ŹrÓdŁa informacji o stanie zdrowia...

Epidemiologia opisowa

Małgorzata Kowalska

Katedra i Zakład Epidemiologii ŚUM

Katowice 2017

ZDROWIE TO DOBROSTAN FIZYCZNY, UMYSŁOWY I SPOŁECZNY

/ definicja wg WHO, 1948 /

• Uwarunkowania genetyczne

• Uwarunkowania środowiskowe

• Własne zachowania i poprzednie doświadczenia

?

? Migracje ludności

wg International Organization for Migration, www.iom.int

Triada opisowa

Kto?

Gdzie? Kiedy?

Osoba

• wiek

• płeć

• grupa etniczna

• stan cywilny

• zawód

• sytuacja społeczno-ekonomiczna

• zachowania

Miejsce

• kraj

• województwo

• miasto

• wieś

• dzielnica

Uśrednione wartości surowego współczynnika chorobowości

hospitalizowanej z powodu POChP (J41–J44 wg ICD-10) w populacji

osób 19 i więcej lat (n/100 000), województwo śląskie,

wartość uśredniona za okres 2000—2011.

wg Niewiadomska E. rozprawa doktorska SUM 2015

Czas• zmienność w czasie lub stabilność

• zmiany krótko terminowe (dobowe)

• zmiany sezonowe

• trendy sekularne

Średniodobowa liczba zgonów a sezon 2001-

2002, ŚląskKowalska 2007

ChUK

ChUO

ZNzima wiosna lato jesień

0

5

10

15

20

25

30

35

śred

nia

dzie

nna

liczb

a zg

onów

Model badania opisowego

populacja choroba wsk. narażenia

A (NA osób) a/NA brak

brak możliwości odpowiedzi na pytanie dlaczego ludzie chorują

Źródła informacji o stanie zdrowia populacji

• dane z badań

• cel badania, finansepierwotne

• dane ze statystyk medycznych i demograficznych

• cel badania, finanse, dostępność danych

wtórne

Piramidy demograficznewg Haupt i Kane 1991

Progresywna -

Kenia

Regresywna –

USA

Stacjonarna -

Dania

Struktura wg wieku i płci - Polska

‘Drugie przejście demograficzne’

Zmiany demograficzne manifestujące się:

• spadkiem liczby urodzeń oraz liczby zawieranych małżeństw

• Przesuwaniem średniego wieku rodzenia pierwszego i kolejnych dzieci starsi

• Przesuwaniem średniego wieku zawierania związków małżeńskich starsi

• Wzrostem liczby rozwodów i związków nieformalnych

‘Nowa demografia Europy’

Spadek przyrostu naturalnego

Migracja

Niska płodność

(≤ 1,5)

Wydłużanie życia

wg van. D. Kaa 2003

Nastąpiły zaburzenia w

zastępowalności pokoleń

Przyrost naturalny, przeciętne dalsze trwanie życia

• Współczynnik przyrostu naturalnego(Urodzenia żywe - zgony) x k (=1000)

Liczba ludności

• Przeciętne dalsze trwanie życia (0 lat; 40 lat; 60…lat)

• HALE /Healthy Life Expectancy/ - przeciętne dalsze trwanie życia w zdrowiu (0 lat; 40 lat; 60…lat)

Przyrost naturalny

2011 r.

Dane wg GUS

Zadanie 1

Na podstawie dostępnych danych określ :

wielkość przeciętnego dalszego trwania życia kobiet i mężczyzn w Polsce w wieku 0 oraz 60 lat – czy są różnice pomiędzy mieszkańcami miast i wsi?

