Математик 2-1. Тооноос тооцоололд /хүүхэд

Дэлхийн Банкны итгэлцлийн сан болох Японы Нийгмийн Хөгжлийн Сангийн санхүүжилтээр Хүүхдийг Ивээх Сангаас Монгол улсын Боловсрол, соёл, шинжлэх

ухааны яамтай хамтран хэрэгжүүлж буй “Алслагдсан хөдөөгийн малчдын хүүхдүүдийн бага боловсролын үр дүнг сайжруулах нь” төслийн хүрээнд хэвлүүлэв.

Уг бүтээлийн агуулга, үзэл санааг зохиогчид хариуцах бөгөөд ямар ч нөхцөлд Дэлхийн Банк болон Хүүхдийг Ивээх Сангийн байр суурийг илэрхийлэхгүй болно.

Б.Эрдэнэчимэг

ТООНООС ТООЦООЛОЛД

МАТЕМАТИК 2-1

Бага боловсрол нөхөн эзэмшиж буйхүүхдүүдэд зориулав.

Улаанбаатар 2014

ÃÀРЧÈÃ

Юмсыг шинжээр нь ангилъя . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3

Өгөгдөлтэй ажиллая . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5

Мянга хүртэлх тоог уншиж, бичье . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7

Мянга хүртэлх тоог жишье . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9

Мянга хүртэлх тоог тоймлоё . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10

Мянга дотор тоог нэмж, хасъя . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12

Өөрийгөө сорьё . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20

Òàíèõ òýìäýã

Ажиглаарай

Сорих

Даалгавар1

ÃÀРЧÈÃ

Юмсыг шинжээр нь ангилъя . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3

Өгөгдөлтэй ажиллая . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5

Мянга хүртэлх тоог уншиж, бичье . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7

Мянга хүртэлх тоог жишье . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9

Мянга хүртэлх тоог тоймлоё . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10

Мянга дотор тоог нэмж, хасъя . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12

Өөрийгөө сорьё . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20

Òàíèõ òýìäýã

Ажиглаарай

Сорих

Даалгавар1

3

1 Дээрх зурагт аль нь жимс, аль нь хүнсний ногоо вэ? а. Дугаарыг нь хүснэгтэд ялгаж бичээрэй.

Хүнсний ногоо Хүнсний ногоо биш

1,

б. Зууван дугуй дотор

хүнсний ногоонуудын дугаарыг бичээрэй.

Дугуйн гадна ямар дугаарууд бичигдэх вэ?

Дугуйн дотор бичсэн тоонууд дээрх хүснэгтийн аль баганад бичсэн тоонуудтай адил байна в?

Дугуйн гадна бичсэн тоонууд дээрх хүснэгтийн аль баганад бичсэн тоонуудтай адил байна вэ?

2 а. Жимс, хүнсний ногоог өнгөөр нь ялган дугаарыг хүснэгтэд бичээрэй.

Хүнсний ногоо Хүнсний ногоо биш

Ногоон өнгөтэй

Ногоон өнгөтэй биш

ЮМСЫГ ШИНЖЭЭР НЬ АНГИЛЪЯ

хүнсний ногоо

Зурагт юу дүрсэлсэн байна вэ? Нэрлээрэй.

1 2 3 4 56

7

8

9

10

11 12 13

14

4

б. Жимс, хүнсний ногооны дугаарыг гүйцээж байрлуулаарай.

Хүнсний ногоо

63 8 9


Шар дугуйд ямар тоонуудыг бичих вэ? Цэнхэр дугуйд ямар тоонуудыг бичих вэ? Цэнхэр, шар дугуйн огтлолцож байгаа хэсэгт ямар ногоо нь байрлах вэ?

3 Зураг дахь юмсыг өгсөн шинжээр ялгаж, дугаарыг нь бичээрэй.1. 2. 3. 4. 5.

6. 7. 8. 9. 10.

11. 12. 13.

Тоглоом

Тоглоом Тоглоом биш

Цэнхэр өнгө орсон

Цэнхэр өнгө ороогүй

а.

б.

4

б. Жимс, хүнсний ногооны дугаарыг гүйцээж байрлуулаарай.

Хүнсний ногоо

63 8 9


Шар дугуйд ямар тоонуудыг бичих вэ? Цэнхэр дугуйд ямар тоонуудыг бичих вэ? Цэнхэр, шар дугуйн огтлолцож байгаа хэсэгт ямар ногоо нь байрлах вэ?

3 Зураг дахь юмсыг өгсөн шинжээр ялгаж, дугаарыг нь бичээрэй.1. 2. 3. 4. 5.

6. 7. 8. 9. 10.

11. 12. 13.

Тоглоом

Тоглоом Тоглоом биш

Цэнхэр өнгө орсон

Цэнхэр өнгө ороогүй

а.

б.

5

4 Зурагт дүрсэлсэн юмсыг бүртгэе. а. Дэвтэртээ хүснэгт зураарай. Зурагны оронд нэрийг бичиж болно. б. 1 ширхэг юмыг зураасаар, 2-ыг гэх мэтээр 5 ширхэг болохоор нь

гэж хүснэгтийн хоёр дахь багананд тэмдэглээрэй.

Зурагт дүрсэлсэн юмс Бүртгэл Давтамж

(бут) 12

(туулай)

(дэгдээхий)

(сарнай цэцэг)

ӨГӨГДӨЛТЭЙ АЖИЛЛАЯ

6

в. Тэмдэглэгээний тоог хүснэгтийн гурав дахь баганад бичээрэй. Тэмдэглэгээ болон тооны нийт дүн тэнцүү байгаа эсэхийг шалгаарай. г. Бут, туулай, дэгдээхий, сарнай цэцгийн аль нь их байна вэ?

5 ªмнөх хүснэгтээ ашиглан юмсын тоог зурган диаграммаар дүрсэлье.

