ئامرازهكانى تێكۆشان ئهحمهد دیدات
DESCRIPTION
ktebi Amrazakani Tekoshan -Ahmad Didat په‌یوه‌ندى مسوڵمانان و په‌ڕتوكى پیرۆز ئهحمهد دیداتTRANSCRIPT
تێكۆشان ئامرازهكانى
به‌دواى( 50پوخته‌ى ) گه‌ڕان ساڵڕاستیدا
دیدات: ئهحمهد نوسینی؟: --------------- وه‌رگێڕانی
1
تێكۆشان ئامرازهكانى به‌كارهێنانى چۆنیه‌تى .) په‌ڕتوكى ) سكۆت له‌جۆرى هاوێشت موشه‌كێكى مه‌سیحى جیهانى
زمانه‌كانى له زمان دووهه‌زار سه‌ر بۆ وه‌رگێڕا پیرۆزیانعه‌ره‌ب . . ) بۆ ته‌نها كرده‌وه بڵاویان له‌به‌ریانگرته‌وه‌و ده‌قى( 15جیهان
به ) الپه‌ڕه‌ى( , 15نوسراو له ڕونده‌بێته‌وه ڕاستیه وه‌ئه‌م جیاواز زاراوه‌ىبڵاویان . له‌به‌ریانگرته‌وه‌و زانراو ده‌قێكى بۆ دانراوه وێنه‌یه‌كى كه دواتر
به ) كه ده‌قه‌یه ئه‌و هه‌ر عه‌ره‌بى( .15كرده‌وه جیهانى زاراوه‌كانى له زاراوه . بچوكه‌ت په‌ڕتوكه ئه‌م ئه‌گه‌ر زۆره‌كانه زمانه ئینجیلى به‌ڕێزان ئه‌وه‌ش
) سكۆده , ) له‌جۆرى كه موشه‌كه‌كه‌یان له ڕێگه‌بگریت كه واتلێده‌كات البێت . ) به‌ده‌ستهێنانى ) بۆ ه پاتریۆت جۆرى له كه موشه‌كه ئه‌و دژى به‌موشه‌كێكیتر
ده‌ست . ئینجیلت كۆپیه‌كى پێویسته بین ماندو هه‌ندێ كه ده‌بێت ئامانجه ئه‌مئینجیله‌وه, ئه‌و به‌رگى به به‌رده‌ستت نامیلكه‌یه‌ى له‌م كۆپیه‌ك وه بكه‌وێت . بابه‌تێك. دواتر بڕوانه تێى وه‌پاشان بهێنه به‌كارى پێڕستێك وه‌كو بلكێنه‌بۆ بگره وه‌رى نمونه‌یه‌ك وه‌ك پێڕسته‌كه‌دا له‌ناو بكه ده‌ستنیشان
) ( . تۆالزى به‌ناوى هه‌ڵبژێره بابه‌تێك په‌ڕتوكه ئه‌م به‌كارهێنانى ڕونكردنه‌وه‌ى ( ) الپه‌ڕه) كه بنه‌ماڵه‌دا ئه‌ندامانى له‌گه‌ڵ سه‌رجێی . 18په‌یوه‌ندى وشه‌ى( یه
( ) الپه‌ڕه) ناونیشانه‌كانى ناو له دۆزیه‌وه مان .18تۆالزى نامیلكه‌یه‌دا( له‌م دا. ) فقهى ) تێگه‌یشتنێكى وه‌ك تۆالزى ماناى خۆت چاوى پێش بیهێنه
له‌ناو كراوه‌كان قه‌ده‌غه سه‌رجێییه په‌یوه‌ندیه گوێره‌ى به ئه‌وه‌ش سه‌ره‌ڕاى...... باوكو له‌نێوان نمونه بۆ شه‌ریعه‌ته‌كاندا هه‌موو
) ( په‌یدابوون په‌ڕتوكى به‌ئاماژه‌به ده‌یدۆزینه‌وه دا تۆالزى ناونیشانى له‌ژێر ) التكوين) ( ,35- 33: 19سفر التكوين ) سفر په‌یدابوون په‌ڕتوكى واته
ژماره , ) ڕسته‌ى نۆزده‌یه‌مین كه( 35و 34و 33به‌شى ئه‌وڕستانه‌ىسور , هێڵێكى ڕستانه‌دا ئه‌م له‌ژێر بچۆره‌وه‌و به‌سه‌ریاندا پێكد ئاماژه‌مان
ڕستانه‌ى ئه‌م كه ئه‌والپه‌ڕه‌یه‌ى سه‌ره‌وه‌ى له‌به‌شى پاشان بكێشه‌و ) باوك له‌نێوان سه‌رجێی په‌یوه‌ندى بنوسه سور پێنوسێكى به له‌خۆگرتووه
