentarz. Orzecznictwo, Warszawa 1997Wolter W., Funkcja błędu w prawie karnym, Warszawa 1965Wolter W., Nauka o przestępstwie, Warszawa 1973Wolter W., w: I. Andrejew, W. Świda, W. Wolter, Kodeks karny z komentarzem, Warsza-
wa 1973Wronkowska S., Ziembiński Z., Zarys teorii prawa, Poznań 2001Wróbel W., w: A. Zoll (red.), Kodeks karny. Część szczególna. Komentarz do art. 117–277
KK, t. II, Kraków 2006Wróbel W ., Głos w dyskusji na IV Bielańskim Kolokwium Karnistycznym, w: J. Majewski
(red.) Okoliczności wyłączające bezprawność czynu, Toruń 2008Wróbel W ., Pojęcie „dobra prawnego” w wykładni przepisów prawa karnego, w: Ł. Pohl
(red.), Aktualne problemy prawa karnego. Księga pamiątkowa z okazji Jubileuszu 70. urodzin Profesora Andrzeja J. Szwarca, Poznań 2009
Wróbel W., Zoll A., Polskie prawo karne. Część ogólna, Kraków 2010
XVIII
Wykaz literatury
Wytrykowski K ., Wpływ błędu co do znamienia zgody pokrzywdzonego na odpowie-dzialność karną, NKPK 2002, t. X
Wytrykowski K., Wpływ charakteru dobra prawnego na skuteczność zgody pokrzywdzo-nego, NKPK 2002, t. XI
Zabłocki S ., O rozpoznawaniu przedmiotu ochrony prawnokarnej przy przestępstwach przeciwko wyborom i referendum, stypizowanych w Rozdziale XXXI Kodeksu karne-go, w: F. Rymarz (red.), Demokratyczne standardy prawa wyborczego Rzeczypospoli-tej Polskiej. Teoria i praktyka, Warszawa 2005
Zachęta A., Czy istnieją „wiosenne kontratypy”?, EP 2006, Nr 4 (79)Zakrzewski K., Tajemnica zawodowa, Rz. z 16.7.2010 r.Zalewski W., Sprawiedliwość naprawcza. Początek ewolucji polskiego prawa karnego,
Gdańsk 2006Zawłocki R., Prawo karne gospodarcze, Warszawa 2007Zielińska E ., Aspekty prawnokarne nieterapeutycznych zabiegów medycznych, SI 1988,
Nr XVIZielińska E ., Odpowiedzialność zawodowa lekarza i jej stosunek do odpowiedzialności
karnej, Warszawa 2001Zieliński M., Poznanie sądowe a poznanie naukowe, Poznań 1979Zieliński M., Wykładnia prawa. Zasady, reguły, wskazówki, Warszawa 2010Ziembiński Z., w: S. Wronkowska, Z. Ziembiński, Zarys teorii prawa, Poznań 2001Zoll A ., „Pozaustawowe” okoliczności wyłączające odpowiedzialność karną w świet-
le konstytucyjnej zasady podziału władzy, w: L. Leszczyński, E. S krętowicz, Z. H ołda (red.), W kręgu teorii i praktyki prawa karnego. Księga poświęcona pamięci Profesora Andrzeja Wąska, Lublin 2005
Zoll A., Aksjologiczne podstawy prawa karnego, w: B. Czech (red.), Filozofi a prawa a two-rzenie i stosowanie prawa, Katowice 1992
Zoll A ., Materialne określenie przestępstwa w projekcie Kodeksu karnego, w: S. Waltoś (red.), Księga ku czci Profesora Mariana Cieślaka. Problemy kodyfi kacji prawa karne-go, Kraków 1993
Zoll A., Materialne określenie przestępstwa, Prok. i Pr. 1997, Nr 2Zoll A ., Okoliczności wyłączające bezprawność czynu. Zagadnienia ogólne, Warszawa
1982Zoll A., Verurschaung eines Verkehrsunfalls beim Autorennen, w: J.C. Joerden, U. Scheff -
ler, A. Sinn, G. Wolf (red.), Vergleichende Strafrechtswissenschaft . Frankfurter Fest-schrift für Andrzej J. Szwarc zum 70. Geburtstag, Berlin 2009
Zoll A., W sprawie kontratypów, PiP 2009, z. 4Zoll A. (red.), Kodeks karny. Część ogólna. Komentarz do art. 117–277 Kodeksu karne-