Дараах хүснэгтэд 1 ширхэг юмыг дүрсээр илэрхийлэн зураарай.Зураг дахь юмсын тоо

нь 1 ширхэгийг илэрхийлнэ.

Бут Туулай

Дэгдээхий

Сарнай цэцэг

Зурсан дүрсийн тоо өмнөх хүснэгт дэх юмсын тоотой тэнцүү эсэхийг шалгаарай.

Зураг, дүрс ашиглан юмсын тоо, хэмжээг хэвтээ, босоо зурган диаграмм зурж харуулж болдог.

Зурган диаграмм (пиктограмм) зурахдаа анхаарах зүйлс:• Гарчгаа бичнэ. Энэ нь юуны тухай диаграмм

болохыг илтгэнэ.• Тоо, хэмжээг нь дүрслэх юмсын нэрийг бичнэ.• Зураг, дүрс ямар тоо, хэмжээг илэрхийлж

байгааг бичнэ.

6 нь 2 ширхэг юмыг төлөөлөх зурган диаграммыг зуръя.Зураг дахь юмсын тоо

нь 2 ширхэгийг,

нь 1 ширхэгийг төлөөлнө.

Бут Туулай

Дэгдээхий


- Зурсан бүтэн, хагас дүрс нь хэдэн ширхэг юмыг төлөөлөх билээ? Тооцоо хийж, нийлбэр нь юмсын нийт тоотой тэнцэх эсэхийг шалгаарай.- Туулай, дэгдээхийн тооны зөрөөг олоорой.

1. Эдгээр юмсын тоог хүснэгтэд бүртгэн тэмдэглээрэй. Тэдгээрийн тоог зурган диаграммаар дүрслээрэй.2. ªндөгний хэд нь ямар өнгөтэй, үүрэнд байгаа зэргээр ялгаж бичээрэй.

6

в. Тэмдэглэгээний тоог хүснэгтийн гурав дахь баганад бичээрэй. Тэмдэглэгээ болон тооны нийт дүн тэнцүү байгаа эсэхийг шалгаарай. г. Бут, туулай, дэгдээхий, сарнай цэцгийн аль нь их байна вэ?

5 ªмнөх хүснэгтээ ашиглан юмсын тоог зурган диаграммаар дүрсэлье.

Дараах хүснэгтэд 1 ширхэг юмыг дүрсээр илэрхийлэн зураарай.Зураг дахь юмсын тоо

нь 1 ширхэгийг илэрхийлнэ.

Бут Туулай

Дэгдээхий


Зурсан дүрсийн тоо өмнөх хүснэгт дэх юмсын тоотой тэнцүү эсэхийг шалгаарай.

Зураг, дүрс ашиглан юмсын тоо, хэмжээг хэвтээ, босоо зурган диаграмм зурж харуулж болдог.

Зурган диаграмм (пиктограмм) зурахдаа анхаарах зүйлс:• Гарчгаа бичнэ. Энэ нь юуны тухай диаграмм

болохыг илтгэнэ.• Тоо, хэмжээг нь дүрслэх юмсын нэрийг бичнэ.• Зураг, дүрс ямар тоо, хэмжээг илэрхийлж

байгааг бичнэ.

6 нь 2 ширхэг юмыг төлөөлөх зурган диаграммыг зуръя.Зураг дахь юмсын тоо

нь 2 ширхэгийг,

нь 1 ширхэгийг төлөөлнө.

Бут Туулай

Дэгдээхий


- Зурсан бүтэн, хагас дүрс нь хэдэн ширхэг юмыг төлөөлөх билээ? Тооцоо хийж, нийлбэр нь юмсын нийт тоотой тэнцэх эсэхийг шалгаарай.- Туулай, дэгдээхийн тооны зөрөөг олоорой.

1. Эдгээр юмсын тоог хүснэгтэд бүртгэн тэмдэглээрэй. Тэдгээрийн тоог зурган диаграммаар дүрслээрэй.2. ªндөгний хэд нь ямар өнгөтэй, үүрэнд байгаа зэргээр ялгаж бичээрэй.

7

Малын тоо:Хонь 508 Ямаа 256Үхэр 172 Адуу 49

1 ямааг -ээр төлөөлүүлж, нийт хэдэн ямаа байсныг дүрсэлье.

Тоог орон, ангийн хүснэгтэд бичье. Тооны цифрүүд аль оронд байрлаж, ямар утгыг илэрхийлэх вэ?

Тоог бичих: 256 Унших: Хоёр зуун тавин зургааТоог орны нэмэгдэхүүний нийлбэр хэлбэрээр бичих: 256 = 200 + 50 + 6

200 50 6↕ ↕ ↕

Зуут (з) Аравт (а) Нэгж (н)2 5 6

2 0 0

5 06

2 0 05 06

10 нэгж = 1 аравт10 аравт = 1 зуут10 зуут = 1 мянгат

МЯНГА ХҮРТЭЛХ ТООГ УНШИЖ, БИЧЬЕ

Дорж гуайнх малаа тоолоод, тоог бичжээ. Эдгээр тоог хэрхэн унших вэ?

256 тоонд 2 нь 2 зуутыг, 5 нь 5 аравтыг, 6 нь 6 нэгжийг илэрхийлнэ.

нь хэдэн ширхэг байна вэ?

Зуут Аравт Нэгт

Мөнгөний нийт дүн

Тоогоор Үгээр

4 2 7 4272 0 95 8 1

Есөн зуун далан гурван төгрөгНэг зуун таван төгрөг

7 Мөнгөний хэмжээг цифрээр, үгээр дэвтэртээ бичээрэй.

