บทท5การผลตทเรยน

Durio zibethinus Murray (Bombacaceae)

1. อนกรมวธาน, ถนกำาเนดและการแพรกระจาย ทเรยนมชอสามญวา durian จดอยในวงศ (family) Bombacaceae ซงเปน

วงศทพบอยในทวปอเมรกาใตและเอเชย จดอยในสกล (genera) Durio ซงมลกษณะทเดนคอ ม เมลดทใหญและเนอหมเมลดทนม ในสกลดงกลาวมอยทงหมด 27 ชนด (species) จาก 27 ชนด

ดงกลาวมเพยง 6 ชนด ทใหผลใชรบระทานได ทเรยนจดอยใน species zibethinus Murray ซงเปนพชทสำาคญทสดทนยมปลกเปนการคา

ทเรยนมแหลงกำาเนดอยในเขตเอเชยตะวนออกเฉยงใต แถบเกาะสมาตราและเกาะเบอรเนยวของ อนโดนเซย นยมปลกกนมากใน ศรลงกา อนเดย พมา ไทย เขมร เวยดนาม มาเลเซย อนโดนเซย และ

ฟลปปนส มพชรวมวงศทสำาคญไดแก งวปา งว นน การปลกทเรยนในเมองไทยมการปลกอยเกอบทกภาค เชน ภาคเหนอท อตรดตถ ภาคตะวนออก

เฉยงเหนอท นครพนม ภาคกลางท นนทบร อยธยา ลพบร และสระบร ภาคใตทสำาคญไดแก ชมพร สราษฎรธาน นราธวาส และตรง ภาคตะวนออกทสำาคญไดแก จนทบร ระยอง ปราจนบร และตราด จากสถต

การเพาะปลกการเพาะปลกทเรยนในไทย ภาคตะวนออกเปนแหลงผลตทสำาคญของประเทศ ซงผลผลตจะออก – ในชวงเดอน พฤษภาคม มถนายน สวนทเรยนทางภาคใตจะออกในชวงเดอน กรกฎาคม - สงหาคม ของทก

ป

2. การจดจำาแนกทเรยน หรญและคณะ (2542) รายงานวาจากการศกษาและรวบรวมพนธทเรยนในประเทศ มการจด

จำาแนกทเรยนออกเปน 6 กลม คอ กลมกบ กลมลวง กลมกานยาว กลมกำาป น กลมทองยอย และกลม เบดเตลด แตในเบองตนยงไมมหลกฐานการจดบนทกลกษณะทใชจดจำาแนก ตอมาสำานกคมครองพนธพช

แหงชาต (2544) ของกรมวชาการเกษตร จงไดมการศกษาเพมเตมและกำาหนดแนวทางในการจำาแนก ทเรยนไทยอยางเปนระบบโดยการศกษาลกษณะของทรงใบ ปลายใบ ฐานใบ ทรงผล และหนามผล ซงเปน

ลกษณะทคอนขางจะคงท และไดใชลกษณะดงกลาวจำาแนกทเรยนไทยออกเปน 6 กลม ( ตารางท 5.1) โดยแตละกลมจะมจำานวนพนธทรวบรวมไดแตกตางกนดงน

1. กลมกบ ม จำานวน 46 พนธ ไดแก กบแมเฒา กบเลบเหยยว กบตาขำา กบพกล กบวดกลวย กบชายนำา กบสาวนอย (กบกานสน) กบสวรรณ กบเจาคณ กบตาทวม (กบดำา) กบตาปน กบ

หนาศาล กบจำาปา (กบแขงสงห) กบเบา กบรศม กบตาโห กบตาแจม กบทองคำา กบสนาค กบ ทองกอน กบไว กบง กบตาเฒา กบชมพ กบพลเทพ กบพวง กบวดเพลง กบกานเหลอง กบตา

นวล กบตามาก กบทองเพง กบราชเนตร กบแกว กบตานช กบตามตร กลบสมทร กบตาแมน การะเกด กบซอนกลน กบตาเปน กบทองด กบธระ กบมงกร กบลำาเจยก กบหลงวหาร และกบ

หวลาน2. กลมลวง มจำานวน 11 พนธ ไดแก ลวงทอง ลวงมะรม ชะน ชะนกงมวน ชมพศร ยำามะหวาด

สายหยด ชะนกานยาว ชะนนำาตาลทราย มดแดง และสเทา3. กลมกานยาว มจำานวน 8 พนธ ไดแก กานยาว กานยาววดสก (เหลองประเสรฐ) กานยาวส

นาค กานยาวพวง กานยาวใบดาง ทองสก ชมภบาน และ ตนใหญ4. กลมกำาปน มจำานวน 13 พนธ ไดแก กำาป นเดม (กำาป นขาว) กำาป นเหลอง (เจากรม) กำาป น

แดง กำาป นตาแพ กำาป นพวง ชายมะไฟ ป นทอง เมดในกำาปน เห- รา หมอนเดม หมอนทอง กำาปน บางสทอง และลงเกต

5. กลมทองยอย มจำานวน 14 พนธ ไดแก ทองยอยเดม ทองยอยฉตร ฉตร ฉตรสนาค ฉตรส ทอง พวงฉตร ทองใหม นมสวรรค ทบทม ธรณไหว นกหยบ แดงรศม ออง และอทย

64

6. กลมเบดเตลด มจำานวน 80 พนธ ไดแก กะเทยเนอขาว กระดมทอง กระปกทอง(กระปกทองด) ขนทอง แดงชางเขยน แดงสาวนอย ตะโก (ทองแดง) ทองคำาตาพรวด นกกระจบ เปดถบ

พวงมณ ยนด สไพร หางสงห อนทรชต อยกษ ทองนพคณ นมสด ฟกขาว เมดในกระดม เมลด พงษพนธ เมลดสม ลวงเพาะเมลด สาเก หมอนละอองฟา เหมราช ไอเมน กะเทยเนอแดง กระดม

สนาค กอนทอง จอกลอย แดงตานอย ดาวกระจาย ตมทอง ทองมวน บาตรทองคำา (อบาตร) ฝอยทอง เมดในยายปราง ไอใหม สาวชมเหด เหรยญทอง อลา อหนก ทองหยอด เนอหนา พน

เมองเกาะชาง เมดในกานยาว เมลดเผยน เมลดอารย ลงไหล สาวใหญ หลงลบแล เหลองทอง กะเทยขวสน กะเทยเนอเหลอง กระโปรงทอง เขยวตำาลง ชายมงคด แดงตาเผอน ตะพาบนำา ทศ

พณ ทองคำา บางขนนนท พวงมาลย เมดในบางขนนนท สทอง สาวชมฟกทอง (ฟกทอง) ไอเข อลบ ตอสามเสา ทองหยบ โบราณ มะนาว เมดในลวง เมลดลบแล ยามแมหวาด ลกหนก

หมอนขาง หาลกไมถงผว และองอน

ตารางท 5.1 ลกษณะตางๆ ของทเรยนทใชจดจำาแนกกลมออกเปน 6 กลม ( ดดแปลงจาก สำานกคมครองพนธพชแหงชาต, 2544)

ลกษณะทใชจำาแนก กลมกบ กลมลวง กลมกานยาว กลมกำาปน กลมทอง

ยอยกลม

เบดเตลด

รปรางใบ ( Leaf shape)

Oval-oblong

Oval- oblong

Obovate – lanceolate

Linear – oblong

Obovate – lanceolate

ลกษณะไม เดนชด

อาจ

ปลายใบ (leaf apex)

Acuminate-curve

Acuminate-curve

Acuminate

Caudate – acuminate

Acuminate

จะเหมอนกลมใดกลม

ฐานใบ (Leaf base)Rounded-obtuse

Acute and obtuse

Cuneate – acute

Acute Obtuse

หนงใน 5 กลม

ทรงผล (fruit shape)

