วิชาฟิกฮฺ หลักสูตร 01

หลกสตรสนตศกษา ระดบ 01 วชาศาสนบญญต (ฟกฮ)

ฝายพฒนาทรพยากรมนษย สถาบนอสลาม มหาวทยาลยอสลามยะลา

0

หลกสตรสนตศกษา

ระดบ ชน 01 วชาศาสนบญญต (ฟกฮ)

ฝายพฒนาทรพยากรมนษย สถาบนอสสลาม มหาวทยาลยอสลามยะลา



1

1. มาตรฐานการเรยนร ผเรยนมจรรยามารยาททดงาม มความเปนมสลมเปนฐานหลก ไมวางตวเปนปรปกษกบหลกคาสอนของอสลาม

ระยะเวลาเรยน หนงปการศกษา (สองภาคเรยน) คณลกษณะอนพงประสงค มความรความเขาใจในอดมการณของอสลามโดยรวมทงทางดานหลกความเชอ กฎหมายอสลาม และคณธรรมจรยธรรม. 2 จดประสงคปลายทาง 1 ผเรยนบอกความหมายของคาวา “อบาดะฮ”ในอสลามได บอกหลกการบญญตทางกฏหมายอสลามเกยวกบอบาดะฮ วธการทางศาสนาบญญตเกยวกบอบาดะฮในแตละเรอง และสามารถบอกผลทจะเกดขนทงกบบคคลและสงคมได 3 จดประสงคนาทาง

1. บอกความเขาใจเกยวกบ อบาดะฮ (ศาสนกจ) การปฏสมพนธและกฏหมายเกยวกบครอบครวได 2. บอกความหมายของขอกฎหมายเกยวกบการเมองการปกครองได 3. นกเรยนบอกแหลงทมาหรอแหลงอางองของกฎหมายอสลามได 4. นกเรยนบอกประเภทของบญญตตาง ๆ ทางศาสนา (احكام شرعية) ได 5. บอกพฒนาการเกยวกบวชาฟกฮได 6. นกเรยนระบประเภทของนาสะอาดได 7. นกเรยนรจกนายสและแยกประเภทของนายสได 8. นกเรยนบอกคานยามของ “ฮยฏ ,นฟาสและยานาบะฮ” และสาเหตจาเปนทจะตองอาบนาชาระ

รางกายได 9. นกเรยนบอกขอแตกตางระหวางการอาบนาซนตกบวายบได 10. นกเรยนบอกหลกการทาวฎอและสามารถแยกแยะซนต วายบและวธการทาวฎอได 11. นกเรยนบอกสงททาใหเสยวฎอ และชวงเวลาทวายบหรอซนตในการทาวฎอได 12. บอกวธการเชดรองเทาบต ถงเทา ผาพนแผลและระยะเวลาสนสดการอนญาตได 13. นกเรยนบอกวธการตะยมมมพรอมอางหลกฐานอางองและบอกสงททาใหเสยการตะยมมมได 14. บอกบญญต (หกม)เกยวกบการละหมาด คณคาของการละหมาดและบทลงโทษแกผละทงการ

ละหมาดพรอมหลกฐานอางองประกอบ 15. ระบเวลาละหมาด การอาซานและอกอมะฮได 16. บอกรายละเอยดเกยวกบคณสมบตกอนการละหมาด หลกการละหมาด และซนตตาง ๆ ของการทา

ละหมาด



2

17. บอกสงทควรหลกเลยง และสงททาใหเสยละหมาดและสงทสามารถกระทาไดขณะละหมาด 18. บอกชนดการละหมาดทเปนฟรฎและซนตได 19. บอกคณคาของการละหมาดเปนหมคณะและสามารถอางหลกฐานอางองจากฮาดษได 20. สามารถบอกวธการปฏบต (พอสงเขป)ในประเภทอบาดะฮดงตอไปนได

• การละหมาดรวม • การละหมาดของผปวย • การละหมาดชด (ทดแทนละหมาดทขาดไป) • การซยดซะฮวย • การซยดตลาวะฮ (ซยดเมออานกรอานถงอายะฮทกลาวถงการซยด) • หลกการทางกฏหมายอสลามเกยวกบมสยด

จดประสงคเชงพฤตกรรม (ทกษะพสย)

1. สามารถทาวฎอและอาบนาทาความสะอาดไดอยางถกวธ 2. สามารถเชดรองเทาบตเชดถงเทาและเชดบนผาพนแผล(แทนการลางเทาขณะทาวฎอ ) ไดอยางถก

วธ 3. สามารถทาการละหมาดแตละประเภทไดอยางถกตอง

จดประสงคดานพทธพสยและเจตพสย

1. ตนแตเชาเพอทาการละหมาดซบฮ 2. มความมงมนทจะออกไปอาซานบอกเวลาละหมาด 3. มความมงมนตงใจทจะออกไปละหมาดทมสยด 4. ตงใจหลกเลยงจากสงทไมควรปฏบตขณะละหมาด 5. สามารถลกขนละหมาด(ซนต)ยามคาคนไดอยางนอยสปดาหละครง 6. สามารถอานกรอานไดอยางตงใจ 7. มความมงมนทจะทองจาอลกรอานเทาทสามารถกระทาได 8. หมนขอดอาในเวลาทเปนชวงเวลาทดทสด 9. กอนนอนหมนขอกลาโทษตออลลอฮดวยการเตาบะฮ 10. มการตงเจตดไวกบทกการกระทาทจะกระทา 11. ยดมนกบการกลาวซกรลละฮทงเชาและเยน 12. ระลกถงอลลอฮอยเสมอในทกททกเวลา 13. แปรงฟนทาความสะอาดฟนสมาเสมอ



3

14. รกษารางกายใหสะอาดดวยการมนาละหมาดตลอดเวลา 15. มความตงใจทจะใหตนเองหางไกลสงทไมดไมงาม สงตองหาม และสถานททเปนแหลงอบายมข

5.เนอหาสาระและเอกสารประกอบการเรยน หนงสอฟกฮ อบาดะฮ ของ ชยค ฟยซอล มลาวย

• ฟกฮอบาดะฮ



4

บทนา ، والصالة والسالم على سيدنا حممد ، وعلى آله وصحبه ، ومن دعا بدعوتـه احلمد هللا رب العاملني .وسار على سنته إىل يوم الدين

หากยอนไปศกษาประวตศาสตรอสลามกจะพบวา ฟกฮ อบาดะฮ มความสาคญยง นกวชาการไดเขยนตารบตาราออกมากมาย บางเลมเขยนไวอยางละเอยดถถวน บางเลมเขยนไวพอสงเขป แตกครบถวนดวยหลกฐานอางองทงจากอลกรอานและซนนะฮ หนงสอบางเลมเขยนเฉพาะบางสานกคด(มซฮบ) แตอกบางเลมมการนาเสนอในรปแบบของการเปรยบเทยบระหวางสานกคด หรอไมกอางตรงไปยงอลกรอานและซนนะฮ จงพบวาตาราบางเลมกเปนทยอมรบและอกบางสวนกไมเปนทยอมรบอยบาง

หลายคนคดวาหนงสอเกยวกบฟกฮอบาดะฮนนไมจาเปนทจะตองมมากจนเกนไป เพราะจะเปนการซาซอนกบตาราทมอยกอนแลว หนงสอหรอตาราทเกดขนใหมเปนแคนามาเปลยนชอ จดสารบญและเปลยนแปลงสานวนเทานน แตสาระตาง ๆ ยงคงคลายคลงกบของเกา แตทางทดหนงสอประเภทนนาจะมการปรบปรงสานวนภาษาใหสามารถทาความเขาใจและเรยนรไดงายขน โดยใหมสาระครอบคลมเนอหาของกฏหมายอสลามทงหมดทปรากฏอยในวชาฟกฮ (ซงสวนหนงกคอฟกฮอบาดะฮ) สอดคลองกบสภาพการเปนอยของอสลามและมสลม เพอใหฟกฮเปนปจจยหลกสาหรบการสรางสรรคสงคมมสลม เพอใหฟกฮเขามามบทบาทในการกระตนใหอสลามเขาทนยคทนเหตการณ และนคอสงทเปนวตถประสงคของหนงสอเลมน จงขอวงวอนจากอลลอฮใหพระองคตอบรบตอคาการวอนขอของพวกเราดวยเทอญ

ผเขยนไดพจารณาแลวเหนวาหนงสอเลมนนาจะนาเสนอในเรองของสาระทจาเปน ๆทงหมด และไมใชเพยงเพอสรางความเขาใจในสวนของสานวนภาษาทางวชาฟกฮเทานน แตควรจะเปนการกาหนดจดยนในรปแบบทดกวา คอรปแบบทเหมาะสาหรบผททางานเพออสลาม ผทเรยกรองสอลลอฮสามารถนามายดถอยดมนถอปฏบตไดทามกลางกระแสความเขาใจอน ๆ ทหลากหลายซงสอดแทรกเขามา เพอมใหบทบาทของนกเผยแพรศาสนาหรอผททางานเพออสลามลดนอยถอยลง ในการทจะใหบญญตตาง ๆ ของอลลอฮดารงอยตอไปบนผนแผนดน



5

สานวนภาษาทใชในวชาฟกฮ ฟกฮ หมายถงมวลกฏหมายอสลามทประชาชาตมสลมจะตองถอปฏบตในชวตประจาวน ซงบญญตเหลานทงหมดจะครอบคลมกจการทกอยางของสวนบคคลและสงคม ซงจะประกอบดวยบญญตทเกยวของกบเรองราวดงน

อบาดะฮ( داتالعبــا ) หมายถงขอบญญตเกยวกบการละหมาด การประกอบพธหจญ การจายซากาต ซงจะเปนเรองราวทจะนามากลาวถงในหนงสอเลมน

อะฮวาลชกซยะฮ( األحوال الشخصية) หมายถงหลกบญญตเกยวกบเรองกฎหมายครอบครว โดยเรมทงแตแรกเกดจนกระทงจบชวตลง

มอามะลาต (املعامالت) เปนบญญตเกยวกบการปฏสมพนธระหวางผคนดวยกน เชนเรองของสญญา เรองของสทธและอน ๆ

อะฮกามซลฏอนยะฮ (ــسلطانية ــام ال คอบญญตทเกยวของกบการเมองการปกครอง เรอง (األحكเกยวกบผปกครองกบราษฎรษ

อะฮกาม ซลม วลฮรบ ( حكام السلم واحلـرب ا ) คอบญญตหรอขอปฏบตระหวางประเทศมสลมกบประเทศอน(ในยามสงบและยามศก) ซงฟกฮอสลามจะมสาระกฎหมายหรอขอบญญตครอบคลมเรองนและเรองอน ๆ ทงหมด จงสามารถมนใจไดวาอสลามคอแนวทางในการดาเนนชวต อสลามคอศาสนจกรและอาณาจกรซงอยในระบบเดยวกน

กฎหมายอสลามหรอหลกการกฏหมายอสลามอสลามมทมาจากไหน ? มสลมทกคนตางยอมรบและเหนพองตองกนวาหลกการทางกฏหมายอสลามหรอกฏหมายของอสลามนนมทมาหลกมาจากคมภรอลกรอานและซนนะฮ(แนวทาง)ของทานรอซลลลอฮ () สวนทมาแหลงอน ๆ นอกเหนอจากอลกรอานและซนนะฮ กมทมาอน ๆ ทหลากหลาย เชน อจมะฮ (ทศนะของนกวชาการมสลม) กยาส(การเทยบเคยง) อสตะฮซาน ,อลมะซอลฮอลมรซะละฮและอลอรฟ 1

แมวาแหลงทมาอน ๆ นอกเหนอจากอลกรอานและซนนะฮดงทกลาวมาแลวจะแตกตางกน แตทงหมดเหลานกลวนแลวแตตองอางองหรอยดตามหลกการของอลกรอานและซนนะฮนทงหมด ซงกสอดคลองกบคาพดของนกวชาการทพดไววา “แทจรงแลวอลกรอานและซนนะฮของทานนบคอแหลงอางองหลกสาหรบมสลมทประสงคจะเรยนรขอบญญตตางๆ ของอสลาม แตนนกไมไดหมายความวาเราเองจะปฏเสธแหลงอางองอนๆ แตหมายถงเราเองยอมรบยอมจานนตออลกรอานและซนนะฮของทานนบนนเอง

1 ศกษารายละเอยดเพมเตมไดจากคาอธบายในหนงสอฟกฮทพดถงเรองน เพราะหากจะอธบายในหนานจะยดยาว



6

ประเภทของกฎหมายอสลาม กฎหมายหรอบญญตแหงอสลามมอย 2 ประเภท ประเภทท 1 ชดเจนเดดขาด คอบญญตทมหลกฐานอางองยนยนจากอลกรอานหรอซนนะฮไวอยางชดเจน เชน บญญตเกยวกบการละหมาด ซงอลลอฮทรงตรสไววา ( ..وأقيموا الصالة ) บญญตเกยวกบการถอศลอด อลลอฮทรงตรสไววา (فمن شهد منكم الشهر فليصمه) บญญตเกยวกบการจายซากาตอลลอฮทรงตรสไววา ( لزكاةوآتوا ا ) บญญตเกยวกบวายบประกอบพธหจญอลลอฮทรงตรสไววา ( وهللا على الناس حج البيت. ) หาม(ฮารอม)การกนดอกเบยอลลอฮทรงตรสไววา (وذروا ما بقي من الربا) หาม(ฮารอม)การผดประเวณอลลอฮทรงตรสไววา (وال تقربوا الزنا) หาม(ฮารอม)ดมสราเมรย อลลอฮทรงตรสไววา (فاجتنبوه لعلكم تفلحون) เกยวกบการตงเจตนา (ประกอบการกระทา)ทานรอซล ไดตรสไววา (إمنا األعمال بالنيات) บญญตทมหลกฐานชแจงไวอยางชดเจนและเดดขาดนน จะไมมความเขาใจทขดแยงเลย ไมวาจะเปนมสลมทวไป นกวชาการ สานกคด และบคคลทวไป เพราะจากหลกฐานดงกลาวเปนทเขาใจกนไดโดยงาย เมอเปรยบเทยบกบ บญญตทเรยกวา ซอนนยะฮ (ظني) (ไมชดเจน)

ประเภทท 2 ซอนนย (ظني) ดงน 1. หลกการกฏหมายอสลามทมหลกฐานจากอลกรอานหรอซนนะฮ แตเปนหลกฐานทให

ความหมายไมชดเจน (ظني) 2. หลกการทางกฏหมายอสลามซงนกกฎหมายอสลาม(فقهــاء) ตความออกมาจากแหลงทมาของ

กฎหมายอนดวยการศกษาคนควา(اإلجتهاد)ดวยตนเอง ตวอยางกฎหมายประเภทท 1 ขอบเขตของการเชดศรษะขณะอาบนาละหมาด ซงตามทศนะของทานอหมามมาลกและอ

หมามอะหมดกาหนดไววา จะตองเชดศรษะทงหมด ในขณะททศนะของทานอหมามชาฟอยและอาบฮะนฟะฮ กลบใหทศนะไววา ใหเชดเพยงบางสวนของศรษะ นนกเปนเพราะวาการตความ พยญชนะ ب ในอายะฮทวา “ برؤوسكم وامسحوا ” ไดหลายความหมายหลายนย ไมไดมความหมายทชดเจนเพยงความหมายเดยว

ระยะทางในการเดนทางทอนญาตใหละศลอดและทาการละหมาดยอได ซงมหลกฐานปรากฏวาจะตองมระยะทาง 4 บรด (คาวา “برد”) มการตความออกมาในหลายนย ดงน ทานอหมามมาลก ชาฟอยและฮะนาบละฮไดตความวา คอระยะทาง 90 กโลเมตร โดยการอางหลกฐานจากฮาดษซงบนทกโดย อลบคอรย



7

ทวา “ทานอบน อมรและทานอบน อบบาส ไดทาการยอละหมาด (จากสรอคอะฮเปนสองรอคอะฮ) และละการถอศลอดในระยะทาง 4 บรด” ในทศนะของฮานะฟย ไดกาหนดวาจะตองใชเวลาในการเดนทาง 3 วน (ซงจะมระยะทางประมาณ 82 – 85 กม.) โดยอางหลกฐานจากฮาดษของบคอรยทวา “ไมอนญาตใหสตรทมใจศรทธาตออลอฮและวนกยามะฮเดนทางในระยะทางไกลทตองใชเวลาเดนทางถง 3 วนนอกเสยจากวาจะตองมผปกครองรวมทางไปดวย)

ซงการอางถงหลกฐานทงสองฮาดษทกลาวมานนความหมายไมชดเจน

ตวอยางกฎหมายประเภทท 2

ในกรณทสามหายสาบสญ ไมรวาเปนตายรายดอยางไร ตามทศนะของอลฮะนาฟยและชาฟอยไดตดสนวา นาง (ภรรยา)จะตองรอจนกวาคนรนราวคราวเดยวกนจะเสยชวตและสามารถคาดคะเนไดวาเขาคงจะเสยชวตไปแลว กอฎยจงจะตดสนไดวา (ผเปนสามเสยชวตไปแลว) นางสามารถ หรออนญาตใหแตงงานกบสามใหมได โดยอางหลกฐานวา คนทหายสาบสญนนเดมทยงมชวตอย เมอเดมทเขายงมชวต (ครนเมอยงไมมอะไรบงชวาเสยชวตแลว) ฉะนนเขากจะยงคงมชวตอยตอไปจนกวาจะมสงบงชวาเขาเสยชวตแลว หลกฐานในลกษณะนเรยกวา หลกฐานทไดมาจากการศกษาคนควาทาความเขาใจแลวจงตความออกมาเปนหลกการ (اجتهاد ظني)

สวนทศนะของอลมาลกย ไดตดสนระหวางภรรยากบสามทหายสาบสญ โดยกาหนดเวลาไว 4 ป หลงจากวนทหายสาบสญไป ในภาวะทสงบไมใชชวงทมการทาศกสงคราม แตหากเปนชวงทมศกสงครามจะทานกาหนดเวลาไวแคเพยง 1 ป นบจากวนทหายสาบสญไป สวนหลกฐานและหลกการของทานคอ การปกปองประโยชนของผเปนภรรยา และเพอเปนการปกปองผลรายทจะเกดขนกบผเปนภรรยา ซงอาจจะเกดเรองของความเสอมเสยหากคงไวในสภาพทนางไมมสาม หลกการและลกฐานในลกษณะนกเรยกวาเปนการคนควาทาความเขาใจเพอตความดวยเชนกน จงเรยกหลกการลกษณะนวา “اجتهاد ظني”



8

พฒนาการทางประวตศาสตรของฟกฮอสลาม ชวงท 1 ยคสมยของทานรอซลลลอฮ

ในสมยททานรอซลลลอฮ ยงมชวตอย ทานคอทพงพงและเปนแหลงอางองเกยวกบกฎหมาย ขอบญญตตาง ๆทงหมดของมสลม ไมวาหลกการนนจะมาจากอลกรอานหรอจากซนนะฮ ซงหมายถง การกระทา คาพดททานบอกเลา หรอการยอมรบของทานรอซลลลอฮ บญญตใดขอบงคบใดททานใชใหปฏบต บญญตนนถอวามาจากอลลอฮและเปนบญญตทเดดขาด แมวาจะเปนการตความหรอเปนการอรรถาธบายความมาจากอลกรอานกตาม เพราะหนาทหลกของทานคอการอธบายความและอรรถาธบายอลกรอานใหเปนทเขาใจ อลลอฮทรงตรสไวในอลกรอานวา

. . . ونزلنا إليك الذكر لتبني للناس من نزل إليهم. . .

ถงแมวาทานรอซลลลอฮคอทพงพาหรอแหลงอางองทางกฎหมาย แตซอฮาบะฮของทานบางคนไมไดอยกบทานหรออยใกลทานตลอด บางคนกอยบางคนกตองออกเดนทางไกล จงไมอาจจะทเรยนถามปญหาเกยวกบกฎหมายหรอบญญตตาง ๆ ได เมอเกดปญหาขนพวกเขาจะปฏบตอยางไร ?

บรรดาซอฮาบะฮกจะทมเทความพยายามคนควาเพอใหไดมาซงหลกการทางกฏหมายอสลามและอดมการณแหงอสลามทวไป เทาทจะกระทาไดจนกวาจะมโอกาสพบปะกบทานรอซลลลอฮ และเมอมโอกาสไดพบปะกบทานรอซลลลอฮ พวกเขากจะเรยนถามทาน ในสงทพวกเขาประสบมา เมอเรยนแกทานแลวกจะมเพยงสองทางคอ ทานยอมรบวาถกตองหรอไมกจะแนะนาแกไขใหในกรณทไมถกตอง โดยททานจะไมปฏเสธการคนควาหาคาตอบของพวกเขาทไดกระทามา ตวอยางเชน ในฮาดษของทานอมมาร บน ยาซร ซงไดรายงานไววา “ทานรอซลลลอฮ ไดแตงตงฉนใหไปปฏบตงาน (ชนหนง) แตมาฉนเกดมยนบและไมมนาสาหรบอาบนาชาระรางกาย ฉนเลยใชฝนดนแทนนา โดยคลกฝนเหมอนทพวกสตวกระทากน ครนเมอฉนกลบมาหาทานรอซลลลอฮ ฉนกเลาใหทานฟง ทานกตอบฉนวา เพยงแคทานนามอของทานมาทาอยางน.. กเพยงพอแลว (แสดงวธตะยมมมใหด) ทานกเอามอทบลงไปทฝนดนหนงครงแลวนามาเชดทมอขางซายและขางขวา แลวกทบลงไปอกครงหนงแลวนามาลบทใบหนา บนทกโดยบคอรยและมสลม

ในบางครงการศกษาคนควาหาคาตอบเกยวกบบญญตบางเรองของซอฮาบะฮอาจจะไดคาตอบออกมาไมเหมอนกน พวกเขากจะนาผลของการศกษาคนควาไปเสนอตอทานรอซลลลอฮ และทานกจะยอมรบคาตอบทถกตอง และจะชนาอธบายคาตอบใหกบสวนทไมถกตอง อยางเชนมตในเรองของคาสงทมการประกาศออกมาวาใหมสลมบกเผากรอยซอฮ ซงประกาศวา “พวกทานทกคนอยาไดละหมาดอศร ทใดนอกจากใน(หมบาน)ของเผากรอยซอฮ2

2 ฮาดษ รายงานโดยบคอรย ในหนงสอ “المغازي”



9

(เมอไดยนประกาศ) มสลมทกคนตางกระตอรอรนทจะออกไปเพอบกเผากรอยซอฮ ซงขณะนนเวลาละหมาดอศรกใกลจะหมดลงไป โดยทพวกเขายงเขาไปไมถงหมบานของเผากรอยซอฮ ซอฮาบะฮบางทานกเรมทจะทาความเขาใจความหมายของความทกลาวมา บางคนกทาการละหมาดระหวางทาง เพอใหทนเวลาละหมาดอศร โดยทพวกเขากลาววา ทานรอซลลลอฮ มไดอนญาตใหเราทอดเวลาการละหมาดอศร ไปจนหมดชวงเวลาของมน (พวกเขากเลยรบละหมาด) อกกลมหนง ไมยอมทาการละหมาดอศรในเวลานน แตจะไปละหมาดทหมบานของเผากรอยซอฮ ตามททานรอซลลลอฮ สงไว พวกเขาจงทาการละหมาดหลงเวลาอชาในเวลาตอมา เมอเรองราวของความขดแยงในเรองของการตความดงกลาวทราบถงทานรอซลลลอฮ ทานกยอมรบในการกระทาของทงสองฝาย นนกแสดงวาคาตอบในบางปญหาทเกยวกบบญญตนนอาจจะมหลายคาตอบในเรองเดยวกน

ชวงท 2 เรมตนจากภายหลงจากททานรอซลลลอฮ ไดกลบคนสพระเมตตาแหงอลลอฮไปแลว ไปจนกระทงถงยคสมยของอหมามทงสทาน (ขอความเมตตาจากอลลอฮจงมแดทาน) หลงจากททานรอซลลลอฮ ไดเสยชวตไปแลว อสลามกไดแผขยายอาณาเขตออกไปอยางกวางขวาง บรรดาซอฮาบะฮกเรมการศกษาคนควาทาความเขาใจในเรองราวประเดนปญหาตาง ๆ มากมายโดยมสาเหตสาคญ ๆดงน

1.เมออสลามขยายอาณาเขตออกไปมาก กจะพบสงคมใหมกบสภาพปญหาทางสงคมใหม ๆ หลายประเดนทไมเคยเกดขนในสมยของทานรอซลลลอฮ ซงเปนชวงนน อลวะหยยงไดรบการประทานลงมา (ครนเมอวะหยหยดไปแลว) จงจาเปนทจะตองรขอบญญตทางศาสนาเพอเปนคาตอบและเปนทางปฏบตใหกบผคนในชวงนน เวลานน

2.ซอฮาบะฮแตละทานไมไดมความรเกยวกบซนนะฮทงหมด เพราะบางครงทานรอซลลลอฮ จะบอกกลาวหรอเสยมสอนสาธตการปฏบตตามขอกฎหมายใหกบซอฮาบะฮบางทานหรอบางครงแคเพยงหนงทานเทานน ซนนะฮของทานกไมไดมการเกบรวบรวมไวเพอใหเหลาซอฮาบะฮคนอน ๆ ไดดเปนแหลงอางอง (เหมอนการรวบรวมอลกรอาน) ดวยเหตนเองจงเปนแรงผลกดนใหซอฮาบะฮบางทานตองทมเทพยายามศกษาหาคาตอบในประเดนปญหาทพวกเขายงไมไดรบคาตอบจากทานรอซลลลอฮ ขณะทซอฮาบะฮอกบางทานกลบไดรบคาตอบจากทานรอซลลลอฮ มาแลว

อกปจจยหนงคอซอฮาบะฮหลายทาน ตองละถนฐานหางไกลออกไปในตางเมอง โดยเฉพาะอยางยงหลงจากททานอมร ไดเสยชวตลง กยงจะหางไกลออกไปอก จนถงขนาดเกดมสานก(ทางความคด)สองสานกทมลกษณะการศกษาทางฟกฮทแตกตางกนขน คอ

สานกฮาดษ( مدرسة احلديث)ทฮยาซ สาเหตทมการตงชอไวเชนนเพราะสวนใหญซอฮาบะฮซงเปนชาวฮยาซตางเปนทยอมรบในเรองของการรายงานฮาดษ และเมองฮยาซกเปนศนยกลางอสลามแหงแรก



10

ชาวฮยาซแตละคนกจะมฮาดษอยางนอยหนงฮาดษหรอมากกวา และทสาคญสภาพสงคมของเมองฮยาซยงคงสภาพเดมไมมอะไรเปลยนแปลงมากนก จงไมมอะไรทจะตองศกษาคนควาหาคาตอบใหม

สานกทางความคด( مدرسة الرأي)ทเมองกฟะฮ สาเหตทมชอเรยกอยางนกเพราะวา นกวชาการชาวกฟะฮสวนใหญจะใชความคดใชทศนะในการตความและทาความเขาใจหลกการทางกฏหมายอสลาม นนกเปนเพราะวามซอฮาบะฮอยนอยและมการรายงานฮาดษไวนอยมาก และทนนมกจะมประเดนปญหาใหม ๆ เกดขนอยเสมอ อนเนองมาจากทนนเปนสงคมใหม ซงไมมตวบทฮาดษเดมทใหคาตอบเกยวกบปญหาไว

ในยคแรก ๆ ความแตกตางระหวางสองสานกคอนขางจะมอยมาก แตตอมากเรมทจะลดนอยลงตามกาลเวลา โดยเฉพาะอยางยงเมอมการบนทกและเกบรวบรวมฮาดษเปนหนงสอหลายตอหลายเลม โดยทนกวชาการมสลมไดทมเทความพยายามชแจงวาฮาดษไหนเปนฮาดษซอเหยะฮฮาดษไหนเปนฮาดษฎออฟและฮาดษทเปนฮาดษโกหก โดยทไมตองใชความคดอกตอไป นอกเสยจากวากบปญหาทไมมตวบทมาเปนหลกฐานชแจงเทานน สวนความพยายามในการตความในกรอบของตวบทเองนน จะมอยเปนปกตทวไปในสานกฮาดษและมอยในสานกความคด ชวงนเปนชวงทฟกฮอสลามยงใหญมาก นกวชาการผเชยวชาญดานวชาฟกฮกลายเปนนกวชาการทแยกออกมาเฉพาะ มนกวชาการคนสาคญ ๆ ทเปนทรจกเกดขนหลายตอหลายทาน อยางเชน อหมามทงสทาน

ทานอาบฮะนยฟะฮ อนนมาน บน ซาบด (มชวตอยระหวางป 80 - 150 ) ทานไดรบการขนานนามวาเปนอหมามผยงใหญ ทานเปนชาวเปอรเซยแตกาเนด ดวยความเชยวชาญของทาน ทานจงกลายเปนทยอมรบของนกคดในกลมของทานทงหมด ทานคอเจาของความคดในเรองของอสตฮซาน ( اإلستحسان)และใหอสตฮซานเปนแหลงกาเนดหรอทมาของกฎหมายอสลาม และทานคอตนตระกลของสานกคด( مذهب (احلنفي

ทานอหมามมาลก บน อะนส อลอสบะฮย (มชวตอยระหวางป 93 – 179) ทานเปนอหมามชาวเมองมาดนะฮ แนวทางของทาน ทานไดรวบรวมไวซงหลกการทมาจากอลฮาดษและความคดเหน ทานคอเจาของความคดเกยวกบมสลหะฮ อลมรซะละฮ (املصاحل املرسلة) และนบวาเปนแหลงกาเนดของกฎหมายอสลามขอหนง และทานคอตนตระกลของมซฮบอลมาลกย

มฮาหมด บน อดรส อชชาฟอย อลกรชย (มชวตอยระหวางป 150 -204) สานกคดของทาน( املذهب) เปนสานกคดทใกลเคยงกบแนวคดของชาวฮาดษ(ผชานาญอาดษ) ทง ๆททานเองไดรบแนวคดเกยวกบฟกฮมาจากสานศษยของอาบฮานยฟะฮและจากทานอหมามมาลก และทานคอตนตระกลของสานกคดอชชาฟอย

อะหมด อบน ฮมบล อชชยบานย (มชวตอยระหวางป 164 – 241) ทานเปนลกศษยของทานอหมามอชชาฟอย และสานกคดของทานแนวคดเกยวกบวชาฟกฮของทานใกลเคยงกบแนวคดของชาวฮาดษดวยเชนกน



11

ความจรงแลว ทงกอนและหลงยคสมยของอหมามทงสกมนกวชาการผเชยวชาญดานฟกฮอสลามทสาคญ ๆ ไดถอกาเนดขนมากมายหลายทาน ซงแตละทานกความสาคญไมนอยกวาอหมามทงส อยางเชนนกวชาการทเปนซอฮาบะฮ อยางเชน ทานอบดลลอฮ บน มสอด ทานอบดลลอฮ บน อบบาส ทานอบดลลอฮ บน อมร ซยด บน ซาบต และนกวชาการฟกฮ ในยคตาบอน (ยคหลงจากซอฮาบะฮ) เชนทาน ซะอด บน อลมซยยบ ทานอฏออ บน รอบาฮ ทานอบรอฮม อลนะคออย ทานอลฮะซน อลบะซอรย ทานมกฮล ทาน ฏอวส จากนนกเปนอหมามทงส และนกวชาการยคใหม เชน อหมามยะฟร อซซอดก ทาน อลเอาซาอย และทานอบน ชบรอมะฮ และทานอลลยซ บน ซะอด และคนอน ๆ อกหลายทาน

และเพอใหแนวคดหรอทศนะของอหมามทงสทานสามารถนามาเรยนรไดอยางงาย สานศษยของทานไดรวบรวมทศนะของทานเหลานทงหมด และนาแนวคดของทานเหลานมาเรยบเรยง อรรถาธบายและยอความแลวนาเสนอตอบรรดามสลม เพองายตอการนามาศกษาและนามาปฏบต มสลมจงสามารถทจะนาเอาสาระทางกฎหมายขอบญญตทเกยวของกบตนเองไดงายขน ตอมาไดมการนามาสอนหรอเผยแพรในมสยดผานยคผานสมยสบตอกนมา จนสามารถฝงเขาสชวตการเปนอยของมสลมไปในทสด ซงเปนเรองงายตอการศกษาเรยนรโดยไมตองกลบไปศกษาจากหนงสอตฟซรและหนงสอฮาดษ เพอทาความเขาใจหลกกฎหมายทเคยมการนาเสนอตอผคนผานทางสานกคด ซงกลายเปนสตรสาเรจและงายตอการนามาปฏบต

ชวงท 3 หลงจากทอหมามทงสเสยชวต ไปจนถงยคสมยของคอลฟะฮอลอสมานย

มสลมไดรบแนวคดเกยวกบฟกฮมาจากอหมามทงส (ขอความโปรดปรานจากอลลอฮจงมแดทาน) ซงกลายเปนเสาหลกของฟกฮอสลาม นกวชาการเรมทจะนาเอาฟกฮเหลานมาเผยแพรสงสอนและศกษาคนควา และตอมาวชาฟกฮกไดขยายตว โดยเปลยนจากการแกปญหาเฉพาะไปเปนการแกปญหาผานสมมตฐาน และทฤษฎทางวชาฟกฮ และเกดชาตนยมตอสานกคดจนถงขนาดยกยองยดถอเจาของสานกคดเหมอนจะเปนอสลามเสยเอง แทนทจะคดวามนเปนเพยงหลกการหลกการหนงภายใตกรอบของอสลามทกวางไกล ตอมานกวชาการเจาของสานกคดกไดออกฟตวาเปนคาตดสนออกมาวาประตแหงการคนควาศกษาไดปดลงแลว เพอไมใหบคคลทวไปทไมมความเชยวชาญเขามาศกษาคนควาอก ซงกพบวามหลายตอหลายคน(ซงเปนคนทวๆ ไป)พยายามเลยนแบบจนเลยเถดถงขนาดทาลายกรอบทอหมามทงสไดวางไว ผคนกกลายมาเปนนกลอกเลยนแบบแทนทจะศกษาหาความรดวยตนเอง เมอเปนเชนนนนกวชาการหลายทานกพยายามทมเทความพยายามนาเอาหลกฐานอางองและทศนะของแตละสานกคด และแนวทางการศกษาคนความของพวกเขามานาเสนอ อกทงยงมการเลอกแนวคดทมนาหนกมากทสดมานาเสนอในกรณททศนะของสานกคดเดยวกนมความแตกตางกน จนกลายเปนวาวชาฟกฮไดหมนเวยนอยเฉพาะกบเรองของฟกฮ มการอธบายเพมเตมในหนงสอของอหมามอยางละเอยด จนกลายเปนตาราขนาดใหญทมหลายเลม ตอมากมนกวชาการทาการยอสาระใหนอยลงเปนฉบบยอ เมอมฉบบยอกมการอธบายเพมเตมในฉบบยอ อธบายบางประเดนทยงไมชดเจน ใหกระจางและเขาใจงายขน มการเขยนอธบายบางสวนไวในเชงอรรถ จากนนก



12

กลบมาอธบายเพมเตมอยางละเอยด กลบไปกลบมา จนฟกฮอสลามกลบไปกลบมาเหมอนเปนการยาอยกบท จนไมสามารถทจะแกปญหาทเกดขนจรงในแตละยคแตละสมยทเกดขนใหม ๆ ได สาระสวนใหญจะเปนการกลาวถงเรองของอบาดะฮ แตเรองของการเมองการปกครองเรองของขอกฎหมายกลบไมไดรบการแกปญหาพฒนา นอกจากนนกยงมการพดถงเรองปญหาเกยวกบมอามะลาต ( املعامالت) ไปจนกระทงเขาสยคสงครามระหวางประเทศมสลมกบชาตตะวนตกในปลายศตวรรษท 19 จงพบวามหลายคนพายแพทางความคดกบแนวคดทขดแยงกบหลกกฎหมายอสลาม ถงขนาดตองถอดเอาความเปนอสลามออกไปทงหมด ถงขนาดนกวชการ(ทอางวาเปนนกวชาการ)อสลามไดฟตวา(ตดสน)อนญาตใหเดกกาพรากนดอกเบยได มการสนบสนนใหชายมสทธเสรภาพเทากบหญงในเรองของสทธในการรบมรดก

ดวยเหตเพราะการยดตดกบมซฮบ(ใดมซฮบหนง)แบบชาตนยม จงเปนเหตใหวชาฟกฮไมมการพฒนาจนเปนสาเหตหนงททาใหอาณาจกรออตโตมาน หรออสมานยะฮสนอานาจ

และในชวงระยะเวลาน เชน ไดเกดมนกวชาการ นกวจยศกษาคนควาทสาคญ ๆหลายทานทออกมาเรยกรองใหสละการยดตดอยกบการลอกเลยนแบบผอน และนกวชาการในสงกดมซฮบ (สานกคด) หลายสานกทออกมาศกษาคนควาและมผลการคนควาทแตกตางไปจากมซฮบเดมของพวกเขา และหนมาใหนาหนกแหงความถกตองกบทศนะของมซฮบอน แตถงกระนนการยดตดตามแนวของมซฮบกยงอยกบมสลมสวนใหญในยคนนสมยนน โดยเฉพาะอยางยงในชวงระยะหนงซงมผทยดตดอยกบมซฮบบางคนถงขนาดออกมากลาววา การเปลยนมซฮบนนเปนสงตองหาม (ฮารอม)

ชวงท 4 เรมจากการลมสลายของคอลฟะฮอสมานยะฮ มาจนถงปจจบน

ความแตกตางของชวงระยะเวลานกคอ ความขดแยงทางทศนะระหวางสองสานกคดเกยวกบฟกฮเรมทจะขยายวงกวางมากยงขน

สานกทสงกดมซฮบ( املدرسة املذهبية) หมายถงสานก(หรอสถาบนทางการศกษา) ทเปดสอนตามแนวทางของมซฮบทงส ซงพวกเขาเหลานมแนวคดวา ประตแหงการศกษาคนควานนไดปดลงแลว มสลมทกคนจาเปน ทจะตองยดมนตามมซฮบหนงมซฮบใดจากสมซฮบ

สานกซะลฟ ( املدرسة السلفية) คอสานกตาง ๆทตองการทจะยดเอาอลกรอานและซนนะฮมาเปนแหลงอางอง พวกเขาเหลานหามมใหมสลมเลยนแบบ(ตามแบบลอกเลยนแบบ) มซฮบใดมซฮบหนงในเรองของประเดนปลกยอยของวชาฟกฮ พวกเขาบงคบใหทกคนตองศกษาคนควาหาหลกฐานอางองจากตวบทโดยตรง

ความจรงแลวความขดแยงเกยวกบแนวทางระหวางสองสานกไดมมาตงแตระยะกอน ๆ แลว แตในระยะนชวงนกเรมทจะขยายวงกวางมากยงขน จนกลายเปนเรองทมกจะนามาพดและกลาวถงกนอยาง



13

กวางขวางในวงสนทนาของนกวชาการและนกเรยนนกศกษา หรอแมกระทงระหวางกลมคนทวๆ ไป ทาใหสานศษยของแตละสานกตางออกมาเขยนตาราและเผยแพรแนวคดของตนเองผานบทความหรอตารา แตดวยการพดคยแลกเปลยนความคดเหนระหวางกน ทาใหสานศษยของบางสานกถงกลบตองกลบมาทบทวนความคดของตนเองใหม ทาใหความขดแยงในเรองของความคดกเรมทจะแคบลง ไดมาก จนเกอบจะไมมเหลอ หากไมมกลมคนทยดตดอยกบมซฮบถงขนาดกลายเปนชาตนยม กบสานกนนสานกน ซงพวกเขาเหลานพยายามทจะนาเอาแนวคดของตนเองมาหกลางแนวคดของอกฟากหนง แตตอไปเรากจะพยายามหาวธในการวางกฎกตกาทางกฎหมายทงสองสานกทมความคดเหนตางกนสามารถยดถอมาเปนแนวทาง เพอทจะไดลดการแบงฝกแบงฝาย และการยดตดดวยความเปนชาตนยมอยางผด ๆ เราจงอยากจะชแจงวา

กฏเกณฑขอท 1 เรองของการเลยนแบบ ทอนญาตใหกระทาได(ตามหลกศาสนา) การเลยนแบบ คอการปฏบตตามคาพดหรอทศนะของนกวชาการทานใดทานหนงโดยไมรวา

นกวชาการทานนนมหลกฐานในการตดสนขอปฏบตอยางไร ซงเปนเรองทสามารถกระทาได กบมสลมโดยทวไปในเรองทเกยวกบปญหาปลกยอยทางกฏหมายอสลาม เพราะมหลกฐานยนยนไวดงน

1 อลลอฮทรงตรสไวในอลกรอานวา فاسألوا أهل الذكر إن كنتم ال تعلمون 43(سورة النحل.(

ดงนนพวกเจาจงสอบถามผมความรเถด หากแมนพวกเจาไมร และนคอบญชาจากอลลอฮ ซงทรงบญชามายงผทไมรเกยวกบหลกการทางศาสนา โดยใหพวกเขา

สอบถามผรหรอนกปราชญ ซงเปนระดบการอนญาตทตาทสด เปนการอนญาตใหกบบคคลทว ๆ ไปใหสอบถามผรหรอนกวชาการและปฏบตตามคาแนะนาของพวกเขา

2. อลลอฮทรงตรสไววา نفر من كل فرقة منهم طائفة ليتفقهوا يف الدين ولينذروا قـومهم إذا وما كان املؤمنون لينفروا كافة ، فلوال

).122(سورة التوبة رجعوا إليهم لعلهم حيذرون และบรรดาศรทธาชนทงหลายไมบงควรทจะออก (ไปสสมรภมรบ) พรอมกนทงหมด ดงนนไฉน

เลาจงไมใหแตละกลมยอยจากพวกเขาทงหมดออกไป (สมรภม) เพอ (พวกทเหลอ) จะไดศกษาใหเขาใจในศาสนา และเพอพวกนจะไดชแจงแกพวกพองของเขา (ทออกไปสมรภม) เมอพวกเขาตองกลบมายงพวกตน เพอพวกเขาจะไดสงวรตน (ในบทบญญตของอลลอฮ)

อายะฮนเปนตวบททสามารถเปนหลกฐานทบงบอกไวอยางชดเจนวา มสลมทกคนไมสามารถทจะมงไปสการเรยนรหลกการทางกฏหมายอสลามได แตพระองคทรงบญชาใหแบงออกเปนกลมเลก ๆ โดยใหกลมทเรยนมากลบไปสงสอนพนองของเขา หากการเรยนรสาระปลกยอยเปนเรองจาเปนสาหรบมสลมทกคน อลลอฮคงจะไมมบญญตหามไวแตอยางใด



14

ความจรงแลวชวงสมยของบรรดาซอฮาบะฮ นบไดวาเปนยคสมยทดทสด แตในยคนนสมยนนกลบวชาการทางวชาฟกฮกลบมนอยมาก เพราะเมอเกดมปญหาพวกเขากจะถามคนกลมน (นกวชาการทางฟกฮ)ซงมอยเพยงไมกทาน (ในยคนน) พวกเขาจะขอคาตดสนเกยวกบปญหาทางศาสนา และยดถอเอาคาตดสนนนมาเปนหลกในการปฏบต โดยไมตองสอบถามอะไรมาก วามหลกฐานยนยนไวอยางไร จะมบางกเพยงสวนนอย และทานรอซลลลอฮกไดแตงตงผเชยวชาญดานฟกฮ (กฎหมายและหลกศาสนาบญญต) และผเชยวชาญดานการอานจากกลมของซอฮาบะฮ เพอใหเปนทตไปยงเผาใดเผาหนง เพอใหทาการสงสอนคนในเผานน ๆ ใหมความเขาใจเกยวกบอสลามและการอานอลกรอาน และพวกเขาเหลานนกยอมรบเอามาถอปฏบตโดยไมมใครสอบถามถงหลกฐานยนยน และบรรดาซอฮาบะฮตางกเหนพองตองกนวาปฏบตตาม(ลอกเลยนแบบ)นกวชาการททาการศกษาคนควา(اجملتهدين)ของคนทวไปนนสามารถกระทาได

เหตผลและขอเทจจรงในเรองดงกลาวกเปนเรองทสามารถรบได (สมเหตสมผล) เพราะบคคลทวไปจะปฏบตอยางไร ในเมอเขาเองตองใชเวลาอยกบการประกอบอาชพ ? หรอมสลมทมหนาทเปนนายแพทย เปนสถาปนค เขาจะทาอยางไร หากเขาพบกบปญหาปลกยอยทางศาสนาทเขาเองไมรคาตอบ ? หรอวาจะตองใหเขากลบไปศกษาหาคาตอบเอาเองจากหนงสอตฟเซร (หนงสอทอรรถาธบายอลกรอาน) หรอหนงสอฮาดษวามหลกฐานหรอไมอยางไร ? หากพบวามหลกฐานปรากฏอยเขากจะตองไปศกษาทาความเขาใจความหมายผานหนงสอทเปนเรองของภาษาเพอทาความเขาใจความหมายอกทอดหนง.. หรอหากพบวามหลกฐานเปนตวบทอยหลายตวบท เขากจะตองชงนาหนกวาหลกฐานตวใดมนาหนกมากกวากน ซงการกระทาเชนนนจะตองใชเวลายาวนาน จะไดคาตอบกตอเมอผานการเรยนรทละเอยดถถวน จะตองรเกยวกบเรองวาอายะฮไหนถกยกเลกอายะฮไหนเปนตวยกเลก ( الناسخ واملنسوخ)อยางละเอยด หรอหากไมปรากฏวามตวบทเปนหลกฐานปรากฏอย เขาจะตองทาการศกษาคนควา ซงเปนเรองทเปนไปไมได เพราะเขาไมสามารถทจะเปนนกคนควาได เพราะผทจะมาเปนนกคนควา เขาเองจะตองมคณสมบตเฉพาะทาง ซงผคนสวนใหญยงไมสามารถเขาถงระดบนนได ดงทปรากฏ เมอเปนเชนนนกอยาไดทะเลาะกนในเรองนเลย เพราะมแตจะนาความเสอมเสยเขามา หรอหากอนญาตใหใครบางคนศกษาคนควาไดดวยตนเอง โดยไมตองมกฎ มกรอบมกตกาทางศาสนาเขามาควบคม คนควาโดยไมตองมความร กยงจะอนตรายเขาไปใหญ อนตรายกวาทจะใหเขาพงพาผรทมความพรอมในการคนควาหาคาตดสนเกยวกบหลกการทางกฏหมายอสลามอกเปนไหน ๆ

ความจรงแลวสานศษยของสานกซะละฟยะฮ( مدرسة سلفية)เอง ตางกเปนทรกนอยวา นกวชาการของสานกเองกยงมความเหนไมตรงกนในหลายตอหลายเรองทเปนปญหาปลกยอยทางศาสนา ซงอาจจะเปนเพราะการอรรถาธบายความหมายของพวกเขา หรอเพราะการตรวจสอบฮาดษ หรอไมกจากวธการนาหลกการออกมาจากตวบท ซงเราเองยงพบวาแตละคนกจะมผทเหนดวยและถอปฏบตตามทศนะของเขาอย แตบางครงพวกเขาอาจจะอางวา นไมใชเปนการตามแบบลอกเลยนแบบ แตเปนการปฏบตตามเพราะพงพอใจในการอางหลกฐานอางอง ซงเรากจะถามพวกเขาตอไปวา แลวทาไมนกวชาการบางทานจงไมรใน



15

หลกฐานและไมยอมรบตอหลกฐานขอน ? หรอวาการทนกศกษาหรอบคคลทวไปยอมรบในหลกฐานของนกวชาการทานหนง ในขณะทไปขดแยงกบอกทานหนง จะเปนเรองทด ? ถาอยางนน ขอแตกตางระหวางการทไปยอมตามโดยยดถอเอาหลกการวาพอใจในหลกฐาน ทง ๆ ทหลกฐานนนไมถกตอง กบการทไปยอมตามแบบลอกเลยนแบบ โดยไมตองถามวาเอาหลกฐานมาจากไหนอยางไร ? เพราะเขาเองรดวาตวเองไมสามารถทจะรบหรอปฏเสธหลกฐานนนได (เพราะเขาไมมความรในการเลอกหลกฐาน)

สดทายนกวชาการ ตางเหนพองตองกนวา การเลยนแบบ(ดวยการเดนตามรอยนกวชาการ)นนมมาตงแตยคสมยเกากอนแลว และเหนวาอนญาตใหสามารถกระทาได แมวาบางคนโดยเฉพาะอยางยงกลมทเปนสานศษยของสานกซะลฟ(مدرسة سلفية)จะมความเหนขดแยงอยบางกตาม แตความจรงแลวพวกเขาเองกยอมรบแตยอมรบในอกรปแบบหนง การทพวกเขาออกมาคดคานไมไดประโยชนอะไร จะมแตเฉพาะการตดเอาสงทยงประโยชนอกมากมายออกไปโดยใชเหต

หลกเกณฑประการท 2 การเลยนแบบไมใชเรองวายบ(จาเปน)ทตองกระทา เปนเรองทไมถกตองนกในยคของการมความเปนชาตนยมในการตามมซฮบ เฟองฟ กบการทพวก

เขาจะมาแบงกลมคนมสลม ออกเปน 2 กลม คอนกคนควา( اجملتهد) และผตาม ( املقلد) หลงจากนนกมาประกาศปดประตการศกษาคนควา จนทาใหในเวลาตอมาผคนกกลายเปนพวกทตองเปนผตามทงหมด ทงนกวชาการ ทงนกเรยนนกศกษา นคอจดออน ทเปนเหตใหทกคนยตการศกษาคนควา เรยนร เปนเหตใหไมมแรงผลกดนใหเกดการรวมอภปรายแลกเปลยนเรยนร เพอหาความเขาใจทถกตอง ทาใหนกวชาการเองกลายมาเปนผตามแบบลอกเลยนแบบ ทานอซ บน อบดสลาม ไดเขยนไวในหนงสอของทาน ชอ กอวาอดลอะฮกาม ( قواعد األحكام) โดยมงทจะกลาวถงนกวชาการทยดมนอยกบหลกฐานทไดรบมาจากผเปนอาจารยทงๆ ทเปนหลกฐานออน และเหตผลทนามาอางกฟงไมขน แตถงกระนนกยงยอมตาม โดยละทงอลกรอาน ยอมทงซนนะฮ และการเทยบเคยงทถกตอง แตกลบไปยดตดอยกบการเลยนแบบตามรอยของผเปนครแทน

ความมงหมายของเราในทนไมไดหมายความวาเราจะเปดประตแหงการคนควาขนมาเพอใหเกดความขดแยง ทจะใหใครกไดเดนเขามาทง ๆ ทตนเองไมมคณสมบตพอ แตเราตองการจะบอกวาความจรงแลวการถอปฏบตตามนกวชาการ (التقليد)และความจาเปนของการปฏบตตามนกวชาการนนยงคงมอย ยงอยในกรอบทอนญาตใหกระทาได และไมถงขนาดตองกลาววาวายบ นอกจากกบบคคลธรรมดาทวไป (ทไมมความร) ทไรความสามารถในการศกษาคนควาหาหลกฐานไดดวยตนเอง แตสาหรบผทมความสามารถพอทจะศกษาคนควาหาหลกฐานทาความเขาใจหลกฐานไดดวยตนเอง เขาเองกควรทจะแยกตวเปลยนแนวทางออกมาจากการเปนผลอกเลยนแบบทปฏบตตามรอยของผอน(คอปฏบตตามทศนะของนกวชาการโดยไมรวาหลกฐานอางองเปนอยางไร) มาเปนการปฏบตตาม (พรอมๆ กบรดวยวาทศนะของนกวชาการทเขาปฏบตตามนนมหลกฐานยนยนอยางไร นอกจากจะตองรจกหลกฐานแลวเขาเองจะตองพอใจกบหลกฐาน



16

นน ๆ ไดดวย แมวาเขาเองยงไมมคณสมบตถงระดบทจะตองคนควาดวยตนเอง แตในบางครงกอนญาตใหเขาศกษาคนควาไดในบางเรองบางประเดน ดวยการศกษาทาความเขาใจหลกฐานของแตละมซฮบ วาทศนะไหนมหลกฐานออนทศนะไหนมนาหนกกวากน เพอทจะไดเปลยนไปยดถอตามทศนะทมหลกฐานหนกแนนกวา ผทมความสามารถในระดบนทานอหมามฮะซน อลบะนา ไดเรยกบคคลประเภทนวา ผทอยในระดบทสามารถพจารณาทบททวนความถกตองของหลกฐานยนยนเกยวกบหลกการกฏหมายอสลามได คอระดบทสามารถทาความเขาใจเกยวกบหลกการทางกฏหมายอสลามและ 3(درجة النظر يف األحكام الشرعية )หลกฐานอางองทกลาวถงการบญญตในแตละเรอง และสามารถทจะกลบไปศกษาหลกฐานอางองหรอแหลงทมาหลก ๆ ไดดวยตนเอง เพอประเมนความถกตองวาเปนอยางไร มนาหนกมากนอยแคไหน

หลกเกณฑขอท 3 การปฏบตตามนกวชาการ(تقليد) ไมไดจากดอยทมซฮบทงส ในชวงหนง ซงเปนชวงของการยดตดแบบชาตนยมกบมซฮบ (สานกคด) มการกาหนดวาจะตอง

ยดถอตามเจาของมซฮบทงส(ขอความโปรดปรานจากอลลอฮจงมแดทาน) แตเพยงอยางเดยว การออกมากลาวอางอยางนเปนการกลาวอางอยางลอย ๆ โดยปราศจากหลกฐานยนยนวาหามตามทศนะของคนอน ๆ ทง ๆ ทความจรงแลวเดมททตองตามทศนะของอหมามทงสกดวยเหตวา ทศนะของทานเหลานการบนทก มการบรรยายไวอยางครบถวน และนกวชาการทศกษาทศนะของพวกเขาเหลานกมอยครบถวน จงทาใหมความมนใจไดในหลกฐานประกอบการอางองวาถกตอง เชอถอได มการอางองเจาของทศนะหรอมซฮบไวอยางชดเจน สวนทศนะอน ๆ กลบเปนเรองยากทสรางความมนใจใหกบผคน ไมวาจะเกยวกบเรองของการอางองถงทมา หรอเจาของทศนะ ทาใหทศนะบางทศนะไมไดรบการยอมรบ ไมมลกศษยลกหาทจะมาอ ธบายต อ ในกรณท ท ศนะบาง เ ร อ งท ย ง ต อ งการค าอธ บ ายต อ ด ว ย เหตน เ อ ง (ด ว ยความ ฉลาดของ)นกวชาการจงมการกาหนดไววาการยดถอปฏบตนนใหจากดอยแคมซฮบทงส แตในยคปจจบน หลงจากทไดมการตพมพหนงสอเกยวกบอสลามทเปนมรดกตกทอดสบตอกนมา ซงไดรวบรวมเอาทศนะทางวชาการของนกคดทงจากซอฮาบะฮและตาบอน (คนในยคหลงจากซอฮาบะฮ)และทศนะของอหมามนกคนนควา ไมวาจะเปนอหมามทงสหรอคนในรนราวคราวเดยวกน หรอนกวชาการในยคตอ ๆ มา มการพมพและเผยแพร จนสามารถรไดวาทศนะไหนเปนของใคร ซงทาใหขอจากดเดมซงมอยหมดไป จนสามารถทจะเลอกไดวาในเรองนประเดนนจะเลอกตามทศนะใดของใคร (มสลมสามารถทจะพจารณาหลกฐานประกอบหลกการปฏบตได) สามารถพจารณาไดวาหลกฐานของใครหนกแนนกวากน ทานอลอซ บน อบดสลาม ไดกลาวไววา เมอพจารณาแลวเหนวาหลกฐานประกอบของนกวชาการหรออหมามทานใดหนกแนนกวา กสามารถทจะนามายดถอปฏบตได แมวาอหมามทานนนจะไมใชเจาของมซฮบทงสกตาม

.رسالة التعاليم لإلمام الشهيد حسن البنا 3



17

หลกเกณฑท 4 สาหรบบคคลทวไปอนญาตใหยดตามมซฮบใดมซฮบหนงไดเพยงมซฮบเดยว นบวาเปนความเขาใจทไมถกตองนก ทในชวงหนงซงเปนยคสมยทมการยดตดอยกบมซฮบแบบ

ชาตนยม มการแพรหลายแนวคดในหมชนมสลมออกมาวา หามเปลยนมซฮบ หากยดถอตามมซฮบใดกใหยดถอตามมซฮบนนไปตลอด จงใครขอชแจงวาแนวคดทงสองแนวคด(ใหยดถอแคเพยงมซฮบเดยวและหามเปลยนเปนมซฮบอน)นนไมมหลกฐาน

สาหรบทบอกวาใหยดมนตามมซฮบใดมซฮบหนงแตเพยงมซฮบเดยวและหามเปลยนเปนมซฮบอนนน ไมวาจะเปนเรองของหลกการทงหมดหรอบางเรองบางประเดนปญหา ทงกอนและหลงการยดถอมาปฏบต ทศนะเหลานทงหมดเปนการกลาวอางทปราศจากหลกฐานอางองทถกตองตามหลกการทงหมด นนกเปนเพราะวา เพราะบญชาแหงอลลอฮและรอซลของพระองคมอยวาใหพวกเรายดมนตามหลกการทางศาส นบญญต (األحكام الشرعية) และในกรณทเราเองไมมความร ไมมความสามารถทจะเรยนรโดยตรงจากอลกร อานหรอซนนะฮ กใหเราถามผร โดยไมจากดวาจะเปนใครมซฮบใด บรรดาซอฮาบะฮไดเรยนถามนกวชาการหรอนกกฎหมาย (فقهاء) ของพวกเขา และพวกเขากไดรบคาตอบ และนกวชาการนกกฎหมายซอฮาบะฮเหลานกไมไดหามไวแตอยางใดวา อยาไดไปถามคนอน ๆ อก นอกจากตวเขาเอง ไมวาจะเปนประเดนปญหาเดยวกนหรอประเดนปญหาอน ๆ และวธปฏบตของมสลมในทกยคทกสมยกจะเปนเชนน จนสบสานตอกนมาจนกระทงถงยคสมยของอหมามทงส ทานเหลานกไมไดหามสานศษยของทานวาอยาไดไปยดถอตามทศนของคนอน ๆ นอกเหนอจากทานแตอยางใด ไมเคยปรากฏวาจะมแนวคดทวาจาเปน (วายบ)ตองยดมน และหามเปลยนมซฮบจากมซฮบหนงไปเปนอกมซฮบหนง ความจรงแลวแนวคดในลกษณะนเพงจะเกดขนในภายหลงนเอง

เชนเดยวกบแนวคดทบอกวาหาม (ฮารอม)ยดตามมซฮบใดมซฮบหนง หากยดมนตามมซฮบ กจะกลายเปนการตงภาคประเภทหนง ซงทศนะนกไมมหลกฐานอางองดวยเชนกน เพราะหากมสลมรสกพอใจกบความรหรอหลกฐานอางองของนกวชาการทานใดทานหนง กไมปรากฏวาจะมกฏหมายของใดของอลลอฮวาหามเขายดถอมาปฏบตตาม ไมวาผรหรอนกวชาการทานนนจะมาจากมซฮบทงสหรอทานอน ๆ แตการยดถอปฏบตตามอยาไดเขาใจไปวาเปนสงวายบตามหลกศาสนา และเมอตองการทจะเปลยนไปตามอกมซฮบหนงกไมไดมหลกฐานหามไวแตอยางใด (ซงรายละเอยดจะนาเสนอในอนดบตอไป)

หลกเกณฑขอท 5 จาเปนทจะตองยดมนตามหลกฐานหากผตามเปนนกคดนกวเคราะห สาหรบมสลมซงเปนผตามทมฐานนดรถงระดบทสามารถพจารณาเกยวกบหลกการกฏหมาย

อสลาม( األحكام الشرعية) ได เขาจะตอง(วายบ)ยดถอตามหลกฐานในทกเรองทกประเดน เขาจะตองเรยนรศกษาคนควาทาความเขาใจอยางลกซง และทศนะใดทมความเหนแตกตางกนไมสอดคลองกน เขาจะตองพจารณาทาความเขาใจชงนาหนกทางหลกฐานวาหลกฐานของใครมนาหนกมากกวากน จากนนกใหเลอก



