ΕΕΙΙΣΣΑΑΓΓΩΩΓΓΗΗ ΣΣΤΤΟΟΝΝ ΕΕΛΛΛΛΗΗΝΝΙΙΚΚΟΟ ΠΠΟΟΛΛΙΙΤΤΙΙΣΣΜΜΟΟ

Σημαντικοί Σταθμοί του

Ελληνικού Πολιτισμού

ΤΟΜΟΣ Β’

3ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΚΑΙ ΕΠΙΣΤΗΜΗ

Περίληψη κεφαλαίου από την Κωνσταντία Γιόρτσιου

Ακαδημαϊκό έτος 2008 - 2009

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Ενότητα 3.1 – ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ........................................................................................ 2

3.1.1 Προσωκρατικοί φιλόσοφοι. Κοσμολογικοί περίοδος της ελληνικής φιλοσοφίας (585 π.Χ. – μέσα 5ου αιώνα π.Χ.) ............................................................................ 2 3.1.2 Σωκράτης, Πλάτωνας, Αριστοτέλης – ανθρωποκεντρική περίοδος της ελληνικής φιλοσοφίας (μέσα του 5ου αι. – 322 π.Χ.)................................................ 5 3.1.3 Μετα-αριστοτελική φιλοσοφία. Ατομικιστική περίοδος της ελληνικής φιλοσοφίας (322 π.Χ. – 529 μ.Χ.) ......................................................................... 10

Ενότητα 3.2 – ΕΠΙΣΤΗΜΗ ........................................................................................ 13 3.2.1 Εισαγωγή ..................................................................................................... 13 3.2.2 Μαθηματικά.................................................................................................. 13 3.2.3 Αστρονομία .................................................................................................. 14 3.2.4 Φυσική και εφαρμοσμένη μηχανική.............................................................. 14 3.2.5 Γεωδαισία και γεωγραφία............................................................................. 15 3.2.6 Ιατρική .......................................................................................................... 15

Ενότητα 3.1 – ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ

3.1.1 Προσωκρατικοί φιλόσοφοι. Κοσμολογικοί περίοδος της

ελληνικής φιλοσοφίας (585 π.Χ. – μέσα 5ου αιώνα π.Χ.)

Τόπος: Ν. Ιταλία και Σικελία, Ιωνία

Σκοπός: να λύσουν => το μεταφυσικό πρόβλημα της φύσης και της γένεσης του

κόσμου (γνωστοί και ως φυσικοί φιλόσοφοι)

ΘΑΛΗΣ Ο ΜΙΛΗΣΙΟΣ (585 π.Χ.)

Ιδρυτής της Ιωνικής ή Μιλησιακής σχολής.

Θαλής και οι διάδοχοι του θεωρούσαν πως μπορούσαν να εξηγήσουν τη φύση και τη

γένεση του κόσμου και του σύμπαντος εάν απαντούσαν στην ερώτηση:

Από ποια ουσία αποτελείται ο κόσμος; Κάτω από τη φαινομενική μεταβλητότητα και πολλαπλότητα του κόσμου μας υπάρχει

μια σταθερότητα και μια ενότητα, η οποία βρίσκεται σε μια μόνο ενιαία, αναλλοίωτη

και αιώνια υλική ουσία. Από την ΟΥΣΙΑ αυτή που έχει δική της κίνηση, είναι δυναμική

όπως ένας ζωντανός οργανισμός, δημιουργήθηκαν εξελικτικά όλα τα πράγματα και σ’

αυτήν καταλήγουν με τη φθορά (θεωρία γνωστή ως μονισμός ή ενισμός).

Θαλής: νερό Αναξίμανδρος (555 π.Χ.): άπειρο Αναξιμένης (535 π.Χ.): αέρας

ΠΥΘΑΓΟΡΑΣ (525 π.Χ.)

Ίδρυσε τη Πυθαγόρεια Σχολή στον Κρότωνα της Ν. Ιταλίας.

Θεμελιώδης αρχή από την οποία προήλθε ο κόσμος, καθώς κι αυτό που του έδινε

αρμονία και ομορφιά, ήταν οι ΑΡΙΘΜΟΙ, και ειδικότερα το αριθμητικό σύστημα των

αναλογιών που βρίσκουμε στις αρμονικές μουσικές νότες.

