73

вѣтъC W W W. S V E T. B G

ISS

N 1

313

- 9

32

04,0

0 .

. 4/2014

74

èëè

òúðñåòå â ïî-äîáðèòå

êíèæàðíèöè!

àòåëèå êíèæàðíèöàêúùà çà ïòèöèÑîôèÿ, óë. „Ïðîô . Àñåí Çëàòàðîâ” 22

16

б р . 4 / 2 0 1 4

5

42

Æàñìèíà ÄîíêîâàÅÒÍÈ×ÅÑÊÈÒÅ ÖÚÐÊÂÈ

 ÁÚËÃÀÐÈß20 54

Ìàðãàðèòà Äðóìåâà×ÅÐÍÈÒÅ ÏÅÐËÈ ÍÀ ÃÎÑÏÚË ÌÓÇÈÊÀÒÀ

Ä-ð Ïðåäðàã Äðàãóòèíîâè÷ÏÚÒßÒ ÊÚÌ ÅÌÀÓÑ 34

Íîâà êíèãà íà èçäàòåëñòâî ÎÌÎÔÎÐ

ÁÎÃÎÑËÎÂÈÅ ÍÀ ÏÐÎÑÏÅÐÈÒÅÒÀ –

ÏÐÀÂÎÑËÀÂÍÀ ÊÐÈÒÈÊÀ

Ïëàìåí ÈâàíîâÑËÎÂÀÊÈß ÎÒ ÊÈÐÈË È ÌÅÒÎÄÈÉ ÄÎ ÄÍÅÑ

Ìàðãàðèòà ÄðóìåâàÑÎÔÈß ÃÎÑÏÚË ÕÎÐÈíòåðâþ ñ Ãåðè Áàëåâñêà

22

ИЛИАНА АЛЕКСАНДРОВА

У В О Д Н И Д У М ИÃëàâåí ðåäàêòîðÈëèàíà Àëåêñàíäðîâà

Ðåäàêöèîííà êîëåãèÿ

Òîäîð Êè÷óêîâ

Àíäðåé Ðîìàíîâ

Ìàðèÿí Ñòîÿäèíîâ

Ïëàìåí Ñèâîâ

Äèçàéí è ïðåäïå÷àò

Ãåðãàíà Èêîíîìîâà

Ðàçïðîñòðàíåíèå

Èâàéëî Íåäêîâ

omophor.dealer@gmail.com

Àäðåñ íà ðåäàêöèÿòà

Ñîôèÿ 1330

óë. Ìëàäåæêà èñêðà 3

òåë./ôàêñ: (02) 987 1655

e-mail: svet@pravoslavie.bg

Ïå÷àò

Êëàñèê äèçàéí

 ñïèñàíèåòî

ñà èçïîëçâàíè ñíèìêè íà:Ïëàìåí ÑèâîâÌàðãàðèòà ÄðóìåâàÂëàäè Áàëåâñêè

WWW.SVET.BG

Õëÿáúò íà æèâîòà

Íÿêîëêî äíè ñëåä Âåëèêäåí ñå íàòúêíàõ íà òå-ëåâèçèîíåí äåáàò ïî âúïðîñà äàëè ïåòðè÷êàòà âðà÷êà Âàíãåëèÿ Ãóøåðîâà å ñâåòèöà èëè å îá-ðàòíîòî íà òîâà. Îòóïàíè îò ïðàõà ïðèêàçêè íà íåèí ãðàäñêè ñâåùåíèê áÿõà ïðîèçâåäåíè â „ïðåäëîæåíèå çà êàíîíèçèðàíåòî íà Âàíãà“ è îêîëî òîâà ñå çàâúðòÿõà ïîçíàòèòå ñïîðîâå. Íåøêà Ðîáåâà, ïîêàíåíà ïî òðàäèöèÿ äà îñâåò-ëè äóõîâíîòî íàñëåäñòâî íà ñâîÿòà „ëåëÿ Âàí-ãà“, ÷åñòíî áðàíåøå èìåòî é íà õðèñòèÿíñêà ïîäâèæíèöà è ìèñèîíåðêà â ãîäèíèòå íà ñîöà. Äîêàòî íÿêàê ñè óñïÿ, ïðè âúïðîñ íà âîäåùèÿ çà òîâà êîå îò äóõîâíèòå ÷åäà íà Âàíãà âîäè öúðêîâåí æèâîò è ñå ïðè÷àñòÿâà, òàêà äà âúç-êëèêíå: „Äà ñå ïðè÷àñòÿâà! Çàùî?!“

×îâåê èëè çíàå, èëè íå çíàå çàùî. Èëè å â öúðê-âàòà èëè íå å. Êîéòî å èìàë ìíåíèå ïî òåìàòà ïðåäè òîçè ðàçãîâîð, åäâà ëè ãî ïðîìåíèë; êîéòî å íÿìàë, åäâà ëè å ïðèäîáèë. Íî èíòåðåñíîòî å äðóãî – êàê òàêà ñëåä 20 ãîäèíè „âðúùàíå â öúðê-âàòà“ è „âúçðàæäàíå íà ïðàâîñëàâíèÿ æèâîò“ â íàøåòî „òðàäèöèîííî ïðàâîñëàâíî“ îáùåñòâî å

3

âúçìîæåí âúïðîñúò çà âðúçêàòà ìåæ-

äó öúðêâà è ïðè÷àñòèå; è òî â óñòàòà

íà õîðà, êîèòî îáùåñòâåíî ñå äåìîí-

ñòðèðàò êàòî ïðàêòèêóâàùè ïðàâî-

ñëàâíè. Êàêúâòî å ñëó÷àÿò ñ Íåøêà

Ðîáåâà, êîÿòî î÷åâèäíî äúëãè ãîäèíè

„èìà ãðåøêà“, îáðàòíî íà îáè÷ëèâèÿ

ïðÿêîð, ñ êîéòî å âñåíàðîäíî èçâåñò-

íà. Òàçè ãðåøêà îáÿñíÿâà è ñëåäâàùè

íåéíè íåäîóìåíèÿ, êàòî òîâà êàêâî èç-

îáùî çíà÷è öúðêâà, ïðè óñëîâèå, ÷å èìà

„òîëêîâà ìíîãî“... êàêâî çíà÷è äóõîâíèê

è êàêâà å íåãîâàòà ðîëÿ, îñâåí äà áúäå

ïðúò â êîëåëîòî íà ïðîãðåñà è äà ïðà-

âè êëàäè. Èðîíèÿòà å, ÷å òàçè ãðåøêà

ïî ñâîé íà÷èí ñà íàïðàâèëè è äðóãèòå

ó÷àñòíèöè â ðàçãîâîðà, ïîêàíåíè äà é

áúäàò îïîíåíòè â êà÷åñòâîòî èì íà

äóõîâíèöè: åäèíèÿò – ïðîòåñòàíòñêè

ïàñòîð, à äðóãèÿò – áúëãàðñêè ñâåùå-

íèê, êîéòî îáà÷å òâúðäè, ÷å íå å â áúë-

ãàðñêàòà ïðàâîñëàâíà öúðêâà.

Èñòîðèÿòà íà íàòðóïâàíå íà òàçè

ãðåøêà å äúëãà. Èìà ìíîãî íà÷èíè,

ïî êîèòî ñå âîäè è ñå å âîäèë ðàçãî-

âîðúò çà ïðèðîäàòà íà öúðêâàòà, çà

ãðàíèöèòå íà öúðêâàòà, çà öúðêîâíèÿ

ïðàêñèñ. Íî èñòèíñêîòî ðàçáèðàíå

çàïî÷âà îò ðàçãîâîðà çà ïðè÷àñòè-

åòî. Ïî-ñêîðî íå îò ðàçãîâîðà, à îò

ñúáèòèåòî – îò Ãîñïîäíÿòà Òðàïåçà,

êîÿòî å ñúáðàíèå íà âåðíèòå îêîëî

Õðèñòîñ. Àïîñòîë Ïàâåë îïèñâà òîâà

ñúáèòèå òàêà:

Àç ïðèåõ îò Ãîñïîäà òîâà, ùî âè è ïðå-

äàäîõ, à èìåííî, ÷å Ãîñïîä Èèñóñ ïðåç

íîùòà, êîãàòî áå ïðåäàäåí, âçå õëÿá,

ïîáëàãîäàðè, ïðåëîìè è êàçà: „Âçåìå-

òå, ÿæòå, òîâà å Ìîåòî òÿëî, çà âàñ

ïðåëîìÿâàíî; òîâà ïðàâåòå çà Ìîé

ñïîìåí.“ Âçå ñúùî è ÷àøàòà ïîäèð âå-

÷åðÿ è êàçà: „Òàÿ ÷àøà å íîâèÿò çàâåò

â Ìîÿòà êðúâ; òîâà ïðàâåòå, êîë÷åì

ïèåòå, çà Ìîé ñïîìåí. Çàùîòî, êîë÷åì

ÿäåòå òîÿ õëÿá, è ïèåòå òàÿ ÷àøà, ùå

âúçâåñòÿâàòå ñìúðòòà íà Ãîñïîäà, äî-

êëå äîéäå Òîé (1Êîð. 11: 23-26).

„Òîâà ïðàâåòå çà Ìîé ñïîìåí!“ Òàêà ñå

îáðúùà Õðèñòîñ êúì ó÷åíèöèòå ñè â

íîùòà ïðåäè äà áúäå ïðåäàäåí íà ïî-

ðóãàíèå è ðàçïÿòèå. Çà òîâà ïðèïîì-

íÿ îòíîâî ñëåä âúçêðåñåíèåòî Ñè, êî-

ãàòî ñå ïðèñúåäèíÿâà êúì äâàìà îò

ó÷åíèöèòå Ñè ïî ïúòÿ êúì Åìàóñ. Îò

äóìèòå èì ñòàâà ÿñíî, êîëêî ñà îáúð-

êàíè è ðàçêîëåáàíè. È òîãàâà...

...Òîé èì ðå÷å: „î, íåñìèñëåíè è ìóäíè

ïî ñúðöå äà âÿ ðâàòå íà âñè÷êî, ùî ñà

êàçàëè ïðîðîöèòå! Íàëè òúé òðÿáâà-

øå äà ïîñòðàäà Õðèñòîñ è äà âëåçå â

ñëàâàòà Ñè?“ È êàòî íà÷åíà îò Ìîèñåÿ

è îò âñè÷êè ïðîðîöè, îáÿñíÿâàøå èì

êàçàíîòî çà Íåãî â öÿëîòî Ïèñàíèå...

È êîãàòî Òîé ñåäåøå ñ òÿõ íà òðàïå-

çàòà, âçå õëÿáà, áëàãîñëîâè, ïðåëîìè è

èì ïîäàâàøå; òîãàâà èì ñå îòâîðèõà

î÷èòå, è òå Ãî ïîçíàõà... (Ëóêà 24: 24-31)

Åäâà ñëåä ïðåëîìÿâàíåòî è ðàçäàâà-íåòî íà õëÿáà, ó÷åíèöèòå ðàçáèðàò Êîé å âúðâÿë äî òÿõ. È î÷èòå èì ñå îòâàðÿò, è Ãî ïîçíàâàò, è ñè ñïîìíÿò, ÷å ñúðöàòà èì ñà ãîðåëè, äîêàòî ìàë-êî ïî-ðàíî ñà âúðâåëè ñ Íåãî ïî ïúòÿ...

È òå ðàçêàçâàõà çà ñëó÷èëîòî ñå ïî ïúòÿ, è êàê Ãî ïîçíàõà, êîãàòî ïðåëî-ìÿâàøå õëÿáà (Ëóêà:24:35).

Òàì å Öúðêâàòà – êúäåòî å Õðèñòîñ, Êîéòî ïðåëîìÿâà è íè ïîäàâà õëÿáà íà æèâîòà. Öúðêâàòà å ñúáðàíèåòî îêîëî Õðèñòîâàòà ÷àøà, ñúáðàíèå çà ïðè÷àñòèå. „Òåçè Òâîè äàðîâå îò âñè÷-êî Òâîå ïðèíàñÿìå íà Òåá îò âñè÷êî è çàðàäè âñè÷êè.“ Âåðíèòå ïðèíàñÿò íà Õðèñòîñ áåçêðúâíà æåðòâà – õëÿá è âèíî, êàòî ñèìâîë íà öåëèÿ ñè ñâÿò è öåëèÿ ñè æèâîò – â òîâà áëàãîäàðå-íèå (Åâõàðèñòèÿ). Õëÿá è âèíî, êîèòî äà ñòàíàò â òàéíñòâîòî Òÿëî è Êðúâ Õðèñòîâè. Òà ÷ðåç âêóñâàíåòî èì äà ñòàíåì è íèå ÷àñò îò Íåãî – â òîçè Íåãîâ „ñïîìåí“, êîéòî íè å çàðú÷àíî äà ïðàâèì äî êðàÿ íà âðåìåòî, â òàçè âÿðà è â åäèíñòâîòî íà ëþáîâòà, êîå-òî ñúçäàâà Öúðêâàòà.

Òàêà ÷å íÿìà ðàçãîâîð çà Öúðêâàòà èçâúí ðàçãîâîðà çà Ïðè÷àñòèåòî. Çà-ùîòî íÿìà öúðêâà èçâúí Ïðè÷àñòèå-òî. Êàêòî íÿìà õðèñòèÿíñòâî èçâúí

îáùóâàíåòî ñ Õðèñòîñ, èçâúí îïèòà îò Õðèñòîñ. Îïèò, êîéòî íè ñå äàâà â Åâõàðèñòèÿòà êàòî òàéíñòâî íà Öúðêâàòà. Öúðêâàòà íå ìîæå äà ñïî-äåëè òîçè îïèò – òîé ñå ïðåæèâÿâà ëè÷íî. Íî áè òðÿáâàëî äà íàïðàâè ïîâå÷å óñèëèÿ äà îáÿñíè „ôèëîñîôè-ÿòà“ ñè íà õîðàòà, êîèòî èñêàò äà ÿ ðàçáåðàò îòâúí, íî íå çíàÿò êàêâî âèæäàò è çàùî å òî. À ìîæå áè óñè-ëèåòî òðÿáâà äà íàïðàâÿò èìåííî òåçè õîðà?