Powszechnie przyjęte kryteria diagnozowania sytuacji zdrowotnej

• Kryterium największej umieralności

choroby układu krążenia

choroby nowotworowe

zewnętrze przyczyny zachorowania i zgonu

• Kryterium największych kosztów społecznych

(długość trwania choroby, koszty leczenia i opieki, niepełnosprawność lub zgon)

Kryterium największej umieralności

• Umieralność (ogólna i specyficzna)

• Śmiertelność

• Umieralność proporcjonalna – struktura zgonów

Definicje: Podstawy epidemiologii. WHO 2002, rozdział 2

Międzynarodowa Statystyczna Klasyfikacja Chorób

i Problemów Zdrowotnych

• Rewizja Dziesiąta ICD-10

• Kategorie 3-znakowe

• 21 kategorii głównych w oparciu o wybór choroby zasadniczej i chorób współistniejących

• Choroba zasadnicza – stan, który po przeprowadzeniu właściwej diagnostyki uznano za odpowiedzialny za przyjęcie pacjenta do szpitala lub innej placówki opieki zdrowotnej

ICDVersion 2007

http://www.who.int/en/

http://www.who.int/en/

www.who.int – HFA Database

http://www.who.int/

Umieralność niemowląt

• Umieralność wczesna – liczba zgonów niemowląt w wieku 0-27 dni w populacji żywo urodzonych w danym roku /na tysiąc/

• Umieralność późna – liczba zgonów niemowląt w wieku 28 dni-11miesięcy w populacji żywo urodzonych w danym roku /na tysiąc/

• Umieralność okołoporodowa – liczba urodzeń martwych i zgonów niemowląt w wieku 0-6 dni spośród wszystkich porodów w danym roku /na tysiąc/

• Współczynnik martwo urodzonych – liczba urodzeń martwych spośród wszystkich porodów w danym roku /na tysiąc/


Umieralność niemowląt

UN = (Liczba zgonów niemowląt / liczba urodzeń żywych) * 1000

0

5

10

15

20

1990 1995 2000 2005 2010

Republika Czeska Niemcy Polska

Słowacja Ukraina

dane wg HFA dB

dane wg GUS

Główne przyczyny zgonuzależą również od wieku

wg WHO,2003

Standaryzowane mierniki stanu zdrowia

• standaryzowane współczynniki zapadalności, umieralności lub śmiertelności są przydatne w analizach porównawczych

• są niezależne od struktury badanej populacji tj. od płci, wieku, zawodu czy miejsca zamieszkania

• najczęściej standaryzację prowadzi się metodą bezpośrednią, czyli z udziałem surowych szczegółowych współczynników

Standaryzowane według wieku i niestandaryzowane (surowe) współczynniki umieralności na 100 000 ludności z powodu chorób

układu krążenia w wybranych krajach w 1980 r/dane wg WHO 1987 r./

Kraj Wartość surowa

współczynnika

umieralności

Standaryzowany

względem wieku

współczynnik

umieralności

Współczynniki szczegółowe

według wieku

45 –54 lat 55 – 64 lat

Finlandia 491 277 204 631

Francja 368 164 97 266

Japonia 247 154 95 227

Egipt 192 299 301 790

Meksyk 95 163 132 327

Zadanie 2

Oblicz standaryzowane współczynniki zachorowań na czerniaka u mężczyzn w Danii przy założeniu, że standaryzacja odbywa się metodą bezpośrednią z użyciem standardowej piramidy świata. Przyjmij liczbę zachorowań wg danych z udostępnionej tabeli

(wg Boniol M, Heanue M)

Lp.Wiek

w latach

Standardowa

populacja europejska

Standardowa

populacja

świata

Standardowa

populacja

kadłubowa*

1 0 1600 2400 -

2 1 – 4 6400 9600 -

3 5 – 9 7000 10000 -

4 10 – 14 7000 9000 -

5 15 – 19 7000 9000 -

6 20 – 24 7000 8000 -

7 25 – 29 7000 8000 -

8 30 – 34 7000 6000 -

9 35 – 39 7000 6000 6000

10 40 – 44 7000 6000 6000

11 45 – 49 7000 6000 6000

12 50 – 54 7000 5000 5000

13 55 – 59 6000 4000 4000

14 60 – 64 5000 4000 4000

15 65 – 69 4000 3000 -

16 70 – 74 3000 2000 -

17 75 - 79 2000 1000 -

18 80 – 84 1000 500 -

19 85+ 1000 500 -

Ogółem 100000 100000 31000

Kryterium największych kosztów

• Klasyczne mierniki stanu zdrowia – umieralność, śmiertelność, zapadalność, chorobowość