8

101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210111 112 113 114 115 116 117 119 120 211 215 216 220121 125 126 130 221 223 225 226 228 230131 132 133 134 135 136 137 139 140 231 240141 145 146 147 148 149 150 241 242 243 245 246 248 249 250151 153 155 156 160 251 252 253 255 256 258 259 260161 163 165 166 168 170 261 270171 175 271 273 275 276 278 280181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 281 285 286 290191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 291 292 293 294 295 296 297 298 299 300

10 Тоолоорой.а. 256-аас 346 хүртэл арваар нэмэгдүүлэн тоолоорой.б. 174-өөс 104 хүртэл арваар хорогдуулан тоолоорой.в. 117-оос 917 хүртэл зуугаар нэмэгдүүлэн тоолоорой. г. 958-аас 158 хүртэл зуугаар хорогдуулан тоолоорой.д. 5, 18, 392 гэсэн тоо бүрээс эхлэн нэг, арав, зуугаар арван удаа

нэмэгдүүлэн тоолоорой.

9 Өгсөн тооноос эхлэн нэгээр нэмэгдүүлэн тоолоорой.

8 Асуултад хариулаарай.а. 451, 307, 228 гэсэн тоонуудын цифрүүдийн утгыг бичээрэй.б. 451, 307, 228 гэсэн тоонуудыг орны нэмэгдэхүүний нийлбэрт задлаарай.в. 100-аас 1000 хүртэл зуугаар нэмэгдүүлэн тоолоорой.

а. 256, 257, 258, ..... 259 хүртэл; +1 +1 б. 132-оос 140 хүртэл нэгээр

нэмэгдүүлэн тоолоорой.в. 95-аас 85 хүртэл нэгээр

хорогдуулж тоолоорой.

Хүснэгтэд дараалсан тоонуудыг бичжээ. Нуусан тоог олоорой.

256, 266, 276, ... +10 +10

100 төгрөг

10 төгрөг

1 төгрөг

11 Хүүхдүүдэд байгаа мөнгөний хэмжээг дэвтэртээ бичээрэй.Хүүхдүүдэд байгаа мөнгөний хэмжээ

311

Зуут Аравт Нэгж

9

Манай хоёр найзын гэрийнхэн баяраар бууз хийжээ. Хийсэн

буузаа тоолов. Хэний гэрийнхэн олон бууз хийсэн бэ?

Тоонуудыг жиших:а. Олон оронтой нь их байна.б. Тэнцүү оронтой тоонуудын дээд

орны нэгж ихтэй тоо нь их.в. Дээд орны нэгжүүд тэнцүү бол

дараагийн орны нэгжүүдийг жишнэ. Нэгж ихтэй нь их тоо байна гэх мэт үргэлжлүүлнэ.

4 зуут = 4 зуут, 6 аравт = 6 аравт, 5 нэгж > 2 нэгж тул 465 > 462 байна.

465 > 462. Тоон шулуун дээрх хоёр тооны баруун гар талд байрлах тоо нь их, зүүн гар талд байрлах тоо нь бага байна.

Бичих: 465 > 462, 462 < 465Унших: "465 нь 462-оос их.", "462 нь 465-аас бага."

МЯНГА ХҮРТЭЛХ ТООГ ЖИШЬЕ

ЗуутБуузны тоог хэрэглэн дүрслэв.

12 Тоонуудыг жишээрэй. а. 291 ба 284 б. 403 ба 430 в. 372 ба 327 г. 361 ба 401

13 Тоонуудыг ихээс бага руу эрэмбэлж бичээрэй. а. 94, 107, 103 б. 346, 495, 342, 408 в. 810, 812, 799 г. 302, 310, 320, 300 д. 927, 827, 917, 925 е. 528, 538, 518, 526

Аравт Нэгж

460 461 462 463 464 465 466 467 468 469 470

Тоонуудыг хамгийн ихээс хамгийн бага руу, эсвэл хамгийн багаас хамгийн их рүү дараалуулж байрлуулахыг эрэмбэлэх гэж ойлгоно.

Жишээрэй: а. 79 ба 100, б. 989 ба 999, в. 824 ба 825, ж. 730 ба 729

Зуут (з) Аравт (а) Нэгж (н)4 6 54 6 2

10

МЯНГА ХҮРТЭЛХ ТООГ ТОЙМЛОЁЗурагт мөнгөн дэвсгэртүүдийг дүрслэв.

Хүү, охин хоёр дээрх дэвсгэртүүдээс хэдийг цуглуулснаа тооллоо.

1 ширхэг 500 төгрөг, 2 ширхэг 100 төгрөг, 5 ширхэг 10 төгрөг, 6 ширхэг 1 төгрөгийг тэд цуглуулсан байна. Тэд мөнгөний хэмжээг ойролцоогоор хэлжээ.

756 гэсэн тоог аравтаар тоймлоё.Уг тоог тоон шулуун дээр байрлуулъя.

Хүүхдүүд хэдэн төгрөг цуглуулсан бэ?Мөнгөний хэмжээг ойролцоогоор хэн нь зөв хэлсэн бэ? Яаж мэдэх вэ?

500 төгрөг 100 төгрөг 10 төгрөг 1 төгрөг

Ойролцоогоор 800 төгрөг байна.

Барагцаагаар 760 төгрөг байна.

Хүмүүс юмсын тоог ойролцоогоор хэлэхдээ 200 орчим, 200-аад, барагцаагаар 200 гэх мэтээр ярьдаг. Тоо хэмжээг ойролцоолохыг тоог тоймлох гэж хэлдэг.

750 751 752 753 754 755 756 757 758 759 760

756 нь 750 ба 760-ын алинд ойр вэ? Тоон шулуунаа харвал 756 нь 760-д ойр байна. Иймд 756-г аравтаар тоймлоход 760 болно.

14 Мөнгөний хэмжээ өгөгдөв: 320 ₮, 500 ₮, 700 ₮, 638 ₮, 830 ₮, 902 ₮, 457 ₮Эдгээрийг тус бүр хэдэн аравтаар задлах вэ? Тус бүрийг хэдэн зуутаар задлах вэ?

11

75-ыг аравтаар тоймлоё.75 нь 70 ба 80-ын хооронд, яг дунд нь оршино. Энэ үед 75-ыг аравтаар тоймлоход 80 болно гэж үздэг.