بنوسه( تر بابه‌تانه‌ى ئه‌و الپه‌ڕه‌كه‌دا خواره‌وه‌ى لێوارى له پاشان كچه‌كانىو دایك له‌نێوان سه‌رجێی په‌یوه‌ندى وه‌ك هه‌یه باسه‌وه به‌م كه‌په‌یوه‌ندیان
) التكوين ) سفر په‌یدابوون په‌ڕتوكى له ڕسته‌ى 22: 35كوڕ بۆ بڕۆ 22دواتربه‌شى ( 35له بهێنه ) سور هێڵێكى وه التكوين سفر په‌یدابوون په‌ڕتوكى له
2
سفر. ) په‌یدابوون په‌ڕتوكى وه‌كو بنوسه تر شوێنه‌كانى پاشان به‌ژێریداحاڵه‌ته‌كه‌ى 18 – 15: 38التكوين( وه‌ك هه‌ر به‌ژێریدا بهێنه سور هێڵێكى
. مه‌سیحیه‌كان به‌ره‌نگارى ده‌توانین به‌مشێوه‌یه ڕونمانكرده‌وه كه پێشوئه‌ساسى چه‌كێكى وه‌ك ئینجیل تیایدا وه ده‌یكه‌ن كه هێرشێك هه‌ر له ببینه‌وه
به‌كاردێنن.سه‌باره‌ت , لێت نزیكده‌بێته‌وه كه مه‌سیحیه‌ی موژده‌ده‌ره له‌و پرسیاربكه تۆ
و باوك وه‌ك خزمه‌كان نێوان قه‌ده‌غه‌كراوى سه‌رجێیى په‌یوه‌ندى پێناسه‌ى به . چیه بۆچونى بزان لێبكه وه‌پرسیارى برا و خوشك یان كوڕ و دایك یان كچ
. هه‌روه‌ك ڕیگه‌پێنه‌دراوه بۆچى تێبگات كه بده یارمه‌تى باسه به‌م سه‌باره‌ت . كه وه‌داوابكه بكاته‌وه ئینجیله‌كه‌ى كه داوایلێبكه پاشان ده‌یزانى خۆت كه و . هیچ ئایا لێبكه پرسیارى به‌ژێریاندا هێناوه هێڵت تۆ كه بخوێنێته‌وه ڕستانه ئه‌و
. نوسراوه ئینجیل له‌ناو زانیاریانه ئه‌و كه تیادایه وانه‌یه‌كى و حیكمه‌تئینجیل كه ده‌رده‌كه‌وێت به‌مشێوه‌یه تیادانیه وانه‌یه‌كى هیچ كه ڕونده‌بێته‌وه
دیكه . بابه‌ته‌كانى بۆ به‌كاربهێنه ڕێگا هه‌مان پاشان نیه ئه‌خالقى په‌ڕتوكێكى , ) به‌كاربهێنه ) پێنوسێك له‌سه‌ربێت خوداى درودى محه‌مه‌د بابه‌تى وه‌ك
. بكه‌یته‌وه جیایان بۆئه‌وه‌ى بێت سه‌وز كه‌ڕه‌نگى, بهێنه به‌كار زه‌رد پێنوسێكى هاودژه‌كان وه‌ك ترى بابه‌تێكى بۆ وه‌وه‌ك ده‌ستبكه‌وێت تایبه‌تت كۆپییه‌كى ئینجیل له ده‌توانیت به‌مشێوه‌یه
به‌ره‌نگاربونه‌وه‌ى بۆ ئاماده‌یه كه ئینجیل له پێك ڕێكو گونجاوى كلیلێكى. مه‌سیحیه‌كان موژده‌ده‌ره
پیرۆزه‌وه په‌ڕتوكى له‌جیاوازه‌كان به‌زمانه ئینجیل
له‌نێوان زماندا 875نمونه‌یه‌كعه‌ره‌ب برایانى بۆ ته‌نها وه‌رگێڕان پانزه
عام -1 الفصحى بالعربية الناطقين للعرب ، العربية م .1871اللغةعام . -2 العرب لليهود ، العبرية م .1892اللغةعام . -3 تونس في للعرب ، التونسية م .1903اللهجةعام . -4 سوريا في العرب لبعض ، السريانية م .1927اللغةعام : . -5 الجزائر العرب لبعض الجزائرية العربية م .1930اللجة
3
عام . -6 وتونس بالجزائر العرب لبعض عامية جزائرية أخرى 1933لهجةم .
