1

ΚΕΙΜΕΝΟ 49οΜάθημα LI Χ: Η Πορκία και ο ΒρούτοςΗ γερουνδιακή έλξη και ο προσδιορισμός του σκοπούΜάθημα L: (κείμενο εκτός  εξεταστέας ύλης) Τα αντωνυμικά επίθετα

Μάθημα XLIXValerius Maximus , 3, 2, 15 (Με ελάχιστες αλλαγές)

Η Πορκία και ο ΒρούτοςΟι Ρωμαίες γυναίκες της αριστοκρατίας είχαν ενεργή ανάμιξη στην πολιτική. Στα χρόνια της δημοκρατίας οι γάμοι τους ρύθμιζαν τις συμμαχίες ανάμεσα στις διάφορες οικογένειες και διαμόρφωναν την πολιτική σκηνή. Οι γυναίκες αυτές στέκονταν ισότιμα δίπλα στους άντρες τους. Μια τέτοια περίπτωση είναι η Πορκία. Υπήρξε κόρη ενός φανατικού αντιπάλου του Ιουλίου Καίσαρα, του Κάτωνα του νεότερου, που αργότερα στην αυτοκρατορική περίοδο η «αντιπολίτευση» τον πρόβαλε ως σύμβολο της αντίθεσης προς το καθεστώς. Το 45 π.Χ. παντρεύτηκε το Μάρκο Βρούτο, τον μετέπειτα

τυραννοκτόνο (βλ. και την εισ. στο μάθ. XLV). Συμμεριζόταν τις πολιτικές αντιλήψεις του πατέρα της και του άντρα της και ήταν ενήμερη για τη συνωμοσία εναντίον του Ιουλίου Καίσαρα, όπως φαίνεται και από το κείμενο που ακολουθεί. Λίγο πριν από το θάνατο του Βρούτου -ή, σύμφωνα με άλλες πηγές, μόλις πληροφορήθηκε το θάνατο του— αυτοκτόνησε.

ΚΕΙΜΕΝΟPorcia,Bruti uxor, cum viri sui consilium de interficiendo Caesare cognovisset, cultellum tonsorium quasi unguium resecandorum causa poposcit eoque velut forte elapso se vulneravit. Clamore deinde ancillarum in cubiculum vocatus Brutus ad eam obiurgandam venit, quod tonsoris praeripuisset officium. Cui secreto Porcia << non est hoc >> inquit << temerarium factum meum, sed certissimum indicium amoris mei erga te tale consilium molientem : experiri enim volui, quam aequo animo me ferro essem interemptura, si tibi consilium non ex sententia cessisset >>.

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗΣαν έμαθε η Πορκία, η γυναίκα του Βρούτου, το σχέδιο του άνδρα της να δολοφονήσει τον (για τη δολοφονία τού) Καίσαρα, ζήτησε ένα ξυράφι μανικιουρίστα τάχα για να κόψει τα νύχια της και αυτοτραυματίστηκε (πλήγωσε τον εαυτό της) με αυτό καθώς (που) της γλίστρησε δήθεν τυχαία. Έπειτα ο Βρούτος, που οι υπηρέτριες τον κάλεσαν στην κρεβατοκάμαρά της με ξεφωνητά, ήλθε για να τη μαλώσει, που τάχα είχε κλέψει την τέχνη του μανικιουρίστα. Τότε η Πορκία τού είπε κρυφά: "Αυτό που έκανα (η πράξη μου αυτή) δεν ήταν πράξη ασυλλόγιστη αλλά μια ξεκάθαρη απόδειξη της αγάπης μου για σένα που ετοιμάζεις (σχεδιάζεις) τέτοιο σχέδιο: θέλησα δηλαδή να δοκιμάσω με πόση ηρεμία θα σκοτωνόμουνα με το ξίφος, αν το σχέδιο σου δεν είχε αίσια έκβαση (δεν πήγαινε κατ' ευχή).

ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ

1

Α΄ΚΛΙΣΗ Β΄ΚΛΙΣΗ Γ΄ΚΛΙΣΗPorcia-ae (θηλ.) = η Πορκία.ancilla -ae (θηλ.) = υπηρέτρια.sententia -ae (θηλ.) = άποψη, γνώμη, κρίση, αντίληψη, απόφαση

Brutus-i (αρσ. κύριο όνομα) = ο Βρούτος.vir, viri (αρσ.) = άντρας.consilium-ii(i) (ουδ.) = σκέψη, γνώμη, σχέδιο.cultellus-i (αρσ.) = μαχαιράκι, ξυράφι.cubiculum-i (ουδ.) = κρεβατοκάμαρα.officium-ii (i) (ουδ.) = καθήκον, δουλειά, τέχνη.factum-i (ουδ.) = πράξη.indicium-ii (i) (ουδ.) = απόδειξη, τεκμήριο.animus-i (αρσ.) = ψυχή, πνεύμα.ferrum-i (ουδ.) = σίδερο, σιδερένιο εργαλείο, σιδερένιο όπλο.

uxor-oris (θηλ. ουσ. γ' κλ.) = η σύζυγος.Caesar-aris (αρσ. κύριο όνομα γ' κλ.) = ο Καίσαρας.unguis -is (ape. ουσ. γ' κλ.) = νύχι.clamor-oris (αρσ. ουσ. γ' κλ.) = κραυγή.tonsor-oris (αρσ. ουσ. γ' κλ.) = κουρέας, μανικιουρίστας amor-oris (αρσ. ουσ. γ' κλ.) = αγάπη.

ΑΝΤΩΝΥΜΙΕΣ ΔΕΥΤΕΡΟΚΛΙΤΑ ΕΠΙΘΕΤΑsuus, sua, suum (κτητ. αντων. γ' προσ.) = δικός του, δική του, δικό του και δικός τους, δική τους, δικό τους.is, ea, id (οριστική αντων. καταρχάς, που λειτουργεί και ως δεικτική και ως επαναληπτική) = αυτός.hic, haec, hoc (δεικτ. αντων.) = αυτός δα, αυτός.meus, mea, meum (κτητ. αντων. α' προσ.) = δικός μου, δική μου, δικό μου.talis-is-e (δεικτ. αντων.) = τέτοιος, τέτοιου είδους.

tonsorius-a-um = του κουρέα, του μανικιουρίστα (εδώ).temerarius-a-um = ασυλλόγιστος.certus-a-um = βέβαιος certior-ior-ius (συγκρ.), certissimus –a -um (υπερθ.).aequus-a-um = ίσος, δίκαιος.forte (επίρρ. τρόπου) = τυχαία, ίσως.secreto (επίρρ. τρόπου) = κρυφά.

ΑΡΧΙΚΟΙ ΧΡΟΝΟΙinterficiendo = αφαιρ. εν. αρσ. γερουνδιακού του interficio, -eci, -ectum, -ere (3) = αφανίζω· cognosco, -ovi, -itum, -ere (3) = γνωρίζω, μαθαίνω κάποιον ή κάτι.resecandorum = γεν. πληθ. αρσ. γερουνδιακού του reseco, -cui, -ctum, -are (1) = κόβω κάτι.posco, poposci, -ere (3) aliquid = ζητώ κάτι.elabor, -lapsus sum, -labi (αποθ. 3) = ξεγλυστρώ, γλυστρώ · = διαφεύγω κάτιvulnero, -avi, -atum, -are (1) aliquem = τραυματίζω, πληγώνω κάποιον.voco, -avi, -atum, -are (1) aliquem = καλώ κάποιον.obiurgandam = αιτιατ. εν. θηλ. γερουνδιακού του obiurgo, -avi, -atum, -are (1) = επιπλήττω· venio, veni, ventum, -ire (4) = φθάνω, έρχομαι.

1

inquit = γ' εν. ορ. αορ. του ελλειπτικού ρήματος inquam = λέω.molior, molitus sum, moliri (4) aliquid = μηχανεύομαι, σχεδιάζω κάτι.experior, -ertus sum, -iri (αποθ. 4) = δοκιμάζω κάτι.volo, volui, velle = θέλω.interimo, -emi, -emptum, -ere (3) = αφανίζω, καταστρέφω κάτι · cedo, cessi, cessum, -ere (3) = προχωρώ, βαδίζω, αποβαίνω.praeripio, -ipui, -eptum, -ere (3)

Porcia,Bruti uxor1, cultellum tonsorium quasi2 unguium resecandorum causa3

Poposcit

• Porcia = ονομαστική ενικού του ουσιαστικού Porcia- ae = η Πορκία, θηλυκό, α'κλίσης• Bruti = γενική ενικού του ουσιαστικού Brutus - i = ο Βρούτος, αρσενικό, β'κλίσης• uxor = ονομαστική ενικού του ουσιαστικού uxor - oris = σύζυγος, θηλυκό γ'κλίσης• cultellum = αιτιατική ενικού του ουσιαστικού cultellus - i = ξυραφάκι, αρσενικό, β'κλίσης• tonsorium = αιτιατική ενικού, γένους αρσενικού του β'κλιτου επιθέτου

tonsorius - a - uni = αυτός που ανήκει σε μανικιουρίστα (εκφράζει απόλυτη έννοια και δεν έχει βαθμούς σύγκρισης)