Σελίδα 2 από 16

ΑΝΤΙΔΡΑΣΗ & ΔΙΑΜΑΧΗ ΜΕΤΑΞΥ Μονισμού ή ενισμού VS Πλουραλισμού ή της πολυαρχίας

Μονισμός: υποστηρίζει τη μοναδικότητα της πραγματικότητας και την ύπαρξη μιας

μόνο ουσίας στο σύμπαν (ανάγει τα πάντα σε μια αρχή και αιτία)

Πλουραλισμός: καθετί που υπάρχει, αποτελείται από έναν ολόκληρο κόσμο

ανεξάρτητων, ξεχωριστών οντοτήτων

ΗΡΑΚΛΕΙΤΟΣ Ο ΕΦΕΣΙΟΣ (500 π.Χ.) - αντίδραση

Απέρριψε τις προηγούμενες θεωρίες περί της εξέλιξης του κόσμου από μια

αμετάβλητη και αρχικά ενιαία ουσία, θεωρώντας πως είναι μάταιο να αναζητά κανείς

κάτι το σταθερό και ενιαίο πέρα από τον ορατό κόσμο.

Μόνη πραγματικότητα αυτή που βλέπουμε γύρω μας.

Παρομοίασε τον κόσμο με τη φωτιά. 1) ο κόσμος και τα όντα του βρίσκονται σε διαρκή κίνηση και μεταβολή ή μετάσταση

από τη μια κατάσταση στην άλλη (τα πάντα ρη και ουδέν μένει)

2) ο κόσμος γεννιέται κάθε στιγμή μέσα από τη συνεχή πάλη των αντιθέτων (γέννηση

– θάνατος)

Γίγνεσθαι (αέναον) [προοδευτική κίνηση]

≠ Είναι (ο κόσμος είναι νερό ή αέρας κ.λπ.) [των Προσωκρατικών]

ΠΑΡΜΕΝΙΔΗΣ Ο ΕΛΕΑΤΗΣ (480 π.Χ.)

Στην πρόκληση του Ηράκλειου ανέλαβαν να απαντήσουν οι εκπρόσωποι της

Ελεατικής Σχολής

Ο Παρμενίδης προσπάθησε να αποδείξει την έσχατη ενότητα και σταθερότητα του

κόσμου. Χρησιμοποίησε μια σειρά από λογικά επιχειρήματα που έδειχναν πως δεν

υπάρχει γίγνεσθαι, δηλ. κίνηση.

Σελίδα 3 από 16

Νοητή Ουσία: Ενιαία, αιώνια και αμετάβλητη ουσία ( ≠ με τη δυναμική ουσία των

Ιώνων φιλοσόφων), όχι αισθητή (δηλ. αντιληπτή μόνο με τη νόηση και όχι με τις

αισθήσεις, και ακίνητη (δε μπορεί να δημιουργήσει εξελικτικά τον κόσμο).

Μετά τον Παρμενίδη το κύριο μέλημα των Προσωκρατικών ήταν να υπερασπιστούν

την αντίληψη του κοινού ανθρώπου ότι ο κόσμος των αισθητών έχει μια

πραγματικότητα και να συμβιβάσουν τη θεωρία του Ηράκλειτου με τη διαμετρικά

αντίθετη θεωρία του Παρμενίδη.

Θεωρία της πολλαπλότητας και δυναμικότητας ≠

Θεωρία ενότητα και στατικότητας της αντικειμενικής πραγματικότητας.

Τακτική που υιοθέτησαν: Ουσία του φυσικού κόσμου => αιώνια, αμετάβλητη και δυναμική, εγκατέλειψαν την

ιδέα ότι ήταν ενιαία και μοναδική. Στη θέση της ιδέας αυτής εισηγήθηκαν

περισσότερες από μια αρχές ή αρχέγονες ουσίες (θεωρία γνωστή ως πολυαρχία ή

πλουραλισμός). Με τη θεωρία της πολυαρχίας πίστευαν πως μπορούσαν να

αποδείξουν ότι ο κόσμος των αισθητών είναι αληθινός και ευεξήγητος.