Rounded, Oval, Oblate

Cylindroidal and elliptic

Obovate and rounded

Oblong

Ovate Oblate, oval, or cylindroidal

หนามผล (fruit spine shape)

Hooked

Concave

Convex

Pointed

Pointed – convex

Pointed – concave or pointed- convex

จำานวนพนธทรวบรวมได 46 11 8 13 14 80

3. ลกษณะทางพฤกษศาสตร ทเรยนเปนไมยนตนอาจสงไดถง 20-40 เมตร แตถาปลกจากกงตอนตนจะเตยกวาโดยอาจจะสง

ประมาณ 8-12 เมตร ตนเปนทรงปรามดหรอกรวยควำา มกงดานลางของทรงตนคอนขางมากกวาดานบน

65

ใบเปนใบเดยว (simple) เรยงตวแบบสลบ (alternate) อยบนกงมกจะมรปรางยาวร (oblong) หรอเปนวงร (elliptic) ยาวประมาณ 8-20 เซนตเมตร กวางประมาณ 4-6

เซนตเมตร ดานบนของใบจะมเขยวออนหรอเขยวเขม แตดานลางของใบจะมสเหลอบออกนำาตาลแดง ทเรยนออกดอกเปนกลม (clusters) โดยจะออกดอกเปนกลมครงวงกลม (corymp,

บางตำาราวาเปน parnicle) กลมละ 1-30 ดอก มกานดอกยาวประมาณ 5-8 เซนตเมตร หอย แขวนลงดานลาง มกออกดอกบนกงหลกหรอบางครงจากลำาตนโดยตรง ตนทเรยนหนงตนสามารถออกดอก

ไดประมาณ 20,000-40,000 ดอก/ ฤด ดอกเปนดอกสมบรณเพศ มกลบเลยง (sepal) ส เขยวอมนำาตาลหมดอกอยรอบนอกโดยไมมรอยแบงกลบเหมอนดอกไมอน เมอดอกจะบานจงจะแยกเปน 2-

3 กลบ กลบรอง (epicalyx) หรอทชาวสวนเรยกวา หมอตาล อยถดจากกลบเลยง มสขาวอมเหลอ ออนและแบงเปนกลบ 5 กลบ ตรงโคนเชอมตดกนเปนกระเปาะ โปงพองออกมเสนผาศนยกลางประมาณ 2-

5 เซนตเมตร ซงจะเปนสวนรองนำาหวานไวลอแมลงเมอเวลาดอกบาน กลบดอก (petal) สขาว 5 กลบจะเหนชดเมออยในระยะกำาไลทสวนของกลบดอกโผลพนออกมาจากสวนของกลบเลยงทหมอยภายนอก

ปลายของ Stigma จะนนเปนแฉก 5 แฉก ซงมกจะเทากบจำานวนพ รงไขม 5 ชอง (carpel) แตละ carpel มประมาณ 5 เมลด สวนของรงไขอยเหนอสวนประกอบอนของดอก (superior

ovary) เกสรตวผม 5 ชดแตละชดประกอบดวยกานชเกสร (filament) ทยาว 5-8 อน สวน ของโคนกานชเกสรจะเชอมตดกนเปนแผงอยตรงโคนดอกถดเขามาจากกลบดอก อยางไรกตามกานชเกสร

เหลานจะยงสนกวากานชเกสรตวเมย (style) ตามปกตเกสรเพศเมยจะพรอมทจะไดรบการผสมกอนทอบ ละอองเรณจะแตกในเวลากลางคน (20.00 น.) หลงจากการผสมเกสรกลบดอก กลบเลยง เกสรตวผจะ

รวง และถาไมไดรบการผสมเกสร ยอดเกสรตวเมยกจะรวงภายใน 3-7 วน เนอ (aril) เปนสเหลอง มกลนแรง

ผลทเรยนเปนผลเดยว (simple) จดเปนชนดผลแบบแคบซล (capsule) มเปลอก (rind) หนาและแขงสนำาตาลออนมหนาม (spine) แหลมทรงปรามดรอบผล ทรงผลมหลายแบบเชน

กลม (rounded) กลมร (oval) กลมแปน (oblate) ทรงกระบอก (cylindroidal) รปร (elliptic) รปไข (ovate) รปไขกลบ (obovate) และทรงขอบขนาน (oblong)

ผลเจรญมาจาก 1 รงไข แตแบงเปน 3-5 ชอง (compartment) ซงผนงภายในชองจะเปนมน เรยบ แตละชองจะม 1-6 เมลด เนอ (aril) ทรบประทานไดมประมาณ 20-35% ของนำาหนกผล ส

เนอขนอยกบพนธ สวนมากมสเหลองออนถงเหลองเขมและมกลนแรง กลนสวนใหญมาจากสวนประกอบของ thiols, esters, hydrogen sulphide และ diethyl sulphide การไวผลตอ

ตนจะขนอยกบขนาดตนซงจะไวผลประมาณ 50-150 ผล/ ตน การเจรญเตบโตของผลเปนแบบ simple sigmoid curve การพฒนาของผลใชเวลาประมาณ 90-150 วนหลงดอกบาน

โดยจะสะสมนำาหนกมากทสดในชวง 50-80 วนหลงดอกบาน ลกษณะของใบ ชอดอก และผลของทเรยนแสดงไวในภาพท 5.1

66

ภาพท 5.1 ใบ ชอดอกและผลของทเรยน ( ทมาNakasone and Paull, 1998)

4. พนธและการขยายพนธพนธ

แมวาจะมการแบงกลมทเรยนเปนหลายกลมและมพนธทเรยนหลายพนธในแตละกลม แตปรากฏวา ทเรยนสวนใหญเปนพนธพนเมอง พนธทเรยนทนยมปลกเปนการคาทใชทงบรโภคภายในประเทศและเพอการ

สงออกทพบมากทสดไดแกพนธหมอนทอง ( ภาพท5.2 ก.) เปนพนธทนยมปลกกนมากเพราะขายไดราคาด เปนพนธทไดรบ

ความนยมในตลาดระดบกลางและตลาดบน ผลมขนาดใหญ ประมาณ 2.5-5.5 กโลกรม มการตดผลด ทรงผลออกยาว เนอมาก มอตราสวนของเนอตอผลสง เนอหนาสเหลองออน รสหวานมน งอมแลวเนอไมเละ

พหนงๆ ม5-6 ยวง แตยวงมกไมสมำาเสมอ รองพมองเหนไมช ด เปอรเซนตเมลดลบสง คณภาพเนอเหมาะ สำาหรบการบรโภคสดและแปรรป เชน กวน แชแขง มอาการแกน เตาเผาหรอไสซมนอย แตมลกษณะดอยคอ การสกไมสมำาเสมอในผลเดยวกน เนอจะหยาบมสเหลองออน และไมทนตอโรครากเนาโคนเนา

พนธชะน ( ภาพท 5.2 ข.) เปนพนธทมพนทปลกมากทสด และเปนพนธทไดรบความนยมในตลาด ทกระดบ และเปนพนธทมการสงออกเปนหลก เปนพนธทมขนาดผลอยระหวาง 2.0-3.5 กโลกรม

ลกษณะผลกลมยาว กลางผลปอง หวเรยวกนปาน หรอทเรยกวาทรงหวด หนามใหญสน หางแตตามรองพม หนามเลก ผลสกมสเขยวแกมนำาตาล รองหนามออกเหลองปลายหนามแหง ผลหนงม 5-6 พ ทกพอมนน

ไมมกลบ เมลดยาวแบนลบ ลกษณะเดนคอเนอสเหลองเขม เนอละเอยดเหนยว การสกในผลเดยวกนสมำาเสมอ ทนตอโรครากเนาโคนเนา สวนขอดอยทพบไดแก มอาการแกน เตาเผาหรอไสซมมาก การตดผลไมด งอมแลว