عام ) ( -7 ألن من بدال علشان مصر في العرب لبعض مصرية عربية لهجةم .1940
عام . -8 العربي المغرب ليهود أخرى عبرية م .1932لهجةعام . -9 مالطة جزيرة ألهل ملطية عربية م .1872لهجةعام . -10 المغربية المملكة في للعرب عامية مغاربية عربية 1932لهجة
م .عام . -11 المغربية المملكة في العرب لبعض مغاربية عبرية 1920لهجة
م .كلمة ) -12 في األلف تحت الهمزة وضع من بأس ال فلسطينية عربية لهجة
عام : ( إختي م .1946مثلعام ) ( – -13 السودان لجنوب ليكم تصبح لكم سودانية عربية 1955لهجة
م .عام – -14 اللهجات من لواحدة التينية بحروف مطبوعة م .1927طبعةتونس –-15 أنحاء لبعض خاص رسم ذات عربية بحروف مطبوعة طبعة
م 1911عام
4
) عه‌ره‌ب) برایانى بۆ ته‌نها وه‌رگێڕان پانزه
مه‌سیحیه‌كان؟ تونده‌ى هێرشه ئه‌و له‌سه‌ر چیه مسوڵمانان وه‌ڵامى
5
دیدات ئهحمهد ئاماده‌كردنى تێكۆشان ئامرازهكانى
. مه‌سیحیه‌كاندا: ئینجیلى له عه‌ره‌بى دورگه‌ى و عه‌ره‌ب یه‌كه‌م1. ) ( : أشعیاء ئیشایا په‌ڕتوكى عه‌ره‌به‌وه زه‌وى له 14 - 13: 21وه‌حى
: دیدانییه‌كان،)) كاروانی ئه‌ی عه‌ره‌بستان به سه‌باره‌ت سروشێكده‌به‌ن، به‌سه‌ر شه‌و عه‌ره‌بستان ده‌وه‌نه‌كانی له‌نیو ئه‌وانه‌ی
نانه‌وه به تێما، خاكی دانیشتووانی بهێنن،ئه‌ی ئاو تینوو، به‌ره‌وپیری)). بچن هه‌ڵاتوو به‌ره‌وڕووی
به‌ناونیشانى , به‌شه به‌م داوه ناونیشانى ئینگلیزى كۆلینزى چاپىعه‌ره‌بیدا ) دورگه‌ى له‌سه‌ر ( .The Burden upon Arabiaبه‌رپرسیارێتى
بۆ په‌یامه‌كه‌ى گه‌یاندنى ئه‌ركى عه‌ره‌ب له‌سه‌ر پێویستیكرد گه‌وره خوداىمرۆڤایه‌تى.