18

ทศนะทใกลเคยงกบหลกฐานจากอลกรอานและซนนะฮ แมวาการกระทาดงกลาวจะนาไปสการยดเอาทศนะของมซฮบใดมซฮบหนงกไมเปนไร หรอแมกระทงวาจะตองคนควาศกษาในประเดนปญหาใหมทนกวชาการรนเกากอนไมเคยคนความากอนกไมเปนไร เพราะไมปรากฏวาจะมหลกฐานขอใดหามไว หรอกบการทผตามจะยงคงยดมนตามหลกการของมซฮบใดมซฮบหนงเพยงมซฮบเดยว โดยศกษาคนควาเรยนรในทกประเดนปญหา ทจะใหไดมาซงหลกฐานทมนคงและมนาหนกกวา โดยยดถอหลกการทกประเดนปญหาตามแนวทางหลกของมซฮบทเขาเองเลอก นนกเปนเพราะวาอลลอฮจะไมบงชวตใดในนอกจากในกรอบความสามารถของเขาเทานน ในบางครงมสลมเองจะตองศกษาในประเดนปญหาใดปญหาหนงจนกระทงสามารถเขาใจในหลกฐานทเขมแขงพอทจะทาใหเขาสบายใจและมนใจได จงจาเปนทจะตองยดมนตามแนวทางของอหมามคนใดคนหนงเพอใหสามารถยดเปนหลกการในการเรยนรทางออกของประเดนปญหาได หากเขาเองพบวามหลกฐานสอดคลองกบหลกฐานของอหมามทเขายดตามอย กสามารถทจะยดถอตามนนไดตอไป หรอหากเขาเองศกษาคนควาไปแลวเกดพบหลกฐานใหมทตางไปจากอหมามทเขายดถอ กสามารถทจะเปลยนไปยดตามทศนะใหมทตางออกไปได4

หลกเกณฑขอท 6 อนญาตใหผสมผสาน(ระหวางทศนะของมซฮบทตางกน) ได หมายถงการยดเอาทศนะแนวคดจากหลาย ๆ มซฮบ(หลายสานกคด) ในประเดนปญหาเดยวกน

เพอใหถงไปยงวธการทไมเปนของมซฮบใดมซฮบหนง รายละเอยดเกยวกบการผสมผสานดวยวธดงกลาวจะนาเสนอเปนอนดบตอไป

ในกรณทประเดนปญหาหนงยดถอตามมซฮบน อกปญหาหนงกลบยดถอตามอกมซฮบหนง ไมมอะไรผกพนเกยวของกบปญหาแรก การยดถอในลกษณะน นกวชาการสวนใหญ ( مجهور العلماء)ซงมทศนะวาไมจาเปนตองยดตามมซฮบใดมซฮบหนง นกวชาการกลมนใหทศนะไววาอนญาตใหกระทาได เชน การทมสลมทานหนงเวลาละหมาด ละหมาดตามแนวของชาฟอย แตเวลาจายซากาตกลบจายตามแนวทางของมซฮบอาบฮานยฟะฮ หรออาจจะถอศลอดตามแนวทางของมซฮบมาลกย

การยดมนในเรองของปญหาทางศาสนาตามแนวทางของมซฮบใดมซฮบหนง ตอมากลบเปลยนใจไปตามแนวทางของอกมซฮบหนงในประเดนปญหาเดยวกน เชน ทาละหมาดซฮร ตามแนวของมซฮบหนง แตพอละหมาดอศร กลบตามแนวทางของอกมซฮบหนง การกระทาในลกษณะนตามทศนะของนกวชาการสวนใหญ ( مجهور العلماء)กยงสามารถกระทาได ดวยเชนกนเพราะตามทศนะของนกวชาการกลมน ไมจาเปนทจะตองยดตามมซฮบใดมซฮบหนงเพยงมซฮบเดยว

สาหรบรปแบบของการผสมผสานทยงมความคดเหนทขดแยงกนอย วาทาไดหรอไมได คอการ

.وغريها من كتب األصول ) للعز بن عبد السالم ( ، وقواعد األحكام ) لآلمدي ( األحكام للكمال بن اهلمام ، واإلحكام يف أصول ) التحرير ( راجع 4



19

ผสมผสานปญหาเดยวกน เชน การทมสลมทานหนงอาบนาละหมาดแลวเชดบางสวนของศรษะตามแนวทางของมซฮบชาฟอย แตกลบไปยดถอวากระทบกบผหญงไมทาใหเสยนาละหมาด โดยยดหลกตามแนวทางของอาบยฮานฟะฮและมาลค ซงใหทศนะไววาการกระทบหรอสมผสคนตางเพศไมทาใหเสยวฎฮ จากนนเขากเขาไปทาการละหมาด นกวชาการในยคหลงซงเปนนกวชาการสงกดมซฮบไดแสดงทศนะไววา การทาวฎอดงกลาวไมถกตอง เพราะตามทศนะของชาฟอย การกระทบหรอสมผสเพศตรงกนขามจะเสยวฎอ สวนทศนะของอาบฮะนฟะฮ กไมถกตองเพราะมซฮบของทานการเชดศรษะจะตองเชดอยางนอยหนงในสของศรษะ และทศนะของทานอหมามมาลกกไมถกตองดวยเชนกน เมอไมไดเชดศรษะทงหมด การผสมผสานในทนทาใหเปนการปฏบตดวยวธการใหม ทไมมมซฮบใดแสดงทศนะไว วธการในลกษณะนจงไมอนญาตใหปฏบต ( ري جائز غ ) เพราะประเดนดงกลาวยงเกยวของผกพนกนอย แตมกรณทสามารถพจารณาไดดงน

1. ในกรณทการผสมผสานระหวางมซฮบ หากดาเนนไปบนพนฐานของความเหนพองตามหลกฐานของผทมคณสมบตเพยงพอทจะศกษาคนควาพจารณาดวยตนเองไดจากหลกฐานทางศาสนา กสามารถกระทาได เพราะวายบสาหรบผทมคณสมบตครบถวนตองทาการศกษาคนควาดวยตนเอง แตจะอยางไรกตามจะตองยอมรบไวดวยวา ทศนะเกยวกบเรอง(การผสมผสานระหวางมซฮบ)นน นกวชาการบางทานยงมความเหนทขดแยงกนอย (บางกวาได บางกวาไมได) 2.แตการผสมผสานระหวางมซฮบของบคคลทวไป (ทไมมคณสมบตพอทจะศกษาไดดวยตนเอง) เปนเรองทอนญาตใหทาได เพราะไมไดบงคบใหบคคลทวไปศกษาทาความเขาใจทกมซฮบ ไมไดบงคบใหเรยนรในสวนทแตละมซฮบมทศนะแตกตางกนอย (อยางละเอยด)แตหากเขาสามารถกระทาได (เรยนรศกษาคนควาได) เขากคงจะไมตองเปนผตาม (ทปฏบตตามผอน) เพราะบรรดาซอฮาบะฮเอง ขณะเมอพวกเขาเองสอบถามเรองของปญหาทางศาสนาเรองใดเรองหนง พวกเขากไมเคยถามเรองของเหตผลเกยวกบเรองทไดรบคาตอบนน ๆ และผทใหคาตอบกไมเคยเตอนวา เมอรบหลกการมาจากเขาแลวอยาไดไปสอบถามคนอน ๆ อก นนกหมายความวา ในชวงยคสมยทดทสดอยางสมยของซอฮาบะฮกมการผสมผสานเกดขน ตราบใดททศนะตาง ๆ ของพวกเขาไมไดเกบรวบรวมไวเปนบนทก มสลมในยคนนสมยนนจะสอบถามใครกได เมอรบเอาทศนะมาแลวจะไปเรยนถามซอฮาบะฮอกทานหนงกได โดยไมตองไปศกษาคนควาวาทงสองปญญาจะมความสมพนธเชอโยงกนหรอไมอยางไร 3. สาหรบตวอยางเรองของการทาวฎอ ดงทไดกลาวมาแลวขางตนนน คาตอบกคอ หากทาวฎอตามแบบของมซฮบชาฟอย กหมายความวา วธการนนกถกตองตามหลกกฏหมายอสลาม เพราะมซฮบชาฟอยไมไดมรปแบบของหลกการทางกฏหมายอสลามทแยกออกไปแตอยางใด แตประตทมสลมใชสาหรบเดนเขาสหลกการกฏหมายอสลามของอลลอฮ (شريعة اهللا) เมอเดนเขามาแลว การทาวฎอกจะถกตองตามหลกการ แตเมอไปสมผสหรอกระทบกบเพศตรงกนขามตามมซฮบของฮานะฟย วฎอเดม(ทอาบมาตามแบบของชาฟอย)กยงถกตองอยตามหลกการกฏหมายอสลามของอสลาม ( شريعة اسالمية)เพราะมซฮบฮานะฟย กเปนสวนหนงของหลกกฏหมายอสลามแหงอสลาม (شريعة اسالمية) ไมไดแยกสวนหรอแตกตางออกไปแตอยางใด



20

4.ดวยเหตนเองการอนญาตใหผสมผสานระหวางมซฮบนนกจะขนอยกบความพอใจตอหลกฐานทใชยนยน (ของเจาของทศนะนน ๆ) การทจะหามมใหบคคลทวไปกระทบ (ผสมผสาน)กจะกลายเปนวาในปญหาเดยวกน คนหนงกระทาไดอกคนหนงกลบไมอนญาตใหกระทา สาหรบเรองของหลกการทางกฏหมายอสลามแลวเปนเรองทไมถกตองเพราะเปนทรบรกนอยวา หากฮาลาล กฮาลาลใหกบทก ๆคน หากฮารอมกตองฮารอมกบทกคน 5. ทาน ชยค อฏฏรซซย ทานอาบ อซซะอด ทาน อบน นะยม ทานอบน อะรอฟต อลมาลกย ทานอลอะดวย และนกวชาการอกหลายทานไดใหการตดสน (ฟตวา)วา อนญาตใหสามารถผสมผสานระหวางมซฮบได 5

5 ดรายละเอยดเพมเตมไดจากหนงสอ : أصول الفقه اإلسالمي للدكتور وهبة الزحيلي.



21

การผอนปรนอนญาตใหผสมผสานระหวางมซฮบ บคคลทวไปบางคนพยายามหาความสะดวกดวยการหนไปปฏบตตามทศนะทตางไปจากทศนะอน

คอนกวชาการทพยายามหาวธการปฏบตทงายทสด การปฏบตเชนนจะไดหรอไมอยางไร ?

การผสมผสานในลกษณะเชนน (พยายามหาวธการทงายทสด) นกวชการสวนใหญไดหามการปฏบตในลกษณะน เพราะจะเปนการเอนเอยงไปทางการประพฤตตามอารมณ และหลกการทางศาสนากหามการปฏบตตามอารมณราย ซงทานอบน อบดลบร กเหนพองดวยเชนกน เพราะจะเปนการปฏบตทไมแนนอนไมมนคง

แตกยงมรายงานจากนกวชาการบางคนวา อนญาตใหปฏบตตามขอผอนปรน(เลอกวธทงายทสด)ของมซฮบใดมซฮบหนงได เพราะไมมหลกการทางศาสนาขอใดทเปนขอหามในเรองนปรากฏอยเลย ทาน อลกะมาล บน อลฮมาม ไดกลาวไววา “ผทปฏบตตามผอน สามารถทจะเลอกปฏบตตามนกวชาการทานใดกได หากบคคลทวไปจะยดถอปฏบตตามทศนะของนกวชาการทศกษาคนควาทานใดทานหนงในทกประเดนปญหากจะเปนเรองงายสาหรบเขา และไมปรากฏวาจะมหลกฐานจากอลกรอานและฮาดษ หรอแมแตหลกฐานทางดานสตปญญาปรากฏอย และมนษยกจะปฏบตตามแนวทางทงายทสดสะดวกทสดสาหรบเขา และขาพเจาเองกไมเคยรวาจะมขอตาหนจากหลกการทางศาสนา และในสมยของทานนบ เองกพอใจทจะใหประชาชาตของทานปฏบตในสงทสะดวกและงายตอการปฏบต”

และสงทเราสามารถเขาใจไดในขณะนกคอ ในหลกบญญตทางศาสนา ( األحكام الشرعية)ไมมขอแตกตางระหวางการผอนปรนกบความตงใจปฏบต ตราบใดทหลกบญญตทางศาสนามหลกฐานทถกตอง และเมอการผสมผสาน(ระหวางมซฮบ) อนญาตใหทาไดมาตงแตตน กจะไมมอะไรเปนขอหาม ในการทจะปฏบตตามขอผอนปรน หากขอผอนปรนนนมหลกฐานทางศาสนายนยนปรากฏอย (วาสามารถกระทาได) เราจะมาพดวาทนนนาเกลยด(ไมควรปฏบต) ( كراهة)หากไมมเหตฉกเฉนหรอเหตจาเปน ทนอนญาตใหปฏบตไดโดยไมเปนเรองนาเกลยด นาตาหน หากพบวามเหตฉกเฉนหรอมเหตจาเปน นนไมได และทานนบ ไดเคยกลาวไววา “หากเรองใดมทางเลอก(ทสามารถเลอกได)ถงสองทาง ฉนเองกจะเลอกทางทงายทสด หากทางเลอกนนไมเปนบาป” เดมทมสลมสามารถทจะเลอกแนวทางหรอทศนะตางๆ ของนกวชาการททาการศกษาคนควา(ทานใดทานหนงได) เพราะแทจรงแลวทศนะเหลานไมใชทางเลอกทเปนบาปแตอยางใด6 อนชาอลลอฮ

ขอควรจาประการหนงทจะนามากลาวถงในทนคอ การผสมผสานระหวางทศนะของนกวชาการทสามารถกระทาไดกคอปญหาทมการศกษาและไดหลกฐานออกมาในลกษณะทไมชดเจนเดดขาด ( اإلجتهاد

6 หลกฐานทมความหมายเดยวกนนมอยมากมาย แตสานวนอาจจะตางกน เชนในซอเหยะฮบคอรย มสลม ,มวฏฏออของทานมาลก มสนดของทานอหมามอะฮมด บน ฮมบล ซนนของดารยมย เปนตน



22

เทานน สวนปญหาทมหลกฐานชแจงไวอยางชดเจนเดดขาดนนจะไมอนญาตใหผสมผสานหรอ (الظنية อนโลมผอนปรนการปฏบตแตอยางใด หลกฐานชนาไวอยางไรกใหปฏบตอยางนน จะไมมทสาหรบการผอนปรนและผสมผสานวธการปฏบตใหเลอกแตอยางใด ซงจะตางไปจากการปฏบตตามขอผอนปรนหรอการผสมผสาน เมอพบวาทางหนงอาจจะผดพลาดนาไปสขอหามทางศาสนา เชนหากปฏบตไปแลวถงขนาดทาใหบญญตการดมสราหรอการผดประเวณเปลยนไปเปนเรองททาได ทงๆ ททงสองเปนสงตองหามทมหลกฐานยนยนไวชดเจน เปนไปไมไดทจะกลายมาเปนสงทอนมต ไมวาจะดวยแนวทางใด

ผทปฏบตหนาทเกยวกบอสลาม....และวชาฟกฮ

หลงจากทอาณาจกรอสมานยะฮลมสลาย ในยคตนของศตวรรษนนกวชาการ นกเผยแพรศาสนาหลายตอหลายทานเรมเคลอนไหวเพอทจะฟนฟกฏหมายอสลามใหกลบคนมาสชวตประจาวนของมสลมอกครงหนง ผลจากการเคลอนไหวของนกวชาการเหลานทงหมดจงกอใหเกด กลมกอนของการเคลอนไหวในรปของพลพรรค องคกร สมาคม ชมรมและมนกวชาการถอกาเนดขนหลายตอหลายทาน ทงหมดเหลานลวนแลวแตออกมาเคลอนไหวในเปาหมายเดยวกน โดยตางกยดมนวาเปนความจาเปน( فريضة شرعية)ทจะตองฟนฟ ใหกฎหมายอสลามกลบคนมาสสงคม และผลจากการเคลอนไหวในครงนกอใหเกดการตนตวทางอสลามทกวางขวางแผขยายครอบคลมสงคมมสลมเปนวงกวาง ทาใหบรรดาพลพรรคหรอนกการเมองอน ๆ ทพยายามยกสญลกษณของตนเองไดรบผลกระทบเปนอยางมาก

แตถงกระนนความตนตวทเกดขนหลายตอหลายดานเปนเพยงแรงผลกดนทยงออนไหว ยงตองการการปกปองดแลผลกดนเพอใหเกดศกยภาพในอกหลายตอหลายดาน และการปกปองดแลเอาใจใสทดทสดคอความเขาใจทถกตอง สอดคลองกบยคและสมย ทนโลกทนเหตการณ การนาอสลามมาสการปฏบตในสถานการณทเปนปจจบน ดวนเหตนเองการสรางความเขาใจในหลกกฏหมายอสลามทถกตองจงเปนเรองทอยากจะนามาเสนอและใหความกระจางในหลายประเดนทสาคญ ๆ ดงน

ประเดนปญหาท 1 การจดการเรยนการสอนและการเรยนรวชาฟกฮ การจดการเรยนการสอนและการเรยนรฟกฮอสลามนบไดวาเปนสงจาเปนเปนอยางยง สาหรบผท

ตองทางานเพออสลาม สาหรบผททาหนาทเรยกรองเชญชวนหรอเผยแพรอสลาม ผทตองการทางานในลกษณะของการฟนฟชวตการเปนอยแบบอสลาม สงแรกทเขาควรกระทากคอการเรมตนดวยตวเอง ดวยการเรยนรวา เขาเองจะตองทาตวเปนมสลมไดอยางไร ? ชวตการเปนอยสวนตวของมสลมเปนอยางไร ? จะตองยดมนเกยวกบเรองของฮาลาล ฮารอม (ตองรวาสงใดเปนทตองหาม สงใดเปนทอนมต) โดยเฉพาะในเรองของอบาดะฮ เรองของมอามะลาต (การปฏสมพนธตาง ๆ)ในชวตประจาวน ซงสงเหลานทงหมดจะไมสามารถเกดขนไดหากไมมการศกษาเรยนรวชาฟกฮ ดวยเหตนเองเราจงพดวา การเคลอนไหวเพออสลามจาเปนทจะตองเกดจากรากเงาของแนวทางแหงอสลาม จาเปนทจะตองเรยนรสาระของวชาฟกฮใหครบถวน



23

จากนนหลงจากทไดเรยนรแลว จาเปนทจะตองมสวนในการเผยแพรหรอสงสอนมสลมใหมความรดวย การเรยนรหลกกฎหมายอสลาม (األحكام الشرعية) คอกาวแรกของการทจะนามายดถอ ยดมนปฏบต การทจะใหแตละคนยดถอยดมนปฏบตตามหลกการกฏหมายอสลามนนเปนขนตอนทจาเปน กอนทจะใหประชาชาตทงหมดมายดมนยดถอปฏบตในทกเรองทกประเดน เพอใหการดาเนนชวตทงหมดเปนไปตามหลกกฎหมายของอลลอฮทงหมด

บางคนอาจจะเขาใจผดเกยวกบทศนะของทานชะฮด ซยยดกฏบ (ขอความเมตตาจากอลลอฮจงมแดทาน) เกยวกบเรองน (ซงทานไดปฏเสธทจะออกคาตดสนเกยวกบปญหาทางสงคมทกาลงเกดขนในปจจบนโดยเฉพาะสงคมทปฏเสธการนากฏหมายอสลามมาบงคบใชตงแตตน) ทานเองพจารณาแลวเหนวา (ความพยายามทจะพฒนาฟกฮอสลามเพอรบการเผชญหนากบปญหา ความตองการทเกดขนในสงคมปจจบน เปนการกระทาทเรยกไดวาสญเปลา เปนการตานาพรกละลายแมนา)ทานกลบเหนวา (สงทควรปฏบต) ประการแรกจะตองใหสงคมเหลานทงหมดยอมจานนตอคาตดสนหรอกฎของอลลอฮเสยกอน หลงจากนนจงจะเรมพฒนาฟกฮ (กฎหมาย) เพอใหสอดรบกบความตองการทกาลงเกดขนทแทจรง และชวยกนหาทางแก ทางออก7จากคาพดของทานนเองทาใหบางคนสรปความเขาใจออกมาวา ทานซยยดกฏบ ไมใหความสาคญกบฟกฮอสลาม และปลอยเลยตามเลย ทง ๆ ทความจรงแลว หากทานใดทวางตวเปนกลางแลวศกษาคาพดของทานซยยดกฏบพรอมกบทาความเขาใจอยางละเอยด กจะพบวาทานเองทพยายามฟนฟ พฒนา โดยเฉพาะอยางยงฟกฮทเปนมรดกตกทอดของนกวชาการรนเกากอน ซงเปนมรดกทไดใหรายละเอยดเกยวกบฮาลาลฮารอม เปนมรดกตกทอดทอางองอยกบอลกรอานและซนนะฮโดยตรง นบไดวาเปนเอกลกษณแหงยค ซงมรดกอนสาคญนมสลมทกคนจะตองยดมนเรยนรหากตองการทจะเขาใจหลกการทางกฏหมายอสลามและนามายดถอยดมนปฏบต ซงทานซยยดกฏบไดกลาวไววา “ ความจาเปนในการยดมนยดถอมาปฏบต(ตามหลกการกฏหมายอสลาม) ยงคงอยเหนอมสลมทกคนทอาศยอยในสงคมญาฮลยะฮ เขาจาเปนทจะตองเคลอนไหวตอตานและเผชญหนากบสงคมญาฮลยะฮ เพอฟนฟระบบอสลามขนมาใหได” 8

เมอการยดมนตอหลกการทางกฏหมายอสลาม ( األحكام الشرعية) เปนเรองจาเปนทจะตองปฏบต การเรยนรการใหความสาคญและการสอนฟกฮกเปนสงจาเปนดวยเชนกน และความจาเปนนกจะเดนควบคไปกบความพยายามในการสรางสงคมอสลามและการนากฎหมายของอลลอฮกลบคนมาสโลก ซงกไมมอะไรทขดแยงกนแตอยางใด

7 ดรายละเอยดเพมเตมไดจากหนงสอ لسيد قطب ) اإلسالم ومشكالت احلضارة ( كتاب. 8 . 21 ص 13 يف ظالل القرآن جـ



24

ประเดนปญหาท 2 รปแบบการเรยนการสอนฟกฮ จงไมตองสงสยเลยวาระหวางรปแบบการจดการเรยนการสอนฟกฮตามวธการของมซฮบและ

รปแบบของซะละฟยจะตองมขอแตกตางกนอยางแนนอน แตเรากเชอวาประเดนความแตกตางนนเองทพวกทออกนอกลนอกทางกลบนามาเปนประเดนใหญ เกนความเปนจรงจนถงขนาดบางครงถงขนาดนาไปสการกลาวหาซงกนและกนวาเปนกาเฟรหรอหลงผด และเราเองกเชอมนวาการทมฟกฮและมแคเพยงบทบาทอยแคกบวถชวตของมสลม ทกอยางจะไมสมบรณ แตจะสมบรณครบถวนไดกตอเมอฟกฮเขามาอยภายใตรฐอสลาม ฉะนนความพยายามในการกอตงรฐอสลามจงเปนประเดนหลกสาหรบมสลม สวนความแตกตางในการแลกเปลยนเรยนรวชาฟกฮของทงสองสานก ทงของมซฮบและของซะละฟยะฮ จะตองอยในกรอบการแลกเปลยนเรยนรอยางฉนพนอง เพอใหสามารถเขาถงผลทดทสด สวนการทมสลมปลอยใหศตรเขามาหลอกลวงถอนตวออกมาจากหลกกฎหมายอสลามทมอยทงหมด แลวหนมาทะเลาะกนเอง ดวยการทมเทพละกาลงออกไปอยางไมรทศทาง การกระทาดงกลาวไมมอะไรเปนประโยชนกบอสลามเลย ไมมใครไดประโยชน เพราะหากฝายหนงฝายไดชนะ ชยชนะทไดกไมไดเกดผลอนใดตอฟกฮอสลามม ไมไดชวยใหชวตการเปนอยของมสลมสามารถเอาชนะกฎหมายของกาเฟรทจดตงขนได เราเองควรจะยอมรบวา ทงสองรปแบบทงสองวธการ (ทงวธการของมซฮบและของซะละฟยะฮ) ลวนแลวแตเปนทยอมรบและมประโยชนทงสอง แตนนกหมายความวาฟกฮของมซฮบจะตองยนยนไดวาหลกการทงหมดไมไดเปลยนหรอหนเหออกไปจากความเขาใจทไดมาจากอลกรอานและซนนะฮ แตเปนเพยงการเพมเตมในรายละเอยดปลกยอยเทานน ในสวนทเปนฐานหลกหรอหลกการทมาจากอลกรอานและซนนะฮนนกจะยงคงอย เจาสานกซะละฟยะฮกเชนกน เขาจะตองตระหนกเสมอวาความเขาใจในการตความอลกรอานและซนนะฮทแตกตางกนนนเปนเรองทเกดขนจรง และเปนไปไมไดทจะใหทกคนมความเขาใจทเปนไปในทศทางเดยวกนหมด และความสามารถของมนษยกเชนกน เปนไปไมไดทจะใหทกคนเขาใจเหมอนกน ดวยเหตนเองจงอนญาตใหผทไมสามารถทาความเขาใจดวยตนเองไดใหหนไปพงพานกวชาการ พงพาความเขาใจของอหมามเหลาน โดยเฉพาะอยางยงอหมามเจาของมซฮบทงส ซงเปนผรเจาของมซฮบทเปนทยอมรบของประชาชาต หรอจะเปนผรทานอน ๆ นอกเหนอจากอหมามทงสทเปนครอบครวของทานนบ หรอนกวชาการในยคซอฮาบะฮ หรอตาบอน หากปรากฏเปนทชดเจนแลววาทศนะนนๆ เปนทศนะทไดรบการถายทอดมาจากทานจรง

เราเองจงเหนวากรอบการทางานเพออสลามจาเปนทจะตองครอบคลมสานศษยของทงสองสานก เพอสรางความรกความเขาใจ สรางความเชอมนใหเกดขน จะตองหมายรวมทกกลมเขาทงหมดเพอใหการเคลอนไหวครงใหญทกคนจะไดมงหนาไปในทศทางเดยวกนในการตอสกบศตรของอสลาม ดวยเหตนเองเราจงตองมาปรบเปลยนในเรองดงตอไปน คอ

การเรยนการสอนฟกฮอสลามตามแนวทางของมซฮบทงสเปนเรองทถกตอง แตเราเองจะตองเตอนตวเองเสมอวา ทศนะตาง ๆของมซฮบจะตองอางองมาจากอลกรอานและซนนะฮ ผเรยนจะตองศกษาทาความเขาใจทศนะของมซฮบอน ๆ ดวยหากสามารถกระทาได นนก เปนเพราะวาทศนะอน ๆ ท



25

นอกเหนอไปจากทศนะของมซฮบทงส กถกตองเชนกน หากเปนไปไดกสามารถทจะเปลยนไปตามทศนะเหลานดวยหากพบวาหลกฐานอางองทนามาประกอบนนเปนทนาพอใจ (ซงเจาของมซฮบเองนนพอใจอยแลว) โดยเฉพาะอยางยงเมอคราวจาเปน การทนกเผยแพรศาสนาใสใจทจะมาพจารณาในสวนของความคดเหนทแตกตางในเรองทเปนประเดนเดยวกน จะยงทาใหผคนรสกผอนคลายและยดหยนไดมากกวากบการทจะหยบยนทศนะใหแคเพยงทศนะเดยว อกทงยงไปเรยกทศนะอน ๆทตางออกไปวาเปนความหลงผด กมแตจะสรางความราวฉานใหเกดขนระหวางกน ซงไมมอะไรดเลย

การเรยนการสอนวชาฟกฮโดยตรงจากคมภรอลกรอานและซนนะฮนนเปนเรองทถกตองและเปนบญญตดวยเชนกน และนนคอทมาหลก แตการเรยนรผานทศนะของผรหรอนกวชาการ ผานมซฮบตางๆ กเปนเรองจาเปนกวา เพราะจะทาใหสามารถเขาใจตวบทไดดยงขน และยงจะเปนเรองจาเปนมากยงขนโดยเฉพาะกบนกเผยแพรศาสนา (الداعي) ทตองทางานกบกลมชนมสลมเปนผปฏบตตามแนวทางของมซฮบใดมซฮบหนง ประเดนปญหาหลกของนกเผยแพรศาสนาไมไดอยทการนาพาผคนออกมาจากการปฏบตตามทศนะหนงไปยงอกทศนะหนงซงเกยวกบปญหาปลกยอยทางกฎหมาย แตทตองกระทาคอการนาพาผคนออกมาจากความพอใจกบกฎหมายซงมนษยสรางขนมาเอง แลวนาพาพวกเขาเพอใหออกมาตอสเพอใหกฎหมายของอลลอฮเกดขนในสงคม ฉะนนจงไรประโยชนหากจะขอใหผคนละทงการปฏบตตามทศนะของมซฮบ แลวหนมาสรางใหพวกเขาสามารถศกษาคนควาดวยตนเอง โดยใหเหตผลวาหลกการทงหมดลวนแลวแตมาจากอลกรอานและซนนะฮ ซงเขากรอย (และเปนเรองทจาเปนจะตองรดวย) หรอดวยเหตผลทวา หลกฐานอางองตางๆ ทใชอางองลวนแลวแตมาจากความเขาใจอลกรอานและซนนะฮ เมอเปนเชนนนกไมมขอหามทจะมอกความเขาใจหนงทตางออกไป และทศนะตาง ๆของแตละมซฮบ อยางนอยทสดจะตองมอกหลากหลายความเขาใจซงแตละความเขาใจกจะมหลกฐานประกอบทงหมด

จะเปนการดยงหากผททางานเพออสลามหรอผททาหนาทเรยกรองเชญชวนศาสนาของอลลอฮสามารถทจะพจารณาศกษากฎหมายอสลามและหลกฐานยนยนทงหมด และหากสามารถทจะจดสมมนาแลกเปลยนความคดเหนระหวางกนได โดยเฉพาะในเรองของปญหาทมความคดเหนทแตกตางกน โดยยดมนบนพนฐานของความรกและความผกพนตอกน กจะเปนเรองทดเยยม

การจดประชมสมมนาจะชวยใหวสยทศนของแตละคนกวางไกลออกไปไดมากยงขน บางครงอาจรวมทศนะทแตกตางกนใหมาเปนเอกภาพได แตคงจะไมใชเปนทศนะทเปนหนงเดยวสาหรบมสลมทงหมด



26

ประเดนปญหาท 3 ฟกฮอสลามเพอการปฏบตททนกบยคสมย และฟกฮทมการเปลยนแปลง การปฏบตการแบบอสลามในรปแบบททนสมย มวตถประสงคเพอการสรางสงคมอสลามและรฐ

อสลามขนมาใหม ประเดนนจะยงคงเปนประเดนหลก เปนวายบในระดบตน ๆ ทจะตองปฏบตสาหรบวถชวตของมสลมทกคน เพราะเรองนเปนหนาททเปนบญญตทางศาสนาทสาคญ เพราะหากประเดนนประสบความสาเรจเรองอน ๆ ทเกยวกบเรองของกฎหมายอสลามกจะบรรลกจไปดวย แตหากประเดนหลกนยงไมประสบความสาเรจกฎหมายอสลามกจะยงคงเปนเรองไกลตวอกตอไป

การทมสลม นกวชาการ ขบวนการตาง ๆไดทมเทความพยายามเพอกอตงรฐอสลามขนมา และความพยายามอนนถกตดสนวาเปนขอบญญตทางศาสนา ไมวาจะดวยการกาหนดระดบขนตอน รปแบบหรออะไรกตามทเกยวของ กลวนแลวแตเปนเรองของฟกฮ แตเปนเรองทนกวชาการอสลามของเราในยคสมยทผานมาไมไดกลาวถงไว (อาจจะเปน)เพราะวาในยคสมยของทานเรองนประเดนนยงไมเปนทตองการ (เพราะสภาพสงคมทตางออกไปจากปจจบน) และสงนนเองททานซยยดกฏบเรยกวา “ฟกฮลฮะรอกะฮ” หมายถงวชาฟกฮทขยบขบเคลอนได ซงกตรงกนขามกบคาวา “ฟกฮลเอารอก”ซงหมายถงฟกฮทเปนเพยงขอความในกระดาษ แตไมไดหมายถงหนงสอฟกฮทเปนมรดกตกทอดอยางทหลายคนเขาใจ แตหมายถงบางสวนของฟกฮนนยงคงเปนแคคาพดทอยในหนากระดาษ ทไมสามารถนามาสการปฏบตในชวตประจาวนได สวนฟกฮทเกยวกบฮาลาลฮารอมทมการนาใชในชวตประจาวนของบคคลนน ทานกไมไดเรยกวา ฟกฮในหนากระดาษ และทานเองกพยายามเรยกรองใหมการนามายดมนและถอปฏบตดวยเชนกน

และสงทผทาหนาทเพออสลามจะตองเรยนรใหมากในยคนเวลาน คอหลกการหรอขอกฏหมายทจาเปนสาหรบยคปจจบน ไมวาจะเปนในเรองของระดบความสมพนธระหวางอสลามกบกลมศาสนกอน ๆ ซงในเรองนจะประกอบไปดวยหลกการหรอขอปฏบตเกยวกบ เรองของความมนคง เรองของการทาศกสงคราม เรองของการทาพนธสญญาตาง ๆ และอน ๆ อกมากมาย เพอใหอสลามสามารถดาเนนไปไดอยางราบรน และมหลกการทชดเจน ความเขาใจในวชาฟกฮในลกษณะนไมมอะไรแตกตางไปจากฟกฮอบาดะฮ ฟกฮมอามะลาต ทกบททกเรองของฟกฮ กจะเปนเรองทเรยกวาฟกฮ ตกลดย ( تقليدية الفقه ال ) และฟกฮทเกยวกบเรองนกเปนสวนหนงของฟกฮตกลดะยะฮดวยเชนกน ซงทผานมาในอดตผเชยวชาญ (ฟกอฮะฮ) ของเราไดพยายามศกษาคนควาในกรอบสถานการณสภาพแวดลอมของพวกเขาเทานน ซงปจจบนจาเปนทจะตองกลบมาทบทวนศกษาคนควาหาคาตอบใหเหมาะสมกบกรอบสภาพแวดลอมททนกบยคทนกบสมย ตามสภาพปจจบนของพวกเรา

แตความจรงแลวทงฟกฮทเปนมรดกตกทอดและฟกฮทเปนฟกฮทขยบเขยอนไดตางกเปนทตองการของพวกเราทงหมด แตฟกฮทเปนแคขอเขยนทปรากฏอยในกระดาษไมไดมการนามาใชปฏบต ตางกเหนพองตองกนวาเปนเรองทรบไมได เพราะไมเกดประโยชน นนมนเปนฟกฮทเรยกวาเปนสมมตฐาน ซงอหมาม ๆ ของพวกเราเคยปฏเสธมาแลว ถงขนาดวา หากมคนถามปญหาหนงซงยงไมเกดขน กใหปลอยไว



27

อยางนน จนกวาปญหาจะเกด และประเดนในลกษณะนมนเกดขนจรงแลวในสงคมอสลาม เมอเกดขนแลวเราจะเพกเฉยไมสนใจทจะหาคาตอบ ทงๆ ทเปนประเดนทสาคญอนดบตน ๆสาหรบอสลาม

ประเดนปญหาท 4 ลกษณะพเศษทสาคญและความครบถวนสมบรณของฟกฮอสลาม ความสมบรณครบถวนของฟกฮอสลามสามารถทจะแกปญหาของมสลมทงของสวนบคคลและสงคมไดทงหมด เพราะฟกฮอสลามคอผลแหงความสมบรณของอสลามทงระบบ การทฟกฮจะใหความสาคญในดานใดดานหนงจงไมไดเปนสงตองหามแตอยางใด หากมสลมจาเปนและมความตองการในดานนน ๆ มากวาดานอน ๆ แตการทจะไปปลอยปละละเลยโดยไมใหความสาคญเลยนนไมได ดงนนการทเราพบวาในประวตศาสตรอสลามทผานมามการใหความสาคญกบเรองของอบาดะฮมากกวาดานอน ๆ เพราะสถานการณในยคนนตางเปนทรกน แตเปนเรองทไมถกตองหากจะใหพวกเราละเลยในประเดนอน ๆ ของฟกฮ ทางทดในยคนสมยนสงทตองพฒนากคอเรองของฟกฮฮะรอกะฮ (ฟกฮทเปนการปฏบตทสามารถขยบเขยอนได)จงจะเหมาะสมกบยคของเราในปจจบน โดยพฒนาไปพรอมๆ กบฟกฮอบาดะฮ

ความจรงแลวฟกฮอสลามเปนความตระหนกเบองตน และฟกฮ ดงทไดกลาวมาแลว วา หมายถงประมวลหลกการทางศาสนบญญต(กฎหมายอสลาม) ทมสลมทกคนจะตองถอปฏบตในชวตประจาวน นนกหมายความวา ฟกฮไมใชสมมตฐานทางวชาการ ขอเทจจรงเกยวกบวชาฟกฮอสลามนนเปนสมมตฐานทกาหนดขนมาเพอใหรายละเอยดเกยวกบหลกการทางศาสนาในทกเรองทกปญหาทเกดขน และปญหาทสาคญทสดของมสลมในปจจบนกคอความพยายามทจะการปกครองแบบอสลามกลบคนมาใหม ฉะนนจงจาเปนทจะตองใหรายละเอยดเกยวกบฟกฮทเปนความรความเขาใจในเรองของกฏหมายอสลามทใชสาหรบตดสนในเรองทพวกเขากาลงพยายามอยในขณะน

แทจรงแลวความครบถวนสมบรณของฟกฮอสลามและขอเทจจรงทงหมดของฟกฮอสลามทมอย ในทกวนนควรจะเปนความรบผดชอบทงสองดาน ทงฟกฮในสวนทเปนมรดกตกทอดและฟกฮทตองมการขยบเขยอนเคลอนไหว เพราะทงสองดานลวนแลวแตมความสมบรณอยในตวแลวทงหมด จงไมควรทจะละทงดานใหดานหนง แลวหนไปใสใจแตเพยงดานเดยว และในสวนของนกเผยแพรอสลามหากเขาไมมความเขาใจเกยวกบฟกฮอสลามแลว กเหมอนคนเดนทางทเดนไปในทะเลทรายโดยไมมเสบยงไปกบตว และผเชยวชาญดานวชาฟกฮทไมมสวนรวมกบพนองของเขาในการรบภาระอนหนกหนวง ในการทจะกรฐอสลาใหคนกลบมา (ทง ๆ ทตวเองรดวานนคอหนาททตองปฏบต) เขากจะไมสามารถเปนแบบอยางทดใหกบโลกของผททางานเพออสลามได



28

แนวทางการนาเสอนของหนงสอเลมน

แนวทางการนาเสนอของเราในหนงสอเลมน จะเปนแนวทางเฉพาะโดยจะยดถอหลกการตามแนวทางดงตอไปน คอ

1.ยดถออางองตามพระมหาคมภรอลกรอานและซนนะฮเทาทสามารถจะกระทาได เพอใหหลกการทางศาสนบญญตหรอกฎหมายอสลามเชอโยงกบทมาหลกไดอยางตอเนอง และเพอใหผทประสงคจะเรยนรในหลกฐานสามารถยดถอปฏบตไดอยางมนใจ

2. เราจะกลาวถงทศนะทสาคญ ๆ ในประเดนปญหาทนกวชาการเหนตางกน โดยเราจะยดถอเอาทศนะทมหลกฐานยนยนทชดเจนและจะสนบสนนความคดเหนในลกษณะนดวย แตเรากจะนาทศนะอน ๆ มานาเสนอดวย ซงอาจจะนาเสนอมาในรปของขอมลทวไปในหนาเดยวกน หรออาจจะนาเสนอไวเปนเชงอรรถทายหนา

3. เราจะนาเอาทศนะของมซฮบทงสมากลาวถงใหไดมากทสด หากสามารถกระทาได เพอใหผทประสงคจะยดถอตามแนวทางของมซฮบเหลานไดรบประโยชนจากหนงสอเลมนดวย

4. บางครง (แตอาจจะไมบอยนก) เรากจะนาทศนะของอหมามทานอนๆ นอกเหนอจากอหมามทงส มากลาวถง พรอมกบระบวาทศนะของทานใดมนาหนกในความถกตองมากวา และสามารถทจะปฏบตตามได แมวาจะไมใชอหมามทงสกตาม

5. เราจะพยายามใหหนงสอเลมนเปนตาราเบองตนสาหรบผททางานเกยวกบอสลามทเรมเรยนเกยวกบฟกฮ เพอใหแนวคดหลก ๆ ทเราไดกลาวถงมาแลวในบทนาบรรลผล ซงอาจจะเปนไปไดวาการเรยนการสอนอาจจะทากนในรปแบบของการเรยนรของผเรมเรยนทเรยนกนเปนกลม เปนชวงเปนตอน ไมวาผสอนจะเปนผสอนแบบมซฮบหรอแบบสะละฟย ซงผทเรยนรหนงสอเลมนแลว สามารถทจะขยบไปเรยนรหนงสอฟกฮเลมอน ๆ ทสามารถเปดหเปดตาใหมความเขาใจมากยงขน เพอจะไดไมออกนอกลนอกทาง เพอทจะไดผอนคลายยดหยนได และหากเราประสบความสาเรจไดกนบไดวาเปนความชวยเหลอจากอลลอฮอยางแทจรง แตหากขอใดเปนความผดพลาด เราหวงเปนอยางยงวา เราจะไดรบการอภยโทษจากพระเมตตาธคณแหงอลลอฮ เพอพระองคจะทรงใหอภยในความผดพลาดของเรา

.وسلمصلى اهللا على سيدنا محمد وعلى آله وصحبه و

ผแตง / / ญามาดลอลา 1405 ฮ. ตรงกบ กมภาพนธ 1985



29

คาอธบายศพท

คาวา “ หมายถง บคอรยและมสลม ฮาดษทบนทกโดยผเชยวชาญทง ” أو متفق عليهالشيخان، رواهสองนบวาเปนฮาดษทมนาหนกของความถกตองเปนอนดบหนง

คาวา “ اجلماعة رواه ” หมายถงกลมนกบนทกฮาดษ ซงประกอบดวย บคอรย มสลม อาบดาวด ตรมซย อลนะซาอยและ อบนมายะฮ

คาวา “ หมายถง ผบนทกฮาดษทประกอบดวย ทานอาบดาวด อตตรมซย อบนะ ” السننأصحاب رواهซาอย และอบนมายะฮ

คาวา “ اخلمسة رواه ” หมายถงผบนทกฮาดษทประกอบดวยทานอาบดาวด อตตรมซย อลนะซาอย อบนมายะฮ และทานอะหมด อบนฮมบล



30

บทท 1 ศาสบญญตความสะอาด หมวดท 1 หลกการเกยวกบนา

1) นาแบงออกเปน 4 ประเภท

1. นาทวไป( املاء املطلق) เชน นาฝน นาทเกดจากตานา นาจากหนอง คลอง บง นาทะเล นาเหลานเปนนาทสะอาดสามารถนามาใชทาความสะอาดสงอนๆ ได

2. นาทใชแลว ( املاء املستعمل) คอนาทผานการชาระลางอวยวะของผอาบนาละหมาด หรอผทอาบนา โดยทไมมสงโสโครกทเปนนายสอนปะปนมา นาประเภทนนกวชาการเหนตรงกนวาเปนนาสะอาดแตนกวชาการสวนใหญ(มฮร)ใหทศนะไววาจะใชทาความสะอาดสงอนไมได

3. นาซงปะปนกบสงทสะอาด เชน สบ นาสม หากการปนเปอนเปนการปนเปอนเพยงเลกนอย ลกษณะของนายงไมเปลยน นาประเภทนเปนนาสะอาด และฮานาฟยไดใหทศนะไววาสามารถใชทาความสะอาดสงอนได แตชาฟอยและทานมาลกกลบใหทศนะไววา ใชทาความสะอาดสงอนไมได

4. นาทปนเปอนนายส หากรส กลนหรอสเปลยนไปจากเดม กใหถอวานานนเปนนายส นกวชาการมความเหนตรงกนวาไมอนญาตใหนามาใชทาความสะอาด แตหากลกษณะเดมของนาไมเปลยน ทานมาลกยงนบวานายงเปนนาสะอาด ไมวานาจะนอยหรอมาก แตอลอะฮนาฟ (มซฮบฮานาฟย) ใหทศนะวานาประเภทนใชทาความสะอาดไมได แตทานชาฟอย กลบบอกวาหากนามปรมาณครบ 2 กอลอฮ9 พนทของพาชนะใสนาจะตองปรมาณกวางยาวและลกอยางนอย 60 ซ.ม. โดยประมาณ

2) นาทเหลอในพาชนะหลงดม

1. นาทเหลอในพาชนะหลงการดมของคน ไมวาผดมจะเปนใคร เปนกาเฟรหรอมสลม เปนคนทมยนบ หรอสตรทมประจาเดอน จดวายงเปนนาสะอาด

นาทเหลอจากแมวหรอสตวกนเนอดมกเปนนาทสะอาด ,นาทเหลอจากการดมของมา ลา ลอ หรอสตวดราย หรอสตวปก กนบวายงเปนนาสะอาด ยกเวนทศนะของ ฮานาฟย ทเหนวาเปนนาไมสะอาด สวนนาทเหลอจากการดมของสนข หรอสกรนกวชาการทกคนเหนตรงกนวาเปนนายส

9 มนาหนกเทากบ 63 ปอนด หรอ 157.5 กโลกรม



31

หมวดท 2 นายสและการชาระลาง นายส หมายถงสงสกปรกโสโครกทมสลมจาเปนตองชาระลางหากมการสมผส

ประเภทของนายส 1. ปสสาวะ อจาระของมนษย ปสสาวะและมลของสตวทไมกนเนอสตวอนเปนอาหาร สวนมลของ

สตวทกนเนอสตวเปนอาหาร มซฮบฮานาฟย ชาฟอย ใหความเหนวาเปนนายส สวนมากยะฮและฮานาบละฮกลบเหนวาไมเปนนายส

2.นาเมอก(มะซย)ทเกดจากการมอารมณทางเพศ 3.นาสขาวทออกมาพรอมกบนาปสสาวะ 4. เลอดทไหลรน หากมบรมาณนอย กไมเปนไร(อนโลม) ตามทศนะของชาฟอย หากเปนเลอดทมา

จากตวรนหรอยงนนไมเปนไร (อนโลม) หากเลอดทเหนมจานวนเพยงเลกนอย (ไมตองชาระลาง) 5.สนขและสกร 10 6. อาเจยน 7. ซากสตวทตายโดยไมไดเชอด ยกเวนซากของมนษย ปลาและตกแตน หรอสตวทไมมเลอดไหล

รน การชาระลางนายส เมอรางกายหรอเสอผาเครองนงหมของเราสมผสกบนายส วายบตองชาระลางทาความสะอาด หาก

เปนนายสทมองเหนกใหทาความสะอาดชาระลางตวนายสใหหมดไป หากเปนนายส ทมองไมเหนจะตองชาระลางททถกนายส จนกระทงรสกวาสะอาดแลว สวนพาชนะทสนขเลย วายบใหชาระลางเจดครง หนงในเจดตองเปนนาทผสมกบดน(คาวาเลยในทนหมายถงการแหยลนลงไปในนาหรอในของเหลวชนดอน ๆ )

ในกรณทสขนมาสมผสกบหรอถกบตวของมนษย กใหทาความสะอาดตามปกต11 สวนนายสทมปรมาณเพยงเลกนอยนนอนโลมใหไมตองชาระลาง ซงสมผสแลวไมรสกตว เชน เลอดหรออาเจยนเพยงเลกนอย สวนนาปสสาวะของทารกทยงไมรบประทานอาหารอนนอกเหนอจากนมมารดา การทาความสะอาด ใหประพรมนาในบรเวณทถก โดยไมตองลางแตอยางใด

10 สนข นกวชาการทกคนเหนตองกนวาเปนนายส โดยมหลกฐานจากฮาดษทวา “ رواه ) إذا ولغ الكلب يف إناء أحدكم فليرقه مث ليغسله سبع مرات .مسلم ” นาลายของสนขเปนนายส นาลายเปนสวนหนงของปาก เมอนาลายเปนนายส สนขเองกเปนนายส

11 ตามทศนะของยมฮร แตสาหรบมาลกยะฮและฮานาฟย ไมตองลางทาความสะอาดแตอยางใด เพราะรางกายของสนขในทศนะของพวกเขาไมเปนนายส



32

มารยาทในการขบถาย เมอมสลมตองการขบถายควรปฏบตดงน 1.ไมควรมเครองมอเครองใชทมพระนามของอลลอฮตดตวขณะขบถาย ยกเวนวากลวจะสญหาย 2.ใหกลาววาบสมลละฮและอะอซบลละฮขณะเขาหองสขา และใหระงบการพดหลงเขาหองสขา 3. ไมหนหนาหรอหนหลงไปทางกบลตขณะขบถาย มสลมควรตระหนกในเรองน ขณะสราง

หองนาภายในบานควรระมดระวงในเรองน 4.ไมควรขบถายในทางเดน ในรมไมและควรขบถายใหไกลจากคอกสตว 5. ไมควรยนถายปสสาวะ นอกเสยจากวาถายแลวจะไมกระเซนไปยงทอน 6.ควรทาความสะอาดอวยวะขบถายดวยนาหรอของแขงทไมใชสงทเปนทเคารพ (เชนกระดก) การ

ทาความสะอาดไมควรทาความสะอาดดวยมอขางขวา เมอทาความสะอาดแลวใหลางมอใหสะอาดดวยสบ หรอนายา หากสามารถกระทาได

7. เมอตองกาวเขาหองนา ควรเรมดวยเทาซายอานดอาวา “ اللهم إين أعوذ بك من اخلبث واخلبائثضرون،وأعوذ بك ريب أن حي ” เมอตองการออกจากหองนาใหเรมดวยเทาขวา และอานดอาวา “غفرانك”



33

กจกรรม การทาความสะอาด 1. อะไรคอกรอบของการตดสนวานาเปนนาสะอาดหรอนาไมสะอาด ? 2. ตวบทในซเราะฮอลอนอาม มการกลาวถงนายสไวหลายประเภท มอะไรบาง ? ในกรณทนายสปะปนกบนาถงขนาดทาใหนาเปลยนแปลงคณสมบตเดม ควรปฏบตอยางไร 3. เหตการณทอาหรบเบดอนถายปสสาวะในมสยด มขอตดสนอยางไร ? โดยยดหลกการวเคราะหวา “ปสสาวะของมนษยเปนนายสหรอไมอยางไร ? มวธการชาระลางพนดนทถกนาปสสาวะไวอยางไร” 4. จงบอกหลกฐานทยนยนวา สงทมนษยขบถายออกมานนเปนนายส เชน นาปสสาวะ อจจาระ อาเจยน และเมอสงเหลานถกเสอผาหรอนาทไมไหล นากจะกลายเปนนาทไมสะอาด เสอผากจะสกปรกจาเปนตองทาความสะอาด 5. จงบอกหลกฐานทยนยนวา หลกการทางศาสนบญญตหรอหลกกฏหมายของอสลามนนเปนเรองทสามารถปฏบตไดอยางงาย ๆ โดยพจารณาจากสถานการณดงททานนบ ไดเคยชนาไว 2. ใหนกเรยนทาเครองหมาย หนาหวขอทถกตอง

ปสสาวะของทารกเพศชายและเพศหญงไมเปนนายส 1 ปสสาวะของทารกเพศชายไมเปนนายสแตเพศหญงเปนนายส 2 ปสสาวะของทารกทงสองเปนนายส 3 ปสสาวะของทารกเพศชายทยงไมรบประทานอาหารอน (นอกจากนมมารดาเปนอาหาร) เปนนายสทเบากวาปสสาวะของทารกเพศหญง

4

หลงจากททารกรบประทานอาหารอนตามปกตระดบความหนกเบาของนายสในปสสาวะจะเทากน 5 ปสสาวะของทารกเพศชายทยงไมรบประทานอาหารใหทาความสะอาดดวยการประพรมนา สวนทารกเพศหญงใหลางตามปกต

6

7. จงวเคราะหตามหลกการทางศาสนบญญตเกยวกบนาตอไปน โดยใหเหตผลประกอบพรอมหลกฐานยนยนทถกตอง 1. นาทสนขหรอสกรเลย 2. นาซงปะปนกบปสสาวะหรอมลของสตวทไมกนเนอสตวเปนอาหาร 3.นาซงมซากสตวเสยชวตและเปอยเนาอยขางใน

ก. ใหศกษาประเดนตอไปน เพอหาคาตอบ 1. ใหชวยกนคนหาแหลงทตงของบอ ทมชอวา “บอบฏออะฮ” วาตงอยทไหน และการใชนาจากบอ



34

มาทาความสะอาดจะไดหรอไมอยางไร ? โดยศกษาทาความเขาใจเพมเตมไดจากหนงสอ “ فقه الـسنة” ในหวขอเรอง “นาและประเภทของนา”

2.ทานรอซลลลอฮ ไดกลาวไวในฮาดษหนงวา “ الماء طهور ال ينجسه شـيء” หลกการทางศาสนบญญตในฮาดษนมอะไรบาง ?

3. ใหนกเรยนทาเครองหมาย หนาคาตอบทถกทสด 1) ความหมายของฮาดษ “الماء طهور ال ينجسه شيء” คอขอใด

o นานนสะอาดอยเสมอ แมวาคณสมบตเดมของนาจะเปลยนเพราะถกนายสไปแลวกตาม o นาจะสะอาดเสมอตราบใดทนายสไมทาใหคณสมบตอยางหนงอยางใดของนาเปลยนไป o นายสไมสามารถทาใหนาเปลยนสภาพได

2) เลอดประจาเดอนสะอาดหรอเปนนายส เพราะเหตใด ? 3) ผทเสอผาเปอนเลอดประจาเดอนควรปฏบตอยางไร ? 4)ในกรณตอไปนมสลมควรปฏบตอยางไร ? 1.หนตกลงในกระปองเนยแขง และปรากฏวามนเสยชวตอยในกระปอง 2. ลกแมวตกลงไปในกระปองนามนและตายอยในกระปอง 3. เหยยบกอนอจจาระดวยรองเทา 4. กระจก มด ตกลงในนาปสสาวะ อจจาระหรอเลอด 5. ตองการนาหนงสตวทตายแลวมาใชประโยชน



35

หมวดท 3 เลอดประจาเดอน นาคาวปลาและญะนาบะฮ 1. เลอดประจาเดอน(احليض) หมายถงเลอดรอบเดอนทออกมาจาก(มดลกของ)สตรเพศในภาวะท

รางกายเปนปกต ตามทศนะของชาฟอยระยะเวลาทนอยทสดของการมรอบเดอนคอ หนงคนกบหนงวน สวนฮานะฟยกลาววา นอยทสดของการมรอบเดอนคอ 3 วน ปกตจะมระยะเวลาประมาณ 7 วน ตามทศนะของฮานาฟย ระยะเวลามากทสดของการมรอบเดอนคอ 10 วน แตชาฟอยเหนวามากทสดคอ 15 วน

เมอผานพนเลยเขตระยะเวลาทนบวามากทสดใหถอวาเปนความผดปกตของรางกาย ซงจะเรยกวา อสฏหาฎอฮ

2. นาคาวปลา (النفاس) หมายถงเลอดทออกมาจากสตรเพศเพราะการคลอดบตร ระยะเวลาทนอยทสด ไมมการกาหนดไว แตมากทสดประมาณ 40 วน เพราะมฮาดษของทาน อมซะลามะฮ ซงไดบนทกไววา “สตรทมนาคาวปลาตองใชเวลานานถง 40 วน จงจะหมด รายงานโดยผรายงานทงหาคน ยกเวนทานนะซาอย แตอชชาฟอยใหทศนะวา เวลาทนานทสดคอ 60 วน โดยนบวา 40 วนนนเปนภาวะปกตทวไปของสตร

3. ภาวการณมยนบของผคนคอ หลงการมเพศสมพนธ หรอการหลงอสจ ไมวาจะเปนขณะนอน(ฝน)หรอขณะตนนอน

4.ขอปฏบตสาหรบผทมประจาเดอนและมนาคาวปลา คอไมตองถอศลอด แตจะตองถอศลอดชดเชยในสวนทขาด และไมตองทาการละหมาด และไมตองละหมาดชดเชยละหมาดทขาดดวย และหามนางและสามของนางรวมประเวณ หามทาการตอวาฟ และแตะตองคมภรอลกรอาน หามพกพาหรออานนอกจากในสวนทเปนดอา หรอกลาว บสมลละฮ หามหยดพกในมสยด แตผทมยนบจะหามเฉพาะการละหมาด สวนการถอศลอดสามารถกระทาได

กจกรรม ขอปฏบตทเปนทตองหามของผมยนบและมประจาเดอน

1. ผเชยวชาญเกยวกบวชาฟกฮบางทานใหทศนะวา การสมผสคมภรอลกรอาน ไมเปนทตองหามแตอยางใดสาหรบผทมยนบ โดยยดตามหลกฐาน ซงหลกฐานกเปนทรกนวาทานรอซลลลอฮ ไดสงสารไปยงพวกกาเฟร ซงในสารนนกมอายะฮอลกรอานปรากฏอยหลายอายะฮ และพวกเขากสมผสสารเหลานทงหมด จงอภปรายในประเดนน

2. ผทมยนบหามทาการตอวาฟ มการใชหลกฐานอางองจากฮาดษของทานนบหลายฮาดษ พวกเขามหลกการในการอางองอยางไร ? ...ระบฮาดษและหลกฐาน



36

3. การสมผสคมภรอลกรอานไมไดเปนสงตองหามสาหรบผทมฮาดษเลก เราจะอธบายอยางไรกบคพระดารสแหงอลลอฮซงมความหมายวา “อยาไดสมผสอลกรอานยกเวนผทสะอาดบรสทธเทานน”

4. อลลอฮทรงตรสไววา “وال جنبا إال عابري سبيل حىت تغتسلوا” ใหนกเรยนศกษาทาความเขาใจอายะฮจากหนงสอตฟเซร โดยศกษาทาความเขาใจเกยวกบ สาเหตของการประทานอายะฮ หลกการทางศาส นบญญตทไดรบจากอายะฮ โดยเฉพาะเรองของการเขาสมสยดของผทมยนบ

กจกรรม

เรอง เลอดประจาเดอน นาคาวปลาและเลอดอสตฮาฎอฮ 1. ศกษาธรรมชาตของเลอดประจาเดอน นาคาวปลาและเลอดอสตฮาฎอฮ โดยศกษาจากหนงสอฟกฮ ท

มอยในหองสมดของโรงเรยน

2. เลอดทเปนเลอดประจาเดอนอาจจะปะปนกบเลอดทเกดจากภาวะผดปกตทางรางกายของสตร ฉะนนจะแยกแยะไดอยางไรวาเปนเลอดประจาเดอนหรอเลอดอสตฮาฎอฮ

3. กอนทสตรจะเรมประกอบพธกรรมตาง ๆ ทางศาสนา นางจะตองมนใจกอนวาสนสดระยะของการมประจาเดอนแลว ....จงบอกหลกฐานทบงบอกเกยวกบเรองน และจงอธบายวธทจะทาใหมนใจไดวาประจาเดอนสนสดแลว

4. ในกรณทสตรมเลอดไหลออกมาไมหยด ในภาวะดงตอไปนจะปฏบตอยางไร ? ก. จะกาหนดระยะเวลาเรมตนและสนสดประจาเดอนไดอยางไร ? ข. เมอตองการละหมาดเขาจะตองปฏบตอยางไร ? ค. สตรเพศจะมนาคาวปลาเมอใด และระยะเวลาทสนทสดและนานทสดกวน ? (ศกษาเพมเตมไดจากหนงสอฟกฮ)

5. อสลามไดใหเกยรตตอสตรเพศมาตลอดแมกระทงในชวงทนางมรอบเดอน ใหนกเรยนอธบายเหตการณทเคยเกดขนกบนางในอดตในยคทยวเรองอานาจวามการปฏบตตอนางอยางไร โดยเฉพาะในชวงทนางมรอบเดอน

6. ใหนกเรยนทาเครองหมาย หนาการกระทาทสามารถกระทาไดขณะทสตรอยในภาวะทมประจาเดอน หรอมนาคาวปลา 1) อานอลกรอาน 2) สมผสหรอจบตองคมภรอลกรอาน 3) ทาละหมาด 4) ถอศลอด



37

5) กลาวตสบฮ 6) รบฟงการเทศนาธรรม 7) รวมงานเลยง 8) สมผสมอระหวางผหญงดวยกน 9) เดนผานดานในมสยดเพอขามไปยงอกฟากหนง

---------------------------------------------



38

หมวดท 4 การอาบนา การอาบนาในทนหมายถงการอาบนาชาระรางกายดวยนาสะอาดทสามารถใชทาความสะอาดสงสกปรกได โดยรดนาใหเปยกทวเรอนราง หลกฐานทยนยนวาเปนบญญตทางศาสนาคอพระดารสแหงอลลอฮททรงตรสไววา

].6: المائدة[وإن كنتم جنبا فاطهروا

และหากพวกเจามยะนาบะฮ (สภาพหลงการประเวณ หรอการหลงอสจ) พวกเจากจงชาระ (รางกาย) ใหสะอาด 1. สาเหตทตองอาบนาวายบ 1) หลงอสจเพราะมความรสกทางเพศไมวาจะเปนขณะนอนหลบหรอกาลงตน ทงหญงและชายเพราะมฮาดษของทานนบ ไดกลาวไววา “นานนมาจากนา” รายงานโดยมสลม ซงอหมามทงสามทานตางเหนตองกน แตในกรณทหลงอสจโดยไมมอารมณทางเพศ กไมจาเปนตองอาบนาวายบ เชนการหลงอสจเพราะอาการปวย หรอหนาวเยน ทานอหมามชาฟอยกลบใหทศนะไววา จาเปนตองอาบนาละหมาดทกกรณทหลงอสจ ไมวาจะมอารมณเพศหรอไมมกตาม 2) หลงการรวมประเวณ แมวาจะไมมการหลงอสจกตาม เพราะทานนบ ไดกลาวไววา “เมอเขามานงทางแยกของนางทงส จากนนอวยวะทงสองสมผสกน กวายบใหอาบนา” รายงานโดยอะหมด มสลมและอตตรมซย 3)เมอสนสดการมรอบเดอนหรอการมนาคาวปลาของสตรเพศ อลลอฮทรงตรสไวในอลกรอานวา

štΡθè=t↔ ó¡o„ uρ Ç tã ÇÙŠ Åsyϑø9 $# ( ö≅ è% uθèδ “]Œ r& (#θä9 Í” tI ôã $$sù u!$|¡ÏiΨ9 $# ’Îû ÇÙŠ Åsyϑø9 $# ( Ÿωuρ £ èδθç/ t ø) s?

