ΓΓΡΡΑΑΜΜΜΜΑΑΤΤΑΑ ΙΙ:: ΑΑρρχχααίίαα ΕΕλλλληηννιικκήή && ΒΒυυζζααννττιιννήή ΦΦιιλλοολλοογγίίαα

Αρχαϊκή και Κλασική Περίοδος

ΤΟΜΟΣ Α’

3ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΑΛΑΙΟΤΕΡΗ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΥΡΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ

Περίληψη κεφαλαίου από την Κωνσταντία Γιόρτσιου

Ακαδημαϊκό έτος 2009 - 2010

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Ενότητα 3.1 – ΕΙΣΑΓΩΓΗ ........................................................................................... 2 Ενότητα 3.2 – ΕΛΕΓΕΙΑΚΗ ΠΟΙΗΣΗ .......................................................................... 2

3.2.1 Καλλίνος......................................................................................................... 2 3.2.2 Τυρταίος......................................................................................................... 2 3.2.3 Μίμνερμος ...................................................................................................... 3 3.2.4 Αρχίλοχος ...................................................................................................... 3 3.2.5 Σόλων ............................................................................................................ 3 3.2.6 Θέογνης ......................................................................................................... 3 3.2.7 Φωκυλίδης, Δημόδοκος, Ξενοφάνης .............................................................. 3

Ενότητα 3.3 – ΙΑΜΒΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ ............................................................................... 4 3.3.1 Αρχίλοχος ...................................................................................................... 4 3.3.2 Σημωνίδης...................................................................................................... 4 3.3.3 Ιππώνακτας ................................................................................................... 5 3.3.4 Σόλων ............................................................................................................ 5

Ενότητα 3.4 – ΜΕΛΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ (ΜΟΝΩΔΙΑ) ............................................................ 5 3.4.1 Αλκαίος .......................................................................................................... 5 3.4.2 Σαπφώ ........................................................................................................... 6 3.4.3 Ανακρέων....................................................................................................... 6

Ενότητα 3.5 – ΧΟΡΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ ................................................................................ 7 3.5.1 Αλκμάνας ....................................................................................................... 7 3.5.2 Στησίχορος..................................................................................................... 8 3.5.3 Ίβυκος ............................................................................................................ 8 3.5.4 Σιμωνίδης....................................................................................................... 8 3.5.5 Πίνδαρος ........................................................................................................ 8 3.5.6 Βακχυλίδης..................................................................................................... 9

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ 3ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ ......................................................................... 10

Ενότητα 3.1 – ΕΙΣΑΓΩΓΗ Λυρική ποίηση< λύρα=έγχορδο μουσικό όργανο, πολύ αγαπητό στον κόσμο.

Παλαιότερες ονομασίες του: φόρμιγξ, κιθαρίς. Πρώτη αναφορά της λέξης λύρα στον

Αρχίλοχο. Οι Αλεξανδρινοί φιλόλογοι στη λυρική ποίηση κατέτασσαν μόνο την

ποίηση που συνοδευόταν από λύρα. Συνέταξαν τον Κανόνα των 9 λυρικών ποιητών

(Αλκαίος, Σαπφώ, Ανακρέοντας, Αλκμάνας, Στησίχορος, Ίβυκος, Σιμωνίδης,

Βακχυλίδης, Πίνδαρος). Εμείς σήμερα στη λυρική ποίηση εντάσσουμε και τον ίαμβο

και την ελεγεία (συνοδευόταν από αυλό).

Η λυρική ποίηση χρονικά ήκμασε από τις αρχές 7ου αι. έως τα μέσα του 5ου αιώνα.

Μέσα 7ου αι.: έγινε μία τεράστια αλλαγή στην ελληνική κοινωνία (αποικισμός, οπότε

είχαμε διεύρυνση πνευματικών οριζόντων Ελλήνων, ταξίδια, πλούτος, αναζήτηση

καλύτερων όρων ζωής, συμμετοχής στη διαχείριση κοινών και άσκηση εξουσίας,

συνειδητοποίηση προσωπικής αξίας και αξίας ελευθερίας).

Οι Έλληνες τραγουδούσαν σε κάθε ευκαιρία της καθημερινής τους ζωής (γάμοι,

κηδείες, εργασία, πολεμικές επιχειρήσεις, λατρεία θεών).

Ενότητα 3.2 – ΕΛΕΓΕΙΑΚΗ ΠΟΙΗΣΗ

3.2.1 Καλλίνος

Καλλίνος από Έφεσο Ιωνίας: ο πρώτος ελεγειακός ποιητής (α μισό 7ου αιώνα).

Ένα ποίημά του σώθηκε (προτροπή σε νέους να υπερασπίσουν πατρίδα). Θυμίζει

αρκετά έπος

3.2.2 Τυρταίος

Τυρταίος ο Σπαρτιάτης: β μισό 7ου αιώνα. Πολιτική=πολεμική ποίηση. Προτρέπει

Σπαρτιάτες να καταλάβουν Μεσσήνη. Μόνο αποσπάσματα από την ποίησή του.

Σελίδα 2 από 17

3.2.3 Μίμνερμος

Μίμνερμος από Κολοφώνα Ιωνίας (ή Σμύρνη): β μισό 7ου αιώνα. Θέμα του : οι

χαρές της νιότης και του έρωτα, η φρίκη των γηρατειών. Ερωτική και μελαγχολική η

ποίησή του (Ναννώ και Σμυρνηίς οι τίτλοι των 2 τόμων ποιημάτων του στην

Αλεξανδρινή εποχή).