เนอเละ กลนฉน เนอมเสนใยมาก คณภาพเนอไมเหมาะสำาหรบการแปรรป เชน กวนหรอแชแขง พนธกานยาว ( ภาพท 5.2 ค.) เปนพนธทมลกษณะพเศษกวาพนธอนตรงทกานผลจะยาวกวา

พนธอนๆ ซงโดยทวไป โดยจะยาวประมาณ 14 เซนตเมตร ผลเปนทรงกลม ขนาด 2.5-4.5 กโลกรม เปลอกหนา หนามมสเขยวแกปนนำาตาล ลกษณะหนามเลกถแตมขนาดสมำาเสมอ ปลายหนามแหงและงอขน ท

โคนขวมหนามงมเขาหาขว เนอเปนสเหลอง สกแลว 2 วนผลจะแตก ลกษณะเดนคอ เนอละเอยดเหนยว เสนใยนอย ตดผลด สภาพเนอเมอสกคงรปนารบประทานไมเละ สเนอสมำาเสมอ พชดเจนและมขนาดเทากนทก

67

พ พบอาการแกนนอย ลกษณะดอยคอมอาการไสซมมาก เตาเผาปานกลาง หากไวผลมากคณภาพผลจะไมด เมลดมขนาดใหญ มเมลดเตมมากกวาเมลดลบ ไมทนตอโรครากเนาโคนเนา นยมบรโภคเฉพาะกลมผบรโภคท

รจกคณสมบตประจำาพนธ ตลาดตางประเทศนยมรองมาจากพนธหมอนทองและพนธชะน นอกจากพนธ 3 พนธดงกลาวแลว พนธกระดมทอง ( ภาพท 5.2 ง.) กเปนพนธหนงท

เกษตรกรนยมปลกเพอการคา เนองจากเปนพนธเบา เกบเกยวไดเรวกวาพนธอนๆ พนธกระดมทองสามารถ ปลกเพอสงออกไปตางประเทศได และมกจะไดราคาดเนองจากออกกอนพนธอนๆ ตลาดทสำาคญทสดคอ

ฮองกง แตพนทการปลกยงมปรมาณจำากด

ก.) พนธหมอนทอง ข.) พนธชะน

ค.) พนธกานยาว ง.) พนธกระดมทอง

ภาพท5.2 พนธตางๆ ของทเรยนทนยมปลกเปนการคาในปจจบน ( ทมา กรมวชาการเกษตร, 2545 ข.)

นอกจากนสามารถแบงพนธทเรยนตามอายการเกบเกยว (จากออกดอกถงเกบเกยว) ไดเปน พนธเบา จะใหผลผลตครงแรกเมอตนมอาย 4-6 ป มอายเกบเกยว 95-105 วน โดยจะเรม

เกบเกยวไดในกลางเดอนพฤษภาคม ตวอยางพนธ เชน ลวง กระดมทอง ชมพศร และชะน พนธกลาง เรมใหผลผลตครงแรกเมอตนทเรยนมาอาย 6-8 ป มอายเกบเกยว 105-120

วน จะเรมเกบเกยวไดชวงตนเดอนมถนายน ตวอยางพนธ เชน กานยาว หมอนทอง กบตางๆ ฉตรตางๆ พนธหนก เรมใหผลผลตเมอตนทเรยนมอาย 8 ปขนไป มอายเกบเกยวตงแต 120 วนขนไป จะ

เรมเกบเกยวไดในตนเดอนกรกฎาคม ตวอยางพนธเชน อหนก กำาป น

การขยายพนธ การขยายพนธทเรยนทำาไดหลายวธเชน การเพาะเมลด การตอน การตดตา การทาบกงและการเสยบ

ยอด โดยการเสยบกงเปนวธทนยมมากทสด

68

การเพาะเมลด การเพาะเมลดทเรยนในปจจบนทำาเพอการปรบปรงพนธและการเพาะเพอใชเปนตนตอ เทานน เมลดทเรยนมอายการเกบรกษาทสนมากคอประมาณ 7 วน โดยเฉพาะถาเมลดถกแสงแดดจด ถานำา

ไปเพาะหลงจากเอาเนอออกแลวจะงอกภายใน 3-8 วนเทานน ทเรยนพนธพนเมองทนยมนำาเมลดมาเพาะ เพอใชเปนตนตอไดแก ทเรยนดอน และทเรยนนก การเพาะสามารถเพาะไดทงในแปลงเพาะหรอเพาะในถงเพาะ

โดยใชขนาด 6x10 นวสำาหรบการเสยบกง การเพาะเมลดทเรยนควรวางเมลดควำาลงและกดใหเมลดจมลง เพยงครงหนงของความหนาเมลด รดนำาทกวนเมลดจะงอกภายใน 1 สปดาห ถาตองการใชตนตอเพอทาบกง

เมอตนกลายาวประมาณ 20 เซนตเมตร หรอพอสลดลกทงแตใบยงไมคล ใหถอนตนทเรยนขนมาตดแตง รากเลกนอย บรรจในถงขนาด 4x6 นวแลวใชขยมะพราวอดใหแนนนำาไปทาบกงได หรออาจจะรอใหใบคล

กอนกได การตอนกง เปนวธการขยายพนธทนยมในสมยกอน จะตอนกงไมออนไมแกหรอเรยกวาเพสลาด

อายกงประมาณ 1-2 ป ตองทำาในฤดฝน มกตอนกงกระโดงเพราะถาตอนกงแขนงขางจะไดรากเฉพาะดาน ลางของกง ใชเวลาในการออกรากประมาณ 40 วน

การตดตา ทำาไดจำานวนมาก โดยใชวธ modified plate budding หลงตดตาใช พลาสตกใสพนแผลไวประมาณ 15 วนจงแกะ ถาตายงสดอยแสดงวาตด หลงจากตาแตกเปนยอดประมาณ

50 เซนตเมตร จงตดตนตอทง การตดตาไมควรทำาในปลายฤดฝนหรอฤดแลงเพราะความชนในอากาศไมเพยงพอจะเปนอนตรายตอยอดออนของทเรยนได

การเสยบกงเปนวธทนยมมากทสด มเปอรเซนตตด 80% ใชตนตอทเพาะในถงอาย 2-3 เดอนหรอมขนาดเสนผาศนยกลางตน 3-4 มลลเมตร เปนการเสยบในขณะทตนตอยงออนอย กงพนธเลอก

กงขนาดเทากบตนตอทมตาเรมผลมองเหนใบออนอยขางในกลบหมตา ความยาวกงประมาณ 5-6 นว มใบ 1 ค เสยบตำาแหนง hypocotyl ของตนตอพนพลาสตกแลวอบในถงอบไวประมาณ 15 วน หลงจาก

เปดถงควรเกบในทรมรดนำาใหชนอยเสมอ อกประมาณ 30 วนกงพนธดกจะเรมตงตวได

69

5. สภาพแวดลอม การปลกและดแลสภาพแวดลอมทเหมาะสม

ทเรยนชอบสภาพแวดลอมทรอนชน มความชนสมพทธประมาณ 75-80% หนาดนลกและระดบ นำาใตดนตองลกดวย ฝนตองตกชก ประมาณ 2000 มลลเมตร/ ป และมการกระจายตวดตลอดปจงจะ

ออกดอกตดผลไดด ถาเจอสภาพแหงแลงเกน 3 เดอนจะกระทบตอการเจรญเตบโต ดงนนถาปลกในพนทท ฝนไมพอควรตองมระบบการใหนำาชดเชย ทเรยนปลกไดถงระดบความสงประมาณ 800 เมตรเหนอระดบนำา

ทะเลและอยระหวางเสนรงท 18 องศาเหนอ- ใต อณหภมทเหมาะสมอยระหวาง 25-30 C ถาตำากวา 10 C จะทำาใหเกดอาการใบรวงได การพรางแสงใหกบตนกลาทปลกใหม โดยพรางใหไดรบแสงประมาณ 30-50% เพอใหตนกลาตงตวไดเรว