4 ®L ym tβö ßγ ôÜ tƒ ( # sŒ Î* sù tβö £γ sÜ s? ∅èδθè?ù'sù ô ÏΒ ß] ø‹ ym ãΝä. t tΒ r& ª!$# 4 ¨βÎ) ©!$# = Ït ä† t Î/≡ §θ−G9 $# = Ït ä†uρ

š Ì Îdγ sÜ tFßϑø9 ].222: البقرة[ ∪⊅⊅⊅∩ #$

และพวกเขาทงหลายจะถามเจาเกยวกบ (ปญหาของ) ระด เจาจงตอบเถดวา อนระดนนเปนความสกปรกอยางหนง ดงนนเจาทงหลายจงแยกตวออกจากสตร (ผเปนภรยา) ในชวงมระด และพวกเจาจงอยาเขาใกลพวกนางจนกวาพวกนางจะสะอาด ดงนนเมอพวกนามมความสะอาดแลว พวกเจากจงเขาหานางเถด ตามทอลเลาะฮไดทรงบญชาแกพวกเจา แทจรงอลเลาะฮทรงรกบรรดาผหมนทาการสารภาพผดและทรงรกบรรดาผมความสะอาดทงหลาย 4) ศพของมสลม วายบใหผทยงมชวตอยจดการอาบนาใหกบผตาย เพราะทานรอซลลลอฮ ....จงชาระรางกายใหกบเขา(ผตาย)ดวยนาและนาผสมใบพดทรา” บนทกโดยบคอรยและมสลม ยกเวนผทตายชะฮด ไมตองอาบนาชาระรางกายให



39

5) คนกาเฟรเมอเขารบนบถอศาสนาอสลามวายบตองอาบนาชาระรางกาย เพราะมหลกฐานปรากฏในฮาดษของทานกส บน อาซม ครงเมอทานเขารบนบถออสลาม ทานนบ ไดสงใหทานอาบนาและนาใบพดทรา”รายงานโดยนกรายงานทงหา ยกเวนอบนมายะฮ 2. การอาบนาซนต ซนตใหมสลมอาบนาในกรณดงตอไปน 1) ในวนศกร เพราะทานนบ ไดกลาวไววา “หากคนหนงคนใดจากพวกทานจะออกไปละหมาดในวนศกร กควรจะอาบนาชาระรางกายใหเรยบรอย” รายงานโดยอลยะมาอะฮ ซนตใหอาบนากอนการละหมาดในวนศกร 2) การอาบนาในวนตรษทงสอง (อดลอฎฮาและอดลฟตร) นกวชาการทกคนเหนตรงกนวาซนตใหอาบนาชาระรางกาย และในเรองนมฮาดษหลายฮาดษแตเปนฮาดษฎออฟ และยงมรายงานจากบรรดาซอฮาบะฮปรากฏอยดวย 3) ผทอาบนาใหกบศพ เมออาบนาศพเรยบรอยแลวกซนตใหอาบนาชาระรางกายตวเอง เพราะทานนบ ไดกลาวไววา “ผใดทอาบนาใหกบศพ เขากควรอาบนาชาระรางกายตวเองดวย” รายงานโดยอะหมด และอซฮาบซซนน 4) การอาบนาเพอเขาสพธเอยะหรอม สาหรบผทประสงคจะประกอบพธหจยหรออมเราะฮ เพราะมหลกฐานปรากฏในฮาดษของทานซยด บน ซาบต ซงรายงานวา ทานนบ ทานไดเปลยนเสอผาและทาการอาบนาชาระรางกาย ..รายงานโดย ฎารลกฏนย อลบยฮะกย และอตตรมซย 5) อาบนาเมอตองการเขาสเมองเมกกะ ซงทานนบ ไดปฏบตไวเชนนน ดงปรากฏในฮาดษซอเหยะทงสอง และการอาบนาเพอวกฟทอารอฟต 3.หลกการในการอาบนา 1.ตงเจตนา (النية) เพราะทานนบ ไดกลาวไววา “การกระทาทงหมดจะขนอยกบการตงเจตนา” ดวยการตงเจตนาจะเปนตวแบงแยกระหวางอบาดะฮกบการอาบนาตามปกต การตงเจตนาไมจาเปนตองอานออกเสยง เพราะทของการตงเจตนาอยทใจ 2. อาบนาใหเปยกทวเรอนราง เพราะอลลอฮทรงตรสไววา

Ÿωuρ $·7 ãΨ ã_ ωÎ) “Ì Î/$tã @≅‹ Î6 y™ 4 ®L ym (#θè=Å¡ tFøós? 4

การอาบนาทถกวธคอการอาบนาใหเปยกทวเรอนรางทงหมด 3.มซฮบฮานะฟย ไดเพมอกหลกการหนงคอ เอานาเขาปากแลวบวนทง สบนาเขาจมก สวนอหมามทานอน กลบเหนวาทงสองเปนเพยงซนต



40

4 ซนตในการอาบนา 1) อานบสมลละฮและลางมอทงสองขาง 3 ครง 2) ชาระลางในสวนทเปนนายสใหหมดหากพบวามนายสอย 3) อาบนาละหมาด (พรอมกบบวนปากและสบนาเขาจมก) 4) การลางอวยวะตาง ๆ ใหลาง 3 ครง โดยเรมตนจากทางดานขวาไปทางดานซาย 5) อาบนาใหเปยกทวเรอนราง เชดถกระหวางนว สรางผม ทาความสะอาดรกแร ใบหดานในและสะดอ 6) ลางอวยวะตางๆ ตดตอกนโดยไมหยดใหขาดตอน 5 วธการอาบนา ทานหญงอาอชะฮและทานหญงมยมนะฮ (ขอความโปรดปรานจากอลลอฮจงมแดทานทงสอง) รายงานวา ทานรอซลลลอฮ เมอทานตองการอาบนา เพอทาความสะอาดจากยะนาบะฮ ทานกจะเรมตนดวยการลางมอทงสองขาง 2 หรอ 3 ครง จากนนทกจะรดนาจากทางขวามอไปทางซายมอ และชาระลางอวยวะ จากนนกจะอาบนาละหมาด เหมอนอาบนาละหมาดเพอทาการละหมาด จากนนทานกจะเอานามาแลวสรางผมดวยนวของทาน โดยทาการลางศรษะถง 3 ครง จากนนกจะนานาเตมฝามอมาชะโลมทวรางของทาน จากนนทานกจะตามมาดวยการลางเทาทงสองขาง กเสรจสน

กจกรรม การอาบนา 1.การอาบนาชาระรางกายมหลกฐานใดเปนสงยนยนวาเปนหลกการทางศาสนบญญต 2.อายะฮทวา “وإن كنتم جنبا فاطهروا” การทาความสะอาดในทนหมายถงการอาบนาหรอการทาวฎอ 3.ใหนกเรยนศกษาจากหนงสอตฟเซร(อรรถาธบายอลกรอาน) ทอธบายอายะฮในซเราะฮ อลนซาอ ซงกลาวถงการยกเวนไวในอายะฮวาเปนการยกเวนในเรองใด ?(อธบาย) 4. ชายคนหนงฝนในตอนกลางคนแตปรากฏวาไมมรองรอยของการหลงอสจ เขาจาเปนตองอาบนาวายบหรอไม เพราะเหตใด ? 5. เมอชายคนหนงหลงอสจ 5.1 จาเปนตองอาบนาวายบเสมอ 5.2 ไมจาเปนตองอาบนาวายบเสมอไป 5.3 ตองอาบนาวายบหากมการหลงอสจดวยอารมณเพศ (เลอกคาตอบทถกตอง โดยศกษาทาความเขาใจเพมเตมไดจากหนงสอฟกฮซนนะฮ)



41

หมวดท 5 การทาวฎอ 1.คานยาม การบญญตและคณคาของการทาวฎอ

การทาวฎอ (الوضؤ) คอการทาความสะอาดดวยนาดวยวธการเฉพาะ โดยมหลกฐานปรากฏอยางชดเจน คอพระดารสแหงอลลอฮซงตรสไววา

وامـسحوا قمتم إلى الصلاة فاغسلوا وجوهكم وأيديكم إلى المرافـق إذايا أيها الذين آمنوا { ]6: المائدة[} برؤوسكم وأرجلكم إلى الكعبين

โอบรรดาผศรทธาทงหลาย ! เมอพวกเจามงหมายทจะทาละหมาด พวกเจากจงทาการ(วฏอกอนโดย) ลางหนาของพวกเจา, มอของพวกเจาจนถงขอศอก, และพวกเจาจงเชดศรษะ และ (จงลาง) เทาของพวกเจาจนถงตาตม

และทานนบ ไดกลาวไววา “อลลอฮจะไมทรงรบการละหมาดของคนใดคนหนงจากพวกเจาหากพวกเจามฮะดษ จนกวาเขาจะอาบนาละหมาดเสยกอน” รายงานโดย ชยคอน

มรายงานจากทานอาบฮรอยเราะฮ ในเรองเกยวกบคณคาของการทาวฎอวา ทานนบ ไดเคยกลาวไววา “ฉนไมไดแนะนาพวกทานในสงททาไปแลวอลลอฮจะทรงลบลางความผดและยกฐานนดรใหดอกหรอ ? พวกเขากลาววา หาไม โอทานรอซลลลอฮ ทานกกลาววา อาบนาละหมาดใหสมบรณ หมนเดนไปมสยด รอการละหมาดหลงการละหมาดหนงเสรจสนไปแลว และนนคอขอผกพนมด และนนคอขอผกมดของพวกทาน นนคอขอผกมดของพวกทาน12 (กบอลลอฮ) รายงานโดย มาลก มสลม อตตรมซยและอลนะซาอย 2 ฟรฎวฎอ 1.ลางหนา ขอบเขตของการลางหนาจะเรมทฟนผมไปจนกระทงถงปลายคาง จากหดานหนงไปยงหอกดานหนง 2. ลางมอทงสองขางไปจนถงขอศอก ขอศอกกคอรอยตอของชวงบนของแขนกบชวงลาง 3. เชดศรษะทงหมด (ตามทศนะของมาลกและอะหหมด) หรอบางสวน(ตามทศนะของอาบฮานฟะฮและอชชาฟอย) 4.ลางเทาทงสองขางถงตาตม เพราะทานนบ เคยชนาไว ซงครงหนงทานเหนซอฮาบะฮของทานทาการเชดเทา ทานกกลาวกบพวกเขาวา “ความหายนะจะเกดขนเพราะสนเทาทเปนสวนหนงของนรก” รายงานโดยบคอรยและมสลม และนคอฟรฎของการทาวฎอทงส ทหลกฐานเปนตวบทกลาวถงไวในอายะฮทพดถงการทาวฎอ

12 ขอผกมด ทจะผกมดกบการญฮาดในหนทางของอลลอฮ คอผกมดการทาวฎอทสมบรณกบการอบาดะฮตออลลอฮ



42

และมการเพมเตมไวอก 2 ประการ 1. การตงเจตนา ( النية) (ตามทศนะของชาฟอย มาลกและทานอะหมด) เพราะทานนบ กลาวไวในฮาดษหนงวา “แทจรงแลวการกระทา(ทงหมด)จะขนอยกบการตงเจตนา” รายงานโดยบคอรยและมสลม นนกเพอเปนการแยกแยะระหวางอบาดะฮกบการกระทาปกตทวไป การตงเจตนาไมตองกลาวออกมาเปนคาพด เพราะทของการตงเจตนาคอในใจ 2. การลาดบขนตอนกอนหลงอยางตอเนอง ( الترتيب) นนคอการเรมตนดวยการลางหนา จากนนกตามมาดวยการลางมอ เชดศรษะและลางเทาทงสองขาง 3. ซนตของการทาวฎอ 1. อานบสมลละฮ เพราะเปนสงทซนตใหกระทามบญญตใหอานขณะเรมตนการกระทาทกการกระทา เพราะทานนบ ไดเคยกลาวไวในฮาดษหนงวา “ทานทงหลายจงทาการวฎอ ดวยบสมลละฮ..” รายงานโดยบยฮะกย 2.แปรงฟน เพราะทานนบ ไดเคยกลาวไวในฮาดษหนงวา “หากไมเปนการสรางความยากลาบากใหกบประชาชาตของฉน ฉนกจะสงใหพวกเขาแปรงฟนในทกครงทจะทาวฎอ” รายงานโดย มาลก อชชาฟอย อลบยฮะกย และทานอลฮากม ซนตใหทาการแปรงฟนแมกระทงคนทกาลงถอศลอด เพราะมหลกฐานปรากฏอยในฮาดษของทาน อามร บน รอบอะฮ วา “ฉนเหนทานรอซลลลอฮ แปรงฟนหลายตอหลายครง (นบไมถวน) ขณะททานกาลงถอศลอดอย” รายงานโดย อะหมด อาบดาวด และอตตรมซย แตสาหรบอชชาฟอย ไดใหทศนะไววา สาหรบคนทถอศลอด หลงตะวนคลอยไปแลว ไมควรแปรงฟน 3. ลางฝามอทงสองขาง 3 ครง ในตอนเรมตนทาวฎอ เพราะมหลกฐานปรากฏอยในฮาดษของทาน เอาส บน เอาส อซวะกอฟย วา “ฉนเหนทานรอซลลลอฮ ทาวฎอ โดยททานไดลางฝามอทงสองขาง 3 ครง” รายงานโดยอะหมด และอลนะซาอย 4.บวนปากและสบนาเขาจมก (แลวสงทง) 13 เพราะมหลกฐานปรากฏอยในฮาดษหลายฮาดษ และซนนะฮอกประการหนงคอการทาตามลาดบกอนหลงและใหทา 3 ครง และใหใชนาใหมทกครง วธทาใหเอานาเขาดวยมอขวาแลวสงออกดวยมอซาย ควรทาแรง ๆ ยกเวนผทกาลงถอศลอด ขณะนานาเขาปากกควรกลวนาแรง ๆ กอนบวนทง 5. สางหนวดเคราและถระหวางนวมอนวเทา เพราะมรายงานจากทานอตตรมซย และทานอบนมายะฮ รายงานจากทานอสมาน และอบน อบบาส (ขอความโปรดปรานจากอลลอฮจงมแดทานทงสอง) ไวเชนน 6. ใหลางอวยวะทกสวน 3 ครง เพราะมฮาดษปรากฏเปนหลกฐานอยมากมายหลายฮาดษ และการ

13 ตามทศนะของอหมามอะหมด การบวนปากและสบนาเขาจมกเปนวายบเพราะเปนสวนหนงของใบหนาดวย



43

ลางควรเรมตนจากทางดานขวากอนดานซาย เมอตองลางมอและเทา เพราะมหลกฐานปรากฏอยในฮาดษของทานหญงอาอชะฮ (ขอความโปรดปรานจากอลลอฮจงมแดทาน) วา “ทานรอซลลลอฮ รกการเรมตนทางขวา ในการสวมใสรองเทา หวผมและการชาระรางกาย (ทาวฎอและอาบนา) และในอรยาบถอน ๆ ทงหมด” รายงานโดยบคอรยและมสลม 7. ขดถตวและกระทาอยางตอเนองตามขนตอนโดยไมขาดตอน หรอแทรกดวยการกระทาอนๆ เพราะมฮาดษปรากฏเปนหลกฐานหลายฮาดษ สวนการขดถ ตามทศนะของอลมาลกยะฮ นบวาเปนฟรฎ สวนการ ความตอเนอง (الترتيب) ตามทศนะของ อลมาลกยะฮ และอลฮะนาบละฮเปนฟรฎ 8. เชดใบหทงสองขาง มหลกฐานรายงานจากทานอาบดาวด ทานอะหมด และอฏฮาวย จากทานอบนอบบาส และทานกดดาม บน มะอดกะรบไวเชนนน 9.ลางใหเกนเลยเขตทกาหนด เชน ฟนผม ขอศอก ตาตม เพราะทานนบ ไดกลาวไววา “สาหรบประชาชาตของฉนในวนกยามะฮพวกเขาจะมากนในลกษณะทรองรอยสขาว เพราะรองรอยของการทาวฎอ” รายงานโดยชยคอน 10. อานดอาหลงการทาวฎอ เพราะมหลกฐานปรากฏอยในฮาดษของทานอมร วาทานนบ ไดกลาวไววา “ ไมมคนใดจากพวกทานททาการวฎออยางสมบรณแบบ จากนนกอานดอาวา “ أن لا إله أشهد

นอกเสยจากวาอลลอฮจะทรงเปดประต ” محمدا عبده ورسوله أن إلا الله وحده ال شريك له، وأشهد สวรรคทงแปดดานให และเขากจะเขาสสวรรคตามตองการ” รายงานโดยมสลม สวนการอานดอาขณะทาการวฎอ ไมมหลกฐานใดปรากฏ 11.ละหมาดสองรอคอะฮซนตหลงวฎอ เพราะมหลกฐานปรากฏอยในฮาดษของทาน อกบะฮ บน อามร วาทานนบ ไดกลาวไววา “ไมมผใดจากพวกทานเมอททาการวฎออยางสมบรณแลว จากนนมาทาการละหมาด(ซนต)สองรอคอะฮ โดยมจตใจมงมนสอลลอฮ นอกเสยจากวา (ผทกระทาเชนนน) เขาผนนวายบตองไดเขาสวรรค” รายงานโดยมสลม อาบดาวด และอบนมายะฮ 4. รปแบบหรอวธการทาวฎอ ทานฮมรอน คนรบใชของทานอสมาน บน อฟฟาน (ขอความโปรดปรานจากอลลอฮจงมแดทานทงสอง) กลาววา “ทานอสมาน จะอานดอาเมอเรมตนทาวฎอ จากนนทานกจะลางฝามอทง 2 ขาง 3 ครง จากนนทานกจะบวนปาก สบนาเขาจมก แลวสงออก จากนนทานกลางหนา 3 ครง แลวตามดวยการลางมอขางขวาจนถงขอศอก และลางมอขางซายดวยวธเดยวกน จากนนทกเชดศรษะ แลวตามดวยการลางเทาขวาไปจนถงตาตม 3 ครง แลวมาลางเทาซายดวยวธเดยวกน และทานอสมานกกลาววา ฉนเหนทานรอซลลลอฮ ทาการวฎอเชนเดยวกบทฉนทา และทาน (รอซลลลอฮ) กกลาววา “ใครกตามททาการวฎอ เหมอนอยางทฉนทาน จากนนกไปทาการละหมาด 2 รอคอะฮ เขากจะไดรบการอภยโทษ จากการกระทาผดผานมา” รายงานโดยบคอรยและมสลม



44

5. สงททาใหวฎอเสย 1.มสงหนงสงใดออกมาจากทวารทงสองทาง (อจาระ ปสสาวะ เมอก นาสขาว ลม) ยกเวนอสจ เพราะเมอมนาอสจออกมาวายบตองอาบนา เพราะอลลอฮทรงตรสไวในอลกรอานวา

،]6: المائدة[} ...أو جاء أحد منكم من الغائط... {

หรอคนใดจากพวกเจา (มา) จาก ทถายทกข (คอพวกเขาปสสาวะ, อจจาระหรอมสงใดๆ ออกจากทวารทงสองของเขา)

และทานรอซลลลอฮ กไดกลาวไววา “อลลอฮจะไมทรงรบการละหมาดของคนหนงคนใดจากพวกทานเมอเขามฮะดษ จนกวาเขาจะไปทาวฎอ” รายงานโดยบคอรยและมสลม

คาวาฮาดษในทนหมายถง ลมทออกมาทางทวารจะมกลนมเสยงหรอไมกตาม สวนมะซย(นาเมอก) เพราะทานนบ ไดกลาวไววา “ตองทาวฎอ” รายงานโดยบคอรยและมสลม สาหรบนาสขาว วะดย เพราะมหลกฐานจากทานอบน อบบาสวา “จงชาระลางอวยวะเพศของทาน แลวทาวฎอ เพอทาการละหมาด”

2. การนอน ทเปนการนอนหลบสนท โดยไมรสกตวเลย เพราะมหลกฐานปรากฏอยในฮาดษของซฟวาน วา ทานรอซลลลอฮ ไดสงใหพวกเราขณะเมอเราอยในภาวการณเดนทางวา อยาไดถอดรองเทาบตของพวกเรา 3 วน 3 คน ยกเวนคนทมยนบ ผทถายทกข (อจจาระและปสสาวะ)และนอนหลบ (นนไมเปนไร)” รายงานโดย อะหมด อลนะซาอย และอตตรมซย รายงานวาฮาดษนเปนฮาดษซอเหยะห

ในรายงานมการกลาวถง การนอนมาพรอมกบผทถายอจจาระและปสสาวะ ซงเปนสงททาใหเสยวฎอ สวนการนงหลบ นนไมทาใหเสยวฎอแตอยางใด หากสะโพกของเขาราบกบพนทนง เพราะมหลกฐานปรากฏในฮาดษของทานอานส ซงรายงานโดยอชชาฟอย มสลม และทานอาบดาวด วา “มซอฮาบะฮของทานรอซลลลอฮ นงรอเพอละหมาดอชา จนศรษะตก (หลบ) จากนน (เมอไดเวลา)พวกเขากทาการละหมาดโดยไมไดทาวฎอใหม”

3.เสยสต ไมวาจะดวยการเปนบา เปนลมหมดสต หรอเมา เพราะภาวะดงกลาวมลกษณะคลายกบการนอนหลบ เพราะจะไมรสกตว

ทง 3 ประการนคอสงททาใหเสยวฎอทนกวชาการสวนใหญ(مجهور العلماء)เหนตองกน แตทมความเหนแตกตางกนมดงนคอ

1.การสมผสอวยวะเพศ14 โดยไมมสงรองรบ ตามทศนะของชาฟอย และทานอะหมด เหนวาทาใหเสยวฎอ เพราะมหลกฐานปรากฏในฮาดษของทานบสรอฮ วาทานรอซลลลอฮ ไดกลาวไววา “ผใด

14 สมผสอวยวะเพศโดยไมมสงรองรบ ตามทศนะของอลอะฮนาฟ ไมทาใหเสยวฎอ เพราะมหลกฐานปรากฏในฮาดษของ ฏอลก บน อาล

รายงานจากวา มชายคนหนงเรยนถามทานรอซลลลลอฮ วามชายคนหนงสมผสอวยวะของตวเอง เขากถามวา ทาใหเสยวฎอหรอไม? ทานนบกตอบวา “ไม” ฟงดแลวดเหมอนวาทงสองฮาดษจะขดแยงกน ทานมาลกจงใหทศนะวา ทางทดหากสมผสโดยไมมสงรอง กควรทาวฎอใหม



45

สมผสอวยวะเพศของตนเอง กใหทาการวฎอ” บนทกโดยนกบนทกทง 5 คน และทานอตตรมซยและอบน ฮมบลกใหทศนะวาฮาดษนเปนฮาดษซอเหยะฮ ทานบคอรยกลาววา ฮาดษนเปนฮาดษทถกตองทสดในเรองน และมรายงานสนบสนนฮาดษนจากซอฮาบะฮมากกวา 17 คน

5. เลอเสยจานวนมากทไหลรน ตามทศนะของอลอะฮนาฟ หากเลอดไหลกจะทาใหเสยวฎอ เพราะมหลกฐานปรากฏอยในฮาดษของทานหญงอาอชะฮ (ขอความโปรดปรานจากอลลอฮจงมแดทาน) ซงรายงานวา ทานรอซลลลอฮ ไดกลาวไววา “ ใครทสมผสกบอาเจยนหรอเลอดกาเดา...กจงออกมา...แลวไปทาวฎอใหม...บนทกโดยอบนมายะฮ แตทานอะหมดและอลบยฮะกย กลาววาฮาดษนฎออฟ เพราะเปนฮาดษมรซล สวนชาฟอยและมาลก ไดใหทศนะไววา การมเลอดไหลออกมานน ไมทาใหเสยวฎอ เพราะไมมหลกฐานยนยนดงฮาดษทกลาวมา แตในฮาดษของทาน อนส ไดกลาวไววา “ทานนบ ไดทาการกอกเลอด และเมอเสรจแลวทานกไมไดทาวฎอแตอยางใด” แมวาฮาดษนจะไมถงขนซอเหยะฮแตกมฮาดษอกหลายฮาดษซงรายงานโดยซอฮาบะฮหลายทานมาสนบสนนฮาดษน และทานอลฮะซน กเคยกลาวไววา มสลมหลายทานไดทาการละหมาดทง ๆ ทตวเองกาลงบาดเจบ (มเลอดไหล) รายงานโดยบคอรย

5. อาเจยนหากเกดจากความผดปกตและมจานวนมาก เพราะมหลกฐานจากฮาดษของ มะอดาน บน อะบ ฏอลฮะฮ จากทานอาบดรดะอ วา “ทานรอซลลลอฮ อาเจยนและทานกทาวฎอใหม และเขายงรายงานไวอกวา “ฉนเองไดพบกบทานเซาบานทมสยดเมองดามสกส ฉนเลยถามเขา เขากตอบวา จรง ฉนเองเปนคนรนนาใหและทานกทาวฎอ” รายงานโดย อตตรมซย และบอกวาฮาดษนซอเหยะห และนคอมซฮบอลอะหนาฟ สาหรบชาฟอย และมาลกกลบมความเหนวา อาเจยนไมไดทาใหเสยนาวฎอแตอยางใด เพราะในฮาดษไมปรากฏวาจะมการสงใหทาวฎอใหมปรากฏอย อาจจะเปนไปไดวา เรองของทานมะดานนนเปนเรองซนต

6. การสมผสกบสตรเพศ หรอจบมอทกทาย ตามทศนะของชาฟอยะฮทาใหเสยนาละหมาด เพราะมหลกฐานปรากฏอยในอลกรอานวา “ ] . 6: المائدة [ } النساء أو المستم { ” สวนยมฮรอลามะอ กลบใหทศนะวา ไมทาใหเสยวฎอ เพราะมฮาดษมากมายหลายฮาดษรายงานไววาไมทาใหเสยวฎอ เชน ฮาดษของทานหญงอาอชะฮ ซงไดรายงานไววา “ทานนบ ไดจมพตภรยาของทานคนหนงแลวออกไปทาละหมาด โดยไมไดทาวฎอใหม” รายงานโดย ทานอะหมด และกลมอรบะอะฮ และทานหญงไดกลาวไวอกวา “ฉนเองนอนอยขางหนาของทานรอซลลลอฮ และบงเอญขาของฉนไปอยทางดานหนาของทาน เมอทานตองการจะซยด ทานกยกขยบขาของฉนออกไป” รายงานโดยบคอรยและมสลม

ทศนะทบอกวาการสมผสกบสตรทาใหเสยวฎอ ไมไดแยกวาสตรนนเปนภรยาหรอคนนอก แตหากเปนสตรทแตงานทหามแตงงานกนนน การถกตองตวกนไมทาใหเสยวฎอ แตอยางใด

8. การหวเราะในละหมาดทมการโคงรอเกาะอและซยด ตามทศนะของอลอะฮนาฟจะทาใหเสยวฎอ เพราะมหลกฐานปรากฏอยในฮาดษทวา “...ยกเวนคนหนงคนใดจากพวกทานทหวเราะ กใหเขาไปทาวฎอใหม และทาละหมาดกนทงหมด” สาหรบยมฮรอลามะอ กลบใหทศนะวา การหวเราะในละหมาดทาใหเสย



46

ละหมาด แตไมทาใหวฎอเสย เพราะฮาดษทบอกวาทาใหเสยวฎอนนไมถกตอง เพราะทานนบ ไดกลาวไววา “การหวเราะจะทาใหเสยละหมาดแตไมทาใหเสยวฎอ แตอยางใด” ทานบคอรยไดกลาวถงฮาดษนและไดอธบายวาเปนฮาดษเมากฟอยกบทาน ญาบร เพราะการทบอกวาหวเราะทาใหเสยวฎอนนยงตองการหลกฐาน แตปรากฏวาไมมหลกฐานนนปรากฏ

9. หากผทมนาละหมาดอยเกดสงสยวา มฮาดษหรอไมมฮาดษ (เสยวฎอหรอไมเสย) จะไมทาใหเสยวฎอจนกวาจะแนใจวาเกดการเสยวฎอขน เพราะทานนบ ไดกลาวไววา “หากคนใดคนหนงจากพวกทานรสกวามอะไรปนปวนอยในทอง และรสกวาเหมอนจะมอะไรออกมาหรอไมออกมา กอยาเพงออกไปจากมสยด จนกวาจะไดยนเสยงหรอไดกลน” รายงานโดยมสลม อาบดาวดและตรมซย แตหากสงสยวาทาวฎอหรอยง กจงไปทาเสยใหม 6. เมอใดทจาเปน(วายบ) ตองทาวฎอ และเมอใดซนตใหทาวฎอ

ก. วายบตองทาวฎอ ในภาวะดงตอไปน 1. เมอตองการทาละหมาด ไมวาจะเปนละหมาดซนตหรอละหมาดฟรฎ หรอแมกระทงการละหมาด

ญานาซะฮ เพราะอลลอฮทรงตรสไววา } ... 6: املائدة[. }...اغسلوا إىل الصالة فقمتمإذا[

2.เมอตองการตอวาฟบยตลละฮ เพราะมหลกฐานเปนฮาดษกลาวไววา “การตอวาฟ คอการละหมาด....” รายงานโดยอตตรมซย และอลฮากม และใหฮาดษนเปนฮาดษซอเหยะห

3. การสมผสคมภรอลกรอาน เพราะทานนบ ไดกลาวไววา “อยาไดสมผสอลกรอานยกเวนผทสะอาดบรสทธเทานน” รายงานโดย อลนะซาอย และทานดารลกฏนยและนคอความเหนของ ยมฮรลอลามะอ สวน ทานอบนอบบาส ทานฮมมาด และอะฮลซซอฮร และอกหลาย ๆ ทานมความเหนวา การสมผสคมภรอลกร อานนน ไมจาเปนตองมวฎอ หากเขาสะอาดปราศจากฮาดษใหญกสามารถสมผสได สวนการอานอลกรอานโดยไมตองสมผส นกวชาการตางเหนตองกนวาสามารถกระทาได

ข. ซนตทาวฎอ 1. ขณะเมอตองการกลาวซรลละฮ เพราะมชายคนหนงไดมาใหสลามตอทานรอซลลลอฮ ขณะท

ทานกาลงทาวฎออย ทานกไมไดตอบสลามของชายคนนน จนกระทงทาวฎอเสรจ และทานกกลาวกบชายคนนนวา “ ไมไดมอะไรหามฉนไมใหตอบสลามทานดอก แตฉนไมอยากทจะกลาวพระนามของอลลอฮจนกวาฉนจะอยในภาวะทสะอาดเสยกอน” รายงานโดยนกรายงานทงหา ยกเวน อตตรมซย

2 ขณะตองการนอน เพราะทานนบ ไดกลาวไววา เมอทานไดเวลานอน กจงทาวฎอ เหมอนการทาวฎอเพอละหมาด” รายงานโดย อะหมด ทานบคอรยและอตตรมซย

3 เมอตองการรบประทานอาหาร ดมนา หรอตองการรวมประเวณอกครง หรอตองการนอน มรายงานไวเชนนจากทานรอซลลลอฮ โดยชยคอน และนกรายงานฮาดษหลายตอหลายทาน



47

4 กอนเรมตนอาบนาควรทาวฎอกอน ตามทมปรากฏอยในฮาดษของทนหญงอาอชะฮซงเปนฮาดษทรายงานโดยบคอรยและมสลม

5.ควรทาวฎอใหมทกครงทตองการทาละหมาด รายงานโดยบคอรย มสลมและอกหลายทาน 7. การเชดบนรองเทาบตถงเทาและผาพนแผล 1. การเชดบนรองเทาบต มหลกฐานปรากฏเปนหลกการทางศาสนบญญตดวยหลกฐานจากซนนะฮทถกตอง และอหมามทงสทานและนกวชาการอนกเหนตรงกน และหลกฐานทสาคญคออาดษของทานอลมฆเราะฮ บน ชอบะฮ ไดรายงานไววา “ฉนเองไดอยพรอมกบทานนบ และทานกทาวฎอ สวนฉนพยายามทจะถอดรองเทาบตของทานออก ทานกกลาวกบฉนวา ปลอยไว ฉนใสมนตอนทมนทงสองสะอาด แลวทานกเชดบนรองเทาทงสองขาง” รายงานโดยบคอรยและมสลม อกฮาดษหนงเปนฮาดษของทานยาบร บน อบดลลอฮ อลบะยะลย ทานไดถายปสสาวะ แลวทานกทาวฎอ และทาการเชดบนรองเทาบตทงสองของทาน มคนหนงพดกบทานวา ทานทาอยางนนหรอ ทานกตอบวาใชแลว ฉนเองเหนทานรอซลลลอฮ ปสสาวะและทาวฎอ และเชดบนรองเทาบตทงสอง

2. หลกการเกยวกบการเชดรองเทาบต ถงเทาและผาพนแผล ก. มหลกเกณฑการเชดบนรองเทาบตทงสองขาง

• จะตองสวมใสรองเทาบตขณะทยงอยในภาวะทสะอาด ดงหลกฐานจากฮาดษของทานมฆรอฮทกลาวมาขางตน

• รองเทาทงสองขางจะตองสะอาด เพราะหากมนายสอยกจะสวมใสเพอทาละหมาดไมได • รองเทาทงสองขางจะตองปดเทาทงสองขางมาจนกระทงถงตาตม 15และนคอรองเทาบตททานนบ

เชดขณะทาวฎอ ข.สงททาใหการเชดรองเทาบตเปนโมฆะ

• หมดชวงระยะเวลาทกาหนด (ยกเวนอลมาลกยะฮ ซงไมกาหนดระยะเวลา) • ผใชถอดรองเทาบตออกทงสองขางหรอขางใดขางหนง • มเหตจาเปนตองอาบนาวายบ ซงมหลกฐานจากฮาดษของทานซอฟวาน บน อะซาลวา “อยาไดถอด

รองเทาบตของพวกเรา 3 วน 3 คน ยกเวนผทมยนบเทานน” รายงานโดยนะซาอย อตตรมซย และอบนคซยมะฮ

• ทกสงทาใหเสยนาละหมาด เมอหมดชวงระยะเวลาทอนญาตให หรอผสวมใสถอดรองเทาบตออก เมอเขามวฎออยแลว ใหเขา

ลางเทาทงสองขางเทานน นคอทศนะของฮานาฟยะฮ และชาฟอยะฮ เพราะการปฏบตตดตอกน

15 ชาฟอยเพมเตมอกวา จะตองสวมใสเดนไปไหนมาไหนไดสามวนสาหรบผทอยในภาวะเดนทางไกล หนงวนกบหนงคนสาหรบผทอยกบบาน



48

เปนเพยงซนนะฮเทานน สวนมาลกยะฮ และฮานาบละฮ กลบใหทศนะวาใหทาวฎอใหมทงหมด(املواالة)เพราะการปฏบตตดตอกนนนเปนวายบ

ค.สวนทตองเชด ใหเชดดานบนของรองเทาทงสองโดยไมตองกาหนดวาขอบเขตเพยงใด เพราะฮาดษของทานมฆเราะฮ บน ชอบะฮ ไดรายงานไววา “ ฉนเหนทานรอซลลลอฮ เชดดานบนของรองเทาบตทงสองขาง” รายงานโดยทาอะหมด อาบดาวด และทานอตตรมซย ง. ระยะเวลาทอนญาตใหเชด (โดยไมตองลางเทา) สาหรบผทอยกบบานใหเวลา 1 วนกบ 1 คน สวนผทอยระหวางการเดนทางใหระยะเวลา 3 วน กบ 3 คน เพราะมฮาดษของทานอาล 16ปรากฏเปนหลกฐานวา “ทานนบ ไดกาหนดใหผทเดนทางเชดรองเทาบตได 3 วน กบ 3 คน สาหรบผทอยในภาวะเดนทาง และหนงคนกบหนงวนสาหรบผทอยกบบาน โดยใหเชดบนรองเทาบตทงสองขาง” รายงานโดย มสลม 3 การเชดบนถงเทา ก. มหลกฐานปรากฏถงการอนญาตใหเชดถงเทาโดยมหลกฐานจากซนนะฮ และฮาดษทเปนหลกฐานมดงน

ฮาดษอลมฆเราะฮ บน ชอบะฮ รายงานวา “ทานรอซลลลอฮ ทาวฎอและเชดบนถงเทาทงสองขางและรองเทาทงสองขาง” รายงานโดยอะหมด อาบดาวด อบนมายะฮ และทานอตตรมซย และทานกกลาววาฮาดษนเปนฮาดษฮะซน

ฮาดษของทานอาบยมซา อลอชอารย ซงรายงานมาในสานวนเดยวกน รายงานโดยอบนมายะฮ ข. มรายงานวาอนญาต( جواز)ใหเชดบนถงเทาทงสองขางได โดยหลกฐานจากซอฮาบะฮหลายทาน

ไดรายงานเกยวกบเรองนไว เชน ทาน อาบฏอลบ ทานอบน มสอด ทานอบนอมร ทานอานส บนมาลก ทานอมมาร บน ยาซร ทานบลาล ทานบรรออ บน อาซบ ทาน อาบ อมามะฮ ทานซะฮล บน ซะอด ทาน อมร บน ฮรยซ และทาน ซะอด บน อาบ วะกอซ มซฮบอลอะฮนาฟ และฮานาบละฮ อนญาตใหเชดได แตชาฟอยะฮ มขอกาหนดไววา ถงเทาจะตองเปนถงเทาทแขงแรงทนทาน สามารถใชสวมใสเดนไปไหนมาไหนได

ค. เมอเปนทแนนอนแลววาอนญาตใหเชดถงเทาได สวนหลกการกเปนหลกการเดยวกบการเชดรองเทาบต 4. การเชดบนผาพนแผล ผาพนแผลคอผาทใชผกอวยวะสวนทบาดเจบของผปวย เมอผปวยตองการจะอาบนา กจะเปนการยากลาบากหรออาจใหโทษกบแผลทเจบ หรออาจจะมเหตจาเปนกบผาพนแผลทผกไว จงใหทดแทนดวยการเชดบนผาพนแผลแทน สวนหลกฐานในเรองดงกลาวคอฮาดษของทานเซาบาน ซงทานไดกลาวไววา “ทานรอซลลลอฮ

16 มซฮบมาลกยะฮ ไมไดกาหนดระยะเวลา แตซนตใหถอดในวนศกร



49

ไดสงกองทพออกไป และเกดประสบกบอากาศหนาว เมอพวกเขากลบมา กมารองเรยนกบทานรอซลลลอฮ ในอากาศหนาวเยนทพวกเขาประสบมา และทานกสงกบพวกเขาวา ใหพวกเขาเชดบนผาพนแผลและบนรองเทาหมสน” รายงานโดยอะหมด อาบดาวด อลฮากม ในหนงสออลมสตดรก และทานมสลมกกลาววาฮาดษซอเหยะห และทานอซซะฮบยกเหนดวยกบทาน

การเชดบนผาพนแผลจะเปนโมฆะ หากแกะผาพนแผลออกจากทของมน หรออวยวะทบาดเจบหายเปนปกต 17

17 สาหรบอชชาฟอยะฮมหลกการวา จะตองพนแผลขณะทสะอาด (ไมมฮะดษ) ตองไมใชอวยวะตะยมมม หากขาดคณสมบตเหลานจะตองละหมาดใหม



50

หมวดท 6 การตะยมมม 1. นยามของการตะยมมม และหลกฐานการบญญตของตะยมมม การตะยมมมคอการใชฝนดนทสะอาด ดวยวธการและลกษณะเฉพาะโดยตงเจตนาเพอใหสามารถทาการละหมาดได อลลอฮทรงตรสไววา

فلم تجدوا ماء فتيمموا صـعيدا طيبـا المستم النساء أووإن كنتم مرضى أو على سفر أو جاء أحد منكم من الغائط ... { .]44: النساء[} وأيديكم إن اهللا كان عفوا غفورابوجوهكمفامسحوا

และหากพวกเจาปวยไข หรอกาลงเดนทาง หรอคนใดของพวกเจามาจากสถานทถายทกข (คอเขาถายปสสาวะ ถายอจจาระ) หรอพวกเจาสมผสหญง และพวกเจากหานาไมได แนนอนใหพวกเจาจงมง (ทาตะยมมม) ดนทด (สะอาด) แลวพวกเจาจงเชดใบหนา และมอของพวกเจา แทจรงอลลอฮทรงยกโทษให และอภยให

การตะยมมมนนเปนการแทนการทาวฎอ และการอาบนา 2. สาเหตทอนญาตใหทาการตะยมมมได เหตทอนญาตใหสามารถตะยมมมได คอ ไมมนาสาหรบทาวฎอ เพราะอลลอฮทรงตรสไววา

،}...فتيمموافلم تجدوا ماء ... {

และพวกเจากหานาไมได แนนอนใหพวกเจาจงมง (ทาตะยมมม) คาวาไมมนาในทน หมายถงหานาไมไดจรง ๆ หรออาจจะเกยวของการหลกการศาสนบญญต ซงเราจะอธบายในสวนนพอสงเขป ดงน

ไมมนาจรง ผทมฮาดษ หานาไมได ไมวาเขาจะอยกบบานหรออยในภาวะเดนทาง หรออาจจะอยในเมองแตนาเกดหมด อนดบแรกเขาจะตองหานาจากททใกลทสดกอน 18 หากคดวาในบรเวณนนาจะมนา และนคอทศนะของอลอะหนาฟ สวนชาฟอยและอลฮะนาบละฮ วายบจะตองออกคนหาจนกวาจะแนใจแลววาไมมจงจะหยด

มนาอยแตไมเพยงพอกบการทาความสะอาด หรอมนาแตประสงคจะใชสาหรบเปนนาดมสาหรบคนและสตวเลยง หรอมไวสาหรบปรงอาหาร ทานอหมามอะหมดไดกลาวไววา “ซอฮาบะฮหลายทานทาการตะยมมม โดยทพวกเขาเกบนาไวสาหรบบรโภค”

ไมมตามหลกศาสนบญญต( عدم حكمي) หมายถงนามอยครบถวนแตไมสามารถใชนาได เชนในกรณทมอาการปวยไขทนายแพทยไมอนญาตใหใชนา เกรงวาจะทาใหอาการปวยทรดหนก หรอหายชา หรอ

18 คาวานาอยไกล สาหรบมซฮบอลอะหนาฟ คอระยะทางประมาณ 1847 เมตร จากทพก หรอประมาณ 1 ไมลครง สวนชาฟอย กาหนดระยะไวประมาณ 2771 เมตร หรอ 2 ไมล สวนมาลกยะฮ ประมาณ 3694 เมตร



51

เกดอาการเจบ หรอในกรณทนาเยนจนเกนไป อาจถงขนาดใหโทษตอรางกาย หากใชนา และไมสามารถทาใหนาอนได แมจะดวยการวาจางกตาม มหลกฐานปรากฏวา “ทานอมร บน อาส ไดทาการละหมาดโดยการ ตะยมมม ในเวลาละหมาดซบฮ เพราะเกรงวาหากอาบนาเยนจะทาใหไมสบาย เหตเกดเมอครงทาสงครามสมรภม ซาตซะลาซล และทานรอซลลลอฮ ยอมรบในการกระทาของทาน” รายงานโดยทานอะหมด อาบดาวด และทานอลฮากมและอบน ฮบบาน กใหฮาดษนเปนฮาดษซอเหยะห แตทานบคอรยกลาววาเปนฮาดษมอลลค ทานอลมนซรยบอกวาเปนฮาดษฮะซน และทานอลฮาฟส อบน ฮะยรบอกวาเปนฮาดษทมนานหนกพอ

หรออาจจะมแหลงนาอยใกล แตไมสามารถไปถงแหลงนาได อาจจะเปนเพราะอยในเขตของศตร หรออาจจะไมมเครองมอในการตกนามาจากบอ

หรอกลววาหากรอใชนาจะหมดเวลา หากทาการตะยมมมกจะทน กใหทาการตะยมมมและทาการละหมาด โดยทอลมาลกยะฮบอกวาไมตองกลบมาละหมาดใหม แตอลฮะนาฟยะฮกลบมความเหนวาตองกลบมาละหมาดใหม ตามทศนะของฮะนาบละฮและชาฟอยะฮ หากเลยเวลาไปแลวไมจะทาการตะยมมมไมไดอกตอไป

3.ดนทใชสาหรบตะยมมม ดนในทนหมายถงหนาดน ดวยเหตนเองจงสามารถใชฝนดนทสะอาดทาตะยมมมได และดนทกชนดเชน ทราย กอนหน ปนซเมนต ยบซม แตตามทศนะของชาฟอยสงทจะใชสาหรบการตะยมมมนนคอฝนดนหรอทรายทมฝนเทานน

4. วธการตะยมมม ผทตองการทาตะยมมม จะตองตงเจตนาและกลาวบสมลละฮ จากนนใหใชมอทงสองขางทบลงไปทหนาดนทสะอาดหนงหรอสองครง จากนนใหยกขนมาสะบดออกเลกนอย หรอจะใชวธเปากได เพอใหฝนกระจายออกไป จากนนใหนามาลบทใบหนา และฝามอถงขอมอทงสองขาง เพราะมหลกฐานจากฮาดษของทานอมมาร บน ยาซรซงทานไดกลาวไววา “ทานรอซลลลอฮ ไดแตงตงฉนไปทางานอยางหนง และฉนกเกดมยนบขนมา แตไมมนาฉนกเลยคลกฝนเหมอนสตวทา ตอมาฉนกมาหาทานรอซลลลอฮ และเลาใหทานฟง ทานกบอกกบฉนวา ความจรงแลว แคทานใชมอของทานทาอยางน วาแลวทานกใชมอทงสองของทานทบลงไปทหนาดนหนงครง แลวนามาลกจากทางซายไปทางขวา คอลกทหลงมอและหนาของทาน” ฮาดษรายงานโดยบคอรยและมสลม และนคอทศนะของมซฮบ อลฮะนาบละฮ และมาลกยะฮ สวนมซฮบฮานะฟยะฮ และชาฟอยะฮกลบเหนวาจะตองลกมอทงสองขางไปจนถงขอศอก แตฮาดษทนามาอางเปนหลกฐานนนเปนฮาดษฎออฟ มความหมายขดแยงกบฮาดษของทานอมมาร และทานนะวาวย เจาของหนงสอ มจมอ ชรฮ อลมฮซซบ( اجملموع شرح املهذب)ยและทานอซซอลอานย เจาของหนงสอ ซบลสสลาม กใหนาหนกกบทศนะแรก และทงสองทานกเปนสานศษยของมซฮบชาฟอยดวย



52

5. สงทอนมตใหผมฮะดษกระทาไดดวยการตะยมมม การตะยมมม เปนการแทนการทาวฎอ และการอาบนาวายบ สงทอนมตใหทาไดหลงการตะยมมมหรอหลงวฎอคอการละหมาด การตอวาฟ การสมผสคมภรอลกรอาน ซงมซฮบอลอะฮนาฟ เหนวาเมอตะยมมมแลวจะทาการละหมาดกครงกได และทาไดไปจนกวาจะหมดหรอเสยตะยมมม แตสาหรบชาฟอยะฮ กลบเหนวาใหละหมาดฟรฎไดเวลาเดยว สวนละหมาดซนตทาไดตามตองการ

6. สงททาใหตะยมมมเสย • สงใดททาใหเสยวฎอ กจะทาใหเสยตะยมมมดวย

• และเมอเหตผลของการอนญาตหมดไปการตะยมมมกจะตองยต เชน เมอพบนาในปรมาณทสามารถนามาใชได แตหากทาการละหมาดไปดวยการตะยมมม แลวเกดพบนาขนมา กใหทาการละหมาดใหม19 ผททาการตะยมมมจากยนบ วายบตองอาบนาหากพบนาในภายหลง20

19 ตามทศนะมซฮบชาฟอยะฮ และมาลกยะฮ เพราะมหลกฐานวาทานรอซลลลอฮ ไดบอกกบผทไมละหมาดใหมหลงพบนา ใหละหมาดใหม 20 เพราะมหลกฐานจากฮาดษของทานอมรอน รายงานวา ทานนบ ไดนาละหมาดใหกบผคน และเมอละหมาดเสรจทานกหนมาพดกบชายคนหนงซงละหมาดแยกออกไปไมละหมาดรวมกบคนอน ๆ วา อะไรทาใหทานตองละหมาดคนเดยว ไมละหมาดพรอมกบคนอน ๆเลา ชายคนนนกตอบวา ฉนมยะนาบะฮ และไมมนาทจะอาบ ทานกตอบวา ทานกใชดนซงกเพยงพอกบทานแลว จากนนอมรอนกเลาตอไปวา ในเวลาตอมาเมอพวกเขาพบนา ทานรอซลลลลอฮ กใหนาเตมพาชนะกบคนทมยนบ แลวกบอกวา “รบไปแลวไปชาระรางกายเสย” รายงานโดยบคอรย



53

กจกรรม

ฟรฎวฎอ 1. ก. อายะฮทกลาวถงการทาวฎอ เรมตนดวยการเรยกรองบรรดาผมศรทธา การเรยกรองในลกษณะนมวตถประสงคใด ? (จงอธบาย) ข. เพราะเหตใดจงกาหนดใหการตงเจตนาเปนหลกการหนงของฟรฎวอ ? ค.หลกการ(รกน) ของการทาวฎอซงกลาวถงไวในอายะฮมอะไรบาง ? ง.บญญตทสงใหอาบนาชาระรางกายและการเชด ทกลาวถงไวในอายะฮเปนวายบหรอซนต จงอธบายพรอมระบหลกฐานอางอง 2.การททานรอซลลลอฮ ไดกลาวไววา “เมอคนหนงคนใดจากพวกทานมฮะดษ กอยาไดเขาสการละหมาดจนกวาจะทาวฎอเสยกอน” เหตใดฮาดษนเปนหลกฐานวาวายบจะตองทาวฎอ ? (จงอธบาย) 3.ทานรอซลลลอฮ สนบสนนใหมวฎออยเสมอ ทกครงทจะทาการละหมาดทานกจะทาวฎอใหม เกยวกบเรองนมอะไรเปนปรชญา(احلكمة)อยเบองหลง (จงอธบาย) 4.ใหนกเรยนทาความเขาใจเกยวกบฮาดษทกลาวถงการลบลางความผดใหกบผมศรทธาผานการชาระอวยวะทตองชาระขณะทาวฎอ แลวตอบคาถามดงตอไปน ก. การทาวฎอมผลตอการลบลางความผดและชาระจตใจใหสะอาดไดอยางไร ? (จงอธบาย) ข. ในเมอการทาวฎอกมผลตอการชาระลางความผดใหกบผศรทธา การเดนทางไปมสยดและทาละหมาดจะมผลในดานใดอก (จงอธบาย) ค.การเดนไปทาละหมาดทมสยดและการละหมาดซนต :(เลอกคาตอบทถกตองจากคาตอบตอไปนโดยการทาเครองหมาย หนาหวขอทถกตอง) 1. เพราะการทาวฎอมผลกบทกผลบญ การเดนทางไปมสยดเพอทาละหมาดซนตเทานนไมใชฟรฎ 2.การเดนทางไปยงมสยดเพอทาละหมาดกจะชวยเพมความดและฐานนดรใหมากและสงสงยงขน 3.เมอมการรบรองแลววาความผดทงหมดไดรบการชาระลางใหสะอาดไปแลว หลงจากนนกไมตองไปมสยดและไมตองทาละหมาดอก 5. ก. การรอเวลาละหมาดหลงจากละหมาดแรกเสรจสนแลว , การไปละหมาดทมสยด, การทาวฎออยางถกตองสมบรณ การกระทาทงหมดน การกระทาใดทมคณคาเทากนสาหรบอลลอฮ ? ข. คาวา “ طفذلكم الربا ” ซงถกกลาวไวถง 3 ครง มอะไรเปนปรชญาอยเบองหลง 6. ฮาดษทวา “การกระทาตาง ๆจะขนอยกบการตงเจตนา” ก.ทาไมจงนาฮาดษนมากลาวถงไวในบทน



54

ข. หากทาอบาดะฮโดยไมตงเจตนาจะเปนอยางไร ? (อธบาย) 7. เกยวกบการเชดศรษะมการอางหลกฐานจากฮาดษของทานนบ ไวมากมายหลายฮาดษ และรปแบบการเชดศรษะในการทาวฎอของทาน(ทไดรบรายงานมา)กตางกน รายงานตาง ๆ ทหลากหลายเหลานบงบอกถงสงใด ? 8. จงตอบวา “ถกตอง หรอ ไมถกตอง”ในการกระทาตอไปน พรอมเหตผล ก. ชายคนหนงทาวฎอแตจะใชวธเชดบนผาซรบานแทนการเชดศรษะ ข.ลางหนาในวฎอจากควทงสองถงปลายคาง ค.ลางหนาในวฎอจากตาแหนงผมงอกไปจนถงปลายคางเพยงครงเดยว ง.ลางมออยางเดยวโดยไมลางไปถงแขน จ.ลางเทาถงหนาแขง ฉ.ลางมอโดยเรมจากขอมอไปถงแขน ช. นามอเปยกนาไปวางบนศรษะโดยไมตองเชด หรอลบ (กเพยงพอสาหรบการเชดศรษะวฎอ) 9. การรบเรงทาวฎอใหเสรจสน โดยททาวฎอไดไมสมบรณ ผกระทาจะถกลงโทษ (จงบอกหลกฐานยนยนในเรองน ) 10. ใหนกเรยนบอกฮาดษทกลาวถงคณคาของการทาวฎอมาสองฮาดษ 11. ใหนกเรยนบอกฟรฎวฎอ ทมกลาวไวในอายะฮและฮาดษ (ทกลาวมาแลวขางตน) 12. การเรยงลากบตอเนอง (الترتيب) นกวชาการบางทานบอกวาไมใชฟรฎ .ใหนกเรยนบอกเหตผลทเปนทศนะของนกวชาการมาทงหมด

กจกรรม 1. การอานบสมลละฮขณะเรมวฎอจดอยในซนตของการทาวฎอหรอไม เพราะเหตใด ? 2.การแปรงฟนมประโยชนมากมาย ใหนกเรยนบอกประโยชนของการแปรงฟนมาพอสงเขป 3.ใหนกเรยนทาเครองหมาย หนาหวขอทถกตอง และทาเครองหมาย X หนาหวขอทผด ในประเดนตอไปน ก.การแปรงฟนตามททานนบ แนะนาไว

• ซนตใหแปรงฟนไดในทกกรณ ทกเวลา • การแปรงฟนอนญาตเฉพาะผทไมถอศลอดเทานน • แปรงฟนซนตทงผถอศลอดและผละศลอด • ซนตเฉพาะกบเพศชายเทานน

ข. ซนตใหลางแปรงหลงจากใชงานทกครง • เพอเปนการเดนตามอดมการณเกยวกบความสะอาดทอสลามสนบสนน



55

• เปนการปฏบตตามแบบอยางของทานนบ • เพอความสวยงาม

ค. ซนตใหบวนปากและสบนาเขาจมก : • สาหรบผทถอศลอดเทานน • สาหรบผทไมไดถอศลอด • ไดทกคนทงผถอศลอดและผทไมถอศลอด

4. ก.ลางมอถงขอมอ ,บวนปาก,สบนาเขาจมก เปนซนตของวฎอ จงบอกหลกฐานยนยนในหลกการเหลาน

ข. ชายคนหนงมนาอยเลกนอยในสระ และบงเอญมอของเขาสกปรก เมอเขาตองการทาวฎอ เขาควรปฏบตอยางไร ?

ค. หากชายคนเดมพบวามนาอยเปนจานวนมากในสระเขาตองเปลยนวธการหรอไม เพราะเหตใด ? 5. คาวา “สดนาเขาจมก” ทานนบ มวธปฏบตอยางไร ? (ดหนงสอ نيل األوطار للشوكاين ) 6. วฏอเปนการกระทาททาใหใกลชดตออลลอฮ แตการกระทาททานนบ สอนไวเปนแนวทางเพอใหมสขภาพทด จงอธบายแนวทางททานนบชนาเพอใหบรรลจดประสงคดงกลาว 7. ก. การสรางเคราและการลางสามครง มวธการอยางไร ? การลางในสวนใดของวฎอทซนตใหกระทา ? ข. เมอใดทการถระหวางนว จาเปนตองกระทาขณะทาการวฎอ 8.จงบอกฮาดษทยนยนวาทานนบ เรยกรองใหทาวฎอโดยเรมตนจากอวยวะทางขวา 9 ใหนกเรยนแสดงหลกฐานทบงบอกววาทานนบ แนะนาใหทาการวฏอตตตอกนตามลาดบ(املواالة) 10. การลางใหเกนเขตทกาหนด หมายความวาอยางไร ? มหลกฐานใดทบงบอกวาเปนซนตในการทาวฏอ ? 11.การทาวฎอเปนการกระทาทมผลบญทยงใหญมาก เพราะเปนการกระทาทจะนาไปสการทาละหมาด ใหนกเรยนบอกหลกฐานจากฮาดษทสนบสนนในเรองดงกลาว สงทไมควรปฏบต และสงททาใหเสยวฎอ

ก.การกระทาตอไปนถกตองหรอไมอยางไร ? 1) ใชนาอยางสรยสราย โดยลางมากวา 3 ครงทกาหนด ในททตองเชด กใหเชดเพยง 2 ครง 2) คนททาวฏอเขามายนในทสกปรกขณะทาวฏอ 3) พดในสงทไมอยในเรองของซกรลละฮ ขณะทาการวฏอ โดยไมมเหตจาเปน 4) การบวนปากและสบนาเขาจมกแรงๆ ของผทกาลงถอศลอด 5) คาวา “الغائط” ในอายะฮทกลาวมาแลวมความหมายวาอยางไร ?



56

6) ฮาดษใดทแสดงใหเปนเปนหลกฐานวาหากมลมออกมาจากทวารจะทาใหเสยวฎอ 7) ใหนกเรยนสรปทศนะของนกวชาการมสลมเกยวกบการนอนททาใหเสยวฎอ โดยศกษาเพมเตม

ไดจากหนงสอ “نيل األوطار” ของทาน อชเชากานย 8) การนอนจะทาใหเสยวฎอ แตในฮาดษของทานอานส ซงรายงานวาซอฮาบะฮของทานนบนงรอ

เพอละหมาดอชาจนคอตก(หลบ) จากนนเมอไดเวลากพวกเขากลกขนไปละหมาด โดยไมทาวฎอใหม นกเรยนจะอธบายฮาดษนวาอยางไร ?