3.2.4 Αρχίλοχος

Αρχίλοχος ο Πάριος (680-640 π.Χ. περίπου). Περιπαικτικός, δηκτικός, αντιηρωικός.

Αλλά και παραδοσιακά θέματα, για παράδειγμα παντοδυναμία θεών, χτυπήματα

μοίρας.

3.2.5 Σόλων

Σόλων ο Αθηναίος (680-560 π.Χ περίπου). Νομοθέτης, πολιτικός και ποιητής. Μέσα

από τα ποιήματά του υπερασπίστηκε πολιτικές του ιδέες και πράξεις.

3.2.6 Θέογνης

Θέογνης από Μέγαρα (6ος-5ος αι. π.Χ.). Σήμερα σώζεται μια συλλογή περίπου 1400

στίχων, τυπική ποίηση συμποσίων. Ο ποιητής διακατέχεται από αριστοκρατικές

αντλήψεις, παραπονιέται για νεόπλουτους εποχής του

3.2.7 Φωκυλίδης, Δημόδοκος, Ξενοφάνης

Φωκυλίδης ο Μιλήσιος (6ος π.Χ αι.), Δημόδοκος ο Λέριος (6ος π.Χ αι.),

Ξενοφάνης ο Κολοφώνιος (6ος-5ος): γνωμολογικού περιεχομένου ελεγειακή ποίηση

Σελίδα 3 από 17

Δραστηριότητα 1: Θέματα που απασχολούσαν τους ποιητές στην ποίησή τους..

Θέματα: προτροπή για υπεράσπιση πατρίδας, για πόλεμο, θρήνος, χαρές της νιότης,

έρωτας, φρίκη γηρατειών, αντιηρωική συμπεριφορά, σάτιρα αξιών εποχής,

παντοδυναμία θεών, ρόλος μοίρας, αγάπη για την πατρίδα, δικαιοσύνη, κοινωνικές

συγκρούσεις εποχής, συμπόσια, κοινωνική δομή, ηθικές παραινέσεις

Κατηγορίες: πολιτική-πολεμική: Καλλίνος, Τυρταίος, Σόλων /ερωτική-καθημερινή:

Μίμνερμος /περιπαικτική-δηκτική: Αρχίλοχος/ συμποτική: Θέογνης/ ηθικοδιδακτική-

γνωμολογική: Φωκυλίδης, Δημόδοκος, Ξενοφάνης

Ενότητα 3.3 – ΙΑΜΒΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ

3.3.1 Αρχίλοχος

Αρχίλοχος ο Πάριος(= ο ίδιος με τον 3.2.4). Περιπετειώδης ζωή με συμμετοχή σε

μάχη, ερωτικές απογοητεύσεις. Σπουδαίος ποιητής αλλά ...πικρόχολος! Ασχολήθηκε

με τα προσωπικά του βιώματα. Ο πρώτος Ευρωπαίος ποιητής που έθεσε ως θέμα

της ποίησής του τον εαυτό του! Ο πρώτος που χρησιμοποίησε ασυνάρτητα (μακρούς

στίχους διαφορετικού ρυθμού που ενώθηκαν) και επωδούς (μικρές στροφές με

άνισου μεγέθους στίχους).

3.3.2 Σημωνίδης

Σημωνίδης ο Αμοργίνος (αλλά από τη Σάμο!). Γνωστό ποίημα του το σατιρικό

Ίαμβος των Γυναικών. Ο τελικός του στόχος: η κατάκριση ελαττωμάτων

συνανθρώπων του ώστε να τα διορθώσουν (# Αρχίλοχο που ασχολούνταν μόνο με

τον εαυτό του). Πολύ απαισιόδοξος (# Αρχίλοχο).

Σελίδα 4 από 17

3.3.3 Ιππώνακτας

Ιππώνακτας από την Έφεσο. Έζησε στο περιθώριο κοινωνίας, σα ζητιάνος, το

λεξιλόγιό του ήταν λαϊκό, ήταν αθυρόστομος. Η ποίησή του =ποίηση απόλυτα

απομονωμένου ατόμου, με ιδιότυπα μέτρα.

Δραστηριότητα 2: Καταρτίστε έναν κατάλογο με τα θέματα που απασχόλησαν

την ποίηση του Αρχίλοχο και Ιππώνακτα; Τι κοινό έχουν οι δύο ποιητές; Σε τι

διαφέρει από την ποίησή τους η ποίηση του Σιμωνίδη;

Θέματα Αρχίλοχου: πάθη του, μίση του, προτιμήσεις του, ζωή του, αντιηρωικά

θέματα, ερωτικά

Θέματα Ιππώνακτα: περιθωριακός τρόπος ζωής του, φτώχεια του, παράπονά του

από θεούς

Οι δύο ποιητές είχαν το εξής κοινό: την ειρωνεία, την προκλητική περιπαικτική

αντιμετώπιση της πραγματικότητας

Η ποίησή τους διαφέρει από την ποίηση του Σημωνίδη στο εξής: Όλοι κατακρίνουν,

αλλά η κριτική του Σημωνίδη δεν είναι κακόβουλη ή στείρα. Σκοπό έχει να επισημάνει

για να διορθωθούν τα κακώς κείμενα.