การปลกและดแล ทเรยนมทรงพมใหญดงนนการเตรยมหลมปลกควรเตรยมใหด หลกเลยงการใชปยคอกรองพน

เนองจากปยคอกเปนแหลงเชอรา phytophthora ซงเปนสาเหตของโรครากเนาโคนเนาทด ระยะปล กประมาณ 8-10 x 10 เมตร แตถาในสวนมการใชเครองจกรทนแรง ระยะปลกจะกวางขนเพอให

เครองจกรเขาทำางานได โดยอาจจะใชระยะปลก 12x12 เมตรกได มกจะปลกใหไดตนจำานวน 16-20 ตน/ ไร การปลกสามารถปลกได 2 วธคอการเตรยมหลมปลกและการปลกแบบนงแทนหรอยกโคก การเตรยม

หลมปลกมกจะปลกในพนทแหงแลงหรอทดอนหรอททไมมการพฒนาระบบนำาชลประทาน สวนการปลกแบบนง แทนหรอยกโคกเปนการปลกในพนททมฝนตกชกและมกมปญหาเรองนำาขงโคนตน หรอในททมการพฒนา

ระบบนำาชลประทานกอนปลก ถาปลกในทลมตองยกรองเพอใหมการระบายนำาทด หลงปลกควรตองพรางแสง ใหกบตนออนดวย หรออาจจะปลกพชแซมเชนกลวยหรอสะตอในแปลงทเรยนกได เมอทเรยนโตแลวจงคอย

ตดพชแซมออก

การตดแตงทรงพม การตดแตงทรงพมนยมตดแตงทรงพมแบบ central leading โดยเรมตดแตงเพอ

ควบคมทรงตนตงแตทเรยนยงเลกอย เมอทเรยนเรมตงพมใหกำาหนดกงประธาน 4-6 กงแรก โดยกำาหนด จดเรมตนของการไวกงแรกทความสงตนประมาณ 60 เซนตเมตรแตละกงหางกนประมาณ 10-15

เซนตเมตร เลอกไวกงทกระจายทกดานของทรงตน ตดกงทไมตองการออกโดยเฉพาะกงมมแคบ กงมมกวาง หรอกงนำาคาง กงสงเกนจากทกำาหนดใหปลอยไวกอน หลงจากปลอยใหเจรญเตบโตไปอกระยะหนง จงตด

แตงครงท 2 โดยกำาหนดกงประธานท7-12 ใหกงประธานท12 สงจากพนดนประมาณ 2 เมตร หลง จากนนเมอกงเจรญเตบโตสมบรณใหตดกงรองออกจากโคนกงประธานแตละกงทความยาว 1/3 ของกง

ประธาน เพอใหกงโปรง เมอตนโตขนใหทยอยตดกงประธานท1-3 ออกตามความเหมาะสมและตดแตงกงท ไมตองการอนๆออกอยางตอเนอง จนทเรยนอาย 3 ป กงประธานลางสดควรอยหางจากพนดนประมาณ 1

เมตร

การใสปยตนออนของไมผลจะตอบสนองตอปยหมกและปยคอกไดดกวาตนทมอายมากและปยหมกและปย

คอกดงกลาวจะกระตนการเจรญเตบโตของระบบรากไดดกวาปยเคม ดงนนในชวงแรกหลงการปลกไมผลจง นยมใสปยคอกรวมกบปยเคม โดยการใสปยคอกจะใสอตรา 2 เทาของเสนผาศนยกลางของทรงพมหนวย

เปนเมตรตอป และมกจะแบงใส 2 ครง สวนปยเคมมกจะใสสตรเสมอ เชน 15-15-15 หรอ 16-16-16 อตราเปน กโลกรม/ตน/ ป โดยใสเทากบความกวางของทรงพมหนวยเปนเมตร แบงใส 2-4 ครง/ ป เมอตนใหผลผลตแลวจงจะเปลยนสตรปยตามชวงการพฒนาของพช โดยในชวงกอนออกดอกควรใส

ปยทมฟอสฟอรสและโปแตสเซยมสง เชน 9-24-24 หลงดอกบาน 5-6 สปดาหใหปย 12-12-17+2 (N-P-K + Mg) และ 7-8 สปดาหหลงดอกบาน ซงเปนชวงพฒนาผลใหปยโปแตสเซ

ยมสงเชน 0-0-50 เปนตน

70

การออกดอกของทเรยนทเรยนเปนไมผลทไมตองการอณหภมตำาเพอกระตนการออกดอกแตตองการสภาพแลงประมาณ

7-14 วน กอนการออกดอก การบานของดอกแบงออกเปนหลายระยะ ( ภาพท 5.3) ไดแก1. ระยะไขปลา(หรอตาป) เปนตมเลกๆบนกง ควรงดการใหนำามฉะนนจะแตกใบออน2. ระยะเหยยดตนหน หางจากตาปลาประมาณ 20 วน จะเรมแทงตมดอกออกมาชดเจน3. ระยะเมดกระดม (หรอมะเขอพวง) กานดอกเรมยาว ปลายเปนตมคลายมะเขอพวง4. ระยะหวกำาไล เปลยนแปลงเรว ตวเมยโผลกอน เหมาะสำาหรบการผาดอกเพอการผสมเกสร5. ระยะดอกบาน มหมอตาลเหนชดเจน มนำาหวานหลงดอกบาน 1 วน ถาไมไดผสมจะเรมรวง6. ระยะปน หลงผสม 6-12 ชวโมง สวนตางๆจะรวงเหลอแตรงไขและ stigma คลายป นปกผม

ก.) ระยะไขปลา ข.) ระยะเหยยดตนหน

ค.)ระยะมะเขอพวงหรอลกกระดม ง.) ระยะหวกำาไล

จ.) ระยะดอกบาน ฉ.) ระยะปน ภาพท 5.3 ระยะตางๆ ของการออกดอกของทเรยน

หมายเหต ระยะไขปลา ถง ระยะเหยยดตนหน ใชระยะเวลา 70 วน

ระยะเหยยดตนหน ถง ระยะมะเขอพวง ใชระยะเวลา 10 วน ระยะลกกระดม ถง ระยะหวกำาไล ใชระยะเวลา 20 วน ระยะจากไขปลา ถง ดอกบานจนผสมได ใชระยะเวลา 55 วน

71

การตดแตงดอกและการผสมทเรยน เนองจากปกตทเรยนจะออกดอกอยางนอย 2 รนตอป ดงนนจงนยมทำาการตดแตงดอกเพอใหดอก

บนกงเดยวกนเปนดอกรนเดยวกนเพอความสะดวกตอการจดการ โดยนยมตดแตงดอกใหเหลอ 1-2 รน เทานน หรอขนอยกบการไวผลใหตรงกบความตองการของตลาด โดยมกจะตดแตงดอกในระยะมะเขอพวง

การไวดอกของทเรยนขนอยกบพนธดวย เชน พนธชะน ดอกทควรไวผลคอดอกทสมบรณเทานนเนองจากเปน พนธทออกดอกมาก สวนพนธกานยาวหรอทองยอย ทมกจะตดผลงายจะไวดอกกงละชอ พนธกบแมเฒา หรอ

ชมพศร ตดแตละกงใหเหลอชอเดยวประมาณ 10-12 ดอก/ ชอ และพนธกระดมจะตดแตงใหเหลอกงละ 3-4 ชอ

การผสมเกสรดอกทเรยนมความจำาเปนเนองจากทเรยนบางสายพนธถาปลอยใหผสมตวเองตาม ธรรมชาต เชนพนธหมอนทองหรอชะน จะมเปอรเซนตการผสมตดตามธรรมชาตตำา ซงอาจจะเกดไดจากหลาย สาเหตเชน จากการทเกสรเพศเมยพรอมจะไดรบการผสมกอนทเกสรเพศผจะปลอยละอองเรณ เปอรเซนตการ