9) นกวชาการทอธบายวาการนอนจะทาใหเสยวฎอ พวกเขามหลกฐานใดมาอางอง (จงระบ) 10) ใหนกเรยนระบการกระทาตอไปน วา “ถกตอง หรอ ไมถกตอง”

• นอนเลน ๆ จะไมทาใหเสยวฎอ ยกเวนนอนนาน ๆ • นอนหลบแบบไมรสกตวทาใหเสยวฎอ • นงในลกษณะทสะโพกราบกบพนไมทาใหเสยวฎอ • เสยสต (เปนบา เปนลม เมา) แมจะยงนงราบกบพนได กจะทาใหเสยวฎอ

11)ใหนกเรยนบอกหลกฐานทบงบอกวาการเสยสต ดวยการเปนบา เปนลม หรอเมาไมไดสตทาใหเสยวฎอ 12) คนทสลบเพราะยาสลบฉดเขาเสนจะเสยวฎอหรอไมอยางไร ? 13) ผเชยวชาญทางฟกฮของมซฮบฮานาฟยะฮมความเหนวา การสมผสอวยวะเพศ ไมทาใหเสยวฎอ พวกเขามสงใดเปนหลกฐานอางอง ? (ดรายละเอยดเพมเตมไดจาก ฟกฮซซนนะฮ หรอหนงสอฟกฮของฮานาฟย)

ข. ใหนกเรยนระบวาถกตองหรอไมถกตองพรอมแสดงหลกฐานประกอบจากฮาดษในประเดนตอไปน • สมผสอวยวะเพศทาใหเสยวฎอ • สตรสมผสอวยวะเพศของตนเองทาใหเสยวฎอ • นายแพทยหากสมผสอวยวะเพศของคนไขจะทาใหเสยวฎอ • สมผสอนทะทาใหเสยวฎอ

ใหนกเรยนทาเครองหมาย หนาหวขอทถกตองดงตอไปน • ผละหมาดทาการละหมาดในขณะทตนเองบาดเจบ

o เพราะไมมนาสาหรบทาวฎอ o เพราะยงอยกบการทาสงครามไมสามารถเอาเวลาไปทาวฎอได o เพราะการทาวฏอของพวกเขาถกตองไมมอะไรทาใหเสยวฎอ

• นกวชาการทใหทศนะวาการกระทบหรอสมผสกบสตรเพศทาใหเสยวฎอ ทงๆ ทมหลายฮาดษจากทานรอซลลลอฮ หลายฮาดษทแสดงวาไมทาใหเสยวฎอแตอยางใด



57

• ในฮาดษของทานยาบร บน ซมเราะฮ มการสงใหทาวฎอสาหรบผทรบประทานเนออฐ คาสงในทนมความหมายวาอยางไร ?

การเชดบนรองเทาบต 1. ฮาดษซงรายงานโดย ฮมมาม อลนะคออย วาอนญาตใหเชดบนรองเทาบตได แตในตวบทอลกร อานกลบมหลกฐานชแจงวาวายบตองลางเทาทงสองขาง ในสวนนเราจะอธบายวาอยางไร ? 2. จงอธบายความหมายของฮาดษกบเมอเปรยบเทยบกบความหมายของอายะฮอลกรอาน(จากขอ 1) (ศกษาจากฟกฮซซนนะฮ) 3. ใหนกเรยนอธบายเปรยบเทยบระดบความสาคญระหวางฮาดษกบอลกรอานมาพอสงเขป 4.หลกการเกยวกบการอนญาตใหเชดบนรองเทาบต มหลกการมาจากแหลงใด (อลกรอาน อซซนนะฮ , อจมะฮ หรอกยาส) 5. กฏเกณฑในการเชดบนรองเทาบตมอะไรบาง มหลกฐานทมาจากฮาดษใด ? 6. ใหนกเรยนทาเครองหมาย � หนาหวขอทกลาวถกตอง และทาเครองหมาย X หนาหวขอทผด พรอมใหเหตผล

• อนญาตใหเชดเทาทงสองขางได แมวาจะไมไดสวมใสรองเทาบตกตาม • ผทประสงคจะใสรองเทาบต จะตองเขาหองนาถายปสสาวะและทาวฎอใหเรยบรอยแลวจงมาเชด

บนรองเทาบต • อนญาตใหเชดบนรองเทาบตและทาตะยมมมพรอมกนได • การเชดบนรองเทาบตอนญาตใหทงผหญงและผชาย • เชดบนรองเทาบตอนญาตใหทงขณะอยกบบานและขณะเดนทาง • ผทสวมใสรองเทาบตแลวแมวาจะไมไดทาวฎอมากอนกอนญาตใหเชดบนรองเทาบตได

7.เมอใดเรมอนญาตใหเชดบนรองเทาบตได ทงผทอยกบบานและผทเดนทางไกล 8. ใหนกเรยนบอกสงททาใหการเชดรองเทาบทเปนโมฆะ

• ใหนกเรยนทาเครองหมาย หนาคาตอบทถกตอง 1) เมอชวงเวลาทอนญาตใหเชดบนรองเทาบตสนสดลง ผสวมใสไดทาการวฎอกอนทจะหมดเวลาเพอใหสามารถทาละหมาดได เขาเองจะตองปฏบตอยางไร ?

o ลางเทาทงสองขางอยางเดยว o ทาวฎออยางสมบรณแบบ o ไมตองทาวฎอและไมตองลางเทา

• ใหนกเรยนอธบายหลกการตอไปนพอสงเขป



58

1) จงระบตาแหนงการเชดรองเทาบตในกรอบความเขาใจตามคาพดของทาน อลมฆเราะฮ ซงไดกลาวไววา “ฉนเหนทานรอซลลลอฮ เชดดานบนของรองเทาบตของทาน” 2) นกเรยนมความคดเหนอยางไรกบคาพดของทาน อาล ซงไดกลาวไววา “หากศาสนาเปนเพยงความคดเหน แนนอนทสดการเชดรองเทาบตจะตองเชดดานลางเหมาะสมกวาทจะเชดดานบน” 3) ผทกาหนดบญญตตาง ๆ แกมวลมนษยคอใคร ? ผทละเมดดวยการบญญตหลกกฏหมายขนมาใหมอกทงยงขดแยงกบกฎหมายของอลลอฮและรอซล เขาควรไดรบการตดสนวาอยางไร ? 4) ใหนกเรยนสาธตวธการเชดทถกตอง โดยใชมอขางขวาเชดเทาขางขวา มอขางซายเชดเทาขางซาย 5) นกวชาการบางทานอนญาตใหเชดบนถงเทาได พวกเขามหลงฐานอางองวาอยางไร ? และลกษณะของถงเทาทอนญาตใหเชดไดเปนอยางไร ? 6) ในกรณทผทบาดแผลไมสามารถอาบนาหรอใชนาได เขาควรปฏบตอยางไรกบอวยวะวฎอทมบาดแผล 7) ใหนกเรยนศกษาทาความเขาใจเกยวกบสงททาใหการเชดบนผาพนแผลเปนโมฆะ อานและบนทกลงในสมด 8)ใหนกเรยนบนทกความสะดวกในการปฏบตศาสนกจทอสลามอนญาตเพอใหเกดความสะดวกในการปฏบต ตามทอลลอฮไดทรงตรสไววา 21(ج وما جعل عليكم في الدين من حر(. การตะยมมม ก. ตอบคาถามตอไปนใหถกตอง 1. จงระบหลกฐานทางศาสนบญญตจากอลกรอาน และซนนะฮเกยวกบการอนญาตใหทาการตะยมมมแทนการทาวฎอได 2. ใหนกเรยนบอกสาเหตทมหลกการใหทาการตะยมมม และบทบาทของทานหญงอาอชะฮเกยวกบเรองน (ดรายละเอยดจากหนงสอ ซนนะฮ) 3. ตามหลกศาสนบญญตของอสลามไดอนญาตใหทาการตะยมมม(แทนการวฎอได) และสาระธรรมของทานนบมฮาหมดกเปนสาระธรรมสาหรบคนทวไปซงกสามารถเขากนไดกบบญญตการตะยมมม ใหนกเรยนอธบายความสอดคลองลงตวในเรองนพอสงเขป 4.ใหนกเรยนบอกสาเหตทอนญาตใหทาการตะยมมมมาทงหมด 6. ขณะทไมมนาสาหรบวฎอ ระหวางการกลนปสสาวะไวเพอรกษาวฎอไมใหเสยแลวทาละหมาด กบการไปปสสาวะและทาการตะยมมม ทางเลอกใดจะดกวากน เพราะเหตใด ? 7.อลลอฮทรงตรสไววา “ موا صعيدا طيبافتيم ” คาวา “صعيد” ในทนหมายถงอะไร และคาวา ? มความหมายวาอยางไร ”طيبا“

.78: سورة الحج )21(



59

• ตอบคาถามตอไปนใหถกตอง 1. สงใดทนบไดวาเปนความโปรดปรานทอลลอฮทรงประทานใหกบศาสนทตคนสดทายของพระองค

ซงเปนความโปรดปรานทไมเคยประทานใหกบผใดมากอน 2. ความสมพนธระหวางผศรทธากบอลลอฮมอยอยางไพศาล ทวทงแผนดนสามารถเปนมสยดได และ

ดนทงหมดกสะอาดบรสทธ คณคาอนยงใหญของความโปรดปรานนคออะไร ? 3. มตวบทใดเปนหลกฐานทสามารถยนยนไดวาการตะยมมมนนสามารถแทนการอาบนาและการวฎอ

ไดทงหมด 4. ฮาดษซงรายงานโดยทาน อมร บน อลอาส ซงบงบอกถงการยอมรบของทานนบ ตอการกระทาของ

ทานเกยวกบการตะยมมมซงเรยกเปนภาษาอาหรบวา ซนนะฮตกรรยะฮ(السنة التقريرية) ...จงอธบาย 5. ใหนกเรยนอานและทาความเขาใจฮาดษของทาน อมมาร และตอบคาถามตอไปนใหถกตอง

1) ขณะททานอมมารมยนนทานปฏบตอยางไร ? และทานรอซลลลอฮ แนะนาทานไวอยางไร ? 2) ในอายะฮอลกรอานมการบญญตความเกยวกบการเชดมอทงสองขางไวอยางกวาง ๆ ตอมากมฮาดษมาจากดคาวา “เชด”ใหไดความหมายทแคบลง ...จงอธบาย 6. ใหนกเรยนทาเครองหมาย � หนาหวขอทกลาวถกตอง จากหลกการศาสนบญญตตอไปน

o การตะยมมมหมายถงการเชดอวยวะวฎอดวยดนทสะอาด o ผทตะยมมมแลวสามารถจบตองคมภรอลกรอานได o การตะยมมมหนงครงจะละหมาดไดเพยงหนงเวลา o ผทตะยมมมแลวทาการละหมาด และหลงละหมาดเขากลบพบนา ในขณะทยงมเวลา

ละหมาดอย การละหมาดของเขาใชไมได ตองละหมาดใหม o หากคนททาการตะยมมมมยะนาบะฮแตเขาสามารถอาบนาได วายบตองอาบนา o อหมามททาการตะยมมมเพอละหมาด ไมสามารถเปนอหมามใหกบผทาวฎอปกตได o หากใชนาเกรงวาจะทาใหอาการปวยทรดหนกขน กอนญาตใหตะยมมมได

ใหนกเรยนทาเครองหมาย หนาหวขอทกลาวถกตอง

1) สงททาใหตะยมมมเสย o มนาพอสาหรบใชกอนไดเวลาละหมาด o ทกสงททาใหเสยวฎอกจะทาใหเสยตะยมมม o สาเหตทอนญาตใหตะยมมมสนสดลง



60

บทท 2 ศาสนบญญตการละหมาด

หมวดท 1 บญญต คณคาและขอตดสนสาหรบผทละทงการละหมาด

การละหมาดเปนหลกปฏบตขอหนงของหลกการ(ปฏบต)อสลามทง 5 ขอ การละหมาดนบไดวาเปนเสาหลกของศาสนา ศาสนาจะดารงอยได(ในตวบคคล)ดวยการละหมาด การละหมาดเปนอบาดะฮประการแรกทอลลอฮทรงบญญตวายบมา และเปนสงแรกทอลลอฮจะสอบสวนในวนกยามะฮ และเปนเรองสดทายททานรอซลลลอฮ สงเสยประชาชาตของทาน กอนททานจะเสยชวต อลลอฮไดทรงบญชากาชบไวในทกสถานการณ ขณะอยกบบานหรอออกนอกบานเดนทางไกล ยามศก ยามสงบ

(#θÝà Ï≈ ym ’ n? tã ÏN≡ uθn=¢Á9 $# Íο 4θn=¢Á9 $# uρ 4‘ sÜ ó™ âθø9 $# (#θãΒθè% uρ ¬! t ÏFÏΨ≈ s% ∩⊄⊂∇∪ ÷βÎ* sù óΟ çFø Åz »ω$y_Ì sù

÷ρr& $ZΡ$ t7 ø. â‘ ( !# sŒ Î* sù ÷ΛäΨ ÏΒr& (#ρã à2øŒ $$sù ©!$# $yϑx. Ν à6 yϑ=tæ $Β öΝ s9 (#θçΡθä3 s? šχθãΚn=÷ès? ∩⊄⊂∪ ]239، 238 :البقرة.[

พวกเจาทงหลายจงหมนรกษาการละหมาดไวใหดเถด(โดยทาละหมาดไมขาดและทาอยางเรยบรอยสมบรณ มจตสารวมโดยแทจรง) โดยเฉพาะการละหมาดกลาง (คอละหมาดอศร) และพวกเจาทงหลายจงยนอยกบอลลอฮ โดยความคาราวะ แตถาพวกเจาบงเกดความหวาดกลว (เพราะกาลงอยระหวางอนตราย) กใหทาการละหมาดพลางเดนหรอพลางขพาหนะได ครนเมอพวกเจาปลอดภยแลวพวกเจากจงกลาวราลกถงอลลอฮ เชนทพระองคไดทรงสอนพวกเจา ในสงทพวกเจาไมเคยรมากอน (คอใหทาละหมาดตามวธการปกต)

และอลลอฮไดทรงชแจงรายละเอยดเกยวกบการละหมาดในภาวะสงครามไว เพอยนยนวาการละหมาดจะไมมวนตกไปไดอยางเดดขาดไมวาจะอยในภาวะใด อลลอฮทรงตรสไววา

# sŒ Î) uρ ÷Λ ä ö/ u ŸÑ ’ Îû ÇÚ ö‘ F{ $# }§øŠ n=sù ö/ ä3 ø‹ n=tæ îy$ uΖ ã_ βr& (#ρç ÝÇø) s? z ÏΒ Íο 4θn=¢Á9 $# ÷βÎ) ÷Λ ä øÅz βr&

ãΝ ä3 uΖ ÏFø tƒ t Ï% ©! $# (# ÿρã x x. 4 ¨βÎ) t Í Ï≈ s3 ø9 $# (#θçΡ% x. ö/ä3 s9 # xρß‰tã $YΖ Î7 •Β ∩⊇⊃⊇∪ # sŒÎ) uρ |MΖ ä. öΝ ÍκÏù |M ôϑs% r' sù ãΝ ßγ s9

nο 4θn=¢Á9 $# öΝ à) tFù=sù ×π x Í←!$sÛ Νåκ ÷] ÏiΒ y7 tèΒ (# ÿρä‹äzù'u‹ ø9 uρ öΝ åκtJysÎ=ó™ r& # sŒ Î* sù (#ρß‰y∨ y™ (#θçΡθä3 uŠ ù=sù ÏΒ öΝ à6 Í←!# u‘ uρ

ÏNù'tGø9 uρ îπ xÍ←!$sÛ 2” t ÷zé& óΟ s9 (#θ=|Áãƒ (#θ=|Áã‹ ù= sù y7 yètΒ (#ρä‹è{ ù'uŠ ø9 uρ öΝ èδu‘ õ‹Ïn öΝåκ tJysÎ=ó™ r& uρ 3 ¨Š uρ zƒ Ï% ©! $#

(#ρã x x. öθs9 šχθè=à øós? ô tã öΝä3 ÏFysÎ=ó™ r& ö/ ä3 ÏGyèÏGøΒ r& uρ tβθè=‹ ÏϑuŠ sù Ν à6 ø‹ n=tæ \'s#ø‹ ¨Β Zο y‰Ïn≡ uρ 4 Ÿωuρ yy$ oΨ ã_

öΝ à6 ø‹ n=tã βÎ) tβ% x. öΝ ä3 Î/ “]Œ r& ÏiΒ @ sÜ ¨Β ÷ρr& Ν çFΖ ä. # yÌö ¨Β βr& (# þθãèŸÒs? öΝ ä3 tGysÎ=ó™ r& ( (#ρä‹è{ uρ öΝ ä. u‘ õ‹Ïn 3 ¨βÎ) ©!$# £‰tã r& t Ì Ï≈ s3 ù=Ï9 $\/# x‹tã $YΨ‹ Îγ •Β ∩⊇⊃⊄∪ # sŒ Î* sù ÞΟ çFøŠ ŸÒs% nο 4θn=¢Á9 $# (#ρã à2øŒ $$sù ©!$# $Vϑ≈ uŠ Ï% # YŠθãèè% uρ



61

4’ n? tã uρ öΝ à6 Î/θãΖ ã_ 4 # sŒ Î* sù öΝ çGΨ tΡù'yϑôÛ $# (#θßϑŠ Ï% r'sù nο 4θn=¢Á9 $# 4 ¨βÎ) nο 4θn=¢Á9 $# ôM tΡ% x. ’ n? tã š ÏΖ ÏΒ÷σ ßϑø9 $# $Y7≈ tFÏ.

$Y?θè% öθΒ ∩⊇⊃⊂∪ ]103 - 101: النساء[

และเมอเจาทงหลายไดออกเดนทางไปในแผนดน กยอมไมเปนบาปแกพวกเจาทจะตดทอนละหมาด (จากจานวน 4 รอกาอะฮใหเหลอเพยง 2 รอกาอะฮ) หากพวกเจากลววาบรรดาผเนรคณจะกอกวนพวกเจา แทจรงบรรดาผเนรคณนนเปนศตรอนชดแจงสาหรบพวกเจาและเมอเจา (มฮามด) อยในกลมพวกเขา (บรรดาสาวกขณะทาสงคราม) แลวเจากยนทาละหมาดนาพวกเขา เจากจงใหมคนนกลมหนงจากพวกเขายน (ละหมาด) พรอมกบเจา และพวกเขาตองถออาวธไวดวย ตอมาเมอพวกเขาลงไปกราบ กจงใหพวกเขาถอยออกมาอยเบองหลงของพวกเจา (เพอคอยระวงขาศก) และใหอกกลมหนงทยงไมไดทาละหมาดเขามา (แทนท) และใหพวกเขาทาละหมาดรวมกบเจา โดยพกเขาจงระมดระวงตว และถออาวธไว พวกเนรคณชอบทจะใหพวกเจาละเลยตออาวธและสมภาระของพวกเจา แลวพวกเหลานนกจะเขาจโจมพวกเจาในครงเดยวกน และไมเปนบาปแกพวกเจาทจะวางอาวธไว หากพวกเจาประสบความเดอดรอน อนเนองมาจากฝนตก หรอพวกเจาปวยไข แตพวกเจากจงระมดระวงตวไว แทจรงอลลอฮไดเตรยมการลงโทษอนอปยศ แกบรรดาผเนรคณทงมวล ตอมา เมอพวกเจาเสรจพธละหมาดแลว พวกเจากจงกลาวราลกถงอลลอฮทงในยามยน, ยามนงและยามลมตวลงบนสขาง (นอน) จากนนเมอพวกเจาสงบ (ปลอดภยจากขาศก) แลว พวกเจากจงทาละหมาด (ตามแบบปกตธรรมดา) เพราะแทจรงการละหมาดเปนบญญตทถกกาหนดเวลาไวแกบรรดามวลผมศรทธาทงหลาย และไดทรงเตอนสาทบผทละทงการละหมาดไววา

* y#n=sƒ m . ÏΒ öΝ ÏδÏ‰÷èt/ ì#ù=yz (#θãã$|Ê r& nο 4θn=¢Á9 $# (#θãèt7 ¨?$# uρ ÏN≡ uθpκ ¤¶9 $# ( t∃öθ |¡sù tβöθ s) ù=tƒ $†‹ xî ∩∈∪ ]59: مريم[

จากนนไดมกลมชนหนงอบตขนทดแทนภายหลง จากพวกเขา (ไดจากโลกนไปแลว) ซงพวกเขาละเลยตอการละหมาด และพวกเขาตามอารมณ (ใฝตา) ดงนนพวกเขาจะตองประสบกบเหวนรก

×≅ ÷ƒ uθsù š, Íj#|Áßϑù=Ïj9 ∩⊆∪ t Ï% ©! $# öΝ èδ tã öΝ Íκ ÍE Ÿξ|¹ tβθèδ$y™ ∩∈∪ ]5 ،4: الماعون.[

ดงนน ความหายนะจกประสบแกบรรดาผทาละหมาดซงพวกเขาเปนผเผลอเรอจากการละหมาดของพวกเขา และทานรอซลลลอฮ ไดชแจงไววา การละหมาดจะชวยลบลางความผดใหกบผละหมาด ดงปรากฏในฮาดษทวา “ทานทงหลายไมเหนดอกหรอวา หากหนาประตบานของทานมลาคลอง และทานกอาบนาชาระรางกายวนละ 5 เวลา แลวจะมสงสกปรกอนใดเหลออยกบเขาอก ? พวกเขากตอบวา ไมม และทานกตอบวา การละหมาด 5 เวลา กเชนกน อลลอฮจะทรงลบลางความผดใหกบผละหมาดดวยการละหมาดหาเวลา” รายงานโดย บคอรยและมสลม



62

มฮาดษจากทานรอซลลลอฮมากมายทรายงานวาผทละทงการละหมาดเปนกาเฟร เชน ฮาดษของทานยาบร ทรายงานวา ทานรอซลลลอฮ ไดกลาวไววา “ระหวางบคคลกบการเปนกาเฟรคอการละทงละหมาด” รายงานโดย มสลม อาบดาวด อตตรมซย อบนมายะฮและทานอะหมด ฮาดษของทานบรยดะฮ ไดรายงานไววา ทานรอซลลลอฮ ไดกลาวไววา “สญญาหนงทสามารถแบงระหวางพวกเรากบพวกเขาคอการละหมาด ผใดทละทงการละหมาดเขาผนนเปนกาเฟร” รายงานโดย อะหมด และเจาของซนน ฮาดษของทานอบดลลอฮ บน ชะกก อลอกยลย ทานไดรายงานไววา ซอฮาบะฮของทานนบมฮาหมด ไมเหนวาจะมการกระทาใดทละทงแลวทาใหเปนกาเฟร นอกจากการละหมาด” รายงานโดยอตตรมซย อลฮากม ซงใหเปนฮาดษซอเหยะหตามหลกเกณฑของบครยและมสลม ซอฮาบะฮและบรรดาอหมามตางเหนตองกนวาผใดทละทงการละหมาดและปฏเสธไมยอมรบอกทงยงเยาะเยยไมใหความสาคญ เขาคนนนจะสนสภาพจากศาสนาและเปนกาเฟร สวนผทละทงการละหมาดโดยเจตนาแตไมไดปฏเสธวาเปนสงวายบ ตามทศนะของซอฮาบะฮบางทานกยงเหนวาเปนกาเฟรดวยเชนกน เชนทานอมร บน อลคอฏฏอบ อลดลลอฮ บน มสอด อบดลลอฮ บน อบบาส ทานมอาซ บน ญะบล และทาน อหมาม อะหมด (ขอความโปรดปรานจากอลลอฮจงมแดพวกเขา) สวนกลมมฮร กลบใหทศนะวา หากละทงละหมาดโดยไมไดปฏเสธในความเปนวายบ ไมเปนกาเฟร และเปนแค ฟาซก (เปนบาป) จาเปนตองเตาบะฮ หากไมเตาบะฮ กใหลงโทษดวยการประหารชวต สาหรบทานชาฟอยและมาลก กใหทศนะวาไมเปนกาเฟรดวยเชนกน ทานอาบฮานฟะฮ กลาววา ไมตองลงโทษประหารชวต แตใหลงโทษดวยการแบบตะซร คอกกขงไวจนกวาเขาจะละหมาด การละหมาดจะมบญญตบงคบเหนอคนทเปนมสลม มสตสมปชญญะ มอายครบตามศาสนภาวะ แตถงกระนนกควรทจะใชใหเดก ๆ ทาการละหมาด เมอเดก ๆ มอายครบ 7 ขวบ หากมอายถง 10 ขวบ กใหลงโทษดวยการต หากไมทาละหมาด เพอเปนการฝกฝนใหละหมาด เพราะมฮาดษเปนหลกฐานวา “ จงสงใหลกๆ ของพวกทานทาการละหมาด เมอพวกเขามอายครบ 7 ขวบ และจงตพวกเขา (หากไมละหมาด) เมอเขามอายครบ 10 ขวบ และจงแยกทนอนของพวกเขา” รายงานโดย อะหมด อาบดาวด อลฮากม ทานไดกลาววา ฮาดษนเปนฮาดษซอเหยะหตามเกณฑของมสลม 22

22 เพราะทานรอซลลลอฮ อลลอฮจะไมเอาผดกบคน 3 กลม คอ คนทนอนหลบ จนกวาเขาจะตน เดก ๆ จนกวาจะมอายครบ คนเสยสต

จนกวาจะหายไดสต” รายงานโดย อะหมด เจาของซนน และอลฮากม



63

หมวดท 2 เวลาละหมาด การละหมาดฟรฎทเปนบญญตเหนอมสลมในชวงเวลา 1 กบ 1 คน มทงหมด 5 เวลา ดงปรากฏในฮาดษ อลอะอรอบย ทมาหาทานรอซลลลอฮ และเรยนถามทานวา โอทานรอซลลลอฮ บอกฉนหนอยสวาอลลอฮทรงบญญตอะไรเกยวกบการละหมาดใหกบฉนบาง ? ทานกกลาววา การละหมาดหาเวลา ทเหลอเปนการละหมาดซนตเทานน” จากนนเขากถามตอ ทานรอซลลลอฮ กตอบหลกการทางบญญตอนๆ ทเกยวกบอสลาม เมอไดยนเชนนน เขากกลาววา ดวยเกยรตของทานฉนเองจะไมยอมภกดตอสงใดอก สงทเปนฟรฎฉนจะไมทาใหบกพรอง ทานรอซลลลอฮ “ชายชาวอาหรบคนนจะตองประสบชยแนนอนหากเขาพดจรง” รายงานโดย บคอรยและมสลม อลลอฮไดทรงกาหนดเวลาใหกบการละหมาดในแตละชวง โดยมเวลาเฉพาะทจะตองปฏบต และทรงบญชาใหพวกเรายดมนตอชวงเวลานน ๆ อยางเครงครด ซงพระองคทรงตรสไววา

¨βÎ) nο 4θn=¢Á9 $# ôM tΡ% x. ’ n? tã š ÏΖ ÏΒ÷σ ßϑø9 $# $Y7≈ tFÏ. $Y?θè% öθΒ ∩⊇⊃⊂∪

เพราะแทจรงการละหมาดเปนบญญตทถกกาหนดเวลาไวแกบรรดามวลผมศรทธาทงหลาย เวลาละหมาด 1.การละหมาดฟจร (ละหมาดซบฮ) เวลาของมนจะเรมตงแตแสงอรณขนไปจนกระทงดวงอาทตยขนจากขอบฟา ตามทศนะของชาฟอยะฮ ซนตใหละหมาดในตอนตนของเวลา และทศนะนนบวาเปนทศนะทถกตองทสด แตฮานาฟยกลบออกวา ซนตใหทอดเวลาออกมาเลกนอย 23 2. การละหมาดซฮร เรมตงแตตะวนเอยง หรอตะวนคลอยจากเสนกลางฟา ไปจนกระทงเงาของสงของยาวเทาตวจรง แตซนตใหทอดเวลามาเลกนอย หากเปนชวงเวลาทอากาศรอนมาก แตหากไมใชในชวงอากาศรอนกใหรบละหมาดเมอไดเวลา ดงททานบคอรยไดรายงานไว 24 3. การละหมาดอสร เวลาจะเรมตงแตเงาของสงของยาวเทาตวจรง ไปจนกระทงถงตะวนตกดน และซนตใหทาการละหมาดในตนเวลา มกรฮ หากจะทาละหมาดในชวงแสงอาทตยเปนสเหลอ การละหมาดอสรย คอละหมาดทเรยกวา วสฏอ (ละหมาดกลาง) 4. การละหมาดมฆรบ เรมตงแตตะวนตกดน ไปจนหมดแสงสแดงบนฟากฟา ซนตใหละหมาดตนเวลา อนญาตใหลาชาไดเลกนอยตราบใดทแสงสแดงยงไมหมด25

23 หลกฐานของฮานาฟย คอฮาดษทวา จงทอดเวลา(ละหมาด)ฟจร เพราะจะมกศลทยงใหญมาก” รายงานโดย นกรายงานทง 5 และตรมซกใหเปนฮาดษ ซอเหยะห 24 ทานบ ในชวงทอากาศหนาวจด ทานจะรบทาการละหมาด แตในชวงทอากาศรอนทานจะทอดเวลาออกไปเลกนยอในการทาละหมาด 25 ฮาดษของรอฟอ บน คอดจ รายงานวา พวกเราละหมาดมฆรบพรอมกบทานรอซลลลอฮ มพวกเราคนหนงออกไป เพอหารองเทาของ

เขา”รายงานโดยมสลม



64

5. การละหมาดอชา เรมไดเวลาตงแตแสงสแดงหมดไปจนกระทงถงแสงอรณขน ซนตใหทอดเวลาไปจนกระทงถงเทยงคน และอนญาตใหทาการละหมาดหลงจากเทยงคน แคมครฮ หากจะนอนกอนละหมาด ดงมหลกฐานปรากฏอยในฮาดษของทาน ยาบร บน อบดลลอฮ รายงานวา ยบรออล ไดมาหาทานนบ และพดกบทานวา ลกขนและทาการละหมาด วาแลวทานกทาการละหมาดซฮร ขณะทตะวนคลอย (ออกจากกลางฟา) ตอมาทานกมาหาเวลาอสร แลวกบอกวา ลกขนแลวไปทาละหมาด และทานกทาการละหมาดอสร ขณะทเงาของสงของเทากบตวจรง จากนนทานกมาหาทานนบในเวลามฆรบ ขณะทตะวนตกดน และมาในชวงเวลาอชา และบอกวา จงละหมาด และทานกทาการละหมาดอชา ขณะทแสงสแดงหายไปจากฟากฟา จากนนกมาหาในเวลาฟจรอกครง แสงอรณกาลงสองแสง หลงจากนนทานกมาในชวงเวลาซฮรของวนใหม และบอกวาจงลกขนไปละหมาด ในขณะทเงาของสงของเทาตวจรง จากนนทานกมาในเวลาอสร และบอกวาจงลกไปละหมาด ทานนบกทาการละหมาดขณะทเงาของสงของยาวกวาสงของเปนสองเทาตว จากนนทานกมาหาในเวลามฆรบ ซงเปนเวลาเดยวกน แลวกมาหาในชวงเวลาอชาแตเปนตอนเทยงคน บางกวาเลยเทยงคน แลวทานกทาการละหมาด จากนนยบรลกมาในชวงใกลสวางมาก ๆ แลวบอกวาจงลกไปละหมาด ทานนบกไปละหมาดฟจร แลวทานยบรลกกลาววา ระหวางสองเวลาน(เวลาทยบรลมาหาครงแรกกบครงทสองคอ เวลาของมน” รายงานโดย อะหมด อลนะซาอย และทานอตตรมซย ทานบคอรยกลาววา นคอเวลาทถกตองทสด กาหนดเวลาทกาหนดไวในฮาดษนคอชวงเวลาทอนญาตใหทาการละหมาดได แตในชวงเวลาทมความจาเปนหรอมเหตจาเปนเวลาของการละหมาดแตละเวลากจะยดยาวไปถงเวลาละหมาดอกเวลาหนงถดมา ยกเวนการละหมาดฟจร ซงจะหมดเวลาตอนดวงอาทตยขน เพราะมหลกฐานเปนรายงานฮาดษของทานอบดลลอฮ บน อมร อลอาส วาทานรอซลลลอฮ ไดกลาวไววา เวลาละหมาดซฮร เมอดวงอาทตยเรมคลอยผานกลางฟา ไปจนเงาของคนยาวเทาตว ตราบใดทเวลาอสรยงไมเขา และเวลาอสร กจะยาวไปจนกระทงถงแสงอาทตยสเหลอง สวนเวลามฆรบ ตราบใดทยงไมสนแสงสแดง(กยงละหมาดไดอย) เวลาอชาจะยาวไปถงเทยงคน เวลาละหมาดซบฮเรมจากมแสงอรณขนไปจนดวงอาทตยขนจากขอบฟา ...”รายงานโดย มสลม . เมอมสลมคนใดนอนหลบจนลมละหมาดฟรฎ เมอตนขนมาและนกขนไดกใหทาการละหมาดในทนท ดงทมรายงานปรากฏในฮาดษจากทานรอซลลลอฮ มกรฮ(นาตาหน)กบการละหมาดซนตหลงการละหมาดซบฮ ไปจนถงดวงอาทตยขน และหลงละหมาดอสรไปจนถงตะวนตกดน สวนการละหมาดฟรฎ สามารถละหมาดไดไมมเวลาใดทตองหามหรอเปนมกรฮ แตสาหรบชาฟอยกลบเหนวาละหมาดซนตไมไดมกรฮในชวงเวลาทงสอง หากเปนการละหมาดทมสาเหต เชน การละหมาดตะฮยะตลมสยด (ละหมาดเมอเขามสยด) สวนในชวงทดวงอาทตยขนและดวงอาทตยตกดนและดวงอาทตยตรงกลางฟา อลอะหนาฟ(ฮานาฟย) ใหทศนะวาการละหมาดในชวงเวลานนใชไมได ไมวาจะเปนละหมาดซนตหรอละหมาดฟรฎ จะเปนละหมาดชดหรอละหมาดในเวลา และมซฮบชาฟอย หากเปนละหมาดซนตทไมมสาเหต จะเปนมครฮ ยกเวนละหมาดขณะดวงอาทตยขนและดวงอาทตยตก



65

ดน ( الشروق والغروب) สวนมาลกยะฮ ฮารอมทาละหมาดซนตจะมสาเหตหรอไมมสาเหตกตาม แตอนญาตใหทาการละหมาดฟรฎ ชดเชย หรอในเวลา ขณะดวงอาทตยตกและดวงอาทตยขนได ไมเปนการฮารอมและไมมครฮแตอยางใด



66

หมวดท 3 การอาซานและการอกอมะฮ การอาซานหมายถงการประกาศเพอใหทกคนรวาไดเวลาละหมาด สวนคาทใชในการอาซานคอ

(ครง 2) الصالة على حي (ครง 2) اهللا رسول حممدا أن أشهد (ครง 2) اهللا اال اله ال أن اشهد ( ครง 4) اكرب اهللا اهللا اال اله ال (ครง 2) اكرب اهللا (ครง 2) الفالح على حي

สวนการอกอมะฮ จะตางจากการอาซานตรงทหลงจากกลาววา “حي على الفالح” กใหกลาววา สองครง ”قد قامت الصالة “ 1.การอาซานและการอกอมะฮเปนซนนะฮมอกกะดะฮ (เกอบจะเปนวายบ) สาหรบการละหมาดฟรฎ ไมวาจะละหมาดคนเดยวหรอละหมาดเปนหมคณะ ตามทศนะของยมฮรลอลามะอ และสวนอหมามมาลกเหนวาเปนฟรฎหากเปนการละหมาดทมสยดททาละหมาดเปนหมคณะ(ยะมาอะฮ) แตทานอะหมดกลบเหนวาเปนฟรฎกฟายะฮ 2.ซนตกบผทไดยนเสยงอาซานใหตอบรบดวยการกลาวตอบเหมอนกบการอาซาน ยกเวนในกรณทมการกลาววา “ حي على الفالح, حي على الصالة ”แตใหกลาววา “ هللا العلي العظيمالحول والقوة اال با ” จากนนกใหกลาวซอลาวตใหกบทานนบ หลงการอาซาน โดยกลาววา “”

آت محمدا الوسيلة والفـضيلة، وابعثـه القائمة رب هذه الدعوة التامة والصالة اللهم « รายงานโดยบคอรย ،» وعدتهمقاما حممودا الذي

3.ซนตใหอานดอาระหวางการอาซานกบการอกอมะฮ ดวยดอาทหลกฐานยนยนการใชจากฮาดษ เชน ฮาดษของทาน ซอด บน อาบวะกอส รายงานจากทานรอซลลลอฮ วา ผใดกลาวขณะทไดยนการอาซานวา

وأن محمدا عبده ورسوله، رضـيت بـاهللا ربـا، له، وأنا أشهد أن ال إله إلا اهللا وحده ال شريك عليه وسلم رسوال، اهللاسالم دينا، ومبحمد صلى وباإل

อลลอฮจะทรงอภยในความผดของเขา ฮาดษรายงานโดยมสลมและอตตรมซย 4.ซนตใหทงระยะหางระหวางการอาซานกบการอกอมะฮ ดวยระยะเวลาทผคนสามารถเดนมารวมละหมาดไดทน อนญาตใหคนทไมไดทาการอาซานนาละหมาดได 26 ซนตใหผทไดยนการอกอมะฮ กลาวตอบเหมอนกบผกลาวอกอมะฮกลาว 5. มบญญตใหผทจะนาละหมาดเปนผอาซานและอกอมะฮ หากมผนาหลายคน กใหเลอกคนทดทสดเปนผทาการอาซานและอกอมะฮในทกครงททาการละหมาด 6. การพดระหวางอาซานกบการอกอมะฮสามารถกระทาได หากเวนชวงยาวนานกไมตองทาการอกอมะฮใหม เพราะมหลกฐานปรากฏอยในรายงานของทาน อลบคอรยและทานอน ๆอกหลายทาน

26 เพราะฮาดษทวา “ผใดอาซานผนนตองนาละหมาด” เปนฮาดษซอเหยะห



67

7.สาหรบสภาพสตร พวกนางไมตองอาซานและอกอมะฮ แตหากนางจะกระทากไมเปนไร เพราะทานหญงอาอชะฮเคยกระทาในเรองน ดงปรากฏในรายงานของอลบยฮะกย

กจกรรม

การละหมาด

1.อลลอฮทรงสรางสรรคมนษยขนมาและทรงใหเกยรตแกมวลมนษยดวยการบญญตอบาดะฮใหพวกเขาปฏบต ....จงบอกหลกฐานทยนยนเกยวกบเรองนมาพอสงเขป

2. ใหนกเรยนทาเครองหมาย หนาหวขอทถกตองและเหมาะสม

การละหมาดเปนอบาดะฮทสาคญทสดเพราะ ........ • เปนอบาดะฮทตองทาซาหลาย ๆครงในหนงวน • เปนอบาดะฮททาใหรางกายแขงแรง • ทานรอซลลลอฮ กาชบถงการละทงละหมาดไวอยางรนแรง • การละหมาดสามารถยบยงการกระทาทเลวรายได • การละหมาดเปนอบาดะฮทอลลอฮบญญตมายงศาสนทตของพระองคโดยตรงโดยไมตองผานวะหย

3. การละหมาดสามารถหามปรามจากการกระทาทเลวรายไดอยางไร ?

4.อลลอฮทรงตรสไววา

×Α% y` Í‘ ω öΝ Íκ Îγù=è? ×ο t≈ pg ÏB Ÿωuρ ìì ø‹ t/ tã Ì ø. ÏŒ «!$# ÏΘ$s% Î) uρ Íο 4θn=¢Á9 $# Ï!$tGƒ Î) uρ Íο 4θx. ¨“9 $# tβθèù$ sƒ s† $YΒöθ tƒ

Ü= ¯=s) tGs? ÏµŠ Ïù ÛUθè=à) ø9 $# ã≈ |Áö/ F{ $# uρ ∩⊂∠∪ 37سورة النور

(ความดเหลานนไดปฏบตโดย) กลมบรษซงการคาและการขาย ไมอาจทาใหพวกเขาลมการกลาวระลกถงอลลอฮและการดารงการละหมาด รวมทงการบรจาคทานซะกาต พวกเขามความหวาดกลววน (กยามะฮ) ซงหวใจทงหลายและดวงตาทงหลายจะพลกกลบ (ไปกลบมาดวยความหวนวตก มองหาคนชวย แตไมมใครชวยได) จงบอกคณลกษณะของบรษเหลานวาเปนอยางไร ? 3. ใหนกเรยนเขยนบทความนาเสนอเกยวกบความเขาใจในเรองการละหมาด วตถประสงคของการละหมาด และผลทางดานคณธรรมจรยธรรมทจะเกดกบคนมสลม 4. เกยวกบการละหมาดอาจมบางประการทอาจจะทาใหเกดความยากลาบากในการปฏบต ใหนกเรยนยกตวอยางเกยวกบเรองนและอสลามมทางออกอยางไรในการเอาชนะปญหาและความยากลาบาก(จงอธบาย)



68

5. อลลอฮทรงตรสไววา

ÉΟ Ï% r& nο 4θn=¢Á9 $# Ï8θä9 à$ Î! Ä§ôϑ¤±9 $# 4’ n<Î) È, |¡xî È≅ ø‹ ©9 $# tβ# uö è% uρ Ì ôfx ø9 $# ( ¨βÎ) tβ# uö è% Ì ôfx ø9 $# šχ% x.

# YŠθåκ ô¶tΒ ∩∠∇∪ 78األسراء

เจาจงดารงละหมาด ในยามตะวนคลอยจวบจนถงยามคาคนเถด รวมทงการละหมาดในยามรงอรณดวย เพราะแทจรงการละหมาดในยามรงอรณนน เปนทไดรบการเปนสกขพยาน (ในความประเสรฐของมน)

• การละหมาดทถกกลาวถงไวในอายะฮคอละหมาดใด ? 6. การละทงละหมาดมบญญตตดสนวาอยางไร ? เราควรปฏบตอยางไรกบผทละทงการละหมาด ? ให

นกเรยนบอกหลกฐานจากฮาดษทบงบอกถงบญญตเกยวกบเรองนใหชดเจน 7. อลลอฮทรงตรสไววา

(#θÝà Ï≈ ym ’ n? tã ÏN≡ uθn=¢Á9 $# Íο 4θn=¢Á9 $# uρ 4‘ sÜ ó™ âθø9 $# (#θãΒθè% uρ ¬! t ÏFÏΨ≈ s% ∩⊄⊂∇∪ 238البقرة

พวกเจาทงหลายจงหมนรกษาการละหมาดไวใหดเถด (โดยทาละหมาดไมขาดและทาอยางเรยบรอยสมบรณ มจตสารวมโดยแทจรง) โดยเฉพาะการละหมาดกลาง (คอละหมาดอศร) และพวกเจาทงหลายจงยนอยกบอลลอฮ โดยความคาราวะ

คาวาละหมาดกลางในทนนกวชการบางทานอธบายวาเปนละหมาด อศร พวกเขามหลกฐานอางองมาจากหลกฐานใด? (จงระบ)

8. มสลมควรปฏบตตวอยางไรเพอใหอบาดะฮ(ละหมาด) เขาถงทงทางดานรางกาย จตใจและสตปญญาความคด โดยใหทกสวนเขามามสวนในการทาละหมาดและชวยชาระลาง

9. ใหนกเรยนทาเครองหมาย หนาหวขอทเหนวาถกตอง • ปรชญาทมการบญญตใหทาละหมาดทงกลางวนและกลางคนกเพอตองการใหชวตการเปนอย

ของมสลมใกลชดกบอลลอฮมากยงขน • ปรชญาทมการบญญตใหทาละหมาดทงกลางวนและกลางคนเปนการฝกใหจตใจผกมดอยกบ

คณธรรมและไมตกอยในอาการเผอเรอหลงลม • ปรชญาทมการบญญตใหทาละหมาดทงกลางวนและกลางคนกเพอตองการใชในการทดแทน

การออกกาลงกายในแตละวน • ปรชญาทมการบญญตใหทาละหมาดทงกลางวนและกลางคนกเพอตองการใหมนษยไดพกผอน

จากการทางาน 10.ฮาดษของทานอกบะฮ บน อามร ไดรายงานไววา ทานรอซลลลอฮ ไดกลาวไววา “มสลมทานใดทาการวฎออยางถกตองสมบรณแบบ จากนนกลกขนไปทาการละหมาด 2 รอคอะฮ ดวยใจมงมนตออลลอฮ เขากจะไดรบการตอบแทนดวยสวรรคอยางแนนอน” รายงานโดย มสลม



69

ก. การทาวฎอทถกตองมวธการอยางไร ? ข.ผศรทธาทวายบตองไดรบการตอบแทนดวยสวรรค เพราะการละหมาดสองรอคอะฮ นกเรยนคดอยางไร ?

การอาซาน 1. ทานนบ สนบสนนใหมสลมทาการอาซานและการละหมาดในแถวแรกไวอยางไร (จงอธบาย) 2. คณคาของการอาซานคอขอใดบาง (จงเลอก)

• ผทอาซานจะไดกศลมากมาย • ผอาซานจะเปนคนรปงามในวนกยามะฮ • ผอาซานจะมตาแหนงอยระหวางผทาละหมาด • ทาใหผคนหนมาฟง

สานวนตอไปน ขอใดกลาวไวถกตอง • ผทอาซานจะเปนผทคอยาวทสดในวนกยามะฮ • ผอาซานจะเปนผทเสยงดงทสดในวนกยามะฮ • ผอาซานจะเปนคนทแขงแรงทสดในวนกยามะฮ

ขอใดกลาวไวถกตอง สาเหตทมการบญญตการอาซานมาเพราะ

• ผคนไมรเวลา • ตองการทจะใหมสอระหวางผคน • ใหราลกถงอลลอฮ และปฏญานตนตอสาระธรรมของทานรอซล • ตองการแยกแยะจากศาสนกอน

3. ใหนกเรยนทาเครองหมาย หนาคาตอบทถกตอง คาทใชกลาวขณะทาการอาซานมทมาอยางไร ?

• ซอฮาบะฮบางทานเสนอตอทานนบ • มสลมบางคนไดมาดวยความฝนขณะนอนหลบ

5. นกเรยนจะผสานกนอยางไร ระหวางความฝนของทาน อบดลลอฮ บน ซยด กบทานอมร บน อลคอฎฎอบ นกเรยนไดขอคดใดกบการททานรอซลลลอฮ ไดกลาวไววา “มนเปนความฝนทเปนจรง”

6. การเลอกผทจะทาการอาซานควรเลอกอยางไร เพราะทานรอซลลลอฮไดกลาวไววา “จงไปหาบลาลและบอกเขาเกยวกบสงททานเหนในความฝน แลวใหเขาทาการอาซานดวยสานวนนน เพราะเขาเปนคนทเสยงดกวาทาน”



70

7. ระหวางอาซานกบอกอมะฮมคากลาวทแตกตางกนอยางไร ? 8. ในคากลาวอาซานและอกอมะฮมการเตอนใหระลกหลกการทางความเชอ มการยาในเรองของ

หนาททตองปฏบตตออลลอฮ เรยกรองใหทาความด ...ใหนกเรยนเขยนเรยงความเกยวกบเรองนทงหมด

9. มฮาดษหลายฮาดษหามใหเงนตอบแทนเปนคาจางกบผททาหนาทอาซาน แตในปจจบนมสยดมมากมาย และแตละมสยดกมความตองการผอาซาน ฉะนนเราจะปฏบตอยางไร ?

10. ทานรอซลลลอฮไดพดกบทานอสมาน บน อาบ วะกอฮ วา “ทานเปนผนาของพวกเขา” เราจะอธบายคาพดนวาอยางไร ?

11. อะไรคอปรชญาหรอเหตผลทซนตใหทาการอาซานแมวาจะละหมาดเพยงคนเดยวในทะเลทราย 12. หลงการอาซานควรอานออาใด ? ผทอานดอานเสมอจะไดรบผลตอบแทนอยางไร ? 13. ผใดทสามารถตอบรบการอาซานได จากบคคลตอไปน

• ผมฮาดษ • หญงมประจาเดอน • ผทกาลงทาการละหมาด • ผทนงรอรบประทานอาหาร • ผทกาลงอานอลกรอาน



71

หมวดท 4 เงอนไขของการละหมาด

เงอนไขของการละหมาด คอสงทผละหมาดจะกระทาใหเกดขนกอนการละหมาด หากขาดขอใดขอหนงไปการละหมาดกจะเปนโมฆะ สาหรบเงอนไขของการละหมาดมดงน

1. ตองรวาไดถงเวลาละหมาด เพราะอลลอฮทรงตรสไววา

¨βÎ) nο 4θn=¢Á9 $# ôM tΡ% x. ’ n? tã š ÏΖ ÏΒ÷σ ßϑø9 $# $Y7≈ tFÏ. $Y?θè% öθΒ ∩⊇⊃⊂∪

เพราะแทจรงการละหมาดเปนบญญตทถกกาหนดเวลาไวแกบรรดามวลผมศรทธาทงหลาย 2. รางกายจะตองสะอาดปราศจากฮาดษ เพราะทานรอซลลลอฮ ไดกลาวไววา “จงทาวฎอและจง

ทาความสะอาดอวยวะของทาน” (จากนาเมอก) รายงานโดย บคอรย และเสอผาเครองนงหมตองสะอาด อลลอฮทรงตรสไววา “ وثيابك فطهر”จงทาความสะอาดเสอผาของทาน สถานทละหมาดตองสะอาด เพราะทานนบ ไดสงใหรดนาทาความสะอาดบนปสสาวะของอาหรบเบดอนซงปสสาวะในมสยด” รายงานโดยญามาอะฮ ยกเวนทานมสลม

3. ผละหมาดจะตองปราศจากฮาดษเลกและฮาดษใหญ ซงหมายถงจะตองอาบนาวายบ (หากมฮาดษใหญ) และจะตองทาวฎอ (หากมฮาดษเลก) อลลอฮทรงตรสไววา

$pκ š‰ r'≈ tƒ š Ï% ©! $# (# þθãΨ tΒ# u # sŒ Î) óΟ çFôϑè% ’ n<Î) Íο 4θn=¢Á9 $# (#θè=Å¡øî $$sù öΝ ä3 yδθã_ãρ öΝ ä3 tƒ Ï‰÷ƒ r& uρ ’ n<Î) È, Ïù# t yϑø9 $#

(#θßs|¡øΒ$# uρ öΝ ä3 Å™ρâã Î/ öΝ à6 n=ã_ö‘ r& uρ ’ n<Î) È ÷ t6 ÷è s3 ø9 $# 4 βÎ) uρ öΝ çGΖ ä. $Y6ãΖ ã_ (#ρã £γ ©Û $$sù 4 ...

โอบรรดาผศรทธาทงหลาย ! เมอพวกเจามงหมายทจะทาละหมาด พวกเจากจงทาวฏอกอนโดย) ลางหนาของพวกเจา, มอของพวกเจาจนถงขอศอก, และพวกเจาจงเชดศรษะ และ (จงลาง) เทาของพวกเจาจนถงตาตม และหากพวกเจามยะนาบะฮ (สภาพหลงการประเวณ หรอการหลงอสจ) พวกเจากจงชาระ (รางกาย) ใหสะอาด....(อลมาอดะฮ :6)

4. จะตองปกปดเอารต (อวยวะทตองปกปดขณะละหมาด) ใหเรยบรอย เพราะอลลอฮทรงตรสไววา

* û Í_ t6≈tƒ tΠ yŠ#u (#ρä‹è{ ö/ä3tGt⊥ƒÎ— y‰ΖÏã Èe≅ä. 7‰Éfó¡ tΒ .....