2. ) ( : أشعیاء ئیشایا په‌ڕتوكى قێدار و )) 11: 42گونده‌كانى چۆڵه‌وانی با, با قێدار نشینگه‌ی بكه‌نه‌وه،گونده‌كانی به‌رز ده‌نگ شارۆچكه‌كانی
هاوار چیاكانه‌وه لوتكه‌ی له بكه‌ن، خۆشی هاواری سه‌له‌ع دانیشتووانیبكه‌ن.((
) وه ) لێبێت خواى درودى ئیسماعیله له‌نه‌وه‌ى عه‌ره‌به‌و قێدار زانراوه وه‌كو.) لێبێت ) خواى درودى پێغه‌مبه‌ر باپیره‌كانى له یه‌كێكه
حزقیئێل. 3 په‌ڕتوكى له میره‌كانی )) 21: 27هاتوه هه‌موو و عه‌ره‌بستانبۆ بازرگانییان به‌مه نێری، و به‌ران و به‌رخ له بوون، تۆ بریكاری قێدار
كردیت.((4 ) التثنية. ) موسا وتارى دوا په‌ڕتوكى له له )) 2: 33هاتوه و هات سیناوه له
) () عه‌ره‌بیدایه ) له‌دورگه‌ى پاران كێوی له هه‌ڵهات، به‌سه‌ریاندا سێعیره‌وه‌ڕاستیشی ده‌سته له بوو، له‌گه‌ڵ ئه‌ولیایی هه‌زار سه‌ت و دره‌وشایه‌وه
)). گڕدار ئاگرێكیوه‌رگێڕراوه كه ده‌كات به‌راورد ئینگلیزیه‌كه به عه‌ره‌بى ده‌قى وه‌رگێڕ
مه‌كه فه‌تحى به ئاماژه‌یه ده‌قه ئه‌م چونكه داوه گێلى له خۆى عه‌ره‌بیه‌كه‌كردوێتى , ) ئیسالم پێغه‌مبه‌رى البراوه( 100000كه عه‌ره‌بیدا چاپى له كه
, عه‌ره‌بییه‌كه وه‌رگێڕانه ئایا هه‌یه بونى ئینگلیزیه‌كه‌یدا چاپه له به‌ڵام
6
بۆ ئاماژه‌ى مه‌به‌ستى 100000له‌ئه‌نقه‌ست كه نه‌كردووه ئه‌ولیاكه. زیادكردووه بۆى خۆى ئینگلیزیه‌كه وه‌رگێڕه یان پێغه‌مبه‌ره هاوه‌ڵه‌كانى
داواده‌كه‌ین كراوه سه‌رچاوه‌وه له‌یه‌ك وه‌رگێڕانه‌كه هه‌ردوو له‌كاتێكداوتارى دوا په‌ڕتوكى له بكه‌ن ئینگلیزیه‌كه و عه‌ره‌بى چاپى هه‌ردو به‌راوردى
) به‌شى ) التثنية .33موسا دوو و یه‌ك ڕسته‌ى. مه‌كه فه‌تحى بۆ ئاماژه‌یه‌كه
5 ) التثنية. ) موسا وتارى دوا په‌ڕتوكى )) 21: 32له خودا به‌وانه‌ی ئه‌وان هاتوهوایان منیش جا كردم، په‌ستیان پووچه‌كانیان بته به وروژاندم، ئیره‌ییان نین
نه‌ته‌وه‌یه‌كی به نین، گه‌ل كه به‌وانه‌ی به‌رن به‌غیلی كه لێده‌كه‌م)). ) ده‌كه‌م) په‌ستیان نه‌فامیاندا سه‌رده‌مى له عه‌ره‌به‌كانه مه‌به‌ستى گێل
ئیبراهیم: دووه‌م ) كردووه؟ ) هاوسه‌رگیرى خۆیدا خوشكى ى سارا له‌گه‌ڵ ئه‌و ئایا
1 " ئێستاش. )) " ژنم؟ ببێته ئه‌وه‌ی بۆ بردم تاكو ، خوشكمه ئه‌و وتت بۆچی ) ( ))! . التكوين سفر په‌یدابوون په‌ڕتوكى بڕۆ و بیبه ژنه‌كه‌ت 19: 12ئه‌وه‌تا