Òîâà å ìàëêî âòðúñíàëà ïîëåìèêà îò íàé-íîâàòà èñòîðèÿ íà íàøàòà öúð-êîâíà äåéñòâèòåëíîñò. È âñå ïàê, àêî íÿìà ïðîñò îòãîâîð, èìà äåéñòâèÿ, êîèòî ñúñ ñèãóðíîñò íè äîáëèæàâàò äî èñòèíàòà. Òàêîâà äåéñòâèå å îá-ðúùàíåòî íà êðèòè÷íèÿ ïàòîñ êúì ñåáå ñè, âìåñòî êúì îïîíåíòà. Àêî öúðêîâíàòà îáùíîñò, è â ÷àñòíîñò äóõîâåíñòâîòî, ïîãëåäíå ïî-ñåðèîç-íî íà ìèñèîíåðñêîòî ñè ïðèçâàíèå, à òàêà íàðå÷åíîòî ñâåòñêî îáùåñòâî ñå çàåìå ñúñ ñîáñòâåíîòî ñè îãðà-ìîòÿâàíå, âìåñòî ñ îãðàìîòÿâàíå íà Öúðêâàòà, äâåòå ãðóïè ìîæå è äà ñå ñðåùíàò íÿêúäå ïî ïúòÿ ñè. À çàùî íå è ïî ïúòÿ çà Åìàóñ...? Ïúòÿ íà êîëåáà-íèåòî è ñòðàõîâåòå, ïî êîéòî âúðâèì âñè÷êè ïðåç ïîâå÷åòî âðåìå.

Õðèñòîñ âîñêðåñå!

4

Ðàçêàçúò çà ó÷åíèöèòå, êîèòî òðè äíè ñëåä êðúñòíîòî ñòðàäàíèå íà Èè-ñóñ, ïî ïúòÿ îò Éåðóñàëèì çà Åìàóñ ñðåùíàëè Âúçêðúñíàëèÿ Èèñóñ Õðèñ-òîñ, ìîæå äà ñå ïðî÷åòå â Åâàíãå-ëèå îò Ëóêà (Ëóê. 24:13-35). Íàêðàòêî ïðèñúñòâà è â Åâàíãåëèå îò Ìàðêî: „Ñëåä òîâà ñå ÿâè â äðóã îáðàç íà äâà-ìà îò òÿõ ïî ïúòÿ, êîãàòî îòèâàõà â ñåëî. È êàòî ñå âúðíàõà, îáàäèõà íà îñòàíàëèòå; íî è òÿì íå ïîâÿðâàõà· (Ìàðê. 16:12-13). Òîâà å åäèí îò íàé-âúçäåéñòâàùèòå ðàçêàçè îò Ñâå-ùåíîòî Ïèñàíèå íà Íîâèÿ Çàâåò è â èñòîðèÿòà íà Öúðêâàòà. Íåãîâîòî äèíàìè÷íî äåéñòâèå, íåïîñðåäñòâå-íîñò è äúëáîêà ñèìâîëèêà ñà äîïðè-íåñëè çà ÷åñòîòî ìó èçïîëçâàíå â áîãîñëîâèåòî, öúðêîâíàòà ïðîïîâåä è èçêóñòâîòî. Ðàçêàçúò çà „ïúòÿ êúì Åìàóñ· â ïî-øèðîê êóëòóðîëîãè-÷åí ïëàí å èçâåñòåí ïî÷òè òîëêîâà, êîëêîòî è ïðèò÷àòà çà „ìèëîñòèâèÿ Ñàìàðÿíèí·.

ÕÐÈÑÒÎËÎÃÈ×ÍÈßÒ

ÌÎÒÈÂÏðåäè äà ñå ïîñâåòèì íà îáÿñíåíèå-òî íà òåêñòà, ùå êîíñòàòèðàìå, ÷å íåãîâàòà ñèìâîëíà ñèëà, êîÿòî ãî ïðàâè åäèí îò íàé-âïå÷àòëÿâàùèòå áèáëåéñêè ðàçêàçè, å çàëîæåíà èìåííî â ìîòèâà çà îòñúñòâàùèÿ – ñòðàäà-ëèÿ è ïðèñúñòâàùèÿ – âúçêðúñíàëèÿ Õðèñòîñ, êàêòî ïîêàçâà äúëáîêèÿò ðåëèãèîçåí îïèò íà õðèñòèÿíñêèÿ æè-âîò. Òîâà å è ìîòèâ íà áîãîïîçíàíèå-òî.  íà÷àëîòî ó÷åíèöèòå ñà ñàìè è îò÷àÿíè, áåç Õðèñòîñ, à ïî-íàòàòúê ñà ñ Íåãî, ìàêàð è äà íå çíàÿò òîâà. Òå Ãî ñëóøàò, íî íå çíàÿò êîé å. Ñëåä òîâà Òîé èñêà äà ñè îòèäå, íî òå Ãî çàäúðæàò, çà äà Ãî ðàçïîçíàÿò íåïî-ñðåäñòâåíî ñëåä òîâà. Ïîñëå îòíîâî îñòàâàò ñàìè – Òîé å „íåâèäèì· – íî íå íàïúëíî: òå ñå íàìèðàò â îáù-íîñò, êîÿòî âÿðâà â ïðèñúñòâèåòî íà Îòñúñòâàùèÿ. Êóëìèíàöèÿòà íà

Ïúòÿò êúì Åìàóñ

Ä-ð Ïðåäðàã Äðàãóòèíîâè÷

5

6

ðàçêàçà å â àêòà íà ðàçïîçíàâàíåòî, ñúîòâåòíî íà ïúëíîòî Õðèñòîâî ïðèñúñòâèå â ìîìåíòà íà „ïðåëî-ìÿâàíåòî íà õëÿáà·, íà îáùèÿ îáÿä, êîéòî ïðèäîáèâà åâõàðèñòèåí õàðàê-òåð. Òîâà å ìîìåíòúò, â êîéòî Áîã âçåìà èíèöèàòèâàòà: íåïîçíàòèÿò Ñòðàííèê ñå îòêðèâà êàòî Âúçêðúñ-íàëèÿ Õðèñòîñ, Êîéòî ïðåäñòîè ïðåä òðàïåçàòà – òúé êàòî Òîé å Ñúùèÿò, Êîéòî ïðåëîìÿâà õëÿáà. Ó÷åíèöèòå íå áèõà Ãî ðàçïîçíàëè, àêî íå èì ñå áåøå îòêðèë.  Ñâåùåíîòî Ïèñàíèå (Ëóê. 24:25-27) è â ïðåëîìÿâàíåòî íà õëÿáà (ñò. 30-31) â ñúêðàòåí âèä ñå ñúäúðæà öÿëàòà òàéíà íà áîãîïîçíàíèåòî.

ÒÚËÊÓÂÀÍÈÅ24:13-14 (ÓÂÎÄ) ñàìîòî íà÷àëî ñå êàçâà, ÷å äâàìà-òà ó÷åíèöè, òðè äíè ñëåä êàòî Èèñóñ å ðàçïíàò íà êðúñò, îòèâàò îò Éå-ðóñàëèì â åäíî ñåëî íà èìå Åìàóñ. Íå ñå êàçâà êîè ñà òåçè ó÷åíèöè. Ïî-êúñ-íî åäèíèÿò îò òÿõ ñå èäåíòèôèöèðà êàòî Êëåîïà. Ìîæå áè òå ñà ïðèíàäëå-æàëè êúì êðúãà íà Ñåäåìäåñåòòå ó÷å-íèöè, êîèòî ïîñî÷âà åäèíñòâåíî Ëóêà (Ëóê. 10:1-20).  èñòîðèÿòà íà òúëêó-âàíåòî âèíàãè å èìàëî îïèòè äà ñå èäåíòèôèöèðà è äðóãèÿò ó÷åíèê. Òàêà íàïðèìåð Ñèìîí Ïåòúð ÷åñòî ñå ïî-ñî÷âà êàòî ñïúòíèê íà Êëåîïà. Èìàëî å îïèòè â äðóãèÿ, íåíàçîâàí ó÷åíèê, äà ñå âèäè æåíà, ìîæå áè ñúïðóãàòà íà Êëåîïà. Òîçè îïèò ñå àðãóìåíòèðà ñ òîâà, ÷å åâàíãåëèñò Ëóêà èìà îáè÷àÿ

äà ãîâîðè çà äâîéêè, ìúæ è æåíà, êàòî íàïðèìåð â Ëóê. 1:5-38 è 15:3-10. Âïðî-÷åì âñè÷êè îïèòè çà êîíêðåòíà èäåí-òèôèêàöèÿ íà äðóãèÿ ó÷åíèê îñòàâàò â ñôåðàòà íà õèïîòåçèòå. Ðàçñòîÿíèåòî ìåæäó Éåðóñàëèì è Åìàóñ, ïîñî÷åíî â òåêñòà, å 60 ñòà-äèÿ (îêîëî 11 êì).  íÿêîè ïðåïèñè íà òåêñòà íà Åâàíãåëèå îò Ëóêà ñå ïî-ñî÷âà äðóãî ðàçñòîÿíèå, òîåñò 160 ñòàäèÿ (îêîëî 30 êì). Îðèãèíàëíî å ïúðâîòî ÷åòåíå, òúé êàòî äåéñòâè-åòî ñå âìåñòâà â ðàìêèòå íà åäèí äåí, ñúîòâåòíî â ñúùèÿ äåí. Ó÷åíè-öèòå ìîãàò äà èçìèíàò 60 ñòàäèÿ çà íÿêîëêî ÷àñà, äîêàòî 160 ñòàòèÿ ïðåäïîëàãà ïî÷òè öÿë äåí. Îò äðóãà ñòðàíà, åâàíãåëèñòúò, ïîñî÷âàéêè èìåííî îòäàëå÷åíîñòòà íà Åìàóñ îò Éåðóñàëèì, å èñêàë äà ïîêàæå è åäèí ìíîãî çíà÷èì çà íåãî ìîìåíò: ÷å ÿâÿ-âàíèÿòà íà Âúçêðúñíàëèÿ Èèñóñ Õðèñ-òîñ ñå ñëó÷âàò â îêîëíîñòèòå íà Éå-ðóñàëèì. Êúäå òî÷íî ñå íàìèðà Åìàóñ? Òîçè âúïðîñ å èçìú÷âàë áèáëåéñêèòå àð-õåîëîçè â ïðîäúëæèòåëíîñò íà âå-êîâå, èçìú÷âà ãè è äíåñ. Íàçâàíèåòî „Åìàóñ· îçíà÷àâà „èçâîð·, èëè „ãîðåù èçâîð·. Àðõåîëîçèòå ïðåäëàãàò ïåò ìåñòà, íà êîèòî áè ìîãúë äà ñå íàìè-ðà Åìàóñ îò ðàçêàçà íà Åâàíãåëèñò Ëóêà.  ìèíàëîòî å ïðåîáëàäàâàëî óáåæäåíèåòî, ÷å Åìàóñ âñúùíîñò å Àìàóñ, ãðúöêèÿò Íèêîïîëèñ, êîéòî ñå å íàìèðàë ïî ïúòÿ îò Éåðóñàëèì çà Òåë Àâèâ, è êîéòî å èçâåñòåí è êàòî

7

Ëàòðóí. Ïðîáëåìúò ñ òàçè ëîêàëèçà-öèÿ å â òîâà, ÷å ñòàâà äóìà çà ãðàä, äîêàòî Ëóêà ÿñíî êàçâà, ÷å Åìàóñ å ñåëî. Ïî-íàòàòúê, Àìàóñ å îòäàëå÷åí íà îêîëî 30 êì îò Éåðóñàëèì. Òîâà ñà îíåçè 160 ñòàäèÿ, êîèòî ìîãàò äà ñå ñðåùíàò â íÿêîè ïðåïèñè íà Åâàíãå-ëèåòî ñïîðåä Ëóêà.  Ñðåäíèòå âå-êîâå å èìàëî îïèò íÿêîè ìåñòà äà ñå ñâúðæàò ñ áèáëåéñêèÿ Åìàóñ, íàïðè-ìåð Àáó Ãîø â îêîëíîñòèòå íà Éåðó-ñàëèì è Åë Êóáåèáåõ. Ëèïñàòà íà àðõå-îëîãè÷íè äîêàçàòåëñòâà ïðàâè òåçè ìåñòà ïî-ìàëêî âåðîÿòíè êàíäèäàòè çà Åìàóñ. Ðåøàâàùèÿò àðãóìåíò ïðî-òèâ òÿõ å, ÷å íå ñúùåñòâóâàò äîêà-çàòåëñòâà, ÷å òå â ìèíàëîòî ñà ñå íàðè÷àëè Àìàóñ èëè Åìàóñ. ×åòâúð-òîòî ìÿñòî å Ìîçà. Òî ñå íàìèðà íà åäíî ìàëêî õúëì÷å íà îêîëî 6 êì îò Éåðóñàëèì. Ìîçà å òâúðäå áëèçî äî Éåðóñàëèì, çà äà áúäå íÿêîãàøíèÿ Åìàóñ, ñàìî 30 ñòàäèÿ, ñëåäîâàòåëíî äâîéíî ïî-ìàëêî îò ïîñî÷åíîòî ðàç-ñòîÿíèå. Ðàçáèðà ñå, â ïî-íîâî âðåìå å ïðåäëîæåíî ìÿñòîòî Áèð åë Õàìàì. Òî áè áèëî åòèìîëîãè÷íî ïðèåìëèâî, òúé êàòî îçíà÷àâà „ãîðåù èçâîð·. Ðàç-ñòîÿíèåòî ñúùî å ïîäîáíî íà ïîñî÷å-íîòî îò Ëóêà, ñëåäîâàòåëíî îêîëî 10 êì. Âïðî÷åì, è òîâà ìÿñòî âñå îùå íå å ïðèåòî êàòî áèáëåéñêèÿ Åìàóñ. Ìîæåì äà çàêëþ÷èì, ÷å âñå îùå íå ñú-ùåñòâóâàò óáåäèòåëíè àðõåîëîãè÷íè äîêàçàòåëñòâà, âúç îñíîâà íà êîèòî äà ñå îïðåäåëè ìÿñòîòî íà Åìàóñ.