go, Kraków 1999Zoll A., w: A. Zoll (red.), Kodeks karny. Komentarz. Część ogólna, Kraków 2004Zoll A ., w: A. Zo ll (red.), Kodeks karny. Część ogólna. Komentarz, t. I, Komentarz do
art. 1–116 KK, Warszawa 2007
XIX
Wprowadzenie (od Redaktora)
Zgoda pokrzywdzonego to konwencjonalne pojęcie z zakresu nauki prawa karnego. Owa konwencjonalność ma charakter wielopłaszczyznowy. Zasadniczo, zgodę pokrzyw-dzonego uznaje się za szczególny pozaustawowy kontratyp, tj. okoliczność wyłączającą bezprawność czynu podlegającego karnoprawnej ocenie. Już to ujęcie opiera się na szcze-gólnym założeniu, że status pokrzywdzonego posiada osoba, której dobro jeszcze w ża-den sposób nie zostało naruszone. W istocie chodzi więc tutaj nie o zgodę pokrzywdzo-nego, lecz o zgodę na pokrzywdzenie. W tym wyróżnieniu wypełnia się istota powołanej wyżej konwencji. Ważne jest bowiem tutaj to, co jest przedmiotem owej zgody, czy też przyzwolenia danej osoby, której dobro staje się przedmiotem zamachu sprawcy czynu zabronionego zagrożonego karą kryminalną. W przypadku wyżej powołanego kontraty-pu, zgoda pokrzywdzonego sprowadza się do wyrażenia przez daną osobę akceptacji na jej pokrzywdzenie w przyszłości. Możliwe są jednak tutaj także inne sytuacje, w których przedmiotem zgody może być, np. wymierzenie lub wykonanie wobec sprawcy okreś-lonej reakcji karnoprawnej. W tym kontekście zgoda pokrzywdzonego jawi się już jako kompleksowa i wielofunkcyjna instytucja prawa karnego. Nie można jej więc wiązać wy-łącznie z ww. kontratypem. Jednakże niewątpliwie w pierwszej kolejności to właśnie jego treść stanowi tutaj główną oś rozważań naukowych.
Zgoda pokrzywdzonego sensu largo jest ważnym elementem dyskusji na temat sa-mej istoty prawa karnego, a w szczególności pojmowania idei przestępstwa. Jest ono bo-wiem identyfi kowane ze specyfi cznym konfl iktem. Obecnie powszechnie uznaje się, że stronami tego konfl iktu są: sprawca czynu zagrożonego karą oraz społeczeństwo. Z tego względu konfl ikt ten sprowadza się do konfl iktu społecznego. Zasadniczo, pokrzywdzo-ny znajduje się poza tą relacją defi niującą istotę przestępstwa. Akt jego pokrzywdzenia aktualizuje relację, w której on sam spełnia już rolę wtórną.
Społeczeństwo jest tutaj przeciwstawiane sprawcy z uwagi na fakt, iż ten ostatni prze-prowadza karalny zamach na dobro, któremu przypisuje się status dobra społecznego, tzn. nośnika doniosłych ogólnospołecznie pozytywnych wartości. Trzeba przyznać, iż współcześnie prawodawca jest nad wyraz hojny w przyznawaniu tego statusu różnorakim dobrom, czy też zamachom na nie. W konsekwencji współczesne prawo karne jest wręcz wszechobecne. Oznacza to również, że wszechobecne w życiu obywateli jest państwo, występujące jako swoisty monopolistyczny moderator rozwiązywania ww. konfl iktów.
Idea potraktowania krzywdy indywidualnej (deliktu prywatnego) jako krzywdy spo-łecznej (deliktu publicznego) czerpie swoją genezę w oświeceniowych postulatach huma-nitaryzmu prawniczego, do których – w zakresie prawa karnego – należało przekonanie o negatywnym społecznie wymiarze wszystkich przestępstw. Postulat ten połączono z in-nym, o charakterze ustrojowym, zgodnie z którym państwo nakazywano traktować jako