Жишээ:573-ын нэгжийн орны цифр 3 < 5 тул 573-ыг аравтаар тоймлоход 570 болно.576-ын нэгжийн орны цифр 6 > 5 тул 576-ыг аравтаар тоймлоход 580 болно.575-ын нэгжийн орны цифр 5 тул 575-ыг аравтаар тоймлоход 580 болно.

Манай хоёр найз хоёул мөнгөний хэмжээг ойролцоогоор зөв хэлсэн байна.

700 710 720 730 740 750 760 770 780 790 800

756

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100

43

756 нь 700 ба 800-гийн алинд ойр вэ? 756 нь 800-д илүү ойр байна. Иймд 756-г зуутаар тоймлоход 800 болно.

43 нь 0 ба 100-ийн алинд ойр орших вэ? 43 нь 0-д илүү ойр оршиж байна. Иймд 43-ыг зуутаар тоймловол 0 болно.

15 756 гэсэн тоог зуутаар тоймлосныг тайлбарлаарай.

16 43 гэсэн тоог зуутаар тоймлосныг тайлбарлаарай.

Тоог тоймлохдоо түүнд хамгийн ойр байх аравт, зуутаар сольж байна.

Тоймлох орны доод орны нэгж 5, 6, 7, 8, 9-ийн аль нэг бол тоймлох орны нэгж 1-ээр нэмэгдэж байна.

809, 689, 631, 815, 572, 894 гэсэн тоонуудыг:а. Орны нэмэгдэхүүний нийлбэр хэлбэртэй бичээрэй.б. Хамгийн багаас их рүү жагсаан бичээрэй.в. Өгсөн тоонуудыг аравт, зуутаар тоймлоорой.

17 Тоонуудыг аравт, зуутаар тоймлоорой. а. 3, 9, 23, 49, 35, 402, 399, 473, 478, 850, 907 б. 8, 5, 2, 14, 38, 55, 316, 453, 631, 709, 889, 945

18 Нэг айл цагаан сараар 639, нөгөө нь 508 бууз хийв. Айл тус бүр ойролцоогоор хэдэн бууз хийсэн бэ? Буузны тоог аравт, зуутаар тоймлон бичээрэй.

12

МЯНГА ДОТОР ТООГ НЭМЖ, ХАСЪЯ

Хүүхдүүд 2 шонд оруулахаар цагираг шидэж тоглов.Хүүхэд бүр хэдэн цагираг оруулсан байна вэ?

19 Асуултад хариулаарай.

21 Харандаа, үзэгний байрыг сольж байрлуулбал нийт урт нь өөрчлөгдөх үү?

20 Бодоорой. 4 + 0 0 + 15 0 + 0 40 + 0 0 + 20 7 – 7 0 + 4 15 + 0 0 – 0 0 + 23 18 – 0 9 – 0 4 – 0 15 – 0 8 + 0 10 – 0 9 – 9 0 + 14 4 – 4 15 – 15 12 – 0 50 – 0 13 – 13 5 + 5

Шилэн хоргонд 6 загас байв. Хүү хоргоноос хэдэн загас гаргасан бэ? Хэд үлдсэн бэ?

Бүх загасыг гаргавал хоргонд хэдэн загас үлдэх вэ?

2 + 1 =

6 – 0 =

6 – 6 =

3 + 0 = 0 + 2 =

Тоон дээр 0-ийг, 0 дээр тоог нэмэхэд тэр тоо өөрөө гарч байна уу? 0 + 0 нь хэдтэй тэнцэх вэ?

Тооноос 0-ийг хасахад хэд гарах вэ?Тооноос өөрийг нь хасахад хэд гарах вэ?

10 см 6 см

6 см 10 см

10 см + 6 см =

6 см + 10 см =

13

23 Хүүхдүүд харандаа, үзэг, бичгийн хавчаарын уртыг өөр, өөрөөр олжээ. Тэдний гаргах хариу адил байх уу?

25 10 см туузнаас 2 см ба 3 см урттай тууз хайчлах болов. Хэдэн сантиметр тууз үлдэх вэ?

Хүүхдүүдийн бодсон аргыг хараарай. Хариу нь адил гарах уу?

22 Бодоорой. 5 + 3 5 + 9 10 + 20 8 + 0 0 + 11 13 + 7 3 + 5 9 + 5 20 + 10 0 + 8 11 + 0 7 + 13

26 Нэг баганад байгаа аль илэрхийллүүдийн утга тэнцүү байна вэ? Эдгээр илэрхийллийн хаалт, үйлдлийн тэмдгийг ажиглаарай. 9 – (4 + 1) 15 – (5 + 3) 10 – (3 + 4) 12 – (6 + 2) 12 – (6 – 2) 9 – 4 + 1 15 – 5 – 3 10 – 3 + 4 12 – 6 – 2 12 – 6 – 2 9 – 4 – 1 15 – 5 + 3 10 – 4 – 3 12 – 6 + 2 12 – 6 + 2

27 Багана дахь илэрхийллүүдэд ямар ялгаа байна вэ? Утга нь адил байна уу? (10 + 5) – 3 (9 + 3) – 5 (10 + 7) – 4 (10 + 9) – 8 (10 – 3) + 5 (9 – 5) – 3 (10 – 4) + 7 (10 – 8) + 9 10 + (5 – 3) (9 – 5) + 3 10 + (7 – 4) 10 + (9 – 8)

24 Аль хоёр тоог эхэлж нэмбэл бодоход хялбар байна вэ? Яагаад? 5 + 3 + 5 9 + 5 + 1 10 + 20 + 7 8 + 7 + 3 5 + 6 + 4 18 + 4 + 2 8 + 15 + 5 2 + 9 + 8

10 см + 6 см + 2 см =

10 см – 2 см – 3 см =

10 см 6 см 2 см

10 см + 6 см 2 см

10 см 6 см + 2 см

(10 см + 6 см) + 2 см =

10 см + (6 см + 2 см) =

10 см – (2 см + 3 см) =

? см

? см

3 см 2 см

3 см + 2 см

10 см

14

1 ширхэг тосон бал, 1 ширхэг өнгийн цаас худалдан авахад хэдэн төгрөг төлөх вэ?