2 )) په‌ڕتوكى. )) , ژنم به بووه وه خوشكمه ئه‌و له‌ڕاستیدا هه‌روه‌ها ) التكوين ) سفر 12: 20په‌یدابوون
ئیبراهیم )) , ژنی ساره‌ی ئینجا بوو؟ ئیبراهیم پێغه‌مبه‌ر ژنى هاجه‌ر ئایاله بوو ساڵ ده پاش ئه‌مه‌ش هێنا، میسرییه‌كه‌ی كه‌نیزه‌كه هاجه‌ری
ببێت تا مێردی ئیبراهیمی به دای كه‌نعان‌دا، خاكی له ئه‌برام نیشته‌جێبوونی ) ( )). التكوين سفر په‌یدابوون په‌ڕتوكى ژنی 3: 13به
: نه‌هاته‌دى په‌یمانه‌كه‌تۆ)) .1 نه‌وه‌ی و تۆ ده‌یده‌مه ده‌یبینیت زه‌وییه‌ی ئه‌و هه‌موو چونكه
) التكوين(( ) سفر په‌یدابوون په‌ڕتوكى 13: 15هه‌تاهه‌تایه
) الخروج ) ده‌رچوون په‌ڕتوكى هه‌روه‌ها و)) 13: 15وه ئیسحاق و ئیبراهیمبۆیان سوێندت خۆت گیانی به كه بێته‌وه به‌بیر خزمه‌تكارانت ئیسرائیلی
7
و ئاسمان ئه‌ستێره‌كانی وه‌ك ده‌كه‌م زۆر نه‌وه‌كانتان فه‌رموون، پێت و خواردموڵكیان ده‌بێته و نه‌وه‌كانتان به ده‌یده‌م كرد، باسم كه خاكه‌ش ئه‌م هه‌موو
)) هه‌تاهه‌تایه بۆبه‌گوێره‌ى فه‌ڵه‌ستین خاكى له ئیبراهیم به نه‌دا زه‌وییه‌كى هیچ خودا به‌ڵام
: پێشووه ده‌قى كه‌پێچه‌وانه‌ى ته‌ورات له كه‌دێت ده‌قه‌ى ئه‌م . به‌ڵێنی)) خودا به‌ڵام پێیه‌كیش شوێن ته‌نانه‌ت نه‌دایێ، میراتێكی هیچ لێره‌دا
)) نه‌بوو منداڵی هێشتا خۆی، له‌دوای نه‌وه‌كه‌ی و خۆی بیداته موڵك به كه پێدا ) به‌شى ) الرسل أعمال نێرراوان 5: 7كردارى
نابه‌جێكان: ئه‌فسانه سێیه‌م1.) العدد ) سه‌رژمێرى په‌ڕتوكى له هاتووه كه كێوى كه‌رى قسه‌كردنى
28 - 27: 22به‌شى
تووڕه‌یی)) جا كه‌وت، به‌لعام‌دا ژێر له بینی، یه‌زدانی فریشته‌ی ماكه‌ره‌كه كه‌ده‌می یه‌زدان ئینجا دا، ماكه‌ره‌كه‌ی له گۆچانه‌كه‌ی به و جۆشا به‌لعام
( : ئێستا تا بۆچی لێكردوویت؟ چیم وت به‌لعامی به و كرده‌وه ماكه‌ره‌كه‌ی)) دام؟ لێت جار سێ
2. (( بڕوات پێ چوار له‌سه‌ر كه باڵدار مێرووێكی هه‌موو چوارپێ باڵنده‌ى ) ( )) الالوین كاهینیه‌تی ڕێنمایی قێزه‌وه‌نه ئێوه 20: 11بۆ
, كاتێك ده‌ڵێت پیرۆز په‌ڕتوكى ده‌بێت پیس دوجار دایك كچ دایكبونى له‌دواى : , ده‌ڵێت ئینجیل وه پیسده‌بێت هه‌فته یه‌ك دایك ده‌بێت له‌دایك كوڕ