ΕΜΠΕΔΟΚΛΗΣ Ο ΑΚΡΑΓΑΝΤΙΝΟΣ (445 π.Χ.)

Φαντάστηκε πως ο κόσμος αποτελείται από τυχαίους συνδυασμούς τεσσάρων

στοιχείων (ριζώματα): γη, αέρας φωτιά και νερό, που είναι αμετάβλητα και αιώνια και

βρίσκονται σε διαρκή κίνηση.

Αιτίες της κίνησης: φιλία και έριδα.

ΑΝΑΞΑΓΟΡΑΣ (445 π.Χ.)

Υπέθεσε πως ο κόσμος προήλθε από άπειρα πρώτα στοιχεία (σπέρματα), κινούσα

αιτία της πανσπερμίας ήταν ο νους, που κυβερνά τον κόσμο.

Σελίδα 4 από 16

ΔΗΜΟΚΡΙΤΟΣ Ο ΑΒΔΗΡΙΤΗΣ (410 π.Χ.) – Ατομισμός

Ο κόσμος των αισθητών αποτελείται από συμπλέγματα ατόμων (αδιάσπαρτων και

αδιαίρετων μικροσκοπικών μορίων) και κενού (το κενό μέσα στον οποίο κινούνται

διαρκώς τα άτομα).

Τα συμπλέγματα οφείλονται σε τυχαίους συνδυασμούς, επομένως μεταβάλλονται,

γεννιούνται και φθείρονται χωρίς να επηρεάζουν το αιώνιο και αναλλοίωτο

χαρακτήρα των ατόμων.

Η υπόθεση αυτή προανήγγειλε την ατομική θεωρία.

Οι Προσωκρατικοί ερμήνευσαν τον κόσμο:

- με βάση τη λογική και με καθαρά φυσικούς όρους, απορρίπτοντας

υπερφυσικές ερμηνείες

- καθιέρωσαν τη συνήθεια της ανοικτής κριτικής συζήτησης, των διαφόρων

θεωριών

Μονισμός / Ενισμός: Θαλής – νερό, Αναξίμανδρος – άπειρο, Αναξιμένης – αέρας,

Πυθαγόρας – αριθμοί, Παρμενίδης – νοητή ουσία

Πλουραλισμός / Πολυαρχία: Εμπεδοκλής – γη, αέρας, νερό, φωτιά

Αναξαγόρας – πανσπερμία

Δημόκριτος – άτομα, κενό

3.1.2 Σωκράτης, Πλάτωνας, Αριστοτέλης – ανθρωποκεντρική

περίοδος της ελληνικής φιλοσοφίας (μέσα του 5ου αι. – 322 π.Χ.)

ΣΩΚΡΑΤΗΣ (469 – 399 π.Χ)

Έφερε ριζική αλλαγή και ανανέωση στη φιλοσοφία.

Στρέφει την προσοχή από τη φύση στον ίδιο τον άνθρωπο και στο νόημα της ύπαρξής του.

Σελίδα 5 από 16

Αίτια στροφής: διαφορετικές κοινωνικές και πολιτικές συνθήκες που επικράτησαν

στην Αθήνα από το 431 π.Χ. και μετά.

Οι πολίτες ενδιαφέρονταν να μάθουν τους νόμους που διέπουν τις ανθρώπινες

πράξεις, με σκοπό να εξασφαλίσουν την προσωπική τους ευτυχία και επικράτηση

στη δημόσια σκηνή της Αθήνας (ιδίως στην πολιτική σκηνή) και να βελτιώσουν γενικά

τη ζωή τους.

Σχετικά με το θέμα αυτό, η προσωκρατική φιλοσοφία δεν είχε να προτείνει στους

ανθρώπους απολύτως τίποτε (ο φυσικός κόσμος που την απασχολούσε ήταν

εντελώς απόμακρος και ακατάληπτος και δεν τους άγγιζε).