ÐÀÇÃÎÂÎÐÚÒ ÌÅÆÄÓ Ó×ÅÍÈÖÈÒÅ È ÏÐÈÁËÈÆÀÂÀÍÅÒÎ ÍÀ ÂÚÇÊÐÚÑÍÀËÈß (14-16)Ñòèõîâå 14-15 ñà âíèìàòåëíî êîí-öèïèðàíè. Äâàìàòà ó÷åíèöè âúðâÿò êúì Åìàóñ è ïî ïúòÿ „ñå ðàçãîâàðÿõà è ðàçñúæäàâàõà ïîìåæäó ñè· çà âñè÷êî, êîåòî å ñòàíàëî. Òåõíèÿò ðàçãîâîð å ìíîãî ñåðèîçåí – çà òîâà ñâèäå-òåëñòâàò äâàòà óïîòðåáåíè ãëàãîëà ὁμιλέω и συζητέω. Ïúðâèÿò ïîä÷åðòà-âà ñåðèîçíîñòòà íà ðàçãîâîðà, òúé êàòî òîçè ãëàãîë â íÿêîè êîíòåêñòè ñå óïîòðåáÿâà äîðè è ñúñ çíà÷åíèåòî „ïðîïîâÿäâàì· èëè „èçïîâÿäâàì·, äîêà-òî äðóãèÿò ïîêàçâà äèíàìèêàòà è æè-âîñòòà íà äèñêóñèÿòà, êîåòî ãîâîðè çà ñëîæíîñòòà íà ðàçãëåæäàíåòî íà ñúáèòèÿòà, êîèòî ñà ñå ñëó÷èëè. Äî-êàòî òå ðàçãîâàðÿò, „Ñàì Èèñóñ ñå ïðèáëèæè è âúðâåøå ñ òÿõ·. Ïðèáëè-æàâàíåòî íà Èèñóñ ñå îçíà÷àâà ñ åäèí ïîçíàò íà ÷èòàòåëèòå íà Åâàíãåëèå

88

îò Ëóêà ãëàãîë πορεύομαι („âúðâÿ íà-ïðåä·, „íà ïúò ñúì·). Òîçè ãëàãîë Åâàí-

ãåëèñòúò èçïîëçâà â îïèñàíèåòî íà

èñòîðèÿòà íà Õðèñòîâîòî ñòðàäà-

íèå (19:28-36; 22:8, 22, 33, 39) è ñ íåãî

îçíà÷àâà Õðèñòîâèÿ ïúò êúì Éåðóñà-

ëèì, êúì ìÿñòîòî íà ñòðàäàíèåòî,

êúì êðúñòíàòà ñìúðò. Òîé ñúùî òàêà

ìîæå äà çíà÷è è „ðåøèòåëíî êðà÷à

êúì·, êîåòî â íàøèÿ êîíòåêñò çíà÷è,

÷å Èèñóñ ðåøèòåëíî ñå ïðèñúåäèíÿ-

âà êúì ó÷åíèöèòå â íåçíàíèåòî, „íî

î÷èòå èì ñå ïðåìðåæèõà, çà äà Ãî íå

ïîçíàÿò·. Çàñåãà î÷èòå íà ó÷åíèöèòå

ñà çàòâîðåíè è òå íå ðàçïîçíàâàò

Íîâîäîøëèÿ. Ïðîãëåæäàíåòî ùå ïîñ-

ëåäâà åäâà ïî-êúñíî, â ñò. 31: „òîãà-

âà èì ñå îòâîðèõà î÷èòå, è òå Ãî ïî-

çíàõà·. Îò íà÷èíà íà ïðåäñòàâÿíå íà

òåçè äâà åïèçîäà – íåðàçïîçíàâàíåòî

è ðàçïîçíàâàíåòî – èçâëè÷àìå åäíî

ìîùíî äóõîâíî ïîñëàíèå: äîêàòî Âúç-

êðúñíàëèÿò å ñ ó÷åíèöèòå, òå íå Ãî

ðàçïîçíàâàò, à êîãàòî ãî ðàçïîçíà-

âàò, Òîé âå÷å íå å ñ òÿõ; „òîãàâà èì

ñå îòâîðèõà î÷èòå, è òå Ãî ïîçíàõà; àëà Òîé ñòàíà íåâèäèì çà òÿõ· (ñò. 31). Äèíàìèêàòà è àãîíèÿòà íà âÿ-ðàòà åäâà ëè ìîãàò äà áúäàò ïðåä-ñòàâåíè ïî ïî-äîáúð íà÷èí. Çàñåãà ó÷åíèöèòå íå ðàçïîçíàâàò Ñòðàí-íèêà, Êîéòî ñå îáðúùà êúì òÿõ. Òîé ùå òðÿáâà äà ñå îáúðíå êúì òÿõ è äà ãè âúâåäå â ïî-íàòàòúøíèÿ ïðîöåñ íà áîãîïîçíàíèåòî.

ÐÀÇÃÎÂÎÐÚÒ ÌÅÆÄÓ Ó×ÅÍÈÖÈÒÅ È ÂÚÇÊÐÚÑÍÀËÈß (17-27)  ñò. 17 ïîçíàòèÿò íà ÷èòàòåëè-òå íà Åâàíãåëèå îò Ëóêà Âúçêðúñ-íàë Èèñóñ, è íåïîçíàò çà ó÷åíèöèòå Ñòðàííèê, çà ïðúâ ïúò â ðàçêàçà ñå îáðúùà êúì Ñâîèòå ñïúòíèöè: „Êàê-

âè ñà òèÿ äóìè, êîèòî, âúðâåøêîì,

ðàçìåíÿòå ïîìåæäó ñè?· Ó÷åíèöèòå

ñ íåâåðèå ñëóøàò Ñòðàííèêà, òå

ñà „íàìðúùåíè·. Àäåêâàòíèÿò ïðå-

âîä íà íåîáè÷àéíàòà ãðúöêà äóìà

σκυθρωποί (îáèêíîâåíî ñå ïðåâåæäà „òúæíè·, „íåâåñåëè·) áè áèë „íàìðú-

ùåí·, „ñ ìðà÷íî ÷åëî·. Äóìàòà âçå-

ìà ó÷åíèêúò íà èìå Êëåîïà. Èìåòî

Êëåîïà å ñúêðàòåíà ôîðìà íà Êëå-

îïàòðîñ. Òîâà å ìúæêèÿò âàðèàíò íà

èçâåñòíîòî æåíñêî èìå Êëåîïàòðà.

Íÿêîè òúëêóâàòåëè ñìÿòàò, ÷å òîâà

å ñúùèÿò òîçè Êëåîï(à), êîéòî ñå

ñïîìåíàâà â Èîàí. 19:25, êàòî áàùà

íà åäíàòà îò Ìàðèèòå: „Ìàðèÿ Êëå-

îïîâà·. Àêî òàçè Ìàðèÿ áåøå áðà-

òîâ÷åäêà íà Áîãîðîäèöà Ìàðèÿ, òî-

ãàâà Êëåîïà ñå ïàäà âóé÷î íà Èèñóñ.

Èçðè÷íîòî ñïîìåíàâàíå íà èìåòî

íà òîçè ÷îâåê ó Ëóêà è Èîàí, ñ ïðåä-ïîëîæåíèåòî, ÷å ñòàâà äóìà çà åäíà è ñúùà ëè÷íîñò, îçíà÷àâà, ÷å òîé å áèë ìíîãî âàæíà ëè÷íîñò â èñòî-ðèÿòà íà ðàííîòî õðèñòèÿíñòâî. Êëåîïà ïèòà Íîâîäîøëèÿ äàëè Òîé å ñàìî ñòðàííèê â Éåðóñàëèì, Êîéòî

99

íå çíàå êàêâî ñå å ñëó÷èëî â íåãî ïðåç òåçè äíè. Òîé îòãîâàðÿ íà âúïðîñà ñ âúïðîñ: „êîå?· ñúîòâåòíî „êîè?·, ìèñëåéêè çà ñúáèòèÿòà. Òîâà, êîåòî ñëåäâà, å ðàçêàçúò íà Êëåîïà, êîéòî íå å íèùî äðóãî, îñâåí åäíî ñúêðà-òåíî Åâàíãåëèå îò Ëóêà (ñò. 19-24): Èèñóñ îò Íàçàðåò, Òîé å áèë ïðîðîê, ñèëåí ïðåä Áîãà è ïðåä íàðîäà – òîâà å ñúêðàòåíîòî Åâàíãåëèå äî íà÷àëî-òî íà èñòîðèÿòà íà ñòðàäàíèÿòà. Òÿ ïî-íàòàòúê ñå ñâåæäà äî êîíñòàòà-öèÿòà, ÷å ïúðâîñâåùåíèöèòå è ñòà-ðåéøèíèòå ñà Ãî ïðåäàëè íà ñìúðòíî íàêàçàíèå. Ïðè÷èíèòå çà òîâà íå ñå ïîñî÷âàò. Êëåîïà èçðàçÿâà ðàçî÷àðî-âàíèå îò òîçè õîä íà ñúáèòèåòî: „À íèå ñå íàäÿâàõìå, ÷å Òîé å Îíÿ, Êîéòî ùåøå äà èçáàâè Èçðàèëÿ· (ñò. 21).  êàêâî ñå å ñúñòîÿëà òàçè íàäåæäà, îñòàâà íåÿñíî. Äàëè ñà î÷àêâàëè, ÷å Èèñóñ ùå äîíåñå ïîëèòè÷åñêà ñâîáî-äà íà Èçðàèë? Äàëè ñà ñå íàäÿâàëè, ÷å ùå ãè îñâîáîäè îò âðåìåííèÿ íà÷èí íà ñúùåñòâóâàíå, êîéòî íåèçáåæíî çàâúðøâà ñúñ ñìúðò? „Íî ïðè âñè÷êî òîâà äíåñ å âå÷å òðåòè äåí, îòêàê ñòàíà òîâà·. Ñïîìåíàâàíåòî íà òðåòèÿ äåí òóê íå å ñëó÷àéíî. Èèñóñ å ïðåäñêàçàë, ÷å ùå âúçêðúñíå â òðåòèÿ äåí (Ëóê. 9:22; 18:33), íî ó÷åíèöèòå êàòî ÷å ñà çàáðà-âèëè êàêâî èì å ãîâîðèë Òîé îùå ïðè-æèâå. Ïîñëå ñëåäâà êðàòêî èçâåñòèå çà âèäåíèÿòà íà Âúçêðúñíàëèÿ Èèñóñ. Êëåîïà ðàçêàçâà ñúáèòèÿ çà âèäåíè-

ÿòà íà Âúçêðúñíàëèÿ ïîâå÷å îò ïåðñ-ïåêòèâàòà íà íÿêîãî, êîéòî íå å óáå-äåí â òÿõíàòà èñòèííîñò. Äî êðàÿ íà íåãîâîòî èçëîæåíèå ñå óñåùà ðàç-î÷àðîâåíèå è âÿðà â íåùàñòíèÿ êðàé íà ðàçêàçà, â êîÿòî òîé è íåãîâèÿò ñïúòíèê ñà âèæäàëè èñêðèöà íàäåæäà çà Èçðàèë. Íåïîñðåäñòâåíî ñëåä êà-çàíîòî îò Êëåîïà ñëåäâà îòãîâîðúò íà Èèñóñ. Èíòåðåñíîòî å, ÷å è äîêàòî Èèñóñ ãîâîðè, Òîé îñòàâà ñòðàííèê çà ó÷åíèöèòå è Ëóêà íå ñúîáùàâà çà òÿõ-íàòà ðåàêöèÿ íà Íåãîâèòå äóìè. Èèñóñ

10

íàé-íàïðåä ãè óêîðÿâà: „Î, íåñìèñëåíè è ìóäíè ïî ñúðöå äà âÿðâàòå íà âñè÷êî, ùî ñà êàçàëè ïðîðîöèòå!· (ñò. 25). Èíòåðåñíîòî å, ÷å Èèñóñ íå óêîðÿâà ó÷åíèöèòå, çàäåòî íå ñà Ãî ðàçïîç-íàëè. Íåãîâîòî âúçêðúñíàëî òÿëî å ðàçëè÷íî îò çåìíîòî Ìó òÿëî. Íå ãè óêîðÿâà è çà òîâà, ÷å íå ñà ïîâÿðâàëè â Íåãîâèòå ïðåäñêàçàíèÿ çà ñîáñò-âåíàòà Ìó ñìúðò, äîêàòî å áèë æèâ. Ñúùî òàêà íå ãè óêîðÿâà, ÷å íå ñà â ñúñòîÿíèå äà ðàçòúëêóâàò ïðàâèë-íî ïîñëåäíèòå ñúáèòèÿ, çà êîèòî å ñòàíàëî äóìà. Åäèíñòâåíèÿò Ìó óêîð å çà òîâà, ÷å íå âÿðâàò â Ïèñàíèå-òî.  òîâà å öÿëîòî èì íåðàçóìèå è „ìóäíîñò ïî ñúðöå·. Òå ñà ñå îêàçàëè íåñïîñîáíè äà ðàçáåðàò ïðåç ïðèçìà-òà íà áèáëåéñêèòå äóìè ñúáèòèÿòà, êîèòî ñà ñå ñëó÷èëè ïðåä î÷èòå èì. Åäâà Ïèñàíèåòî ðàçêðèâà ñìèñúëà íà âñè÷êî, êîåòî ñå å ñëó÷èëî. Òóê ñúùî òàêà å ñêðèòî äúëáîêî äóõîâ-íî ïîó÷åíèå: âÿðàòà å àêò íà ðàçóìà („íåðàçóìíè·) è íà ñúðöåòî („ìóäíè ïî ñúðöå·), ÷ðåç êîåòî ñå ÷åòå è ðàç-áèðà Ïèñàíèåòî. „Òîãàâà èì îáÿñíè êàçàíîòî çà Íåãî â öÿëîòî Ïèñàíèå· (ñò. 27). Ñúáèòèÿòà, ñâúðçàíè ñúñ ñúäáàòà íà Èèñóñ Õðèñòîñ, Íåãîâà-òà ñìúðò è Íåãîâîòî âúçêðåñåíèå, è ðàçáèðàíåòî íà åâðåéñêîòî Ïèñàíèå ïðåç òàçè ïðèçìà ïðåäñòàâëÿâàò äâàòà ñòúëáà íà ðàííîõðèñòèÿíñêà-òà âÿðà è ïðîïîâåä. Åäíî áåç äðóãî òå èçãóáâàò âñÿêàêúâ ñìèñúë.