3.3.4 Σόλων

Σόλων ο Αθηναίος: Ιαμβικό είναι ένα έξοχο ποίημά του , όπου κάνει απολογισμό

του έργου του (απελευθέρωση γης, διαγραφή χρεών, σεισάχθεια, ...).

Ενότητα 3.4 – ΜΕΛΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ (ΜΟΝΩΔΙΑ) Τραγούδια που τραγουδιούνταν από 1 άτομο με συνοδεία λύρας. Καλλιεργήθηκε

κυρίως στη Λέσβο.

3.4.1 Αλκαίος

Αλκαίος από Μυτιλήνη (τέλος 7ου-αρχές 6ου αι.) Έζησε σε εποχή μεγάλων

πολιτικών αναστατώσεων. Αριστοκράτης, εξορίστηκε. Έγραψε στασιωτικά ποιήματα,

Σελίδα 5 από 17

εμπνευσμένα από καθημερινή πολιτική πραγματικότητα της εποχής, επίσης ερωτικά

τραγούδια και Ύμνους σε θεούς και ήρωες. Ελάχιστα αποσπάσματα της ποίησής του

σήμερα. Η γλώσσα του (αιολ. διάλεκτος) απλή, αλλά το μέτρο ποιημάτων του

περίτεχνο (αλκαϊκή στροφή)

Δραστηριότητα 3: Τα στασιωτικά ποιήματα του Αλκαίου αποδόθηκαν από

κάποιο μελετητή τους ως «αντάρτικα». Συμφωνείτε με τον χαρακτηρισμό;

Ναι, με την έννοια του ότι ήταν πολιτικά, ανατρεπτικά, επαναστατικά κατά της τότε

εξουσίας των τύραννων, γραμμένα από έναν εξόριστο και συμμετέχοντα στα πολιτικά

δρώμενα του καιρού του.

3.4.2 Σαπφώ

Σαπφώ (τέλη 7ου –αρχές 6ου π.Χ. αι.). Αριστοκράτισσα, μέσα σε πολιτικές

αναταραχές. Γεννήθηκε στην Ερεσσό, έζησε στη Μυτιλήνη. Τα ποιήματά της

=προσωπικά βιώματα (περιγραφή ερωτικού πάθους, κοινής ζωής με συντρόφισσες).

Περίφημη η Ωδή στην Αφροδίτη (αγαπημένη θεά της Σαπφώς.) Έγραψε και

επιθαλάμια: τραγούδια γάμου. Αιολική διάλεκτος, απλή, λιτή γλώσσα, ποικίλα μέτρα

(ιδιαίτερη η σαπφική στροφή της)

Δραστηριότητα 4: Καταρτίστε ένα κατάλογο των θεμάτων της ποίησης της

Σαπφώς

Θέματα ποίησης Σαπφώς: προσωπικά της βιώματα, έρωτας-πάθος, ευσέβεια-

προσευχή, φύση, κοινή ζωή με τις συντρόφισσές της, τραγούδια του γάμου

(επιθαλάμια), μητρική αγάπη.

3.4.3 Ανακρέων

Ανακρέων από την Τέω. Ερωτικά, συμποτικά ποιήματα, αλλά στα πλαίσια του

μέτρου η ποίησή του. Παρεξηγημένη προσωπικότητα. Πλούσια παραστατική ιωνική

διάλεκτος στα ποιήματά του. Ανακρεόντεια αποκαλούνταν αφενός τα ποιήματα

(κακότεχνα εν γένει) που μιμούνταν τα συμποτικά και ερωτικά του ποιήματα,

αφετέρου μια συλλογή 60 ποιημάτων στο τέλος της Παλατινής Ανθολογίας. Ο

Σελίδα 6 από 17

Ανακρεοντισμός (παραμορφωτική εικόνα Ανακρέοντα) άσκησε μεγάλη επίδραση στην

παγκόσμια λογοτεχνία.

Δραστηριότητα 4: Συγκρίνετε τη θεματολογία της ποίησης της Σαπφώς με

αυτήν του Ανακρέοντα. Καταγράψτε τις παρατηρήσεις σας.

Θέματα Ανακρέοντα: συμποτικά θέματα, έρωτας. Και ο Ανακρέων, όπως και η

Σαπφώ ασχολήθηκε με θέματα ερωτικά, με το πάθος και τις απολαύσεις της ζωής. Ο

Ανακρέων έγραψε την ποίησή του για κάποιο διάστημα προστατευμένος σε αυλή

τυράννου, του Πολυκράτη, τυράννου της Σάμου, όπως συνέβαινε συχνά στην

αρχαιότητα. Έγραψε έργα για συμπόσια /συμποτικά τραγούδια (σελ. 36 Βιβλίο ΕΑΠ).

Οι κοινωνικές συναναστροφές αποτέλεσαν και για τη Σαπφώ πηγή έμπνευσης,

καθώς σε πολλά ποιήματά της περιγράφει τη ζωή με τις συντρόφισσές της.

Επίσης υπήρχαν και γυναίκες ποιήτριες: Κόριννα, Τελέσιλλα, Πράξιλλα.