• qausi = δήθεν, σαν σύνδεσμος που εισάγει παραβολική υποθετική πρόταση• unguium = γενική πληθυντικού του ουσιαστικού unguis - is = το νύχι,

αρσενικό γ'κλίσης(αφαιρετική ενικού ungue και ungui)• resecandorum = γενική πληθυντικού, γένους αρσενικού του

γερουνδιακού του ρήματος της 1ης συζυγίας reseco - resecui - resectum - resecare = κόβω (μετοχή μέλλοντα resacaturus-a-um)

• causa = εξαιτίας, καταχρηστική πρόθεση + (προτασσόμενη) γενική• poposcit = γ'ενικό πρόσωπο οριστικής ενεργητικού παρακειμένου του

ρήματος της 3ης συζυγίας posco - poposci - poscere = ζητώ

PorciaPorciaePorciaePorciam

Brutus Bruti Bruto Brutum

UxorUxorisUxoriUxore

UxoresUxorumUxoribus

CultellusCultelliCultelloCultellum

CultelliCultellorumCultellis

1 uxor: παράθεση στο Porcia 2 quasi: επιρρηματικός προσδιορισμός του τρόπου στο εμπρόθετο γερουνδιακό... (παραβολικό επίρρημα) 3 causa resecandorum unguium: υποχρεωτική γερουνδιακή έλξη (γιατί είναι εμπρόθετο γερούνδιο με αντικείμενο σε αιτιατική) με υποκείμενο το unguium. Χρησιμοποιείται αντί της ενεργητικής σύνταξης causa resecandi (εμπρόθετο γερούνδιο που δηλώνει το σκοπό στο ρήμα poposcit) ungues (αντικείμενο του γερουνδίου σε αιτιατική)

1

PorciaPorcia

BruteBruto

mUxorUxore

UxoresUxoresUxoribus

CultelleCultello

CultellosCultelliCultellis

TonsorTonsoris TonsoriTonsoremTonsorTonsore

TonsoresTonsorumTonsoribusTonsoresTonsoresTonsoribus

UnguisUnguisUnguiUnguemUnguisUngue, i

UnguesUnguiumUnguibusUngues,isUnguesUnguibus

PoscitPoscebatPoscetPoposcitPoposceratPoposcerit

PoscatPosceret-PoposceritPoposcisset

-

cum viri sui consilium de interficiendo Caesare4

cognovisset, α) δευτερεύουσα επιρρηματική χρονική πρόταση. Εισάγεται με τον ιστορικό – διηγηματικό cum και εκφέρεται με υποτακτική (γιατί εκτός από το χρόνο εκφράζει κάτι το υποκειμενικό, υπογραμμίζει τη βαθύτερη σχέση μεταξύ δευτερεύουσας και κύριας πρότασης, δημιουργεί μια σχέση αιτίου και αιτιατού ανάμεσά τους) ΥΠΣ, γιατί εξαρτάται από ιστορικό χρόνο (poposcit) και δηλώνει το προτερόχρονο στο παρελθόνΜετατροπή σε ΜΕΤΟΧΗ : cognito consilio

• cum= όταν, αφού, [χρονικός σύνδεσμος]• viri = γενική ενικού του ουσιαστικού vir - viri = ο άνδρας, αρσενικό β'κλίσης• sui = γενική ενικού, γένους αρσενικού της κτητικής αντωνυμίας

γ'προσώπου suus - sua -suum = (εδώ για έναν κτήτορα) δικός - η - ό του• consilium = αιτιατική ενικού του ουσιαστικού consilium-ii-i = το σχέδιο,

ουδέτερο, β'κλίσης• de = για, σχετικά με, πρόθεση + αφαιρετική• interficiendo = αφαιρετική ενικού, γένους αρσενικού του γερουνδιακού

του ρήματος της 3ης συζυγίας interficio - interfeci - interfectum - interficere = σκοτώνω

• Caesare = αφαιρετική ενικού του ουσιαστικού Caesar - aris = o Καίσαρας, αρσενικό, γ'κλίσης

• cognovisset = γ'ενικό πρόσωπο υποτακτικής ενεργητικού υπερσυντελίκου του ρήματος της 3ης συζυγίας cognosco - cognovi - cognitum - cognoscere = μαθαίνω, πληροφορούμαι

VirViri

ViriViroru

Consilium

ConsiliaConsilioru

CaearCaesari

CognoscitCognosceb

CognoscatCognoscer

4 de interficiendo Caesare: υποχρεωτική γερουνδιακή έλξη (γιατί είναι εμπρόθετο γερούνδιο με αντικείμενο σε αιτιατική) με υποκείμενο το Caesare. Χρησιμοποιείται αντί της ενεργητικής σύνταξης de interficiendo (=εμπρόθετη αφαιρετική του γερουνδίου που δηλώνει την αναφορά και αναφέρεται στο consilium, αντικείμενο του ρήματος) Caesarem (=αντικείμενο του γερουνδίου)

1

ViroVirumVirViro

mVirisVirosViriViris

Consilii,iConsilioConsiliumConsiliumConsilio

mConsiliisConsiliaConsiliaConsiliis

sCaesariCaesaremCaesarCaesare

atCognoscetCognovitCognoveratCognoverit

etCognitura sitCognoveritCognovisset

-

Παρατηρήσεις1. Porcia, Bruti uxor, cum viri sui consilium de interficiendo

Caesare cognovisset, cultellum tonsorium quasi unguium resecandorum causa poposcit: H χρονική πρόταση να αντικατασταθεί με μετοχή. Porcia, Bruti uxor, viri sui consilio de interficiendo

Caesare cognito, cultellum tonsorium quasi unguium resecandorum causa poposcit.

2. Porcia, Bruti uxor, cum viri sui consilium de interficiendo Caesare cognovisset, cultellum tonsorium quasi unguium resecandorum causa poposcit: Τα γερουνδιακά να αντικατασταθούν με γερούνδια (να μετατραπεί η παθητική σύνταξη σε ενεργητική).

Porcia, Bruti uxor, cum viri sui consilium de interficiendo Caesarem cognovisset, cultellum tonsorium quasi ungues resecandi causa poposcit.

3. Porcia, Bruti uxor, (...), cultellum tonsorium quasi unguium resecandorum causa poposcit: H εμπρόθετη γενική τουγερουνδιακού να αντικατασταθεί με ό,τι άλλο είναι δυνατό.a. Porcia, Bruti uxor, (...), cultellum tonsorium quasi ad ungues resecandos poposcit (εμπρόθετη αιτιατ. γερουνδιακού του σκοπού).β. Porcia, Bruti uxor, (...), cultellum tonsorium poposcit ut ungues resecaret (τελική πρόταση).γ. Porcia, Bruti uxor, (...), cultellum tonsorium poposcit quae ungues resecaret (αναφορικοτελική πρόταση).δ. Porcia, Bruti uxor, (...), cultellum tonsorium poposcit ungues resectum (σουπίνο).

4. Να μετατραπεί σε μετοχική η πρόταση με τα μαύρα γράμματα: Porcia, Bruti uxor, cum viri sui consilium de interficiendo Caesare cognovisset, cultellum tonsorium quasi unguium resecandorum causa poposcit eoque velut forte elapso se vulneravit. Porcia, Bruti uxor, viri sui consilio de interficiendo Caesare cognito cultellum tonsorium quasi unguium resecandorum causa poposcit eoque velut forte elapso se vulneravit.

1

eoque5 velut forte6 elapso7 se8 vulneravit.

• eo = αφαιρετική ενικού, γένους αρσενικού της δεικτικής ως επαναληπτικής αντωνυμίας is -ea - id = αυτός-η-ο

• velut = σαν, δήθεν (σύνδεσμος που εισάγει παραβολική υποθετική πρόταση)• forte = κατά τύχη, επίρρημα• elapso = αφαιρετική ενικού, γένους αρσενικού της μετοχής παρακειμένου

elapsus - a - um του αποθετικού ρήματος της 3ης συζυγίας = elabor - elapsus sum - elabi = ξεγλυστρώ

• se = αιτιατική ενικού, γένους αρσενικού της προσωπικής αντωνυμίας γ'προσώπου• vulneravit = γ' ενικό πρόσωπο οριστικής ενεργητικού παρακειμένου του

ρήματος της 1ης συζυγίας vulnero - avi - atum - are = πληγώνω

IdEiusEiId-Eo

EaEorumEis,iis,isEa-Eis,iis,is

ElapsumElapsiElapsoElapsumElapsumElapso

ElapsaElapsorumElapsisElapsaElapsaElapsis

-SuiSibiSe-a se

-SuiSibiSe-a se

VulneratVulnerabatVulnerabitVulneravitVulneraveratVulneraverit

VulneretVulneraretVulneratura sitVulneraveritVulneravisset

-

Παρατηρήσεις1. Nα μετατρέψετε τον ευθύ λόγο σε πλάγιο. Οι προτάσεις 1 και 2 να

εξαρτηθούν από την πρόταση Valerius Maximus scripsit...2. Porcia, Bruti uxor, cum viri sui consilium de interficiendo Caesare

cognovisset, cultellum tonsorium quasi unguium resecandorum causa poposcit eoque velut forte elapso se vulneravit.