3. " : و)) بوو پڕ سكی ژنێك ئه‌گه‌ر بڵێ و بدووێ ئیسرائیل‌دا نه‌وه‌ی له‌گه‌ڵله هه‌روه‌ك ده‌بێت، گڵاو ڕۆژ حه‌وت بۆ ڕێوڕه‌سم به‌پێی ئه‌وا بوو، كوڕێكی
. كۆرپه‌كه هه‌شته‌مدا ڕۆژی له ده‌بێت گڵاو مانگانه‌ی لێچوونی خوێن ڕۆژانیله تا ده‌مێنێته‌وه دیكه ڕۆژی سێ و سی دایكه‌كه ئینجا ده‌كرێت، خه‌ته‌نه‌پیرۆزگا بۆ و ناكه‌وێت پیرۆز شتێكی هیچ به‌ر ببێته‌وه، پاك لێچوونه‌كه‌ی خوێن . دوو ئه‌وا بوو، كچی ئه‌گه‌ر ده‌بێت ته‌واو پاكبوونه‌وه‌ی ڕۆژانی تا ناچێت،شه‌ش و شه‌ست ئینجا بێت، لێچوونی خوێن له هه‌روه‌ك نابێت، پاك هه‌فته
)) ڕێنمایی ببێته‌وه پاك زه‌یستانییه‌‌كه‌ی له تا ده‌مێنێته‌وه، دیكه ڕۆژی ) الالوین ) 5 – 2: 12كاهینیه‌تی
8
4. ) ( ) پیاوی )) ) سه‌د شه‌ش كه بوو، عه‌نات كوڕی ی شه‌مگه‌ر ئێهود دوایئیسرائیلی ئه‌ویش هه‌روه‌ها و كوشت گاوانی گۆچانی به فه‌له‌ستییه‌كان له
) به‌شى.(( ) قضاة ڕابه‌ران 31 - 3ڕزگاركرد
وشك)) .5 هێشتا كه دۆزییه‌وه كه‌ری شه‌ویالكێكی شه‌مشون ئینجا : . به وتی شه‌مشون ئینجا كوشت به‌وه پیاوی هه‌زار و هه‌ڵیگرت نه‌ببوۆه،
پیاوم هه‌زار كه‌رێك شه‌ویالكی به كه‌رگه‌ل، كرده ئێوه‌م كه‌رێك شه‌ویالكی ) به‌شى(( ) قضاة ڕابه‌ران 16- 15: 15كوشت
بینیم )) .6 وه ڕاوه‌ستام ده‌ریا خۆڵى له‌سه‌ر دواتر سه‌ر حه‌وت پڵنگىكه ) ده‌ر هاته ده‌ریاكه له وه( )7كێوییه‌ك هه‌بوو وه( 10سه‌رى هه‌بوو شاخى
شاخێك ) هه‌ر شێر( 10له‌سه‌ر ده‌مى وه‌ك ده‌مى وه ورچ پێى وه‌ك هه‌بو تاجالالهوتى (( یوحنا رؤیا پێدا ته‌ختى و ده‌سه‌ڵات تواناو هه‌ژدیهایه‌ك وه :13بو
1-2
7. : ئایا )) وتن پێی فه‌رمانده‌كه‌ش میز خواردنه‌وه‌ى و پیسای خواردنىئایا بكه‌ین؟ قسانه ئه‌م تا ناردووین تۆی و گه‌وره‌كه‌ت الی بۆ ته‌نها گه‌وره‌م
و بخۆن خۆیان پیسایی تا نه‌ناردووین، شووراكه‌ی سه‌ر پیاوانه‌ی ئه‌و الی بۆ ) الثاني (( ) الملوك دووه‌م پاشایانى له‌گه‌ڵتان؟ بخۆنه‌وه خۆیان 27: 18میزی
( : و )) گه‌وره‌كه‌ت الی بۆ ته‌نها گه‌وره‌م ئایا وتی فه‌رمانده‌كه‌ش وه‌هه‌روه‌هاشووراكه‌ی سه‌ر پیاوانه‌ی ئه‌و الی بۆ ئایا بكه‌ین؟ قسانه ئه‌م تا ناردووین تۆی
)) له‌گه‌ڵتان بخۆنه‌وه خۆیان میزی و بخۆن خۆیان پیسایی تا نه‌ناردووین، ) أشعیاء ) 12: 36ئیشایا