Ενότητα 3.5 – ΧΟΡΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ Η πιο αξιόλογη και περίτεχνη ποιητική δημιουργία Ελλήνων 6ου και αρχών 5ου αι. Οι

χορικοί ποιητές έγραφαν ποιήματα-τραγούδια για να εκτελεσθούν αυτά από χορό,

συνέθεταν τη μελωδία που τα συνόδευε, όριζαν τις χορευτικές κινήσεις που τα

συνόδευαν, συνήθως δίδασκαν και τη χορογραφία στο χορό και συνόδευαν το χορό

με το μουσικό του όργανο. Τα τραγούδια αυτά αποτελούσαν πάντα μέρος μιας

εορταστικής εκδήλωσης, μιας θρησκευτικής –λατρευτικής τελετής. Τόπος ακμής:

Σπάρτη 7ου π.Χ. αι.

3.5.1 Αλκμάνας

Αλκμάνας από Σάρδεις (β μισό 7ου αι. π.Χ.). Ο πρώτος χορικός ποιητής.

Χαρακτηριστικό: Λακωνικό ιδίωμα (και ομηρισμοί και ξενικά στοιχεία), απλά μέτρα.

Ποίηση της ειρήνης, για τελετές. Επίσης και ερωτικά ποιήματα και παρθένεια

(ποιήματα που τραγουδιούνταν από ομάδα κοριτσιών σε θρησκευτικές γιορτές)

Σελίδα 7 από 17

3.5.2 Στησίχορος

Στησίχορος από Ιμέρα Σικελίας (τέλος 7ου-μέσα 6ου). Θέματα από μύθους επικού

κύκλου ή Ηρακλή. 2 ποιήματα για ωραία Ελένη, στο πρώτο την κατέκρινε, μετά

όμως τυφλώθηκε, οπότε στο δεύτερο πήρε πίσω τις κατηγορίες καθώς θεώρησε ότι

τιμωρήθηκε. Έγραψε νέο ποίημα αποκατάστασης της τιμής της Ελένης, την

Παλινωδία και βρήκε το φως του. Η γλώσσα του είχε ως πρότυπο τη γλώσσα του

Ομήρου, αλλά και δωρικό χρωματισμό

3.5.3 Ίβυκος

Ίβυκος από Ρήγιο Καλαβρίας (α μισό 6ου αι.). Αγάπη του για μύθο, έγραψε και

ερωτικές μονωδίες. Η γλώσσα του => συνταίριασμα επικών και δωρικών στοιχείων

3.5.4 Σιμωνίδης

Σιμωνίδης από Κέα (τέλος 6ου-μέσα 5ου),. Έκανε πολλά ταξίδια. Περίφημα τα

επιγράμματά του, ιδίως για Μαραθώνα και Θερμοπύλες. Έγραψε και σκόλια

(τραγούδια συμποσίων) και επινίκια και θρήνους και εγκώμια και Διθυράμβους

3.5.5 Πίνδαρος

Πίνδαρος. Ο πιο σημαντικός χορικός ποιητής. Από τις Κυνός Κεφάλες (τέλος 6ου-

μέσα 5ου αι.). Καλλιέργησε όλα τα είδη χορικής ποίησης (Ύμνους σε θεούς,

Παιάνες=λατρευτικά τραγούδια προς τιμή των θεών, Διθυράμβους=θρησκευτικά

τραγούδια προς τιμή Διονύσου, προσόδια-πομπικά, Παρθένεια=τραγούδια

τραγουδισμένα από χορούς κοριτσιών, Θρήνους, Επινίκια=θριαμβικές ωδές προς

τιμή νικητών σε αθλητικούς αγώνες, Υπορχήματα= λατρευτικού περιεχομένου

χορευτικά τραγούδια).

Τα επινίκια ποιήματά του, περίπου 45, σώθηκαν γιατί διδάσκονταν στα σχολεία.

Συνθέτονταν κατά παραγγελία και εκτελούνταν από χορό ομήλικων φίλων του νικητή.

Έχουν μια τυπολογία: στην αρχή δίνονται πληροφορίες για το νικητή και για το

γεγονός της νίκης, μετά έρχεται η αφήγηση ενός μύθου, τέλος παρατίθεται κάποια

Σελίδα 8 από 17

γνώμη (γνωμικό) με βαθυστόχαστο θρησκευτικό-ηθικό περιεχόμενο. Στα ποιήματα

αυτά αντικαθρεφτίζεται η κοινωνική υπεροχή της ελληνικής αριστοκρατίας που

συνδεόταν με τη μυθική-ηρωική παράδοση και απαιτούσε από τα μέλη της συνεχώς

καλύτερες επιδόσεις. Ο Πίνδαρος ήταν ο κήρυκας της αριστοκρατικής κοινωνίας. Η

γλώσσα του Πινδάρου είναι πλούσια σε δωρικά και αιολικά στοιχεία, με γλωσσικό

υλικό από το έπος, εντυπωσιακά επίθετα και μεταφορές, αριστοτεχνικά μέτρα και

ρυθμούς

3.5.6 Βακχυλίδης

Βακχυλίδης από την Κέα. Στα χνάρια του Πινδάρου (α μισό 5ου αιώνα). Έγραψε

ύμνους, παιάνες, παρθένεια, υπομνήματα, διθυράμβους, εγκώμια, επινίκια. Η δομή

των επινίκων του είναι όμοια με του Ομήρου. Είχε ιδιαίτερη αφηγηματική ικανότητα

που φαινόταν στο τμήμα του μύθου. Η γλώσσα του=χορικολυρική γλώσσα, πιο απλή

από την αντίστοιχη του Πινδάρου, τα μέτρα του επίσης πιο απλά.