Тосон бал ба өнгийн цаасны үнийн зөрөө хэд вэ?

1 ширхэг шугам, 1 ширхэг үзгэн бал худалдан авахад хэдэн төгрөг төлөх вэ?

Шугам ба үзгэн балны үнэ ямар зөрөөтэй вэ?

Тосон бал50 төгрөг

Нийлбэрийн утгыг олох юм байна. Мөнгөний хэмжээг дүрсэлье.

28 Тооцоолоорой. 6 + 3 7 – 3 4 + 5 10 – 5 40 + 600 100 – 80 60 + 30 70 – 30 40 + 50 100 – 50 800 + 90 700 – 400 600 + 300 700 – 300 400 + 500 1000 – 500 700 + 300 1000 – 800

50 + 20 =

50 – 20 =

500 + 200 =

500 – 200 =

Өнгийн цаас20 төгрөг

Үзгэн бал200 төгрөг

Шугам500 төгрөг

100 төгрөг 10 төгрөг

500 + 200 = ?

500 – 200 = ?

50 + 20 = ?

50 – 20 = ?

5 арав + 2 арав

5 арав – 2 арав

5 зуу + 2 зуу

5 зуу – 2 зуу

14

1 ширхэг тосон бал, 1 ширхэг өнгийн цаас худалдан авахад хэдэн төгрөг төлөх вэ?

Тосон бал ба өнгийн цаасны үнийн зөрөө хэд вэ?

1 ширхэг шугам, 1 ширхэг үзгэн бал худалдан авахад хэдэн төгрөг төлөх вэ?

Шугам ба үзгэн балны үнэ ямар зөрөөтэй вэ?

Тосон бал50 төгрөг

Нийлбэрийн утгыг олох юм байна. Мөнгөний хэмжээг дүрсэлье.

28 Тооцоолоорой. 6 + 3 7 – 3 4 + 5 10 – 5 40 + 600 100 – 80 60 + 30 70 – 30 40 + 50 100 – 50 800 + 90 700 – 400 600 + 300 700 – 300 400 + 500 1000 – 500 700 + 300 1000 – 800

50 + 20 =

50 – 20 =

500 + 200 =

500 – 200 =

Өнгийн цаас20 төгрөг

Үзгэн бал200 төгрөг

Шугам500 төгрөг

100 төгрөг 10 төгрөг

500 + 200 = ?

500 – 200 = ?

50 + 20 = ?

50 – 20 = ?

5 арав + 2 арав

5 арав – 2 арав

5 зуу + 2 зуу

5 зуу – 2 зуу

15

29 Тооцоолоорой. 6 + 2 3 + 4 9 – 4 8 – 5 43 + 16 26 – 14 36 + 2 3 + 24 39 – 4 78 – 5 543 + 156 736 – 614 36 + 12 43 + 24 39 – 14 78 – 35 543 + 425 999 – 851 236 + 12 43 + 324 739 – 14 978 – 35 275 + 624 399 – 190 236 + 512 443 + 324 739 – 614 978 – 735 812 + 176 854 – 324

30 48 сав ундаанаас 25 савыг худалджээ. Хэдэн сав ундаа үлдсэн бэ?

31 550 төгрөгийн харандаа, 420 төгрөгийн бийр авахад нийт хэдэн төгрөг төлөх вэ? Харандаа ба бийрийн үнийн зөрөө хэд вэ?

32 Өвөө 75 настай. Тэр хүүгээсээ 24 насаар ахмад. Хүү нь 1 охинтой байв. Хүү нь охиноосоо 31 насаар ахмад. Ач охин хэдэн настай вэ? Ач охин ба өвөөгийн насны зөрөө хэд вэ?

33 Амар 350 төгрөгтэй байв. Сүрэн түүнээс 120-оор илүү төгрөгтэй. Харин Болд Амараас 140-өөр бага төгрөгтэй байлаа. Сүрэн, Болд хоёр нийлээд хэдэн төгрөгтэй байсан бэ?

350 төгрөгийн үнэтэй 1 шугам, 120 төгрөгийн үнэтэй 1 дэвтэр авахад хэдийг төлөх вэ? Шугам ба дэвтрийн үнийн зөрөө хэд вэ?

Бодолт: а. Шугам ба дэвтэр авахад төлөх үнэ:

Шугам

Дэвтэр

350 төгрөг

120 төгрөг

Бүгд ? төгрөг

350 + 120 = 350 + 100 + 20 = 450 + 20 = 470 (төгрөг)

б. Шугам ба дэвтрийн үнийн зөрөө:

Шугам

Дэвтэр

350 төгрөг

120 төгрөг

Зөрөө ?

350 – 120 = 350 – 100 – 20 = 250 – 20 = 230 (төгрөг)

1. Нэг уутанд 57 савх, нөгөө уутанд 32 савх байв. Хоёр уутанд нийт хэдэн савх байсан бэ? Эхний уутанд хоёр дахиас хэдээр илүү савх байсан бэ?

2. 463 хонь, түүнээс 252-оор цөөн ямаатай айл байв. Уг айлын бог малын тоог олоорой.

16

34 Тооцоолоорой. 7 + 6 8 + 5 24 – 7 16 – 9 57 + 24 43 – 25 57 + 6 8 + 95 24 – 17 56 – 49 570 + 240 430 – 250 57 + 46 38 + 95 524 – 17 316 – 49 457 + 524 743 – 325 857 + 46 38 + 395 524 – 317 316 – 149 507 + 204 403 – 205 857 + 146 438 + 395 724 – 647 364 – 275 326 + 495 400 – 265

35 Хайрцагт байсан мөнгөнөөс 255 төгрөг авахад 639 төгрөг үлдэв. Хайрцагт хэдэн төгрөг байсан бэ? 1000 төгрөг болгон гүйцээхийн тулд хэдийг нэмэх хэрэгтэй вэ?