3. Clamore deinde ancillarum in cubiculum vocatus Brutus ad earn obiurgandam venit, quod tonsoris praeripuisset officium.

4. Cui secreto Porcia «non est hoc» inquit «temerarium factum meum, sed certissimum indicium amoris mei erga te tale consilium molientem: experiri enim volui, quam aequo animo me ferro essem interemptura, si tibi consilium non ex sententia cessisset».1. Valerius Maximus scripsit Porciam, Bruti uxorem, cum viri sui consilium de interficiendo Caesare cognovisset, cultellum tonsorium quasi unguium resecandorum causa poposcisse eoque velut forte elapso se ipsam vulneravisse.

5 eo(que): αφαιρετική οργανική του οργάνου στο ρήμα vulneravit6 forte: επιρρηματικός προσδιορισμός του τρόπου στο elapso 7 elapso: αιτιολογική μετοχή, συνημμένη στο eo. Δηλώνει υποκειμενική-υποθετική αιτιολογία (μαζί με το velut) 8 se: αντικείμενο στο ρ. vulneravit (άμεση αυτοπάθεια)

1

2. Valerius Maximus scripsit Brutum clamore deinde ancillarum in cubiculum vocatum ad earn obiurgandam venisse, quod tonsoris ea praeripuisset officium.3. Valerius Maximus Cui secreto Porcia inquit illud non esse temerarium factum suum, sed certissimum indicium amoris sui erga ilium tale consilium molientem: experiri enim voluisse se, quam aequo animo ipsam se ferro esse interempturam, si illi consilium non ex sententia cessisset.

Clamore9 deinde ancillarum10 in cubiculum vocatus11 Brutus

ad eam obiurgandam12venit,

• clamore = αφαιρετική ενικού του ουσιαστικού clamor ή clamos - oris = η κραυγή, αρσενικό γ'κλίσης

• ancillarum = γενική πληθυντικού του ουσιαστικού ancilla - ae = η υπηρέτρια, θηλυκό α'

• cubiculum = αιτιατική ενικού του ουσιαστικού cubiculum -i = η κρεββατοκάμαρα, ουδέτερο β'κλίσης

• vocatus = ονομαστική ενικού, γένους αρσενικού της μετοχής παθητικού παρακειμένου vocatus - a - um = του ρήματος της 1ης συζυγίας voco - avi - atum - are = καλώ

• Brutus = ονομαστική ενικού του ουσιαστικού Brutus - i• eam = αιτιατική ενικού, γένους θηλυκού της is - ea - id• obiurgandam = αιτιατική ενικού, γένους θηλυκού του γερουνδιακού του

ρήματος της 1ης συζυγίας obiurgo - avi - atum - are = μαλώνω• venit = γ'ενικό πρόσωπο οριστικής ενεργητικού παρακειμένου του

ρήματος της 4ης συζυγίας venio - veni - ventum - venire = έρχομαι, φθάνω

ClamorClamorisClamori Clamorem

ClamoresClamorumClamoribusClamores

AncillaAncillaeAncillaeAncilla

AncillaeAncillarumAncillisAncillasAncillae

CubiculumCubiculiCubiculoCubiculum

CubiculaCubiculorumCubiculisCubiculaCubicula

EaEiusEiEam

EaeEarumEis,iis,isEas

9 clamore: αφαιρετική του ποιητικού αιτίου (πρόκειται για άψυχο) στην παθητικής διάθεσης μετοχή vocatus 10 ancillarum: γενική υποκειμενική στο clamore: ancillae clamant 11 vocatus: χρονικοαιτιολογική μετοχή, συνημμένη... 12 ad obiurgandam eam: υποχρεωτική γερουνδιακή έλξη (γιατί είναι εμπρόθετο γερούνδιο με αντικείμενο σε αιτιατική) με υποκείμενο το eam. Χρησιμοποιείται αντί της ενεργητικής σύνταξης ad obiurgandum (=εμπρόθετη αφαιρετική του γερουνδίου που δηλώνει το σκοπό του ρήματος venit) eam (=αντικείμενο του γερουνδίου)

1

ClamorClamore

ClamoresClamoribus

mAncillaAncilla

Ancillis CubiculumCubiculo

Cubiculis -Ea

-Eis,iis,is

VocatusVocatiVocatoVocatumVocateVocato

VocatiVocatorumVocatisVocatosVocatiVocatis

Brutus Bruti Bruto BrutumBruteBruto

VenitVeniebatVenietVenitVeneratVenerit

VeniatVeniretVenturus sitVeneritVenisset

-

παρατηρήσεις1. Brutus ad eam obiurgandam venit: To γερουνδιακό να αντικατασταθεί με

γερούνδιο (να μετατραπεί η παθητική σύνταξη σε ενεργητική). Brutus ad eam obiurgandum venit.

2. a) "Brutus venit in cubiculum videndi causa (suam uxorem)" β) "Consilium erat aptum experiendo (amorem) uxoris" γ) "Non sumus boni milites secreto moliendo (temeraria facta)" Στις παραπάνω προτάσεις να προστεθούν στα γερούνδια τα αντικείμενα που βρίσκονται σε παρένθεση αφού γίνει η γερουνδιακή έλξη. Να διευκρινιστεί αν είναι υποχρεωτική ή όχι. a) To γερούνδιο είναι εμπρόθετο (: causa και γενική: προσδιορισμός του σκοπού,) και γι' αυτό η γερουνδιακή έλξη είναι υποχρεωτική. Μετατρέπουμε λοιπόν το γερούνδιο σε γερουνδιακό (δηλαδή η σύνταξη από ενεργητική μετατρέπεται σε παθητική, αφού το γερουνδιακό είναι ονοματικός τύπος της παθητικής φωνής): videndus - a - urn, videndi - ae - a. Παίρνουμε το θηλυκό γένος ενικού αριθμού (από το γένος του αντικειμένου uxorem): videnda και το θέτουμε στην πτώση του γερουνδίου (γενική): videndae. To αντικείμενο (με τον επιθετικό προσδιορισμό suam) το τοποθετούμε σε γενική πτώση (έλκεται δηλαδή το αντικείμενο από την πτώση του γερουνδιακού, στο οποίο γίνεται υποκείμενο): suae uxoris. Έτσι η νέα σύνταξη (υποχρεωτική) θα είναι: "Brutus venit in cubiculum videndae suae uxoris causa". Δεν είναι δηλαδή συντακτικά ορθή η ενεργητική σύνταξη: "suam uxorem videndi causa". β) To γερούνδιο experiendo βρίσκεται σε πτώση δοτική, όπως φαίνεται από το επίθετο aptum στο οποίο αναφέρεται. Έχουμε και εδώ περίπτωση υποχρεωτικής γερουνδιακής έλξης. Τρέπουμε λοιπόν το γερούνδιο σε γερουνδιακό δοτικής πτώσης, ενικού αριθμού και αρσενικού γένους (αφού το αντικείμενό του amorem είναι αρσενικού γένους, ενικού αριθμού) και το αντικείμενο το θέτουμε σε πτώση δοτική. Έτσι θα έχουμε: "Consilium erat aptum experiendo amori uxoris" (το γερουνδιακό συμπίπτει γραμματικά με τον τύπο του γερουνδίου). γ) To γερούνδιο moliendo βρίσκεται σε αφαιρετική πτώση (Για να ήταν δοτική, έπρεπε να ήταν συμπλήρωμα επιθέτου. Εδώ είναι αφαιρετική του τρόπου). Επομένως η γερουνδιακή έλξη δεν είναι υποχρεωτική. Έτσι είναι δυνατή η ενεργητική σύνταξη: "moliendo temeraria facta" (όπου η αιτιατική είναι αντικείμενο στο γερούνδιο). Μπορεί όμως να γίνει και γερουνδιακή έλξη, αφού το ρήμα molior είναι μεταβατικό συντασσόμενο με αιτιατική, διαφορετικά θα ήταν αδύνατη η γερουνδιακή έλξη. Επομένως κατά την τροπή της σύνταξης σε παθητική (γερουνδιακή έλξη) το γερούνδιο θα γίνει γερουνδιακό γένους ουδετέρου και πληθυντικού αριθμού (γραμματικά στοιχεία του αντικειμένου temeraria facta) σε πτώση αφαιρετική. To δε αντικείμενο θα πάρει την αφαιρετική πτώση του γερουνδίου. Έτσι η παθητική σύνταξη θα είναι: "Non sumus boni milites secreto moliendis temerariis factis" (όπου το factis είναι υποκείμενο στο γερουνδιακό).

1

3. Vocatus Brutus ... venit: Η μετοχή vocatus να αναλυθεί σε χρονική πρόταση. Postquam vocatus est (/ ή cum vocatus esset) Brutus venit

quod tonsoris13 praeripuisset officium. β) δευτερεύουσα επιρρηματική αιτιολογική, εισάγεται με τον αιτιολογικό σύνδεσμο quod. Εκφέρεται με υποτακτική (γιατί εκφράζει υποκειμενική αιτιολογία) υπερσυντελίκου, γιατί το ρήμα της κύριας πρότασης (venit) είναι σε ιστορικό χρόνο και γιατί εκφράζει το προτερόχρονο στο παρελθόν.