ÊÐÀßÒ ÍÀ ÏÚÒß (28-29)Ðåàêöèÿòà íà ó÷åíèöèòå íà äóìèòå íà Èèñóñ íå ìîæå äå îïèøå. Ïîâåñò-âîâàíèåòî ñå ïðåêúñâà â íàé-äðàìà-òè÷íèÿ ìîìåíò. Ïî ïúòÿ Ñòðàííèêúò òúëêóâà ïîñëåäíèòå ñúáèòèÿ â ñâåò-ëèíàòà íà áèáëåéñêèòå ïîñëàíèÿ. Òàêà òå ñå ïðèáëèæèëè êúì ñåëîòî, çà êîåòî ñà òðúãíàëè, Åìàóñ.  òîçè ìîìåíò Èèñóñ, âñå îùå íåïîç íàò ñòðàííèê çà ó÷åíèöèòå, èñêà äà ïðî-äúëæè ïî-íàòàòúê. Îòíîâî å óïîòðå-áåí ãëàãîëúò πορεύομαι. Ñòðàííèêúò ïîñòúïâà òàêà, êàòî ÷å èñêà äà ïðî-äúëæè ïúòÿ, äà ñå ðàçäåëè ñúñ Ñâîèòå ñïúòíèöè. Âïðî÷åì, Êëåîïà è äðóãè-ÿò ó÷åíèê íàñòîÿâàò Òîé äà îñòàíå ñ òÿõ. Ïðè÷èíàòà, êîÿòî ïîñî÷âàò, å ðàçóìíà: íîùòà íàáëèæàâà, ïðîäúëæà-âàíåòî ïî ïúòÿ å íåñèãóðíî. Âúïðåêè ÷å ïîñî÷âàò ñàìî òàçè ïðè÷èíà, óñå-ùà ñå òÿõíîòî æåëàíèå äà îñòàíàò â êîìïàíèÿòà íà íåïîçíàòèÿ Ñòðàííèê. Ïî-íàòàòúøíîòî ðàçâèòèå íà ñúáè-òèåòî ùå ïîòâúðäè òîâà. Íàé-âå÷å ó÷åíèöèòå íàñòîÿâàò. Âñè÷êî, êîåòî Ñòðàííèêúò èì å ãîâîðèë ïî ïúòÿ, èì ñå å ñòîðèëî òâúðäå èíòåðåñíî, çà äà ñå ðàçäåëÿò îùå ñåãà.

ÎÁÙÈßÒ ÎÁßÄÎò ñòèõ 30 íàòàòúê ñå îïèñâà ïî-ñëåäíîòî ñúáèòèå â öÿëàòà ïîðåäè-öà. Ñëåä îáùîòî ïúòóâàíå ñëåäâà îáù îáÿä. Òúé êàòî â ñòèõ 29 ñå óïî-òðåáÿâà ãëàãîëúò „âëåçå·, à â ñòèõ

11

30 „ñåäåøå ñ òÿõ íà òðàïåçàòà·, ìî-æåì äà íàïðàâèì èçâîäà, ÷å îáÿäúò ñòàâà â çàòâîðåíî ïðîñòðàíñòâî, íàé-âåðîÿòíî â ñòàÿòà çà õðàíåíå íà íÿêîÿ êúùà â Åìàóñ. „Ñåäåøå ñ òÿõ· âñúùíîñò çíà÷è „ëåæåøå ñ òÿõ·, òúé êàòî â êóëòóðîëîãè÷íèÿ ñâÿò íà òîãàâàøíà Þäåÿ ñå å îáÿäâàëî â ïî-ëóëåãíàëî ïîëîæåíèå. Èíòåðåñíî å, ÷å ïî âðåìå íà îáÿäà â êúùàòà, â êîÿ-òî å ãîñò è íàé-âå÷å ïúòíèê, Èèñóñ ôèãóðèðà êàòî äîìàêèí: „Âçå õëÿáà, áëàãîñëîâè, ïðåëîìè è èì ïîäàâàøå·. Ïî ñúùèÿ íà÷èí ïî þäåéñêèÿ îáè÷àé äîìàêèíúò áëàãîñëàâÿ, òîåñò ÷åòå ìîëèòâà ïðåäè îáÿä, à ñëåä òîâà ðàç-äåëÿ „õëÿáà·, êîéòî òóê ñå óïîòðåáÿ-âà êàòî ñòèëèñòè÷íà ôèãóðà çà îáÿä, êàòî öÿëîñòíî ÿäåíå. Åâàíãåëèñò Ëóêà â Äåÿíèÿ íà ñâåòèòå àïîñòîëè ìíîãîêðàòíî èçïîëçâà èçðàçà „ïðåëî-

ìÿâàíå íà õëÿáà· (Äåÿí. 2:42, 46; 20:7, 11; 27:35). ×èòàòåëèòå íà Åâàíãåëè-åòî ïðè âñè÷êè ñëó÷àè ñè ñïîìíÿò çà ñúáèòèåòî, êîãàòî Èèñóñ íàõðàíèë ïåò õèëÿäè äóøè: è òîãàâà Òîé âçåë õëÿá, áëàãîñëîâèë ãî è ãî ðàçäàë íà ïðèñúñòâàùèòå (Ëóê. 9:16). Îáÿäúò â Åìàóñ å ïúðâèÿò ñëåä Òàéíàòà Ãîñ-ïîäíÿ âå÷åðÿ (Ëóê. 22:14-20) è ñúùî òàêà ïúðâèÿò â ïîðåäèöàòà îáåäè, êîèòî ñëåäâàò â Äåÿíèÿ íà ñâåòèòå àïîñòîëè. Ìÿñòîòî îò Ãëàâà 24:30 „âçå õëÿáà, áëàãîñëîâè, ïðåëîìè è èì ïîäàâàøå· ïîðàçèòåëíî íàïîìíÿ çà ìÿñòîòî îò 22:19 „È êàòî âçå õëÿá è áëàãîäàðè, ïðåëîìè è èì äàäå·. Çàòî-âà îáÿäúò â Åìàóñ íå å ñàìî îáèêíî-âåí âñåêèäíåâåí îáÿä, à ïðèòåæàâà ÿñíî èçðàçåíî åâõàðèñòèéíî èçìåðå-íèå: â íàâå÷åðèåòî íà ñòðàäàíèÿòà îíçè, êîéòî áëàãîñëàâÿ è ðàçäàâà õëÿ-

12

áà, å âúïëúòåíèÿò Ãîñïîä íà ïúò êúì êðúñòíàòà ñìúðò, äîêàòî â Åìàóñ ñúùèÿò, ñåãà âúçêðúñíàë è ïðîñëà-âåí, Ãîñïîä ðàçäàâà õëÿáà íà Ñâîèòå ó÷åíèöè â êðàÿ íà ïúòÿ ñ òÿõ. Åâàí-ãåëèñòúò íå îïèñâà êàê å ïðåìèíàë îáÿäúò. Äîìàêèíñêàòà ïîñòúïêà íà Èèñóñ, Íåãîâèÿò åâõàðèñòèåí àêò å áèë äîñòàòú÷åí, çà äà ñå îòâîðÿò î÷èòå íà ó÷åíèöèòå. Íåïîñðåäñòâåíî ïðåäè òîâà å ãîâîðåë ñ òÿõ: äàë èì å Ñåáå Ñè ïîä ôîðìàòà íà ñîáñòâåíèòå Ñè äóìè. Ñåãà å îáÿäâàë ñ òÿõ: äàë èì å Ñåáå Ñè â ñâåòîòî Òàéíñòâî íà Ñâîå-òî ïîñëåâúçêðåñíî ïðèñúñòâèå.

ÐÀÇÏÎÇÍÀÂÀÍÅ È ÎÒÄÀËÅ×ÀÂÀÍÅÐåàêöèÿòà íà ó÷åíèöèòå ïî âðåìå íà îáùèÿ îáÿä ñå îïèñâà íàêðàòêî: òî-ãàâà èì ñå îòâîðèõà î÷èòå, è òå Ãî ïîçíàõà·. Òàêà ïðîñòî, è òàêà ñëîæíî. Èìåííî, ðàçïîçíàâàíåòî, ïîçíàâàíå-òî íà Ãîñïîä Èèñóñ Õðèñòîñ ñå ñëó÷âà íà êðàÿ íà åäèí ñëîæåí ïðîöåñ. Èèñóñ å ïðåêàðàë ìíîãî âðåìå ñ ó÷åíèöè-òå – ñðåùàë ñå å ñ òÿõ, ïúòóâàë å ñ òÿõ, ðàçãîâàðÿë å ñ òÿõ, òúëêóâàë èì å Ïèñàíèåòî – çà äà ìîãàò íàêðàÿ äà Ãî ðàçïîçíàÿò. Íåèçáåæåí ìîìåíò ïðè ÷åòåíåòî íà òîçè ðàçêàç å, ÷å â íåãî âñåêè õðèñòèÿíèí ðàçïîçíàâà ñåáå ñè: òîé ñúùî òàêà ïî íÿêàêúâ íà÷èí ñå å îêàçàë â ïðèñúñòâèåòî íà Ãîñïîäà, à

íå å ñúçíàâàë òîâà; ñúùî òàêà å ÷óë ñëîâîòî íà Åâàíãåëèåòî è íå âèíà-ãè ãî å ïðèåìàë áåç ñúìíåíèå; ñúùî òàêà å ÷åòÿë è ðàçáèðàë åâðåéñêîòî Ñâåùåíî Ïèñàíèå ïðåç ïðèçìàòà íà ñòðàäàùèÿ è âúçêðúñíàë Ìåñèÿ; ñúùî òàêà ó÷àñòâà â ñâåòîòàéíñòâåíîòî ðàçäàâàíå íà õëÿáà íà æèâîòà â îáÿ-äà, ÷èéòî äîìàêèí å Âúçêðúñíàëèÿò Õðèñòîñ. Åäâà ëè ìîæåì äà ñè ïðåä-ñòàâèì êîëêî ïúòè ðàçêàçúò çà ïúòÿ êúì Åìàóñ å îêàçâàë ñèëíî âëèÿíèå íà õðèñòèÿíèòå ïðåç âñè÷êè âðåìå-íà, êîèòî â ëèöåòî íà ó÷åíèöèòå ñà ðàçïîçíàâàëè ñåáå ñè, ñâîÿòà âÿðà è ñâîåòî íåâåðèå, ñâîåòî ïðèçâàíèå è ñâîåòî ñúìíåíèå, ñâîåòî „ìóäíî ñúð-öå· è „ñúðöåòî, êîåòî ãîðè·. Ñëåä òîâà ñå ñëó÷âà íåùî íåî÷àê-âàíî: „è Òîé èç÷åçíà· èëè „Òîé ñòàíà íåâèäèì çà òÿõ·. Åäâà ñà Ãî ðàçïîçíà-

13

ëè – è Âúçêðúñíàëèÿò Õðèñòîñ ñòà-âà „íåâèäèì·! Åäâà ñà ñå îêàçàëè – è îñúçíàâàò òîâà – â Íåãîâîòî ïðè-ñúñòâèå – è Òîé èç÷åçâà, òå îñòàâàò áåç Íåãî! Ïðèñúñòâàùèÿò ñòàâà Îòñúñòâàù. Ïîçíàâàíåòî çàâúðøâà ñ îòòåãëÿíåòî íà Ðàçïîçíàòèÿ. Ó÷å-íèöèòå ñà ïîçíàëè Èèñóñ, íî âìåñòî îò÷àÿíî äà Ãî òúðñÿò è äà Ãî ïðèçî-âàâàò äà ñå âúðíå, òå ñè ñïîìíÿò: „íå ãîðåøå ëè â íàñ ñúðöåòî íè, êîãàòî Òîé íè ãîâîðåøå ïî ïúòÿ è êîãàòî íè îáÿñíÿâàøå Ïèñàíèåòî?·. Ñïîìåíúò çà ñðåùàòà ñ Ãîñïîäà å ïîòâúðæ-äåíèå íà àâòåíòè÷íîñòòà íà òîâà

íåîáèêíîâåíî ñúáèòèå. Öåëîêóïíè-ÿò ÷îâåê ðåàãèðà íà ïðèñúñòâèåòî íà Ãîñïîäà: åìîöèîíàëíî („ñúðöåòî ãîðè·) è èíòåëåêòóàëíî (ðàçáèðàíå íà Ïèñàíèåòî). Òóê ìîãàò äà ñå îò-êðèÿò êîðåíèòå íà õðèñòèÿíñêîòî áîãîñëîâèå: îïèòúò íà Âúçêðúñíà-ëèÿ, ñïîìåíúò çà òîçè îïèò, åìîöèî-íàëíèÿò ïîòðåñ, èíòåëåêòóàëíîòî ðàçáèðàíå ÷ðåç òúëêóâàíå íà Ïèñà-íèåòî, ñâåòîòàéíñòâåíîòî ó÷àñ-òèå â îáÿäà ñ ïðèñúñòâàùèÿ Ãîñïîä è íàêðàÿ íåïðåîäîëèìàòà ïîòðåáíîñò äà ñå ãîâîðè çà ïðåæèâÿíîòî è ïîçíà-òîòî (ñò. 35).