Δραστηριότητα 6: Ποια είναι τα είδη της χορικής ποίησης; Ποια η θεματολογία

κάθε είδους;.

Είδη και θέματα χορικής ποίησης: Θρησκευτική για εορτές και τελετές (Αλκμάν),

παρθένεια-τραγούδια για χορούς κοριτσιών (Αλκμάν), μυθολογική θέματα με από τη

μυθολογία (Στησίχορος), ερωτική (Ίβυκος), επιγράμματα (Σιμωνίδης), σκόλια –

τραγούδια συμποτικά (Σιμωνίδης), θρήνοι (Σιμωνίδης), υπορχήματα, εγκώμια,

παιάνες λατρευτικοί προς τους θεούς (Πίνδαρος), προσόδια-πομπικά τραγούδια

(Πίνδαρος), επινίκια (Πίνδαρος), ύμνοι στους θεούς (Βακχυλίδης), υπορχήματα-

λατρευτικά χορευτικά τραγούδια (Βακχυλίδης), εγκώμια-ύμνοι ανθρώπων

(Βακχυλίδης), διθύραμβοι (Βακχυλίδης).

Σελίδα 9 από 17

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ 3ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ

1) Πότε έχουμε για πρώτη φορά μαρτυρημένη στην ελληνική γλώσσα τη λέξη λύρα; Στο απόσπασμα 51,47 Diehl του Αρχιλόχου.

2) Ποιο το νόημα της αρχαίας έκφρασης «κανών των εννέα λυρικών ποιητών»; Κατάλογος με τους εννέα ποιητές (Αλκαίο, Σαπφώ, Ανακρέοντα, Αλκμάνα,

Στησίχορο, Ίβυκο, Σιμωνίδη, Βακχυλίδη, Πίνδαρο), οι οποίοι έγραφαν λυρική ποίηση.

Οι ποιητές αυτοί διέφεραν από εκείνους που έγραφαν έπη, τραγωδίες, ιάμβους,

ελεγείες.

3) Ποια η σημασία του επιθέτου λυρικός στην παραπάνω αρχαία έκφραση; Το επίθετο λυρικός εμφανίστηκε για πρώτη φορά στα ελληνιστικά χρόνια, όταν οι

Αλεξανδρινοί φιλόλογοι συνέταξαν τον κανόνα των εννέα λυρικών. Λέγοντας λυρική

ποίηση, εννοούσαν την ποίηση, που συνοδευόταν από λύρα.

4) Πότε και πως γεννήθηκε η λυρική ποίηση; Ως πότε παρακολουθούμε την ακμή της στην πρώτη αυτή, την παλαιότερη φάση της; Η λυρική ποίηση υπήρξε δημιούργημα της αρχαϊκής κοινωνίας, τις οποίας τις αξίες

αντικαθρεφτίζει. Ήκμασε από το πρώτο μισό του 7ου αιώνα, έως τα μέσα του 5ου

αιώνα. Από τα μέσα του 7ου αιώνα, άρχισε μία τεράστια αλλαγή στην ελληνική

κοινωνία (αποικισμός, οπότε είχαμε διεύρυνση πνευματικών οριζόντων Ελλήνων,

ταξίδια, πλούτος, αναζήτηση καλύτερων όρων ζωής, συμμετοχή στη διαχείριση των

κοινών και άσκηση εξουσίας, συνειδητοποίηση της προσωπικής αξίας και του

αγαθού της ελευθερίας). Η ποίηση έπρεπε να εκφράσει τον καινούργιο τύπο

ανθρώπου.

Οι Έλληνες τραγουδούσαν σε κάθε ευκαιρία της καθημερινής τους ζωής (γάμοι,

κηδείες, εργασία, πολεμικές επιχειρήσεις, λατρεία θεών).

Οι επώνυμοι λυρικοί ποιητές, μετέτρεψαν αυτά τα άτεχνα τραγούδια , σε υψηλά

καλλιτεχνικά δημιουργήματα.

Σελίδα 10 από 17

5) Ποια η σημασία των λέξεων- εκφράσεων ελεγεία-ελεγειακή ποίηση- ελεγείον; Η λέξη ελεγεία = ελεγειακή ποίηση, δήλωνε στην αρχή την ποίηση με θρηνητικό

περιεχόμενο. Η λέξη ελεγείον χρησιμοποιείται, για να δηλώσει το στίχο, δηλαδή το

μέτρο της ελεγείας. Το δακτυλικό εξάμετρο, μαζί με το δακτυλικό πεντάμετρο

απαρτίζουν το ελεγειακό δίστιχο = ελεγείον.

6) Ποια η σημασία των λέξεων- εκφράσεων ίαμβος-ιαμβική ποίηση; Ίαμβος ονομάζεται το μέτρο. Η ποίηση, που είναι γραμμένη σε ιαμβικό τρίμετρο

στίχο, ονομάζεται ιαμβική ποίηση. Η ποίηση αυτή είχε αστείο, περιπαικτικό και

σκωπτικό περιεχόμενο.