Μετατροπή σε ΜΕΤΟΧΗ : praerepto officio

• quod = γιατί, επειδή (αιτιολογικός σύνδεσμος)• tonsoris = γενική ενικού του tonsor - oris = ο μανικιουρίστας, αρσενικό, γ'κλίσης• praeripuisset = γ' ενικό πρόσωπο υποτακτικής ενεργητικού

υπερσυντελίκου του ρήματος της 3ης συζυγίας praeripio - praeripui - praereptum - praeripere = αρπάζω, κλέβω

• officium = αιτιατική ενικού του ουσιαστικού officium - ii/i = το καθήκον, ουδέτερο, β'κλίσης

TonsorTonsorisTonsoriTonsoremTonsorTonsore

TonsoresTonsorumTonsoribusTonsoresTonsoresTonsoribus

Praeripit Praeripiebat PraeripietPrearipuitPraeripueratPaeripuerit

PraeripiatPraeriperetPraereptura sitPraeripueritPraeripuisset

-

OfficiumOfficiiOfficioOfficiumOfficiumOfficio

OfficiaOfficiorumOfficiis OfficiaOfficiaOfficiis

Παρατηρήσεις1. "quod tonsoris praeripuisset officium": Nα γίνουν oι απαραίτητες· μετατροπές στην αιτιολογική πρόταση έτσι που:α) να φανερώνει πραγματική αιτιολογία. β) η αιτιολογία να είναι αποτέλεσμα εσωτερικής λογικής διεργασίας. α) Εδώ η αιτιολογική πρόταση εκφέρεται με υποτακτική και φανερώνει υποκειμενική αιτιολογία. Η αντικειμενική αιτιολογία εκφέρεται με οριστική και η πρόταση εισάγεται με έναν από τους αιτιολογικούς συνδέσμους: quod, quia, quoniam. Θα θέσουμε δε χρόνο παρακείμενο, κατ' αντιστοιχία με τον παρακείμενο venit της κύριας πρότασης. Ο υπερσυντέλικος που υπάρχει οφείλεται στην ακολουθία χρόνων (εξάρτηση από τον ιστορικό χρόνο venit για να δηλωθεί το προτερόχρονο στον παρελθόν) και δεν είναι απαραίτητος, όταν η αιτιολογική πρόταση τεθεί σε έγκλιση οριστική. Έτσι θα έχουμε: "quod tonsoris praeripuit officium". β) Για να θεωρηθεί η αιτιολογία αποτέλεσμα λογικής εσωτερικής διεργασίας, τότε η αιτιολογική θα εισαχθεί με τον αιτιολογικό σύνδεσμο cum και θα τεθεί σε έγκλιση υποτακτική, οπότε θα ισχύσει και η ακολουθία των χρόνων. Επομένως η μόνη μετατροπή αφορά στο σύνδεσμο, αφού η έγκλιση και ο χρόνος θα παραμείνουν. Μπορούμε ακόμη να θέσουμε το επίρρημα: praesertim (: ιδιαίτερα),

13 tonsoris: γενική κτητική (ή υποκειμενική: officit tonsor, τέχνη<τίκτω) στο officium

1

για να διακρίνεται ο cum από τις άλλες μορφές του. Έτσι έχουμε: "cum (praesertim) tonsoris praeripuisset officium".Cui14 secreto Porcia inquit

• cui = δοτική ενικού, γένους αρσενικού της αναφορικής αντωνυμίας qui - quae - quod = ο οποίος, η οποία, το οποίο

• secreto = κρυφά, (επίρρημα - αναφέρεται τύπος σύγκρισης secretius)• Porcia = ονομαστική ενικού του Porcia - ae• inquit = γ' ενικό πρόσωπο, οριστικής παρακειμένου του ελλειπτικού ρήματος inquam = λέω

QuiCuiusCuiQuem-Quo

QuiQuorumQuibusQuos-Quibus

PorciaPorciaePorciaePorciamPorciaPorcia

InquitInquiebatinquietInquit--

Παρατηρήσεις1. "Cui secreto Porcia "non est hoc" inquit "temerarium factum meum"": Na

μετατραπεί o λόγος σε πλάγιο. O ευθύς λόγος: "non est hoc temerarium factum meum" είναι κύρια

πρόταση κρίσεως και μετατρεπόμενος σε πλάγιο θα γίνει ειδικό απαρέμφατο εξαρτώμενο από το ρήμα της κύριας πρότασης. Αντί όμως του ρήματος inquit που θεωρείται ρήμα παρενθετικό, είναι προτιμότερο να θέσουμε το ρήμα dixit. Στο απαρέμφατο esse (που θα τρέψουμε το ρήμα est) υποκείμενο θα είναι κατά ετεροπροσωπία το όνομα factum που μαζΙ με τους επιθετικούς του προσδιορισμούς θα βρίσκεται σε πτώση (αιτιατιτική (λόγω του ουδετέρου γένους θα συμπέσει ο τύπος με την υπάρχουσα ονομαστική). Η κτητική αντωνυμία meum θα τραπεί σε γ' πρόσωπου (suum), η δε δεικτική αντωνυμία hoc θα γίνει illud. Έτσι ο πλάγιος λόγος θα έχει τη μορφή: "Cui secreto Porcia dixit non esse illud temerarium factum suum".

14 Cui≈ei. Στην αρχή περιόδου ισοδυναμεί με δεικτική...

1

<< non est hoc >> << temerarium factum15 meum, sed certissimum indicium

amoris16 mei erga te17 tale consilium molientem18

• est = γ'ενικό πρόσωπο οριστικής ενεστώτα του sum - fui - esse = είμαι, υπάρχω

• hoc = ονομαστική ενικού, γένους ουδετέρου της δεικτικής αντωνυμάις hic - haec - hoc = αυτός, η, ό

• temerarium = ονομαστική ενικού, γένους ουδετέρου, θετικός βαθμός του β'κλιτου επιθέτου temerarius - a - um = ο ασυλλόγιστος. Στο επίθετο δεν αναφέρονται βαθμοί σύγκρισης, μόνο συγκρητικός βαθμός temerius (επίρρημα) από το επίρρημα temere. Επομένως, τα παραθετικά του επιθέτου, θα σχηματιστούν περιφραστικά ως = magis temerarius-a-um, maxime temerarius - a - um• factum = ονομαστική ενικού του ουσιαστικού factum - i = πράξη, ουδέτερο, β'κλίσης

• meum = ονομασπκή ενικού, γένους ουδετέρου της κτητικής αντωνυμίας α'προσώπου για έναν κτήτορα meus - a - um = ο δικός -δική -δικό μου

• certissimum = ονομαστική ενικού, υπερθεηκός βαθμός του β'κλιτου επιθέτου certus - a -um= βέβαιος (certior - ior - ius , certissimus - a - um)

• indicium = ονομαστική ενικού, γένους ουδετέρου του indicium - ii/i = η απόδειξη, ουδέτερο β'κλίσης

• amoris = γενική ενικού του ουσιαστικού amos ή amor - oris = αρσενικό, γ'κλίσης = η αγάπη• mei = γενική ενικού, γένους αρσενικού της κτητικής αντωνυμίας α'προσώπου (παραπάνω)• erga = προς, για, πρόθεση + αιτιατική• te = αιτιατική ενικού, γένους αρσενικού της προσωπικής αντωνυμίας β'προσώπου tu

• tale =αιτιατική ενικού, γένους ουδετέρου της δεικτικής αντωνυμίας talis - is - e = τέτοιος, a,ο• consilium = αιτιατική ενικού του consilium - ii/i (παραπάνω)

• molientem = αιτιατική ενικού, γένους αρσενικού της μετοχής ενεστώτα moliens - molientis του αποθετικού ρήματος της 4ης συζυγίας molior - molitus sum - moliri = μηχανεύομαι

15 factum/indictum: κατηγορούμενα στο hoc μέσω του συνδετικού ρήματος est 16 amoris: γενική αντικειμενική στο indicium 17 erga te: εμπρόθετος προσδιορισμός που δηλώνει φιλική διάθεση... 18 molientem: επιθετική μετοχή, συνημμένη στο te..., με αντικείμενο το consilium

1

EstEratEritFuitFueratFuerit

SitEssetFuturum sitFueritFuisset-

HocHuiusHuicHoc-Hoc

HaecHorumHisHaec-His

TemerariusTemerariiTemerarioTemerariumTemerarieTemerario

TemerariiTemerariorumTemerariisTemerariosTemerariiTemerariis

MeusMeiMeoMeumMi,meusMeo

CertissimumCertissimiCertissimoCertissimumCertissimumCeritissimo

CertissimaCertissimorumCertissimisCertissimaCertissimaCertissimis

MeumMeiMeoMeum-Meo

MeaMeorumMeis Mea-Meis

AmorAmorisAmoriAmoremAmorAmore

AmoresAmorumAmoribusAmoresAmoresAmoribus

MeiMeorumMeisMeos-Meis

Factum Facti Facto Factum FactumFacto

Facta Factorum Factis Facta Facta Factis

IndiciumIndicii,iIndicioIndiciumIndiciumIndicio

IndiciaIndiciorumIndiciisIndiciaIndiciaIndiciis

TaleTalisTaliTale-Tali

TaliaTaliumTalibusTalia-Talibus

ConsiliumConsilii,iConsilioConsiliumConsiliumConsilio

ConsiliaConsiliorumConsiliisConsiliaConsiliaConsiliis

MoliensMolientisMolientiMolientemMoliensMolienti

MolientesMolientiumMolientibusMolientesMolientesMolientibus

Παρατηρήσεις1. Cui secreto Porcia "non est hoc" inquit "temerarium factum meum, sed

certissimum indicium amoris mei erga te tale consilium molientem: H μετοχή molientem να αναλυθεί σε αντίστοιχη πρόταση. Cui secreto Porcia "non est hoc" inquit "temenarium factum meum, sed

certissimum indicium amoris mei erga te qui tale consilium moliris.