งอกของละอองเรณคอนขางตำาคอประมาณ 3-5% และอายของละอองเรณจะลดลงอยางรวดเรว นอกจากนยงพบวาการงอกของ pollen tube ตองการนำาตาล ประมาณ 20-35% จงจำาเปน

ตองมการชวยผสมเกสรชวย วธการผสมเกสรดงกลาวจะเรยกวาการผาดอกทเรยนซงจะทำาในระยะหวกำาไล การผสมเกสรทเรยนสามารถแบงเปน 2 ขนตอนไดแก การเกบละอองเกสรตวผในตอนหวคำา

ประมาณ 18.00 น. –19.00 น. และการผสมในตอนกลางดก การเกบเกสรตวผจะทำาไดโดยจะผา ดอกในระยะหวกำาไลจากนนจะทำาการรวบรวมเกสรตวผใสกระปองไว การผสมมกจะทำาในเวลากลางคนประมาณ

20.00-24.00 น. โดยการนำาแปรงจมในกระปองทเกบเกสรแลวนำาไปปายทดอกตวเมย การชวยผสมในลกษณะดงกลาวจะชวยเพมเปอรเซนตการผสมตดของทเรยนไดเปนอยางดโดยไมทำาใหคณภาพของผลเปลยนแปลงจากตนแมแตอยางใด

การดแลทเรยนชวงตดผลออน ในระยะททเรยนตดผลออนคอประมาณ 20-55 วนหลงดอกบาน ( ภาพท 5.4 ก.) มขอควร

ระวงอย 2 เรองใหญๆ คอการแตกใบออนของทเรยนกบการเขาทำาลายของเพลยไฟ การปองกนการแตกใบ ออนสามารถทำาไดโดยการใหนำานอยแตบอยครงซงจะชวยควบคมการแตกใบออนไดในระดบหนง แตถาพบวา

ในชวงตดผลออน มการแตกใบออนในระยะหางปลาจะตองรบทำาลายใบทเรยนทแตกใหมทนทโดยการฉดพน สารเคมเชนโพแทสเซยมไนเตรท อตรา 150-300 กรม/ นำา 20 ลตรซงใชไดดในพนธชะน แตถาเปน

พนธหมอนทองหรอกระดมทองการกำาจดใบออนจะฉดพนดวยไดเมทโธเอท 50 ซซ/ นำา 20 ลตรแทน นอกจากนสารเคมทมการนำามาใชในการทำาลายใบออนไดแก เอธฟอน ทอตรา 300 ppm สวนเรองเพลย

ไฟเขาทำาลายในขณะทตดผลออนถาไมกำาจดจะทำาใหเกดอาการหนามจบซงทำาใหสงออกไมได ดงนนเกษตรกรทตองการปลกทเรยนเพอการสงออกจะตองทำาการกำาจดเพลยไฟในผลออนซงสามารถทำาไดโดยการใชเซฟวน-85 ผสมกบแปงมนแลวใสในกระปองแปงนำาขนไปโรยบรเวณขวผลของทเรยน หรอถาโรยไมไดใหใชการฉดพนตามอตราทแนะนำาขางขวดแทน

การตดแตงผลทเรยนและการโยงผล การตดแตงผลของทเรยนจะทำากน 3 ครง โดยครงแรกจะทำาการตดแตงผลททรงบดเบยว ขนาด

เลกและตางรนออก เหลอผลทสมบรณไวมากกวาทคาดวาจะเกบเกยวได 20 เปอรเซนต หรอ ไวจำานวน 2-3 ผลตอกลม แตละกลมหางกน ประมาณ 30 เซนตเมตร กงละ 2-3 กลม ควรทำาใหเสรจภายใน 4 สปดาห

หลงดอกบาน การตดแตงผลครงทสองจะทำาในระหวางสปดาหท 5-8 หลงดอกบาน และครงท 3 จะทำาใน สปดาหท 9-10 หลงดอกบาน การตดแตงในระยะหลงจะทำาการตดแตงผลทมขนาดเลก บดเบยว ไมได

ขนาดเดยวกน หรอคนละรนทง โดยอาจจะใหเหลอกงละ 1-2 ผล แตละผลหางกนประมาณ 30 เซนตเมตร ถาผลตดกนตองหาไมกนไวดวยเพอปองกนผลเนา การตดแตงเหลอผลไวในปรมาณทพอเหมาะและมระยะ

กระจายกนดจะทำาใหไดผลทเรยนทมการพฒนาทด รปทรงสวยงาม ตรงกบความตองการของตลาด หลงจากการตดผลแลวทเรยนบางตนทตดลกดกจะตองทำาการโยงผลไวกบกง ( ภาพท 5.4 ข.)

โดยเฉพาะในพนททมลมพดแรง เพอปองกนการหลดรวงและเสยหายทอาจจะเกดจากแรงลม โดยการโยงผล

72

ดงกลาวจะทำาในระหวางสปดาหท 5-9 หลงดอกบาน การโยงผลตองผกเชอกโยงเหนอกงทเรยนใหเลย ตำาแหนงเชอมตอระหวางขวผลกบกงไปทางดานปลายกง เชอกทโยงกงหรอผลทเรยนตองเปนวสดททนตอ

แรงดงคอนขางสง ถามหลายรนควรใชเชอกโยงหลายสเพอสะดวกตอการเกบเกยว

ก.) ระยะตดผลออนทตองระวงเรองการแตกใบออน ข.) การโยงผลทเรยน

ภาพท5.4 ระยะททเรยนตดผลออนและการโยงผลของทเรยน

การใชสารพาโคลบวทราโซลกบการทำาทเรยนกอนฤด การกระตนใหทเรยนออกดอกกอนฤดสามารถทำาไดโดยการใชสารพาโคลบวทราโซล ซงจะมขนตอน

และวธการใชพอจะสรปสนๆ ไดดงน1. เตรยมตน ตนทเรยนทพรอมจะใชสารตองมการเจรญเตบโตทสมบรณไมเปนโรค ควรเปนตนท

ใหผลผลตแลว มลำาตนเดยว สงไมเกน 15 เมตร มกงทเหมาะสมแกการออกดอกตดผล การเตรยมตนทเหมาะสมไดแก การเรงใหทเรยนแตกใบออนทนทหลงเกบเกยวโดยการตดแตง

กงแลวใสปยสตรเสมอพรอมใหนำาตามความจำาเปน เมอแตกใบออนแลวตองรกษาใบออนทแตก ออกมาใหสมบรณ โดยการฉดพนสารเคมปองกนกำาจดศตรพชตามความเหมาะสม

2. การฉดพนพาโคลบวทราโซล ใชสารพาโคลบวทราโซล (คลทาร) ชนดนำา ความเขมขน 1,000-1,500 ppm ( สารชนด10% อตรา200-300 ซซ/ นำา 20 ลตร

หรอชนด 25% อตรา 80-120 ซซ/ นำา 20 ลตร) ฉดพนตนทเรยนใหทวกงออน เพราะเปนจดทสารจะเขาสพชไดด ถาใบแกมขนาดใหญสเขยวเขมมากใหใชอตราสงขน ควรฉด

พนทงภายในและภายนอกทรงพมใหพอเปยกแตสมำาเสมอ การฉดพนสามารถทำาไดทงวน แต ตองเสรจกอนฝนตกอยางนอย 1 ชวโมง

3. การฉดพนซำา โดยฉดพนหลงจากครงแรก 1-2 สปดาห โดยเฉพาะถาตนยงแสดงอาการแตก ใบออนซงแสดงวาสารทฉดพนไมพอ การฉดพนซำาใหใชความเขมขน 500-750 ppm

4. หลงฉดพนควรมสภาพแลง 3-7 วนเพอกระตนการออกดอก โดยการงดใหนำาและการกวาด เศษหญาและใบทเรยนออกจากโคนตน โยงกงทหอยอยใกลดนใหสงขนไมนอยกวา 1 เมตรเพอ