36 Нэг агуулахад 395 хайрцаг жимс байв. Энэ нь нөгөө агуулахад байгаа жимснээс 128 хайрцгаар их байв. Хоёр агуулахад нийт хэдэн хайрцаг жимс байгаа вэ?

550 төгрөгийн үнэтэй харандаа, 360 төгрөгийн үнэтэй баллуур авахад хэдийг төлөх вэ? Харандаа ба баллуурын үнийн зөрөө хэд вэ?

Бодолт: а. Харандаа ба баллуурын нийт үнэ:

Харандаа

Баллуур

550 төгрөг

360 төгрөг


550 + 360 = 500 + 50 + 300 + 60 = 800 + 110 = 910 (төгрөг)

б. Харандаа ба баллуурын үнийн зөрөө:

Харандаа

Баллуур

550 төгрөг

360 төгрөг

Зөрөө ?

550 – 360 = 550 – 300 – 60 = 250 – 50 – 10 = 200 – 10 = 190 (төгрөг)

Бодолтыг ажиглаад, тайлбарлаарай.

а. 477 + 258 = ?477 + 258 = 400 + 70 + 7 + 200 + 50 + 8 = 600 + 120 + 15 = 720 + 15 = 735

б. 477 – 258 = ?477 – 258 = 400 + 60 + 17 – 200 – 50 – 8 = 200 + 10 + 9 = 219

в. 427 – 258 = ?427 – 258 = 300 + 120 + 7 – 200 – 50 – 8 = 100 + 70 + 7 – 8 = 160 + 17 – 8 == 169

16

34 Тооцоолоорой. 7 + 6 8 + 5 24 – 7 16 – 9 57 + 24 43 – 25 57 + 6 8 + 95 24 – 17 56 – 49 570 + 240 430 – 250 57 + 46 38 + 95 524 – 17 316 – 49 457 + 524 743 – 325 857 + 46 38 + 395 524 – 317 316 – 149 507 + 204 403 – 205 857 + 146 438 + 395 724 – 647 364 – 275 326 + 495 400 – 265

35 Хайрцагт байсан мөнгөнөөс 255 төгрөг авахад 639 төгрөг үлдэв. Хайрцагт хэдэн төгрөг байсан бэ? 1000 төгрөг болгон гүйцээхийн тулд хэдийг нэмэх хэрэгтэй вэ?

36 Нэг агуулахад 395 хайрцаг жимс байв. Энэ нь нөгөө агуулахад байгаа жимснээс 128 хайрцгаар их байв. Хоёр агуулахад нийт хэдэн хайрцаг жимс байгаа вэ?

550 төгрөгийн үнэтэй харандаа, 360 төгрөгийн үнэтэй баллуур авахад хэдийг төлөх вэ? Харандаа ба баллуурын үнийн зөрөө хэд вэ?

Бодолт: а. Харандаа ба баллуурын нийт үнэ:

Харандаа

Баллуур

550 төгрөг

360 төгрөг


550 + 360 = 500 + 50 + 300 + 60 = 800 + 110 = 910 (төгрөг)

б. Харандаа ба баллуурын үнийн зөрөө:

Харандаа

Баллуур

550 төгрөг

360 төгрөг

Зөрөө ?

550 – 360 = 550 – 300 – 60 = 250 – 50 – 10 = 200 – 10 = 190 (төгрөг)

Бодолтыг ажиглаад, тайлбарлаарай.

а. 477 + 258 = ?477 + 258 = 400 + 70 + 7 + 200 + 50 + 8 = 600 + 120 + 15 = 720 + 15 = 735

б. 477 – 258 = ?477 – 258 = 400 + 60 + 17 – 200 – 50 – 8 = 200 + 10 + 9 = 219

в. 427 – 258 = ?427 – 258 = 300 + 120 + 7 – 200 – 50 – 8 = 100 + 70 + 7 – 8 = 160 + 17 – 8 == 169

17

41 Нийлбэр, ялгаврын утгыг олоорой. 286 + 19 799 + 18 505 + 298 786 + 99 295 + 216 690 + 234 925 – 19 723 – 395 297 + 159 402 – 98 600 – 480 800 – 399

23 – 6 = ? 328 – 173 = ?

6 дээр хэдийг нэмбэл 23 гарах вэ?

4 + 13 = 17128 + 20 + 7 = 155Иймд 23 – 6 = 17

Шалгавал, 17 + 6 = 23 Иймд 328 – 173 = 155Шалгавал, 155 + 173 = 328

173 дээр хэдийг нэмбэл 328 гарах вэ?

6 + 4 = 1010 + 13 = 23

173 + 7 = 180180 + 20 = 200200 + 128 = 328

38 Дээрх аргаар тооцоолоод, зөв хариу гарсан эсэхийг шалгаарай. а. 43 – 25 б. 67 – 36 в. 124 – 85 г. 213 – 72 д. 165 – 57 е. 936 – 864 ё. 803 – 260 ж. 900 – 699

40 Ариунгэрэл 470 төгрөгөөр самар худалдан аваад, худалдагчид 1000 төгрөг өгчээ. Хэдэн төгрөг буцааж авах вэ?

а. 495 + 11 = 495 + (10 + 1) = 495 + 10 + 1 = 505 + 1 = 506 б. 495 + 67 = (500 – 5) + 67 = 500 + 67 – 5 = 567 – 5 = 562 в. 354 + 17 = 354 + (20 – 3) = 354 + 20 – 3 = 374 – 3 = 371 г. 354 + 298 = 354 + (300 – 2) = 354 + 300 – 2 = 654 – 2 = 652 д. 354 – 38 = 354 – (40 – 2) = 354 – 40 + 2 = 314 + 2 = 316 е. 354 – 199 = 354 – (200 – 1) = 354 – 200 + 1 = 154 + 1 = 155

Чээжээр тооцоолж сурцгаая.