1

experiri enim volui,

• experiri = απαρέμφατο ενεστώτα του αποθετικού ρήματος της 4ης συζυγίας experior -expertus sum - experiri = δοκιμάζω

• volui = α'ενικό πρόσωπο οριστικής ενεργητικού παρακειμένου του volo - volui - velle = θέλω

Experiri-Experturam esseExpertam essse-Expertam fore

VoloVolebamVolamVoluiVolueramVoluero

VelimVellem-VoluerimVoluissem

-

Παρατηρήσεις1. "experiri enim volui, quam aequo animo me ferro essem interemptura, si tibi consilium non ex sententia cessisset": Αφού διευκρινιστεί η μορφή του πλαγίου λόγου που υπάρχει στην παραπάνω φράση να μετατραπεί ο λόγος σε ευθύ. Υπάρχει η πλάγια ερωτηματική πρόταση: "quam aequo animo me ferro εσsem interemptura" που εισάγεται με το ερωτηματικό επίρρημα quam, είναι μερικής άγνοιας και είναι αντικείμενο στο απαρέμφατο experiri (εκφέρεται με υποτακτική παρατατικού περιφραστικής συζυγίας -essem interemplura - γιατί εξαρτάται από ιστορικό χρόνο - το απαρέμφατο experiri είναι ιστορικού χρόνου επειδή εξαρτάται από το ρήμα volui - και δηλώνει το υστερόχρονο). Ακόμη η υποθετική πρόταση: "si tibi consilium ..... cessisset είναι επηρεασμένη από τον πλάγιο λόγο (έχει απόδοση την πλάγια ερωτηματική πρόταση) και εκφέρεται με υποτακτική ιστορικού χρόνου, ενώ δηλώνει ανοιχτή υπόθεση. Κατά τη μετατροπή της περιόδου σε ευθύ λόγο: α) η πλάγια ερωτηματική θα γίνει ευθεία ερώτηση εκφερόμενη με οριστική μέλλοντα (επειδή η υπάρχουσα περιφραστική συζυγία αναφέρεται στο μέλλον). β) η υποθετική πρόταση θα τεθεί σε έγκλιση οριστική καν σε χρόνο συντελεσμένο μέλλοντα (για να υπάρχει νοηματική σύνδεση με την απόδοσή της). Οι προσωπικές αντωνυμίες ασφαλώς θα διατηρήσουν τα πρόσωπά τους, αφού ο λόγος στην αρχή της περιόδου ("experiri enim volui") είναι ευθύς. Επομένως θα έχουμε την εξής μορφή: "Quam aequo animo me ferro interimam, si tibi consilium non ex sententia cesserit?"

1

quam19 aequo animo20 me ferro21 essem interemptura, γ) δευτερεύουσα ονοματική πλάγια ερωτηματική πρόταση, ως αντικείμενο του απαρεμφάτου experiri. Είναι μερικής αγνοίας. Εισάγεται με το ερωτηματικό επίρρημα quam. Εκφέρεται με υποτακτική (γιατί θεωρείται ότι η εξάρτηση δίνει υποκειμενική χροιά στο περιεχόμενο της πρότασης) παρατατικού ενεργητικής περιφραστικής συζυγίας, γιατί το ρήμα της κύριας πρότασης (volui) είναι σε ιστορικό χρόνο και γιατί εκφράζει το υστερόχρονο στο παρελθόν.

• quam = πόσο ; αιτιατικοφανές επίρρημα σε ερωτηματική δομική λειτουργία.• aequo =αφαιρετική ενικού, γένους αρσενικού, θετικός βαθμός του

β'κλιτου επιθέτου aequus - a - um = ο ίσος, ο ατάραχος (aequior - ior- ius, aequissimus-a-um)

• animo = αφαιρετική ενικού του ουσιαστικού animus - i = η ψυχή, αρσενικό, β'κλίσης• quam aequo animo = με πόση αταραξία• me = αιτιατική ενικού, γένους θηλυκού της προσωπικής αντωνυμίας, α' προσώ-που ego• ferro = αφαιρετική ενικού του ουσιαστικού ferrum - i = το σίδερο, ουδέτερο β'κλίσης• essem interemptura= α' ενικό πρόσωπο υποτακτικής παρατατικού ενεργητικής περιφραστικής συζυγίας του ρήματος της 3ης συζυγίας interimo - interemi - interemptum -interimere = αφανίζ,ω, σκοτώνω

AequusAequiAequoAequumAequeAequo

AequiAequorumAequisAequosAequiAequis

AnimusAnimiAnimoAnimumAnime Animo

AnimiAnimorumAnimisAnimosAnimiAnimis

FerrumFerriFerroFerrumFerrumFerro

Interemptura estInteremptura eratInteremptura eritInteremptura fuitInteremptura fueratInteremptura fuerit

Interemptura sitInteremptura esset-Interemptura fueritInteremptura fuisset

-

19 quam: επιρρηματικός προσδιορισμός του ποσού, επιτείνει τη σημασία του επιθέτου aequo 20 animo: αφαιρετική οργανική του τρόπου 21 ferro: αφαιρετική οργανική του οργάνου ...

1

Παρατηρήσεις1. Cui secreto Porcia "non est hoc" inquit"temenarium factum meum, sed

certissimum indicium amoris mei erga te tale consilium molientem: experiri enim volui, quam aequo animo me ferro essem interemptura, si tibi consilium non ex sententia cessisset" : O ευθύς λόγος να μετατραπεί σε πλάγιο με εξάρτηση από το: "Cui secreto Porcia dixit

4. Cui secreto Porcia dixit non esse hoc temerarium factum suum, sed certissimum indicium amoris sui erga ilium tale consilium molientem: experiri enim (dixit) se voluisse, quam aequo animo se ferro esset interemptura, si illi consilium non ex sententia cessisset.

si tibi22 consilium23 non ex sententia24 cessisset >>. δ) δευτερεύουσα επιρρηματική υποθετική πρόταση. Είναι πλάγιος (εξαρτημένος) υποθετικός λόγος με απόδοση το ρήμα της πλάγιας ερωτηματικής που προηγείται. Εισάγεται με τον υποθετικό σύνδεσμο si. Η υπόθεση si non cessiset (υποτακτική υπερσυντελίκου) στον ευθύ λόγο θα γίνει si non cesserit (οριστική συντελεσμένου μέλλοντα). Η απόδοση στον ευθύ λόγο θα γίνει interimam (οριστική μέλλοντα). Ο υποθετικός λόγος εκφράζει την ανοικτή υπόθεση (πραγματικό) στο μέλλον.• si = εάν (υποθετικός σύνδεσμος)• tibi = δοτική ενικού, γένους αρσενικού, της προσωπικής αντωνυμίας β'προσώπου• consilium = ονομαστική ενικού του consilium (παραπάνω)• sententia = αφαιρετική ενικού του ουσιαστικού sententia - ae = η σκέψη,

η απόφαση. ex sententia = (κατ 'ευχήν), θηλυκό, α'κλίσης• cessisset = γ'ενικό πρόσωπο, υποτακτικής ενεργητικού υπερσυντελίκου

του ρήματος cedo -cessi - cessum - cedere = βαδίζω, πηγαίνω• consilium ex sententia cedit = το σχέδιο πηγαίνει κατ' ευχήν.