ชวยใหดนแหงเรว ตนทเรยนจะออกดอกหลงฉดพนประมาณ 3 สปดาห5. เมอออกดอกในระยะไขปลา ควรฉดพนไทโอยเรย ความเขมขน 1,500 ppm อตรา 30 กรม/ นำา 20 ลตร บรเวณทองกงทออกดอกทนท เพอกระตนใหมปรมาณดอกมากและเปน

รนเดยวกน หลกเลยงการฉดพนใหถกใบเพราะจะทำาใหใบไหมและรวงได6. ถามฝนตกมากหลงออกดอกในระยะไขปลา เชน 10 มลลเมตร/ วน ตดตอกน 3 วน หรอวน

ละ 35 มลลเมตร ควรฉดพนไทโอยเรย อตรา 1,500 ppm ททองกง รวมกบการฉด พนฟลอรเจน อตรา 30 ซซ/ นำา 20 ลตร ทใบพอเปยกทวตน เพอกระตนใหดอกทเรยนท

ออกพฒนาตอไปได ไมหยดชะงกเมอเจอฝน7. เมอออกดอกในระยะเหยยดตนหนแลวใหฉดพนกลมดอกดวยจบเบอเรลลนความเขมขน 5

ppm (100 มลลกรม/ นำา 20 ลตร) เพอยดขวดอก เนองจากการใชสารพาโคลบว

73

ทราโซลเพอกระตนการออกดอกของทเรยนจะทำาใหขวดอกสน การฉดพนตองฉดพนในระยะท แนะนำาเทานน

8. หลงการออกดอกควรมการจดการดแลทเหมาะสมตามปกต เชนการตดแตงดอก การผสมเกสร และการตดแตงผล และการโยงผล เปนตน เพอใหไดผลทเรยนทมคณภาพด ขายไดราคาสงสม

กบททำาใหออกกอนฤด

โรคทสำาคญของทเรยน โรครากเนาโคนเนา (Foot rot, root rot, or fruit rot) เกดจากเชอ

Phytophthora palmivosa Butler เชอจะเขาทำาลายระบบรากทำาใหรากเนาเปนสนำาตาล ถาเปนมากจะทำาใหใบทเรยนระดบปลายกงแสดงอาการซดเหลอง ชะงกการเจรญเตบโตและรวง ถาเปนทโคน

ตนจะปรากฎจดฉำานำาและมกมนำาเยมออกมา เนอเยอเปลอกและเนอไมเปลยนเปนสนำาตาลเขม ถาอาการ ลกลามรอบตนใบจะรวงหมดตนและยนตนแหงตาย ถาเกดกบผลมกแสดงอาการผลเนาเปนจดสนำาตาลสวน

ใหญมกพบในทเรยนระยะใกลแก ( ภาพท5.5 ก.) เชอจะอยในดนทมนำาขง แพรระบาดทางรากและลกลามส โคนตน ถามฝนตกและอากาศชนจะแพรทางลมเขาสใบกงและผล ปองกนกำาจดโดยการเพมอนทรยวตถในดน

หรอใชเชอไตรโคเดอรมา หรอฉดพนสาร เมธาแลกซล หรอฟอสแอททลอะลมนม โดยผสมกบแมนโคเซบ ใหทว ตนทงกงใบและผล เกบผลทเรยนทเนาออกไปเผาและอยางทงทเรยนทเกบแลวไวบนดน หรอจมผลทเกบเกยว

ในฟอสแอททลอะลมนม จะลดความเสยหายในระยะหลงเกบเกยวได โรคใบรวง ใบตด ใบไหม (Leaf fall, leaf blight) เกดจากเชอราRhizoctonia

solani Kuelm ทเรยนแสดงอาการใบตดเปนกระจก และรวงจำานวนมาก ใบทแหงจะยดตดกนแนนกบ ใบปกตดวยเสนใยของเชอรา ( ภาพท5.5 ข.) มลกษณะคลายใยแมงมมโยงไปใบใหม ทำาใหเกดอาการแผล

คลายนำารอนลวก ใบทแหงหลดรวงสามารถนำาเชอแพรไปยงตนอนได เชอราพกตวอยในดนเพอสภาพเหมาะสม คอรอนชนและมฝนตกจะระบาดไดโดยสปอรของเชอราจะกระเซนสใบ การปองกนกำาจดทดคอรวบรวมเศษพช

ทเปนโรคเผาทำาลาย ฉดพนปองกนดวยคอปเปอรออกซคลอไรด หรอแมนโคเซป

ก.) อาการผลเนาจากphytophthera ข.) โรคใบตด

ภาพท 5.5 อาการผลเนาและอาการของโรคใบตดของทเรยน ( ทมา ภาพ ก. ของผเรยบเรยงเอง, ภาพ ข. กรมวชาการเกษตร ข.)

โรคแอนแทรกโนส (Anthracnose) เกดจากเชอรา Colletotrichum zibethinum Sacc. มกระบาดในชวงระยะดอกบาน โดยเชอราจะทำาลายดอกทำาใหดอกเนาดำากอน

บาน มราสเทาดำาเจรญฟคลมกลบดอก ดอกจะแหงและรวงไป สภาพอากาศทเหมาะสำาหรบการระบาดคอสภาพ ทชนมฝนตก เชอจะแพรระบาดทางลมและฝน ปองกนกำาจดโดยใชสารกำาจดเชอรา เชน แมนโคเซปผสมคาร

เบนดาซม โรคราสชมพ (Pink disease) เกดจากเชอรา Corticium salmonicolor

Berk & Br. เชอจะเขาทำาลายบรเวณงามกงหรอโคนกง สรางเสนใยสขาวแกมชมพปกคลมผวกงแลว ลกลามไปยงกง ถาใชมดถากบรเวณทถกทำาลายจะพบเนอเยอสนำาตาลเขม สวนยอดทถกทำาลายแสดงอาการ

ใบเหลองแหงตายเปนกงๆ เชอจะระบาดไดดในสภาพอาการชมชน มฝนตกชก โดยเฉพาะทางภาคใตของไทย ปองกนกำาจดโดยการตดแตงกงใหโปรง ตดกงทเปนโรคเผาทำาลาย และฉดพนสารกำาจดเชอราเชน แมนโคเซป

74

ราแปง (Powdery mildew) เกดจากเชอรา Oidium sp. ในระยะชอดอกและผล ออนจะมเชอราสขาวคลายฝนแปงปกคลมกลบดอกและผลออนทำาใหดขาวโพลน ดอกและผลออนจะรวง ถา

เปนผลทโตแลวจะปรากฏเชอราสขาวปกคลมผลบางๆ อาจจะทำาใหชะงกการเจรญเตบโต มผวหยาบไมสวย ผล ทเรยนทมเชอราเจรญอยบนผลนานอาจทำาใหรสชาตเปลยนแปลงได พบการระบาดของราแปงมากทางภาคใต

แพรระบาดทางลมในระยะอากาศแหงแลงและเยน ปองกนโดยฉดพนสารกำาจดเชอราทใชไดผลดกบราแปง เชน กำามะถนผง หรอสารชนดดดซม เชน ไตรอะไดมฟอน สลบดวยแมนโคเซป หรอคารเบนดาซม

แมลงศตรทสำาคญของทเรยน เพลยไฟ (Thrips) มชอวทยาศาสตรวา Scirtothrips spp. ทพบระบาดในผลไมท

สำาคญคอเพลยไฟพรก (Scirtothrips dorsalis Hood) การเขาทำาลายโดยทงตวออนและ ตวเตมวยจะดดกนนำาเลยงจากสวนตางๆ ของพช ถาเปนใบออนหรอยอดออนกจะทำาใหชะงกการเจรญเตบโต