14

„ÃÎÑÏÎÄ ÍÀÈÑÒÈÍÀ ÂÚÇÊÐÚÑÍÀË”Ðàçêàçúò íå çàâúðøâà ïî íÿêàêúâ èç-êëþ÷èòåëåí íà÷èí. Ó÷åíèöèòå ñå âðú-ùàò â Éåðóñàëèì („â ñúùèÿ ÷àñ·), êú-äåòî âå÷å ìíîãî ñå ãîâîðè çà òîâà, ÷å Âúçêðúñíàëèÿò ñå å ÿâèë íà àïîñòîë Ïåòúð. Ñúáðàíè ñà åäèíàäåñåòòå è îùå íåîïðåäåëåí áðîé ó÷åíèöè („îíèÿ, êîèòî áÿõà ñ òÿõ·). Òå ñâèäåòåëñò-âàò, ÷å „Ãîñïîä íàèñòèíà âúçêðúñíàë è ñå ÿâèë íà Ñèìîíà· (ñò. 34). Òàêà åâàíãåëèñòúò íàïîìíÿ íà ÷èòàòåëè-òå çà 24:12, êúäåòî Ïåòúð ñå íàìèðà íà ïðàçíèÿ ãðîá. Ðàçêàçúò çà Ïåòúð â ïðàçíèÿ ãðîá ñå ïðåêúñâà îò ðàçêàçà çà ïúòÿ êúì Åìàóñ. Ñåãà åâàíãåëèñ-òúò îòíîâî ñå âðúùà êúì Ïåòúð è íåãîâèÿ îïèò. Âúçêðúñíàëèÿò ñå å ÿâèë è íà ó÷åíèöèòå ïî ïúòÿ êúì Åìà-óñ, è íà Ïåòúð. Ñ òîâà åâàíãåëèñòúò ñúùî òàêà çàïàçâà åäèíñòâîòî íà ïðîñòðàíñòâîòî è âðåìåòî â ñâîå-òî ïîâåñòâîâàíèå: Éåðóñàëèì è íåãî-âèòå îêîëíîñòè ñà ìÿñòîòî, êúäåòî ñå ñëó÷âàò öåíòðàëíèòå ñúáèòèÿ â èñòîðèÿòà íà ñïàñåíèåòî, à íåäåëÿ-òà å äåíÿò, â êîéòî òå ñå ðàçïîëàãàò âúâ âðåìåòî. Ñëåä êàòî ñà èçñëóøàëè îñòàíàëèòå ó÷åíèöè, ó÷åíèöèòå îò Åìàóñ ðàçêàç-âàò îíîâà, êîåòî ñå å ñëó÷èëî ñ òÿõ. Ñò. 35 ñúáèðà â åäíî âñè÷êè öåíòðàë-íè ñúáèòèÿ â ðàçêàçà: „È òå ðàçêàçâà-õà çà ñëó÷èëîòî ñå ïî ïúòÿ, è êàê Ãî

ïîçíàõà, êîãàòî ïðåëîìÿâàøå õëÿáà·. Ñëåäîâàòåëíî, âàæíè ñà äâà ìîìåíòà: îíîâà, êîåòî ñå å ñëó÷èëî „ïî ïúòÿ· ðåçþìèðà ñðåùàòà, íåäîðàçóìåíèÿ-òà, ðàçãîâîðà è îáÿñíÿâàíåòî íà Ïè-ñàíèåòî, äîêàòî ðàçïîçíàâàíåòî ïðè ïðåëîìÿâàíåòî íà õëÿáà íàïîìíÿ çà ïîñëåäíîòî ñúáèòèå. Çà åâàíãåëèñò Ëóêà å ìíîãî âàæíî îùå âåäíúæ äà àêöåíòèðà âúðõó îñîáåíîòî çíà÷å-íèå íà „ïðåëîìÿâàíåòî íà õëÿáà· êàòî öåíòðàëåí ìîìåíò â áîãîïîçíàíèå-òî: áîãîïîçíàíèåòî å åäèíñòâåíè-ÿò åâõàðèñòèåí àêò.  òàçè åâõà-ðèñòèéíà ðàìêà íà áîãîïîçíàíèåòî å èíòåðåñåí îùå åäèí ìîìåíò. Èìåííî, â ãðúöêèÿ îðèãèíàë ñòîè ãëàãîë â ïà-ñèâ (ἐγνώσθη), òàêà ÷å ïî-äîáðèÿò ïðåâîä íà ñò. 35 áè ãëàñÿë: „äàäå íè äà Ãî ïîçíàåì·. Ñëåäîâàòåëíî áîãî-ïîçíàíèåòî ñå ðàçáèðà êàòî Áîæèå äåéñòâèå âúðõó ÷îâåêà (ñð. íàïð. Ãàë. 4:9). Áîã ïðàâè òàêà, ÷å „çàòâîðåíèòå î÷è· äà ñå îòâîðÿò.

Ïðåâîä: Òàòÿíà Ôèëåâà

15

16

í î â à ê í è ã à í à è ç ä à ò å ë ñ ò â î Î Ì Î Ô Î Ð

17

Протойерей Теодор Стойчев предлага сериозно и за-дълбочено проучване на харизматичното движение „Богословие на просперитета“ от гледна точка на пра-вославната теология и традиция. Специфичните бе-лези на „евангелието на благоденствието”, както е из-вестно сред своите последователи, са материалното благосъстояние и физическото здраве на човека. Бо-гословието на просперитета е тясно свързано с мно-го от ценностите на новото време и модерния свят – здраве, преуспяване, благополучие, късмет, богатство и щастлив живот. Много от предизвикателствата и стандартите, пред които съвременният човек е поста-вен в модерната епоха, по пряк или косвен начин се свързват с идеите на това религиозно учение.В основата на книгата, издържана в полемично-апо-логетичен стил, е залегнал сравнителният анализ между богословието на просперитета и православ-ната теология, което е принос в областта на изслед-ването на инославните изповедания.

Протойерей Теодор Стойчев е роден през 1973 г. в гр. Русе. Свещеник е към храмовете „Св. Атанасий Вели-ки“ и „Успение на Пресвета Богородица“ в гр. Варна. Доктор е по богословие с дисертация в областта на Свещеното Писание на Новия Завет. Други негови книги са: „Значението на кръста Христов в Посла-нието на св. апостол Павел до Галатяни“ и „Богосло-вие на Новия Завет“.

18

íèêîé âÿðâàù â Èèñóñ Õðèñòîñ íå òðÿá-âà äà èìà ôèíàíñîâè çàòðóäíåíèÿ. Òîâà ñâîå ó÷åíèå òå îáÿñíÿâàò ñúñ çàâåòà, êîéòî Ãîñïîä å ñêëþ÷èë ñ Àâðààì. ×ðåç òîçè çàâåò, ñïîðåä òÿõ, Àâðààì ïîëó÷èë äîñòúï äî âñè÷êè Áîæèè áëàãîñëîâåíèÿ: „… ÷ðåç çàâåòà Àâðààì ïðèäîáè ñèëà ïðåä Áîãà! Òîé ìîæåøå äà èçèñêâà îò Âñåìîãúùèÿ“2. Íî ÷ðåç æåðòâàòà íà Õðèñòà íèå ñòàâàìå ó÷àñòíèöè â òåçè ìàòåðèàëíè áëàãà: „Áîã ñêëþ÷è çàâåò ñ Àâðààì. Òîé äàäå íà Àâðààì âñè÷êî, êîåòî ìîæåøå äà íàïðàâè. ×ðåç Èñóñ òè ñúùî ñè ÷àñò îò òîçè çàâåò“3. Âúç îñíîâà íà òåçè ïðèíöèïè òå èçãðàæ-äàò åäíî òâúðäå êîìåðñèàëíî ó÷åíèå, êîåòî áåç âñÿêàêâè ðàöèîíàëíè ïðè-÷èíè íàìåðè ïî÷âà è ó íàñ. Êîãàòî ãî-âîðÿò çà ôèíàíñè, òå íÿìàò ïðåäâèä æèòåéñêèòå íóæäè, à èìåííî èçîáèëèå: „… âñè÷êî, êîåòî ïðèíàäëåæè íà Áîãà, ïðèíàäëåæè è íà òåá“4.

 êàêâî òî÷íî ñå èçðàçÿâà òîâà èçîáè-ëèå? Çà ïîÿñíåíèå ùå ïðèâåäåì äóìèòå íà Êåíåò Êîóïëàíä: „×ðåç Æåðòâàòà íà Èñóñ, Ïîìàçàíèêà, è ÷ðåç Íåãîâîòî ïîìàçàíèå âèå è àç èìàìå äîñòúï äî âñè÷êè Áîæèè áîãàòñòâà. Òîâà îçíà÷à-âà, ÷å âñè÷êî, êîåòî Ìó ïðèíàäëåæè, å è íàøå! Èìàìå íóæäà äà ðàçáåðåì, ÷å íèå íå òðÿáâà äà ÷àêàìå, äîêàòî óìðåì è îòèäåì íà íåáåòî, çà äà ïîëó÷èì íàøå-

2 Íèëñúí, Ñ. Êðúâåí çàâåò, ñ. 31.3 Åêìàí, Ó. Ôèíàíñîâà ñâîáîäà, ñ. 14.4 Íèëñúí, Ñ. Êðúâåí çàâåò, ñ. 45.

Áîãàòñòâîòî ñïîðåä

„Áîãîñëîâèåòî íà

ïðîñïåðèòåòà”Òîâà å åäíî îò îñíîâíèòå ó÷åíèÿ íà ðàçãëåæäàíîòî äâèæåíèå. Òî å âàæíî íå ñàìî ñ òîâà, ÷å èçïîëçâà Ñâåùå-íîòî Ïèñàíèå çà îïðåäåëåíè „ìèñèî-íåðñêè“ öåëè, íî è çàùîòî å ñâúðçàíî ñ åäèí ñîöèàëåí ïðîáëåì, òîçè çà êëà-ñîâîòî ðàçäåëåíèå. Òàçè òÿõíà êîí-öåïöèÿ íå óáÿãâà îò âíèìàíèåòî äîðè è íà ñîöèîëîçèòå, êîèòî ñå çàíèìàâàò ñ èçñëåäâàíåòî íà íîâèòå ðåëèãèîç-íè äâèæåíèÿ, êúì êîèòî ïðè÷èñëÿâàò è „Áîãîñëîâèåòî íà ïðîñïåðèòåòà“ èìåííî ïîðàäè òîâà èì ó÷åíèå. Àéëèéí Áàðêúð ïèøå: „Áîãîñëîâèåòî íà ïðîñ-ïåðèòåòà“ ñúäúðæà íåîáèêíîâåíî èç-÷åðïàòåëåí ïðèìåð çà íà÷èíà, ïî êîéòî áèáëåéñêè äîêòðèíè ñå èçïîëçâàò êàòî îáåùàíèå çà ôèíàíñîâè áîãàòñòâà çà òåçè, êîèòî ñà ãîòîâè äà äåìîíñòðè-ðàò âÿðàòà ñè â Áîãà, êàòî äàäàò ìàëêî ïîâå÷å îò òîâà, êîåòî ñìÿòàò, ÷å ìîãàò äà ñè ïîçâîëÿò „çà Áîæèèòå ïîñëàíèöè íà çåìÿòà“. Åäèí îò íàé-èç-âåñòíèòå òåêñòîâå å: „Âúçëþáåíè, æå-ëàÿ äà ïðåóñïÿâàø è äà ñè çäðàâ òàêà, êàêòî ïðåóñïÿâà äóøàòà òè“1.

Ñïîðåä ó÷èòåëèòå íà ïðîñïåðèòåòà

1 Áàðêúð, Àéëèéí. Íîâèòå ðåëèãèîçíè äâèæåíèÿ. Ñîôèÿ: Ëèòàâðà, 1997, ñ. 87.

19

òî íàñëåäñòâî. Íèå ïîëó÷èõìå íàøåòî íàñëåäñòâî, êîãàòî Èñóñ óìðÿ. Òî å çà íàñ òî÷íî ñåãà“5. Åòî ìíåíèåòî è íà Óëô Åêìàí, êîåòî äîèçÿñíÿâà òàçè êîí-öåïöèÿ: „Èçîáèëèåòî å ïîëîæåíèå, ïðè êîåòî èìàìå ïîâå÷å îò äîñòàòú÷íî“6. Êàòî ãîâîðÿò çà ïàðèòå, òåçè ïðîïî-âåäíèöè âíóøàâàò íà ñâîèòå ïîñëå-äîâàòåëè, ÷å åäèíñòâåíî íåâåðèåòî è íåâåæåñòâîòî ìîãàò äà áúäàò ïðè-÷èíà íÿêîé âÿðâàù äà æèâåå â íèùåòà: „… Ïðè÷èíàòà, ïîðàäè êîÿòî ïðîñÿò, å, ÷å òå èëè íèêîãà íå ñà âîþâàëè çà ïà-ðèòå ñè, èëè ïîðàäè íåâåæåñòâî“7. Îò òîçè öèòàò ñå ðàçáèðà, ÷å íèêàêâè îáñòîÿòåëñòâà íå áèâà äà âëèÿÿò íà õîðàòà, êîèòî ñà ïîâÿðâàëè â Õðèñòà: íèòî áåçðàáîòèöà, íèòî èêîíîìè÷åñêî-òî ïîëîæåíèå íà ñòðàíàòà, â êîÿòî æè-âåÿò, à îùå ïî-ìàëêî Áîæèÿò ñïàñèòå-ëåí ïðîìèñúë. Åòî êàêâî „ðàçðåøåíèå“ çà ãëàäà â Àôðèêà äàâà Êåéñè Òðèéò: „Íàé-ãîëåìèÿò ïðîáëåì íà áåäíèòå íå å ìÿñòîòî, êúäåòî æèâåÿò (…). Òîé å â äóøàòà èì“8. Òîâà îòíîøåíèå, òîçè óïðåê, ÷åñòî äîâåæäà âÿðâàùèòå â ïî-áåäíèòå ñòðàíè äî äóøåâíî ðàçñòðîé-ñòâî è ñàìîîñúæäàíå ñàìî çàùîòî íå ìîãàò äà ïîñòèãíàò îïðåäåëÿíèòå îò ïðîñïåðèòåòà Áîæèè îáåùàíèÿ.

Òåçè ïðîïîâåäíèöè ñå îïèòâàò äà íè óáå-

5 Copeland, Kenneth. Knowing and Receiving Your Inheritance. – In: Victory. Vol. 27, ¹ 4, ð. 5.6 Åêìàí, Ó. Ôèíàíñîâà ñâîáîäà, ñ. 13.7 Ëèàðäúí, Ð. Óñïåõ â æèâîò è ñëóæåíèå, ñ. 96.8 Òðèéò, Ê. Äîñòèãíè ñâîÿòà ñúäáà, ñ. 50.