Σοφιστές: επαγγελματίες δάσκαλοι μιας μεγάλης ποικιλίας θεμάτων, όπως ρητορική,

πολιτική θεωρία και φιλοσοφία. Αυτοί ισχυρίζονταν πως μπορούσαν να διδάξουν

τους ανθρώπους την τέχνη της «αρετής» (επιδεξιότητα για υπεροχή και προσωπική

επιτυχία στη ζωή), ανεξάρτητα από οποιαδήποτε φιλοσοφική θεωρία για απόλυτες

ηθικές αρχές και αξίες. Ένα «πράγμα» είναι αυτό που φαίνεται ότι είναι, όπως το

αντιλαμβάνεται ο κάθε άνθρωπος και ότι όλες οι ανθρώπινες πράξεις είναι

συμβατικές και καθοδηγούνται μόνο από την πείρα και την σκοπιμότητα, επομένως

δεν υπάρχει απόλυτη γνώση.

Ο Σωκράτης έβρισκε τον «σχετικισμό» των σοφιστών εξαιρετικά επικίνδυνο, τόσο

από γνωσιολογικής όσο και από ηθικής πλευράς και έθεσε ως κύριο μέλημά του να

τον καταπολεμήσει.

Αντιπρότεινε: 1) «Η αρετή είναι γνώση», δηλ. ότι η αρετή μπορεί να αποκτηθεί μέσα από την ορθή και απόλυτη γνώση. Υπάρχει δυνατότητα για αληθινή και απόλυτη γνώση,

διότι υπάρχει μια ηθική συνείδηση κοινή σε όλους τους ανθρώπους, που όλες οι

ηθικές αρχές και έννοιες (δικαιοσύνη, σωφροσύνη, αυτοκυριαρχία) βρίσκονται σε

λανθάνουσα κατάσταση και είναι καθορισμένες σύμφωνα με καθολικά (γενικά

αποδεκτά από όλους) αντικειμενικά κριτήρια, που αποτελούν έτσι απόλυτα ηθικά

πρότυπα. Από τη στιγμή που οι άνθρωποι θα κατορθώσουν να αποσαφηνίσουν και

να κατακτήσουν τη γνώση αυτή που υπάρχει μέσα τους θα είναι σε θέση να

ανακαλύψουν το σκοπό της ανθρώπινης ζωής και να αποκτήσουν τη γενική

Σελίδα 6 από 16

ανθρώπινη αρετή. Εισήγαγε τη θεωρία της γνώσης, όχι επί τη βάσει υλικών αρχών

αλλά εννοιών, οι οποίες κυβερνούν τις πράξεις των ανθρώπων.

2) «Ενότητα των αρετών», δηλ. όλες οι ηθικές αρετές είναι αλληλένδετες: εάν έχεις αποκτήσει τη μία, τις έχεις αποκτήσει όλες. 3) «Η αρετή είναι ευδαιμονία», δηλ. το να είναι κανείς ενάρετος σημαίνει ότι είναι και ευτυχής, εφόσον κάθε άνθρωπος με ορθή γνώση θα αναζητήσει τις πράξεις που οδηγούν προς την ευδαιμονία. 4) «Ουδείς εκών κακός», δηλ. κανείς δεν κάνει κακό με τη θέλησή του, η κακία οφείλεται απλά στην άγνοια.

Με την επαγωγική μέθοδο της επιχειρηματολογίας ο Σωκράτης συμβάλλει στη γένεση

της λογικής και καθιερώνει την αφηρημένη σκέψη.

Με τη διδασκαλία του πραγματοποίησε μια σειρά από μοναδικά επιτεύγματα, τα

οποία έθεσαν τα θεμέλια της δυτικής σκέψης και φιλοσοφίας:

1) θεμελίωσε επιστημονικά την ηθική, δίνοντας έμφαση: σε ηθικά ζητήματα,

στην αυτογνωσία και στον εσωτερικό στοχασμό

2) νέος τρόπος του «σκέπτεσθαι», η αφηρημένη σκέψη

3) γέννηση της λογικής μέσα από τη χρήση της επαγωγής.

ΠΛΑΤΩΝΑΣ (427 – 347 π.Χ.)

Εμπλούτισε τη σωκρατική θεωρία της γνώσης διότι:

1. πίστευε ότι είναι ελλιπής και χρειάζεται να συμπληρωθεί, έτσι ώστε να

υποστηριχθεί καλύτερα.

2. τα φιλοσοφικά του ενδιαφέροντα ήταν ευρύτερα από του Σωκράτη, και δεν

περιορίστηκε σε ηθικά ζητήματα μόνο.