7) Μπορείτε να συγκρίνετε την ιαμβική ποίηση του Σόλωνα με την ιαμβική ποίηση των Αρχίλοχου και Ιππώνακτα; Ο Σόλων έγραψε ιαμβικά τρίμετρα πολιτικού περιεχομένου, όπου υπερασπιζόταν τα

νομοθετικά του μέτρα.

Ο Αρχίλοχος ασχολήθηκε με τα προσωπικά του βιώματα. Είναι ο πρώτος

Ευρωπαίος ποιητής, που έθεσε ως θέμα της ποίησης του τον εαυτό του.

Η ποίηση του Ιππώνακτα, έχει ένα προσωπικό, ιδιότυπο χαρακτήρα. Είχε την τάση

να διαπραγματεύεται συνηθισμένες ταπεινές υποθέσεις από την καθημερινή ζωή,

ώστε μπορούμε να πούμε ότι η ποίηση του είχε ρεαλιστικό χαρακτήρα. Τα θέματα

του είναι πολύ τολμηρά και η περιγραφή του εξαιρετικά σκληρή και μερικές φορές

χυδαία.

8) Ποια η σημασία των λέξεων- εκφράσεων μελική ποίηση-μονωδία; Το κύριο είδος της λυρικής ποιήσεως είναι το μέλος, αφού αυτό έχει το βασικό

χαρακτηριστικό της, που είναι το τραγούδι. Η μελική ποίηση διακρίθηκε σε 2 είδη.

α) Μονωδία – ποίημα που τραγουδιόταν μόνο με τη συνοδεία μουσικού οργάνου.

β) Χορική ποίηση – ποίημα που τραγουδιόταν με μουσικό όργανο, αλλά

συνοδευόταν και από χορό.

Σελίδα 11 από 17

9) Ποια τα βασικά θέματα της ποίησης του Αλκαίου; Ο Αλκαίος έγραψε ποίηση με θέματα από την καθημερινή ζωή, την πολιτική

πραγματικότητα της εποχής του (έχθρα και μίσος, διάθεση για αγώνα, άφατη χαρά

για τη νίκη, απογοήτευση και απελπισία για την ήττα, λόγος προειδοποιητικός

μπροστά στους κινδύνους από τους τυράννους), τραγούδια με ερωτικό περιεχόμενο

και Ύμνους σε θεούς και ήρωες.

10) Πως θα δοκιμάζατε τον όρο «στασιωτικά» ποιήματα του Αλκαίου; Ο Οράτιος αναζητώντας ένα μόνο επίθετο για τα ποιήματα του Αλκαίου, τα’

αποκάλεσε minaces «απειλητικά». Ο Λεκατσάς υποστήριξε ότι τα στασιωτικά του

ποιήματα «είναι ποιήματα της ψυχής του», αφού εκφράζουν όλο το προσωπικό του

πάθος κατά των αντιπάλων του.

11) Ποιος ο αληθινός Ανακρέοντας και ποια εικόνα για τον ποιητή αυτόν δημιούργησαν τα «Ανακρεόντεια»; «Ανακρεόντεια» ονομάστηκαν αφενός τα κακότεχνα ποιήματα, που μιμούνταν τα

συμποτικά και ερωτικά ποιήματα του Ανακρέοντα και αφετέρου μια συλλογή 60

ποιημάτων στο τέλος της Παλατινής Ανθολογίας. Στα ποιήματα αυτά οφείλεται η

παραμορφωτική εικόνα, που είχε επικρατήσει για τον ποιητή, σύμφωνα με την οποία

ήταν «ο πάντοτε μεθυσμένος ποιητής», ο τύπος του «άστοχου γλεντζέ» και ο

«κλασικός εκπρόσωπος του ερωτισμού». Η πραγματικότητα όμως είναι πολύ

διαφορετική. Ο Ανακρέων έγραψε πανέμορφα συμποτικά τραγούδια, στα οποία

έβρισκε την έκφραση της η εκτίμηση της συντροφιάς των καλλιεργημένων ανθρώπων

και η αποστροφή προς κάθε υπέρβαση του μέτρου.

12) Ποια η σημασία των λέξεων-εκφράσεων χορός-χορική ποίηση; Χορική ποίηση: που τραγουδιόταν με συνοδεία μουσικού οργάνου και χορού

ποιήματα-τραγούδια για να εκτελεσθούν αυτά από χορό, συνέθεταν τη μελωδία που

τα συνόδευε, όριζαν τις χορευτικές κινήσεις που τα συνόδευαν, συνήθως δίδασκαν

και τη χορογραφία στο χορό και συνόδευαν το χορό με το μουσικό του όργανο. Τα

τραγούδια αυτά αποτελούσαν πάντα μέρος μιας εορταστικής εκδήλωσης, μιας

θρησκευτικής –λατρευτικής τελετής. Τόπος ακμής: Σπάρτη 7ου π.Χ. αι. (Ακμάνας,

Στησίχορος, Ίβυκος, Σιμωνίδης- Πίνδαρος) Χορό ονομάζουμε την ομάδα των

αγοριών ή κοριτσιών, που εκτελούσαν τα χορικά ποιήματα.

Σελίδα 12 από 17

13) Ποιά τα είδη χορικής ποίησης; Πως διακρίνονται μεταξύ τους; Ανάλογα με το περιεχόμενο τους τα χορικά ποιήματα διακρίνονταν σε:

Παιάνες - ύμνοι προς τιμή του Απόλλωνα ή της Άρτεμης, που τους εκτελούσε χορός

ανδρών στους ναούς και στις θυσίες.