โอเผาพนธของอาดม! พวกเจาจงสวมใสเครองนงหมของพวกเจา ณ ทก (ครงทจะทาการภกดตออลลอฮท) มสยด.....( อลอะอรอฟ :31)

คาวาสวมใสในทนหมายถงการปกปดเอารตใหเรยบรอย เอารตของทานชายคอระหวางสะดอถงเขา สวนทานหญงคอรางกายทงหมด ยกเวนใบหนากบฝามอ



72

5. การหนหนาไปทางกบลต หากสามารถมองเหนไดกใหหนไปทางตวกบลต สวนผทไมสามารถมองเหนไดกใหหนหนาไปทางทศทเปนทตงของกบลต แตหากเกดความสงสยวากบลตอยทางทศใดแลวเกดมหลกฐานวาผดพลาดกใหละหมาดใหม หากแนใจวาถกตองการละหมาดกสมบรณ เงอนไขขอนจะตกไปสาหรบผทถกบงคบ ผปวย การละหมาดขณะอยในความกลว หรออยบนพาหนะขณะละหมาดซนต ซงทานบ ทาการละหมาดบนสตวพาหนะ ไมวาสตวจะหนหนาไปทางใด แตทานกไมไดกระทากบละหมาดทเปนฟรฎ” รายงานโดย บคอรย



73

หมวดท 5 ฟรฎหรอหลกการของละหมาด ฟรฎหรอหลกการละหมาดหมายถงกระทาทผละหมาดจะตองปฏบต หากละทงขอหนงขอใดไปการละหมาดจะเปนโมฆะ สาหรบฟรฎของการละหมาดมดงน

1.การตงเจตนา ซงหมายถงการตงเจตนาไวในใจวาจะทาการละหมาดทของการตงเจตนาคอทใจ ไมมเงอนไขวาจะตองกลาวออกมาเปนคาพด และทานรอซลลลอฮ กไมเคยกลาวออกมาเปนคาพด

2. การกลาวตกบรอตลเอยะหรอม ซงเปนการเรมตนเขาสพธละหมาด คากลาวคอกลาววา “اهللا اكرب” คากลาวนทานรอซลลลอฮ ไดกลาวไวในฮาดษหนงวา “กญแจของการละหมาดคอความสะอาด การเขาสพธคอการตกบร และการออกจากพธคอการกลาวสลาม” รายงานโดยนกรายงานทงหา (مخسة) ยกเวน อลนะซาอย และทานอตตรมซยและอลฮากมกใหฮาดษนเปนฮาดษซอเหยะห

3.การยนตรงสาหรบผทสามารถกระทาได ในการละหมาดฟรฎ ทานนบ ไดกลาวไววา “จงยนละหมาด หากสามารถกระทาได หากทาไมได กจงนง หากนงไมไดกใหนอนตะแคง” รายงานโดย อลบคอรย สวนการละหมาดซนต อนญาตใหนงละหมาดได แมวาจะสามารถยนไดกตาม แตกมฮาดษปรากฏอยวา “ ชายทนงละหมาด กจะ(ไดกศล)เพยงครงหนง” รายงานโดยบคอรยและมสลม

4.การอานฟาตหะฮ ในทกรอคอะฮของการละหมาด ทงรอคอะฮทเปนฟรฎและซนต27 เพราะทานนบ ไดกลาวไววา “ละหมาดไมสมบรณสาหรบผทไมอานฟาตหะฮ” รายงานโดยอลยะมาอะฮ

5. การโคงรอเกาะอ คอการโคงจนกระทงมอทงสองขางสามารถวางบนเขาทงสองขางได และจะตองมการพกสงบในขณะโคงรอเกาะอเพราะมฮาดษปรากฏกลาวไววา “จากนนกทาการโคงรอเกาะอ จนกระทงผรอเกาะอไดพกสงบ” รายงานโดยบคอรยและมสลม

6.การเอยะตดาล หลงการโคงจนมาอยในภาวะสงบ ซงฮาดษไดแนะนาไววา “ จากนนกใหออตดาลขนมายนตรง” รายงานโดยบคอรยและมสลม

7. การกราบซยดสองครงในทก ๆ รอคอะฮ พรอมสงบนง ฮาดษไดชแจงไววา “จากนนกใหกราบซยดจนกระทงผซยดไดสงบนง” รายงานโดยบคอรยและมสลม การซยดทถกตองจะตองกราบซยดลงเจดเทา(คอหนาผาก สองฝามอ เขาทงสองขาง และปลายเทาทงสองขาง) รายงานโดยบคอรยและมสลมทานรอซลลลอฮ เมอทานทาการซยด “จมกและหนาผากของทานจะราบกบพน” รายงานโดยอาบดาวดและอตตร

27 การอานฟาตหะฮเปนฟรฎสาหรบอหมาม(ผนาละหมาด) หรอผทละหมาดคนเดยว ซงนกวชาการเหนตองกนทงหมด สวนมะมม(ผตาม) ชาฟอยะฮใหทศนะวาการอานฟาตหะฮเปนฟรฎ แตอลฮะนาฟยะฮกลบบอกวาเปนมครฮ ตฮรม เพราะอลลอฮทรงตรสไววา

]204: فاألعرا[ } له وأنصتوافاستمعوارآن قرئ القوإذا และเมออลกรอานไดรบการอญเชญ พวกเจาจงฟงและจงสงบเถด



74

มซย

8.การนงตะชะฮดครงสดทาย และอานวา أيها النيب ورمحة اهللا وبركاته، الـسالم علينـا عليك هللا والصلوات والطيبات، السالم التحيات «

»...ورسولهبده أشهد أن ال إله إلا اهللا، وأشهد أن محمدا عالصاحلني،وعلى عباد اهللا รายงานโดย อลยามาอะฮ และการซอลาวตใหกบทานนบ หลงตะชะฮด28 สาหรบมซฮบชาฟอย 9. การกลาวสลาม เพราะทานนบ ไดกลาวไววา “กญแจของการละหมาดคอความสะอาด การเขา

สพธคอการตกบร และการออกจากพธคอการกลาวสลาม” รายงานโดยนกรายงานทงหา (مخسة) ยกเวน อลนะซาอย อลามะอสวนใหญ (มฮร) กลาววา การใหสลามครงแรกเปนฟรฎ สวนครงทสองเปนซนต เพราะมรายงานจากทานนบ วา ทานใหสลามเพยงครงเดยว แตในฮาดษซอเหยหหลายฮาดษรายงานวาทานใหสลามสองครง

10. การเรยงลาดบกอนหลงและทาตดตอกนตามลาดบ ดงทกลาวมา

28 ชาฟอย กลาวไววา อยางนอยใหอานวา “اللهم صل على حممد” แตหากจะใหสมบรณกใหอานวา



75

หมวดท 6 ซนตของการละหมาด ซนตของการละหมาดหมายถง การกระทาทผละหมาดควรปฏบต เพอใหไดมาซงกศลทอลลอฮจะตอบแทนให แตหากละทงกไมไดทาใหการละหมาดเปนโมฆะแตอยางใด ซนตของการละหมาดมดงน 1. การยกมอทงสองขางขณะตกบรอตลเอยะหรอม โดยใหปลายนวมอเสมอกบตงห หรอบาทงสองขางโดยใหฝามอทงสองขางหนไปทางกบลต และการยกมอขณะรอเกาะอและลกจากรอเกาะอ ซงทศนะเหลานทงหมดเปนทศนะของมฮรลฟกอฮะอ (กลมนกกฎหมายอสลาม) ซงไมมใครเหนแยงเปนอยางอน ยกเวนอลอะหนาฟและสานศษยของมาลกยะฮบางคนเทานน

2.การนามอขางขวามาวางทบมอขางซายโดยมอทงสองขางวางบนหรอใตหนาอก หรอวางใตสะดอ เพราะมหลกฐานปรากฏเปนฮาดษไวดงทกลาวมา

3. การอานดอา อฟตตะฮ ดอาใดกไดทมหลกฐานปรากฏวามาจากทานนบ เชนการอานดอาทวา ،» وال إله غريك جدك اللهم وحبمدك وتبارك امسك وتعاىل سبحانك «

ฮาดษนรายงานโดยอาบดาวด อลฮากม และทานอซซะฮบยกเหนพองใหเปนฮาดษซอเหยะหดวย หรอใหอานดอาทวา

وما أنا من املشركني، إن صاليت ونسكي ومحياي حنيفا وجهي للذي فطر السماوات واألرض هتوج « ،» العاملني، ال شريك له، وبذلك أمرت وأنا من املسلمني ربوممايت لله

ฮาดษนรายงานโดย มสลม อาบดาวด อลนะซาอย ทานอะหมด อบน ฮบบาน และอฏฏอบรอนย และทานอชชาฟอย 4. การอานอะอซบลละฮ ( اعوذ باهللا من الشيطان الرجيم) เบา ๆ หลงการอานดอาอฟตตาฮ กอนเรมการอานในรอคอะฮแรก และหากจะอานทกรอคอะฮกไมเปนไร 5. การอานวา “อามน” หลงการอานฟาตหะฮ ไมวาจะเปนอหมาม(ผนาละหมาด)หรอมะมม (ผละหมาดตาม) หรอผทละหมาดคนเดยว การอานจะอานดงเมอละหมาดทอานเสยงดง และจะอานคอยเมอละหมาดทตองอานเสยงคอย29 ผละหมาดตามจะตองอานหลงอหมามและอยาเวนชวงเวลาใหมากจนเกนไป 6. อานซเราะฮหรออายะฮงาย ๆ หลงการอานฟาตหะฮ ยกเวนในรอคอะฮทสามและส เพราะในรอคอะฮนจะอานฟาตหะฮแตเพยงอยางเดยว การอานจะอานนอยอานมาก หรอจะอานซเราะฮทงหมด หรออายะฮบางอายะฮจากซเราะฮใดซเราะฮหนง ซงการอานในลกษณะนลวนแลวแตมหลกฐานปรากฏในซนนะฮของทานรอซลลลอฮ ซนตใหอานหลาย ๆ อายะฮโดยในรอคอะฮแรกควรอานยาวกวาอายะฮทสอง มหลกฐานปรากฏวาทานรอซลลลอฮ จะอานซเราะฮสน เชน อลอะอรอฟ อซซอฟ อดดคคอน การอานซนตใหอานดวยเสยงทไพเราะ หยดพกในตอนทายของอายะฮทกอายะฮ เมออานผานอายะฮทกลาวถงความ

29 แตสาหรบอลอะหนาฟ จะอานคอยทงหมด



76

โปรดปรานของอลลอฮกใหวอนขอตอพระองค เมออานผานอายะฮทเปนการกลาวถงการลงโทษ กใหขอความคมครองจากอลลอฮ หากเปนการอานในเวลา ซบฮ หรอละหมาดยมอะฮ และสองรอคอะฮแรกของการละหมาดมฆรบ และอชา กใหอานดวยเสยงดง ทเหลอกใหอานเสยงคอย ๆสวนการละหมาดซนตกใหอานเสยงคอย แตการละหมาดตะฮจยด หรอละหมาดกยามลลย กใหอานเสยงดงดวยเชนกน แตหากไมรหรอเจตนาละทง หรอลมอานกไมเปนไร สาหรบมะมม(ผละหมาดตาม) เมอไดยนการอานอลกรอานจะตองตงใจฟง การอานของอหมาม ขณะเมออหมามอานดวยเสยงดง แตหากอหมามอานเสยงคอยกใหมะมมอานดวย เพราะอลลอฮทรงตรสไววา

]204: فاألعرا[ } له وأنصتوافاستمعوا قرئ القرآن وإذا และเมออลกรอานไดรบการอญเชญ พวกเจาจงฟงและจงสงบเถด

นอกจากนนกยงมฮาดษยนยนเปนหลกฐานไววา “เมออหมามตกบร ทานทงหลายกจงตกบร และเมออหมามอาน ทานทงหลายกจงฟงอยางตงใจ” มสลมใหฮาดษนเปนฮาดษซอเหยะห30 7. ซนตใหกลาวตกบรทกครงท ลกขน หรอลง ขณะลกยน หรอลงนง ยกเวนขณะลกจากการรอเกาะอ ซนตขณะโคงรอเกาะอใหแผนหลงเสมอกบศรษะ วางนาหนกไวบน มอทงสองขางซงวางไวบนเขาพรอมกบแยกนวทงหมดออก และใหกลาววา “3 ”سبحان ريب العظيم ครง หรอมากกวา หรอจะกลาววา

“ رب املالئكة والروح سبوح قدس ” ฮาดษรายงานโดยมสลม หรอจะอานวา

ومخـي وبـصري، عت، وبك آمنت، ولك أسلمت، أنت ريب، خشع لك سمعي اللهم لك رك ( ،)وعظمي وعصيب، وما استقلت به قدمي هللا رب العاملني

ฮาดษรายงานโดยมสลม 8.ซนตใหผละหมาดกลาวเมอลกขนจากรอเกาะอวา “ مسع اهللا ملن محـده” และเมอลกขนจนตวตรง

แลวกใหกลาววา “ للهم ربنا ولك احلمد ا ”หรอใหกลาววา “ اللهم ربنا لك احلمد حمدا كثريا طيبا مباركا فيه” หรอดวยคากลาวอน ๆ ทมหลกฐานปรากฏในฮาดษของทานนบ

9. ซนตใหผทาการละหมาดวางเขาทงสองขางกอนทจะวางมอลงเมอตองการซยดและใหวางจมกและหนาผากราบกบพน โดยวางมอทงสองขางใหตรงกบใบหทงสอง โดยวางนวมอใหชดกนโดยใหปลายนวชไปทางกบลต และกลาวขณะซยดวา “ــى หรอจะเพมคากลาวตซบฮ ซกร ดอา เฉพาะ ”ســبحان ريب األعلตามทมหลกฐานรายงานจากทานรอซลลลอฮ เชนดอาทวา

ولك أسلمت وأنت ريب، سجد وجهي للذي خلقه وصوره فأحسن آمنت،اللهم لك سجدت وبك . فتبارك اهللا أحسن اخلالقنيوبصرهصوره، وشق سمعه

30 นคอทศนะของมซฮบ มาลกยะฮ สวนชาฟอยะฮ วายบตองอานฟาตหะฮ ทกรอคอะฮ หลงอหมามอานจบลง สวนฮานาฟยะฮ หามอาน



77

ฮาดษรายงานโดยมสลม 10.การนงระหวางสองซยด โดยนงปลอยเทาซายตรง สวนเทาขวาพบมาวางทบไวและอานดอาซงม

รายงานไวในฮาดษ เชน )هم اغفر يل وارحمين وعافين واهدني وارزقينالل(

ฮาดษนรายงานโดยอตตรมซย สาหรบชาฟอย ใหนกพกหลงซยดทสองกอนทจะลกยนในรอคอะฮตอไป ไมลกขนในทนท 11.การนงตะชะฮด ครงแรก (สาหรบฮานาฟยเปนวายบ) ใหนงปลอยเทาซายและพบเทาขวา วางมอขางซายบนเขาซายและมอขวาบนเขาขวา หรอวางบนขาทงสองขาง นวชมอขางขวาชไปขางหนา และซนตใหกระดกเบา ๆ 12. ซนตใหนงตะวรรคในการนงตะชะฮดครงสดทายโดยยนเทาซายใหมาอยกงกลางเทาขวา แลวนงวางนาหนกลงบนสะโพก (ดงททานบคอรยไดรายงานไว) และซนตใหอานซอลาวตใหกบนบในตะชะฮดสดทายทเรยกวา “الصالة اإلبراهيمية” (ดตวบทการอานทผานมา) 13. อานดอากอนการใหสลาม ดวยดอาใดกไดทมหลกฐานปรากฏมาจากฮาดษ เชน อานวา

وما أعلنت، وما أسرفت وما أنت أعلم به مين، أنت أسررت اغفر يل ما قدمت وما أخرت، وما اللهم « - .» إله إلا أنت الاملقدم وأنت املؤخر

รายงานโดยมสลม หรอดอาทวา ومن عذاب القرب، ومن فتنة املحيا واملمات، ومن شر فتنة املـسيح جهنم، إين أعوذ بك من عذاب اللهم « -

،»الدجالรายงานโดยมสลม 14. ใหกลาวซกรลละฮหรอดอาใหมาก ๆ หลงการใหสลาม เชนดอาทวา

،» واإلكرام اجلالل أنت السالم ومنك السالم، تباركت يا ذا اللهم « -รายงานโดยมสลม

การกลาวตสบฮหลงการละหมาดทกครง โดยกลาวา 33 سبحان اهللا ครง , 33 هللا احلمد ครง และ اكرب اهللا 33 ครง เพอใหครบ 100 กใหตามดวย การกลาววา

وله احلمد وهو على كل شيء قدير، غفرت خطايـاه امللك ال إله إال اهللا وحده ال شريك له، له « ،»البحروإن كانت مثل زبد

ฮาดษรายงานโดยมสลม อกรายงานใหกลาววา ،» عبادتك أعني على ذكرك وشكرك وحسن مالله « -

รายงานโดยอะหมด อาบดาวด อลนะซาอย หรอใหอานวา ملا أعطيت، مانع ال شريك له، له امللك وله احلمد وهو على كل شيء قدير، اللهم ال وحدهال إله إال اهللا «



78

.»جلد منك اجلدوال معطي ملا منعت، وال ينفع ذا اฮาดษรายงานโดยชยคอน



79

หมวดท 7 มครฮ(สงทไมควรปฏบต) ขณะละหมาด สงทไมควรปฏบตขณะทาการละหมาดมดงนคอ

1.การละทงซนตขอใดขอหนงดงทไดกลาวมาแลวทงหมด

2. เลนหยบจบ เสอผา รางกายโดยไมมเหตจาเปน

3. เหลอบสายตามองฟา มองเพดาน ซงทานบคอรยเหนวาเปนสงทไมควรปฏบต

4.หนหนาไปสนใจสงอน ๆ ททาใหสบสน

5.ละหมาดในสถานททเปนสสาน ทางเดนทพลกพลาน กองมลสตว หองนา คอกสตว สถานทมกลนเหมนสาบอฐ หลงบาน (รายงานโดยมสม)

6.ขยบเสอออกจากไหล ยนยอหรอรบเรง ละหมาดในเครองแบบเมอไมมเสอผาอนเปลยน เพราะจะเปนการเสยมารยาท

7. วางแขนไวขางๆ ญามาอะฮเหนวามครฮแตอบนมายะฮวาไมเปนไร

9. ยนแขนออกขณะทาการซยด ญามาอะฮเหนวามครฮ

10. ยนเทาชดกนขณะยนละหมาด หรอยกเทาขางหนงเหมอนสตว

11. นาซเราะฮทมาอานในรอคอะฮทสอง ทงๆ ทซเราะฮซงอยกอนหนายงไมไดนามาอานในรอคอะฮทหนง

12. ซยดโดยมสงรองหรอขนระหวางหนาผากกบพนทซยด หรอกวาดรองรอยของการซยดขณะกาลงละหมาด (อบนมายะฮเหนวาไมควรปฏบต)

13. ตะแคงหรอเอนเอยงรางกายขณะละหมาด เพราะเปนการกระทาทเหมอนพวกยะฮ (รายงานโดยบคอรย) การหาว (มสลมและอตตรมซยเหนวาไมควรปฏบต )ควรปดปากดวยมอขณะหาว แมวาจะเปนเวลานอกการละหมาด

14. ละหมาดขณะพยายามอดกลนอจจาระหรอปสสาวะ หรอขณะทมการยกสารบอาหารออกมาเตรยมพรอม (มสลมและอาบดาวดเหนวาไมควรปฏบต)

15. ละหมาดขณะงวงนอนมาก ๆ (รายงานโดยญามาอะฮ)

16.ปลอยชายผาลงพน ปดปาก (นกรายงานทงหาและทานฮากม เหนวาไมควรปฏบต)



80

หมวดท 8 สงทอนญาตใหกระทาไดขณะละหมาด 1.รองไห สะอกสะอน เพราะอลลอฮทรงตรสไววา

4 # sŒ Î) 4’ n? ÷Gè? ÷Λ Ïιø‹ n=tæ àM≈ tƒ# u Ç≈ uΗ ÷q §9 $# (#ρ” yz # Y‰£∨ ß™ $|‹ Å3 ç/ uρ ) ∩∈∇∪ 58 :مريم

เมอบรรดาโองการแหงองคผทรงเมตตาถกอญเชญแกพวกเขา พวกเขากทรดกายลงกราบ และราไห มรายงานวาทานรอซลลลอฮ รองไหในขณะทกาลงทาละหมาด และทานอาบบกร กรองไหใน

ละหมาดของทาน และมรายงานจากทานบคอรย วา ทานอมร ละหมาดซบฮ และอานซเราะฮยซฟ จนกระทงถงอายะฮทวา

tΑ$s% !$yϑΡÎ) (#θä3 ô© r& Éo\t/ þ’ ÎΤ ÷“ ãmuρ ’ n<Î) «!$# ãΝ n=ôã r& uρ š∅ÏΒ «!$# $tΒ Ÿω šχθßϑn=÷ès? ∩∇∉∪

เขากลาววา”อนทจรงฉนเพยงแตปรารมภทกข และความเศราโศกของฉนตออลลอฮ และฉนร (โดยสอแหงการดลจต) จากอลลอฮ ในสงทพวกเจาไมร”

ทานรองไหจนไดยนเสยงสะอน แตตามทศนะของชาฟอย หากการรองไฟสามารถฟงไดออกมาเปนคาหนงหรอสองพยญชนะแมจะไมเขาใจ การละหมาดกจะเปนโมฆะ

2.สายหนาขณะทมความจา เพราะทานบคอรยไดรายงานไววา “เปนการยกยอกของชยฏอนขณะทบาวของอลลอฮทาละหมาด” แตการหนหนาอกออกจากกบลตนนทาใหเสยละหมาด

3.ฆาสตวทใหโทษ เพราะมฮาดษยนยนไววา “จงฆาทาลายสตวสดาสองชนด คองกบแมลงปอง” รายงานโดยเจาของซนนนทงหมด

4.การกาวเดนเลก ๆ นอย เพราะความจาเปน โดยไมผนออกไปจากทศทางของกบลต ซงทานรอซลลลอฮ กเคยกระทาเชนนน ดงมปรากฏอยในรายงานของทานอะหมด อาบดาวด อลนะซาอยและทานอตตรมซย และในรายงานจากทานหญงอาอชะฮ วาฮาดษนเปนฮาดษฮาซน แตตองมขอแมวาจะตองเปนการขยบเดนเพยงเลกนอย ไมเกนสามกาว

5.การอมลกเลกๆ ไปพรอมกบการละหมาด ดงมรายงานจากทานอะหมด ปรากฏจากทานรอซลลลอฮ อลฮากม อลนะซาอยและทานมสลม

6.การเตอนอหมามในกรณทอหมามผดพลาด เชน อานผดพลาด เพราะมรายงานจากทานอาบดาวด วา มการกลาววา “ الحمد هللا” ขณะทจาม ซงทานรอซลลลอฮ กอนญาตใหทา เพราะทานรฟาอะฮ ไดกระทาเชนนนดวย ฮาดษรายงานโดยทาน อลบคอรย อลนะซาอย และอตตรมซย สงทอนญาตใหกระทาไดอกประการหนงคอการเตอน หากเปนชายกใหกลาวตซบฮ หากเปนหญงกใหปรบมอ รายงานโดยทานอะหมด อาบดาวดและทานอลนะซาอย

7.การกราบซยดลงบนเสอผาหรอสรบานของตวเองเพราะมความจาเปน (เชนพนรอนจนเกนไป) และทานรอซลลลอฮกเคยกระทาเชนนน ดงททานอะหมดไดรายงานไว ดวยสายรายงานทถกตอง



81

8.การอานอลกรอานจากหนงสอคมภรอลกรอาน (ดงมหลกฐานตามททานมาลกรายงานไว และนคอมซฮบชาฟอย)

9.อนญาตใหผละหมาดยตการละหมาดเพอทาลายสตวมพษ หรอไลสตวปา เมอกลววาขาวของจะสญหาย หรอเพอกลนจากการขบถาย หรอตองการเรยกพอแมเมอรสกกลวอนตราย และจาเปนตองยตการละหมาดเพอชวยเหลอผกาลงหวาดกลว หรอตกอยในอนตรายหรอทรพยสนถกไฟไหม



82

หมวดท 9 สงททาใหเสยละหมาด 1. การละหมาดไมครบสมบรณหรอละทงเงอนไขขอใดขอหนง หรอละทงสวนทเปนฟรฎตอง

ปฏบต เพราะทานรอซลลลอฮ ไดกลาวกบชาวอาหรบเบดอนทละหมาดไมสมบรณวา “กลบไปทาละหมาดใหม ทานยงไมไดละหมาด” รายงานโดยชยคอน เชน การปกปดเอารต การหนหนาอกออกไปจากกบลต มฮาดษขณะละหมาด

2.เจตนากนหรอดมแมวาจะเปนเพยงเลกนอยกตาม แตหากกระทาเพราะลมหรอไมรวาจะทาใหเสยละหมาด หรอเปนเพยงเศษอาหารในรองฟน แลวเกดกลนเขาไปในทอง ในลกษณะนตามทศนะของชาฟอยและฮะนาบละฮไมทาใหเสยละหมาดแตอยางใด

3. การพดในสงทไมเกยวของกบบทอานในละหมาดโดยเจตนา แตสาหรบผทลมหรอไมรเกยวกบหลกการ กไมไดทาใหเสยละหมาดแตอยางใด เพราะมฮาดษของทานมอาวยะฮ บน อลฮะกม อซซะละมย ซงไดพดขณะทาการละหมาดอย เพราะไมรวาจะทาใหเสยละหมาด ทานรอซลลลอฮกไมไดสงใหเขาละหมาดใหมแตอยางใด แตทานกลบบอกแคเพยงวา “การละหมาดนไมควรทจะพดอะไร ทเปนภาษาของมนษย แตสงทสามารถกระทาไดคอ การกลาวตซบฮ ตกบร การอานอลกรอาน เทานน” รายงานโดยอะหมด มสลม ทานอาบดาวด และทานอลนะซาอย

4.การกระทาอนทไมใชการกระทาในละหมาด และเปนการกระทาทมาก ๆ ทงทเจตนากระทา หรอกระทาเพราะลมตว แตหากในกรณทจาเปนเชนตองการชวยเหลอผทตกอยในอนตราย เชน จมนา กใหยตการละหมาดเสย

5.การหวเราะเสยงดง จะทาใหเสยละหมาด แตการหวเราะทไดยนแคเพยงตวเอง โดยทคนอนไมไดยน หรอการยม ไมไดทาใหเสยละหมาดแตอยางใด

6. การอานผดททาใหความหมายเพยนไปในทางทเสย หรอกลายเปนคาทกลาวแลวเปนกาเฟร

7. การลาชาของมะมม (ผตาม) หากมากถงหนงรกน หรอสองการกระทา โดยเจตนาใหลาชา หรอไมมเหตจาเปน เชน อหมามอานเรวเกนไปจนตามไมทน ตราบใดทไมเกน 3 รกน กไมเปนไร

8. ผละหมาดกลาวเตอนผอนทไมใชอหมาม หรออหมามเตอนผทอานผดนอกละหมาด อลอะหนาฟใหทศนะไววา ทาใหเสยละหมาด (เตอนในทนอาจจะเปนการเตอนผทอานผด หรอผทลม)



83

หมวดท 10 ทานจะทาการละหมาดไดอยางไร ทานรอซลลลอฮ ไดกลาวไววา “จงละหมาดดงททานเหนฉนละหมาด” รายงานโดยบคอรยและ

มสลม ดงชแจงในรายละเอยดของการละหมาดตอไปตามลาดบ ซงจะเรมตงแตตนไปจนกระทงจบการละหมาดพรอมกบการแนะนาวาสวนไหนเปนฟรฎ สวนไหนเปนซนต ดงทไดแยกแยะไวแลวในบททผานมา

หลงจากทเราแนใจแลววาไดเวลาละหมาด และรางกายกสะอาดปราศจากฮาดษ มการปกปดเอารตและผละหมาดกไดหนหนาไปทางกบลตเปนทเรยบรอยแลวกใหปฏบตดงน

1.ตงเจตนาละหมาดทตองการกระทา (ฟรฏ) 2.ยกมอทงสองขางโดยใหปลายนวเสมอกบใบหทงสองขางหรอเสมอกบบา หนฝามอไปทางกบลต

(ซนนะฮ) จากนนกใหกลาวตกบร คอตกบรอตลเอยะหรอม (เขาสพธ) ดวยการกลาววา “اهللا اكرب” (ฟรฏ) 3.ขณะทยนตวตรง (ฟรฎ) เพงมองทซยดวางมอขวาบนมอซายโดยมอทงสองขางอยเหนอสะดอ

ประมาณ 4 นว(มอ) (ซนต) 4.อานออาอฟตตะห บทใดบทหนง (ซนต) 5.อานอาอซบลละฮ เบา ๆ จากนนกใหอานบสมลละฮ ดงหรอคอย ๆ กอนการอานฟาตหะฮทก

รอคอะฮ (ซนต) 6.อานฟาตหะฮในทกรอคอะฮ ไมวาจะเปนละหมาดฟรฎหรอซนต (ฟรฎ) หากเปนอหมามหรอ

ละหมาดคนเดยว สวนผทละหมาดตามอหมาม หากอหมามอานดงกใหฟง หากอหมามอานคอยกใหอานฟาตหะฮ

7.อานซเราะฮใดซเราะฮหนงหรออานอายะฮงาย ๆจากอลกรอาน หลงการอานฟาตหะฮ (ซนต) 8.กลาวตกบร (ซนต) จากนนกโคงรอเกาะอ (ฟรฏ) พรอมๆ กบยกมอทงสองขางขน (ซนต) และ

กลาวตสบฮ (ซนต) และหยดพกสงบในรอเกาะอ (ฟรฎ) 9.ลกขนจากการโคงรอเกาะอกลบมายนตรง (ฟรฏ) พรอมกบกลาววา “ ع اهللا ملن محده ربنا و لك مس

พรอมกบยกมอทงสองขางขน (ซนต) ”احلمد10 กลาวตกบร (ซนต) พรอมกบลงกราบซยด (ฟรฎ) พรอมกบรกษาในสวนทเปนซนตไวในซยด

เชนการกลาวซเกรมาก ๆ (ซนต) 11. กลาวตกบร (ซนต) พรอมกบยกศรษะขน กลบมาในทานง (ฟรฎ) พรอม ๆ กบรกษาไวซงซนต

จากนนกกลาวตกบร และซยดอกครง (ฟรฎ) และตกบร (ซนต) จากนนกลกจากการซยด พรอมกบยกมอทงสองขางขนกอนทยกเทา (ซนต) ลกขนเพอเขาสรอคอะฮทสอง

12. ในรอคอะฮทสองกจะปฏบตเชนเดยวกบทปฏบตมาแลวในรอคอะฮแรก จากนนในตอนทายกใหนงตะชะฮดแรก และกลาวซอลาวต ใหกบทานนบ (ซนต)

13.ในรอคอะฮทสาม ผละหมาดอานซเราะฮฟาตหะฮเบา ๆ แมวาจะเปนการละหมาดทตองอานดงก



84

ตาม จากนนกใหนงตะชะฮดสดทาย (ฟรฏ) และกลาวซอลาวตใหกบทานนบ (ซนต) และอานดอาทมหลกฐานปรากฏอยในฮาดษ

14.กลาวใหสลามทางขวามอ (ฟรฎ) และทางซายมอ(ซนต) ใหกลาวซกรลละฮใหมาก ๆ ตามทมปรากฏหลกฐานในฮาดษ หลงการใหสลาม (ซนต) มรายงานปรากฏอยวา ทานอาบฮรอยเราะฮ ไดรายงานไววา มชายคนหนงเขามาในมสยด และทาการละหมาด จากนนกมาหาทานรอซลลลอฮ พรอมกบใหสลามกบทาน ทานกตอบสลามแลวกบอกกบเขาวา “ กลบไปละหมาดใหม แทจรงแลวทานยงไมไดละหมาด” วาแลวเขากกลบไปละหมาดใหม ซงเขาทาอยางนนถง 3 ครง จากนนกกลาววา ขอยนยนตออลลอฮ ผทรงแตตงทานมาดวยสจธรรม ฉนทาใหดกวานไมไดอกแลว ขอใหทานสอนฉนดวยเถด เมอทานรอซลลลอฮไดยนเชนนนทานกกลาววา “ เมอทานตองการละหมาด ทานตองกลาวตกบร จากนนกอานอายะฮงาย ๆ จากอลกรอาน จากนนกโคงรอเกาะอพรอมกบพกสงบอย จากนนกลกขนจากรอเกาะอ มายนตรง จากนนกกราบซยดจนสงบนง แลวลกขนมานงสงบ แลวทาการซยดครงทสอง และทานจงกระทาเชนนในการละหมาดของทาน ทงหมด “รายงานโดยอะหมด และชยคอน

กจกรรม การละหมาดและเงอนไขการละหมาด ก.- 1. การละหมาดฟรฎมทงหมดกเวลา มอะไรบาง ? การละหมาดวตร ไมใชละหมาดฟรฎและไมใชวายบ มสงใดเปนหลกฐาน (จงระบ) 2.ไดเวลาละหมาด (เขาเวลา) เปนเงอนไขของการละหมาดหรอไมอยางไร ? การทผละหมาดมนใจวาไดเวลาละหมาดแลวสามารถทาการละหมาดไดในทนท เพราะเหตใด (จงอธบาย) 3.อลลอฮทรงตรสไววา (إن الصالة كانت على المؤمنين كتابا موقوتا) เปนกลาวถงเงอนไขขอใด ? จงบอกรายละเอยด พรอมบอกหลกฐานจากฮาดษ นอกเหนอจากฮาดษของมอาซ 4.ผทสตสมปชญญะไมสมบรณ และผทอายไมครบตามศาสนภาวะ ไมวายบใหทาการละหมาด เงอนไขขอนมอะไรเปนหลกฐานอางอง (จงระบอายะฮทเปนหลกฐาน) 5.หญงทมรอบเดอนและมนาคาวปลา วายบตองทาละหมาดหรอไม ?เพราะเหตใด ?

6. ใหนกเรยนบอกหลกฐานอางอง ทยนยนวาการละหมาดจะถกตองเมอ... • รางกายสะอาด • เสอผาสะอาด • สถานทละหมาดสะอาด

7.การทาใหรางกายสะอาดปราศจากฮาดษ สามารถทาไดอยางไร ? 8. สงสกปรกตอไปนสามารถทาความสะอาดไดอยางไร ? (จงระบวธการพรอมหลกฐาน)



85

• มสงสกปรกตดทรองเทา • นาปสสาวะเปอนเสอผา หรอเลอะบนพน • เลอด(อสตฮาเดาะฮ)ตดทอวยวะ

9. การลงโทษในกโบรสวนใหญเกดจากการปสสาวะ ฉะนนเรามวธปองกนอยางไร ? 10. อลลอฮทรงตรสไววา ( دم خذوا زينتكم عند كل مسجدآيا بني ) ในอายะฮสวนใดทเปนหลกฐานยนยนวาการปกปดเอารตเปนเงอนไขของการทาใหละหมาดสมบรณ 11. ในฮาดษทกลาวถงการใชผาสองชนในการปกปด บญญตนนกเรยนมความคดเหนอยางไร เปนวายบหรอซนต เพราะเหตใด ? 12.เกยวกบเอารตของทานชายทจาเปนตองปกปด มทศนะของนกวชาการแสดงทศนะออกมาหลายตอหลายทศนะ ทศนะใดททานคดวานาจะถกตองทสด เพราะเหตใด ? (จงแสดงหลกฐานอางอง) (ศกษาเพมเตมไดจากฟกฮซนนะฮ) 13.การหนหนาไปทางกบลตเปนเงอนไขหนงของการละหมาด ในกรณนสาหรบผทสามารถมองเหนและไมสามารถมองเหนกะบะอไดจะมวธปฏบตทถกตองอยางไร ? 14.การหนหนาไปทางกบลตเปนการแสดงออกถงความมเอกภาพของอสลาม และเปนการแสดงออกถงความยงใหญของอสลาม ...ใหนกเรยนเขยนเรยงความเกยวกบเรองน 15. ใหนกเรยนทาเครองหมาย หนาคาตอบทถกตอง

• การละหมาดทยกเวนการหนหนาไปทางกบลต ก.ละหมาดญานาซะฮ ข.ละหมาดซนต ค.การละหมาดบนเครองบน บนเรอและบนสตวพาหนะ ง.การละหมาดขณะทาสงคราม จ.ไมรทศทางของกบลต

หลกการ (รกน)ของการละหมาด 1.มหลกฐานใดทบงชวาการตงเจตนาเปนหลกการหนงของการละหมาด ? 2. เพราะเหตใดอลลอฮจงกาหนดใหการตงเจตนาเปนตวชวดความมบรสทธใจของการกระทา ? 3.มฮาดษหนงกลาววา “ผใดตงใจทจะทาความดแตยงไมไดทา กจะบนทกความดใหกบผนน” กรอบการตอบแทนนเปนอยางไร ? 4. คาวา “หามทาละหมาด (ตะฮรม) ” ภาวะของการหามทาละหมาดในทนหมายถงเวลาใด ? และเกดขนในกรณใดบาง ? (จงระบพรอมหลกฐานอางอง) 5.ใหนกเรยนแสดงความคดเหน(วาถกตองหรอไมถกตอง) ในกรณดงตอไปนวามบญญตทางศาสนาวา



86

อยางไร ? ก. ชายคนหนงเรมตนการละหมาดดวยการ กลาวตสบฮ,ตะฮลล,หรอ อานอาอซบลละฮ ข. ชายคนหนงเขามาละหมาดขณะทอหมามรอเกาะอ เขาทาการตกบร โดยตงเจตนาวาเปนการตกบร รอเกาะอไมใช ตกบรอตลเอยะหรอม ค. กลาวตกบรขณะทยงนง เมอกลาวเสรจกลกขนยนละหมาด ง. เรมตกบรอตลเอยะหรอมกอนอหมาม 6.ยนละหมาดเปนหลกการสาหรบละหมาดในขอใด ?

• ฟรฎ • ซนต • ผปวยทไมสามารถยนละหมาดได

7.ในฮาดษซงรายงานโดยบคอรย รายงานไววา ทานรอซลลลอฮ ไดกลาวกบทานอมรอน บนฮซยน วา จงยนละหมาด หากสามารถกระทาได หากทาไมได กจงนง หากนงไมได กจงนอนตะแคง บทเรยนทไดจากฮาดษนคออะไร ? 8.สาหรบผทไมจาซเราะฮฟาตหะฮ มวธปฏบตหลายแนวทาง ซงทานนบไดสอนไวในฮาดษซงรายงานโดย อฟาอะฮ บน รอฟอ ซงรายงานไววา ทานนบ ไดสอนชายคนหนงใหละหมาด ซงทานไดกลาววา ทานกมอลกรอานอย ทานกจงอาน ..หากทานอานไมได กจงกลาว اهللا اكرب , احلمد هللا, หรอ ال اله اال اهللا จากนนกใหรอเกาะอ จากความเขาใจในสาระของฮาดษ ในกรณทอานฟาตหะฮไมไดผละหมาดจะตองปฏบตตามขอใด (จงเลอก)

• ทาการละหมาดโดยไมตองอานอลกรอาน • ละหมาดและอานอายะฮอน ๆ เจดอายะฮ • อาน اهللا اكرب , احلمد هللا, หรอ ال اله اال اهللا แทนการอานอลกรอาน แลวจงรอเกาะอ31 • ทาการละหมาดโดยไมตองอานอลกรอานแตอยางใด

9.วธการรอเกาะอทถกตองมวธปฏบตอยางไร ? การททานนบกลาว กลาววา เปนการละหมาดแบบฉาบฉวยนนหมายความวาอยางไร ? 10.ฟรฎละหมาดหลงการรอเกาะอคออะไร ? โปรดอธบายพรอมหลกฐาน ? 11.ใหนกเรยนทาเครองหมาย หนาคาตอบทถกตอง 1) ฮาดษทวา “ ثم ارفع حتى تعتدل قائما" ” คาวา ارفع (ลกขน) ในทนหมายถงขอใด

• การลกขนจากการซยด • การลกขนจากรอเกาะอ

31 รายงานโดย อาบดาวด และตรมซย



87

• การลกขนหลงการนงตะชะฮดแรก 12.ทานนบ ไดกลาวไววา “อลลอฮจะไมมองการละหมาดของคนใดคนหนง หากกระดกสนหลงของพวกเขาไมอยระหวางการรอเกาะอและซยด” ความในฮาดษนเปนการชนาในเรองใด 13.คาวากระดกททานรอซลลลอฮ กลาวถง วาตองซยดบนสวนน พรอมกบชไปทจมกของทาน หมายถงกระดกสวนใด ? 14. การซยดลงบนจมกอยางเดยว โดยทหนาผากไมถงพน เปนการซยดทถกตองหรอไมอยางไร ? 15. การซยดในบนพนทสงกวาทวางเขาประมาณ 1 ฟต การละหมาดจะเสยหรอไมอยางไร ? หรอการซยดในททสงกวาทวางเขาประมาณ 1 นว การละหมาดจะใชไดหรอเพราะเหตใด ? 16.ใหนกเรยนเขยนขอความทสนบสนนใหพนองของเราใกลชดกบอลลอฮมากยงขน เชนฮาดษของทานรอซลลลอฮ ซงไดกลาวไววา “บาวของอลลอฮทใกลชดกบพระองคมากทสด คอผทกราบซยดตอพระองคและการวอนขอดอาตอพระองคมาก ๆ” 17.การละหมาดในลกษณะดงตอไปนถกตองหรอไมอยางไร ? 1) ผทาการละหมาดและซยดบนหนาผากโดยทจมกไมถงพน 2) ออกจากละหมาดโดยไมใหสลาม 3) เจตนาทาการซยดในรอคอะฮหนงรอคอะฮใดเพยงครงเดยว 4) ไมอานฟาตหะฮในรอคอะฮใดรอคอะฮหนงแตกลบอานตสบฮแทน 5) นงตะชะฮด แตไมอานอะไรเลย 6) ละหมาดและใหสลามเพยงครงเดยว 18.ระหวางหลกการ(ركن)กบเงอนไข(شرط) ตางกนอยางไร ? ซนตในละหมาด 1.ทใดบางทซนตใหยกมอตกบรในละหมาด ? จงบอกพรอมแสดงหลกฐานอางองจากฮาดษ ? 2.ใหนกเรยนทาเครองหมาย หนาคาตอบทถกตอง

"ان إذا قام من السجدتين رفع يديه ك" • ในทนหมายถงขอใด ? o เมอลกขนจากซยดทงสองและกลบมานงเพอตะชะฮด o เมอลกขนจากสองซยดหลงสองรอคอะฮและตองการยนขนในรอคอะฮทสาม o เมอลกขนจากการซยดซะวทงสองครง

3. ระหวางตกบรอตลเอยะหรอมกบการอานฟาตหะฮมดอาจากฮาดษมากมาย ดอานมชอเรยกวาอะไร ? และทาไมจงมดอาใหเลอกหลายบท ? 4.ทานรอซลลลอฮ วางมอซายบนมอขวา ในการทาละหมาด แลวนามอทงสองวางไวทใด

o วางมอทงสองเหนอหนาอก



88

o วางมอทงสองใตสะดอ o ปลอยมอทงสองขาง โดยไมวางไวบนหนาอกขณะละหมาด o ทานเปลยนการวางมอของผละหมาดคนหนง ขณะทาละหมาด

5.ใหนกเรยนทาเครองหมาย หนาคาตอบทถกตอง • ขณะเมออหมามอานอายะฮในละหมาดมะมมปฏบตอยางไร

o มะมมกอานพรอม ๆ กบอหมาม o นงรบฟง o อานตสบฮ o รอคอยใหอหมามหยด เพออานฟาตหะฮ

6. การกลาววา آمين ของมะมม หลงอหมาม... o หลงการอาน “وال الضالني” o เมออหมามอาน آمين o หลงอหมามอาน آمين จบลงแลว o อานตามคาของมลาอกะฮทอานตามอหมาม

7. ขณะรอเกาะอ ผละหมาดจะตองอานอะไร ? • อานตสบฮ • อานดอาตามตองการ

8. การนงตะชะฮดหลงจากรอคอะฮทสองในละหมาดสรอคอะฮ เปนการกระทาทเปน..... • ซนต • ฟรฎ • หากละทงจาเปนตองซยดซะฮว • หากละทงทาใหเสยละหมาด

9. ในละหมาดมดอามากมาย ใหนกเรยนยกตวอยางฮาดษดงกลาวมา 2 -3 ดอา 10.การกลาวซกรลละฮหลงละหมาดมคณคามากมาย จงบอกผลบญทจะไดรบ พรอมหลกฐานจากฮาดษวาทานรอซลลลอฮ เคยอานในการละหมาด

สงทอนญาตใหกระทาและสงทไมควรกระทาและสงททาใหละหมาดเสย 1. ใหนกเรยนทาความเขาใจฮาดษของทานนบทนาเสนอไปแลว จากนนใหนกเรยนบอกสงทอนญาตใหกระทาไดและไมอนญาตใหกระทาในละหมาด 2.การรองไหในละหมาดสามารถกระทาได หากเปนการรองไหเพราะ...

• ความเกรงกลวตออลลอฮ



89

• กลวกบสงทไมพงประสงคซงอาจจะเกดขน • คราครวญคดถงผทจากไป

3.เมอมความจาเปนอนญาตใหผนหนาไปทางซายหรอขวาไดในขณะละหมาด แตกลบไมอนญาตใหหนไปทางดานหลง เพราะเหตใด ?

4.การผนหนาของผทาละหมาดมความเชอมโยงกบชยฏอนอยางไร ? 5.เพราะเหตใดจงอนญาตใหฆาสตวมพษอยางเชน แมลงปองและงได ขณะทกาลงละหมาด ทงๆ ท

การฆาสตวในขณะนนอาจจะตองมการขยบเขยอนหลายครง? 6. ในกรณททานกาลงละหมาดแลวมคนมาเคาะประตเรยกทานควรปฏบตอยางไร ?

• ไปเปดประตใหไดทกกรณ เปดประตแลวกกลบมาละหมาดตอ • ไมสามารถทจะเปดประตใหไดหากประตอยทางดานกบลตและอยทางดานหนาดวย • ไมควรขยบเขยอนเคลอนไหวเพราะจะทาใหเสยละหมาด

7.นกวชาการบางทานอนโลมให(ไมตองชาระลาง)ในกรณทเสอผาเปอนปสสาวะของเดกเลก พวกเขามหลงฐานอางองมาจากหลกฐานใด ? (ศกษาเพมเตมไดจาก ฟกฮซนนะฮ เลมท2 )

8.ขณะละหมาดจะอมทารกหรอสตวไดหรอไม ? เพราะเหตใด ? 9.ในขณะทกาลงละหมาด หากพดจะทาใหเสยละหมาด แตการตอบสลามเปนสงวายบ ฉะนนหากม

ผใหสลามขณะทกาลงละหมาดจะปฏบตอยางไร ? (จงอธบายพรอมหลกฐานอางองจากฮาดษ) 10.ในกรณทผละหมาดตองการเตอนผอน ซงเปนเรองสาคญทเกยวของกบการละหมาดควรปฏบต

อยางไร ? • บอกไปตรง ๆแลวละหมาดตอ • อานดง ๆ หรอกลาวตสบฮ • ใหสญญาณดวยมอทงสอง • ปรบมอเตอน • ออกจากละหมาดแลวเตอนเขา จากนนกกลบมาละหมาดตอ

11.เมออหมามอานผดในละหมาด.... • ไมอนญาตใหมะมมเตอนในสงทผด • มะมมบอกในสวนทผด • ชวยดวยการอานทผดใหถกตองดวยเสยงดงฟงชด • บอกวา พอแคนน โคงรอเกาะอเสยเถด

12.ในกรณทผตามเปนมสลมะฮ(สตร)หากอหมามอานผดหรอทาผดในละหมาด นางควรปฏบตอยางไร ? 13. เมออหมามทอานผดหรอกระทาผดไดรบการเตอนเขาตองปฏบตอยางไร ?



90

14.บางครงมสยดอาจจะคบแคบจนไมมทพอจะทาการซยด ผละหมาดควรปฏบตอยางไร ? • ซยดลงบนเสอผาของผละหมาดทอยขางหนา • ซยดลงบนเทาหรอหลงของคนขางหนา • เพยงแคลดศรษะลงใหตากวาระดบการรอเกาะฮกเพยงพอแลว • ทงละหมาดญามาอะฮไปเลย

15.ใหนกเรยนอานขอความตอไปนแลวตอบวา “ไมควรปฏบต, เสยละหมาด,อนญาตใหทาได” จากประเดนดงตอไปน

1)อะหมดกลาววา “ الحمد هللا” ขณะจาม ทง ๆ ทกาลงละหมาด 2) ผละหมาดกระแอมเพราะความจาเปนขณะยงละหมาด 3)นาคมภรมาถออานขณะละหมาด 4) ขานรบ..(เมอมผเรยก) ขณะละหมาด 5) ละหมาดขณะทงวงมาก ๆ 6) นาของหวานมาอมไวในปากขณะละหมาด 7) ละทงรกนขอหนงขอใดโดยไมมเหตจาเปน 8) ถอดรองเทาขณะละหมาด 9) หวเราะเสยงดงขณะละหมาด



91

หมวดท 11 ประเภทของการละหมาด ประเภทท 1 ละหมาดฟรฎ ก. การละหมาดฟรฎ 5 เวลา 1) ละหมาดซบฮ หรอละหมาดฟจร ม 2 รอคอะฮ 2) ละหมาดซฮร ม 4 รอคอะฮ 3) ละหมาดอศร ม 4 รอคอะฮ 4) ละหมาดมฆรบ ม 3 รอคอะฮ 5) ละหมาดอชา ม 4 รอคอะฮ ข.ละหมาดมอะฮ 1. บญญตของการละหมาด(หกม) ละหมาดมอะฮเปนฟรฎอน (วายบเหนอทกคน) เพราะอลลอฮทรงตรสไววา

$pκ š‰ r'≈ tƒ t Ï% ©! $# (# þθãΖ tΒ# u # sŒ Î) š”ÏŠθçΡ Íο 4θn=¢Á=Ï9 ÏΒ ÏΘöθtƒ Ïπ yèßϑàfø9 $# (# öθyèó™ $$sù 4’ n<Î) Ì ø. ÏŒ «!$# (#ρâ‘ sŒ uρ

yì ø‹ t7 ø9 $# 4 öΝ ä3 Ï9≡ sŒ × ö yz öΝ ä3 ©9 βÎ) óΟ çGΨ ä. tβθßϑn=÷è s? ∩∪

โอมวลชนผมศรทธาทงหลาย เมอมการประกาศใหทาละหมาดในวนศกร พวกเจากจงรบเรงมายงการระลกถงอลลอฮ (ดวยการทาละหมาดโดยพรอมเพรยงกน) และพวกเจาจงละการขายไว (ในชวงเวลานน) นนเปนความประเสรฐทสดสาหรบพวกเจา หากพวกเจาร (อลมอะฮ :9) และทานรอซลลลอฮ ไดกลาวไววา “ฉนเองใหความสาคญกบการสงใชใหชายคนหนงทาการละหมาดนาผคน และผใดทไมยอมออกจากบานไปละหมาดในวนศกร กจะใหทาการเผาบานของพวกเขาเสย” รายงานโดยอะหมด และทานมสลม และทานกยงกลาวไวในอกฮาดษหนงวา “ปลอยพวกเขาไป(อยาไดสนใจ)เพราะพวกเขาละทงการละหมาดในวนศกร หรอ อลลอฮจะทรงปดผนกหวใจของพวกเขา ตอไปพวกเขากจะกลายเปนคนเผอเรอหลงลม” รายงานโดยมสลม อลนะซาอยและทานอะหมด และทานรอซลลลอฮ ไดเตอนสาทบแกผทละทงละหมาดไววา “ผใดละทงการละหมาดวนศกรถง 3 ครงโดยไมใสใจ อลลอฮกจะทรงประทบตราหวใจของพวกเขา(ใหปดผนก) รายงานโดยเจาของซนนและทานอลฮากม 2. การละหมาดมอะฮ(วนศกร)มบญญตมาเหนอผใด

ละหมาดมอะฮ(วนศกร) วายบเหนอชายมสลมทมสตสมปชญญะ มอายครบตามศาสนภาวะ ทอยกบบาน และสามารถเดนทางไปมสยดเพอละหมาดได

ไมวายบสาหรบสตรเพศ เดกเลก ๆ ผปวย หากเดนไปมสยดแลวจะเกดโทษกบรางกาย ผดแลผปวย



92

ทไมอาจละทงไปได32 ผทอยระหวางการเดนทางไกล ผทมความกลว ผทมเหตจาเปนเชน ฝนตกหนก หรอกลววาจะเกดอนตรายระหวางทาง 33

หากผทไมไดมบญญตใหปฏบต มารวมละหมาดมอะฮดวย การละหมาดของเขากจะสมบรณถกตองใชการได และละหมาดฟรฎชวงเวลานนกตกไป

3.ชวงเวลาและเงอนไขการละหมาดมอะฮ เวลาละหมาดมอะฮ(วนศกร)คอชวงเวลาละหมาดซฮร สวนเงอนไขของการละหมาดคอ ก. ตองละหมาดเปนหมคณะ(ยามาอะฮ) ซงทานนบ ไดกลาวไววา “การละหมาดมอะฮเปน

หนาททวายบเหนอชายมสลมทกคนดวยการละหมาดเปนหมคณะ(ยามาอะฮ)” รายงานโดยอาบดาวด คาวา ยามาอะฮในทนหมายถง 3 คนขนไป โดยไมนบรวมอหมาม แตอชชาฟอยะฮมเงอนไขไววา จะตองมผมารวมละหมาดอยางนอย 40 คน ทเปนคนในพนท สวนมาลกยะฮ กาหนดไววา ตองมผมารวมละหมาดอยางนอย 12 คน โดยไมนบรวมอหมาม ข.ชาฟอยมเงอนไขอกประการหนงวาตองละหมาดในอาคาร ค.สวนอลอะหนาฟ กลบมเงอนไขวา อหมามจะตองอนญาต 4. คตบะฮของยมอะฮ (วนศกร) คตบะฮวนศกร นกวชาการสวนใหญใหทศนะวาเปนวายบ เงอนไขของคตบะฮ การอานคตบะฮมเงอนไขวา จะตองอานกอนการละหมาด ในเวลาซฮร จานวนผละหมาดจะตองเขามารบฟง ระหวางสองคตบะฮจะตองมการนงพก ผอานจะตองยนอาน และจะตองสะอาดปราศจากฮาดษ (แตฮานาฟยและชาฟอยกลบใหทศนะวาเปนเพยงซนตเทานน) ระหวางการอานคตบะฮกบการละหมาดจะตองไมมการกระทาอนมาขนกลาง และคตบะฮไมจาเปนตองอานเปนภาษาอาหรบ แตทางทดคอตบจะตองอานเปนภาษาอาหรบแลวอธบายเปนภาษาทสามารถเขาใจได ในการอานคตบะฮจะตองมการกลาว วาอลฮมดลลละฮ ( احلمد هللا)และตองกลาวซอลาวตใหกบทานนบ ( والصالة والسالم على رسول اهللا) ตองมการอานอายะฮอลกรอาน ตองมการขอพรใหกบมสลมและตองมการสงเสยใหมความยาเกรงตออลลอฮ 5.มารยาทในการปฏบต และสงทเกยวของกบวนศกร

• อาบนาชาระรางกาย เพราะทานนบ ไดกลาวไววา”เมอคนหนงคนใดจากพวกทานตองการไปละหมาดมอะฮ(วนศกร) กจงอาบนาชาระรางกาย” รายงานโดยบคอรยลและมสลม

32 เพราะทานรอซลลลอฮ ไดกลาวไววา “ มอะฮ เปนหนาททจาเปนตองปฏบตสาหรบชายมสลม ซงตองละหมาดยามาอะฮ ยกเวนคนส

กลม คอ ทาส สตรเพศ เดก ๆ ผปวย” รายงานโดย อาบดาวด ทานนวาวกลาววา ฮาดษนซอเหยะห 33 เพราะทานรอซลลลอฮ ไดกลาวตอบกรณทมผถามวา “คาวาเหตจาเปนหมายถงอะไร” ทานกตอบวา กลว หรอปวย” รายงานโดยอาบดาวด ดวยสายรายงานทถกตอง



93

• แตงกายใหเรยบรอยสวยงาม ตดเลบ แปรงฟน ใสเครองหอม ใสเสอผาทสวยงาม • อานดอาใหมากๆ ทานรอซลลลอฮไดกลาวไววา “ในวนศกรหากมสลมทานใดทนเวลา ทจะทา

ละหมาด สงใดทเขาวอนขออลลอฮกจะทรงประทานใหทงหมด” รายงานโดยบคอรยและมสลม

• กลาวซอลาวตใหกบทานนบใหมาก ๆ เพราะทานไดกลาวไววา “วนทดทสดสาหรบพวกทานคอวนศกร ทานควรจะกลาวซอลาวตใหกบฉนใหมาก ๆ ในวนนน การกลาวซอลาวตของพวกทานจะถกนาเสนอมายงฉน” รายงานโดยอาบดาวด

• ใหอานซเราะฮ อลกะฮฟย เพราะทานนบ ไดกลาวไววา “ผใดอานซเราะฮอลกะฮฟย ในวนศกรขณะมนาละหมาด กจะมแสงสองใหกบเขาระหวางสองวนศกร” บนทกโดยอลฮากม ในหนงสออลมสตดรก และทานกกลาววาฮาดษนรายงานถกตอง

• บรจาคทานใหมาก ๆ อานอลกรอานใหมาก ๆ และควรประพฤตแตสงด ๆ การกระทาทเกยวของกบการละหมาดและคตบะฮในวนศกร

- กลาวตกบร ขณะเดนไปมสยด และควรเดนอยางสงบ นอบนอมถอมตน - อยากาวยางสกดกนผคน หรอแยกกนระหวางสองคน - ไมเดนผานหนาผทกาลงละหมาด - พยายามละหมาดในแถวแรกใหได - อยาไดขยบเปลยนทนงหลงอหมามขนสมมบรแลว จะทาใหสบสนระหวางการตอบรบ

การอาซานและการฟงคตบะฮ - ยตการพด เพราะมหลกฐานปรากฏอยในฮาดษวา “หากทานพดกบเพอนของทานวา จง

เงยบฟง ..ในวนศกร ขณะทอหมามกาลงอานคตบะฮ แทจรงแลว ทานไดพดดวยคาพดทไมดไปแลว” รายงานโดย อลยะมาอะฮ และหามกนและดม หรอเขยนหนงสอ ขณะอหมามอานคตบะฮ

- ซนตใหทาการละหมาดกอนการอาซานตามตองการและหลงมอะฮสรอคอะฮ เพราะทานนบ ไดกลาวไววา “เมอคนหนงคนใดจากพวกทานละหมาดมอะฮเสรจแลว กจงละหมาด 4 รอคอะฮ” รายงานโดยมสลม

- หลงอาซานไมซนตใหทาการละหมาด ยกเวนการละหมาดตะฮยะตลมสยด เพราะทานนบ ไดกลาวไววา “ เมอคนหนงคนใดจากพวกทานมาในวนศกร ขณะทอหมามกาลงอานคตบะฮอย กควรละหมาดสองรอคอะฮ (ตะฮยะตลมสยด) เพอเปนการขออนญาตดวยละหมาด” รายงานโดยมสลม



94

3. การละหมาดญานาซะฮ (ละหมาดศพ) 1.การละหมาดญานาซะฮ(ละหมาดศพ) เปนฟรฎกฟายะฮหากคนใดคนหนงทาแลวกพนความรบผดชอบของทงหมด แตหากไมมใครกระทาทกคนกจะเปนบาป 2.การละหมาดญานาซะฮมการตกบร 4 ครง ยนเพยงครงเดยวไมมการโคงรอเกาะอและซยด 3.เงอนไขของการละหมาดกเหมอนการละหมาดทวไป แตกมเพมเตมบางประการดงน 1) ศพทจะทาการละหมาดจะตองอยตอหนาผละหมาด34 2) ศพจะตองเปนศพทเสยชวตปกต ไมใชเปนคนตายชะฮด35 4.วธละหมาด มดงนคอ 1) ตงเจตนา 2) กลาวตกบรพรอมยกมอทงสองขน แลวอานซเราะฮฟาตหะฮ 3) ตกบรทสองพรอมกบยกมอทงสองขน แลวอานซอลาวตใหกบทานนบ (ซอลาวตแบบอบรอฮมยะฮ) 4) ตกบรทสาม พรอมยกมอทงสองขางขน แลวอานดอาใหกบผตายตามตองการแตตองเปนดอาทมหลกฐานปรากฏอยในฮาดษ เชน

ووسع له مدخله، واغسله باملاء والثلج نزله،، وأكرم اغفر له وارحمه، وعافه واعف عنه اللهم «* مـن نقيت الثوب األبيض من الدنس، وأبدله دارا خريا من داره، وأهال خـريا كماوالبرد، ونقه من اخلطايا

،» ر الناعذابأهله، وزوجا خريا من زوجه، وأدخله اجلنة، وأعذه من عذاب القرب ومن รายงานโดยมสลม หรอดอาทวา

وصغرينا وكبرينا، وذكرنا وأنثانا، اللهم من أحييته منا فأحيـه وغائبنا، اغفر حلينا وميتنا، وشاهدنا اللهم «* .»نا بعده وال تضلأجره،اللهم ال تحرمنا . اإلسالم، ومن توفيته منا فتوفه على اإلميانعلى

รายงานโดยมสลมและผรายงานทงส 5) ตกบรทสพรอมกบยกมอทงสองขางขน พรอมกบอานดอาวา

–. » بعده ال تحرمنا أجره وال تفتنا اللهم «รายงานโดย อตตรมซยและอาบดาวด

34 ตามทศนะของชาฟอย และฮะนาบละฮ สามารถละหมาดใหกบศพทอยไกลได เพราะทานนบเคยทาละหมาดใหกบนจยาช เมอทานรขาว ฮาดษรายงานโดย อลยะมาอะฮ 35 คนทตายชะฮด จะไมมการอาบนา ไมมการละหมาด สวนทศนะของอลอะฮนาฟ ไมตองอาบนาแตตองละหมาดให เพราะทานรอซลลลอฮ

เคยละหมาดใหกบศพทเสยชวตในสมรภม อฮด ฮาดษรายงานโดยบยฮะกย



95

การละหมาดซนต ก.การละหมาดวตร ( صالة الـوتر) การละหมาดวตรเปนซนตมอกกด ตามทศนะของมฮรลฟกอฮะอ สวนฮานาฟยะฮ เหนวาเปนวายบ และนคอบญญตเกยวกบการละหมาดวตร 1) กาหนดเวลาของการละหมาดวตร คอ หลงจากเวลาของละหมาดอชา ไปจนกระทงถงแสงอรณขน ซนตใหทอดเวลาไปในชวงสดทายของกลางคนสาหรบผทสามารถกระทาได เพราะทานนบ ไดกลาวไววา “ ทานทงหลายควรใหการละหมาดสดทายในตอนกลางคนของทานเปนละหมาดวตร” รายงานโดยบคอรยและมสลม และทานยงกลาวไวอกวา “แทจรงแลวอลลอฮไดทรงเพมการละหมาดใหกบพวกทาน คอละหมาดวตร ในชวงเวลาระหวางละหมาดอชากบละหมาดฟะยร (ซบฮ)” บนทกโดยอะหมด 2) การละหมาดวตร จะตองเปน 1 รอคอะฮ 3รอคอะฮ 5,7,9,11 รอคอะฮ และ 3 รอคอะฮจะเหมาะสมทสด ผละหมาดจะทาการละหมาดรวดเดยว 3 รอคอะฮแลวใหสลาม36 หรอจะแยกกนเปน 2 รอคอะฮแลวใหสลามหนงครงกได จากนนกลกขนละหมาดทสาม 3) ซนตใหอานกนตในรอคอะฮสดทายกอนการรอเกาะอ (ตามทศนะของอะฮนาฟ) และหลงรอเกาะอ (ตามทศนะของอลฮะนาบละฮและชาฟอยะฮ) แตตามทศนะของชาฟอย การอานกนตใหอานในสวนทสองของเดอนรอมฎอนเทานน(หมายถงในชวงสบหาวนหลงของเดอน) สวนคาอานของดอากนตคอ

وتولين فيمن توليت، وبارك يل فيمـا عافيت، اهدين فيمن هديت، وعافين فيمن اللهم «

تقضي وال يقضى عليك، وإنه ال يذل من واليت، تباركـت فإنكأعطيت، وقين شر ما قضيت، » وتعاليتربنا

รายงานโดยอะหมดและเจาของซนน ฉนเอง (ผเขยน) ชอบทจะดอาดวยดอาของทาน อมร37 ซงมปรากฏอยในรายงานของทานอบดลลอฮ บน มสอด ซงอลอะฮนาฟใหทศนะวาเปนดอาทดทสด 4) ซนตใหละหมาดวตรแบบเปนหมคณะในเดอนรอมฎอน โดยละหมาดตามตดมากบละหมาดตะรอวฮ ถงแมวาจะไมใชเดอนรอมฎอนกอนญาตใหทาการละหมาดแบบเปนหมคณะได (แบบญามาอะฮ) เชนเดยวกบละหมาดซนตอน ๆ ทไมมหลกฐานระบไว 5) ซนตใหทาการละหมาดวตรชดเชย หากมการขาดละหมาดในเวลาของมน เชนเมอละหมาดใน

36 นคอทศนะของมซฮบ อะฮนาฟ สาหรบพวกเขาการละหมาดวตร กเหมอนละหมาดมฆรบ 37 ซงทานไดอานวา :ليك ونؤمن بك ، ونتوكل عليك ، ونثين عليك اخلري كله ، نشكرك وال نكفرك ، اللهم إنا نستعينك ونستهديك ونستغفرك ونتوب إ

وخنلع ونترك من يفجرك ، اللهم إياك نعبد ، ولك نصلي ونسجد ، وإليك نسعى وحنفد ، نرجو رمحتك وخنشى عذابك ، إن عذابك اجلد بالكفار ).ضد اهلزل وتأيت مبعىن العظيم : اجلد ( ملحق



96

ตอนตนของกลางคนและมาตนตอนชวงสดทายของตอนกลางคน กไมตองละหมาดกลบมาละหมาดอก เพราะทานรอซลลลอฮ ไดกลาวไววา “ในหนงคนไมควรมละหมาดวตรสองครง” รายงานโดยอะหมด และนกรายงานทงสาม 6) ผละหมาดควรกลาวหลงการละหมาดวา ( سبحان الملك القدوس) 3 ครง เพราะมรายงานจากทานอาบดาวดไวในซนนของทาน ซนตรอวาตบ ซนตใหทาการละหมาดพรอม ๆไปกบการละหมาดฟรฎหาเวลา ดงททานรอซลลลอฮ เคยละหมาด ทานรอบอะฮ บน มาลก อลอสละมย ไดรายงานไววา ทานนบ ไดพดกบฉนวา “จงถามมาส” ฉนกเลยเรยนถามทานไปวา “ ผทจะอยพรอมกบทานในสวรรคคอใคร” ทานกถามกลบมาวา “มอยางอนอกไหม” ฉนกตอบวา “ใชอยางนน” ทานกตอบวา “ทานจงปฏบตตามฉน ดวยการซยดใหมากๆ” รายงานโดยมสลม ในรายงานของทานหญงอมมลฮะบบะฮ บนต อาบยซฟยาน ไดรายงานไววา ฉนเองไดยนทานรอซลลลอฮ เคยกลาวไววา “ไมมมสลมคนใดททาการละหมาดตออลลอฮในทกวนถง 12 รอคอะฮ โดยละหมาดซนตนอกเหนอไปจากฟรฎ นอกเสยจากวาพระองคจะทรงสรางบานใหกบเขาไวในสวรรค” รายงานโดยมสลม ลาดบการละหมาดซนต 1.ซนตฟะยร ม 2 รอคอะฮ ซงจะทาการละหมาดกอนการละหมาดฟรฎ หากขาดกใหทาการละหมาดชดเชย เพราะมหลกฐานปรากฏอยในฮาดษของทานอมรอน บน ฮซยน ดงททานอลบคอรยและมสลมไดรายงานไว38 ทานหญงอาอชะฮ (ขอความโปรดปรานจากอลลอฮจงมแดทาน) ไดกลาวไววา “ไมมละหมาดซนตใดททานนบรกษาเวลาเกนกวาละหมาดสองรอคอะฮกอนละหมาดฟยร” ทานรอซลลลอฮ ไดกลาวไววา “การละหมาดสองรอคอะฮกอนละหมาดฟยร ประเสรฐกวาโลกนและสงตาง ๆ ในโลกนทงหมด” รายงานโดยมสลม อกทงยงเปนซนตมอกกดทมระดบใกลกบวายบ 2. ซนตในเวลาซฮรมทงหมด 4 รอคอะฮ กอนละหมาดซฮร 2 รอคอะฮ และหลง 2 รอคอะฮ39 และ