78 46 275

54229573

355 690 285505

645495715

310

Дэвтэртээ бичээд, нийлбэр нь 100 байх тоонуудыг олж холбоорой.

Нийлбэр нь 1000 байх тоонуудыг олж холбоорой.

37 Хүү тоо санав. Түүний санасан тоон дээр 274-ийг нэмээд, 365-ыг хасахад 189 гарчээ. Хүүгийн санасан тоог олоорой.

Чээжээр тооцоолж сурцгаая.

39

18

18

Охин 549 төгрөгөөр савх, 20 төгрөгөөр бичгийн цаас авчээ. Тэр бүгд хэдэн төгрөг төлсөн бэ?

Савх ба бичгийн цаасны үнийн зөрөөг олъё.

Арга 1.549 + 20 = 569 (төгрөг)

Арга 1.549 – 20 = 529 (төгрөг)

Бодолтын юу нь ижил, ялгаатайг тайлбарлаарай.

Хүү 549 төгрөгөөр савх, 320 төгрөгөөр харандаа авчээ. Тэр бүгд хэдэн төгрөг төлсөн бэ?

Савх ба харандааны үнийн зөрөөг олъё.

Арга 1.549 + 320 = 549 + 300 + 20 = 849 + 20 = = 869 (төгрөг)

Арга 1.549 – 320 = 549 – 300 – 20 = 249 – 20 = = 229 (төгрөг)

549 төгрөг


320 төгрөг549 төгрөг


20 төгрөг

549 төгрөгСавх

Харандаа ? төгрөг320 төгрөг

549 төгрөгСавхЦаас ? төгрөг

20 төгрөг

354 + 69 = ?Арга 1.354 + 69 = 300 + 50 + 4 + 60 + 9 = = 300 + 110 + 13 = 423

Арга 2. Баганан бичиглэлээр бодох


354 + 269 = ?Арга 1.354 + 269 = 300 + 50 + 4 + 200 + 60 + 9 = = 500 + 110 + 13 = 623


Ижил орны нэгжүүд нэг баганад байхаар тоонуудаа бичнэ.

Эхлээд нэгжээ нэмнэ:

4 н + 9 н = 13 н13 н = 1 а 3 н

1 аравтаа санана.

+ 3 5 46 9

3+ 3 5 4

6 92 3

+ 3 5 42 6 9

3+ 3 5 4

2 6 92 3

+ 3 5 42 6 96 2 3

+ 3 5 46 9

4 2 3

1 11 11

Аравтаа нэмнэ:5 а + 6 а = 11 а

Санасан 1 аравттай 12 а болно.

12 а = 1 з 2 а1 зуутаа санана.

Зуутаа нэмнэ:3 з + 0 з = 3 з

Санасан 1 зууттай 4 з болно.


4 н + 9 н = 13 н13 н = 1 а 3 н






Санасан 1 зууттай 6 з

болно.

1 11 11

42 Хоёр аргаар нийлбэр, ялгаврын утгыг олоорой. 65 + 32 345 + 24 276 + 123 31 + 458 250 + 680 465 + 214 65 – 32 345 – 24 276 – 123 458 – 31 680 – 250 465 – 214

18

18

Охин 549 төгрөгөөр савх, 20 төгрөгөөр бичгийн цаас авчээ. Тэр бүгд хэдэн төгрөг төлсөн бэ?

Савх ба бичгийн цаасны үнийн зөрөөг олъё.

Арга 1.549 + 20 = 569 (төгрөг)

Арга 1.549 – 20 = 529 (төгрөг)


Хүү 549 төгрөгөөр савх, 320 төгрөгөөр харандаа авчээ. Тэр бүгд хэдэн төгрөг төлсөн бэ?

Савх ба харандааны үнийн зөрөөг олъё.

Арга 1.549 + 320 = 549 + 300 + 20 = 849 + 20 = = 869 (төгрөг)

Арга 1.549 – 320 = 549 – 300 – 20 = 249 – 20 = = 229 (төгрөг)

549 төгрөг


320 төгрөг549 төгрөг


20 төгрөг

549 төгрөгСавх

Харандаа ? төгрөг320 төгрөг

549 төгрөгСавхЦаас ? төгрөг

20 төгрөг

354 + 69 = ?Арга 1.354 + 69 = 300 + 50 + 4 + 60 + 9 = = 300 + 110 + 13 = 423



354 + 269 = ?Арга 1.354 + 269 = 300 + 50 + 4 + 200 + 60 + 9 = = 500 + 110 + 13 = 623


Ижил орны нэгжүүд нэг баганад байхаар тоонуудаа бичнэ.


4 н + 9 н = 13 н13 н = 1 а 3 н


+ 3 5 46 9

3+ 3 5 4

6 92 3

+ 3 5 42 6 9

3+ 3 5 4

2 6 92 3

+ 3 5 42 6 96 2 3

+ 3 5 46 9

4 2 3

1 11 11





Санасан 1 зууттай 4 з болно.


4 н + 9 н = 13 н13 н = 1 а 3 н






Санасан 1 зууттай 6 з

болно.

1 11 11

42 Хоёр аргаар нийлбэр, ялгаврын утгыг олоорой. 65 + 32 345 + 24 276 + 123 31 + 458 250 + 680 465 + 214 65 – 32 345 – 24 276 – 123 458 – 31 680 – 250 465 – 214

19

19

354 – 69 = ?Арга 1.354 – 69 = 350 + 4 – 70 + 1 = 300 + 50 + + 4 – 50 – 20 + 1 = 280 + 5 = 285



354 – 269 = ?Арга 1.354 – 269 = 354 – 270 + 1 = 350 + + 4 – 250 – 20 + 1 = 80 + 5 = 85

Арга 2. Баганан бичиглэлээр бодохИжил орны нэгжүүд нэг баганад байхаар тоонуудаа бичнэ.