äÿò, ÷å ñàì Ãîñïîä Èèñóñ Õðèñòîñ å æèâÿë â áîãàòñòâî: „Èñóñ èìàøå êàñèåð. Òîâà îçíà÷àâà, ÷å Òîé èìàøå ïàðè, â ïðîòèâåí ñëó÷àé Òîé åäâà ëè áè èìàë íóæäà îò íå-ãî…“9. Òîâà å âÿðíî, ÷å Ñïàñèòåëÿò å èìàë êàñèåð, íî íèêúäå íå å êàçàíî, ÷å å áèë áî-ãàò èëè ÷å å ïðîïîâÿäâàë çàäúëæèòåëíî çàáîãàòÿâàíå íà Ñâîèòå ïîñëåäîâàòåëè. Àêî áåøå òàêà, ñàìèòå àïîñòîëè ùÿõà äà ñà áîãàòè, à ïîäîáíî íåùî ñúñ ñèãóðíîñò íå ìîæå äà ñå êàæå.

Èç êíèãàòà „Áîãîñîëîâèå íà ïðîñïåðè-

òåòà – ïðàâîñëàâíà êðèòèêà“,

èçä. Îìîôîð, 2014

9 Åêìàí, Ó. Ôèíàíñîâà ñâîáîäà, ñ. 69, 70.

20

РЕЛИГИИТЕ В БЪЛГАРИЯÆàñìèíà Äîíêîâà å çàâúðøèëà áîãîñëîâèå â Ñîôèéñêèÿ óíèâåðñèòåò.Çàùèòàâà äîêòîðñêà äèñåðòàöèÿ â îáëàñòòà íà êàíîíè÷íîòî ïðàâî â Áîãîñëîâñêèÿ ôàêóëòåò íà ÑÓ è äîêòîðàò ïî ôèëîñîôèÿ íà ðåëèãèÿòà êúì Èíñòèòóòà çà èçñëåäâàíå íà îáùåñòâàòà è çíàíèåòî êúì ÁÀÍ. Ïîíàñòîÿùåì å ñòàðøè åêñïåðò â Äèðåêöèÿ „Âåðîèçïîâåäàíèÿ“ íà Ìèíèñòåðñêèÿ ñúâåò.

21

Âúïðåêè ñâîáîäíîòî óïðàæíÿâàíå íà ïðàâîòî íà âåðîèçïîâåäàíèå, ðå-ëèãèîçíàòà êóëòóðà íà áúëãàðñêèÿ íàðîä âñå îùå íå å âèñîêà, êîåòî

çàåäíî ñ ëèïñàòà íà àêòóàëíà è

îáåêòèâíà èíôîðìàöèÿ çà ðåãè-

ñòðèðàíèòå âåðîèçïîâåäàíèÿ è íå-

ðåãèñòðèðàíèòå ðåëèãèîçíè îáùíî-

ñòè â ñòðàíàòà íè, ñúçäàâà ðåàëíè

óñëîâèÿ â îáùåñòâåíîòî ñúçíàíèå

äà ïðîäúëæàâàò äà ñå íàñàæäàò

ñòðàõîâå è ïðåäðàçñúäúöè. Îò äðó-

ãà ñòðàíà, ìíîæåñòâî äóõîâíè ïðàê-

òèêè çà ñàìîóñúâúðøåíñòâàíå è

„õþìàí äèçàéí“, ïðåäëàãàíè îò ðàç-

ëè÷íè äóõîâíè öåíòðîâå, ñå ïðèåìàò

áåçðåçåðâíî çà áåçîáèäíè è ïîëåçíè.

Ðóáðèêàòà íà ñïèñàíèå „Ñâåò“ „Ðå-

ëèãèèòå â Áúëãàðèÿ“ çàïîçíàâà ÷èòà-

òåëÿ ñ ïðîôèëà è äåéíîñòòà íà ðåãè-

ñòðèðàíèòå âåðîèçïîâåäàíèÿ è íåðå-

ãèñòðèðàíèòå ðåëèãèîçíè îáùíîñòè

â ñòðàíàòà è ïðåäîñòàâÿ àêòóàëíà

èíôîðìàöèÿ çà ðàçëè÷íèòå äóõîâíè

ïðàêòèêè. Íàäÿâÿìå ñå òàêà äà äîïðè-

íåñåì çà îáùàòà ðåëèãèîçíà êóëòóðà

íà ÷èòàòåëÿ, êàêòî è çà î÷åðòàâàíå

íà öÿëîñòíèÿ îáëèê íà ðåëèãèîçíèòå

îáùíîñòè, âÿðâàíèÿ è äóõîâíè ïðàê-

òèêè â ñòðàíàòà íè. Ïðåäëàãàíàòà èíôîðìàöèÿ ùå äàäå âúçìîæíîñò íà ÷èòàòåëÿ äà ñè èçÿñíè äî êàêâà ñòå-ïåí òåçè ðåëèãèîçíè âÿðâàíèÿ ôîð-ìèðàò ìîäåëà íà ïîâåäåíèåòî è ìè-ðîãëåäà íà õîðàòà, êîèòî ãè èçïîâÿä-âàò. È êàê òîâà ïîâåäåíèå ñå âïèñâà â ñúâðåìåííîòî áúëãàðñêî îáùåñòâî.

Æàñìèíà Äîíêîâà

за рубриката

22

ÁÃ. Ìåòîäèñò. Òðåòà êîíñóëòàöèÿ çà ðàáîòà ñ ðîìèòå

23

ßÂËÅÍÈÅÒÎ „ÅÒÍÈ×ÅÑÊÀ ÖÚÐÊÂÀ”  ÁÚËÃÀÐÈß

Ñïîðåä íÿêîè ñúâðåìåííè èçñëåäî-âàòåëè òîâà ÿâëåíèå å ñëåäñòâèå îò ñúçäàäåí ñîöèàëåí âàêóóì â îá-ùåñòâîòî, ÷èåòî ïðåäîòâðàòÿâàíå ñå òúðñè ñ ïîìîùòà íà ðåëèãèÿòà, êîÿòî ñå ïîñòàâÿ â îñíîâàòà íà ñî-öèàëíè âðúçêè ìåæäó ïðåäñòàâèòåëè íà îïðåäåëåí ìàëöèíñòâåí åòíîñ.1 Ïî òîçè íà÷èí åòíè÷åñêàòà öúðêâà ñå ïðåâðúùà â èíòåãðàöèîíåí ìåõà-íèçúì, êîéòî ìíîãî òî÷íî å îïèñàí îò Åëèñàâåòà Ìàíîëîâà, êîÿòî êàç-âà, ÷å öúðêâàòà îñâåí ðåëèãèîçíà å è ñîöèàëíà îðãàíèçàöèÿ „ñ äâå îñíîâíè ôóíêöèè: îò åäíà ñòðàíà, êîíñîëèäè-ðà îáùíîñòòà, çàïàçâà åëåìåíòè íà

1 Ñðâ. Ìàíîëîâà, Å. Ðîëÿòà íà Êèòàéñêàòà åâàí-ãåëñêà öúðêâà çà àäàïòàöèÿòà íà îáùíîñòòà â Áúëãàðèÿ. – Â: Ðåëèãèÿ è ïîëèòèêà. Áëàãîåâ-ãðàä, 2005, ñ. 141.

òðàäèöèîííàòà êóëòóðà è èäåíòè÷-íîñò, ïðåäîñòàâÿ ïñèõîëîãè÷åñêè è åçèêîâ êîìôîðò íà èíäèâèäà, êàêòî è ñîöèàëíè êîíòàêòè. Îò äðóãà, òÿ å ñîöèàëèçèðàù ôàêòîð, ñïîìàãàù çà àäàïòàöèÿòà è èíòåãðàöèÿòà íà îáùíîñòòà, ïðîïàãàíäèðàéêè õðèñ-òèÿíñêè öåííîñòè·.2

ÐÎÌÑÊÈÒÅ ÖÚÐÊÂÈ Â ÁÚËÃÀÐÈß

Ôàêò å, ÷å àêòèâíàòà ìèñèîíåðñêà äåéíîñò è ðàçëè÷íèòå ñîöèàëíè èíè-öèàòèâè íà îòäåëíè ïðîòåñòàíòñêè äåíîìèíàöèè ñðåä ðàçëè÷íèòå åòíîñè ïðåç ïîñëåäíèòå 20 ãîäèíè çàñèëèõà òàçè òåíäåíöèÿ çà óâåëè÷àâàíå íà åò-íè÷åñêèòå öúðêâè, êîÿòî å îñîáåíî èç-ðàçåíà ñðåä ðîìñêîòî íàñåëåíèå ó íàñ.

Âúçíèêâàíåòî íà ðîìñêèòå öúðêâè å ñëåäñòâèå îò âúëíàòà ìàñîâè åâàí-

2 Ïàê òàì, ñ. 143.

ЕТНИЧЕСКИ ЦЪРКВИ В БЪЛГАРИЯ

Ä-ð Æàñìèíà Äîíêîâà

24

ãåëèçàöèè â ãîëåìèòå ðîìñêè êâàð-òàëè è ìíîæåñòâî áëàãîòâîðèòåëíè èíèöèàòèâè è ñîöèàëíè ïðîãðàìè. Òàêà ÷ðåç ðåëèãèÿòà åâàíãåëñêèòå öúðêâè óñïÿõà äà ñîöèàëèçèðàò ÷àñò îò ðîìñêîòî íàñåëåíèå îò êîìïàêò-íèòå ðîìñêè êâàðòàëè. Îáèêíîâå-íî âñÿêà åâàíãåëñêà ðîìñêà öúðêâà ñè èìà ñâîÿ ñîáñòâåíà ñïåöèôèêà è ñâîé ñîáñòâåí îáëèê, êîéòî ñå ôîð-ìèðà îò îíåçè, êîèòî ÿ ïîñåùàâàò. Îñâåí åâàíãåëñêèòå, ñúùåñòâóâàò è àäâåíòíè ðîìñêè öúðêâè. Êàêòî ñðåä åäíèòå, òàêà è ñðåä äðóãèòå èìà òðàäèöèîííî ïî-„êîíñåðâàòèâíè“ è ïî-„ëèáåðàëíè“ öúðêâè. Ðîìèòå êàòî åòíîñ ñúùî èìàò ñâîèòå ñïåöèôè÷íè êóëòóðíè îñîáåíîñòè, áèò, òðàäèöèè. Ëîãè÷íî å òå äà ñå ÷óâñòâàò ïî-êîì-ôîðòíî â ñâîÿ ñîáñòâåíà ñðåäà è äà ïðåæèâÿâàò âÿðàòà ïî ñâîÿ ñè ñïåöè-ôè÷åí íà÷èí.

Ïîãðåøíî å ñõâàùàíåòî, ÷å ÿâëåíèå-òî „åòíè÷åñêà öúðêâà· â Áúëãàðèÿ âúçíèêâà åäâà ñëåä 1989 ã. Èñòîðèÿ-òà íà ìèñèîíåðñêàòà äåéíîñò ñðåä ðîìñêîòî íàñåëåíèå â Áúëãàðèÿ óñ-ëîâíî ìîæå äà áúäå ðàçäåëåíà íà äâà ïåðèîäà, ñúîáðàçíî àêòèâíîñòòà íà îòäåëíèòå ïðîòåñòàíòñêè äåíîìè-íàöèè:

n ïåðèîä íà àêòèâíà ìèñèîíåðñêà äåéíîñò îò ñòðàíà íà Áàïòèñòêàòà öúðêâà (êîéòî îáõâàùà âðåìåòî îò 1910 äîêúì 1944 ã.),

n ïåðèîä íà àêòèâíà ìèñèîíåðñêà äåéíîñò îò ñòðàíà íà Ïåòäåñÿòíè-òå è Áîæèèòå öúðêâè (êîéòî ìîæå äà ñå ïîñòàâè âúâ âðåìåòî â êðàÿ íà 70-òå ãîäèíè íà ÕÕ â. äî äíåñ).

Ìèñèîíåðñêàòà äåéíîñò ñðåä ðîì-ñêîòî íàñåëåíèå â Ñåâåðîçàïàäíà Áúëãàðèÿ çàïî÷âà îùå ïðåç äàëå÷íà-òà 1910 ã.3 Äåñåò ãîäèíè ïî-êúñíî „ñå ïîñòàâÿ íà÷àëîòî íà åâàíãåëñêà áàïòèñòêà ìèñèÿ ìåæäó öèãàíèòå â Áúëãàðèÿ êàòî ÷àñò îò ìèñèîíåðñêà-òà äåéíîñò íà Áàïòèñòêòèÿ ñúþç â Áúëãàðèÿ“.4 Ïî òîçè íà÷èí Áàïòèñò-êàòà öúðêâà å ïúðâàòà ïðîòåñòàíò-ñêà äåíîìèíàöèÿ, èçâúðøèëà îðãàíè-çèðàíà ìèñèîíåðñêà äåéíîñò ñðåä ðîìñêîòî íàñåëåíèå.  òîçè ïåðèîä ñå ñúçäàâà è ïúðâàòà áàïòèñòêà ðîì-ñêà öúðêâà â ñ. Ãîëèíöè, Ëîìñêî (äí. êâ. „Ìëàäåíîâî“ íà ãð. Ëîì).

Ïðåç 1932 ã. ñå ñúçäàâà „Êîìèòåò öè-ãàíñêà åâàíãåëñêà ìèñèÿ“ â Ñîôèÿ ÷è-ÿòî îñíîâíà öåë å „äà ðàçïðîñòðàíÿâà õðèñòèÿíñêàòà íðàâñòâåíîñò è äà ñúäåéñòâà çà äóõîâíîòî, êóëòóðíîòî è íðàâñòâåíî ïîâäèãàíå íà öèãàíñêèÿ íàðîä“.5 Ïî÷åòåí ïîêðîâèòåë íà êîìè-

3 Ñðâ. Âåñòèòåëè íà èñòèíàòà. Èñòîðèÿ íà åâàíãåëñêèòå öúðêâè â Áúëãàðèÿ. Ñúñò. Ôóð-íàäæèåâ, Ä., Ïîïîâ, Ã., Øîïîâ, Ò., Òîäîðîâ-Õèí-äàðîâ, Â., Âòîðî äîïúëíåíî èçäàíèå, Ñ., 1994, ñ. 324.

4 Ñðâ. Ñëàâêîâà, Ì. Öèãàíèòå åâàíãåëèñòè â Áúëãàðèÿ. Ñ., 2008, ñ. 77.

5 Öèò. ïî Ñëàâêîâà, Ì. Ïîñ. ñú÷., ñ. 86.