Επηρεάστηκε επίσης, από τις θεωρίες του Ηράκλειτου, του Παρμενίδη, των

Πυθαγορείων.

Θεωρία των Ιδεών το κέντρο της πλατωνικής φιλοσοφίας.

Σελίδα 7 από 16

Θεωρία των Ιδεών: Εξύψωσε τις απλές ηθικές έννοιες σε αυθυπόστατες ουσίες τις Ιδέες ή οντότητες

(ηθικές έννοιες οι μόνες πηγές αληθινής γνώσης) και από την άλλη ανήγαγε τη

διδασκαλία του Σωκράτη σε μεταφυσική θεωρία.

Δύο κόσμοι:

1) αισθητός και γήινος κόσμος της συνεχούς μεταβολής και κίνησης

2) υπεραισθητός, ιδανικός και υπερουράνιος κόσμος που είναι αιώνιος και σταθερός

(βλέπε Παρμενίδη)

Ο ιδανικός κόσμος περιέχει τις ιδέες.

Ο κόσμος των ιδεών είναι ο μόνος πραγματικός και μας παρέχει γνώση, ενώ ο

ορατός κόσμος είναι απλά σα πραγματικός, δηλ. φανταστικός και μπορεί να μας

παρέχει μόνο γνώμη (δόξα)

Οι ιδέες δεν είναι προσιτές στις αισθήσεις και γίνονται αντιληπτές μόνο με το Νου, ο

οποίος είναι μέρος της ανθρώπινης ψυχής.

ΙΔΕΕΣ ΓΙΝΟΝΤΑΙ ΑΝΤΙΛΗΠΤΕΣ ΜΟΝΟ ΜΕ ΤΟ ΝΟΥ

Ανθρώπινη Ψυχή περιλαμβάνει τρία μερη:

1. Το λογιστικό, δηλ. το νου 2. Το Θυμό ή Θυμοειδές 3. Το Επιθυμητικό

Προορισμός του ανθρώπου: Η φυγή από τον υλικό κόσμο και η ομοίωσή του με το Θεό, μέσα από τον αρμονικό

συνδυασμό τριών αρετών: σοφίας, ανδρείας, σωφροσύνης.

Ο συνδυασμός των τριών γεννά την τέταρτη αρετή, τη δικαιοσύνη, γι’ αυτό ο δίκαιος

άνθρωπος είναι και ο πλησιέστερος στο Θεό και ο ευτυχής.

Σελίδα 8 από 16

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ (384 – 322 π.Χ.)

Έτεινε προς την καθολικότητα και διατύπωσε πρότυπα με βάση τον αφηρημένο

συλλογισμό.

Πλάτωνας => Ιδεαλιστής Αριστοτέλης => Πραγματιστής (ρεαλιστής) Ο Αριστοτέλης μελετούσε τη γνώση για χάρη της γνώσης και όχι για κάποιο πρακτικό

σκοπό.

Για την πλατωνική θεωρία των Ιδεών πίστευε πως ήταν μια παράλογη έξαρση

φαντασίας. Θεωρούσε τον κόσμο των φαινομένων ως απόλυτο αληθινό.

Ξέφυγε από την καθαρά μεταφυσική έρευνα της πλατωνικής φιλοσοφίας και

στράφηκε στην παρατήρηση της φύσης και την εμπειρική έρευνα (ΚΑΘΟΛΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ή ΣΥΣΤΗΜΑ ΤΟΥ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗ) => έπεσε στις τελικές εξετάσεις του

2009

ΑΝΘΡΩΠΙΝΗ ΓΝΩΣΗ

ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ

Φυσική (βιολογία, φυσικές επιστήμες,

μετεωρολογία, αστρονομία, ψυχολογία)

Μεταφυσική ή θεολογία

Μαθηματικά (αριθμητική, γεωμετρία,

οπτική, αρμονική, μηχανικη)

ΠΡΑΚΤΙΚΗ Πολιτική, Ηθική και Οικονομικά

ΠΟΙΗΤΙΚΗ Ρητορική και Τέχνη

Ιδρυτής της λογικής επιστήμης και φημίζεται για την ανακάλυψη της Συλλογιστικής ή

της θεωρίας της αξιωματικής παραγωγικής απόδειξης.