TuTuiTibiTe-A te

VosVestri, vestrumVobisVos-A vobis

ConsiliumConsilii,iConsilioConsiliumConsiliumConsilio

ConsiliaConsiliorumConsiliisConsiliaConsiliaConsiliis

SententiaSententiaeSententiaeSententiamSententiaSententia

SententiaeSententiarumSententiisSententiasSententiaeSententiis

22 tibi: δοτική προσωπική αντιχαριστική στο ρήμα cessisset 23 consilium: υποκείμενο στο ρήμα cessisset 24 ex sententia: εμπρόθετος προσδιορισμός που δηλώνει τρόπο ή συμφωνία στο ρήμα

1

CeditCedebatCedetCessitCesseratCesserit

CedatCederetCessurum sitCesseritCessisset

-

Παρατηρήσεις 1. Να γίνει η αντίστροφη γερουνδιακή έλξη (άσχετα αν επιτρέπεται ή όχι) και να δηλώσετε πού είναι υποχρεωτική η γερουνδνακή έλξη.1. Porcia, Bruti uxor, cum viri sui consilium de interficiendo Caesare cognovisset...2. ... cultellum tonsorium unguium resecandorum causa poposcit eoque velut forte elapso se vulneravit.3. Clamore deinde ancillarum in cubiculum vocatus Brutus ad eam obiurgandam venit, quod tonsoris praeripuisset officium.1. Porcia, Bruti uxor, cum viri sui consilium de interficiendo Caesarem cognovisset ... (H γερουνδιακή έλξη είναι υποχρεωτική λόγω της πρόθεσης)2. ... cultellum tonsorium quasi ungues resecandi causa poposcit eoque velut forte elapso se vulneravit. (H γερουνδιακή έλξη είναι υποχρεωτική λόγω της πρόθεσης)3. Clamore deinde ancillarum in cubiculum vocatus Brutus ad obiurgandum eam venit, quod tonsoris praeripuisset officium. (H γερουνδιακή έλξη είναι υποχρεωτική λόγω της πρόθεσης)

ΣΚΟΠΟΣ ΚΑΙ ΓΕΡΟΥΝΔΙΑΚΗ ΕΛΞΗ

1. Με ποιες εκφράσεις δηλώνεται ο προσδιορισμός του σκοπού μετά από ρήματα κίνησης (όπως eo, venio, mitto κτλ) ή σκόπιμης ενέργειας;

1

Υπενθύμιση! Ο προσδιορισμός του σκοπού δηλώνεται με: α. σουπίνο σε -um, π.χ. “Legati venerunt pacem petitum” β. τελική πρόταση [ut + (καταφατική) ή ne (αρνητική) π.χ. Legati venerunt ut pacem peterent γ. Αναφορική - τελική πρόταση (qui + υποτακτική) π.χ. Legati venerunt qui pacem peterent δ. Πρόθεση ad/in και αιτιατική γερουνδίου, π.χ. Legati venerunt ad petendum pacem ε. Πρόθεση causa ή gratia και γενική γερουνδίου π.χ. Legati venerunt pacem petendi causa στ. μετά από ρήματα σκόπιμης ενέργειας (δίδω, παραδίδω, παρέχω, αφήνω) με αιτιατική γερουνδιακού . π.χ. Ille se eis spectandum praebuit [=εκείνος παρουσίασε τον εαυτό του σ’ αυτούς για να (τον) δούν. Το γερουνδιακό επέχει θέση κατηγορηματικού προσδιορισμού στο se.]

Σημείωση: Στους τρόπους δ. και ε. οφείλουμε να κάνουμε γερουνδιακή έλξη.Να θυμάσαι! ότι ο σκοπός εκφέρεται και με: α. εμπρόθετο προσδιορισμό π.χ. “Puella ad complexum patris cucurrit” β. με τελική μετοχή π.χ. “Puella complectura patrem cucurrit” γ. με δοτική κατηγορηματική του σκοπού π.χ. “Cerva Sertorio dono data erat”

2. Τι ονομάζουμε γερουνδιακή έλξη;Ονομάζουμε τη μετατροπή του γερουνδίου σε γερουνδιακό. Είναι δηλαδή μια μορφή μετατροπής της ενεργητικής σύνταξης (γερούνδιο) σε παθητική (γερουνδιακό).

3. Ποια προϋπόθεση απαιτείται για να είναι δυνατή η γερουνδιακή έλξη;Το γερούνδιο να ανήκει σε ρήμα συντασσόμενο με αιτιατική.

4. Πώς γίνεται η γερουνδιακή έλξη ή [ποια είναι η διαδικασία μετατροπής της ενεργητικής σύνταξης (γερούνδιο), σε παθητική (γερουνδιακό)].Για την διαδικασία μετατροπής κάνουμε δύο κινήσεις:i. θέτουμε το Αντικείμενο του γερουνδίου στην πτώση του γερουνδίουii. μετατρέπουμε το γερούνδιο σε γερουνδιακό5. Τι πρέπει να έχουμε υπόψη μας στο σημείο αυτό;i. To αντικείμενο του γερουνδίου κατά τη μετατροπή αλλάζει συντακτικό ρόλο και χρησιμεύει πλέον ως υποκείμενο του γερουνδιακού.Προσόχή! Δεν αλλάζει όμως ούτε γένος ούτε αριθμόii. To γερουνδιακό ως επίθετο πρέπει να συμφωνήσει με το υποκείμενο του στο γένος, την πτώση και τον αριθμό.iii. 'Οταν το γερούνδιο είναι εμπρόθετο η πτώση του καθορίζεται από τη σύνταξη της πρόθεσης.

1

π.χ. Venit Athenas arnicas videndi causa (causa + γενική) 1η κίνηση: Amicas=A γ/δίου Amicarum=Y γ/κού2η κίνηση: Videndi =Γεν. γ/δίου Videndarum causaΟπότε: Venit Athenas amicarum videndarum causaΣημείωση! Όταν το γερούνδιο έχει περισσότερα από ένα αντικείμενα ενικού αριθμού, τότε το γερουνδιακό τίθεται στο επικρατέστερο γένος και στον ενικό. Διαφορετικά στο επικρατέστερο γένος και στον πληθυντικό αριθμό. Αν τα αντικείμενα του γερουνδίου βρίσκονται άλλα στον ενικό και άλλα στον πληθυντικό αριθμό, τότε το γερουνδιακό τίθεται στο επικρατέστερο γένος και στον πληθυντικό αριθμό.

6. Ποια διαδικασία ακολουθούμε εάν μας ζητηθεί να μετατρέψουμε την ανωτέρω παθητική σύνταξη σε ενεργητική;ακολουθούμε ακριβώς την αντίστροφη πορεία:α. το υποκείμενο του γερουνδιακού γίνεται αντικείμενο του γερουνδίου σε αιτιατική πτώση. β. το γερουνδιακό γίνεται γερούνδιο (η πτώση του θα είναι είτε η δοτική είτε θα καθορίζεται η σύνταξη της πρόθεσης) π.χ. “Consilium de interficiendo Caesare” Caesare=Υ γερουνδιακού Caesarem= Α γερουνδίουDe interficiendo=αφαιρ. γ/κού De interficiendo=αφαιρετική γερουνδίου Οπότε: “Consilium de interficiendo Caesarem” (De + αφαιρετική)

7. Πότε η γερουνδιακή έλξη είναι υποχρεωτική; Όταν: Το γερούνδιο ανήκει σε ρήμα μεταβατικό που συντάσσεται με αιτιατικήΕίναι εμπρόθετο με τις προθέσεις:causa ή gratia +γενική, ad/in +αιτιατική, de,ex,ab +αφαιρετική Βρίσκεται σε πτώση δοτική (συνήθως με επίθ. που σημαίνουν “κατάλληλος”)8. Πότε η γερουνδιακή έλξη είναι αδύνατη;Όταν το αντικείμενο του γερουνδίου είναι:• ουδέτερο αντωνυμίας • ουδέτερο επιθέτου• απαρέμφατο • δευτερεύουσα πρόταση.π.χ. “In narrando alquid breves esse debemus”9. Πότε η γερουνδιακή έλξη είναι προαιρετική;Όταν το γερούνδιο εκφέρεται με:• απρόθετη γενική + Α/νο σε αιτιατική• απρόθετη αφαιρετική + Α/νο σε αιτιατική.π.χ. “Ars gerendi rem publicam→ ars gerendae rei publicae Legendo libros discimus→ legendis libris discimus

1

ΑΝΤΩΝΥΜΙΚΑ ΕΠΙΘΕΤΑ

1. Ποια μορφή έχουν τα αντωνυμικά επίθετα και πώς κλίνονται;Τη μορφή επιθέτων β’ κλίσης και κλίνονται όπως αυτά.π.χ. “Solus, sola, solum κατά το magnus, magna, magnum (επιθ. β΄ κλίσης)”2. Ποια είναι η βασική τους διαφορά από αυτά;Ότι σχηματίζουν τη γενική του ενικού σε -iusκαι τη δοτική του ενικού σε -i (δηλαδή όπως οι αντωνυμίες).3. Ποια είναι τα αντωνυμικά επίθετα;Είναι τα:unus-a-um,= ένας solus-a-um,= μόνοςullus-a-um,= κανένας totus-a-um, = όλοςnullus-a-um,= >> alius-a-um,= άλλοςuter-utra-utrum,= ποιος από τους δύο alter-altera-alterum,= άλλοςneuter-neutra-neutrum.= κανένας από τους δύο4. Σε τι είδους προτάσεις χρησιμοποιείται το αντωνυμικό επίθετο ullus-a-um (κάποιος, κανείς) και με ποια χρήση;Χρησιμοποιείται σε αρνητικές προτάσεις η εκφράσεις ως επίθετο.5. Με ποιο αντωνυμικό επίθετο ισοδυναμεί τό ullus, όταν συνοδεύεται από άρνησηΜε το nullus-a-um (π.χ. sine nulla malenolentia= nulla malevolentia)6. Με ποια αντωνυμία, αντίστοιχη προς την ullus, χρησιμοποιείται σε αρνητικέςπροτάσεις ως ουσιαστική;η αντωνυμία quisquam, quidquam.7. Με ποια αντωνυμία ισοδυναμεί η quisquam όταν συνοδεύεται από άρνηση;Με την αντωνυμία nemo ή nihil π.χ. nec quisquam aderat = nemo aderat, nec quicquam viderat = nihil viderat.