Υπορχήματα – καθαρά θρησκευτικοί ύμνοι προς τιμή κάποιου θεού.

Προσόδια – τραγούδια με συνοδεία αυλού κατά τη μετάβαση στους ναούς ή στους

βωμούς.

Εμβατήρια – ρυθμικά άσματα των Δωριέων προς τιμή του Άρη.

Παρθένια – τραγούδια που τα έψαλλε χορός παρθένων.

Υμέναιοι και Επιθαλάμια – τραγούδια του γάμου, που εκτελούνταν από χορούς

αγοριών ή κοριτσιών και συνοδεύονταν από χορευτικές κινήσεις.

Διθύραμβοι – ύμνοι προς τιμή του Διονύσου από τους οποίους προήλθε το δράμα.

Θρήνοι – μοιρολόγια με τη συνοδεία αυλού στις κηδείες και στα επικήδεια δείπνα.

Σκόλια ή Παροίνια – τραγούδια που άδονταν σε συμπόσια.

Εγκώμια – ύμνοι προς τιμή ανθρώπων.

Επίνικοι - θριαμβευτικές ωδές προς τιμή νικητών σε αθλητικούς αγώνες.

14) Με ποιο νόημα είναι για μας ο Αλκμάνας ο «παλαιότερος» χορικός ποιητής; Είναι ο πρώτος χορικός ποιητής από τον οποίο έχουμε δείγματα του ποιητικού του

έργου. Η ποίησή του, γραμμένη σε λακωνικό ιδίωμα είχε συγκεντωθεί σε έξι βιβλία.

Τα χορικά τραγούδια αποτελούσαν πάντοτε μέρος μιας γιορταστικής εκδήλωσης,

μιας τελετής, συχνότατα θρησκευτικής –λατρευτικής. Ένας χώρος που παρήγαγε τη

χορική ποίηση ήταν η Σπάρτη του 7ου αι. π.Χ. με ιδιαίτερες επιδόσεις στη μουσική

και με πλήθος από θρησκευτικές κοινωνικές και άλλες εκδηλώσεις.

15) Ποια τα κεντρικά θέματα της ποίησης του Αλκμάνα; Ο Αλκμάν ήταν ιδιαίτερα ονομαστός για την ερωτική του ποίηση. Τα ερωτικά θέματα

ήταν σημαντικά στα γαμήλια του άσματα. Σημαντικά ήταν τα Παρθένεια του,

ποιήματα προορισμένα να τραγουδηθούν σε κάποια θρησκευτική γιορτή από ομάδες

κοριτσιών. Έγραψε επίσης ύμνους, παιάνες και προσόδια

Σελίδα 13 από 17

16) Τι σημαίνει η λέξη παλινωδία; Η λέξη παλινωδία σήμερα χρησιμοποιείται με την έννοια της αναίρεσης όσων

ειπώθηκαν προηγουμένως. Ο Στησίχορος έγραψε ένα ποίημα αποκατάστασης της

τιμής της Ελένης, την Παλινωδία, στο οποίο έχει την αρχή της η λέξη.

17) Η ποίηση του Ίβυκου είναι ερωτική και συνήθως εμπλουτίζεται με μύθους

θαυμαστούς και παράξενους.

18) Οι Επίνικοι ήταν θριαμβευτικές ωδές προς τιμή νικητών σε αθλητικούς αγώνες.

19) Η δομή ενός Πινδαρικού επίνικου είναι η εξής: στην αρχή δίνονται

πληροφορίες για το νικητή, για την οικογένεια του και για το γεγονός της νίκης, μετά

έρχεται η αφήγηση ενός μύθου, τέλος παρατίθεται κάποια γνώμη-γνωμικό με

βαθυστόχαστο θρησκευτικό-ηθικό περιεχόμενο. Στα ποιήματα αυτά αντικαθρεφτίζεται

η κοινωνική υπεροχή της ελληνικής αριστοκρατίας που συνδεόταν με τη μυθική-

ηρωική παράδοση και απαιτούσε από τα μέλη της συνεχώς καλύτερες επιδόσεις. Ο

Πίνδαρος ήταν ο κήρυκας της αριστοκρατικής κοινωνίας.

20) Η «επωδική τριάδα» είναι ένα δομικό σχήμα στροφής – αντιστροφής –

επωδούς.

21) Σκόλια = συμποτικά τραγούδια.

ΠΡΟΣΔΟΚΩΜΕΝΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ.

Καταγωγή της λυρικής ποίησης. Η λυρική ποίηση υπήρξε δημιούργημα της αρχαϊκής κοινωνίας, τις οποίας τις αξίες

αντικαθρεφτίζει. Ήκμασε από το πρώτο μισό του 7ου αιώνα, έως τα μέσα του 5ου

αιώνα. Από τα μέσα του 7ου αιώνα, άρχισε μία τεράστια αλλαγή στην ελληνική

κοινωνία (αποικισμός, οπότε είχαμε διεύρυνση πνευματικών οριζόντων Ελλήνων,

ταξίδια, πλούτος, αναζήτηση καλύτερων όρων ζωής, συμμετοχή στη διαχείριση των

κοινών και άσκηση εξουσίας, συνειδητοποίηση της προσωπικής αξίας και του

Σελίδα 14 από 17

αγαθού της ελευθερίας). Η ποίηση έπρεπε να εκφράσει τον καινούργιο τύπο

ανθρώπου.