• Syntetyczne mierniki stanu zdrowiaDALY /Disability Adjusted Life Years/ lata życia skorygowane niesprawnością

QALY /Quality Adjusted Life Years/ lata życia skorygowane jakością

DALE /Disability Adjusted Life Expectancy/ oczekiwana długość życia skorygowana niesprawnością

PYLL /Potential Years of Life Lost/ potencjalne utracone lata życia

PEYLL /Period Expected Years of Life Lost/ okres utraconych oczekiwanych lat życia

HALE /Healthy Life Expectancy/ przewidywana liczba lat w zdrowiu


Global Burden of Disease

www.who.int

Zgony i DALYs dla 10 najistotniejszych przyczyn w 2002 r. wg WHO

Dane wg European Health Report 2005. Public health action

for healthier children and populations.WHO

Dane o chorobach

• zapadalność

• chorobowość

wg L. Gordis, 2004


1

2

3

4

5

Zadanie 3

Oblicz roczną zapadalność i umieralność na 100000 mieszkańców oraz śmiertelność z powodu zawału mięśnia sercowego w dwóch miastach. Które z miast posiada lepszą sytuację zdrowotną, wyjaśnij dlaczego?

Zgony do uniknięcia /avoidable death/

„Zgony przedwczesne, które nie miałyby miejsca, gdyby dzięki promocji zdrowia, edukacji zdrowotnej, a także wysiłkowi personelu medycznego można było zapobiec wystąpieniu choroby, wcześnie ją rozpoznać, skutecznie leczyć i rehabilitować.”

Nowotwory złośliwe –‘zgony do uniknięcia’

Zapadalność na 100 tys. SDR na 100 tys.

Polska 301,3 214,7

R.Czeska 641,2 234,2

Dania 633,8 218,7

Węgry 772,2 263,8

Rumunia 240,0 177,9

Szwajcaria 1273,6 152,3

Europa 369,7 185,3

wg HFA Database 2003

Zalety epidemiologicznego badania opisowego

• szacuje częstość, zapadalność lub umieralność w różnych populacjach lub podgrupach, z uwzględnie-niem miejsca oraz wieku osób

• opisuje zmienność zjawisk zdrowotnych w czasie

• nie wymaga dużych nakładów finansowych

Wady epidemiologicznego badania opisowego

• stosuje się dane z rutynowej sprawozdawczości

• zazwyczaj brak danych standaryzowanych

• istnieje możliwość popełnienia błędu wnioskowania

• brak danych o narażeniu uniemożliwia określenie związków przyczynowo-skutkowych

Case plotting

‘mapowanie’ – w odniesieniu do zachorowań lub zgonów z powodu chorób zakaźnych

PRZYKŁAD

1848 John Snow – mapa zgonów z powodu cholery podczas epidemii w Londynie

Umieralność z powodu nowotworów w Polsce, SDR w 2005 r.

Mężczyźni

śr dla kraju

197,5/100 tys.

Kobiety

śr dla kraju

105,4/100 tys

wg KRN, Kowalska 2008

Standaryzowany wsp. zachorowalności na nowotwory w Polsce w 2005r.

Mężczyźni

śr dla kraju

253,6/100 tys

Kobiety

śr dla kraju

191,8/100 tys

wg KRN, Kowalska 2008

Triada w epidemiologii analitycznej

ZWIĄZEK

GOSPODARZ

ŚRODOWISKO

Zalecana literatura regulamin

ŹrÓdŁa informacji o stanie zdrowia...

Documents