25

òåòà å áèë àìåðèêàíñêèÿò ïúëíîìî-ùåí ìèíèñòúð Õ. Øóìåéêúð.6 Íàðåä ñ àêòèâíàòà ìèñèîíåðñêà äåéíîñò íà Áàïòèñòêèÿ ñúþç, ñðåä ðîìèòå ñå çàáåëÿçâàò è ñëó÷àè íà ïðèñúåäèíÿ-âàíå íà õîðà è êúì äðóãèòå ïðîòåñ-òàíòñêè îáùíîñòè – êîíãðåøàíè, ìåòîäèñòè è ïåòäåñÿòíèöè. Åâàíãå-ëèçàöèÿòà íà òåçè ðåëèãèîçíè îáùíî-ñòè ñðåä ðîìèòå îáà÷å íå å â òàêúâ ìàùàá, ïîðàäè êîåòî òåçè ÷àñòè÷íè ñëó÷àè íå íàìèðàò ìÿñòî â ïðîòåñ-òàíòñêàòà èñòîðèîãðàôèÿ.

Ñëåä 1944 ã. ÷àñò îò ðîìèòå, ïîñå-ùàâàùè ïðîòåñòàíòñêèòå öúðêâè, çàïàçâàò ñâîÿòà ðåëèãèîçíà ïðè-

6 Ïàê òàì.

íàäëåæíîñò, íî ïî-ìëàäèòå ïîä âúç-

äåéñòâèåòî íà ñåêóëàðíèòå òåíäåí-

öèè â îáùåñòâî ïðèåìàò ðåëèãèÿòà

êàòî àðõàèçúì.

Ñïîðåä åïèñêîï Âàñèë Åëåíêîâ (Íà-

öèîíàëåí Àëèàíñ „Îáåäèíåíè Áîæèè

öúðêâè“) â ïåðèîäà 1977-1978 ã. â ðàéî-

íà íà ×èðïàí, Ñòàðà Çàãîðà, Ñëèâåí,

Ðàçãðàäñêèÿ ðåãèîí, ñðåä ðîìèòå ìþ-

ñþëìàíè îò Ðóñåíñêèÿ è Ñèëèñòðåí-

ñêèÿ ðåãèîí çàïî÷âà ïðîöåñ íà ìàñî-

âî íàâëèçàíå â Áîæèèòå öúðêâè. Ïî

ñúùîòî òîâà âðåìå ñïîðåä íåãî ñå

ñúçäàâàò è ðîìñêè ïåòäåñÿòíè è áî-

æèè îáùíîñòè âúâ Âèäèí, Ëîì è ñåëà-

òà îêîëî Ëîì. Ïðîöåñúò íà êîíâåðñèÿ ñðåä ðîìèòå è âëèâàíåòî èì â ñðå-

26

äèòå íà ïðîòåñòàíòñêèòå öúðêâè íå îñòàâà íåçàáåëÿçàí îò èçñëåäîâà-òåëñêèÿ èíòåðåñ íà ïëåÿäà áúëãàðñêè åòíîëîçè è ñîöèîëîçè, êîèòî îáðú-ùàò âíèìàíèå íà áúðçèòå òåìïîâå è ìàùàáíîñòòà, ñ êîÿòî òåçè ïðîöåñè ñå ðàçâèâàò â ãîäèíèòå íà ïðåõîä.

Îò èçñëåäâàíèÿòà íà Ì. Áåíîâñêà-Ñúáêîâà è Â. Àëòúíîâ ñå ðàçáèðà, ÷å òîâà ñúâñåì íå å èçîëèðàíî ÿâëåíèå, çàùîòî ïî ñõîäåí íà÷èí ñúùîòî ïðî-òè÷à è â ñúñåäíà Ðóìúíèÿ.7 Òîâà äàâà îñíîâàíèå íà äâàìàòà àâòîðè äà òâúðäÿò, ÷å ìàñîâèçèðàíåòî íà åâàí-ãåëèçàöèÿòà ñðåä ðîìèòå òðÿáâà äà ñå ðàçãëåæäà â êîíòåêñòà íà ãëîáà-ëèçàöèÿòà è ïî-ñïåöèàëíî êàòî ÷àñò îò ðàçðàñòâàíåòî íà ïåòäåñÿòíîòî

7 Ñðâ. Áåíîâñêà-Ñúáêîâà, Ì., Àëòúíîâ, Â. Åâàí-ãåëñêàòà êîíâåðñèÿ ñðåä ðîìèòå â Áúëãàðèÿ: ìåæäó êàïñóëèðàíåòî è ãëîáàëèçàöèÿòà. Íà-ó÷åí åëåêòðîíåí àðõèâ íà ÍÁÓ. (Unpublished), URL: http://eprints.nbu.bg/440/.

äâèæåíèå ïî öåëèÿ ñâÿò.8 Ìàãäàëåíà Ñëàâêîâà îòèâà ïî-äàëå÷ â òàçè íàñî-êà è ðàçâèâà òåçàòà, ÷å ìàñîâèçèðàíå-òî íà åâàíãåëèçàöèÿòà ñðåä ðîìèòå å øèðîêî ðàçïðîñòðàíåíà òåíäåíöèÿ íå ñàìî â öÿëà Åâðîïà, íî è â öåëèÿ ñâÿò.9

Ïðåç 2001 ã. òÿ, ñ åêèï îò ñïåöèàëèñ òè, ðàáîòè âúðõó ïðîåêò íà òåìà: „Èçñëåä-âàíå íà äóõîâíàòà êóëòóðà íà ðîìñêà-òà îáùíîñò â ðàéîíà íà ãðàä Ëîì·.10  àíàëèòè÷íèÿ äîêëàä êúì ïðîåê òà èç-ñëåäîâàòåëèòå îáâúðçâàò ïîëèòè÷å-ñêàòà àêòèâíîñò íà ðîìèòå â Ñåâåðî-çàïàäíà Áúëãàðèÿ (â íà÷àëîòî íà íîâî-òî õèëÿäîëåòèå) ñ ïîñëåäîâàòåëíàòà ìèñèîíåðñêà äåéíîñò íà åâàíãåëñêèòå ïàñòîðè. Ñïîðåä òÿõ îáîñîáÿâàíåòî íà ðîìñêèòå öúðêâè âîäè äî êîíñîëèäàöè-ÿòà èì â õîìîãåííà îáùíîñò. Ïîäîáíà òåíäåíöèÿ èìà ñâîèòå ïîçèòèâè, íî êðèå è ãîëåìè ðèñêîâå. Âúïðåêè ÷å õðèñ-òèÿíñòâîòî å ðåëèãèÿòà íà ëþáîâòà è îáè÷òà êúì áëèæíèÿ, ñú÷åòàâàíåòî íà åòíîñ, ðåëèãèÿ è ïîãðåøíà èíòåðïðå-òàöèÿ íà ðåëèãèîçíà äîêòðèíà ìîæå äà ñòàíå ïðè÷èíà çà âúçíèêâàíå íà ìåæäó-åòíè÷åñêî ïðîòèâîïîñòàâÿíå.

8 Ïàê òàì.9 Ñðâ. Ñëàâêîâà, Ì. Öèãàíèòå åâàíãåëèñòè â

Áúëãàðèÿ. Ñ., 2008.10 Ïî-ïîäðîáíî çà ðåçóëòàòèòå îò òîçè

ïðîåêò âèæ. Àíàëèòè÷åí äîêëàäà ïî ïðîåêòà „Èçñëåäâàíå íà äóõîâíàòà êóëòóðà íà ðîìñêàòà îáùíîñò â ðàéîíà íà ãðàä Ëîì·. URL: http://www.imir-bg.org/imir/reports/Romite%20v%20Lom%202001.pdf].

27

Ñêðèòèòå ðèñêîâå íà ÿâëåíèåòî „åò-íè÷åñêà öúðêâà· ïîðàæäàò áåçïîêîé-ñòâî â ãîëÿìà ÷àñò îò äóõîâíèòå ëèäåðè. Çàïèòàíà êàêâî ìèñëè çà òàçè òåíäåíöèÿ, Ìàðèÿ Ìèíäåâà11 ñïîäå-ëÿ, ÷å â ïîñëåäíèòå 3-4 ãîäèíè ñå çà-áåëÿçâà ïðîöåñ íà êîíñîëèäàöèÿ íà ðîìè – åâàíãåëèñòè è îáîñîáÿâàíå íà ÷èñòî ðîìñêè öúðêâè. Òÿ íàðè÷à òîçè ïðîöåñ „ðîìñêî Âúçðàæäàíå·, êîåòî ñïîðåä íåÿ ñå èçðàçÿâà â îáîñîáÿâà-íå íà ðàçëè÷íè ðåëèãèîçíè è ñîöèàëíè èíèöèàòèâè íà åòíè÷åñêè ïðèíöèï.

Ïî òîçè ïîâîä òÿ ñïîäåëÿ, ÷å â òåõíèÿ ðàéîí (Äîáðè÷ è Äîáðè÷êà îáëàñò) ñå íàáëþäàâà ÿâëåíèå íà îòäåëÿíå íà ÷ëåíîâå îò ìèñèè íà ðúêîâîäåíàòà îò íåÿ ðåëèãèîçíà èíñòèòóöèÿ è ïðå-íàñî÷âàíåòî èì êúì äðóãè öúðêâè, êú-äåòî ÷ëåíóâàò ñàìî ðîìè.

 çàêëþ÷åíèå íà êàçàíîòî ñå î÷åð-òàâà èçâîäúò, ÷å îáîñîáÿâàíåòî íà ðîìñêèòå öúðêâè å ñëåäñòâèå íà ñúùåñòâóâàùàòà, ìàêàð è ñêðèòà, åòíè÷åñêà äèñêðèìèíàöèÿ è îãðàíè-÷àâàíåòî íà ó÷àñòèåòî íà ðîìè íà ëèäåðñêè ïîçèöèè â óïðàâëåíèåòî íà ðåëèãèîçíèòå èíñòèòóöèè â íà÷àëíè-òå ãîäèíè íà ïðåõîä. Òîâà èìà ñâîèòå îáÿñíåíèÿ:

11 Ìàðèÿ Ìèíäåâà å ãëàâåí ïàñòèð íà ðåëèãèîç-íàòà èíñòèòóöèÿ „Îòâîðåíî áèáëåéñêî áðàò-ñòâî·.

n íèñúê îáðàçîâàòåëåí öåíç;

n ñïåöèôèêèòå â ñâåòîãëåäà, åòíî-ïñèõîëîãèÿòà è òåìïåðàìåíòà íà òîçè åòíîñ.

 òàçè âðúçêà íå òðÿáâà äà ñå ïîäìè-íàâà áåç âíèìàíèå ôàêòúò, ÷å íàðåä ñ òåçè ïðè÷èíè ñúùåñòâóâà îùå åäíà, êîÿòî íå å çà ïîäöåíÿâàíå, à èìåííî – æåëàíèåòî è àìáèöèÿòà íà ïî-èçÿâåíè ðîìè çà ëèäåðñêè ïîçèöèè è âëàñòîâè ðåñóðñ.

ÊÈÒÀÉÑÊÈÒÅ ÖÚÐÊÂÈ Â ÁÚËÃÀÐÈß

Çà ðàçëèêà îò ðîìñêèòå öúðêâè, êîèòî ñà èçãðàäåíè îò ãðàæäàíè íà Áúëãàðèÿ, êèòàéñêàòà åâàíãåë-ñêà öúðêâà, ñúçäàäåíà ïðåç 2001 ã., å îáùíîñò íà êèòàéñêè åìèãðàíòè â ñòðàíàòà íè, ïîâå÷åòî îò êîèòî ïðåáèâàâàò â Ñîôèÿ. Äî ñðåäàòà íà 2013 ã. òÿ áåøå ÷àñò îò ñòðóê-òóðàòà íà Õðèñòèÿíñêà öúðêâà „Ñèîí“, Ñîôèÿ, à ñåãà âå÷å å ñàìîñ-òîÿòåëíî ðåãèñòðèðàíî âåðîèçïî-âåäàíèå â ñòðàíàòà.12 Òÿ å ïúðâàòà

12 Çàùîòî îò 2000 ã. ÕÖ „Ñèîí· å â îñíîâàòà çà ñòàðòèðàíåòî íà òàçè åâàíãåëñêà îáùíîñò, à ïî-êúñíî àêòèâíî ïîäïîìàãà è óòâúðæäàâàíå-òî º ïðåç ãîäèíèòå. Ïî äàííè íà Õðèñòèÿíñêà öúðêâà „Ñèîí· ãð. Ñîôèÿ ñàìî ïðåç 2004 ã. 27 êèòàéöè (áóäèñòè) ïðèåìàò õðèñòèÿíñòâîòî è ñòàâàò ÷ëåíîâå íà Êèòàéñêàòà åâàíãåëñêà öúðêâà. Òîâà íàâåæäà íà ìèñúëòà, ÷å ïî-ãîëÿìà ÷àñò îò ÷ëåíîâåòå íà òàçè öúðêâà ñà ñòàíàëè õðèñòèÿíè ñëåä èìèãðèðàíåòî èì â Áúëãàðèÿ.