Προσέχω από τη γραμματική και το συντακτικό

Α. Από τη Γραμματική Επίθετα1. Το επιθετο της β΄ κλίσης eximius-a-um και το temerarius, -a, -um όπως και τα αντίστοιχα επιρρήματά τουςσχηματίζονται περιφραστικά:2. Τα επίθετα albus-a-um (β΄ κλ.), omnis-is-e (γ΄ κλ.), tonsorius-a-um δεν σχηματίζουν παραθετικά.3. Το επίθετο της β΄ κλίσης posterus-a-um έχει δύο τύπους στον υπερθετικό: postremus, -a, -um και postumus, -a, -um (επιρρ.postere, posterius, postreme, postume)

ΕπιρρήματαΤα επιρρήματα praeterea, postridie, forte δεν σχηματίζουν παραθετικά.Προσοχή! Το επίρρημα forte προήλθε απο το άκλιτο ουσιαστικό της γ΄ κλίσης fors (=τύχη). Αποτελούσε την αφαιρετική του. Δεν έχει καμία σχέση με το επίθετο fortis-is-e (=γενναίος), το οποίο σχηματίζει ομαλά παραθετικά και έχει αντίστοιχο επίρρημα στο θετικό fortiter.

1

Λύνω τις ασκήσεις - κλειδιά του σχολικού βιβλίουα. σελ. 160 (1)β. σελ. 161 (2) γ. σελ. 166 (1,2,3) δ. σελ. 170 (1,2)

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ1. Να μετατραπεί ο ευθύς λόγος σε πλάγιο (το ρήμα της εξάρτησης βρίσκεται στην παρένθεση):α. Caesar cum legionibus adveniet. (Legatus dixit).β. Ad Ciceromen epistulam defer! (Caesar Gallo imperat).γ. Μundus regitur numine deorum (Philosophi censebant).δ. Laudandus est, qui pro re publica cecidit (Cicero dixit).ε. Ego, pater, cana esse malo (Iulia respondit). στ. Hodie magna dissensio inter patres conscriptos fuit (Narrant).ζ. Neutrum mihi mitti placet, quia alter nihil habet, alteri nihil est satis (Scipio in senatu dixit).η. Neuter in provinciam mittatur! (Scipio censet ut).θ. Cur tonsoris officium praeripuisti? (Brutus Porciam rogavit).

2. Να μεταφραστεί στα λατινικά με όλους τους δυνατούς τρόπους η πρόταση “έστειλαν κατάσκοπο, για να μάθει το σχέδιο μας”.

3. Στα παρακάτω παραδείγματα να προστεθεί στο γερούνδιο το αντικείμενο που βρίσκεται μέσα στην παρένθεση και να γίνει η γερουνδιακή έλξη να διευκρινιστεί αν η έλξη είναι υποχρεωτική ή όχι:α. Cives alacres sunt ad imitandum (exempla).β. Cives alacres sunt ad intuendum (imagines)γ. Cicero cupidus administradi (rem publicam) erat.δ. Colendo (homines excellentes) animum suum conformabat.ε. Cicero expetendo (laudem) se in tot dimicationes pro salute civium obicere potuit.

4. Να μεταγραφεί ο ευθύς λόγος σε πλάγιο με εξάρτηση: Scriptor narratα. Camillus absens dictator est factusβ. Post hoc factum Camillus rediit in exiliumγ. Aegrotabat Caecina Paetus, maritus Arriae.δ. Licinus, servus Aesopi Athenis paucos menses pro libero fuitε. Hostes adventabuntστ. Propter servi scelus dolore Aesopus est atfectusζ. Arriae piscatoriam naviculam conducet et ingentem navem sequeturη. Cerva alba eximiae pulchritudinis Sertorio a Lusitano quodam dono data erat.θ. Εa cerva quodam die fugit.

1

ι. Cum aliquis Sertorio nuntiavisset cervam inventam esse, Sertorius eum iussit tacere.κ. Sertorius praecepit ut eam postero die repente in eum locum emitteret, in quo ipse cum amicis futurus esset.λ. Cum cerva, emissa a servo, in cubiculum Sertorii introrupisset, admiratio magua orta est.

5. Να μεταγραφούν στον πλάγιο λόγο οι προτάσεις που ακολουθούν με εξάρτηση το ρήμα που βρίσκεται μέσα στην παρένθεση.α. Milites, pugnate fortiter (dux adhortatus est) β. Pueri, cavete periculum (pater monet) γ. Domestici, intromittite duces praedonum (scipio imperavit) δ. Quo (=που) agmina militum ibunt? (quidam interrogavit) ε. Num terra est patva? (pueri interrogaverunt) στ. Mea filia, cur tristis es? (Pater rogavit) ζ. Utrum ad amicum an ad hostem veni? (Mater interogavit filium) η. Utrum legisti epistulam an non? (Rogat) θ. Hostes venient (nescio) ι. Antiquitas mihi placet quod modesta est (illedixit) κ. Caecilia, quam Metellus multum amavit mortua est (Homines dicunt)

6. Μετατρέψτε τον πλάγιο λόγο (που σημειώνεται με έντονα γράμματα) σε ευθύ.α. Sertorius omnibus persuasit cervam, instinctam numine Δianae, conlogui secum et docere, quae utilia factu essent.β. Ea cerva quodam die fugit et perisse credita est.γ. ... dixit eis visum in somno sibi esse cervam, quae perisset, ad se reverti.

7. Να κάνετε τις μεταβολές που απαιτούνται, αν ο ρηματικός τύπος της κύριας πρότασης αντικατασταθεί από τον τύπο που βρίσκεται στην παρένθεση.α. Sertorius omnibus persuasit (persuadet) cervam, instinctam numine Dianae, conloqui secum et docere, quae utilia factu essent.β. ... a cerva sese monitum esse praedicabat (praedicat)γ. Cerva... perisse credita est (creditur)δ. ... Sertorius eum iussit tacere (iubet)ε. Praeterea praecepit (praecipit) ut eam postero die repente in eum locum emitteret, in quo ipse cum amicis futurus esset.στ. ... dixit (dicit) eis visum in somno sibi esse cervam, quae perisset, ad se reverti.

8. Να αντικαταστήσετε το απαρέμφατο της παρακάτω πρότασης με αντίστοιχη δευτερεύουσα πρόταση “Sertorius eum iussit tacere”.

9. Να αλλάξεις τα υπογραμμισμένα απαρέμφατα ώστε να δηλώνονται οι άλλες δύο χρονικές βαθμίδες.α. Sertorius omnibus persuasit cervam docere.

1

β. Sertorius a cerva sese monitum esse praedicabatγ. Cerva perisse credita est.

7. Να τραπεί η παρακάτω πρόταση σε απαρεμφατική φράση εξαρτώμενη από το ρήμα της παρένθεσης.Ea cerva quodam die fugit (nuntiatur)

10. Να τραπεί η παθητική σύνταξη σε ενεργητική και να δηλωθεί αν η γερουνδιακή έλξη ήταν υποχρεωτική, ή προαιρετική.α. ... cum viri sui consilium de interficiendo Caesare cognonisset.β. Porcia Bruti uxor cultellum tonsorium quasi unguium resecandorum causa poposcit...γ. Clamore deinde ancillarum in cubiculum vocatus Brutus ad eam obiurgandam venit.

11. Να εκφραστεί ο σκοπός με όλους τους δυνατούς τρόπους (από ρήμα κίνησης) στις εξής περιπτώσεις:α. Porcia, cultellum tonsorium quosi unguium resecandorum causa poposcit.β. Clamore deinde ancillarum in cubiculum vocatus Brutus ad eam obiurgandam venit, quod tonsoris praeripuisset officium.

12. aliis, solus, toto, alter, ulla, neuter: να κλιθούν στον αριθμό που βρίσκονται και στα τρια γένη τα παραπάνω αντωνυμικά επίθετα.

13. alba, eximiae, utilia, postero, magna: Να γίνει παραθετική αντικατάσταση και να γραφούν τα παραθετικά των αντίστοιχων επιρρημάτων.

Παραθετική αντικατάστασηΣυγκριτικός Υπερθετικός

ΕπιρρήματαΣυγκριτικός Υπερθετικός

14. data erat, instinctam, docere, perisse: Να γραφεί το β΄ενικό πρόσωπο της υποτακτικής όλων των χρόνων στη φωνή που βρίσκονται.

1

ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗΕνεστ.Παρτ.Μέλλ.Πρκ.Υπερ.Συντ. Μελλ.

15. imperandum esset, futurus esset, praecepit, visum esse, poposcit, essem interemptura: Να γίνει χρονική αντικατάσταση στη φωνή που βρίσκονται οι τύποι.

16. orta est: Να γίνει χρ. αντικατάσταση και να κλιθεί στην ορ. ενεστώτα, στην υποτακτική παρατατικού, καθώς και στην προστ. ενεστώτα και μέλλοντα.

17. tonsorium, secreto, temerarium, certissimum, aequo: Να γραφούν και στους άλλους βαθμούς.Θετικός Υπερθετικός Συγκριτικός

18. Να γραφούν οι τύποι που ζητούνται:resecandorum: β΄ πληθ. ορ. πρκ............................................................cessisset: β΄ εν. ορισ. μέλλοντα.............................................................molientem: απαρέμ. παρακ..................................................................expend: απαρέμ. μέλλοντα .................................................................