38 ทานรอซลลลอฮ มอยครงหนงขณะททานเดนทาง ทานไดนอนหลบและมาตนอกครงหลงรสกรอน ทานกยกบงแดดขนเลกนอยเพอใหความรอนผอนคลายลง จากนนทานกสงใหทาการอาซาน และทานกละหมาดซนตสองรอคอะฮ ซงเปนซนตกอนฟยร จากนนทานกลกขนละหมาดฟยรตอ” 39 เพราะมฮาดษจากทานหญงอาอชะฮวา ทานนบ ทาการละหมาดทบานของทานกอนละหมาดซฮร 4 รอคอะฮ จากนนทานกออกไปละหมาดนาใหกบผคน แลวกลบเขามาทบาน จากนนกละหมาดอก 2 รอคอะฮ ..รายงานโดยมสลม และมฮาดษของบคอรย สนบสนนอกหลายฮาดษ



97

นคอทศนะทถกตองมากทสด อกรายงานหนงรายงานวา ละหมาดกอนซฮร 4 รอคอะฮหลงอก 4 รอคอะฮ 3. ซนตในเวลาอศร ม 2 รอคอะฮ (ดงททานอาบดาวด ไดรายงานไวจากทานอาล) หรอ ละหมาด 4 รอคอะฮ (ดงรายงานของทานอาบดาวด และทานอตตรมซย จากทานอบน อมร ) กอนการละหมาดฟรฎ 4.ซนตในเวลามฆรบ คอละหมาด 2 รอคอะฮหลงละหมาดฟรฎ เปนซนตมอกกด (ดงทอลบคอรยและมสลมไดรายงานไว) สองรอคอะฮเปนละหมาดซนตสาหรบผทตองการ (ดงทชยคอนไดรายงานไว) และนคอทศนะของมซฮบชาฟอย และอลฮะนาบละฮ 5.ซนตในเวลาอชา คอละหมาด 2 รอคอะฮ หลงละหมาดฟรฎ (ดงทอลบคอรยและมสลมไดรายงานไว) สองรอคอะฮสาหรบผทประสงค และนคอทศนะของมซฮบ อชชาฟอยะฮ สวนอลอะหนาฟ ซนตอชาใหละหมาด 4 รอคอะฮ กอนละหมาดฟรฎ และ 4 รอคอะฮหลงละหมาดฟรฎ ละหมาดซนตอน ๆ ละหมาดฎฮาอ มรายงานจากทานอาบยฮรอยเราะฮ วา “ผเปนทรกของฉนคอทานนบ ไดสงฉนไววา ใหทาการถอศลอด 3 วน ของทกเดอน และละหมาด 2 รอคอะฮในเวลาฎฮาอ หรอละหมาดวตรกอนนอน” รายงานโดยบคอรยและมสลม อกฮาดษหนงกลาวไววา “ทกขอกระดกของพวกทานทกคนลวนแลวแตมสวนในการบรจาค ทกครงทกลาวตสบฮ กเปนการบรจาค ทกครงทกลาวตะฮมด กจะเปนการบรจาค ทกครงทกลาวตะฮลล กจะเปนการบรจาค ทกครงทกลาวตกบร กจะเปนการบรจาค การสงใชใหทาความดกเปนการบรจาค การหามปรามจากสงชวรายกเปนการบรจาค สงเหลานทงหมดสามารถแทนไดดวยการละหมาด 2 รอคอะฮในเวลาดฮาอ” รายงานโดยมสลม อาบดาวด และทานอะหมด การละหมาดดฮาอ ละหมาด 2 รอคอะฮ 4 รอคอะฮ หรอ 8 รอคอะฮ ซงเหลานทงหมดลวนแลวแตมหลกฐานเปนอาดษปรากฏอยทงหมด แตสาหรบอลอะหนาฟ มทงหมด 16 รอคอะฮ ซงมฮาดษเปนฮาดษฮาซนเปนหลกฐาน เวลาของการละหมาดฎฮาอ คอชวงเวลาระหวางดวงอาทตยขนประมาณดามหอก ไปจนกระทงกอนเวลาตะวนคลอย 2.การละหมาดในขณะทเกดจนทรปราคา หรอสรยปราคา เพราะมรายงานจากทานอบนอบบาสวา “เกดมสรยปราคาขนในสมยของทานรอซลลลอฮ ทานกทาการละหมาด ทานยนละหมาดเปนเวลานาน ดวยการอานซเราะฮบากอเราะฮ จากนนทานกโคงรอเกาะอนาน แลวลกขนมายนหลงนานกวาครงแรก จากนนกโคงรอเกาะอนานกวาครงแรกอก จากนนทานกกราบซยด และลกขนยนยาวนานกวาการยนในครงแรก จากนนกรอเกาะอนาน กวารอเกาะอครงแรก แลวกลกขนยน ดวยการยนทยาวนานอก แลวกทาการรอเกาะอทนานอก แลวทานกยกศรษะขน แลวกกราบซยด แลวกออกจากการละหมาด ซงเปนเวลาทดวงอาทตยคายออกแลว จากนนทานกอานคตบะฮใหกบผคน” รายงานโดยบคอรยและมสลม นกวชาการมสลมเหนพองตองกนวา การละหมาดในเวลาทมสรยปราคาและจนทรปราคานนเปนซนตมอกกด สาหรบทกคนทงหญงและชาย ซนตใหทาละหมาดกบเปนหมคณะ และควรเรยกกนไป



98

ละหมาดรวมกน เพราะมฮาดษของทานอลมฆรอฮ บน ชอบะฮ รายงานไววา “มสรยปราคาเกดขนในสมยของทานรอซลลลอฮ คอวนททานอบรอฮม บตรชายของทานรอซลลลอฮ เสยชวต ซงทานเสยชวตในปท 10 แหงฮจเราะฮ จนผคนตางกลาวขานกนวา เกดสรยปราคาเพราะการเสยชวตของทานอบรอฮม แตทานรอซลลลอฮ กบอกวา “แทจรงแลวดวงอาทตยและดวงจนทรนนเปนสญญาณหนง จากสญญานตางๆ ของอลลอฮ มนไมไดเกดเพราะการเปนการตายของใคร หากพวกทานเหนมนเกดขน กจงขอดอาตออลลอฮ และจงละหมาดจนกวามนจะเปดออก” รายงานโดยบคอรยและมสลม การละหมาดในวาระทมสรยปราคาหรอจนทรปราคา มวธละหมาดดงนคอ ละหมาด 2 รอคอะฮ แตละรอคอะฮจะมการรอเกาะอ 2 ครง ดงปรากฏในฮาดษทกลาวมาแลวขางตน และซนตใหยนและรอเกาะอนานๆ เวลาละหมาดเรมตงแต เรมตนของการเกดสรยปราคาหรอจนทรปราคา ไปจนสนสด สวนการอานคตบะฮหลงการละหมาด ทานอชชาฟอยไดกาหนดใหเปนเงอนไขของการละหมาด สวนอาบฮะนฟะฮ และทานมาลกกลบมทศนะวาเปนเพยงซนต หลงละหมาดเทานน บตบะฮมสองคตบะฮ โดยสลบสบเปลยนกนระหวางการตกบรและการกลาวอสตฆฟร (ขอกลาโทษจากอลลอฮ) ในการละหมาดใหอานดงหรออานคอย ๆ กได แตการอานดงจะถกตองกวา เพราะมหลกฐานปรากฏในอาดษของทานอลบคอรยยนยนไววา การละหมาดหากเปนละหมาดในวาระจนทรปราคากใหอานดงเพราะเปนชวงเวลากลางคน 3. การละหมาดอสตคอเราะฮ (اإلستخارة) มรายงานจากทานยาบร รายงานวา ทานรอซลลลอฮ ไดสอนพวกเราเกยวกบการละหมาดอสตคอเราะฮในการงานตางๆ ทงหมด ทานสอนเหมอนสอนซเราะฮ อลกรอาน ทานไดกลาวไววา “เมอทานทงหลายตงใจทจะทาการสงหนงสงใด กใหทานจงละหมาดสองรอคอะฮ นอกเหนอไปจากละหมาดฟรฎ แลวใหอานดอาวา

وال بعلمك، وأستقدرك بقدرتك، وأسألك من فضلك العظيم، فإنك تقـدر أستخريك إين اللهم(( خري يل يف - ويسمي حاجته - األمراللهم إن كنت تعلم أن هذا . أقدر، وتعلم وال أعلم وأنت علام الغيوب

وإن كنت تعلم أن هذا األمـر شـر يل يف . مث بارك يل فيهيل،ديين ومعاشي وعاقبة أمري فاقدره يل، ويسره .)) عنه، واقدر يل اخلري حيث كان، مث رضين به فاصرفه عين، واصرفينأمريديين ومعاشي وعاقبة

ฮาดษรายงานโดยญามาอะฮยกเวนมสลม 4. การละหมาดเตาบะฮ (กลบตวกลบใจจากการทาความผด) มรายงานจากทานอาบยบกร วาฉนไดยนทานรอซลลลอฮ กลาวไววา “ ไมมชายใดทกระทาความผด แลวกทาการชาระรางกาย จากนนกทาการละหมาดสองรอคอะฮ แลวกลาวขออภยโทษตออลลอฮ นอกเสยจากวาอลลอฮจะทรงอภยใหกบเขา” จากนนกใหอานอายะฮ

بهم، ومن يغفـر اهللا فاستغفروا لذنو ذكروا إذا فعلوا فاحشة أو ظلموا أنفسهم والذين { أولئك جزاؤهم مغفرة من ربهم وجنات * لى ما فعلوا وهم يعلمون ع يصروا اهللا، ومل الالذنوب إ



99

.} من حتتها األهنار خالدين فيها تجريฮาดษรายงานโดยอาบดาวด อลนะซาอย อบนมายะฮ และทานอลบยฮะกย และใหฮาดษนเปนฮาดษฮาซน 5. การละหมาดอสตสกออ ซงหมายถงการละหมาดทขอใหอลลอฮทรงประทานฝนลงมา ขณะเมอมความแหงแลงเกดขน ละหมาดอสตสกออ ม 2 รอคอะฮ เปนการละหมาดทไมมการอาซานและอกอมะฮ ละหมาดไดทกเวลา อหมามอานดง ในรอคอะฮแรก ดวยการอานฟาตหะฮ และกลาวซเราะฮซบบฮสมารอบบกลอะลาอ และในรอคอะฮทสอง อานฟาตหะฮ และซเราะฮอลฆอชยะฮ จากนนอหมามกอาน (سبح اسم ربك االعلى )คตบะฮ สองคตบะฮ เหมอนการอานคตบะในวนตรษ( العيد) แตทานฮะนาบละฮ บอกวามเพยงคตบะฮเดยว จากนนกอานดอาตามทมปรากฏในฮาดษ 40 ทานรอซลลลอฮ ไดพลกผาจากทางดานขวามาเปนซาย และจากซายมาเปนขวา การขอดอา อหมามสามารถขอในชวงทอานคตบะฮวนศกรกได ดงททานรอซลลลอฮ ไดเคยปฏบต ดงปรากฏในรายงานของชยคอน จากทานอนสวา มชายคนหนงเขามาในมสยดซงตรงกบวนศกรขณะททานรอซลลลอฮ กาลงอานคตบะฮ เขาไดบอกกบทานรอซลลลอฮ วา ทรพยสนเสยหายหมดแลว เพราะฝนไมตก ขอใหทานขอดอาจากอลลอฮใหประทานฝนมาใหกบพวกเราดวย วาแลวทานรอซลลลอฮ กยกมอทงสองขางขนขอดอาวา ( . . . أغثنا أغثنا، اللهم اللهم ) ซงดอานสามารถทจะวอนขอตออลลอฮแมวาจะไมใชในวนศกร แมวาจะไมไดละหมาดทมสยดกตาม ฮาดษนรายงานโดยทานอะหมด อบนมายะฮ อลบยฮะกย และอบนชยบะฮ และทานอลฮากม 6. ละหมาดตะรอเวยะห ทานนบ ไดกลาวไววา “ผใดลกขนละหมาดในเดอนรอมฎอนดวยความศรทธา และคดคานวณเกยวกบตนเอง อลลอฮจะทรงอภยในความผดทผานมา” รายงานโดยบคอรยและมสลม ทเรยกวาละหมาดตะรอเวยะห (พกผอน) เพราะเมอละหมาดจบ 4 รอคอะฮกจะมการพกผอนหนงครง

ละหมาดตะรอเวยะห เปนซนตมอกกด สาหรบทานชายและทานหญงในเดอนรอมฎอน ชวงเวลาหลงเสรจสนละหมาดอชา และกอนละหมาดวตร และมเวลาตอเนองไปจนถงแสงอรณขน ใหทาการละหมาด 2 รอคอะอ เพราะมหลกฐานเปนฮาดษวา “การละหมาดในตอนกลางคน ใหละหมาดทละ 2

اللهم اسقنا الغيث وال تجعلنا من القانطين ، اللهم إن . اللهم اسقنا غيثا مغيثا مريعا غدقا مجلال عاما طبقا سحا دائما 40

اللهم أنبت لنا . والجهد والذنك ما ال نشكوه إال إليك ) أي التعب ( بالعباد والبالد والبهائم والخلق من الألواء رع ، واسقنا من بركات السماء ، وأنبت لنا من بركات األرض ، اللهم ارفع عنا الجهد لنا الضالزرع ، وأدر

اللهم إنا نستغفرك إنك كنت غفارا ، فأرسل . والجوع والعرى ، واكشف عنا من البالء ما ال يكشفه غيرك " .السماء علينا مدرارا

ชาฟอย กลาววา ดอานอหมามควรอาน เปนดอาทดทสด



100

รอคอะฮ) รายงานโดยบคอรยและมสลม จานวนทไดรบการยนยนแลวคอ 8 รอคอะฮ ซงมหลกฐานปรากฏในซนนะฮทถกตอง แตซนตใหละหมาดไดถง 20 รอคอะฮ เพราะบรรดาคอลฟะฮและซอฮาบะฮของทานนบ เคยปฏบต และนคอทศนะของมซฮบ อลอะฮนาฟ ชาฟอยะฮ อลฮะนาบละฮ และอลมฮร ซนตใหละหมาดแบบเปนหมคณะ (ญามาอะฮ) (ดรายละเอยดเพมเตมเรองละหมาดตะรอเวยะห ในบทการถอศลอดของหนงสอเลมน) 7.กยามลลย คอการลกขนมาเพอทาการละหมาดซนต นบไดวาเปนการกระทาทใกลชดตออลลอฮมากทสด ทานนบ กใชใหปฏบต อลลอฮทรงตรสไวในอลกรอานวา

z ÏΒuρ È≅ ø‹ ©9 $# ô‰¤fyγ tFsù ÏµÎ/ \'s#Ïù$tΡ y7 ©9 # |¤tã βr& y7 sW yèö7 tƒ y7 •/ u‘ $YΒ$s) tΒ # YŠθßϑøt ¤Χ ∩∠∪

และบางชวงของยามกลางคน เจาจงตนขนทาละหมาด “ตะฮจยด” เถด เปนละหมาดทแถมใหแกเจาหวงไดวาองคอภบาลของเจาคงจะแตงตงเจาในตาแหนงอนควรสรรเสรญ และในอกอายะฮหนงอลลอฮทรงตรสไววา

((#θçΡ% x. Wξ‹ Î=s% z ÏiΒ È≅ ø‹ ©9 $# $tΒ tβθãèyföκ u‰ ∩⊇∠∪ Í‘$ pt ô F{ $$Î/ uρ öΛ èε tβρ ã Ï øótGó¡o„ ∩⊇∇∪

พวกเขามเวลาเพยงเลกนอยในตอนกลางคน สาหรบการนอนหลบและในตอนดก (ยามใกลรง) พวกเขาขออภย (ตออลลอฮดวยการทาละหมาด)

ชวงเวลาของการละหมาดกยามลลย หลงละหมาดอชาไปจนกระทงถงละหมาดฟยร(ซบฮ) ชวงเวลาทดทสด ชวงสดทายของตอนกลางคน และตองหลงจากนอนไปแลว การละหมาดไมจากดจานวน แตจะทาครงละ 2 รอคอะฮ ซนต 11 รอคอะฮ เพราะมหลกฐานปรากฏในฮาดษของอาอชะฮ ดงทไดกลาวมาแลว แตหากจะทาการละหมาดใหมากกวานนกไมเปนไร

มารยาทในการปฏบต ควรตงเจตนาไวกอนนอน และควรเรมดวยการละหมาดสองรอคอะฮงาย ๆ จากนนกใหทาการละหมาดตามตองการ ควรปลกครอบครวใหลกขนทาการละหมาดดวย แตหากรสกงวงนอนมาก ๆ กใหกลบเขานอน จะตองไมสรางความยากลาบากใหกบตวเอง แตควรจะกระทาเทาทสามารถกระทาได และหลงการละหมาดควรขอดอาดวยดอาทมปรากฏหลกฐานอยในฮาดษ41 8. ละหมาดในวนตรษ (العيدين) ละหมาดวนตรษเปนละหมาดซนตมอกกด 42 สวนบญญตเกยวกบการ

41 เชนดอาทวา "

اللهم لك احلمد ، أنت نور السماوات واألرض ومن فيهن ولك احلمد ، أنت قيم السماوات واألرض ومن فيهن ولك احلمد ، أنت أسلمت ،وبك احلق ، ووعدك احلق ولقاؤك حق ، واجلنة حق ، والنار حق ، والنبيون حق ، ومحمد حق ، والساعة حق ، اللهم لك

آمنت ، وعليك توكلت ، وإليك أنبت ، وبك خاصمت ، وإليك حاكمت ، فاغفر يل ما قدمت وما أخرت وما أسررت وما أعلنت " .، أنت اهللا ال إله إال أنت

42 นคอทศนะของ มาลกยะฮ และชาฟอยะฮ สวนอลอะฮนาฟ กลบเหนวา เปนวายบ และอลฮานาบละฮใหทศนะวาเปนฟรฎกฟายะฮ



101

ละหมาดในวนตรษนนมดงน... 1. ละหมาดวนตรษม 2 รอคอะฮ ละหมาดเปนหมคณะ โดยไมตองอาซานและอกอมะฮ ดงหลกฐานปรากฏในฮาดษของทานยาบรวา “ ฉนไดละหมาดพรอมกบทานรอซลลลอฮ ในวนตรษ ทานเรมดวยการละหมาดกอนการอานคตบะฮ โดยไมมการอาซานและอกอมะฮ จากนนทกลกขนกบบลาล แลวกสงเสยใหเกรงกลวตออลลอฮ และใหภกดตออลลอฮ และทาการตกเตอนผคน....) รายงานโดยมสลม วธการละหมาด กเหมอนกบการละหมาดปกตทวไป ยกเวนการกลาวตกบรพรอมกบยกมอ 7 ครงการอคอะฮครงแรก และ 5 ครงในรอคอะฮท 2 กอนเรมการอาน43 เพราะมฮาดษปรากฏอยวา “ การตกบรในการละหมาดอดลฟตรรอคอะฮแรก 7 ครง และในรอคอะฮทสอง 5 ครง จากนนใหอานหลงจากนน” รายงานโดยอตตรมซย ซนตใหอานระหวางสองตกบร ดวยการอาน “احلمد هللا ال اله اال اهللا واهللا اكرب” และหลงการละหมาดอหมามกจะอานคตบะฮ เหมอนวนศกร เวลาละหมาดจะเรมตนตงแตดวงอาทตยขนจากขอบฟาประมาณ 6 เมตรหากเปนอดลฟตร สวนละหมาดอดลอฎฮา ดวงอาทตยขนประมาณ 3 เมตร ไปจนกระทงถงตะวนคลอย การละหมาดอดทงสองสามารถละหมาดไดทงชายและหญง เดกและผใหญ ทงผทอยกบบานหรอผทอยระหวางการเดนทาง หากคนใดละหมาดไมทนพรอมกบยามาอะฮ กใหทาการละหมาดคนเดยว ในทศนะของอลอะหนาฟ ใหละหมาด 4 รอคอะฮ โดยไมตองตกบรเพม ไมควรทาการละหมาดซนตกอนและหลงเสรจสน เพราะทานรอซลลลอฮ ไดกลาวไววา “ไมมการละหมาดกอนและหลงละหมาดอด” รายงานโดย กลมผรายงานทงเจด (السبعة)44 ในวนตรษหรอวนอด มสลมควร(ซนต)ใหอาบนาชาระรางกาย ใสนาเครองหอม สวมใสเสอผาสวยงามแลวออกไปทาการละหมาด โดยเดนออกไปทางหนงแลวกลบอกทางหนง ในวนนนใหกลาวตกบรใหมาก ๆ ดวยการกลาววา

. إلا اهللا، اهللا أكرب، اهللا أكرب، ولله احلمدإله اهللا أكرب ال اهللا أكرب ในวนตรษหรอวนอดซนตใหมสลมรบประทานอนทผาลมกอนออกไปทาการละหมาด

43 นคอทศนะของยฮร สวนอลฮานาฟยะฮ ใหตกบร 3 ครงหลงการตกบรอตลเอยะหรอม กอนการอาน และอก 3 ครง ในรอคอะฮทสอง 44 ตามทศนะของชาฟอย อนญาตใหทาการละหมาดซนตไดกอนละหมาดอด หลงจากทดวงอาทตยขนแลว ยกเวนอหมาม



102

หมวดท 12 ละหมาด หนวยท 1 การละหมาดยามาอะฮ (การละหมาดเปนหมคณะ) 1. คณคาและบญญตเกยวกบการละหมาด ในรายงานของทานอบดลลอฮ บน อมร ไดกลาวไววา ทานรอซลลลอฮ ไดกลาวไววา “การละหมาดยามาอะฮ(ละหมาดเปนหมคณะ) ดกวาการละหมาดคนเดยวถงยสบเจดเทา” รายงานโดยบคอรยมสลม

1) ทศนะของอะหมด อลเอาซาอย อซซอฮรยะฮ มความเหนวาเปนฟรฎอน เพราะมหลกฐานปรากฏในฮาดษของอาบฮรอยเราะฮ ซงไดกลาวไววา มชายตาบอดคนหนงมาหาทานนบ แลวกเรยนถามทานนบวา โอทานรอซลลลอฮ ฉนไมมคนจงไปมสยด จะอนโลมใหฉนไมตองไปมสยดหรอไม ทานกอนโลมใหกบเขา และเมอชายคนนนหนหลงเดนออกไปทานกเรยกชายคนนน แลวถามวา ทานไดยนเสยงเรยกหรอไม (เสยงอาซาน) เขากตอบวา ไดยน ทานกกลาววา “หากเปนเชนนนกจงตอบรบ” นนกหมายความวา ตองไปมสยด เพอละหมาดยามาอะฮ และมอกฮาดษหนง เปนฮาดษของอาบฮรอยเราะฮเชนกน ไดรายงานไววา ทานรอซลลลอฮ ไดกลาวไววา “ละหมาดทเปนภาระหนกใหกบพวกมนาฟกนมากทสด คอละหมาดอชา และละหมาดซบฮ แตหากพวกเขารถงคณคาของการละหมาดทงสอง แนนอนทสดพวกเขากจะมากนแบบคลานมา แทจรงแลวฉนไดใหความสาคญกบการใชใหทาการละหมาด และการละหมาดกดารงขน ฉนสงใหชายคนหนงใหทาการละหมาดนาผคน จากนนมชายอกหลายคนเดนออกไปกบฉนโดยมไมฟนผกมดไปดวย โดยมงไปทผคนทไมทาการละหมาด เพอทาการเผาบานของพวกเขาเสย” รายงานโดยบคอรยและมสลม

2) ตามทศนะของมฮรลอลามะอ การละหมาดยะมาอะฮเปนฟรฎกฟายะฮ สวนทศนะเกาของชาฟอย และสวนมากของฮานาฟยะฮ มาลกยะฮ เหนวาเปนฟรฎอน โดยเปลยนจากการใชคาวาวายบไปเปนวายบกฟาอย

3) ทานอาบยฮานฟะฮและศษยทงสองทาน และทานซยด บนอาล และมอยยดบลละฮ กลาววาเปนซนตมอกกด หากจะละหมาดโดยไมเปนหมคณะกได หากชาวเมองพากนละทงไมไปละหมาดยามาอะฮ กจะตองใชใหออกไปละหมาด หากเขายอมตามกไมเปนไร แตหากปฏเสธกจะตองทาสงครามกบพวกเขา เพราะการละหมาดยะมาอะฮ เปนสญลกษณหนงของอสลาม เปนลกษณะเฉพาะของศาสนาอสลาม โดยยดตามหลกฐานทวา “การละหมาดยะมาอะฮดกวาละหมาดคนเดยวถง 27 เทา” หากการละหมาดคนเดยวไมถกตองหรอใชไมได กคงไมชใหเหนวาการละหมาดยะมาอะฮดกวา ละหมาดคนเดยว มาตงแตตน



103

หลกการ (احكامها) 1) ทางทดการละหมาดยะมาอะฮควรทาในมสยด เพราะเปนการแสดงออกใหเหนถงสญลกษณ และจานวนคน แตสาหรบสภาพสตรการละหมาดยะมาอะฮควรกระทาทบานของนางเอง แตหากนางจะออกไปมสยดกไมไดหามไวแตอยางใด

2) ทางทดในการละหมาดยะมาอะฮในแตละเวลาอยางนอยทสดกใหมอหมามและมะมม

3) ทางทดสภาพสตรควรแยกออกมาจากสภาพบรษ ซงตามทศนะของชาฟอย ควรมผหญงมาเปนอหมามใหกบกลมของนาง แตอลอะฮนาฟ กลบเหนวา ไมควรใหผหญงเปนอหมามนาละหมาด และทานมาลกเหนวา ไมอนญาตใหเปน หากเปนได ผทเปนอหมามตองยนอยตรงกลางแถว

4) ผทจะมาเปนอหมามนาละหมาดยะมาอะฮฝายชาย จะตอง เปนมสลม มอายครบตามศาสนภาวะ มสตสมบรณครบถวน มความสามารถในการอานทถกตอง ปราศจากเหตจาเปนทกประการ45

5) ผทเหมาะสมในการเปนอหมามมากทสดคอ ผทมความรมากทสด ผทอานกรอานไดถกตองทสดผทมความเครงทางศาสนามากทสด

6) ใหผตามคนหนงยนทางขวาของอหมาม ทเหลอตงแถวอยดานหลง เรมตนจากแถวชาย ตามดวยเดกๆ และแถวหญง46

7)ในการอานของอหมามไมควรอานใหดงเลยเขตซนตทกาหนด

8) อลอะฮนาฟและมฮร กลาววา ผทละหมาดฟรฎจะตามผทาละหมาดซนตไมได แตชาฟอยะฮ กลาววาหากผตามร การละหมาดสมบณร สามารถละหมาดตามได แตอลอะหนาฟ บอกวาไมได

9) หากอหมามละหมาดฟรฎอน แตมะมมละหมาดฟรฎอน หากมะมมรการละหมาดจะไมถกตอง แมวาจะเปนการละหมาดชดเชยกตาม แตอชชาฟอย กลบอนญาตใหทาได การละหมาดกถกตอง

10 ) ผทมเหตจาเปนตองสามารถทจะแยกออกมาจากการตามอหมามไดหากมความจาเปน โดยแยกออกมาแลวกสามารถละหมาดตอจนเสรจสน ดงทมซอฮาบะฮทานหนงเคยปฏบต ขณะททานมอาซเปนอหมามแลวอานซเราะฮ อลบากอเราะฮ (ซงเปนซเราะฮยาว)

11) ซนตใหผทละหมาดคนเดยวกลบมาละหมาดใหมพรอมกบกลม (หากไดโอกาส) 12) ซนตสาหรบอหมามเมอละหมาดและใหสลามเสรจแลวใหลกออกไปทางดานขวาหรอซายแลวกออกจากสถานทละหมาด 13) มะมมสามารถละหมาดตามอหมามได แมวาจะมมานกนขวางอยกตาม หากรการเคลอนไหว

45 เชน เปนคนปสสาวะไมหยด (ฉไหลตลอดเวลา) 46 สาหรบมาลก แมวาผตามหรอมะมม จะอยหนาอหมาม กไมเปนไร หากเขาตามการกระทาทกอยางได แตไมไดซนต



104

เปลยนรอคอะฮของอหมามไดดวยการฟงเสยงหรอมองเหน โดยมเงอนไขวาจะตองเปนแถว ไมอนญาตใหละหมาดตามผานวทยหรอโทรทศน 14) หากละหมาดไปแลวผเปนอหมามเกดมเหตจาเปนตองออกจากการละหมาด เขากจะตองมอบหมายใหคนอนทาการละหมาดตอแทนเขา 15) ไมควรเลอกคนทเปนทรงเกยจของผคนมาเปนอหมาม 16) การละหมาดจะไมสมบรณหากคนใดคนหนงออกมาละหมาดหลงแถวอยคนเดยว แตเขาควรดงเอาคนขางหนาคนใดคนหนงใหลงมาอยแถวเดยวกบเขาเพอจะไดละหมาดพรอมกน เพราะมหลกฐานปรากฏอยในฮาดษวา ทานรอซลลลอฮ เหนชายคนหนงละหมาดหลงแถวอยเดยว ทานกเลยสงใหละหมาดใหม” รายงานโดยกลมผรายงานทงหาคน (اخلمسة) ยกเวนสภาพสตร ซงสามารถละหมาดคนเดยวในแถวได โดยทแถวอยหลงแถวของผชาย ไมอนญาตใหนางละหมาดรวมกบแถวผชาย 17) หากเกดเหตฝนตก หรอหนาวจด มความกลวระหวางทาง ถกจองจา ไมสบาย หรอชราภาพจนเกนไป หรอเหตจาเปนอน ๆ ในระดบเดยวกน กไมตองออกไปละหมาดยะมาอะฮ เพราะนกวชาการตางเหนตรงกนวา เพอไมใหเกดความยากลาบาก ซงทานรอซลลลอฮ ไดสงใหผประกาศประกาศวา จงทาการละหมาดในบานของพวกทาน ในคนทมอากาศหนาวจด คนทมฝนตก...รายงานโดยชยคอน เหตจาเปนทกลาวมากหมายรวมถงเหตจาเปนอน ๆ ดวย 18) ในกรณทมะมมมาละหมาดไมทนอหมามซงละหมาดไปแลว ในบางสวนของการละหมาด กใหเขาทาการละหมาดตอไปจนครบหลงจากทอหมามใหสลามแลว หากเขาทนหนงรอคอะฮในละหมาดมฆรบกใหตออกสองรอคอะฮ โดยใหทาการอานในแตละรอคอะฮฟาตหะฮและซเราะฮ เพราะเปนการชดเชยในสองรอคอะฮแรก การละหมาดในลกษณะนจะตองนงตะชะฮดถง 3 ครง 19) หากผทมาทนอหมามขณะกาลงรอเกาะอจงจะนบไดวาเปนหนงรอคอะฮ

หนวยท 2 การละหมาดของคนเดนทางไกล อลลอฮทรงตรสไวในอลกรอานวา

# sŒ Î) uρ ÷Λ ä ö/ u ŸÑ ’ Îû ÇÚ ö‘ F{ $# }§øŠ n=sù ö/ ä3 ø‹ n=tæ îy$ uΖ ã_ βr& (#ρç ÝÇø) s? z ÏΒ Íο 4θn=¢Á9 $# ÷βÎ) ÷Λ ä øÅz βr&

ãΝ ä3 uΖ ÏFø tƒ t Ï% ©! $# (# ÿρã x x. 4 ¨βÎ) t Í Ï≈ s3 ø9 $# (#θçΡ% x. ö/ ä3 s9 # xρß‰tã $YΖ Î7 •Β ∩⊇⊃⊇∪

และเมอเจาทงหลายไดออกเดนทางไปในแผนดน กยอมไมเปนบาปแกพวกเจาทจะตดทอนละหมาด (จากจานวน 4 รอกาอะฮใหเหลอเพยง 2 รอกาอะฮ) หากพวกเจากลววาบรรดาผเนรคณจะกอกวนพวกเจา แทจรงบรรดาผเนรคณนนเปนศตรอนชดแจงสาหรบพวกเจา

ทานยอลา บน อมยยะฮ ไดกลาวไววา ฉนไดบอกกบทานอมร บน คอฏฏอบ วา ทานไมเหนดอก



105

หรอวาผคนพากนเพกเฉยตอการละหมาด ทง ๆทอลลอฮไดทรงตรสไววา ( ( خفتم أن يفتنكم الذين كفرواإنหากพวกเจากลววาบรรดาผเนรคณจะกอกวนพวกเจา ในปจจบนเรองนหมดไปแลว อมรกกลาววา ฉนเองกสกแปลกใจในสงททานแปลกใจดวยเชนกน และฉนกนาเรองนไปเรยนแกทานรอซลลลอฮ ทานกกลาววา “มนเปนการบรจาคทานทอลลอฮทรงบรจาคใหกบพวกทาน พวกทานกจงรบไปเถด” รายงานโดยยามาอะฮ

สาหรบฮานาฟยะฮ การกอซร(ตดทอนละหมาดจาก 4 ใหเหลอ 2 รอคอะฮ) ในการเดนทางเปนสงตองกระทา หากไมกอซร (ละหมาดครบ) เปนเรองมกรฮ (ไมควรกระทา)เพราะจะไปขดแยงกบซนนะฮ แตการละหมาดกยงคงใชได โดยคดวาสองรอคอะฮหลงเปนซนต การตะชะฮดแรกเปนฟรฎ หากละไมกระทากจะเสยละหมาด

สวนชาฟอย การกอซนละหมาด เปนความสะดวกทอลลอฮประทานให แตหากจะปฏบตเตมสรอคอะฮกไมเปนไรหากอยในภาวการณเดนทางแตมระยะทางไมถง 3 มรฮะละฮ หากถง 3 มรฮะละฮควรละหมาดกอซร

บรรดาผเชยวชาญดานวชาฟกฮมทศนะทแตกตางกนออกไปวาระยะทางในการเดนทางทอนญาตใหสามารถละหมาดกอซรไดนนมระยะทางเทาใด ชาฟอย อลมาลกยะฮ และฮะนาบละฮใหทศนะไววาจะอยในระหวาง 70 กโลเมตร47 โดยประมาณ

นอกจากนนพวกเขากยงมทศนะทแตกตางกนในเรองของระยะเวลาของการเดนทาง ซงทางมฮร เหนวา 4 วนเดนทาง สวนอะหนาฟ เหนวา 15 วนเดนทาง เมอผเดนทางตงเจตนาวาจะหยดพกมากกวานน กจะกลายเปนผทอยกบบาน ไมตองกอซรละหมาด แตหากไมรวาจะอยกวน ทกวนกจะกลาววาพรงนจะออกเดนทาง พรงนจะออกเดนทางไปเรอย ๆ ตอมากมความจาเปนตองอย กยงคดวาอยในภาวการณเดนทาง กใหทาการกอซรละหมาดตอแมวาจะนานสกกวนกตาม นคอทศนะของ อลอะหนาฟ และทศนะของชาฟอยะฮ ซงซอฮาบะฮสวนใหญกปฏบตอยางนน อกทศนะหนงของชาฟอยะฮ คอ หากเพมเวลาออกไปถง 18 วน กใหถอวาเปนคนอยกบท (ไมใชคนเดนทาง)อกตอไป กไมตองกอซรละหมาด

มการตงเงอนไขไววาหากออกจากบานไป กใหยดเอาการผอนปรนเปนหลก กใหทาการกอซรตอไปตราบใดทยงไมกลบมายงบานเดม ผทเดนทางสามารถตดทอนละหมาด 4 รอคอะฮใหเหลอ 2 รอคอะฮ และผทอยกบบานสามารถทจะละหมาดตามผทเดนทางไกลได โดยผทเดนทางละหมาดกอซร ผทอยกบบานกละหมาดตอไปจนครบ และในทางตรงกนขามคนเดนทางกสามารถละหมาดตามผทอยกบทได

การละหมาดซนตสามารถละหมาดบนหลงสตวพาหนะ หรอในเรอ บนรถหรอบนเครองบนได โดยใหผทละหมาด หนหนาไปทางกบลตหากสามารถกระทาได และหากทาไมได หลกการ( اركان الصالة)และวายบของการละหมาดททาไมไดกจะตกไป เชนการรอเกาะอและซยด ใหทาแคกมศรษะลงเลกนอยขณะรอ

47 พวกเขาใหทศนะไววา 4 บรดะฮ 1 บรดะฮเทากบ 4 ฟรซก 1 ฟรซก เทากบ 3 ไมล กจะเทากบ 90 กม. ซงชาฟอยใชหลกฐานวา ทานอบดลลอฮ บน อบบาส ไดทาการกอซรละหมาดในระยะทางระหวางเมกกะ กบฏออฟ หรอเมกกะกบอซฟาน ระหวางเมกกะกบเจดดะฮ ทานมาลกกใหทศนะอยางนเชนกน



106

เกาะอ และตาลงกวารอเกาะอสกนดขณะทาการซยด ซงนกวชาการตางเหนพองกนทงหมด เพราะมฮาดษของทานอามร บน รอบอะฮ รายงานวา ฉนเหนทานรอซลลลอฮ ขณะททานอยบนหลงสตวพาหนะ ทานกลาวตสบฮแลวกมลงเลกนอย ทางไหนกไดทสตวมงหนาไป แตทานไมเคยทาอยางนในขณะละหมาดฟรฎ” รายงาน บคอรยและมสลม

สาหรบการละหมาดฟรฎบนสตวพาหนะ บนเรอ รถยนต รถไฟหรอเครองบน สามารถกระทาไดหากมความจาเปนเทานน 48 และความจาเปนทวาคอ กลววาจะหมดเวลา เชน ผเดนทางเดนทางกอนไดเวลา และจะลงจากพาหนะหลงหมดเวลาละหมาดไปแลว ในลกษณะเชนนสามารถทจะละหมาดบนยานพาหนะได แมวาจะไมสามารถหนหนาไปทางกบไดกตาม การละหมาดจะตองปฏบตใหสมบรณครบถวนทกรกนตามทศนะของชาฟอย จะตองละหมาดใหม เพราะความจาเปนในลกษณะนไมคอยจะเกดขน แตอลอะหนาฟ อลมาลกยะฮ และอลฮะนาบละฮบอกวาไมตองละหมาดใหม (ดรายละเอยดเพมเตมไดจากหนงสอ อลมจม ของนาวาว และ ฮาชยะฮ อบน อาบดน และอลฟรอ อบน มฟลห และหนงสอ อลมวฏเฏาะอ ของอหมามมาลก และหนงสอนยลล เอาฏอร ของ อชเชากานย)

ผละหมาดทาการละหมาดซนนะฮ หากไมมความยากลาบากอะไร โดยเฉพาะอยางยงละหมาดซนตฟจร(ซบฮ) ซนตมฆรบ

หนวยท 3 การรวมสองละหมาดเขาดวยกน อนญาตใหผละหมาดรวมละหมาดซฮร กบอศร ทงรวมกอนหรอรวมหลง และระหวางมฆรบและอชา ในภาวะดงตอไปน 1.การรวมละหมาดทอารอฟตและมซดาลฟะฮ(ในวาระเทศกาลหจญ) ซงนกวชาการเหนตองกน เพราะทานนบ ไดเคยปฏบตไว อลอะหนาฟเหนพองเฉพาะในชวงเวลานเทานน สวนเวลาอนจะรวมไมได 2.รวมละหมาดขณะเดนทางไกล ตามทศนะของมฮร สวนอลอะหนาฟ กลบเหนตาง เพราะมฮาดษของอานสทวา “ทานรอซลลลอฮ เมอทานจะเดนทางกอนทดวงอาทตยจะเอนเอยง(เขาเวลาละหมาดซฮร) ทานกจะทอดเวลาการละหมาดซฮร ไปยงเวลาละหมาดอศร ตอมาทานกจะลงมาละหมาดรวมทงสองเขาดวยกน แตหากทานเหนวาดวงอาทตยเรมเอยง(ไดเวลาละหมาดซฮร)แลว ทานกจะละหมาดกอนออกเดนทาง” รายงานโดยบคอรยและมสลม ในฮาดษของทานมอาซ รายงานไววา “พวกเราไดออกเดนทางไปพรอมกบทานรอซลลลอฮ เมอ

48 ตามทฮาดษของทานยลาอ บน มรรอฮซงรายงานไววา ทานนบ อางถง มฎก ซงเปนซอฮาบะฮ วาทานอยบนพาหนะ ขางบนฝนตกหนก ขางลางก

เปนนาเปยก ครนเมอไดเวลาละหมาด เขากสงใหทาการอาซาน และอกอมะฮ ตอมาทานรอซลลลอฮ กมายนอยขางหนาซอฮาบะฮ ทงๆ ทอยบนหลงสตวพาหนะ แลวทาการละหมาดนาพวกเขา ทานทาการซยดดวยการกมศรษะลงตากวาการรอเกาะอ รายงานโดยอตตรมซย และอลนะซาอ และทานดารลกฏนย



107

ครงสงครามตะบค ทานไดทาการละหมาดรวมซฮรกบอศร และมฆรบกบอชาเขาดวยกน” รายงานโดยมสลม ละหมาดรวมเมอมฝนตกหนก โดยทาการละหมาดยามาอะฮในมสยด ซงทานนบ เคยปฏบต ดงปรากฏในรายงานของทานอลบคอรยและทานอน ๆ ซงอลฮะนาบละฮกอนญาตใหรวมได แมกระทงคนทละหมาดคนเดยวทบาน 4.รวมละหมาดในกรณทมอาการปวยไมสบาย หรอมเหตจาเปน เพราะมหลกฐานจากฮาดษอบน อบบาสวา “ทานรอซลลลอฮ ไดเคยรวมละหมาดซฮร กบอศร มฆรบกบอชา ทเมองมาดนะฮ ทงๆ ทไมไดมความกลว ไมไดมฝนตก มคนเรยนถามทานอบนอบบาสวา “หมายความวาอยางไร ? ทานกตอบวา เพอไมใหเกดความยากลาบากแกประชาชาตของทานในการปฏบต” รายงานโดยมสลม 5.อลฮะนาบละห อนญาตใหผทมความจาเปน เชนผทมเลอดอสตฮาเฎาะฮ ปสสาวะไมหยด ผทมความกลวอนตรายทจะเกดขนกบตวเอง ทรพยสนหรอเกยรตยศ เกรงวาจะเกดโทษกบตนเองหากละทงการละหมาดรวม หากเปนเชนนนกจาเปนตองรวมละหมาด เพราะมเหตความจาเปนทจะตองศกษา โดยเฉพาะในประเทศทไมใชประเทศมสลม ทมสลมจะตองปฏบตหนาทในตาแหนงทรบผดชอบ และอนญาตใหรวมละหมาดในประเทศทมเวลาลาชาไปจากเวลาละหมาดอชาปกต จะสรางความลาบากในการปฏบตใหกบมสลม ในการรอเวลา 6. การละหมาดในเวลากอน (مجع التقدمي) เชนละหมาดอศรในเวลาซฮร ละหมาดอชาในเวลามฆรบ การรวมละหมาดในเวลาหลง คอการละหมาดซฮรในเวลาอศร รวมละหมาดมฆรบในเวลาอชา แตละหมาดฟจร หรอละหมาดซบฮ ไมมการผอนปรนใหละหมาดรวม หรอยอละหมาด กบเวลาใด

หนวยท 4 การละหมาดของผปวย 1. มรายงานปรากฏในฮาดษของทาน อมรอน บน ฮซยน ไดรายงานไววา “ฉนเปนโรครสสดวงฉนจงเรยนถามทานนบ เกยวกบการละหมาด ทานกตอบวา จงลกขนยนละหมาด หากทาไมไดกใหนงละหมาด หากทาไมไดกใหละหมาดนอนตะแคงหากยงทาไมไดกจงแสดงเปนสญญาณ” บนทกโดยอลบคอรย โดยไมมคาวา “จงแสดงสญญาณ” และทานอลนะซาอย เพมคาวา “หากไมสามารถกระทาไดกใหนอนหงาย อลลอฮจะไมบงคบชวตใดนอกจากในกรอบความสามารถของเขา” 2.สาหรบผทละหมาดดวยการใชสญญานแสดง ไมควรยกสงใดสงหนงขนมาแลวซยดลงบนสงนน การแสดงทาซยด วายบตองตากวาการแสดงทารอเกาะอ เพราะมฮาดษของทานยาบร รายงานไววา “ทานนบ ไปไปเยยมคนปวยและเมอเหนวาเขาทาการละหมาดบนหมอน ทานกยกหมอนออกไป แลวกพดวา จงละหมาดบนพนหากสามารถทาได หากทาไมไดกจงทาเปนสญญาณ การซยดของทานจะตองตากวาการเกาะอของทาน” รายงานโดย อลบยฮะกย ดวยสายรายงานทหนกแนน 3.หากไมสามารถทาอะไรไดในการทาละหมาด กใหแสดงดวยตา หรอละหมาดในใจ และวายบให



108

ปฏบตเชนนนดวย ตราบใดทสตยงคงมอยกตองทาการละหมาด

กจกรรม การละหมาดมอะฮ(ละหมาดวนศกร ) 1.ในวนศกรมความประเสรฐกวาวนอน ๆ มากมาย ใหนกเรยนบอกความประเสรฐของวนศกรพรอมอางองหลกฐานจากฮาดษ 2.ในวนศกรมชวงเวลาทอลลอฮจะทรงตอบรบการขอดอา เวลานนคอชวงเวลาใด และมหลกฐานยนยนไวอยางไร ? (จงอธบายพรอมหลกฐานอางอง) 3.อสลามใหความสาคญกบการทาความสะอาด และมสลมทกคนจะตองไมสรางความเดอดรอนใหกบคนอน จงอธบายเกยวกบแนวางของทานรอซลลลอฮ ในการเตรยมความพรอมเมอตองออกไปละหมาดในวนศกร 4.ใหนกเรยนบอกหลกฐานทยนยนวาการละหมาดวนศกรเปนวายบ 5. เหตจาเปนทอนญาตใหไมตองไปละหมาดในวนศกรมหลายประการ หวขอตอไปนขอใดกลาวถกตอง 1) เดก ๆ 2) ผหญง 3) คนปวย 4) เมอฝนตกหนก 5) เกดความกลวการทารายจากศตรระหวางทาง 6) มแขกมาหาทบาน 7) ยงอยกบการอานกรอาน 8)อากาศรอนมาก 9) ดการแขงขนฟตบอลเพลน ๆ 10) อยระหวางเดนทางไกล 11) นอนหลบไมรสกตว

6. ฮาดษใดทบงชวาการละหมาดวนศกรมสองรอคอะฮ 7.หากในเกดวนตรษมาตรงกบวนศกร จะตองเลอกละหมาดใดเปนหลกกอน เมอละหมาดแลวอกละหมาดหนงไมตองทาละหมาด เพราะเหตใด ? 8.เมอใดทคอตบสามารถหยดอานคตบะฮได....

• เมอผละหมาดละทงออกไป • เมอมผเรยนถามเกยวกบศาสนา • เมอมสตวรายหรอศตรมาขมข



109

• เมอพบวามคนเกงกวาฟงอย • เมอเหนวาขณะอานคตบะฮมคนลกขนละหมาด

9.ในสถานการณตอไปนผทกาลงทาละหมาด(วนศกร)ควรปฏบตอยางไร ? • ทนละหมาดขณะทอหมามกาลงรอเกาะอรอคอะฮทสอง • ทนอหมามขณะกาลงเอยะตดาลในรอคอะฮทสอง • ทนอหมามกอนอหมามใหสลาม

10. การละหมาดวนศกรในสถานการณตอไปนถกตองหรอไมอยางไร ? • อหมามอานเสยงคอย ๆ ทงสองรอคอะฮ หรอหนงในสองรอคอะฮ • อหมามอานคตบะฮเพยงคตบะฮเดยวกอนละหมาด • อหมามอานคตบะฮ ดวยการอาน احلمد هللا والصالة على رسوله • ผคนทาการละหมาดกอนแลวอหมามกอานคตบะฮภายหลง • ผคนละหมาดวนศกรโดยไมอานคตบะฮ • ผคนละหมาดวนศกรในทโลง • แคอาบนาในวนศกรแลวกไมตองอาบนาละหมาดอก

11.คนปวย ผหญง ทาส และคนเดนทาง หากพวกเขาทาการละหมาดวนศกรแลว เขาตองทาการละหมาดซฮร อกหรอไม เพราะเหตใด ? 12. จงอธบายเกยวกบบญญตการละหมาดวนศกรของเดกโต เดกเลก หรอคนนอนหลบวาเปนอยางไร ? 13. คาวา “ละหมาด”ในอายะฮท 9 ของซเราะฮยมอะฮ หมายถงละหมาดใด ?

การละหมาดวนศกรและละหมาดอน ๆ

14 ใหนกเรยนอานอายะฮท 9 ของซเราะฮ อลยมอะฮ แลวเลอกคาตอบทถกตองพรอมบอกเหตผล • การซอขายในชวงทมการอาซานครงแรกหรอครงทสอง เปนทตองหามหรอไมอยางไร ? • ชายคนหนงขณะทไดยนเสยงอาซานเรยกเขากลบทาการซอขายอย ตอมาเขากไปมสยดทนการ

อานคตบะฮและทนละหมาด หรอทนละหมาดเพยงอยางเดยว การซอขายและการละหมาดของเขาจะเปนอยางไร (ถกตองหรอไมอยางไร )

15.ในฮาดษของทานอบนอบบาส รายงานวา คนทพดกบเพอนวา “จงเงยบ” ในขณะทอหมามกาลงอานคตบะฮ การละหมาดยมอะฮของเขาไมสมบรณ ฉะนนหากไดยนผคนคยกนหรอคนอานซกรเสยงดง ควรปฏบตอยางไร ? 16. ในการละหมาดวนศกร มผละหมาดอยแค 2 ถง 3 คน การละหมาดของเขาใชไดหรอไมอยางไร ? 17. เมอใดทอนญาตใหคนทเขาไปในมสยดในวนศกรทาการละหมาดตะฮยะตลมสยดได ?



110

18. ในการละหมาดวนศกรมละหมาดซนตกอนหลงเหมอนละหมาดซฮร หรอไมอยางไร ? 19.มผคนหลายคนเดนเขาไปในมสยด ขณะทมการอาซาน และพวกเขากหยดฟง เมออาซานเสรจอหมามกเรมอานคตบะฮ เขากทาการละหมาดตะฮยะตลมสยด หรอบางคนฟงคตบะฮแรก พออหมามเรมคตบะฮทสอง เขากเรมขยบไปทาละหมาด ...การละหมาดในลกษณะนใชไดหรอไมอยางไร ? 20. ขณะทอหมามหยดพกระหวางสองคตบะฮ ในชวงเวลานนทานควรปฏบตอยางไร ? 21.ใหนกเรยนบอกมารยาทในการละหมาดวนศกร

การละหมาดซนต 1. การละหมาดซนตมคณคามากมาย....ขอใดกลาวถกตอง

• เพมกศลใหกบผทาละหมาด • ชวยชดเชยละหมาดฟรฎทขาด • ชวยลบลางความผดทเคยปฏบต • ชวยลบลางความผดทเกดจากการละเมดสทธของผอน

2.เพราะเหตใดการละหมาดซนตจงซนตใหกระทาในบานมากกวาการทาทมสยด และมหลกฐานใดยนยนในหลกการน 3.ผเชยวชาญดานวชาฟกฮการละหมาดสองรอคอะฮ กอนการละหมาดซบฮนนเปนซนตมอกกด พวกเขามอะไรเปนหลกฐานอางอง ? 4. จากฮาดษททานนบ ไดกลาวไววา “การละหมาดสองรอคอะฮในเวลารงอรณ(ซบฮ)นนประเสรฐกวาโลกนและสงทมอยในโลกนทงหมด” ใหนกเรยนเขยนบทความเกยวกบเรองน 5. ทานนบ ไดกลาวไววา “ ال تدعوا ركعتي الفجر ، وإن طردتكم الخيل" ” ฮาดษนมความหมายวาอยางไร ? เปนการบงบอกถงเรองใด จงอธบาย .. 6. การททานนบ สงวาใหทาการชดเชยละหมาดสองรอคอะฮหลงดวงอาทตยขน เปนการบงบอกถงเรองใด ? 7. ใหนกเรยนบอกการละหมาด 10 รอคอะฮททานอบน อมรกลาวถง และ 12 รอคอะฮทเปนรายงานของทานหญง อมมฮาบบะฮ พรอมระบความแตกตางของทงสองรายงาน และรายงานใดทครอบคลมมากกวากน ? 8. การละหมาดซนต 4 รอคอะฮกอนและหลงละหมาดซฮร ซงอลลอฮจะปกปองรางกายจากไฟนรก การตอบแทนนจะมใหกบผใด ......

• ผทปฏบตตามฮาดษนเพยงครงเดยว • ผทปฏบตตามฮาดษนตลอดชวอาย • ผททาละหมาดซนต แมวาจะไมทาละหมาดฟรฎ



111

• สาหรบผททาการละหมาดซนต แมวาละหมาดฟรฎของเขาจะไมสกดกนสงชวรายเลยกตาม

• จะตอบแทนใหกบผทละหมาดเหมอนอยางททานรอซลลลอฮ ละหมาด 9.ทาไมการละหมาดกอนมฆรบ กอนอศร จงไมเปนซนตมอกกด ? 10. เราไดอะไรจากคากลาวของทานอบนอบบาส ทไดกลาวไววา “ ไมไดสงและไมไดหามอะไรไวแกพวกเรา” (فلم يأمرنا ولم ينهنا) 11. จงบอกหลกฐานทชใหเหนวาการละหมาดวตร เปนละหมาดซนต และละหมาดวตรตองละหมาดในชวงเวลาใด ? 12.ใหนกเรยนอธบายเกยวกบการละหมาดวตรมาพอสงเขป 13. ใหนกเรยนบอกหลกฐานจากอลกรอานทบงบอกถงการสนบสนนใหทาการละหมาดตะฮจยด 14.ทานฟรรอซ ไดถามทานรอซลลลอฮ ถงผทจะไดอยใกลชดกบทานในสวรรค ทานกตอบวา จงเอาใจใสตวเองใหมาก ๆ ดวยการละหมาดใหมาก ๆ” จากฮาดษนมการกลาวถงคณคาของการละหมาดซนตไวมากมาย...ใหนกเรยนบอกคณคาของการละหมาดซนตแตพอสงเขป... 15.รปแบบของการละหมาดซนตทดทสดคอขอใด (จงเลอก)

• ละหมาดทละสองรอคอะฮ • ละหมาดทละ 4 รอคอะฮ • ละหมาดตอเนอง โดยไมตองอานตะชะฮด ยกเวนในตอนทายสด

16.มฮาดษหลายฮาดษทกลาวถงการละหมาดซนตซฮร จงบอกฮาดษดงกลาวมา พรอมเหตผลทบงบอกวาเปนซนตมอกกด การละหมาดในวนตรษทงสอง

1. การละหมาดในวนตรษมอะไรเปนหลกฐานบงบอกถงมบญญตทางศาสนา ? 2. ใหนกเรยนบอกหลกฐานทบงบอกวาการออกไปละหมาดในวนตรษนนเปนเรองทดควรปฏบต 3. ผละหมาดในวนตรษ มการสนบสนนใหออกไปทางหนงแลวกลบเขาบานอกทางหนงเพราะ....

• เพอใหทางทงสองทางเปนพยานให • เพอใหสญลกษณของวนตรษกระจายออกไป • เพอใหรางกายกระฉบกระเฉง • เพอใหการอวยพรระหวางกนเกดขนอยางทวถง

4. การละหมาดในวนตรษอดลฟตรควรทอดเวลาออกมาจากการละหมาดฎฮาเพราะ...... • ผละหมาดจะตองรบประทานอาหารกอนการละหมาดในวนตรษ • เพราะทานรอซลลลลอฮ ปฏบตเชนนน



112

• เพอใหผคนทาการเชอดสตวหลงการละหมาดอดลอฎฮา 5. การอานคตบะฮวนตรษทงสอง (อดลฟตรยและอดลอฎฮาอ) จะตอง....

• อานกอนการละหมาด • ใหผเขารวมละหมาดรวมรบฟง

5. การละหมาดวนตรษอดลฟตรและอดลอฎฮา เหมอนการละหมาดวนศกรในสวนใด ? • ทงสองละหมาดตางกมสองรอคอะฮ • อหมามอานคตบะฮกอนการละหมาด • ลวนแลวแตเปนละหมาดฟรฎ • ละหมาดไดทงชาย หญง เดก และคนแก • เพราะซนตใหอาบนาชาระรางกายและแตงกายดวยเสอผาสวย ๆ กอนออกไปละหมาด

7. การละหมาดวนตรษ(อด) เปนละหมาดประเภทใด ? ฟรฎ , ซนตมอกกด , ซนตธรรมดา

8.อลลอฮทรงตรสวา “فصل لربك وانحر” การละหมาดในอายะฮนหมายถงละหมาดใด ? 9. คาวา “قيد رمحين ـ قيد رمح”(ดวงอาทตยสงขนาด 2 ดามหอก และ 1 ดามหอก) ซงกลาวไวในฮาดษของทานนบ หมายความวาอยางไร ? 10. ผคนสวนใหญจะละหมาดวนตรษในมสยด ทาไมพวกเขาไมละหมาดในทงโลง หากละหมาดในทงโลงจะเปนอยางไร ? 11. ผหญงทมรอบเดอนหามทาการละหมาด แตทาไมจงสนบสนนใหพวกนางออกไปในวนละหมาดวนตรษดวย ? 12.ในการละหมาดวนตรษของทานนบ ทานไดกลาวตกบร 12 ครง รอคอะฮแรก 7 ครง รอคอะฮทสอง 5 ครง การตกบรอตลเอยะหรอมรวมอยในจานวน 12 ครงนดวยหรอไม อยางไร ? 13 หากเปลยนมาเปนรอคอะฮแรก ตกบร 5 ครง รอคอะฮทสอง 7 ครง หรอละหมาดโดยไมกลาวตกบร การละหมาดจะใชไดหรอไมอยางไร ? 14. ใหนกเรยนบอกหลกการตอไปนวาถกตองหรอไมอยางไร ?

• อหมามอานดงหรออานคอยๆ ในละหมาดวนตรษ • อานคตบะฮกอนการละหมาด • ผคนตางแยกยายกนออกไป หลงการละหมาด โดยไมฟงการอานคตบะฮ

15. ชายคนหนงออกไปเพอตองการละหมาดอด แตปรากฏวาผคนเขาละหมาดกนเสรจสนแลว เขาควรปฏบตอยางไร ? 16. หากจะทาการละหมาดวนตรษทบานแบบญามาอะฮจะไดหรอไมอยางไร ? 17. หากเวลาของการละหมาดหมดโดยทยงไมทนละหมาดจะตองชดเชยหรอไมอยางไร ?



113

18. ใหนกเรยนเขยนมารยาทในการออกไปทาการละหมาดวนตรษมาพอสงเขป การละหมาดญามาอะฮ 1.ใหนกเรยนบอกฮาดษทเปนหลกฐานยนยนวาการละหมาดญามาอะฮดกวาละหมาดคนเดยว ? 2.ใหนกเรยนบอกผลของการละหมาดญามาอะฮทมความสมพนธทางสงคมมาพอสงเขป 3.ในตอนแรกทานนบ ไดผอนปรนใหคนตาบอดไมตองไปละหมาดญามาอะฮทมสยด ตอมาทานกเรยกแลวถามวา ไดยนการอาซานหรอไม เมอเขาตอบวา ไดยน ทานกบอกวาจงตอบรบ...เพราะเหตใดทานจงสงไวเชนนน ...

• เพราะทานแนใจวาเขาสามารถเดนไปมสยดได • เพราะผทเดนทางไปมสยดบางคนจะชวยเขาได • เพราะทานเหนวามสยดอยใกลบานของเขา • เพราะมวะหย ลงมายกเลกการผอนปรน

4.การทมบญญตบงคบใหคนตาบอดไปทาการละหมาดญามาอะฮเปนการบงบอกถงสงใด ? 5. การละหมาดญามาอะฮสามารถกระทาไดดวยจานวนผละหมาดอยางนอยกคน ? ? มความหมายวาอยางไร ”اال قد استحوذ عليهم الشيطان“ .67. “แทจรงแลวเสอจะจบกนแพะทหลงฝง” คากลาวนมความสมพนธกบการละหมาดญามาอะฮอยางไร ? 8. ทานรอซลลลอฮ สงใหเผาบานของชายหลายคนเพราะเหตใด ..?