Οι Έλληνες τραγουδούσαν σε κάθε ευκαιρία της καθημερινής τους ζωής (γάμοι,

κηδείες, εργασία, πολεμικές επιχειρήσεις, λατρεία θεών).Οι επώνυμοι λυρικοί

ποιητές, μετέτρεψαν αυτά τα άτεχνα τραγούδια , σε υψηλά καλλιτεχνικά

δημιουργήματα.

Χαρακτηριστικά της ελεγείας, της ιαμβικής, μελικής και χορικής ποίησης. Η λέξη ελεγεία δήλωνε αρχικά την ποίηση με θρηνητικό περιεχόμενο. Η ελεγειακή

ποίηση γραφόταν σε ελεγειακό δίστιχο.

Η ιαμβική ποίηση είχε σκωπτικό, περιπαικτικό, δηκτικό περιεχόμενο και γραφόταν σε

ιαμβικό τρίμετρο στίχο.

Η μελική ποίηση, αποτελείται από τραγούδια, τα οποία τραγουδά 1 μόνο άτομο, με

συνοδεία λύρας.

Η χορική ποίηση είναι η πιο αξιόλογη και περίτεχνη ποιητική δημιουργία των

Ελλήνων στον 6ο και στις αρχές του 5ου αι. Οι χορικοί ποιητές έγραφαν ποιήματα-

τραγούδια, που προορίζονταν να εκτελεσθούν από χορό, συνέθεταν τη μελωδία και

όριζαν τις χορευτικές κινήσεις, συνήθως δίδασκαν και τη χορογραφία στο χορό και

τον συνόδευαν με το μουσικό τους όργανο. Τα τραγούδια αυτά αποτελούσαν πάντα

μέρος μιας εορταστικής εκδήλωσης, μιας θρησκευτικής –λατρευτικής τελετής.

Σημαντικότεροι ποιητές κάθε είδους. Ελεγειακή ποίηση : Καλλίνος, Τυρταίος, Μίμνερμος, Αρχίλοχος, Σόλων, Θεόγνης,

Φωκυλίδης, Δημόδοκος, Ξενοφάνης.

Ιαμβική ποίηση : Αρχίλοχος, Σημωνίδης, Ιππώνακτας, Σόλων.

Μελική ποίηση : Αλκαίος, Σαπφώ, Ανακρέων.

Χορική ποίηση : Αλκμάνας, Στησίχορος, Ίβυκος, Σιμωνίδης, Πίνδαρος, Βακχυλίδης.

Βασικά θέματα ποίησης τους. Ελεγειακή ποίηση :

Καλλίνος προτρέπει τους νέους και του συμπολίτες του να υπερασπιστούν την

πατρίδα

Τυρταίος ενθαρρύνει με τους στίχους του τους Σπαρτιάτες και τους προτρέπει να

καταλάβουν τη Μεσσήνη

Μίμνερμος οι χαρές της νιότης και του έρωτα από τη μια, η φρίκη των γηρατειών

από την άλλη

Σελίδα 15 από 17

Αρχίλοχος για την παντοδυναμία των θεών ή για τα χτυπήματα που καταφέρνει

στον άνθρωπο η μοίρα.

Σόλων διατυπώνει είτε υπερασπίζει πολιτικές του ιδέες και πράξεις

Θεόγνης ηθικολογίες και ανάλογου τύπου παροτρύνσεις

Φωκυλίδης, Δημόδοκος γνωμολογικό και ηθικολογικό περιεχόμενο

Ξενοφάνης φιλοσοφικό

Ιαμβική ποίηση :

Αρχίλοχος μιλεί επώνυμα για τη δική του ζωή και μόνο, για τις περιπέτειές του, για

τις προτιμήσεις του, για τα πάθη του, για τα μίση του

Σημωνίδης η επίκριση των ελαττωμάτων των ανθρώπων, με απώτερη προοπτική τη

διόρθωσή τους Ιππώνακτας ρεαλιστικότατη απόδοση της στιγμής

Σόλων απολογισμός του έργου του

Μελική ποίηση :

Αλκαίος εμπνευσμένα από την καθημερινή πολιτική πραγματικότητα

Σαπφώ καρπός διαλογισμών πάνω στις σχέσεις των ανθρώπων και στα

προβλήματα του κύκλου της και του κοινωνικού της περιβάλλοντος

Ανακρέων συμποτικά τραγούδια

Χορική ποίηση :

Αλκμάνας ποίηση ειρήνης και ποίηση που προοριζόταν για τις διάφορες (επίσημες

θρησκευτικές) τελετές.

Στησίχορος από τους μύθους του επικού κύκλου ή από τους μύθους του Ηρακλή

Ίβυκος επινίκεια τραγούδια, διθυράμβους, θρηνητικά

Σιμωνίδης Ύμνους, Παιάνες , διθυράμβους, Πίνδαρος Ύμνους, Παιάνες , Προσόδια, Παρθένεια, Υπορχήματα, Εγκώμια,

Επινίκια, Θρήνους

Βακχυλίδης Επινίκια, διθυράμβους

Σελίδα 16 από 17