28

â ñòðàíàòà åòíè÷åñêà ðåëèãèîçíà èíñèòèòóöèÿ.13

Êúì íàñòîÿùèÿ ìîìåíò êèòàéñêàòà öúðêîâíà îáùíîñò íàáðîÿâà íàä 70 äóøè, íî òîâà å äîñòà ïðîìåíëèâà âåëè÷èíà, ïðåäâèä ôàêòà, ÷å â ïî-ñëåäíèòå íÿêîëêî ãîäèíè ãîëÿìà ÷àñò îò êèòàéñêèòå åìèãðàíòè íàïóñêàò Áúëãàðèÿ. Öúðêâàòà å áàçèðàíà â êâ. „Íàäåæäà“ 4, êúäåòî êîíöåíòðàöèÿ-òà íà êèòàéñêèòå åìèãðàíòè å íàé-ãîëÿìà, ïðåäâèä áëèçîñòòà º ñ áàçàð „Èëèåíöè·, â êîéòî ïî-ãîëÿìàòà ÷àñò îò òÿõ èìàò ñîáñòâåí áèçíåñ. Ñïî-ðåä ïóáëèêàöèÿ íà Åëåíà Ïåíåâà ïîä çàãëàâèå: „Êèòàéñêè êâàðòàë – èëè êîëêî å òðóäíî äà èçêîï÷èø îò êè-òàéñêàòà îáùíîñò íåùî ðàçëè÷íî îò öåíà è „íå ëàñáèëà· â åëåêòðîí-íèÿ ïîðòàë „Äíåñ. áã· ñå êàçâà, ÷å „âñè÷êè æèëèùíè êîìïëåêñè íà ìàê-ñèìóì ïåò ñïèðêè ñ òðàíñïîðò äî Èëèåíöè ñà ãàðàíöèÿ, ÷å ñå íàìèðàø â öåíòúðà íà êèòàéñêàòà îáùíîñò ó íàñ·.14 Ïî òîçè íà÷èí êîíöåíòðàöèÿ-òà íà êèòàéñêè ãðàæäàíè â Ñîôèÿ å â ñîôèéñêèòå êâàðòàëè „Íàäåæäà“, „Òîëñòîé“ è „Ñâîáîäà“. Ñïîðåä äðóãà

13 Ñîôèéñêèÿò ãðàäñêè ñúä ðåãèñòðèðà íîâàòà ðåëèãèîçíà îáùíîñò îôèöèàëíî íà 9 ìàé 2013 ã., áåç ñòàíîâèùå íà äèðåêöèÿ „Âåðîèçïîâåäàíèÿ· êúì Ìèíèñòåðñêèÿ ñúâåò.

14 Ïåíåâà, Å. Êèòàéñêè êâàðòàë – èëè êîëêî å òðóä-íî äà èçêîï÷èø îò êèòàéñêàòà îáùîñò íåùî ðàçëè÷íî îò öåíà è „íå ëàñáèëà·. – Dnes.bg.

ïóáëèêàöèÿ çà êèòàéñêàòà îáùíîñò ó íàñ, îçàãëàâåíà „Êèòàéñêèòå ïîòàé-íîñòè· ñ àâòîð Êðèñòè Ïåòðîâà ïî îôèöèàëíèòå äàííè íà êèòàéñêîòî ïîñîëñòâî â Ñîôèÿ ãðàæäàíèòå íà Êèòàéñêàòà íàðîäíà ðåïóáëèêà ó íàñ êúì ïåðèîäà íà ñúçäàâàíå íà öúðêâà-òà íàáðîÿâàò ìåæäó 2000 è 3000.15 Ñïîðåä àâòîðêàòà îáà÷å ñàìèòå êè-òàéöè íàé-îòãîâîðíî òâúðäÿò, ÷å ñà ìåæäó 4000 è 5000, à ïðåäè ãîäèíè ñå ãîâîðåøå, ÷å ñà ìåæäó 8000 è 10 000. Ñïîðåä äàííè íà äèðåêöèÿ „Êîíñóëñêè îòíîøåíèÿ· íà ÌÂíÐ è äèðåêöèÿ „Ìèã-ðàöèÿ· íà ÌÂÐ çà 2001 ã. â Áúëãàðèÿ èìà 1372 ïðîäúëæèòåëíî ïðåáèâàâà-ùè ãðàæäàíè íà ÊÍÐ è 316 ïîñòîÿííî ïðåáèâàâàùè.

Ñïîðåä Àííà Êðúñòåâà êèòàéöèòå ñà íàé-íîâàòà èìèãðàöèÿ â Áúëãàðèÿ, êîÿòî íå å îáóñëîâåíà îò èñòîðè-÷åñêè âðúçêè èëè êóëòóðíà áëèçîñò. Äâå ñà îñíîâíèòå ïðè÷èíè çà òîçè ôåíîìåí. Ïúðâàòà å ñâúðçàíà ñ îò-âàðÿíåòî íà Áúëãàðèÿ è åâðîïåéñêà-òà îðèåíòàöèÿ, êîÿòî óâåëè÷àâà íåéíàòà ïðèâëåêàòåëíîñò. Âòîðàòà ïðè÷èíà å ãëîáàëèçàöèÿòà, ïðîìåíå-íàòà ãåîãðàôèÿ íà ìèãðàöèîííèòå ïîòîöè, âúçíèêâàíåòî íà ìíîæåñòâî íîâè äåñòèíàöèè.16  ðåëèãèîçíî îò-

15 Ñðâ. Ïåòðîâà, Ê. Êèòàéñêèòå ïîòàéíîñòè. – Ñï. „Òåìà·, áð. 42 (106), 20-26.10.2003., ñ.

16 Ñðâ. Êðúñòåâà, À. Èìèãðàöèÿòà â Áúëãàðèÿ. Ïîä ñúñò. è ðåäàêò. íà Àííà Êðúñòåâà, Ñ., 2005, ñ. 82.

29

íîøåíèå ñïîðåä íåÿ íàé-ãîëÿìàòà ãðóïà ñðåä âÿðâàùèòå ñà áóäèñòè-òå. Ñðåä êèòàéñêèòå èìèãðàíòè ó íàñ ñå ñðåùàò è õðèñòèÿíè, è ïîñëå-äîâàòåëè íà êîíôóöèàíñòâîòî, êàê-òî è éåõîâèñòè.17

Ñïåöèôèêàòà íà òàçè öúðêâà ïðèâëè-÷à èçñëåäîâàòåëñêèÿ èíòåðåñ íà Åëè-ñàâåòà Ìàíîëîâà, êîÿòî ïðåç 2005 ã. ïóáëèêóâà ñòàòèÿ ïîä çàãëàâèå: „Ðî-ëÿòà íà Êèòàéñêàòà åâàíãåëñêà öúðê-âà çà àäàïòàöèÿòà íà îáùíîñòòà â Áúëãàðèÿ·.18  íåÿ àâòîðêàòà çàùèòà-âà òåçàòà, ÷å òàçè öúðêâà å åòíè÷å-ñêà, ðåëèãèîçíà è ñîöèàëíà îðãàíèçà-öèÿ, èçïúëíÿâàùà äâå îñíîâíè ôóíêöèè:

n êîíñîëèäèðà îáùíîñòòà, çàïàç-âàéêè åëåìåíòè íà òðàäèöèîííà êóë-òóðà è èäåíòè÷íîñò, ïðåäîñòàâÿéêè ïñèõîëîãè÷åñêè è åçèêîâ êîìôîðò íà îòäåëíèÿ ÷îâåê;

n ñîöèàëèçèðàù ôàêòîð, ñïîìàãàù çà àäàïòàöèÿòà è èíòåãðàöèÿòà íà îáùíîñòòà, ïðîïàãàíäèðàéêè õðèñ-òèÿíñêè öåííîñòè.

Ñïîðåä Å. Ìàíîëîâà öúðêâàòà å îð-ãàíèçèðàíà ïðåç 2001 ã. îò ïàñòîðà íà Åâàíãåëñêàòà êèòàéñêà öúðêâà â Áîñòúí (ÑÀÙ) Äæîí Öàíã, êîéòî å ó÷-

17 Ïàê òàì, ñ. 87.18 Ñðâ. Ìàíîëîâà, Å. Ðîëÿòà íà Êèòàéñêàòà åâàí-

ãåëñêà öúðêâà çà àäàïòàöèÿòà íà îáùíîñòòà â Áúëãàðèÿ. – Â: Ðåëèãèÿ è ïîëèòèêà. Áëàãîåâ-ãðàä, 2005, ñ. 141-150.

ðåäèòåë è íà äðóãè òàêèâà åòíè÷åñêè ðåëèãèîçíè îáùíîñòè è â Èñïàíèÿ è Óêðàéíà.19 Ïðåäâèä ôàêòà, ÷å êèòàé-öèòå ñà çàòâîðåíà îáùíîñò íàâñÿêú-äå ïî ñâåòà è ÷å âúâ âñÿêà äúðæàâà òå ñà êàòî åäíî ãîëÿìî ñåìåéñòâî, Åâàí-ãåëñêàòà êèòàéñêà öúðêâà â Ñîôèÿ å èíòðîâåðòíà ãðóïà. Òîâà ñå îáÿñíÿâà ñ íÿêîëêî ôàêòîðà:

n áîãîñëóæåíèåòî ñå èçâúðøâà èç-öÿëî íà êèòàéñêè åçèê;

n åçèêîâà áàðèåðà (ìíîãî ìàëêà ÷àñò îò êèòàéöèòå ó íàñ ãîâîðÿò äî-áðå áúëãàðñêè åçèê);

n åòíè÷åñêà õîìîãåííîñò è ñîëè-äàðíîñò;

n ïîäîçðèòåëíîñò íà îáùåñòâîòî êúì åâàíãåëèçìà è â ÷àñòíîñò êúì íå-ïîçíàòèòå åòíè÷åñêèòå ðåëèãèîçíè îáùíîñòè, ïîðàæäàùà îòðèöàòåëíà îáùåñòâåíà íàãëàñà êúì Êèòàéñêà-òà åâàíãåëñêà öúðêâà.

Êèòàéñêàòà åâàíãåëñêà öúðêâà å åâàíãåëñêî ïåòäåñÿòíî-õàðèçìàòè÷-íà öúðêâà, îñíîâàíà íà åòíè÷åñêèÿ ïðèíöèï. Ñèëíîòî ÷óâñòâî çà îáù-íîñò è ñúùåñòâóâàùàòà åçèêîâà áà-ðèåðà çà ãîëÿìà ÷àñò îò êèòàéñêèòå åìèãðàíòè, íå èì ïîçâîëÿâàò äà ïîñå-ùàâàò äðóãè òàêèâà öúðêâè â Ñîôèÿ è ñòðàíàòà. Ïðåç 2013 ã. òÿ å ðåãè-

19 Ïàê òàì, ñ. 145.

30

ñòðèðàíà îò ÑÃÑ êàòî ñàìîñòîÿòåë-íî âåðîèçïîâåäåäàíèå.

ÊÎÐÅÉÑÊÈ ÖÚÐÊÂÈ Â ÁÚËÃÀÐÈß

Ïåíòåêîñòàëèçìúò â Þæíà Êîðåÿ å ïîñòèãíàë çàáåëåæèòåëåí ðàñòåæ è ñèëíî âúçäåéñòâèå âúðõó ãîëÿìà ÷àñò îò íàñåëåíèåòî íà ñòðàíàòà. Îñâåí òîâà þæíîêîðåéñêèÿò ïåíòå-êîñòàëèçúì èçâúðøâà è øèðîêà ìè-ñèîíåðñêà äåéíîñò ïî öåëèÿ ñâÿò. Ïî òîçè íà÷èí êîðåéñêèòå ïåòäåñÿòíè öúðêâè èìàò ñâåòîâåí èìèäæ, à ðî-ëÿòà èì â êîðåéñêîòî îáùåñòâî ïî-ñòîÿííî ðàñòå.20 Âúïðåêè ÷å Àìåðè-êàíñêèòå Àñàìáëåè íà Áîãà îêàçâàò âëèÿíèå è èçèãðàâàò ñúùåñòâåíà ðîëÿ çà ïîÿâàòà íà Êîðåéñêèòå Àñàì-áëåè íà Áîãà (Yoido Full), ïîñëåäíèòå îñòàâàò íåçàâèñèìè îò ïúðâèòå.

Åäèí îò íàé-èçâåñòíèòå êîðåéñêè ïðîïîâåäíèöè, êîéòî å ñðåä íàé-âëè-ÿòåëíèòå è óñïåøíè ñúâðåìåííè õàðèçìàòè÷íè âîäà÷è, å Éîíãè ×î. Òîé å ñòàðøè ïàñòîð è îñíîâàòåë íà íàé-ãîëÿìàòà ñâåòîâíà õàðèçìà-òè÷íà åâàíãåëñêà öúðêâà – Àñàìáëåè

20 Ñðâ. Ig-Jin Kim. History and theology of Korean pentecostalism: Sunbogeum (pure gospel) pentecostalism. An attempt to research the history of the largest congregation in church history and the theology of its pastor Yonggi Cho. Uitgeverij Boekencentrum, Zoetermeer (The Netherlands), 2003, ð. 86-89.

íà Áîãà, ÷èèòî ÷ëåíñêè ñúñòàâ êúì

2007 ã. å íàä 830 000 äóøè.

Àêî ïðåç 90-òå ãîäèíè ó íàñ áåøå

íà ìîäà àìåðèêàíñêèÿò åêïîðåòåí

ïåíòåêîñòàëèçúì, òî â ïîñëåäíèòå

10-12 ãîäèíè ñå çàáåëÿçâà òåíäåí-

öèÿ çà ìàñîâî íàâëèçàíå íà êîðåé-

ñêèÿ åâàíãåëèçúì, êîéòî ïðèòåæàâà

ñâîè ñïåöèôè÷íè õàðàêòåðèñòèêè.

Åäíà îò òåçè õàðàêòåðèñòèêè å

äèñöèïëèíàòà è óâàæåíèåòî êúì

äóõîâíèòå ëèäåðè, à äðóãàòà å ñïå-

öèàëíèÿò àêöåíò, êîéòî ïîñòàâÿò

êîðåéñêèòå õðèñòèÿíè âúðõó ìî-

ëèòâàòà. Ïðåäâèä ñúùåñòâóâàíå-

òî íà ìåãà-öúðêâè ñ íàä 10 000 ÷ëå-

íîâå, ñå íàëàãà ïî íÿêîëêî ïúòè íà

äåí äà ñå èçâúðøâàò áîãîñëóæåíèÿ,

êàòî ïúðâàòà ìîëèòâà ñå èçâúðø-

âà â 5 ÷. ñóòðèíòà. Èíòåðåñúò íà

êîðåéñêèòå ïðîïîâåäíèöè êúì Áúë-

ãàðèÿ å ïðîäèêòóâàí îò ãåîãðàô-

ñêîòî ïîëîæåíèå, êîåòî èì äàâà

âúçìîæíîñò çà ðàçïðîñòðàíåíèå

íà êîðåéñêèÿ ïåíòåêîñòàëèçúì è â

ñúñåäíèòå ñòðàíè. Òàêà íàïðèìåð

åäèí îò êîðåéñêèòå äóõîâíè ëèäå-

ðè Êè Äæàíã Êèì, ïîñåòèë Áúëãà-

ðèÿ ïðåäè äâå ãîäèíè, ñïîäåëÿ, ÷å

öåëòà ìó å äà îáõâàíå êëþ÷îâèòå

ëèäåðè â õàðèçìàòè÷íèòå è íåî-