• เพราะพวกเขาไมศรทธาตอบญญตการละหมาด • เพราะพวกเขาละทงการละหมาด • เพราะพวกเขามแผนรายตอมสลม

9.เมอใดทการออกไปยงมสยดของสตรเปนสงตองหาม ? 10. ทกยางกาวทเดนไปมสยดจะมกศลตอบแทน และมการลบลางความผดให จงระบหลกฐานดงกลาวจากอลฮาดษ ... 11.ระหวางการละหมาดกบคนเพยงสองคน กบการละหมาดรวมกนเปนหมคณะมาก ๆ และจดประสงคของการละหมาดญามาอะฮคออะไร ? 12. เมอไดยนการอกอมะฮเพอทาละหมาดญามาอะฮควรปฏบตอยางไร ? (อธบายพรอมเหตผล)

• รบเรงเพอใหทนละหมาด • เดนไปมสยดตามปกต ไมตองรบรอน

13.เมอเปนผนาในการละหมาดใหกบผคน อหมามควร...... • ยดเวลาละหมาดใหยาวทสดเพอใหผคนไดมโอกาสใกลชดอลลอฮมากยงขน • ละหมาดใหเรวทสดเพอมใหผตามเดอดรอน



114

• ขอใหผทรบเรง ผปวย ผสงอาย ผทมงาน ใหทาการละหมาดญามาอะฮเฉพาะ 14. การละหมาดยามาอะฮ เปนการฝกฝนการเปนผนาและผตามทดตามแนวทางของอสลาม ฉะนนภาพของความเปนผนาทดในอสลามควรเปนอยางไร ? พรอมบอกเหตผลความจาเปนทผตามตองปฏบตตามผนา 15. มะมมทละหมาดลวงหนากอนอหมาม การละหมาดของเขาเปนอยางไร ? และในกรณใดทการลวงหนาอหมามทาใหเสยละหมาด ? 16. ในกรณทมะมมเขามาละหมาดในขณะทอหมามกาลงซยดเขาควรปฏบตอยางไร ....?

• ยนรอจนกวาอหมามจะกลบมายนในรอคอะฮตอไป • ยนรอจนกวาเขาจะละหมาดเสรจ • ตกบรแลวกเขารวมละหมาดดวยการซยดไปกบอหมาม แลวกละหมาดตอไปจนจบ • รวบรวมคนทมาไมทนละหมาดพรอมอหมามแลวทากลมใหมเพอทาการละหมาด

17. ทานรอซลลลลอฮ ไดหามมใหอหมามยนบนสงใดสงหนงในขณะทผคนอยขางหลง แตอนญาตใหทาการละหมาดโดยทอหมามยนอยบนมมบร ....เพราะเหตใด ? 18. ผทมาละหมาดไมทนอหมามจะนบไดวาทน 1 รอคอะฮ กตอเมอเขามาทน..........

• ขณะยน • ลกจากการรอเกาะอ • ซยดครงทหนง • ซยดครงทสอง

19. ผททาการละหมาดยามาอะฮแตมาตงแถวอยคนเดยว การละหมาดของเขาจะถกตองหรอไมอยางไร และทาไมอสลามจงใหความสาคญเกยวกบการฝกฝนผคนใหตระหนกในเรองนเปนอยางมาก ? 20.การไปรวมละหมาดยามาอะฮของสภาพสตรสามารถกระทาได แตนางควรปฏบตอยางไร? และแถวสาหรบสภาพสตรนนควรอยในตาแหนงใด ? การละหมาดของผปวยและคนเดนทาง 1.ใหนกเรยนอธบายขอผอนปรนในการละหมาดสาผปวยและคนเดนทางมาพอสงเขป ? 2.ในกรณทสามารถยนละหมาดไดแตไมสามารถกราบซยดได ควรปฏบตตามขอใด ?

• ยนละหมาดแลวใชสญญาณแสดงทารอเกาะอและซยด • นงละหมาดแลวใชสญญาณแสดงทารอเกาะอและซยด • ยนละหมาดแลวรอเกาะอเพยงอยางเดยว

3.เมอผปวยตองการนงละหมาดเขาควรนงอยางไร ? • นงขดสมาธ • นงเหมอนนงตะชะฮดในละหมาด



115

• นงราบกบพนยนเทาไปขางหนา 4.อลลอฮทรงตรสไววา ( يفتنكم الذين كفروا فليس عليكم جناح أن تقصروا من الصالة إن خفتم أن ) บางคนอาจจะเขาใจวาการเดนทางจะตองมความกลวอยดวยจงจะอนญาตใหกอซร(ตดทอนหรอยอ)ละหมาดได ในเรองนนกเรยนจะอธบายอยางไร ? การอนญาตใหกอซร(ยอ) ละหมาดโดยไมตองมความกลวอยดวยมหลกฐานมาจากฮาดษใด ? 5.เพราะเหตใดการละหมาดซบฮกบมฆรบจงไมอนญาตใหทาการกอซร ? 6. ผเดนทางจะไดรบการอนญาตใหกอซรละหมาดไดเมอ......

• ขณะทยงอยกบบานและตดสนใจแลววาจะออกเดนทาง • เมอขนพาหนะออกเดนทาง • เมอบอกกบครอบครววาจะออกเดนทาง • เมอเลยเขตเมองหรอเขตหมบานของตนเอง

7.กรอบระยะเวลาทอนญาตใหทาการกอซรละหมาดไดตองไมเกน... • 19 วน • 20 วน • 15 วน • 4 วน • ระยะเวลาทคดวาเสรจธระแลว

8. ผเดนทางไกลไมตองทาการกอซรละหมาดเมอ...... • ไมมความยากลาบากเกดขน • ใชเครองบนเปนพาหนะ • เมอตงใจวาจะกลบ • เมอถงไปยงทพกของตนเองแลว

หนวยท 5 การละหมาดชดเชย

1.วายบใหทาการชดเชยละหมาดในกรณทมการละทงละหมาดเพราะลม หรอนอนหลบ เพราะทานนบ ไดกลาวไววา “ผใดทนอนหลบหรอลมละหมาดกใหละหมาดชดเชยเมอนกขนได” รายงานโดยบคอรยและมสลม นกวชาการทงหมดตางเหนพองตองกน แตสาหรบผทละทงละหมาดโดยเจตนา มฮรลอลามะอ ใหทศนะวาวายบตองทาการชดเชย เมอเขาทาการเตาบะฮแลว ไมวาจะมากนอยเพยงใด เพราะเปนเรองทวายบจะตองชดเชยสาหรบผลม ผทเจตนากยงจาเปนตองชดเชยกวา

และทศนะของซอฮรยะฮกสอดคลองกบทศนะของมฮร วาผละทงละหมาดนนเปนบาป แตพวกเขาใหทศนะวาผทละทงละหมาดโดยเจตนานนไมวายบตองชดเชย เพราะซอฮรยะฮปฏเสธการเทยบเคยง



116

หรอกยาส พวกเขาใหเหตผลวา คนทลมนนมเหตจาเปน และผทเจตนาไมไดมเหตจาเปนอะไร 2.การชดเชยละหมาดควรเปนไปตามลาดบกอนหลง หากขาดไมเกน 5เวลา ควรชดเชยละหมาดซฮร

กอนละหมาดอศร และไมควรขามการเรยงลาดบกอนหลง ยกเวนเมอมการละหมาดญามาอะฮเกดขน เขาจะตองละหมาดพรอมกบกลม แลวกลบมาชดเชยในภายหลง ซงสามารถกระทาได

3.สวนผหญงทมรอบเดอน มนาควาปลา หรอคนเสยสต คนทตกจากศาสนา เมอเขากลบคนสอสลาม คนกลมนไมตองละหมาดชดเชย49

หนวยท 6 การซยดซะฮวย

อนญาตใหทาการซยดซะฮวยไดในกรณดงตอไปน 1.เมอผละหมาดใหสลามกอน ทงๆ ทการละหมาดยงไมสมบรณ (ตอมา)เขากทาการละหมาดตอจน

เสรจสนสมบรณกอนทกระทาการกระทาอน(นอกเหนอจากการละหมาด) เมอละหมาดเสรจกใหทาการซยดซะฮวย ดงททานรอซลลลอฮ ไดเคยปฏบต ขณะททานละหมาด 2 รอคอะฮ ทงๆ ทเปนละหมาด 4 รอคอะฮ ทานใหสลามและมผเตอนทาน ..ฮาดษรายงานโดยอลบคอรย

2. เมอมการละหมาดเกน ซงทานนบ เคยละหมาดเกนไปเปน 5 รอคอะฮ เมอมคนบอกทาน ทานกทาการซยดซะฮวย สองครง หลงการใหสลาม ..รายงานโดยอลยามาอะฮ

3. เมอไมแนใจจานวนรอคอะฮทละหมาด กใหยดเอาจานวนทนอยกวา แลวทาการละหมาดตอ จากนนกใหซยดซะฮวย รายงานโดย อะหมดและมสลม

4.เมอมการลมซนตของใดขอหนงของการละหมาด ซงทานนบ เคยลมการตะชะฮดแรก ทานกไดทาการซยดซะฮวย ...รายงานโดยยามาอะฮ

บญญตเกยวกบการซยดซะฮวยในสามกรณแรก เปนวายบ แตกรณทสเปนซนต วธการซยดซะฮวย วธการซยดซะฮวมอย 2 วธ และทงสองตางเปนวธทถกตองทมรายงานจากทานรอซลลลอฮทงสอง

1. ซยดกอนใหสลาม คอนงและอานตะชะฮด กลาวซอลาวตตอทานนบแลวใหสลาม ดอา จากนนกใหตกบรและทาการซยด 2 ครง ...รายงานโดย ผรายงานทงเจดคน 2.ซยดหลงการใหสลาม อานตะชะฮด แลวใหสลามทางขางขวา จากนนกใหตกบร แลวทาการซยดสองครง แลวใหทาการตะชะฮดและกลาวซอลาวต อานดอาแลวจงใหสลาม (วธนเปนรายงานของทานมสลม อาบดาวด อลนะซาอย อะหมด และอบน คซยมะฮ (และเปนความเขาใจหนงของรายงานจากอลบคอรย)

49 แตชาฟอยะฮ คนตกศาสนาจะตองละหมาดชดเชย



117

บญญตอน ๆ 1.เมอผละหมาดลมซยดซะฮวยและทงระยะหางออกไปเปนเวลานาน การซยดซะฮวยกตกไป 2.หากอหมามทาการซยดซะฮวย มะมมกจะตองซยดตามดวย หากอหมามลม มะมมจะตองเตอน หากอหมามไมซยด มะมมตองซยดซะฮวย 3. แตหากมะมมลม กไมตองซยด 4.หากลมการนงในครงทหนง กใหกลบมานงใหม หากยงยนขนไมตรง หากยนขนจนตรงแลวกไมอนญาตใหกลบมานงอก แตตองซยดซะฮวย 5.หากเจตนาทจะไมซยดซะฮวยทวายบ กตองละหมาดใหม แตชาฟอยบอกวาไมตองละหมาดใหมแตอยางใด หนวยท 7 การซยดตลาวะฮ(เมออลกรอานถงอายะฮทตองซยด)

ในอลกรอานมอายะฮหลายอายะฮ(เฉพาะ) เมอมสลมอานหรอไดยนจะตองทาการซยดหนงครง การซยดในทนเรยกวา ซยดตลาวะฮ 1.ตามทศนะของอลอะหนาฟ และมฮร ซยดตลาวะฮวายบสาหรบผอานและผฟง50 2.เงอนไขของการซยด คอตองสะอาดปราศจากฮาดษ ตองหนหนาไปทางกบลต และปกปดเอารต 3.วธการ คอ กลาวตกบร แลวซยด 1 ครง จากนนกใหกลาวตกบรและลกขนนง โดยไมตองกลาวตะชะฮดแตอยางใด ทานนบ อานดอาขณะซยดวา

،» سمعه وبصره حبوله وقوتهوشق وجهي للذي خلقه، سجد«ฮาดษรายงานโดย อาบดาวด อลนะซาอย อตตรมซย และทานฮากมกลาววา เปนฮาดษฮะซน อลฮากมใหเปนฮาดษซอเหยะห บนทกโดย อะหมดและอลบยฮะกย 4.แทนทการซยดดวยการอานวา

. »العظيم إله إال اهللا واهللا أكرب، وال حول وال قوة إلا باهللا العلي وال اهللا واحلمد هللا سبحان« 5. อายะฮทตองซยดตลาวะฮมทงหมด 14 ท ซงปรากฏอยในซเราะฮดงตอไปนคอ

- ص - الـسجدة - النمـل - الفرقان - احلج - مرمي -اإلسراء - النحل - الرعد - األعراف . العلق- االنشقاق - النجم -فصلت

6.ตามทศนะของชาฟอยะฮ ทานรอซลลลอฮ ไดทาการซยดชกรการซยดประเภทน จะตองเปนการซยดนอกเวลาละหมาดเทานน หากซยดในละหมาดจะทาใหเสยละหมาด และอกซยดหนงคอซยดในตอนทายของซเราะฮอลฮจ ในอายะฮทวา } ...اركعوا واسجدوا...{ .

.رواه البخاري ) يا أيها الناس إنما نمر بالسجود ، فمن سجد فقد أصاب ، ومن لم يسجد فال إثم عليه 50



118

หนวยท 8 หลกการเกยวกบมสยด ทานนบ ไดกลาวไววา “ แผนดนทงหมดทรงสรางมาใหมความสะอาดและเปนมสยด(ได)ทใดกตามเมอไดเวลาละหมาด กใหทาการละหมาดได” รายงานโดย อลนะซาอย ทานนบ ไดกาหนดใหมการสรางมสยดขน โดยกลาววา “ผใดสรางมสยดเพออลลอฮโดยหวงความโปรดปรานจากพระองค พระองคกจะทรงสรางบานใหกบเขาในสรวงสวรรค” รายงานโดย บคอรยและมสลม 1. มสลมทประสงคจะออกจากบานไปยงมสยด ซนตใหอานดอาดงตอไปน....

نورا، ويف سمعي نورا، وعن يميين نورا، وخلفي نورا، ويف عـصيب بصري اجعل يف قليب نورا، ويف اللهم « » حلمي نورا، ويف دمي نورا، ويف شعري نورا، ويف بشري نورا ويفنورا،

ฮาดษรายงานโดยชยคอน 2.การเขามสยดควรเขาดวยเทาขวา แลวอานดอา

اللهم . بسم اهللا . الشيطان الرجيم من باهللا العظيم وبوجهه الكرمي وسلطانه القدمي أعوذ « ،» أبواب رمحتك يلاللهم اغفر يل ذنويب، وافتح . صل على حممد

และเมอตองการออกจากมสยด ใหกาวออกดวยเทาซายพรอมกบอานดอาวา اللهم . وافتح يل أبواب فضلك ذنويب،اللهم اغفر يل . اللهم صل على حممد . اهللا مبس «

. »اعصمين من الشيطان الرجيم 3.ทางทดมสลมควรไปมสยดใหมาก ๆ เพราะทานรอซลลลอฮ ไดเคยกลาวไววา “ ผใดทเดนทาง

ไปกลบมสยดแตตอนเชามด และตอนกลางคนอลลอฮกจะทรงสรางทพกใหกบเขาในสวรรคทกครงทไปและกลบ” รายงานโดย ชยคอน

4. กอนเขามสยดใหทาการละหมาด 2 รอคอะฮ ( حتية املسجد) ซงทานรอซลลลอฮ ไดกลาวไววา “เมอคนหนงคนใดจากพวกทานเขาสมสยด กจงทาการละหมาด 2 รอคอะฮกอนนงลงในมสยด”รายงานโดยญะมาอะฮ

5. มสลมควรดแลรกษาความสะอาดมสยด ทานนบ ไดหามการถายปสสาวะ หามทงสงสกปรก หามถมนาลายหรอเสมหะ หามผรบประทานกระเทยม หวหอมเขามสยด

6.หามสงเสยงดง (แมกระทงการอานอลกรอาน) เพอมใหมเสยงรบกวนผทกาลงละหมาด อนญาตใหนอนพก รบประทานอาหารหรอเครองดม และพดคยในสงทอนญาตในมสยดได



119

กจกรรม การละหมาดรวมและการละหมาดชดเชย 1.การรวมละหมาดเพอใหเกดความสะดวกแกมสลมในการปฏบตศาสนากจ ซงกสอดคลองกบธรรมชาตของความเปนอสลาม ...จงอธบายเกยวกบเรองนมาพอสงเขป 2.การละหมาดรวมบางกรณเปนการรวมในเวลากอน บางกรณเปนการรวมในเวลาหลง มละหมาดเวลาใดบางทสามารถรวมไดและรวมไมได จงอธบายพรอมแสดงหลกฐานประกอบจากฮาดษ 3. การละหมาดสามารถละหมาดรวมกนไดม 4 กรณคอ กรณใดบาง ? จงตอบพรอมแสดงหลกฐานประกอบจากการกระทาของทานนบ 4. การละหมาดชดเชยสามารถกระทาไดเมอ....

• นอนหลบหรอลม • แกลงละทงละหมาดโดยเจตนา • ละทงละหมาดกรณสตรมรอบเดอน • ถกบงคบใหละทงละหมาด

5.ผทละทงละหมาดโดยเจตนาจะตองทดแทนอยางไร ? (ใหนกเรยนบอกทศนะของนกวชาการมสลมมาเกยวกบเรองนมาพอสงเขป)

การซยดซะฮวย

1. บญญตการซยดซะฮวยบญญตมาสาหรบ.... • ผทละทงซนตของการละหมาด • ผทเพมการกระทาขอใดขอหนงเขามาในละหมาด • ผทขาดรอคอะฮในรอคอะฮหนงของการละหมาด • เพอเตอนผละหมาดในขณะทาการละหมาดวาเขาไมไดทาวฎอ

2. การซยดซะฮวยมทงกอนและหลงการใหสลาม ...เมอใดตองซยดกอนและเมอใดตองซยดหลง 3. ในหลกการทวา “ควรตองสลดความคลางแคลงใจออกไปแลวเลอกเอาในสงทมนใจ” มาแทนคอการปฏบตตามขอใด

• เลอกเอาความมนใจและดาเนนการตอตามตองการ • ควรเอาชนะสงทเปนทางลบและความไมมนใจ • ความคลางแคลงใจไมมผลตอความมนใจ • ตองรอจนกวาจะเกดความมนใจ

4. เมอใดทพจารณาแลวเหนวา “ควรออกจากมสยดอยางรวดเรวหลงเสรจสนการละหมาด” 5. ทานรอซลลลอฮ เปนคนขอาย เปนคนถอมตน และเปนผทใหอภยเสมอ แตทานกยงทรง



120

เกยรตและทรงยงใหญ...จงแสดงหลกฐานประกอบลกษณะดงกลาว 6.ผทละหมาดแลวเผลอลม แลวเพมละหมาดจาก 4 รอคอะฮเปน 5 รอคอะฮ การละหมาดของเขา

ถกตองหรอไมอยางไร จงตอบพรอมแสดงหลกฐานประกอบ 7. ตาม “ขอ 6” เขาตองปฏบตอยางไร ในความผดพลาดครงน ? 8. การซยดซะฮวยเปนขอผอนปรนใหกบผศรทธาในการปฏบตศาสนากจอยางไร ? 9. การทมสลมทาการซยดตลาวะฮเมออานอายะฮอลกรอาน จะทาใหชยฏอนเปนทกข จงแสดง

หลกฐานประกอบจากฮาดษ ? 10. การซยดตลาวะฮเปนบญญต....

• ซนตสาหรบผอานอลกรอานเทานน • ซนตสาหรบผอานและผรบฟงการอานอลกรอาน • ฟรฎสาหรบทงสองคน

11.จงทาเครองหมาย หนาหวขอทกลาวถกตอง และจงทาเครองหมาย x หนาหวขอทผด • ซยดตลาวะฮตองกระทาในขณะทรางกายสะอาดปราศจากฮาดษ • ตองหนหนาไปทางกบลต • ซยดตลาวะฮไมตองตะชะฮดและสลาม • อายะฮตลาวะฮมทงหมด 5 อายะฮเทานน

12.ทานอาบฮรอยรอฮ ไดกลาวไววา “ฉนเองเคยทาการซยดหลงของทานรอซลลลอฮ และยงคงซยดตามทานจนทานเสรจสน” ฮาดษนมความหมายวาอยางไร และทาไมเราจงตองปฏบตตามซอฮาบะฮดวย ?

13.ใหนกเรยนเขยนอายะฮทผอานและผฟงตองซยดตลาวะฮในอลกรอานมาทงหมด



121

บทท 3 ศาสนบญญตการถอศลอด

หมวดท 1 ศลอดในอลกรอาน อลลอฮไดทรงตรสไววา

$yγ •ƒ r'≈ tƒ t Ï% ©! $# (#θãΖ tΒ# u |= ÏGä. ãΝ à6 ø‹ n=tæ ãΠ$u‹ Å_Á9 $# $yϑ x. |= ÏGä. ’ n? tã š Ï% ©! $# ÏΒ öΝ à6 Î=ö7 s% öΝ ä3 ª=yès9 tβθà) −G s?

∩⊇∇⊂∪ $YΒ$−ƒ r& ;N≡ yŠρß‰÷èΒ 4 yϑsù šχ% x. Νä3Ζ ÏΒ $³Òƒ Í £∆ ÷ρr& 4’ n? tã 9 x y™ ×ο £‰Ïè sù ô ÏiΒ BΘ$−ƒ r& t yzé& 4 ’ n? tã uρ

š Ï% ©! $# …çµ tΡθà)‹ ÏÜ ãƒ ×π tƒô‰Ïù ãΠ$yèsÛ & Å3 ó¡ÏΒ ( yϑsù tí§θsÜ s? # Z ö yz uθßγ sù × ö yz … ã&©! 4 βr& uρ (#θãΒθÝÁs? × ö yz

öΝ à6 ©9 ( βÎ) óΟ çFΖ ä. tβθßϑn=÷ès? ∩⊇∇⊆∪ ã öκ y− tβ$ŸÒ tΒu‘ ü“Ï% ©! $# tΑ Ì“Ρé& ÏµŠ Ïù ãβ# uö à) ø9 $# ”W‰èδ Ä¨$Ψ= Ïj9 ;M≈ oΨÉi t/ uρ

z ÏiΒ 3“y‰ßγ ø9 $# Èβ$s% ö à ø9 $# uρ 4 yϑsù y‰Íκ y− ãΝä3Ψ ÏΒ t öκ ¤¶9 $# çµ ôϑÝÁuŠ ù=sù ( tΒuρ tβ$Ÿ2 $³Òƒ Í s∆ ÷ρr& 4’ n? tã 9 x y™ ×ο £‰Ïè sù

ô ÏiΒ BΘ$−ƒ r& t yzé& 3 ß‰ƒ Ì ãƒ ª!$# ãΝ à6 Î/ t ó¡ãŠ ø9 $# Ÿωuρ ß‰ƒ Ì ãƒ ãΝ à6 Î/ u ô£ ãèø9 $# (#θè=Ïϑò6 çGÏ9 uρ nο £‰Ïèø9 $# (#ρç Éi9x6 çGÏ9 uρ ©!$#

4†n? tã $tΒ öΝ ä31 y‰yδ öΝ à6 ¯=yès9 uρ šχρã ä3 ô±n@ ∩⊇∇∈∪ # sŒ Î) uρ y7 s9 r'y™ “ÏŠ$t6 Ïã Íh_ tã ’ ÎoΤ Î* sù ë=ƒÌ s% ( Ü=‹ Å_ é&

nο uθôã yŠ Æí# ¤$! $# # sŒ Î) Èβ$tã yŠ ( (#θç6‹ ÉftGó¡ uŠ ù=sù ’ Í< (#θãΖ ÏΒ÷σ ã‹ ø9 uρ ’ Î1 öΝ ßγ ¯=yès9 šχρß‰ä© ö tƒ ∩⊇∇∉∪ ¨≅ Ïmé& öΝ à6 s9 s's#ø‹ s9

ÏΘ$uŠ Å_Á9 $# ß] sù§9 $# 4’ n<Î) öΝ ä3 Í←!$|¡ÎΣ 4 £ èδ Ó¨$t6 Ï9 öΝ ä3 ©9 öΝ çFΡr& uρ Ó¨$t6 Ï9 £ ßγ ©9 3 zΝ Î=tæ ª!$# öΝà6 ¯Ρr& óΟ çGΨ ä.

šχθçΡ$tFøƒ rB öΝ à6 |¡àΡr& z>$tGsù öΝ ä3 ø‹ n=tæ $x tã uρ öΝ ä3Ψ tã ( z≈ t↔ ø9$$sù £èδρ ç Å³≈ t/ (#θäótFö/ $# uρ $tΒ |= tFŸ2 ª!$# öΝä3 s9

4 (#θè=ä. uρ (#θç/ u õ° $# uρ 4 ®L ym t ¨ t7 oK tƒ ãΝ ä3 s9 äÝ ø‹ sƒ ø:$# âÙu‹ ö/ F{ $# z ÏΒ ÅÝ ø‹ sƒ ø:$# ÏŠ uθó™ F{ $# z ÏΒ Ì ôfx ø9 $# ( ¢Ο èO (#θ‘ϑÏ?r&

tΠ$u‹ Å_Á9 $# ’ n<Î) È≅ øŠ ©9 $# 4 Ÿωuρ ∅èδρ ç Å³≈ t7 è? óΟ çFΡr& uρ tβθà Å3≈ tã ’Îû Ï‰Éf≈ |¡yϑø9 $# 3 y7 ù=Ï? ßŠρß‰ãn «!$# Ÿξsù $yδθç/ t ø) s? 3 y7 Ï9≡ x‹x. ÚÎi t6 ãƒ ª!$# ÏµÏG≈ tƒ# u Ä¨$Ψ= Ï9 óΟ ßγ ¯=yès9 šχθà) −Gtƒ ∩⊇∇∠∪

โอบรรดาผศรทธาทงหลาย! ไดมบญญตแกพวกเจาทงหลายใหทาการถอศลอด ประดจทเคยบญญตมาแลวแกบรรดาชนในยคกอนหนาพวกเจา ทงนเพอพวกเจาจะไดมความยาเกรง (ใหทาการถอศลอด) ตามกาหนดวน (ทแนชด คอในเดอนรอมะฏอน) แตถาผใดจากพวกเจาทงหลายปวยหรอกาลงเดนทาง (กผอนผนมตองถอศลอด) ดงนน (จงถอศลอดชดเชย) ในกาหนดวนอน และบงคบแกบรรดาผไรสามารถในการถอศลอด ใหชาระคาชดเชย คอใหอาหารแกคนอนาถา (หนงทะนานตอหนงวน) แตผใดกตามทอาสากระทาด (โดย



122

ชดเชยเกนกวาอตราทกาหนดไว) กจะเปนความดแกเขาอยางแนนอน และการถอศลอดของพวกเจาทงหลาย (ในภาวะไดรบการผอนผนนน) ยอมจะเปนความดแกพวกเจาเอง ทงนหากพวกเจารเดอนรอมะฏอนซงอลกรอานถกประทานลงมา เพอเปนสงชนาแกมวลมนษยชาต และเปน (หลกฐาน) ทชดแจงจากสงชนา และเปนการจาแนก (ระหวางความผดกบความถก) ดงนนบคคลใดจากเจาทงหลายไดประจกษชดแกเดอนนน เขากจงถอศลอดมนเถด และผใดเจบปวยหรอกาลงเดนทาง กใหเขาถอศลอดชดใชในกาหนดวนอนตอไป อลลอฮทรงประสงคความสะดวกแกเจาทงหลาย และไมประสงคความลาบากแกพวกเจาเลย และพวกเจาจงนบจานวนวนใหครบถวน และจงสดดความเกรยงไกรแกอลลอฮเถด เนองในสงทพระองคทรงชนาพวกเจาและเพอพวกเจาทงหลายจกไดขอบคณพระองคและเมอมวลบาวของขาไดถามเจาถงขา (เจาจงตอบไปเถดวา) แทจรงขาเปนผใกลชด (กบพวกเจา) ขาคอยสนองตอบคาวอนขอผวอนขอ เมอเขาไดวอนขอตอขา ดงนนพวกเขาจงขอการสนองตอบตอขาเถด และพวกเขาจงมศรทธาในขาเถด เพอพวกเขาจะไดรบการชนา (ใหอยในทางทถกตอง)ไดอนมตแกพวกเจาทงหลายในคาของการถอศลอด ใหทาการรวมเพศสมพนธกบภรยาของเจาได เพราะพวกนางเปน (ประหนง) อาภรณของพวกเจา และพวกเจากเปน(ประหนง) อาภรณของพวกนาง อลลอฮทรงรอบรวาพวกเจาทงหลายไดเคยคดโกงตวเอง (ดวยการรวมเพศสมพนธกบภรยาในยามคาของการถอศลอด) แลวพระองคกทรงรบการสารภาพผดแกพวกเจา และทรงใหอภยแกพวกเจาทงมวล ดงนน ณ บดน เจาทงหลายจงสมผสพวกนางเถด และจงแสวงหา (ความสขจากพวกนางไดอยางเสร) ตามทอลลอฮ ไดทรงลขตไวแกพวกเจา พวกเจาจงรบประทานและจงดมจนกระทงไดชดเจนแกพวกเจาซงเสน (แสง) สขาว (ททอดอยขอบฟา) อนมาจากเสน(แสง) สดา (อนมดสนท) จากแสงอรณ หลงจากนนเจาทงหลายตองถอศลอดใหเตมวนจวบจนถงกาลางคน(คอ ตอนตะวนตกอนเปนเวลาละศลอด) และพวกเจาจงอยาสมผส (รวมเพศสมพนธ) แกพวกนาง ในขณะพวกเจาทาการสารวมจตใจมสยด นนเปนขอบเขตของอลลอฮ (ททรงกาหนดไว) ดงนนพวกเจาจงอยาเขาใกลมน (เปนอนขาด) เชนนนแหละอลลอฮทรงแจงบรรดาโองการของพระองคแกมวลมนษยเพอพวกเขาจะไดยาเกรง คาอธบายศพทยาก

ศพทยาก ความหมาย มบญญตมาเหนอพวกทาน آتب عليكم เดอนรอมะฏอน أیامامعدودات

ถอศลอดชดเชยในเดอนอน فعدة สามารถปฏบตได แตกมความลาบาก ونهيطيق จายฟดยะฮ (คาชดเชย) ดวยการใหอาหารแกคนยากจน فدية ใหอาหารมากกวาจานวนทกาหนด تطوعفمن



123

แยกแยะระหวางโมฆะธรรมกบสจจธรรม الفرقان ทนเขาสเดอนรอมะฎอน ขณะทมคณสมบตครบถวน شهد منكم الشهرفمن มเพศสมพนธ إلى نسائكمرفثال

บดพลว ตอตวเอง ดวยการทาสงทตองหาม أنفسكمتختانون ผอนปรนจากบญญตทยากลาบากตอการปฏบต عليكمفتاب

จงมสมพนธกบนาง باشروهن จงแสวงหา وابتغوا

ถงเวลากลางคน الليلإلى ออตกาฟในมสยด عاكفون

หมวดท 2 หลกการของการถอศลอด นยามและการบญญต อซซยามหรอการถอศลอด หมายถง การระงบจากการกระทาททาใหเสยศล

อดทกชนด โดยเรมตงแตดวงอาทตยขนไปจนกระทงถงดวงอาทตยตกดน พรอมกบการตงเจตนา ซงอลลอฮไดทรงบญญตการถอศลอดมายงมสลมใหทาการถอศลอดในเดอนรอมะฎอน ในปท 2 แหงฮจเราะฮศกราช การบญญตเกยวกบการถอศลอดมการทยอยบญญตมาตามลาดบขนตอนถง 3 ระดบคอ 1. มการบญญตมาใหเลอก ใครตองการถอศลอดกใหถอ ใครไมตองการกไมเปนไรแมวาจะมความสามารถกตาม แตใหเขาจายฟดยะฮดวยการใหอาหารแกคนยากจนแทน ซงอลลอฮทรงตรสไววา

،]184: البقرة[ } طعام مسكنيفدية الذين يطيقونه وعلى{ คอใหเลอกระหวางการถอศลอดกบการจายฟดยะฮเปนอาหารใหกบผจากจนอนาถาแทนการถอศลอดทกวน 2.วายบตองยดถอปฏบต แตมการผอนปรนใหกบผทปวยไข ไมสบาย ผทเดนทางไกล ใหสามารถละศลอดได และใหถอศลอดชดเชยในวนอน ตามจานวนวนทละศลอดไป อลลอฮทรงตรสไววา

].185: البقرة [ } كان مريضا أو على سفر فعدة من أيام أخرومن شهد منكم الشهر فليصمه، فمن{ 3.อนญาตใหสามารถรบประทานอาหารเครองดมและมเพศสมพนธกบภรรยาไดหลงดวงอาทตยตกดน ไปจนกระทงถงแสงอรณขนในวนถดมา ในระดบท 1 และ 2 มหลกการปฏบตวาผทถอศลอดเมอนอนหลบไปแลวกหามรบประทานอาหารเครองดมใด ๆ ทงสน และหามมเพศสมพนธเดดขาด จงกลายเปนเรองยากตอการปฏบตสาหรบมสลม ตอมาอลลอฮกทรงประทานอายะฮลงมาวา

مـن األبـيض واشربوا حىت يتبين لكم اخليط وكلوا{ : قوله تعالى إلى }... الرفث إىل نسائكم الصيام لكم ليلة أحل{ ]. 187: البقرة[ } ... من الفجراخليط األسود

มสลมทกคนตางเหนพองกนวาวายบตองถอศลอดในเดอนรอมฎอน และศลอดกเปนหลกการหนง



124

ของหลกการอสลามทงหา ผใดปฏเสธ ผนนกเปนกาเฟร พนสภาพจากการเปนมสลม เงอนไขการถอศลอด เงอนไขการถอศลอดม 2 ประเภท ประเภทท 1 เงอนไขการวายบ หมายถงเงอนไขทจาเปนตองปฏบตเพอใหการถอศลอดเปนวายบ คอ อสลาม มคณสมบตเปนมกลลฟ(มอายครบตามเกณฑ มสตสมปชญญะ) และตองมความสามารถในการถอศลอด ผทไมใชมสลม คนเสยสต เดก ๆ กจะตกไป แตเดก ๆตองฝกฝนใหทาการถอศลอด และเมอมอายครบ 10 ปกตองลงโทษ และหากมอายถง 9 ป( مميز)การถอศลอดกสามารถกระทาไดอยางสมบรณ เชนเดยวกบผทไมสามารถทาการถอศลอดได บญญตกจะตกไป เชน คนชรา คนปวยทไมมความหวงวาจะหายขาด แตเขาตองจายเปนคาทดแทน(ฟดยะฮ) เงอนไขประเภทท 2 เงอนไขเพอการปฏบตทสมบรณ หมายถงเงอนไขทจะทาใหการถอศลอดสมบรณถกตอง คอ อสลาม มมยยซ(เดกอายครบ 9 ป) ปราศจากการมรอบเดอน (นาคาวปลา) เพราะหญงทมรอบเดอน หรอนาคาวปลา การถอศลอดจะสมบรณไดกตอเมอนางสะอาดจากรอบเดอน นางจะตองละศลอดตลอดระยะเวลาทมรอบเดอนและมนาคาวปลา และเมอใดทนางสะอาดแลวกวายบใหถอศลอดทดแทนวนทขาด โดยใหถอศลอดชดเชยในวนปกต การกระทาทตองปฏบต(ฟรฎ)ในการถอศลอด การกระทาทตองปฏบตในการถอศลอดม 2 ประเภท

1. การตงเจตนา เพอแบงแยกระหวางอบาดะฮกบการกระทาทไมใชอบาดะฮ การตงเจตนาไมตองพดออกมาเปนคาพดเพราะการตงเจตนาจะอยทใจ ผใดทรบประทานอาหารในตอนดกโดยมความตงใจวาจะทาการถอศลอด กแสดงวาไดตงเจตนาแลว ใครทตงใจวาจะไมกระทาในสงททาใหเสยศลอดเพออลลอฮกแสดงวาตงใจถอศลอดแลว ชวงเวลาของการตงเจตนา คอตลอดคนไปจนกระทงถงแสงอรณขน นนคอการถอศลอดในเดอนรอมฎอน หรอการชดเชยศลอดทขาดในเดอนรอมะฎอน การถอศลอดทบนบานไว การถอศลอดทดแทน( كفارة) หากแสงอรณขนแลวเขายงไมไดตงเจตนา การถอศลอดในวนนนกจะไมสมบรณ51 เพราะมฮาดษจากทานหญงฮฟเสาะฮ (ขอความโปรดปรานจากอลลอฮจงมแดทาน) ซงไดรายงานไววา “ทานนบ ไดกลาวไววา ผใดกตามหากไมรวมไวซงความตงใจและการตงเจตนา เพอถอศลอดกอนเวลารงอรณ การถอศลอดของเขากจะไมสมบรณ” รายงานโดยอะหมด และเจาของซนน อบนคซยมะฮและอบนฮบบานใหฮาดษนเปนฮาดษซอเหยะห

สวนการถอศลอดทเปนซนต ตามทศนะของอลอะหนาฟและชาฟอยะฮ สามารถตงเจตนาไดไป

51 สาหรบอลอะหนาฟ การตงเจตนาในเดอนรอมฎอนยงสมบรณไดหลงแสงอรณขนไปจนถงกอนซฮร แตทางทดตองใหทนตอนกลางคน



125

จนกระทงถงกอนตะวนคลอย เพราะมฮาดษของทานหญงอาอชะฮ (ขอความโปรดปรานจากอลลอฮจงมแดทาน) ไดรายงานไววา “ ทานนบ ไดเขามาหานางแลวถามวา วนนทานมอะไรบาง ?” นางกตอบวา ไมมอะไรเลย ทานกตอบวา “วนนฉนถอศลอด” รายงานโดยมสลมและอาบดาวด

2. การงดหรอระงบการรบประทานอาหาร เครองดมและสงทจะทาใหเสยศลอดทงหมด ตงแตกอนแสงอรณขนไปจนกระทงถอดวงอาทตยตกดน สวนสงทจะทาใหเสยศลอดม 4 ประการคอ

1) การกน การดมหรอนาเขาสงใดสงหนงเขาสรางกายทางปาก ในรปแบบของการใหอาหารแกรางกาย หรอแมกระทงการนาสงทไมมประโยชนเขาสรางกาย ทไมใชทางปากกตาม แตสาหรบการฉดยาเพอรกษาโรคทางเสนโลหตหรอทางกลามเนอไมไดทาใหเสยศลอดแตอยางใด

2) อาเจยนโดยเจตนา จะทาใหเสยศลอด แตหากไมไดเจตนากไมทาใหเสยศลอดแตอยางใด เพราะทานนบ ไดกลาวไววา ผใดอาเจยนกไมตองชดเชย แตหากผใดเจตนาทาใหอาเจยนโดยเจตนากจงชดเชย” รายงานโดย อะหมด อาบดาวด อตตรมซย อบนมายะฮ อดดารลกตนย และทานอลฮากม โดยใหฮาดษนเปนฮาดษซอเหยะห

3) หลงอสจโดยเจตนา ไมวาจะดวยการกอดจบภรรยา หรอจะใชวธสาเรจความใคร กจะทาใหเสยศลอด แตหากเปนแคมองด หรอคด แลวมการหลงอสจ กจะไมเสยศลอดแตอยางใด การหลงนาเมอกกเชนกน ไมมผลตอการถอศลอด

4) การรวมประเวณ เพราะอลลอฮไมทรงอนญาตใหกระทาในเดอนรอมะฎอน ยกเวนในตอนกลางคน ซงอลลอฮทรงตรสไววา

].187: البقرة[ }نسائكم ليلة الصيام الرفث إىل لكمأحل{

ไดอนมตแกพวกเจาทงหลายในคาของการถอศลอด ใหทาการรวมเพศสมพนธกบภรยาของเจาได การกระทาเหลานทงหมดจะทาใหเสยศลอดกตอเมอผถอศลอดกระทาในขณะทยงระลกได วาตนเองถอศลอดอย แตหากกระทาไปเพราะเผลอลม52 กไมไดทาใหเสยศลอดแตอยางใด ไมวาจะเปนศลอดเดอนรอมะฏอนหรอศลอดอน ๆ จะเปนซนตหรอฟรฎ เพราะทานรอซลลลอฮ ไดกลาวไววา “ ผใดเผลอลม (วาเขากาลงถอศลอด) ไปกนหรอดม กใหถอศลอดตอไป แทจรงแลวอลลอฮไดทรงประทานอาหารและเครองดมแกเขา” รายงานโดยยะมาอะฮ ผทตองละศลอดในเดอนรอมะฎอน สถาวะทไมตองถอศลอดมทงหมด 6 ประการ 1) หญงทมรอบเดอน มนาคาวปลา (นฟาส) หญงทอยในสภาวะเหลานหามทาการถอศลอด และวา

52 ตามทศนะของชาฟอ อลหะฮนาฟและมฮร ใหทศนะวาไมทาใหเสยศลอด แตทานมาลกกลบเหนวาศลอดเสยตองชดเชยโดยไมตองจายกฟฟาเราะฮ



126

ยบตองทาการถอศลอดชดเชยในวนหลง โดยใหนางทาการถอศลอดตามจานวนวนทละทงการถอศลอดไปทงหมด เพราะทานหญงอาอชะฮ (ขอความโปรดปรานจากอลลอฮจงมแดทาน) ไดกลาวไววา “ในสมยของทานรอซลลลอฮ พวกเรามรอบเดอนพวเรากไดรบคาสงใหทาการชดเชยการถอศลอด แตสาหรบการละหมาดเราไมไดรบคาสงใหชดเชย” รายงานโดยบคอรยและมสลม 2) ผทมอาการปวย ผทอยระหวางการเดนทางไกล อนญาตใหละศลอดได แตพวกเขาตองทาการชดเชยในวนอนแทน ในกรณทอยในภาวการณเดนทางไกล หากไมมปญหา ไมมความยงยาก การถอศลอดจะดกวาการละศลอด เพราะมรายงานจากทานอาบซะอดวา “พวกเราไดออกไปทาสงครามพรอมกบทานรอซลลลอฮ พวกเราบางคนถอศลอด แตบางคนกไมไดถอศลอด และแตละคนกไมมใครตาหนซงกนและกนแตอยางใด ในทนพวกเขาดวาใครทแขงแรง กใหถอศลอดซงจะดกวา แตผใดทออนแอกไมตองถอศลอด และเปนเรองทดกวาดวย” รายงานโดยอะหมดและมสลม สาหรบผทอยในภาวการณเดนทางไกล จะอนญาตใหไมตองถอศลอดไดกตอเมอระยะทางเทากบระยะทางทอนญาตใหกอซรละหมาดได 53 และตองออกเดนทางกอนรงอรณ หากเขาเปนคนอยกบบาน โดยตงเจตนาถอศลอดแลวดวงอาทตยขนขณะทเขายงอยทหมบาน จากนนกออกเดนทาง ในลกษณะนจะละศลอดไมได แตหากออกเดนทางในเวลากลางคนโดยตงเจตนาถอศลอดไวในเวลากลางคน และตองการละในเวลากลางวน ในลกษณะนสามารถกระทาได ผทปวยไขไมสบาย หากถอศลอดแลวจะทาใหอาการปวยรนแรงขน หรอจะทาใหหายชาลงกอนญาตใหละศลอดได แตหากเขาเองจะถอศลอดทงๆ ทมความยากลาบากอย การถอศลอดนนใชไดสมบรณแตไมควรปฏบต เพราะไปขดแยงกบการผอนปรนทอลลอฮทรงพงพอใจอนญาตให54 สวนหญงมครรภ อนญาตใหไมตองถอศลอดได และนางกตองชดเชย เหมอนคนปวยทวไป 3) คนชราหรอผสงอาย หรอหญงทชราภาพ ผปวยทมอาการปวยหนกไมมความหวงวาจะหาย กไมตองชดเชย แตใหพวกเขาจายฟดยะฮแทน ดวยการใหอาหารแกคนยากจนอนาถาทกวน ดงททานอบนอบบาสไดรายงานไววา “อนญาตใหกบผสงอาย ละศลอด แตตองใหอาหารแกคนยากจนอนาถาทกวน และเขากไมตองถอศลอดชดเชยแตอยางใด” รายงานโดยดารลกฏนย อลฮากม โดยใหฮาดษนเปนฮาดษซอเหยะห 4) ผทละศลอดโดยเจตนา ไมวาจะดวยการรวมประเวณ การรบประทานอาหาร เครองดม การอาเจยน การหลงอสจ เพราะเขาใจผด คดวาไดเวลาละศลอดแลว หรอยงไมสวาง แตตอมาปรากฏวาเปนการเขาใจผด พวกเขาเหลานทงหมดจะตองชดเชยโดยไมตองจายกฟฟาเราะฮ ซงตางกบผทกนหรอดมเพราะเผลอลม พวกเขาเหลานไมตองชดเชย ดงทไดกลาวมาแลว ผทละศลอดเพราะเขาใจผด จะไมเปนบาป แตหากเจตนาจะละศลอด จะเปนบาปหนก เพราะทานรอซลลลอฮ ไดกลาวไววา “ผใดละศลอดหนงวนในเดอนรอมะฏอน แมจะชดเชยสกหนงปกยงไม

53 นนคอ 90 กม.โดยประมาณ (ดรายละเอยดเพมเตมจากเรองของการละหมาดสาหรบผเดนทางไกล) 54 ทานรอซลลลอฮ ไดกลาวถงผทยงคงทาการถอศลอดตอทงๆ ทมความยากลาบากวาไมใชเปนเรองทดเลย



127

เพยงพอ” รายงานโดยอะหมด และดารลกฏนย 5) ผใดทละศลอดดวยการรวมประเวณโดยเจตนา เขาจะตองระงบการกนและดมตลอดทงวน และนกวชาการมสลมเหนตองกนวาฝายชายตองจายกฟฟาเราะฮ แตยงมความเหนขดแยงกนในเรองของกฟฟาเราะฮวาวายบฝายหญงหรอไม อลอะหนาฟเหนวาวายบตองจายดวย แตชาฟอยกลบเหนวาไมตองจาย 6) ผทเปนบาเสยสต เดกๆ และคนกาเฟร สามารถละศลอดไดไปจนกระทงหายจากอาการ สวนเดกจะวายบกตอเมอมอายครบตามหลกศาสนภาวะ สวนคนกาเฟรจะวายบกตอเมอเขารบอสลามและเขากไมตองทาการชดเชยศลอดในชวงทละศลอดไป และไมตองจายฟดยะฮดวย

สาหรบกฟฟาเราะฮทตองจายคอการปลดปลอยทาสหญง 1 คนใหเปนไท (เปนอสระ) หรอการถอศลอดตดตอกน 2 เดอน หากไมสามารถกระทาได กใหทาการใหอาหารแกคนยากจนอนาถา ดวยอาหารระดบปานกลางทใชเปนอาหารใหกบครอบครวของตนเอง ตามทศนะของมฮรใหทศนะไววา ประเภทของกฟฟาเราะฮตองเรยงไปตามลาดบ (ความสามารถ) จะขามไปใชประเภททสองเลยในทนทไมได จะเลอกทางทสองไดกตอเมอไมสามารถกระทาในประเภททหนงไดเทานน55 ดงทฮาดษมชฮรไดกลาวไว มชายคนหนงไปหาทานนบ โดยบอกกบทานวา “โอทานรอซลลลอฮ ฉนพนาศแลว ทานกถามวา อะไรทาใหทานพนาศหรอ เขากตอบวา ฉนมเพศสมพนธกบภรรยาของฉนในเดอนรอมะฎอน ทานนบ กถามวา แลวทานมทาสหญงทจปลดปลอยใหเปนอสระหรอไมเลา เขากตอบวา ไมมหรอก ทานกถามวา แลวทานสามารถทจะถอศลอดสองเดอนตดตอกนไดหรอไม ? เขากตอบวา ไมได ทานกถามวา แลวทานมอาหารทจะจายใหกบคนอนาถา 60 คนหรอไม เขากตอบวา ไมม แลวเขากนงลง วาแลวทานนบ กนาผลอนทผาลมมาจานวนหนงอรค56แลวบอกกบชายคนนนวา นาไปแจกจาย เขากถามวา มคนทยากจนกวาฉนอกหรอ ในเมองน ? ทานรอซลลลอฮกยมจนเหนฟนแลวกกลาววา นาไปเปนอาหารใหกบครอบครวของทานกแลวกน” รายงานโดย อลยะมาอะฮ

ผใดทาผดดวยการมเพศสมพนธถงสองครงในวนเดยวกน เขากจายกฟฟาเราะฮเพยงครงเดยว แตหากไปทาอกในวนตอไป กใหจายไปตามจานวนททาผด ยกเวนทศนะของอลอะหนาฟ ทมความเหนวาใหจายเพยงครงเดยว ยกเวนทาผดแลวจายแลว และทาผดอกกใหจายกฟฟาเราะฮอก การถอศลอดชดเชยในสวนทขาด การถอศลอดชดเชยในวนทขาดนกวชาการมสลมใหทศนะตรงกนวาจะตองทาการชดเชยเลยในทนท กอนถงรอมะฎอนในปถดไป การชดเชยกเหมอนการถอศลอดทวไป ขาดกวนกชดเชยตามจานวนท

55 แตสาหรบมซฮบของมาลกยะอ สามารถเลอกไดในทนทวาจะเอาประเภททหนง สองหรอสาม 56 1 อรคเทากบ 15 ซออ 1 ซออ มนาหนกเทากบ 2176 กรม



128

ขาด และไมจาเปนวาจะตองถอตดตอกน สามารถถอชดเชยแยกวนกนกได57 แตการถอตดตอกนจะดกวา เพราะจะเหมอนการถอศลอดในเดอนรอมะฎอน หากรอจนกระทงถงเดอนรอมะฎอนในปถดมา แลวยงไมไดชดเชย หากมเหตจาเปนกใหทอดเวลาไปชดเชยหลงรอมะฎอน กไมเปนบาป แตหากละไปโดยไมมเหตจาเปนหลงรอมะฎอนกตองจายฟดยะฮดวย นนคอใหอาหารคนยากจนอนาถาวนละ 1 คน58 ในกรณทมสลมคนหนงเสยชวตลงโดยทยงไมไดชดเชยการถอศลอด ผเปนทายาทจะตองชดเชยให เพราะมฮาดษของทานรอซลลลลอฮ ไดกลาวไววา “ ผใดเสยชวตลงแลวยงไมไดชดเชยศลอด ผเปนทายาทกตองถอศลอดชดเชยใหแทน” รายงานโดยชยคอน ชาฟอยะฮกลาววา ผเปนทายาทสามารถทจะเลอกระหวางการถอศลอดกบการฟดยะฮ แตมฮรกลบใหทศนะวาทายาทตองใหอาหารแกคนยากจนทกวน(ตามจานวนทขาด) เพราะมฮาดษเปนหลกฐานวา “ผใดเสยชวตและมศลอด(ทยงไมไดชดเชย)อย กให(ทายาท)จายอาหารใหกบคนยากจนอนาถาแทน ทกวน) รายงานโดยอตตรมซย เปนฮาดษเมากฟกบทานอบนอมร สงทผถอศลอดสามารถกระทาไดขณะถอศลอด อนญาตใหผถอศลอดสามารถกระทาใหสงตอไปน.. 1. ลงนาและดานาขณะอาบ เพราะมรายงานวา ทานรอซลลลอฮ ทานเคยจมศรษะของทานลงในนาในขณะททานยงถอศลอด เพราะความรอนและกระหาย”รายงานโดยอะหมด มาลกและทานอาบดาวด ดวยสายรายงานทถกตอง หากนาเขาไปในทวารชองใดชองหนงโดยไมเจตนา การถอศลอดกยงสมบรณ เพราะมนมลกษณะคลายการลม 2. ยอมตาหรอใสยาหยอดตา ซงบางครงอาจจะรสกในลาคอ กไมเปนไร สามารถกระทาได เพราะไมใชเปนการผานสงของเขาทางปาก การหยอดหดวยยาหยอดหกเชนกน แตหากเปนการผานเขาไปทางปากหรอทางจมกนนเสยการถอศลอดแนนอน 3.การบวนปาก(กลวคอ) หรอการลางจมก หากทาไมรนแรงมากนก กอนญาตใหทาได หากมนาเขาไปในลาคอโดยไมเจตนา กไมทาใหเสยศลอดแตอยางใด 4.การจมพต สาหรบผทสามารถควบคมอารมณได ไมวาจะทากบคนหนมสาวหรอคนสงอาย แตทสาคญตองควบคมอารมณได แตหากใครทจบแลวเกดอารมณ กไมควรกระทา 59 ในฮาดษซอเหยะห รายงานวาทานรอซลลลอฮ เคยจมพต (ในขณะทานยงถอศลอด) ฮาดษรายงานโดยบคอรยและมสลม วนหนงทานอมร อบนคอฏฏอบ ไดจมพต(ภรยาของทาน) ขณะททานยงถอศลอดอย แลวทานกมาหาทานนบ

57 การวายบมอย 2 ประเภท ประเภทท 1 ชดเชยในทนท เมอมเงอนไขครบตามทกาหนด หากชกชาโดยไมมเหตจาเปนกจะเปนบาป สวนทสอง ไมจาเปนตองทาในทนท และไมเปนบาปดวย 58 นคอทศนะของมฮร แตอลอะหนาฟกลบบอกวา ไมตองจายฟดยะฮแตอยางใด 59 นคอทศนะของอลอะหนาฟ สวนชาฟอย การจบหรอจมพต ไมควรกระทาแมวาจะควบคมอารมณไดกตาม แตหากควบคมอารมณมไมไดกฮารอม(เปนทตองหาม) มใหกระทา



129

โดยบอกกบทานวา “วนนฉนทาเรองใหญ ฉนจมพต(ภรยาของฉน)ขณะทฉนยงถอศลอดอย” ทานรอซลลลอฮ กบอกกบทานวา “กลองดสหากทานบวนปากดวยนา ขณะททานยงถอศลอดอย (จะเปนอะไรหรอไม )” ทานอมรกตอบวา “ไมเปนไร” ทานกถามกลบมาวา “แลวทานถามทาไม” รายงานโดย อะหมดและอาบดาวด 5.การกอกเลอด หมายถงการเอาเลอด(เสย)ออกจากศรษะ หรอเอาเลอดออกจากอวยวะสวนใดสวนหนงของรางกาย ซงทานรอซลลอฮ ไดเคยกอกเลอดขณะททานยงถอศลอด รายงานโดย บคอรย ในหนงสอซอเหยะหของทาน แตหากทาแลวทาใหออนเพลยกไมควรกระทา(مكروه) 6. การสวนทวารหนก เพอนาเอาของเสยออกจากรางกาย เพราะสงทนาเขาสรางกายเปนเพยงยา ไมใชอาหาร60 7. สงทผถอศลอดระวง หลกเลยงไมได เชนการกลนนาหลาย ฝนละอองจากทองถนน การสดดมกลนหอม การลมหรอชมรสอาหารแลวคายทง โดยไมกลนลงคอ 8. ตนเชามาดวยสภาพทมยนบ ไมวาจะดวยการฝนเปยกหรอการรวมประเวณ แตทางทดควรอาบนาหลงการมเพศสมพนธ และกอนนอน.เพราะมรายงานจากทานหญงอาอชะฮและทานหญงอมมซะลามะฮ(ขอความโปรดปรานจากอลลอฮจงมแดทานทงสอง)วา ทานนบ ตนมาตอนเชาขณะมยนบ ทานลกมาอาบนาแลวกถอศลอดตอ ฮาดษรายงานโดย บคอรยและมสลม . 9.ผถอศลอดสามารถกนอาหารตอไปไดจนกระทงถงแสงอรณขน และเมอแสงอรณขนแลวในปากยงมอาหารอย กใหคายทง หากเขาคายทงการถอศลอดกยงสมบรณแตหากเขากลนลงทองกจะเสยศลอด แตทางทด ควรยตการกนและดมกอนเวลาแสงอรณขนสกเลกนอย มารยาทในการถอศลอดและขอควรปฏบต(ซนต)ในการถอศลอด 1.ทานซะฮร (อาหารมอดก) เพราะทานนบ ไดกลาวไววา “ทานทงหลายจงทานซะฮร เพราะในซะฮรมบารอกะฮอย” รายงานโดยบคอรยและมสลม ซนตใหทอดเวลาการรบประทานใหลาชาใหไดมากทสด 2.รบเรงละศลอดเมอมนใจวาดวงอาทตยตกดนแลว เพราะทานนบ ไดกลาวไววา “ผคนยงคงอยในภาวะทด ตราบใดทพวกเขายงรบเรงละศลอด” รายงานโดยบคอรยและมสลม ซนตใหละศลอดดวยผลอนทผาลม จานวนค หากไมมผลอนทผาลม กใหละศลอดดวยนา จากนนกไปละหมาด เมอละหมาดเสรจแลวจงจะมารบประทานอาหารทตองการ แตหากอาหารมการเตรยมไวเสรจแลวกควรรบประทานกอนแลวจงไปละหมาด 3.ขณะละศลอดใหอานดอาตามทไดรบรายงานมาจากทานรอซลลลอฮ ซงทานรอซลลลอฮไดกลาววา “ ความกระหายสนไป หยาดเหงอ) ” إن شاء اهللا تعالى األجرذهب الظمأ، وابتلت العروق، وثبت

60 แตชาฟอยใหทศนะวาเสยศลอด เพราะนาสงของเขาสรางกายทางทวาร



130

โชกตว ไดรบผลบญจากอลลอฮแนนอน อนชาอลลอฮ) รายงานจากอาบดาวด อลนะซาอย และมดอาเพมเตมขณะอยกบอาหารวา

ฮาดษรายงานโดย อบน ซะนย .» النار بارك لنا فيما رزقتنا وقنا عذاب اللهم« 4.ละทงการกระทาทไมสอดคลองกบการถอศลอด เชน การพดปด การนนทาวาราย การยยงปลกปน การพดในสงทไรสาระ การพดในสงลามก และสงทอสลามหามทกประการ เพอใหการยาเกรงตออลลอฮบรรลกจ เพราะนนคอเปาหมายหลกของการถอศลอด ซงทานนบ ไดกลาวไววา “การถอศลอดไมใชแคการระงบจากการกนการดม แตการถอศลอดจะตองระงบจากการพดสงไรสาระ การพดในสงลามก หากมใครมาตอวาตอขานกบทาน ดถกดแคลนทาน กจงพดกบเขาวา แทจรงฉนกาลงถอศลอด” รายงานโดยฮากม และคนอน ๆ และทานนบ ไดกลาวไวอกวา “ผใดทไมยอมละทงการพดปด และกระทาในสงมดเทจ ปวยการทจะไปละทงอาหารและเครองดมเพออลลอฮ” รายงานโดย ญามาอะฮ ยกเวนมสลม 5. ควรกระทาสงด ๆ ใหมาก ๆ โดยเฉพาะอยางยงการอานและศกษาอลกรอาน และบรจาคในหนทางของอลลอฮ ซงทานรอซลลลอฮ คอบคคลททาความดมากทสด และยงจะทาดมากยงขนกคอในชวงเดอนรอมะฎอน เมอทานยบรลมาหาทาน กจะมาหาในเดอนรอมะฎอน โดยมาสอนอลกรอานใหกบทาน” รายงานโดยชยคอน 6.ทมเทใหกบการประกอบอบาดะฮ ดวยการพยายามทาในสงซนตใหเพมมากยงขน โดยเฉพาะอยางยงการละหมาดตะรอวฮ เพราะทานนบ ไดกลาวไววา “ผใดลกขนในเดอนรอมะฎอน ดวยความศรทธามน และคดคานวณไตรตรองตอตวเอง อลลอฮจะทรงอภยในความผดทผานมา” รายงานโดย บคอรยและมสลม 7. หมนแปรงฟน61 เพราะมฮาดษปรากฏอยในฮาดษของทานอามร บน รอบอะฮวา “ฉนเหนทานรอซลลลอฮ แปรงฟนหลายครงขณะททานยงถอศลอด” รายงานโดยบคอรย 8. ละทงสงทอนญาตใหกระทาได(ตามทไดกลาวมาแลว) ยกเวนเมอมความจาเปนจรงๆ เชน การชมรสอาหาร การทอดเวลาอาบนาหลงรงอรณ

กจกรรม การถอศลอด 1.อานการอรรถาธบายอายะฮในซเราะฮอลบากอเราะฮ พรอมทาความเขาใจแลวสรปความแลวตอบคาถามดงตอไปนใหถกตอง 1) ทาไมการถอศลอดจงกลายเปนบญญตหนงของอสลาม 2) ในอายะฮ(ของซเราะฮบากอเราะฮ)มการเชอมโยงระหวางการศรทธา การถอศลอดและการยา

61 ชาฟอย ใหทศนะไววา ไมควร(مكروه) แปรงฟนหลงตะวนคลอย



131

เกรงตออลลอฮเขาดวยกน...จงอธบาย 3) ทาไมอสลามจงใหการถอศลอดทเปนฟรฎตองปฏบตในเดอนรอมะฎอน ? 4) อลลอฮทรงกลาวถงความสะดวกเกยวกบการถอศลอดไวในอายะฮทวา

يريد اهللا بكم اليسر وال يريد بكم العسر จงอธบายเกยวกบความสะดวกดงกลาวมาพอสงเขป 5) คาวา “เสนดายสขาว กบเสนดายสดา”ในทนหมายความวาอยางไร ? 6) อลลอฮทรงตรสไววา . . ك عبادي عني فإني قريب إذا سأل อายะฮนมความเกยวพนธกบอายะฮกอนหนานอยางไร ? จงอธบาย 7) อลลอฮทรงตรสไววา وال تباشروهن وأنتم عاكفون يف املساجد จงบอกฮาดษทมความหมายสอดคลองกบอายะฮนมา สก 1 หรอ 2 ฮาดษ 2. การประกาศวาเดอนชะอบานครบสามสบวน หรอมการเหนดวงจนทร เปนการประกาศตามหลกการ ..จงบอกหลกฐานทสนบสนนกบแนวทางนมาพอเขาใจ 3.เพราะเหตใด อสลามจงสนบสนนใหทอดเวลาการทานซะฮร แตใหรบเรงการละศลอดเมอไดเวลา ? 4.ใหนกเรยนบอกมารยาทการถอศลอด และการละศลอดมาพอสงเขป 5. ฮาดษทวา “การกระทาทงหมดของลกหลานอาดม เพอพวกเขาทงหมด ยกเวนการถอศลอด เปนการกระทาเพออลลอฮ” ฮาดษนหมายความวาอยางไร? จงอธบาย 6. ใหนกเรยนอธบาย คาวา “ดใจสองครงของการถอศลอด” พรอมเหตผล 7. คาวา “หากทานตองการกจงถอศลอด หากไมตองการกละศลอดเสย” อกฮาดษหนงกลาววา “ไมเปนการดเลยทจะถอศลอดขณะเดนทางไกล” นกเรยนจะรวมความหมายทงสองเขาดวยกนไดอยางไร ? 8. เพราะเหตใดจงอนญาตใหหญงมครรคและหญงทใหนมบตรละศลอดได 9. ใหนกเรยนระบหลกการทางศาสนบญญตในสถานการณดงตอไปนวาควรปฏบตอยางไร ? 1) หลงทานซะฮรอยเมอดนาฬกา กพบวาแสงอรณขนแลว 2) สองคนปวย คนหนงรกษาดวยการรบประทานยาเมด อกคนใชวธฉดยา (ขณะทกาลงถอศลอด) 3) เขาสเดอนรอมะฎอน และทาการถอศลอด แตลมตงเจตนา มานกขนไดในตอนเทยงวน แตตวเขาเองยงไมไดรบประทานอาหารและดมนาแตอยางใด 4) คนชราภาพตองการทจะถอศลอด 5) นอนหลบและฝนเปยกในกลางวนของเดอนรอมะฎอน 6) รวมหลบนอนกบภรรยาแลวมาอาบนาในตอนหลงแสงอรณขน 7) คนเดนทางไกล จายฟดยะฮทดแทนวนทละศลอดในเดอนรอมะฎอน 8) ขณะถอศลอดแลวเกดอาเจยน 9) หญงทมรอบเดอน สนสดการมรอบเดอนแลว นางกถอศลอดแลวพบวาตวเองมเลอดอสตฮา



132

เฎาะฮตดอย ... 10) เดนทางไกล แลวเกดกระหายนาเลยดมนาโดยยดถอวาตนเองอยในภาวะเดนทางไกล 11) คนทาขนมปงอยหนาเตาอบตลอดวน จงยากแกการถอศลอด 12) ไมมเหตจาเปน แตกลบไปละศลอดในเดอนรอมะฎอน ตอมากสานกผด และตองการเตาบะฮ 10. ผใดทวายบใหถอศลอดและผใดทอนญาตใหละศลอดได ? 11. ผใดบางทอนญาตใหละศลอดแลวตองถอศลอดชดเชยโดยไมตองจายฟดยะฮ และผใดบางทตองจายฟตยะฮพรอมชดเชย ? 12. อาการปวยประเภทใดทอนญาตใหละศลอดได ,และผทมความกระหายอยางรนแรงทอาจเปนอนตรายตอรางกายควรปฏบตอยางไร ?