Θεωρία της αιτιότητας: όλα τα πράγματα της φύσης, έμψυχα ή άψυχα, γεννιούνται

με τη συνδρομή τεσσάρων αρχών

- το υλικό αίτιο (που δίνει την ύλη)

- το μορφικό αίτιο (που δίνει τη μορφή)

- το ποιητικό αίτιο (που δίνει την κίνηση)

- το τελικό αίτιο (που δίνει το σκοπό)

Σελίδα 9 από 16

(υπήρξε ως θέμα μαζί με το καθολικό σύστημα στις τελικές εξετάσεις του 2009)

Θεωρία της μεσότητας: κάθε αρετή είναι το μέσον ή μεσότητα μεταξύ δύο άκρων ή

ελαττωμάτων, της υπερβολής και της ελλείψεως. (υπήρξε ως θέμα τουλάχιστον 3

φορές σε παλιότερες εξετάσεις)

3.1.3 Μετα-αριστοτελική φιλοσοφία. Ατομικιστική περίοδος της

ελληνικής φιλοσοφίας (322 π.Χ. – 529 μ.Χ.)

Η φιλοσοφία στρέφεται προς τον ατομικισμό και σημειώνει τις μεγαλύτερες

επιδόσεις της στον κλάδο της ηθικής.

Διαπιστώνεται την περίοδο αυτή τάσεις εκλεκτισμού ή συγκρητισμού (δηλ. τάσεις

συγχώνευσης διαφόρων θεωριών ή δογμάτων).

Αίτια ριζικής τροπής της φιλοσοφίας προς τον ατομικισμό η «κρίση της πόλης».

Κέντρο της ελληνικής φιλοσοφίας δεν είναι πλέον η Αθήνα, αλλά άλλες πόλης όπως

η Αλεξάνδρεια.

Δεν έχουμε να κάνουμε πλέον με προσωπικότητες αλλά με φιλοσοφικά ρεύματα ή

φιλοσοφικές τάσεις, που συγκροτούν σχολές.

Οι Κυνικοί (Διογένης)

Όλες οι κοινωνικές συμβάσεις και οι ανθρώπινες αξίες και φιλοδοξίες είναι περιττές.

Η ευδαιμονία μπορεί να επιτευχθεί μόνο με μια ζωή απλή και φυσική. Διακήρυσσαν

επίσης την απαλλαγή των ανθρώπων από τα δεσμά της πόλης – κράτους και των

ιδανικών της.

Διογένης => διασημότερος εκπρόσωπος των Κυνικών

Οι Κυνικοί δεν δημιούργησαν ποτέ σχολή.

Ο Σκεπτικισμός (Πύρρων ο Ηλείος)

Δεν δημιούργησε ποτέ σχολή.

Σελίδα 10 από 16

Η ορθή γνώση της φύσης των πραγμάτων δεν αποκτιέται μέσω της εμπειρία του

ορατού κόσμου, διότι οι αισθήσεις και η νόηση μας εξαπατούν. Για να φτάσει κανείς

στην ευδαιμονία πρέπει να αμφισβητεί τις δοξασίες των ανθρώπων, να μην

δεσμεύεται από οποιαδήποτε άποψη, να απέχει από γνώμη, να εκφέρει μόνο γνώμη

για τις προσωπικές του εμπειρίες.

Η Επικούρεια Σχολή ή Κήπος (Επίκουρος)

Η ευδαιμονία συνίσταται στη ψυχική ηρεμία (αταραξία) και επιτυγχάνεται με την

αναζήτηση της ηδονής.

Ηδονή => πλήρη απουσία πόθου και πόνου (απονία), σωματική υγεία και ψυχική

ηρεμία (στατική ηδονή, ηδονή καταστηματική)

Σκοπός: να απαλλάξουν τους ανθρώπους από οδυνηρές σκέψεις που απειλούν να

τους καταστρέψουν τη ψυχική και σωματική ηρεμία.

Απαλλαγή από ψυχική και σωματική οδύνη πρέπει να υπάρχει σύνεση και

σοβαρότητα, αποχή από δημόσιες, οικογενειακές και συζυγικές υποχρεώσεις, μια

ζωή όσο το δυνατό πιο φυσική και αυτάρκη με περιορισμό των αναγκών στο

ελάχιστο.