19. Να εντοπίσετε την παθητική σύνταξη στις περιόδους που ακολουθούν και να την μετατρέψετε σε ενεργητική ακολουθώντας κάθε φορά τους κανόνες που απαιτεί η κάθε περίπτωση:α. Cerva alba eximiae pulchritudinis Sertorio a Lusitano quodam dono data erat. β. ... quod imperandum militibus esset (Sertorio=ei) γ. ... a cerva sese monitum esse.δ. Clamore deinde ancillarum in cubiculum vocatus Brutus ad eam obiurgandam venit, quod tonsoris praeripuisset officium.ε. Philosophi censent mundum regi numine deorumστ. Ex quo fit, ut laudandus is sit, qui pro re publicae cadatζ. Ego nisi peperissem, Roma non oppugnareturη. Puella in matrimonium ducenda fuit tibiθ. Arria funus ita paravit ut ignoraretur a marito

20. Να μετατραπεί η ενεργητική σύνταξη σε παθητική.

1

α. ... eοque velut forte elapso se vulneravit.β. ... quam aequo animo me ferro essem interemptura.γ. Praeterea praecepit ut eam postero die repente in eum locum emitteret, inquo ipse cum amicis futurus esset. δ. quod tonsoris praeripuisset officium.

21. Να αναλυθούν οι μετοχές σε αντίστοιχες δευτερεύουσες προτάσεις: instinctam cervam, admissis amicis, emissa a servo, velut elapso, in cubiculum vocatus Brutus, tale consilium molientem.

22. Να τραπούν οι εξής δευτερεύουσες προτάσεις σε αντίστοιχες μετοχικές φράσεις:α. cum cerva, emissa a servo, in cubiculum Sertorii introrupisset β. cum viri sui consilium de interficendo Caesare cognovisset γ. quod tonsoris praeripuisset officium.

23 . “non est hoc temerarium factum meum, sed certissimum indicium amoris mei erga te tale consilium molientem: experiri enim volui, quam aequo animo me ferro essem interemptura, si tibi consilium non ex sententia cessisset”: Να τραπεί το απόσπασμα σε πλάγιο λόγο με εξάρτηση Ea dicit και Ea dixit.

24. “quam aequo animo me ferro essem interemptura, si tibi consilium non exsententia cessisset”: Να γίνει ο εξαρτημένος υποθετικός λόγος ανεξάρτητος και στη συνέχεια να τραπεί στα άλλα είδη υποθετικών λόγων.

25. Να βάλετε το σωστό τύπο της λέξης που βρίσκεται στην παρένθεση:α. Pater filio pulcherrimum librum (donum) ................. dedit.β. Dux (omnes milites) .................................. persuasit se cum deo loqui.γ. Εa res utilis (pugno) ................. est.δ. Consul (miles, στον πληθυντ.) ................. imperavit in (castra) .................remanere et (pugua) ................. abstinere.ε. Quid (tu) ................. dux instituit?στ. Hannibal (elephans, πληθυντ.) ................. emisit et Romani (terror)................. adducti fugati sunt.ζ. Consilium Caesaris de (urbs-oppugno) ................. cepit.η. Insidiatores Romam venerunt (Caesar-interficere) causa.θ. Factum Porciae indicium (suus amor) ................. erga (vir) .............. erat.ι. Porcia cultellum ad (unguis, στον πληθυντ. - reseco) ....................... poposit.26. Nα συμπτυχθούν οι παρακάτω προτάσεις σε μία έτσι ώστε εκείνη με τα έντονα γράμματα να γίνει μετοχική φράση:Cerva alba eximiae pulchritudinis Sertorio a Lusitano quodam dono data erat.Sertorius omnibus persuasit cervam, instinctam numine. Dianae, conloqui secum et docere, quae utilia factu essent.

27. Nα μεταφέρετε τον υποθετικό λόγο στο β΄είδος στο παρόν και στο παρελθόν

1

και στο γ΄είδος:Si quid durius ei videbatur, a cerva sese monitum esse praedicabat.

28. H σύνταξη persuasit - conloqui et docere (48 κείμενο) σε τι διαφέρει απ’τη σύνταξη persuasit ut...deferat (45 κείμενο)

29. Να τραπεί ο ευθύς λόγος σε πλάγιο με εξάρτηση το ρήμα της παρένθεσης:(Ιs dixit) “Porcia, Bruti uxor, cum viri sui consilium de interficiendo Caesare cognovisset, cultellum tonsorium quasi unguium resecandorum causa poposcit eoque velut forte elapso se vulneravit”

2οΓΕΝΙΚΟΛΥΚΕΙΟ ΜΕΣΣΗΝΗΣ

ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ

ΤΑΞΗ ΤΡΙΤΗΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ: ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ

ΕΠΙΘΕΤΟ………

………………………..

ΜΑΘΗΜΑ: ΛΑΤΙΝΙΚΑ ΟΝΟΜΑ……….

………………………..

ΒΑΘΜΟΣ /100ΚΕΙΜΕΝΟ 49ο

Porcia,Bruti uxor, cum viri sui consilium de interficiendo Caesare cognovisset, cultellum tonsorium quasi unguium resecandorum causa poposcit eoque velut forte elapso se vulneravit. Clamore deinde ancillarum in cubiculum vocatus Brutus ad eam obiurgandam venit, quod tonsoris praeripuisset officium. Cui secreto Porcia << non est hoc >> inquit << temerarium factum meum, sed certissimum indicium amoris mei erga te tale consilium molientem : experiri enim volui, quam aequo animo me ferro essem interemptura, si tibi consilium non ex sententia cessisset >>.

2006 ,2005, 2004

Α. Να μεταφράσετε στο τετράδιό σας τα παρακάτω αποσπάσματα: Μονάδες 40

Β. Παρατηρήσεις1.α. Να γράψετε τους τύπους που ζητούνται για καθένα από τα

παρακάτω ουσιαστικά και επίθετα: uxor: αφαιρετική πληθυντικού αριθμού / viri: κλητική ενικού αριθμού / ancillarum: αφαιρετική πληθυντικού αριθμού / officium: γενική πληθυντικού αριθμού,

1

cultellum tonsorium: Να γράψετε την ονομαστική του ενικού αριθμού και την αφαιρετική του πληθυντικού αριθμού, elapso: τη γενική του πληθυντικού αριθμού στο θηλυκό γένος. Clamore: την ίδια πτώση στον άλλο αριθμό, unguium: Να γραφούν οι πλάγιες πτώσεις στον ίδιο αριθμό .

Μονάδες 9

β. Nα γράψετε τους τύπους που ζητούνται για καθεμιά από τις παρακάτω αντωνυμίες: eam: αιτιατική πληθυντικού στο ίδιο γένος, se: Να κλιθεί και στους δυο αριθμούς.

Μονάδες 6

2.α. Nα γράψετε τους τύπους που ζητούνται για καθέναν από τους παρακάτω ρηματικούς τύπους: interficiendo: β'ενικό πρόσωπο προστακτικής ενεστώτα της ενεργητικής φωνής, cognovisset: αφαιρετική σουπίνου, vulneravit: γενική γερουνδίου & το γ' πληθυντικό πρόσωπο της οριστικής του ενεστώτα στην παθητική φωνή και το β' πληθυντικό πρόσωπο της υποτακτικής του παρατατικού επίσης στην παθητική φωνή. venit: το β' ενικό πρόσωπο της οριστικής του παρακειμένου και το γ' πληθυντικό πρόσωπο της οριστικής του συντελεσμένου μέλλοντα στη φωνή που βρίσκεται & μετοχή ενεστώτα στην αιτιατική ενικού αριθμού του αρσενικού γένους.

Μονάδες 11β. elapso: Να γραφούν τα απαρέμφατα και οι μετοχές (στα τρία

γένη) και να κλιθεί το σουπίνο και το γερούνδιο. Μονάδες 4

3.α. Να μεταφέρετε στο τετράδιό σας την παρακάτω άσκηση και να συμπληρώσετε τα κενά, ώστε να φαίνεται ο συντακτικός ρόλος της κάθε λέξης. uxor: είναι ... στο ... ancillarum: είναι ... στο ... in cubiculum: είναι ... στο ... Μονάδες 6

β. Porcia cultellum tonsorium unguium resecandorum causa poposcit: Να δηλώσετε τον προσδιορισμό του σκοπού με τελική πρόταση (μονάδες 3), σουπίνο (μονάδες 3) και ad+αιτιατική γερουνδιακού (μονάδες 3). Μονάδες 9

4.α. quod tonsoris praeripuisset officium: Να αναγνωρίσετε το είδος της παραπάνω πρότασης (μονάδες 2) και να αιτιολογήσετε την έγκλιση και το χρόνο του ρήματός της (μονάδες 4).

Μονάδες 6

β. de interficiendo Caesare: Να χαρακτηρίσετε το παραπάνω συντακτικό φαινόμενο.

Μονάδες 3

1

γ. unguium resecandorum causa: Να μεταφερθεί στην ενεργητική φωνή. Μονάδες 6