133

หมวดท 3 ประเภทของศลอด ศลอดทเปนวายบ

ศลอดทเปนวายบคอ

1) ศลอดในเดอนรอมะฎอน ของทกม เพราะอลลอฮทรงตรสไววา

].185: البقرة [}...فليصمهفمن شهد منكم الشهر ... {

2) ศลอดทเปนกฟฟาเราะฮ เชนการฆาชวตผอนโดยพลงพลาดไมเจตนา (القتل اخلطاء) การทดแทนตองทาการถอศลอดตดตอกนสองเดอน อลลอฮทรงตรสไวในอลกรอานวา

…….4 tΒuρ Ÿ≅ tFs% $·Ψ ÏΒ÷σ ãΒ $\↔ sÜ yz ãƒ Ì óstGsù 7π t7 s% u‘ 7π oΨÏΒ÷σ •Β ×π tƒ ÏŠ uρ îπ yϑ=|¡•Β #’ n<Î) ÿÏ&Î#÷δr& HωÎ) βr& (#θè% £‰¢Átƒ 4 βÎ* sù

šχ% x. ÏΒ BΘöθs% 5iρß‰tã öΝ ä3 ©9 uθèδuρ Ñ∅ÏΒ÷σ ãΒ ãƒ Ì óstGsù 7π t6 s% u‘ 7π oΨÏΒ÷σ •Β ( βÎ) uρ šχ% Ÿ2 ÏΒ ¤Θöθs% öΝà6 oΨ ÷ t/

Ο ßγ oΨ ÷ t/ uρ ×,≈sV‹ ÏiΒ ×π tƒÏ‰sù îπ yϑ=|¡•Β #’ n<Î) Ï&Î#÷δr& ãƒ Ì øt rB uρ 7π t6 s% u‘ 7π oΨ ÏΒ÷σ •Β ( yϑsù öΝ ©9 ô‰Éftƒ ãΠ$u‹ ÅÁsù È ø t ôγ x©

È ÷ yèÎ/$ tFtFãΒ Zπ t/ öθs? z ÏiΒ «!$# 3 šχ% x. uρ ª!$# $ϑŠ Î=tã $VϑŠ Å6 ym ∩⊄∪ ]92: النساء.[

......และผใดฆาศรทธาชนโดยพลงพลาด กใหเขาจดการปลดปลอยทาสผมศรทธาหนงคน และคาทาขวญ (อฐ 100 ตว) ตองมอบแกทายาทของเขา ยกเวนในกรณพวกทายาทยกเปนทาน แตถาปรากฏวา (ผถกฆาโดยไมเจตนาฆานน) เขาเปนคนหนงในกลมในกลมศตรของพวกเจา (ทเปนคสงคราม) ขณะทตวเขาเองเปนผศรทธากใหเพยงแตปลดปลอยทาสผมศรทธาหนงคน และถาปรากฏวา (ผถกฆาโดยไมเจตนานน) เขาเปนผหนงจากกลมชนทมสญญาสนตภาพระหวางพวกเขากบพวกเจา กใหชาระคาทาขวญซงมอบแกทายาทของเขา และปลดปลอยทาสทมศรทธาหนงคน แตใครไมม (สงเหลานน) กใหเขาทาการถอศลอดสองเดอนตอเนองกน (บทบญญตดงกลาว) เปนการลแกโทษจากอลลอฮ (แกพวกเจา) และอลลอฮทรงรอบรยงอกทงทรงปรชาญาณยง 3) กฟฟาเราะฮทดแทนการมเพศสมพนธในเดอนรอมะฎอน โดยเจตนา ขณะทยงถอศลอด คอการถอศลอดสองเดอนตดตอกน ดงทอลลอฮไดกลาวมาแลวในเรองของการละศลอดในเดอนรอมะฎอน

4) กฟฟาเราะฮจากการผดคาบนบาน คอตองถอศลอดตดตอกน 3 วน ในกรณทไมสามารถใหอาหารแกคนยากจนอนาถา 10 คนได เพราะอลลอฮทรงตรสไววา



134

Ÿω ãΝä. ä‹Ï{# xσ ãƒ ª!$# Èθøó=9 $$Î/ þ’ Îû öΝ ä3 ÏΖ≈ yϑ÷ƒ r& Å3≈ s9 uρ Ν à2ä‹Ï{# xσ ãƒ $yϑÎ/ ãΝ ›?‰¤) tã z≈ yϑ÷ƒ F{ $# ( ÿ… çµ è?t≈ ¤ s3 sù

ãΠ$yèôÛ Î) Íο u |³ tã t Å3≈ |¡tΒ ô ÏΒ ÅÝ y™ ÷ρr& $tΒ tβθßϑÏèôÜ è? öΝ ä3Š Î=÷δr& ÷ρr& óΟ ßγ è?uθó¡Ï. ÷ρr& ãƒ Ì øt rB 7π t6s% u‘ ( yϑsù óΟ ©9 ô‰Åg s†

ãΠ$u‹ ÅÁsù Ïπ sW≈n=rO 5Θ$−ƒ r& 4 y7 Ï9≡ sŒ äο t≈ ¤ x. öΝ ä3 ÏΨ≈ yϑ÷ƒ r& # sŒÎ) óΟ çFø n=ym 4 (# þθÝà x ôm$# uρ öΝ ä3 oΨ≈ yϑ÷ƒ r& 4 y7 Ï9≡ x‹x. ß Îi t7 ãƒ ª!$# öΝ ä3 s9

ÏµÏG≈ tƒ# u ÷/ä3 ª=yès9 tβρ ã ä3 ô±n@ ∩∇∪ ]89: المائدة.[

อลลอฮไมทรงเอาผดพวกเจาทงหลาย ในการทไมจงใจของพวกเจา แตพระองคทรงเอาผดพวกเจา ดวยสงทพวกเจาไดจงใจผกพนการสาบาน (อยางจรงจง) ดงนนการไถความผดของมน (เมอไมไดทาไปตามสาบานนนๆ ) คอ การใหอาหารแกคนอนาถาสบคน (โดยเลอกมา) จากระดบปานกลางของ (อาหาร) ทพวกเจาใหแกครอบครวของพวกเจา หรอเครองนงหมของพวกเขา (คนอนาถา 10 คน) หรอการปลอยทาสเปนอสระ (หนงคน) แตถาผใดไมได (สงเหลานนมาไถความผดดงทกลาวมา) กจะตองถอศลอดสามวน นนเปนการไถความผด (แหงการฝาฝน) คาสาบานของพวกเจา (ไวดวยการปฏบตตามสาบานอยางเครงครด) เชนนนแหละ ทอลลอฮทรงชแจงแกพวกเจา ซงโองการตางๆ ของพระองค ทงนเพอพวกเจาจะไดขอบคณ 5) กฟฟาเราะฮเพอชดเชยการประกอบพธหจญ สาหรบผทวายบตองเชอดสตว และไมสามารถเชอดสตวได เพราะอลลอฮทรงตรสไววา

yϑsù yì −Gyϑ s? Íο t ÷Κãèø9 $$Î/ ’ n<Î) Ædkpt ø:$# $yϑ sù u y£ øŠ tGó™ $# z ÏΒ Ä“ô‰oλù; $# 4 yϑsù öΝ ©9 ô‰Åg s† ãΠ$u‹ ÅÁsù Ïπ sW≈ n=rO 5Θ$−ƒ r&

’ Îû Ædkpt ø:$# >π yèö7 y™ uρ # sŒ Î) öΝ çF÷èy_u‘ 3 y7 ù=Ï? ×ο u |³ tã 's#ÏΒ% x. 3..... ]196: البقرة.[

แลวผใดถอความสะดวกดวยการรวมอมเราะฮกบฮจย (ในวาระเทศกาลเดยวกน) เขากจะตองเชอดสตวพลทาน (เทาทจะหาได) ตามสะดวก (เชน เชอดแพะ 1 ตว เปนตน แตถาเขาไมนามารวมกนคอ ทาคนละวาระเขากไมตองเชอดสตวพลทานแตประการใด ๆ) แตถาใครไมม (สงทจะนามาเชอด) กตองถอศลอดสามวนในชวงประกอบพธฮจยและอกเจดวนเมอกลบ (มาถงบานแลว) นนรวมเปนสบวนบรบรณ

6) กฟฟาเราะฮซฮาร(كفارة الظهار) คอการถอศลอด 2 เดอนตดตอกน เพราะอลลอฮทรงตรสไววา

t Ï% ©! $# uρ tβρ ã Îγ≈sà ãƒ ÏΒ öΝ Íκ É″!$|¡ÎpΣ §ΝèO tβρ ßŠθãètƒ $yϑÏ9 (#θä9$s% ãƒ Ì óstG sù 7π t7 s% u‘ ÏiΒ È≅ ö6s% βr& $¢™ !$yϑ tFtƒ 4 ö/ ä3 Ï9≡sŒ šχθÝà tãθè? Ïµ Î/ 4 ª!$# uρ $yϑÎ/ tβθè=yϑ÷è s? × Î7 yz ∩⊂∪ yϑsù óΟ ©9 ô‰Åg s† ãΠ$u‹ ÅÁsù È ø t öη x© È ÷ yèÎ/$tGtFãΒ ÏΒ

È≅ ö6 s% βr& $¢™ !$yϑtFtƒ ( yϑsù óΟ ©9 ôì ÏÜ tGó¡o„ ãΠ$yèôÛ Î* sù t ÏnGÅ™ $YΖŠ Å3 ó¡ÏΒ 4 y7 Ï9≡ sŒ (#θãΖ ÏΒ÷σ çGÏ9 «!$$Î/ Ï&Î!θß™ u‘ uρ 4 šù=Ï?uρ

ßŠρß‰ãn «!$# 3 zƒÌ Ï≈ s3 ù=Ï9 uρ ë># x‹tã îΛÏ9 r& ∩⊆∪ ]4، 3: المجادلة.[



135

และบรรดาสามท(ซฮาร)เปรยบเทยบภรยาเหมอนหลงมารดา หลงจากนนพวกเขากกลบคาพดเสยใหม ดงนน (พวกเขาผเปนสามนนตอง) ปลอยทาสเปนอสระหนงคนกอนทคนทงสอง (สาม-ภรยา) จะทาการสมผส (ทางเพศ) ซงกนและกน นนแหละทพวกเขาถกอบรมมาและอลเลาะฮทรงตระหนกในสงทพวกเจาประพฤตตอมาผใดไมได (ทาสมาปลดปลอย) กใหเขาทาการถอศลอดสองเดอนตดตอกนทสดผใดไมสามารถ (ทจะถอศลอด) กใหเขาใหอาหารแกคนหกสบคน นนเพอพวกเจาศรทธากบอลเลาะฮและศาสนทตของพระองค และนนเปนหลกเกณฑของอลเลาะฮ และสาหรบบรรดาจาพวกเนรคณนน ตองรบการลงโทษอนทรมานทสด

7) การถอศลอดตามทไดบนบานไว การบนบานในทกเรอง เปนสงทไมควรปฏบต แตเมอมสลมบนบานไปแลวกตองปฏบตตามทไดบนบานไว เพราะอลลอฮทรงตรสไววา

tβθèùθãƒ Í‘ õ‹Ζ9 $$Î/ tβθèù$ sƒ s†uρ $YΒöθtƒ tβ% x. …çν • Ÿ° # Z ÏÜ tGó¡ãΒ ∩∠∪]7: اإلنسان[،

(ทพวกเขาไดรบการตอบแทน กเพราะ) พวกเขาทาตามการบนอยางครบถวน (ไมบดพรว) และพวกเขากลววนหนง ซงโทษทณฑของมนนนโบยบนอยทวไป (จะหลบหนไปไหนไมพน วนนนคอ วนอาคเราะฮ) การถอศลอดตองหาม

1.การถอศลอดในวนตรษทงสอง (อดลฟตร อดลอฎฮาอ) เพราะมฮาดษจากทานอาบซะอด อลคดรยย รายงานไววา ทานรอซลลลอฮ ไดหามถอศลอดในสองวน คอวนตรษอดลฟตรญ และวนตรษอดลอฎฮา” รายงานโดยบครยและมสลม และนกวชาการมสลมกเหนตองกนวา หามทาการถอศลอดในวนทงสอง

2.วนตชรค คอ 3 วนหลงวนตรษอดลอฎฮา เพราะมฮาดษของทานรอซลลลอฮ ไดกลาวไววา วนตชรคทง 3 วนเปนวน กนวนดม และเปนวนระลกถงอลลอฮ” รายงานโดยมสลม แตอชชาฟอย อนญาตใหถอศลอดในวนตชรคได หากมสาเหตอนเขาเชน ในกรณบนบานไว หรอการถอศลอดกฟฟาเราะฮ

3. การถอศลอดในวนศกรวนเดยว เพราะทานนบ ไดกลาวไววา “ อยาถอศลอดในวนศกร นอกเสยจากวาไดถอศลอดมากอนหรอจะถอศลอดในวนหลงดวย” รายงานโดย ชยคอน หากถอศลอดมากอนวนศกร หรอหลงวนศกรดวย กอนญาตใหทาได

4. การถอศลอดในวนเสารแตเพยงวนเดยว เพราะทานนบ ไดกลาวไววา “ อยาไดถอศลอดในวนเสาร ยกเวนเมอมฟรฎมายงทาน แมวาคนหนงคนใดจากพวกทานจะไมมอะไรเปนอาหารยกเวน เปลอกองนกตาม” รายงานโดย อะหมด และเจาของซนน และทานอลฮากม แตหากถอศลอดวนกอนหรอวนหลงดวย กไมเปนไร อนญาตใหทาได

5.การถอศลอดในครงทสองของเดอนชะบาน หากไมไดถอศลอดในวนกอนหนา เพราะทานนบ ไดกลาวไววา “ เมอผานครงทสองของเดอนชะบาน กอยาไดถอศลอด” รายงานโดยเจาของซนน สวนฟกอฮะฮไดใหทศนะไววา ไมควรปฏบต ( مكروه) ยกเวนผทมทาการถอศลอดมาอยางตอเนอง และยงจะมการ



136

หามมากขนในหนงวนหรอสองวนกอนเขาสเดอนรอมฎอน เพราะมฮาดษอกฮาดษหนงกลาวไววา อยาไดถอศลอดกอนเดอนรอมฎอน หนงหรอสองวน นอกจากผทไดถอศลอดมากอนหนานแลว กจงถอศลอดตอ” รายงานโดยบคอรยและมสลม ในวนทมความคลางแคลงใจอย คอวนท 30 เดอนชะบาน เพราะทานนบ ไดกลาวไววา “ผใดทถอศลอดในวนทไมแนนอน (วนทยงไมแนใจวาเขาสเดอนรอมะฎอนหรอยง) แทจรงแลวเขาเปนผทรยศตอทานนบ” รายงานโดยเจาของซนน และอลฮากม ซงบอกวาฮาดษนเปนฮาดษซอเหยะห ตามเกณฑของบคอรยและมสลม

6.การถอศลอดในวนอารอฟต สาหรบผทอยทอารอฟต เพราะมฮาดษของทานรอซลลลอฮ ไดหามการถอศลอดในวนอารอฟต ทอารอฟต” รายงานโดย ผรายงานทงหาทาน ยกเวนอตตรมซย และอลฮากมใหเปนฮาดษซอเหยะห

7.สตรถอศลอดซนตโดยไมขออนญาตผเปนสาม เพราะมฮาดษของทานอาบฮรอยเราะฮวาทานนบ ไดกลาวไววา “ไมอนมตใหสตรถอศลอด ในขณะทสามของนางอยกบบาน ยกเวนจากการอนญาตของสาม และเปนการถอศลอดทไมใชรอมฎอน” รายงานโดยบคอรยมสลม

8. การถอศลอดอยางตอเนองโดยไมรบประทานอาหารและเครองดม และถอศลอดตอเนองไปจนกระทงถงวนตอไป เพราะมฮาดษของทานอบนอมร ไดกลาวไววา “ทานนบ ไดหามการถอศลอดตอเนอง พวกเขากลาววา “ทาน(นบ) ถอศลอดตอเนอง ทานกกลาววา แทจรงแลว ฉนเองไมเหมอนพวกทาน แทจรงฉนไดรบการใหอาหารและเครองดม” รายงานโดยบคอรยและมสลม

9.การถอศลอดตลอดทงป เพราะมฮาดษของทานอบนอมร ไดรายงานไววา ทานรอซลลอฮ ไดกลาวไววา “การถอศลอดตลอดทงป ไมเปนการถอศลอด” รายงานโดยบคอรยและมสลม

10. การถอศลอดทตองหามอกชนดหนงคอ หญงมรอบเดอน หญงทมนาคาวปลา ศลอดของผปวย คนเดนทาง หญงมครรภ หญงใหนมลก คนชรา ทเกรงวาหากถอศลอดแลวจะเกดความยากลาบาก จงไมควรถอศลอด

การถอศลอดซนต และวนทซนตใหถอศลอด 1.การถอศลอดใน 6 วนของเดอนเชาวาล เพราะมฮาดษจากทานรอซลลลอฮ กลาวไววา “ ผใดทาการถอศลอดเดอนรอมะฎอน จากนนกตามตดมาดวยการถอศลอด 6 วนในเดอนเชาวาล กจะไดกศลเหมอนถอศลอดตลอดป” รายงานโดย มสลม ทางทดใหถอศลอดหลงวนตรษในทนท 2.การถอศลอดใน 9 วนแรกของเดอนซลฮจยะฮ เพราะมฮาดษของทานหญงฮฟเสาะฮ ซงไดกลาวไววา “สประการททานรอซลลลอฮ ไมเคยละทง คอการถอศลอดในวนอาชรออ และวนทสบ (ของเดอนวลฮจยะฮ สามวนของทกเดอน และการละหมาดสองรอคอะฮ กอนเวลาเชาตร ” รายงานโดยอะหมดและอนนะซาอย การถอศลอดในวนอารอฟต สาหรบผทไมไดทาการวกฟอยทอารอฟต เพราะมฮาดษหนงกลาวไววา “การถอศลอดในวนอารอฟต จะชวยลบลาง(บาป)สองปทผานมาและสองปในอนาคต การถอศลอดวนอาช



137

รอ จะชวยลบลางบาปในปทผานมา” รายงานโดยยะมาอะฮ ยกเวนอลบคอรย 3.การถอศลอดในเดอนมฮรรอม เพราะมฮาดษของทานอาบฮรอยเราะฮรายงานไววา มคนเรยนถามทานรอซลลลอฮ วาการละหมาดเวลาใดทดทสดนอกเหนอจากละหมาดฟรฏ ทานกตอบวา ละหมาดตอนเวลาดก จากนนกเรยนถามทานวา การถอศลอดวนใดทดทสดหลงจากการถอศลอดในเดอนรอมฎอน ทานกตอบวา เดอนของอลลอฮทพวกทานเรยกวาเดอนมฮรรอม” รายงานโดยอะหมด มสลม อาบดาวด และมการยาถงการถอศลอดในวนท 10 (อาชรออ) นนคอวนท 10 ของเดอนรอมะฎอน เพราะมหลกฐานปรากฏอยในฮาดษทวา “ในวนนคอวนอาชรอ ซงไมไดมบญญตวายบใหถอศลอดกบพวกทาน และฉนเองถอศลอด ฉะนนผใดประสงคกจงถอศลอด หากจะละกจงละ” รายงานโดยบคอรยและมสลม ซนตใหมสลมถอศลอดกอนวนท 10 และหลงวนท 10 หรอวนใดวนหนง เพอใหตางไปจากวธการของยะฮดย เพราะมฮาดษปรากฏอยวา ทานรอซลลลอฮ ไดกลาวไววา “หากฉนยงมชวตอยจนถงปหนา แนนนอนฉนจะถอศลอดในวนทเกา พรอมกบวนท 10 ” รายงานโดยมสลม 4.การถอศลอดในวนจนทรและวนพฤหศฯ ของทกสปดาห เพราะมฮาดษของอาบฮรอยเราะฮซงรายงานวาทานรอซลลลอฮ ไดกลาววา “ทานนาเสนอการกระทาในวนจนทรและวนพฤหศ ฉนเองรกทจะนาเสนอการกระทาของฉน คอฉนเองถอศลอด” รายงานโดยอตตรมซย ซงกลาววาฮาดษฮาซน 5.ถอศลอดเดอนละ 3 วน เพราะมหลกฐานจากฮาดษของทานอบดลลอฮ บน อมร บน อลอาซ ไดรายงานไววา ทานรอซลลลอฮ ไดกลาวไววา “การถอศลอดสามวนในทกเดอน (จะไดกศล)เทากบการถอศลอดตลอดป” รายงานโดยบคอรย และมสลม ในฮาดษของทานอาบซร ไดมการกาหนดวนไววาเปนวนขาว คอวนท 13 ,14 และ 15 6.ถอศลอดวนเวนวน เพราะทานนบ ไดกลาวกบทานอบน อมรวา “จงถอศลอดวนเวนวน การถอศลอดเชนนนคอการถอศลอดของทานนบอาวด และเปนการถอศลอดทดทสด” ฉนเองกพดวา ฉนสามารถทาไดดกวานน ทานกตอบวา “ไมมอนใดทดกวานอกแลว” รายงานโดยบคอรยและมสลม 7.การถอศลอดในเดอนอลฮะรอม เพราะมฮาดษจากทานรอซลลลอฮ ซงไดกลาวกบชายชาวบาฮละฮวา “จงถอศลอดในเดอนตองหาม(คอเดอนซลกออดะฮ,เดอนซลฮจยะฮ,เดอนมฮรรอมและเดอนระยบ) จากนนละทง และจงถอศลอดในเดอนตองหาม และจงละ จากนนกจงถอศลอดในเดอนตองหามจากนนกจงละทง” รายงานโดยอะหมด อาบดาวด อบนมายะฮและอลนะซาอย อลบยฮะกย ดวยสายรายงานทด เดอนตองหามคอเดอนซลกออดะฮ,เดอนซลฮจยะฮ,เดอนมฮรรอมและเดอนระยบ ทมบญญตหามทาสงคราม 8.การถอศลอด(สวนใหญ)ในเดอนชะบาน เพราะมฮาดษของทานหญงอาอชะฮไดรายงานไววา “ฉนเองไมเคยเหนทานรอซลลลอฮ ถอศลอดจนครบทงเดอน นอกจากในเดอนรอมฎอน และฉนเองไมเคยเหนทานถอศลอดเดอนใดมากไปกวาเดอนชะบาน” รายงานโดยอลบคอรย และมสลม ผถอศลอดทเปนศลอดซนด เขาสามารถทจะละศลอดไดในตอนกลางวน แตทางทดเขาควรชดเชยในวนตอไป เพราะมหลกฐานเปนฮาดษวา “ผททาการถอศลอดซนตจะเปนเจานายของตวเอง หากจะถอศล



138

อดกจงทา หากจะละศลอดกจงละ” รายงานโดยอลฮากม ซงกลาววาฮาดษนซอเหยะห และในฮาดษของอาบยซะอด อลคดรยย ซงไดรายงานไววา “ฉนเองไดเตรยมอาหารใหกบทานรอซลลลอฮ ซงทานไดมาหาฉนพรอมซอฮาบะฮหลายทาน เมอมคนนาอาหารมาวาง มซอฮาบะฮทานหนงกลาววา ฉนถอศลอด ทานรอซลลลอฮ กกลาววา “พนองของทานเชญทาน ฉะนนทานกตองรบ” จากนนทานกกลาววา “ละศลอดเสย แลวกใหถอชดเชยแทนทของมนในวนตอไป หากทานตองการ” รายงานโดยอลบยฮะกย ดวยสายรายงานทด

กจกรรม การถอศลอดซนต 1.เหตใดทอลลอฮทรงหามการถอศลอดในวนตรษทงสองวน ? 2. ใหนกเรยนบอกหลกฐานอางองการหาม (ตามขอ 1) 3.อลลอฮจะตอบแทนสงใดใหกบผทถอศลอด 6 วนในเดอนเชาวาล ? 4.ระหวางการถอศลอดซนตกบการถอศลอดรอมะฎอนแตกตางกนอยางไร ? 5.วนใดบางทซนตใหทาการถอศลอด ? 6. เมอใดทการถอศลอดในวนอารอฟตเปนซนต เมอใดเปนซนตมอกกด และเมอใดหามถอศลอด ? และมอะไรเปนหลกฐานอางอง ?(จงระบ) 7. การถอศลอดเปนวธปองกนดแลคนหนมสาวไดอยางไร? 8.สงคมและบคคไดรบอะไรจากการถอศลอด ? 9.วนตชรคหมายถงวนใด การถอศลอดในวนตชรคจะไดหรอไมอยางไร ? 10.ทาไมการในวนศกรจงไมควรถอศลอด (مكروه) และเมอใดทสามารถถอศลอดในวนศกรได ? 11. การตงเจตนาถอศลอดทเปนซนตมหลกการวาอยางไร ? และเมอใดคอเวลาการตงเจตนาถอศลอดซนต ? 12. การถอศลอดในวนอารอฟต จะชวยลบลางบาปใด ? 13. ทาไมจงซนตใหถอศลอดในวนอาชรอ ? 14. การถอศลอดสามารถทจะละในตอนกลางวนไดหรอไม อยางไร ? และมอะไรเปนหลกฐานอางอง ? 15. เมอใดการถอศลอดซนต เปนการกระทาเพออลลอฮ ? 16.ทานรอซลลลอฮ สงเสรมการถอศลอดซนตไวอยางไร ? 17. ใหนกเรยนทาเครองหมาย หนาหวขอทกลาวถกตอง 1) ทานรอซลลลอฮ หามการถอศลอดอยางตอเนอง 2) ทานรอซลลลอฮใหคนหนมสาวเลอกระหวางการแตงงานกบการถอศลอด 3) ไมอนญาตใหภรรยาถอศลอดในเดอนรอมะฏอนกอนไดรบอนญาตจากสาม 4) ภรยามสทธทจะทาการถอศลอดซนตโดยไมตองขออนญาตสาม 5) ภรรยาไมตองทาการละหมาดหากสามไมอนญาต



139

6) ผประกอบพธหจญ ควร(ซนต)ถอศลอดในวนอารอฟต 18. จงบอกหลกฐานทยนยนวาซนตใหถอศลอดในวนจนทรและวนศกร 19. จงบอกหลกฐานยนยนวาทานรอซลลลอฮ ไดใชเวลาสวนใหญในการถอศลอดในเดอนชะบาน 20. การถอศลอดของทานนบ ดาวด มวธการอยางไร ? 21.การถอศลอดซนตอนญาตใหผถอศลอดละได แตวายบตองชดเชยหรอไมอยางไร ? 22. ใหนกเรยนบอกหลกฐานทสนบสนนใหรบเรงละศลอดเมอไดเวลา และใหทอดเวลาการรบประทานซะฮรในตอนคอนคน 23.ทานรอซลลลอฮ ไดกลาวไววา “ไมเปนการถอศลอดสาหรบผทถอศลอดตลอดกาล” ฮาดษนหมายความวาอยางไร ?



140

หมวดท 4 หลกการและวธปฏบตในเดอนรอมะฎอน คณคาของเดอนรอมะฏอน

1. ทานรอซลลลอฮ ไดกลาวไววา “ผใดถอศลอดดวยความศรทธา และคดคานวณตนเอง อลลอฮจะทรงอภยในความผดทผานมา” รายงานโดยอะหมดและเจาของซนน

2.เมอถงเดอนรอมะฏอนประตสวรรคกจะถกเปดออก ประตนรกกจะถกปดลง มารรายกจะถกลาม ผเรยกกจะเรยกวา โอผทตองการความด จงตอบรบ โอผทตองการสงเลวราย จงปลอยไป” รายงานโดยผรายงานทงหาคน ยกเวนอาบดาวด

3.ทานรอซลลลอฮ ไดกลาวไววา “อลลอฮทรงตรสไววา “ทกการกระทาของลกหลานอาดมจะเปนของเขา ยกเวนการถอศลอดจะเปนของขา และขาเองกจะตอบแทนใหกบพวกเขา การถอศลอดเปนยาปองกน หากคนใดจากพวกทานถอศลอด เขากจะไมพดคาทไมด และจะไมขนเสยงทะเลาะกน เมอมใครมากลาวราย หรอทะเลาะกบเขา กจงตอบวา แทจรงแลวฉนกาลงถอศลอด ขอยนยนตออลลอฮ ความเปลยนแปลงของกลนปากของผถอศลอด สาหรบอลลอฮ จะหอมกวากลนของชะมดเชยง สาหรบผทถอศลอด เขาจะดใจสองครง ครงทหนงขณะละศลอด ครงทสองเมอไดพบองคอภบาล เขาจะดใจเพราะการถอศลอดขเขา” รายงานโดยผรายงานทงหา

4.ผใดละศลอดเพยง 1 วนในเดอนรอมะฎอนโดยไมมเหตจาเปน แมจะถอศลอดชดเชยสกหนงปกไมเพยงพอ” รายงานโดย อาบดาวด อบนมายะฮ และอตตรมซย

การเรมตนและสนสดเดอนรอมะฏอน การเรมตนเดอนรอมะฎอนจะรไดเมอ

1. มการเหนดวงจนทรในวนท 29 เดอนชะบาน หากฟาเปด ไมมสงกดกนเพราะมฮาดษปรากฏอยวา “จงถอศลอดและละศลอด(ออกบวช)เมอเหนดวงจนทร” รายงานโดยบคอรยและมสลม การมองเหนดวงจนทรในเดอนรอมะฎอน เพยงแคมชายมสลมทสามารถเชอถอไดมองเหนแคเพยงคนเดยวกเพยงพอแลว เพราะฮาดษของทาน อบน อมร ไดรายงานไววา มชายคนหนงเปดเผยเขาวาเหนดวงจนทร ฉนกเลยรายงานแกทานนบ วา ฉนเหนมน วาแลวทานกสงใหผคนถอศลอด...ฮาดษรายงานโดยอาบดาวด และทานอลฮากมกใหฮาดษนเปนฮาดษซอเหยะห

2.เมอไมสามารถมองเหนดวงจนทรได มสลมตองนบจานวนวนของเดอนชะบานใหครบ 30 วน เพราะมหลกฐานจากฮาดษวา “....หากทองฟาปด ทานทงหลายจงนบจานวนวนของเดอนชะบานใหครบ 30 วน” รายงานโดยบคอรยและมสลม



141

การยนยนเกยวกบการเขาสเดอนเชาวาลจะตองมพยายานทเชอถอไดยนยนสองคน คนเดยวไมเพยงพอ เพราะเปนการออกจากการอบาดะฮ จาเปนทจะตองมความนาเชอถอ แตหากทองฟาปด กตองนบจานวนวนของรอมะฎอนใหครบ 30 วน มสลมจะตองเฝาสงเกตดดวงจนทรในวนท 29 ของเดอนชะบานและรอมฎอนขณะตะวนตกดน และการเฝาสงเกตนเปนฟรฎกฟายะฮดวย

ความแตกตางของเวลา เมอปรากฏวามการมองเหนดวงจนทรในเมองหนง มสลมในเมองนนทกคนจะตองถอศลอดทงหมด นคอทสนะของนกวชาการมสลมสวนใหญ เพราะพวกเขาไมไดมความแตกตางในเรองของเวลา ทศนะนเปนสอดคลองกบทศนะของอลอะหนาฟทถกตองดวย และเปนทศนะของชาฟอยดวย เพราะเปนการคดคานวณตามแตละเมอง แตคนเมองอนทมเวลาแตกตางกนจะตองคดคานวณใหม จะตองมองเหนดวงจนทรดวยชาวเมองเอง

การคดคานวณเวลา และการใชหอดดาว นกวชาการตางเหนตรงกนวาสามารถใชหอดดาวเพอดดวงจนทรได เพราะเปนสถานททสามารถมองเหนไดดวยสายตา แมวาจะมการใชสอเครองมอสมยใหมมาชวยกตาม แตนกวชาการยงมทศนะตางกนในเรองของการคดคานวณ โดยทไมสามารถมองเหนดวงจนทรดวยสายตา นกวชาการสวนใหญโดยเฉพาะนกวชาการสมยใหมใหทศนะวา ไมอนญาตใหใชเปนเกณฑ เพราะเปนเรองของการทาอบาดะฮ จงจาเปนทจะตอง มหลกฐานปรากฏเปนตวบท แตนกวชาการสมยกอนใหทศนะวาการยดถอตามดวงดาวเพอทาการถอศลอดและการออกจากการถอศลอดนนไมถกตอง เพราะวชาดาราศาสตรเปนเพยงการคาดคะเนเทานน

นกวชาการสมยใหมบางทาน กลาววา คาวาการมองเหนดวงจนทร นนหมายถงมความมนใจวาดวงจนทรปรากฏขนแลว การคดคานวณในสมยปจจบนสามารถคานวณไดอยางมนใจกวาการมองเหน เพราะการคดคานวณนบวนของเดอนชะบานและรอมะฎอนใหครบ 30 วนกเปนการคดคานวณทจะนาไปสความมนใจ ซงในสมยทานรอซลลลอฮ มเพยงสองทางนเทานนทานกเลยแนะนาใหใชสองทางนเปนสอ เมอมสอใหมเกดขน และสามารถนาไปสความมนใจได กอนญาตใหใชไดเชนกน ในสมยนนใหยดถอเอาการมองเหนเปนเกณฑเพราะมสลมในสมยนนคดคานวณยงไมเปน นนกหมายความวาเมอพวกเขาเรยนรและคดคานวณได กสามารถนามายดถอไดดวยเชนกน ทานนบ ไดกลาวไววา “พวกเราเปนประชาชาตทอานไมออกเขยนไมได คดคานวณไมเปน...หนงเดอน เปนอยางน อยางน..(คอ 29 วนหรอ 30 วน)” รายงานโดย อลบคอรย และมสลม ทานอาบดาวดและอลนะซาอย เปนทรกนวาการคดคานวณในยคนจะตางไปจากในอดตทผานมา เพราะในสมยนนจะใชการคาดคะเนเทานน



142

การละหมาดตะรอวฮ ในรายงานของทานหญงอาอชะฮ (ขอความโปรดปรานจากอลลอฮจงมแดทาน) ไดรายงานไววา ทานนบ ทาการละหมาดตะรอวฮในมสยด ทานไดละหมาดนาผคนด จากนนกทาการละหมาดครงทสอง ผคนกละหมาดกนมากมาย ในคนทสามและคนทสพวกเขากรวมกน แตทานรอซลลลอฮ ไมไดออกมายงพวกเขา พอในตอนเชาทานกกลาววา “ฉนเหนสงทพวกทานทงหลายทา ความจรงแลวไมไดมอะไรหามฉนไมใหออกมายงพวกทานหรอก แตฉนเกรงวาจะกลายเปนเรองฟรถ(ทจาเปนตองปฏบต)สาหรบทานไปเทานน” รายงานโดยชยคอน

มสลมตางกทาการละหมาดตะรอวฮในเดอนรอมะฎอน แบบตางคนตางละหมาด ในมสยดบางในบานบาง ดงทมฮาดษยนยนวาทานรอซลลลอฮ ไดรวบรวมพวกเขา แลวละหมาดนาใหกบพวกเขา และยงมฮาดษอกมากมายหลายฮาดษวา ทานไดละหมาดพรอมกบซอฮาบะฮใน 10 คนสดทายของรอมะฎอน และในคนค และไดมการปฏบตดงกลาวมาจนกระทงถงปท 14 แหงฮจเราะฮศกราช ทานอบดลลอฮ บน อลกอรย ไดกลาววา ฉนไดออกไปยงมสยดพรอมกบทานอมร บน อลคอฏฏอบ ในเดอนรอมะฎอน และพบวาผคนละหมาดแยกกนเปนกลม ๆ บางกละหมาดอยตามลาพง กลมละ 3 คนบาง 10 คนบาง ทานอมรกกลาววา หากสามารถรวมพวกเขาเขาดวยกน โดยมอหมามนาละหมาดคนเดยว นาจะดกวา ตอมากไดมการรวบรวมไปททานอาลย บน กะอบ ครนในคนตอมาผคนกละหมาดตามอหมามคนเดยว ทานอมรกบอกวา “มนเปนเรองใหมทด ผทละหมาดกอน(อยางน)62ดกวาทจะไปเขานอนแลวมาละหมาดในชวงทายของกลางคน และผคนกละหมาดกนในชวงแรกของตอนกลางคน” รายงานโดยบคอรย

ทานอมรเรยกการละหมาดตะรอวฮแบบยามาอะฮวาเปนบดอะฮอนโลมได เพราะไมใชบดอะฮททานนบหามไว บดอะฮททานหามไวคอบดอะฮทไมมหลกฐานทางศาสนาปรากฏอย แตเราเคยเหนทานรอซลลลอฮ รวบรวมผคนในการทาละหมาดตรวฮ แลวทานกเปนอหมามละหมาดนาพวกเขา ทานอมรกเลยจดระเบยบใหมใหผคนละหมาดตามอหมามคนเดยวกน และกมการปฏบตอยางนมาตลอด การกระทาเชนนกเขากบการททานรอซลลลอฮซงทานไดกลาวไววา “ ผใดนาทางดวยแนวทางทด เขากจะไดรบผลบญเหมอนผกระทาเองไปจนถงวนกยามะฮ” รายงานโดยมสลม เพราะนนเปนแนวทางทด และมหลกฐานจากหลกการทางศาสนาครบ

ลยละตลกอดร(คนแหงเกยรตยศ) ลยละตลกอดร เปนคนทดกวาคนอน ๆ ทงหมดตลอดป อลลอฮทรงตรสไววา

!$ΡÎ) çµ≈ oΨ ø9 t“Ρr& ’ Îû Ï's#ø‹ s9 Í‘ ô‰s) ø9 $# ∩⊇∪ !$tΒuρ y71 u‘ ÷Š r& $tΒ ä's#ø‹ s9 Í‘ ô‰s) ø9 $# ∩⊄∪ ä's#ø‹ s9 Í‘ ô‰s) ø9 $# × ö y{ ô ÏiΒ É#ø9 r& 9 öκ y− ∩⊂∪

62 ทานอมรไมไดนาละหมาดใหผคนเพราะทานจะละหมาดในชวงทายของกลางคน



143

ãΑ ¨” t∴ s? èπ s3 Í× ¯≈ n=yϑø9 $# ßyρ”9 $# uρ $pκ Ïù ÈβøŒ Î* Î/ Ν Íκ Íh5 u‘ ÏiΒ Èe≅ ä. 9 ö∆r& ∩⊆∪ íΟ≈ n=y™ }‘ Ïδ 4 ®L ym Æì n=ôÜ tΒ Ì ôfx ø9 $# ∩∈∪

แทจรงเราไดลงอลกรอานมาให ในคนแหงเกยรตยศและอนใดหรอททาใหเจารวา อะไรคอคนแหงเกยรตยศ คนแหงเกยรตยศประเสรฐกวา (คนธรรมดา) ถงหนงพนเดอน มลาอกะฮและวญญาณบรสทธ (ยบรล) จะลงกนมาในคนนน โดยพระอนมตแหงองคอภบาลของพวกเขา เพอ (นามาซง) ทก ๆ กจการ มนเปนคนแหงศานต (ทมความมงคลยง) ตราบถงแสงอรณขน

ทานรอซลลลอฮ ไดสนบสนนใหลกขนทาอบาดะฮในคนลยละตลกอดร โดยกลาววา “ผใดทลกขนประกอบอบาดะฮในคนลยละตลกอดร ดวยความศรทธา และคดคานวณ อลลอฮจะทรงอภยในความผดทผานมา) รายงานโดยบคอรยและมสลม

นกวชาการมความเหนเกยวกบการกาหนดเวลาของลยละตลกอดรแตกตางกนออกไป บางกวาในคนทเปนคนคของสบคนสดทายของเดอนรอมฎอน เพราะทานนบ ไดกลาวไววา “จงกาหนดคนลยละตลกอดรไวในคนคของสบคนสดทายของเดอนรอมะฎอน” รายงานโดยอลบคอรย บางทานเหนวาคอคนท 21 บางกวาคนท 23 บางกวา คนท 25 แตสวนใหญกลาววาเปนคนท 27 ของเดอนรอมะฎอน ดวยเหตนเอง เมอถงในชวงสบวนสดทายของรอมะฎอน ทานรอซลลลอฮ กจะลกขนทาอบาดะฮในตอนกลางคนตลอด และทานกจะปลกใหครอบครวใหทมเทความพยายามมากยงขน” รายงานโดยบคอรยและมสลม

ทานหญงอาอชะฮ(ขอความโปรดปรานจากอลลอฮจงมแดทาน) ไดเรยนถามทานรอซลลลอฮ วา “ทานรหรอไม หากฉนรวาคนไหนเปนคอลยละตลกอดร ฉนจะตองอานอะไรในคนนน?”ทานกตอบวา ทานจงอานวา ( عين اللهم إنك عفو تحب العفو فاعف ) ฮาดษรายงานโดย อตตรมซย และทานกกลาววาฮาดษนเปนฮาดษฮาซนซอเหยะห การออตกาฟ การออตกาฟ คอการหยดพกในมสยดเพอการประกอบอบาดะฮ และชวงเวลาทดทสดคอสบวนสดทายของเดอนรอมะฎอน และตองมเงอนไขวาตองมการตงเจตนา และปราศจากยะนาบะฮ การมรอบเดอนและนาคาวปลา การออตกาฟเปนซนนะฮททานรอซลลลอฮ ปฏบตตอเนองมาตลอด ในรายงานจากทานหญงอาอชะฮ (ขอความโปรดปรานจากอลลอฮจงมแดทาน) ไดรายงานไววา “ทานนบ เคยออตกาฟใน 10 วนสดทายของเดอนรอมะฎอน จนกระทงอลลอฮใหทานจบชวตลง จากนนภรยาของทานกทาการออตกกาฟตอจากทาน” รายงานโดยบคอรยและมสลม การออตกาฟซนตใหเรมตงแตหลงละหมาดฟจร(ละหมาดซบฮ) เพราะมฮาดษของทานหญงอาอชะฮ ไดรายงานไววา “ทานนบ เมอทานตองการทจะทาการออตกาฟ ทานกจะละหมาดฟจร(ซบฮ) จากนนทานกเขาสการออตกาฟ” รายงานโดยบคอรยและมสลม



144

ซนตใหผททาการออตกาฟใหอยในมสยดตลอด ยกเวนในกรณทมเหตจาเปน ไมมการเยยมเยยนผปวย เดนตามศพ(ไปสสาน) และไมสมผสสตรเพศ ไมมเพศสมพนธกบนาง การออตกาฟเปนการปลกตวออกมาจากความยงเหยงของทางโลก โดยหนไปใสใจกบการทาอบาดะฮ เชนการอานอลกรอาน การขอดอา การกลาวอสตฆฟาร การกลาวตสบฮ กลาวซอลาวตใหกบทาน นบ สวนมารยาทในการออตกาฟ ผออตกาฟจะตองพดแตเรองด ๆ มประโยชน หางไกลจากสงทจะทาใหหนเหไปจากการภกดตออลลอฮ ใหเลอกมสยดยามอ (มสยดกลาง) สวนผหญงทางทดนางควรออตกาฟอยกบมสยดในบานของนางเอง

กจกรรม

หลกบญญตเกยวกบรอมะฎอน 1.คาวาออตกาฟ หมายความวาอยางไร ? ปรชญาของการออตกาฟคออะไร ? 2.ทาไมทานรอซลลลอฮ จงเลอกสบวนสดทายในการออตกาฟ หากออกาฟในวนอนจะไดหรอไม 3. ฮาดษหนงระบวาควรเขาสการออตกาฟหลงละหมาดฟจร (ซบฮ) แตอหมามทงสบอกวาตองเขาสการออตกาฟกอนตะวนตกดนเลกนอย ..จะประสานทงสองความเขาใจเขาดวยกนอยางไร ? 4.สงใดบางทผทาการออตกาฟทาไดและทาไมได ? 5.บญญตการออตกาฟ เปน..........

• ฟรฎอน • ฟรฎกฟายะฮ • ซนตมอกกดในเดอนรอมะฎอนเทานน • ซนตทกวนทกเดอน

6. การออตกาฟจะสมบรณไดโดย ...(จงเลอก) • การตงเจตนา • ไมตองตงเจตนา

7. การออตกาฟของสตรจะเหมอนกบการออตกาฟของสภาพบรษหรอไมอยางไร ? 8. หญงทมรอบเดอน มเลออสตฮาฎอฮ และมนาคาวปลา สามารถออตกาฟไดหรอไม อยางไร ? 9.ผทมยานาบะฮ การออตกาฟของเขาถกตองหรอไมอยางไร ?(จงใหเหตผล) 10.การทาความสะอาดมสยด ปกปองมสยดจากสงสกปรกสามารถทาไดอยางไร ? 11. มสลมผศรทธาจะเอาชนะมารราย(ชยฏอน)ไดอยางไร ?



145

6. กจกรรมเสรม กจกรรมการจดการเรยนการสอน 1. ใหนกเรยนลองสาธตการอาบทาวฎอ การอาบนา การตะยมมม การเชดบนรองเทาบต 2.บทบาทสมมตดวยการปฏบตจรงเพอใหเกดความเขาใจและสามารถนาไปใชไดในชวตประจาวน 3.นาภาพโปสเตอรแสดงการทาวฎอและการตะยมมมมาตดไวเพอใหนกเรยนศกษา 4.เขยนคาอานอาซาน อกอมะฮ แลวนาไปแขวนไวในมสยดเพออานจรง 5.ใหนกเรยนเขยนรายงานเกยวผลของการละหมาดทมตอบคคลและสงคม 6.นาเทปบนทกเสยงการบรรยายเรองคณคาของการละหมาดมาใหนกเรยนฟง 7. ฝกใหนกเรยนอาซาน อกอมะฮและละหมาดจรง 8.เรยนรการละหมาดผานการปฏบตในหองเรยน 9.นาภาพโปสเตอรทแสดงอรยาบถการละหมาดมาตดในหองเรยนเพอเรยนร 10. ฝกใหนกเรยนละหมาดใหถกตอง 11. ละหมาดกยามลลย พรอมกบครอบครว 7. สอการจดการเรยนการสอน 1. ทดสอบภาคปฏบตเกยวกบการทาวฎอ 2. จดทาแผนภมแสดงประเภทของนายส 3. นาอายะฮทกลาวถงการละหมาดมาเขยนแลวนาไปตดบนฝาผนงหองเรยน 4.นาฮาดษทระบอรยาบถการละหมาดมาเขยนแลวนามาตดบนฝาผนง 8. จดประสงคการเรยนรดวยตนเอง จดประสงคดานพทธพสย 1.บอกความสาคญของการละหมาดในอสลามได 2.บอกคณคาของการละหมาดและผลทจะเกดขนกบบคคลและสงคมได 3.สามารถบอกเงอนไขทวายบ เงอนไขของความถกตองและ บญญตของการละหมาดได 4.บอกเวลาการละหมาดได 5.บอกจานวนรอคอะฮของการละหมาดแตละเวลาได 6.บอกจานวนรอคอะฮของการละหมาดซนตได 7. บอกสงทไมควรปฏบตขณะละหมาดได 8.อธบายวธการละหมาดทถกตองได 9.บอกประเภทของนาได 10.บอกชนดของนายสพรอมตวอยางได



146

11.บอกผลของการรกษาความสะอาดทมตอการอบาดะฮได 12.บอกมารยาทการขบถายได 13.บอกวธการ ฟรฎ ซนต และสงททาใหเสยวฎอได 14.สามารถบอกความแตกตางระหวางยะนาบะฮกบ นายสได 15.บอกคาจากดความของคาวา ยะนาบะฮ รอบเดอน และนาคาวปลาได 16. บอกความแตกตางระหวาง ยะนาบะฮกบ นายาซะฮได 17.บอกประเภทของการอาบนา วายบและซนต พรอมยกตวอยางได สาระทตองศกษาดวยตนเอง 1.ความสาคญของการละหมาดในอสลาม คณคาและผลทจะไดรบจากการละหมาด บญญต เงอนไขวายบ เงอนไขของความถกตองสมบรณ ( ط صحوشر,ط واجب وشر ) เวลา การอาซานและการอกอมะฮ 2.หลกการ(รกน) ซนต สงททาใหเสยละหมาด สงทไมควรปฏบตในละหมาด สงทสามารถกระทาไดในขณะละหมาด 3. บญญตเกยวกบการทาความสะอาด นายส (รปธรรมและนามธรรม) ผลทมตอการอบาดะฮ เรองของนา ,นายส,การขบถาย , การทาวฎอ , ยานาบะฮ , รอบเดอน นาคาวปลา, การอาบนาวายบ ซนต ,การตะยมมม ,การเชดรองเทาบต,การเชดผาพนแผล หนงสออางอง

. فقه السنة الشيخ سيد سابق . شجاع يأبألفاظ اإلقناع شرح



147

ขอเสนอแนะสาหรบครผสอน เพอใหการจดการเรยนการสอนประสบความสาเรจครผสอนจะตองยดมนตามแนวทางดงตอไปน เรองของอบาดะฮ 1.การจดการเรยนการสอนจะตองยดหลกการสนทนา มากกวาการสอน เพอใหนกเรยนสามารถตอบรบ ตอบสนองการสอนของครและมผลในทางทด 2. ครตองพยายามสงเสรมใหผเรยนเขาใจอบาดะฮ ทกประเภท ไมวาจะเปนการอบาดะฮทเปน กายกรรม วจกรรม หรอมโนกรรม ซงจะทาใหพวกเขาสามารถตอบรบอบาดะฮได และดวยความเขาใจจะทาใหพวกเขารสกตระหนกในรสชาตและความหวานหอมของอบาดะฮ ดวยความรสกดงกลาวจะทาใหพวกเขารสกผกพนกบอบาดะฮ หากสามารถสรางความรสกนขนมาได ครผสอนกจะสามารถฝกหดขดเกลาผเรยนใหสามารถรกษาอบาดะฮไวได ซงทานรอซลลลอฮ เองกสนบสนนใหเปนเชนนน ทานกกลาวถงบคคล 7 กลมทจะอลลอฮจะทรงใหพงพารมเงาในวนทไมมรมเงาอนใดนอกจากรมเงาแหงพระองค นนคอคนหนมสาวทเตบโตมากบการอบาดะฮตออลลอฮ คนทมหวใจผกพนอยกบมสยด ...สวนของความเขาใจเกยวกบอบาดะฮกจะแตกตางกนตามวย แตกจะไมตางออกไปมากนก ความแตกตางจงแตกตางกนออกไประหวางผททาการตกบรโดยรความหมาย ผททาการโคงรอเกาะอและซยดโดยเขาใจในสญลกษณทแสดงออก กบผททาการละหมาดโดยไมใสใจอะไรเลย อยางแนนอน และจะตองมความแตกตางแนนอนระหวางผทละหมาดพรอมกบการทาความเขาใจความหมายของซเราะฮฟาตหะฮ กบผทอานไปโดยไมรควาหมาย ละหมาดโดยทจตใจสตปญญาไมไดอยกบการละหมาดหรอบทอาน สวนอบาดะฮอน ๆ กเชนกน จะตองสรางคณลกษณะนใหได แตโดยสวนใหญแลวครผสอนมกจะละเลยในสวนของการปลกฝงจตวญญาณขอนลงไป แตกลบไปใหความสาคญกบเรองของหลกการทางศาสนบญญตของอบาดะฮ ไมไดใหความสาคญกบคาอธบายและการปลกฝงจตวญญาณ ซงเปนเรองทจะตองระวงเปนอยางยง 3. ผสอนจะตองใหความสาคญยดหลกเงอนไขทจะนาไปสการตอบรบอบาดะฮ ความบรสทธใจในการปฏบต และการปฏบตตาม 4. ควรสรางความตระหนกใหกบผเรยนเกยวผลทจะเกดขนจากอบาดะฮทจะมตอบคคลและสงคมโดยรวม 5.ปลกฝงความรกความผกพนกบอบาดอะฮทเกดจากจตใจของผเรยนเอง ความรกความผกพนทเกดจากความรกตออลลอฮทมอยในจตใจของเขาเอง แรงผลกดนภายในนจะเปนเสมอนไดนาโมทจะชวยผลกดนขบเคลอนจากภายใน การปลกฝงในลกษณะนจะมพลงมากกวาทจะไปกลาวถงผลบญและการลงโทษ พรอม ๆ กบการยอมรบในความสาคญของทงสอง ความรกความตองการจะชวยดงดดเดกเลกและเดกใหญไดทงหมด ดวยเหตนเองผสอนจะตองบอกใหผเรยนรบรในความยตธรรมแหงอลลอฮทจะตอบแทนผลบญผเปนบาวทภกดและการลงโทษทพระองคจะตอบแทนใหกบผททรยศ



148

6. ผเปนครจะตองเปนแบบอยางทดใหกบผเรยน นนหมายความวา ครจะตองเปนผทยดมนตอวฒนธรรมอสลาม จะตองนาเอาสงทตนเองพดออกไปมาถอปฏบตใหได และจะตองยดมนตออบาดะฮ แตปญหาทกาลงเกดขนในปจจบนคอ ครผสอน พด เตอน สง หาม แตในเวลาเดยวกนครกลบปฏบตตนใหนกเรยนเหนในรปแบบทขดแยงกบทตนเองพดทงหมด ทาใหคาพดของครไรผล ไมมนาหนก 7. ครควรสรางบรรยากาศความเปนอสลามใหเกดขนในองคกรการจดการเรยนร ไมควรทจะไปยงเกยวกบการงานอนในเวลาละหมาด 8.ครผสอนจะตองสรางความพอใจในเหตและผล และใหความกระจางในหลกการ ดวยการยกตวอยางประกอบ เชน ชวตการเปนอยของบรรดาซอฮาบะฮ (ขอความเมตตาจากอลลอฮจงมแดพวกเขา) ครจะตองเลาเรอง นาเสนอตวอยางจากชวประวตของทานนบ และบรรดาซอฮาบะฮ ซงพวกเขาเหลานลวนแลวแตประกอบศาสนกจมาเปนอยางด เรองราวเหลานทงหมดกจะเปนนาทพยชะโลมรดจตใจของผเรยนไดเปนอยางด จะทาใหพวกเขารสกวาตนเองยงประกอบอบาดะฮไดนอย ยงตองการการพฒนายกระดบ เพอใหเหมาะสมกบความเปนบาวของเขา 9. ครจะตองทมเทความสามารถอยางเตมกาลงในการทจะนาเอาแนวทางมาสการปฏบตใหไดมากทสด ครผสอนจะตองอธบายไปพรอม ๆกบการใหผเรยนฝกปฏบตอบาดะฮ โดยครคอยใหคาแนะนาในสวนทผดพลาดโดยแกไขใหถกตอง 10. ครผสอนจะตองหมนอางองหลกการดวยอายะฮและฮาดษตามความเหมาะสม 11.บอกชอหนงสออางอง เพอใหผเรยนสามารถศกษาคนควาเพมเตมไดอยางถกตอง 12. การยกตวอยางเกยวกบอบาดะฮ ควรจะใหอยในบรรยากาศทนกเรยนสามารถทาความเขาใจได เพราะบางครงสานวนภาษาทใช อยางเชนการกาหนดปรมาณทมอยในหนงสอฟกฮ อาจจะเปนเรองไกลตวของผเรยน เชน คาวา “ซออ” คาวา “ไมล” ครจะตองทาความเขาใจใหถองแท เพอทจะสามารถใหคาตอบกบผเรยนไดอยางถกตอง ตามความเขาใจทนยมใชกนในสงคมของผเรยน

วิชาฟิกฮฺ หลักสูตร 01

Documents