Ήθελαν να εξαλείψουν:

- το φόβο για τους Θεούς

- το φόβο για το θάνατο και τη μεταθανάτια ζωή

Η Στωική Σχολή (Ζήνων)

Η ευδαιμονία βρίσκεται στην προσπάθεια να φτάσει κανείς στη αρετή.

Η αρετή συνίσταται στο να ζει κανείς σύμφωνα με τη φύση, πράγμα που σήμαινε

σύμφωνα με τη λογική

Ό,τι συμβαίνει είναι προκαθορισμένο από τη μοίρα

Σελίδα 11 από 16

Ο Νεοπλατωνισμός (Πλωτίνος)

Σκοπός του ανθρώπου είναι βοηθήσει τη ψυχή του να επανέλθει, μετά το θάνατο,

στην αρχική της κατάσταση σε έναν ανώτερο κόσμο, μέσα από την ανάσταση και την

ομοίωσή της προς το Θεό.

Προσωκρατική Φιλοσοφία (Κοσμολογική περίοδος 585 – μέσα 5ου αι. π.Χ)

Ασχολείται αποκλειστικά με το μεταφυσικό της ουσίας

της γέννησης του κόσμου. Επιχείρησαν να εξηγήσουν τη

φύση με βάση ορθολογική και κριτική σκέψη και με

καθαρά φυσικούς και όχι υπερφυσικούς όρους

Σωκράτης, Πλάτωνας, Αριστοτέλης (Ανθρωποκεντρική περίοδος μέσα 5ου αι. π.Χ. – 322 π.Χ.)

Από τον φυσικό κόσμο => στον ΑΝΘΡΩΠΟ

Σωκράτης: ασχολείται με καθαρά ηθικά ζητήματα,

θεμελιώνοντας την ηθική. Με την επαγωγική μέθοδο

επιχειρηματολογίας συμβάλλει στη γέννηση της λογικής

και καθιερώνει την αφηρημένη σκέψη.

Πλάτωνας: πραγματεύεται τη σχέση του ανθρώπου με

τον κόσμο με ένα καθαρά ιδεαλιστικό τρόπο, δίνοντας

έμφαση στην έρευνα της ανθρώπινης ψυχής.

Αριστοτέλης: διερευνά τη φύση του κόσμου για χάρη

του ανθρώπου, με πραγματιστική και επιστημονική

προσέγγιση, γίνεται ιδρυτής της λογικής επιστήμης και

ενός είδους ψυχολογικής ηθικής

Μετα-αριστοτελική φιλοσοφία (ατομικιστική περίοδος 322 π.Χ. – 6ος μ.Χ)

Επικεντρώνεται αποκλειστικά στα ηθικά προβλήματα της

ανθρώπινης ζωής και συμπεριφοράς

Σελίδα 12 από 16

Ενότητα 3.2 – ΕΠΙΣΤΗΜΗ

3.2.1 Εισαγωγή

1ο στάδιο: υποστήριξαν τη δυνατότητα της επιστημονικής έρευνας και συζήτησης

Προσωκρατικοί:

- προσπάθησαν να κατανοήσουν και να εξηγήσουν τη φύση χρησιμοποιώντας τη

λογική με καθαρά φυσικούς τρόπους, υποστηρίζοντας τη δυνατότητα επιστημονικής

έρευνας

- εγκαινίασαν τη συνήθεια της κριτικής συζήτησης των διαφόρων επιστημονικών

θεωριών

2ο στάδιο: διαμόρφωση της γενικής μεθοδολογίας της επιστημονικής έρευνας

Πλάτωνας: υποστήριξε την ιδέα της θετικής επιστήμης (την εφαρμογή των

μαθηματικών στην έρευνα των φυσικών φαινομένων)

Αριστοτέλης: συστηματική παρατήρηση και εμπειρική έρευνα,

έρευνα που θα αποκαλύψει τις αιτίες των φυσικών φαινομένων

3ο στάδιο: οι μεθοδολογικές αρχές του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη εφαρμόστηκαν