แคระแกรน ใบหงกและใหม ถาเขาทำาลายในระยะตดผลออนของทเรยน จะทำาใหเกดอาการหนามจบทำาใหสงออก ไมได ( ภาพท 5.6 ก.) ปองกนโดยใช เซฟวน-85 ผสมแปงมนโรยบนผลหรออาจจะใหฉดพนโดยตรง

กได เพลยไกแจทเรยน (Durian psyllid) มชอวทยาศาสตรวา Allocaridara

malayensis Crawford การเขาทำาลายโดยตวออนและตวเตมวยจะดดกนนำาเลยงจากใบออนข องทเรยน ทำาใหใบออนเปนจดสเหลอง ไมเจรญเตบโต ถาระบาดมากจะทำาใหใบหงกงอ ( ภาพท5.6 ข.) ถา

เขาทำาลายในระยะทใบออนยงไมคลจะทำาใหใบแหงและรวงหมด ตวออนจะขบสารเหนยวสขาวออกมาปกคลมใบ ทเรยน เปนสาเหตใหเกดเชอราตามบรเวณทมสารเหนยวดงกลาว ระยะทเปนตวออนเปนระยะททำาความเสย

หายมากทสด มกระบาดในชวงทแตกใบออน ไมพบพชอาศยชนดอน การปองกนกำาจด ควรควบคมใหทเรยน แตกใบออนพรอมกนโดยการฉดพนยเรย (46-0-0) อตรา 20 กรม/ นำา 20 ลตร เพอลดการเขา

ทำาลายของเพลยไกแจ ถาระบาดมากใหฉดพนแลมบดาไซฮาโลทรน ( คาราเต 5% อซ) อตรา 10 มลลลตร/ นำา 20 ลตร หรอคารโบซลแฟน ( พอสซ 20% อซ) อตรา 50 มลลลตร/ นำา 20 ลตร

หรอคารบารล ( เซฟวน 85% ดบบลวพ) อตรา60 กรม/ นำา20 ลตร ฉดพนทก 7-10 วน เพลยแปง (Mealybug) มชอวทยาศาสตรวา Planococcus minor

Maskell, P. lilacinus Cockcerell และ Pseudococcus sp. มกอยรวมกน เปนกลมอาศยดดกนนำาเลยงจากบรเวณกงออน ผลออน และผลแก ( ภาพท 5.6 ค.) โดยมมดแดงและ มดดำาเปนตวชวยคาบพาไปตามสวนตางๆของพช ถาเปนผลออนทถกทำาลายจะแคระแกรน สวนผลแกจะไม

กระทบตอคณภาพแตจะทำาใหราคาตำา ผบรโภคไมชอบและมปญหาเรองการสงออก นอกจากนยงขบนำาหวาน (Honey dew) ออกมาทำาใหราดำาเขาทำาลายซำาอก การปองกนกำาจดโดยตดสวนทถกทำาลายทง ใน

ทเรยนถาพบเพลยแปงเขาทำาลายอาจจะใชนำาฉดพน หรอใชนำาผสมไวทออยล (white oil) กได สาร กำาจดแมลงทใชไดผลคอ คลอไพรฟอส ( ลอรสแบน 40% อซ) หรอมาลาไธออน ( มาลาไธออน 83%

อซ) อตรา 30 มลลลตร/ นำา 20 ลตร ควรผสมสารจบใบเพอประสทธภาพทดขน ควรฉดพนเฉพาะตนท ถกทำาลาย นอกจากนการกำาจดมดจะชวยลดการเขาทำาลายและการแพรระบาดของเพลยแปงไดเปนอยางด

หนอนเจาะผลทเรยน หนอนเจาะผลทเรยน (Durian fruit borer) มชอวทยาศาสตรวา Conogethes punciferalis Cuenee หนอนจะเจาะเขาทำาลายผลทเรยนตงแตยงเลก

อายประมาณ 2 เดอนจนถงผลใหญ ทำาใหผลเนาและรวงเนองจากเชอราเขาทำาลายซำา ผลจะเนาเมอสก ภายนอกผลจะเหนมลและรงของหนอนอยางชดเจน ( ภาพท 5.6 ง.) ผลทเรยนทอยชดกนจะถกเขาทำาลาย

ไดงาย การปองกนกำาจดโดยการหมนตรวจตราถาพบการเขาทำาลายนอยใหใชวธกลทำาลายหนอน เกบผลทถก หนอนเขาทำาลายไปเผาไฟหรอฝง ตดแตงผลทเรยนอยาใหตดมากเกนไปและไมควรไวผลตดกน การหอผล

ทเรยนดวยมงไนลอนหรอถงรเมยกชวยลดความเสยหายได ถาเขาทำาลายมากควรฉดพนสารเคม โดยสารเคม ทใชไดผลไดแก แลมปดาไซฮาโลทรน ( คาราเต 40% อซ) หรอคลอรไพรฟอส ( ลอรสแบน 40% อซ)

หรอ คารโบซลแฟน ( พอสซ20% อซ) โดยใชอตราเดยวกนคอ 20 มลลลตร/ นำา 20 ลตร หรอ ไซเพอรเมทรน/ โฟซาโลน ( พารซอน6.25/22.5% อซ) อตรา40 มลลลตร/ นำา20 ลตร

75

หนอนเจาะเมลดทเรยน (Durian seed borer) มชอวทยาศาสตรวา Mudaria luteileprosa Holloway เปนแมลงศตรทมความสำาคญมากและทำาความเสยหายใหแกสวน

ทเรยนในภาคตะวนออก โดยพบครงแรกทจงหวดระยอง ตอมาระบาดไปทวในเขตจนทบรและตราด มกเรยกวา “ ” “ ” หนอนใต หรอ หนอนมาเลย เมอเขาทำาลายผลทเรยนจะไมสามารถสงเกตจากลกษณะภายนอกได หนอนท

เขาทำาลายเมลดทเรยนจะถายมลปะปนอยกบเนอทเรยนทำาใหเสยคณภาพ ( ภาพท 5.6 จ.) ไมสามารถขาย ผลสดได ตองนำาไปแปรรป เมอหนอนโตเตมทจะเจาะเปลอกเปนรและทงตวลงเขาดกแดในดน บางครงพบ

“ ” ความเสยหายหลงจากหนอนเจาะรออกไปแลว จงเรยกอกชอวา หนอนร พบวาบางครงผลทเรยนมหนอนตด ไปถงผบรโภคทงภายในและตางประเทศ การปองกนโดยไมควรนำาเมลดจากทอนมาในแปลงปลกถาจำาเปนควร

ทำาการแชเมลดดวยสารฆาแมลงกอน หอชอผลเมออาย 1.5 เดอน โดยใชถงพลาสตกสขาวขน เจาะรระบาย นำาดานลาง หรอใชกบดกไฟ (black light) ลอทำาลายผเสอหนอนเจาะเมลดทเรยน หรออาจจะใชสาร

เคมเมอพบการระบาดของผเสอโดยพนดวย ไซเพอรเมทรน/ โฟซาโลน ( พารซอน 6.25/22.5% อซ) หรอไดอะซนอน ( บาซดน 60% อซ) อตรา 40 มลลลตร/ นำา 20 ลตร โดยพนทก 7-10 วนใน

แหลงทมการระบาด หลงทเรยนตดผล 1 เดอน ควรงดพนกอนเกบเกยว15 วน

ก.) อาการหนามจบจากเพลยไฟเขาทำาลาย ข.) อาการใบหงกจากเพลยไกแจ

ค.) เพลยแปง ง.) รองรอยของหนอนเจาะผลทเรยน

จ. ความเสยหายจากหนอนเจาะเมลดทเรยน ภาพท5.6 อาการเขาทำาลายทเรยนของแมลงศตรทสำาคญ ( ทมา กรมวชาการเกษตร, 2545 ข.)