Нэгжээ хасна:4-өөс 9-ийг хасч болохгүй тул 1

аравтаа задлая.1 а 4 н = 14 н,14 н – 9 н = 5 н

– 3 5 46 9

5– 3 5 4

6 98 5

– 3 5 46 9

2 8 5

14

Аравтаа хасна:4-өөс 6-г хасч болохгүй тул 1 зуутаа задлая.1 з 4 а = 14 а,

14 а – 6 а = 8 а

Зуутаа хасна:2 з – 0 з = 2 з

4 142 14 142 14

Нэгжээ хасна:4-өөс 9-ийг хасч болохгүй тул 1

аравтаа задлая.1 а 4 н = 14 н,14 н – 9 н = 5 н

– 3 5 42 6 9

5– 3 5 4

2 6 98 5

– 3 5 42 6 9

8 5

14

Аравтаа хасна:4-өөс 6-г хасч болохгүй тул 1 зуутаа задлая.1 з 4 а = 14 а,

14 а – 6 а = 8 а

Зуутаа хасна:2 з – 2 з = 0 з

4 142 14 142 14

43 Хоёр аргаар тооцоолоорой. 26 + 19 79 + 18 355 + 527 467 + 219 584 + 237 473 + 347 260 + 190 709 + 180 505 + 207 657 + 294 354 + 456 346 + 157

Шалгавал: 242 + 258 = 200 + 40 + 2 + 200 + 50 + 8 = 400 + 90 + 10 = 500

Эхлээд нэгжүүдээ хасна: 0-ээс 8-ыг хасаж болохгүй. Аравт 0 тул 1 зуут задлая.

Аравтуудаа хасна:9 аравт үлдсэн. 9 а – 5 а = 4 а

Зуутуудаа хасна:4 зуут үлдсэн.4 з – 2 з = 2 з

1 з = 10 а, 10 аравтаас 1-ийг задлая. 1 а = 10 н, 10 н – 8 н = 2 н

– 5 0 02 5 8

2

4 9 10

– 5 0 02 5 8

4 2

4 9 10

– 5 0 02 5 82 4 2

4 9 10

Бодолтыг тайлбарлаарай.

44 Нийлбэр, ялгаврын утгыг хоёр аргаар олоорой. 286 + 19 799 + 18 505 + 298 786 + 99 295 + 216 690 + 234 925 – 19 723 – 395 297 + 159 402 – 98 600 – 480 800 – 399

850 851 852 853 854 855 856 857 858 859 860 854 нь 850 ба 860-ын алинд ойр вэ? 854 – 850 = 4, буюу 854 нь 850-аас 4 нэгж зайд оршино. 860 – 854 = 6 буюу 854 нь 860-аас 6 нэгж зайд оршино. 6>4 тул 854 нь 850-д илүү ойр. Иймд 854-ийг аравтаар тоймлоход 850 болно.

45 854 тоог аравтаар тоймлосон аргыг ажиглаад, тайлбарлаарай.

20

20

ӨӨРИЙГӨӨ СОРЬЁ

АШИГЛАСАН МАТЕРИАЛ

100 төгрөг 10 төгрөг 1 төгрөг

1 Мөнгөний хэмжээг дүрслэн үзүүлэв. Хүүхдүүдэд байгаа мөнгөний хэмжээ

2 Тоонуудыг жишээрэй. а. 291 ба 284 б. 403 ба 430 в. 372 ба 327 г. 361 ба 401

3 Цэцэрлэгт хүрээлэнд тарьсан 72 модны 16 нь улиас байлаа. Бусад нь гацуур байсан бол хэдэн гацуур тарьсан бэ?

4 Хүүд 830 төгрөг байсан. Тэр 395 төгрөгөөр жигнэмэг авсан бол түүнд хэдэн төгрөг үлдсэн бэ? Эгч нь түүнд 297 төгрөг өгсөн бол тэр хэдэн төгрөгтэй болсон бэ?

5 Дэлгүүрт 83 ширхэг бал, түүнээс 25-аар цөөн шугам байв. 36 хүүхэд бүр бал, шугам авчээ. Дэлгүүрт хэдэн бал, хэдэн шугам үлдсэн бэ?

1. Лувсандорж, Ц. ба бусад. (2006). Математик 3. УБ: Экимто ХХК2. Чулуунцэцэг, О. ба бусад. (2006). Математик 4. УБ: Экимто ХХК3. Чулуунцэцэг, О. ба бусад. (2008, 2011). Математик 1. УБ: Экимто ХХК, Битпресс ХХК4. Эрдэнэчимэг, Б. ба бусад. (2006). Нэмэх, хасах 1. Дүйцсэн сургалтын модуль. УБ: АББЗСҮТ-ийн

хэвлэх үйлдвэр5. Эрдэнэчимэг, Б. ба бусад. (2006). Нэмэх, хасах 2. Дүйцсэн сургалтын модуль. УБ: АББЗСҮТ-ийн

хэвлэх үйлдвэр6. Эрдэнэчимэг, Б. ба бусад. (2014). Математик 3. УБ: Мөнхийн үсэг ХХК

а. Хүүхэд бүрийн мөнгөний хэмжээг тоогоо болон үгээр бичээрэй.б. Тоонуудыг орны нэмэгдэхүүний нийлбэр хэлбэрээр бичээрэй.в. Мөнгөний хэмжээг хамгийн багаас их рүү эрэмбэлэн бичээрэй.д. Хүүхэд бүрийн мөнгөний хэмжээг аравт, зуутаар тоймлоорой.е. Хүүхэд бүрд хэдийг өгвөл тэд тус бүрдээ 1000 төгрөгтэй болох вэ?ё. Хэн нь хэнээс хэдээр илүү төгрөгтэй вэ?ж. Хүүхдүүд бүгд хэдэн төгрөгтэй байна вэ?

Математик 2-1. Тооноос тооцоололд /хүүхэд

Documents