στην πράξη

3.2.2 Μαθηματικά

Ιπποκράτης: διάφορες παραγωγικές μέθοδοι συλλογισμού

Εύδοξος ο Κνίδιος: εισηγήθηκε τη θεωρία των αναλογιών και πιθανόν τη μέθοδο

των ορίων (μέθοδος για τη μέτρηση εμβαδού και όγκου καμπύλων σχημάτων και

στερεών)

Ευκλείδης: Αξιωματική παραγωγική μέθοδος. Η απόδειξη βασίζεται σε σαφή και

ενιαία κριτήρια. Σε σταθερές βάσεις για τα μαθηματικά. Στοιχεία => πρότυπο βιβλίο

γεωμετρίας. Ευκλείδεια γεωμετρία => κάθε μαθηματική απόδειξη αρχίζει με:

ορισμούς, αξιώματα και αιτήματα => θεωρήματα.

Σελίδα 13 από 16

Αρχιμήδης ο Συρακούσιος: άλγεβρα, αριθμητική, επιπεδογεωμετρία, στερεομετρία.

Οι γεωμετρικές του ανακαλύψεις συνδέονται με τη μέτρηση του κύκλου και των

κωνικών τομών, της σφαίρας, του κώνου, του κυλίνδρου

Απολλώνιος ο Περγαίος: η έλλεψη, η παραβολή και υπερβολή μπορούν να

προέλθουν από την τομή ενός και μόνο κώνου (Κωνικά)

Ίππαρχος: τριγωνομετρία

Μενέλαος: σφαιρική τριγωνομετρία

3.2.3 Αστρονομία

Εύδοξος: θεωρία των ομόκεντρων σφαιρών

Αρίσταρχος ο Σάμιος: ηλιοκεντρική θεωρία

Απολλώνιος ο Περγαίος: θεωρία των εκκέντρων και επικύκλων

Ίππαρχος από τη Νίκαια: πατέρας της αστρονομίας

- ανακάλυψη φαινομένου μετάπτωσης των ισημεριών

- κατάρτιση πρώτου πλήρους καταλόγου απλανών αστέρων

- χρήση τριγωνομετρικών μεθόδων στην αστρονομία

- καθορισμός παραμέτρων κίνησης Ήλιου και Σελήνης

Πτολεμαίος: έργο Μαθηματική Σύνταξις

3.2.4 Φυσική και εφαρμοσμένη μηχανική

Αρχιμήδης ο Συρακούσιος: θεμελιωτής του κλάδου της μηχανικής

- υδροστατική (άνωση, γνωστή ως αρχή του Αρχιμήδη)

- στατική, νόμος του μοχλού

Μηχανές:

- η έλιξ και ο κοχλίας

- ατέρμων κοχλίας (συνδυασμός κοχλία και οδοντωτού τροχού, δηλ. γραναζιού)

- τρίσπατο (σύνθετη τροχαλία)

- ελικοειδή αντλία νερού

Κτησίβιος ο Αλεξανδρέας:

- υδραυλικό ρολόι ή κλεψύδρα

Σελίδα 14 από 16

Σελίδα 15 από 16

- ύδραυλις

- βαλίστρα

Ήρων ο Αλεξανδρεύς:

- σίφων

- ήρωνος κρήνη

- υδραυλικό αρμόνιο

- μικροσκοπική ατμομηχανή

- διόπτρα – θεοδόλιχος, χωροβάτης, κυκλόμετρο

3.2.5 Γεωδαισία και γεωγραφία

Ερατοσθένης: υπολόγισε το μήκος της περιφέρειας της γης και διαίρεσε τη γη σε

βόρειο και νότιο ημισφαίριο

Στράβων: έργο του τα γεωγραφικά

Ήρων ο Αλεξανδρεύς: εδραίωσε τη γεωδαισία ως επιστήμη έργο του «περί

διόπτρας»

3.2.6 Ιατρική

Ιπποκράτειος Σχολή: ιπποκράτειος συλλογή=> πρώτα επιτεύγματα σε μια σειρά

ιατρικών κλάδων

Ηρόφιλος: ανατομία «περί ανατομίας»

Ερασίστρατος: ανατομία

Γαληνός: τομείς της ανατομίας και φυσιολογίας