76

6. การสกแกและดชนการเกบเกยว ดชนการเกบเกยวของทเรยนดไดจากหลายลกษณะ ไดแก

1. การนบอายผล การนบอายเกบเกยวจะขนอยกบพนธ เชน พนธชะนใชเวลา 100-105 วน สวนพนธหมอนทองใชเวลา 125-130 วน การนบอายจะแตกตางกนเลกนอยในแตละป

หรอในแตละทองถนขนอยกบสภาพภมอากาศ ถาอณหภมเฉลยคอนขางสงทเรยนจะแกเรวกวาทอณหภมตำา

2. การดทกานผล โดยผลทแกกานผลจะมสเขมขน สากมอ เวลาจบยกดรสกเหมอนมสปรง ปลงจะ บวม ถาตดปลงดนำาทปลงจะใสและมรสหวาน

3. การดหนาม ทเรยนแกปลายหนามจะแหงมองเหนเปนสเขม เปราะหกงาย รองหนามหาง บบหนามเขาหากนไดงายเหมอนมสปรง

4. การดรอยแยกระหวางพ ถาเปนทเรยนแกจะเหนรอยแยกบนพไดชดเจน ยกเวนบางพนธทไม ปรากฏเดนชด เชนพนธกานยาว

5. การเคาะเปลอกหรอการกรดหนาม มเสยงกลวงของชองวางภายในผล เสยงจะหนกหรอเบาแตกตางกนขนกบพนธ

6. การปลอยใหทเรยนรวง ปกตทเรยนแตละรนจะหางกนประมาณ 10 วน ถาเรมรวงแสดงวาทเรยนในรนเดยวกนทเหลอแกแลว

7. การดนำาหนกแหง จรงแท (2546) ไดศกษาพบวานำาหนกแหงของเนอทเรยนมความสม พนธกบการแกของทเรยนอยางมนยสำาคญ โดยทเรยนแตละพนธจะมเปอรเซนตนำาหนกแหง

เมอแก พรอมสงออกคอแก 70 % จะแตกตางกนดงน ทเรยนพนธหมอนทองจะม เปอรเซนตนำาหนกแหงเมอแกอยางนอย 32% ถานำาหนกแหงนอยกวา 30% เมอสกท

ตลาดปลายทางจะไมมกลนหอม พนธชะนมเปอรเซนตนำาหนกแหงอยางนอย 30% และพนธ กระดมทองมเปอรเซนตนำาหนกแหงอยางนอย 27% ความสมพนธระหวางนำาหนกแหงและ

อายการแกของทเรยนพนธหมอนทอง ไดรบการสนบสนนยนยนอกครงจากงานทดลองขอ งกลยและคณะ (2546)

อยางไรกตามการแกของทเรยนทประมาณเปนเปอรเซนตจะแยกโดยผชำานาญการทโรงคดบรรจ ทเรยน โดยมกใชทเรยนแก 60-70 % ทจะสกภายใน 7 วน เปนทเรยนสงออก และทเรยนแก 80-

90% สำาหรบสงขายในประเทศ ถาทเรยนแกมากกวา 95% ถอวาสกใชรบประทานได

7. วทยาการหลงการเกบเกยว หลงการเกบเกยวเพอการสงออกจะทำาความสะอาดผลโดยการฉดพนดวยนำาแรงดนสง หรอใชแปรง

ปดเพอกำาจดเพลยหรอสงสกปรกอนและตามดวยการจมอาลเอทความเขมขน 0.5% ผงใหแหงบนตะแกรง ตาหางกอนบรรจกลองเพอสงออก เปนการปองกนผลเนาหลงเกบเกยวโดยไมมผลกระทบตอตอคณภาพเนอ

เพอการบรโภค การเกบเกยวและการจดการหลงการเกบเกยวทเรยนแสดงไวในภาพท 5.7 การบมทเรยนจะใช อเทรล (39.5%) 2,000 ppm จมมดขว 2 นาท เพอเรงใหทเรยน

สกเรวขน (3 วนสก) การเกบรกษาทเรยนทเกบเกยวแลวจะเกบรกษาไดทอณหภม 15 C ถาเกบทอณหภมตำากวานจะ

ทำาใหกลนลดลงและเนอนมงาย นอกจากวธการเกบทเรยนผลสดแลว ยงสามารถเกบทเรยนโดยการแชแขงได ดวย โดยการแกะผลทเรยนเอาเฉพาะเนอทเรยนแชแขงไวไดประมาณ 3 สปดาหโดยคณภาพเนอไม

เปลยนแปลงก.) การเกบเกยวทเรยน ข.) การขนสงออกจากสวน

77

ค.) การคดจำาแนกตามเปอรเซนตความแก ง.) การซอขายและขนสงทเรยน

จ.) การบรรจกลองเพอสงออก ฉ.) การตดสตกเกอรรบรองคณภาพ

ภาพท 5.7 การเกบเกยวและการจดการหลงการเกบเกยวของทเรยน ( ทมา กรมวชาการเกษตร, 2545 ข.)

8. การตลาด ป 2545 คาดวาจะมผลผลต 700,000 ตน เปนผลผลตจากภาคตะวนออก 500,000

ตน คดเปนปรมาณการผลต 70% ของทเรยนทงหมด ทเรยนทงหมดทผลตจะสงออกประมาณ 20 % และรบประทานในประเทศ 80% โดยปรมาณทรบประทานในประเทศแบงเปนรบประทานสดประมาณ

80% และแปรรปอกประมาณ 20% การสงออกของทเรยนในป 2544 แบงเปน 3 ประเภทคอ ทเรยนสด มมลคาประมาณ

1,800 ลานบาท ประเทศคคาทสำาคญคอ ฮองกง มาเลเซย ไตหวน สงคโปร อเมรกาและแคนาดา, ทเรยน แชแขง มมลคาการสงออกประมาณ 585 ลานบาท โดยสงออกไปยงประเทศ อเมรกา ออสเตรเลย แคนาดา ไตหวนและฮองกง และสดทายทสงออกคอทเรยนกวน มมลคาการสงออกประมาณ 14 ลานบาท

โดยสงไปประเทศ เนเธอแลนดและฝรงเศส การสงออกทเรยนของไทยยงมปญหาเรองของคณภาพผลยงไมไดมาตรฐาน นอกจากนยงมการตด

ทเรยนออนหรอยงแกไมเตมทเพอการสงออกซงอาจจะเกดจากความจงใจของผประกอบการทตองการสง ทเรยนตนฤดเพอใหไดราคาสงกวาปกตแตกลบทำาใหประเทศเสยชอเสยงเนองจากทเรยนไมมคณภาพ ทาง

รฐบาลพยายามแกปญหาโดยการใหแตละสวนทจะสงออกตดสตกเกอรทผานการรบประกนคณภาพแลว พรอมทงหาดชนการเกบเกยวทเหมาะสมและวธการคดทเรยนเพอแยกเปอรเซนตการสกแกไดอยางมประสทธภาพ

9. แบบทดสอบทายบท1. บอกกลมทเรยนของพนธทเรยนตอไปน หมอนทอง ชะน กระดมทอง และกานยาว2. ระยะทเหมาะสมสำาหรบการผาดอกทเรยนคอระยะไหน

78

3. การผสมทเรยนนยมทำาการผสมในเวลาใด เพราะเหตใด4. การใชพาโคลบวทราโซลในการบงคบการออกดอกของทเรยนใชความเขมขนใด และใชในระยะใดกบทเรยน

5. โรครากเนาโคนเนาของทเรยนเกดจากเชอใด มวธปองกนและกำาจดไดอยางไรบาง6. ดชนการเกบเกยวทสำาคญของทเรยนไดแกอะไรบาง7. แหลงผลตทเรยนทสำาคญของโลกอยทใด และแหลงผลตทสำาคญของไทยอยทใด8. การตดแตงกงของตนทเรยนนยมตดแตงกงในรปแบบใด9. ทเรยนมการสงออกไปยงประเทศใดบาง ประเทศใหนเปนลกคาทสำาคญทสดของไทย10. ปญหาการสงออกทเรยนของไทยมอะไรบาง

79