توخمتان )) .8 من ئه‌وه‌تا چاو و ده‌م له‌سه‌ر ئاژه‌ڵ پاشماوه‌ى و پیسىجا جه‌ژنه‌كانتاندا، به ڕیخ ده‌موچاوتاندا، به ده‌ده‌م ڕیخ ده‌كه‌م، سه‌رزه‌نشت
مه‌الخی (( ده‌درێن فڕێ 3: 2له‌گه‌ڵیدا
ئه‌و )) .9 له‌سه‌ر ده‌خۆیت، جۆ كولێره‌ی پیسى له‌گه‌ڵ كێك خواردنى , یه‌زدان ده‌یبرژێنیت له‌به‌رچاویان ده‌رده‌چێت مرۆڤه‌وه له پیساییه‌ی
ئه‌و: له‌نێو ده‌خۆن گڵاو نانی چه‌شنه به‌م ئیسرائیل نه‌وه‌كانی فه‌رموویحزقیئێل (( ده‌كه‌م ده‌ریان الیان بۆ 13-12: 4نه‌ته‌وانه‌ی
چووه)) .10 و بینی له‌شفرۆشێكی له‌وێ و غه‌زه بۆ چوو شه‌مشون پاشان ) ( )) قضاة ڕابه‌ران الی بۆ 1: 16ژووره‌وه
9
11. . پێی)) الی بڕۆ كوێیه پاڵكه‌وتنه‌كه‌ی شوێنی بزانه پاڵكه‌وت، كه هه‌ر )) ڕاعوس بكه‌یت چی ده‌ڵێت پێت خۆی ئیتر بكه‌وه، پاڵ و 4: 3هه‌ڵبده‌وه
12. )) یه‌كه‌م)) پاشایانى ده‌خه‌وێ گه‌نجدا جوانى كچێكى له‌گه‌ڵ داود) األول) 3-1: 11الملوك
مه‌ی: چواره‌مپیرۆزدا؟ په‌ڕتوكى له هه‌بێت ئاوا شه‌یتانى ئامۆژگارى ده‌گونجێت ئایا
با)) , .1 تاڵه ده‌روونیان به‌وانه‌ی له‌ناوده‌چێت،شه‌رابیش به‌وه‌ی بده ئاره‌ق)) یاد نایه‌ته‌وه ماندووبوونه‌كه‌ی ئیتر له‌بیربكات، هه‌ژارییه‌كه‌ی و بخواته‌وه
6-5: 31په‌نده‌كان
هه‌موو ؟ تیادانیه ناخۆشى ژیانى كێ ؟ ناچێت له‌ناو و نامرێت كێ به‌ڵام. ژیانیدا له هه‌یه خۆشى نا مرۆڤێك هه‌موو وه ده‌مرێت مرۆڤێك
له‌به‌ر)) .2 به‌كاربهێنه شه‌راب هه‌ندێك به‌ڵكو مه‌خۆره‌وه، ئاو ته‌نها ئیتر )) تیمۆساوس زۆره‌كانت نه‌خۆشییه و 23: 5گه‌ده
3. )) المائدة)) سورة شه‌یتانه كارى مه‌ى ڕاستیدا 91-90له
خزمیشت: نزیكترین ئه‌گه‌ر هه‌تا هه‌ڵگه‌ڕاوه‌كان كوشتنى پێنجه‌مبێت
ژنه‌كه‌ی)) یان كچه‌كه‌ت، یان كوڕه‌كه‌ت یان دایكت، كوڕی براكه‌ت، ئه‌گه‌رو خوێندی گوێت له‌بن نهێنی به خۆته وه‌ك كه‌وا هاوڕێكه‌ت یان باوه‌شت،
) نه: ) و تۆ نه كه‌وا خوداوه‌ندانه‌ی ئه‌و ده‌په‌رستین دیكه خودای و ده‌ڕۆین وتیده‌وروبه‌رت، , گه‌النه‌ی ئه‌و خوداوه‌نده‌كانی له نه‌یانناسیوه باوباپیرانت
له‌گه‌ڵی ئه‌وپه‌ڕی، تا زه‌وی له‌مپه‌ڕی دوورن یاخود نزیكن لێته‌وه ئه‌وانه‌یلێ ده‌ستی و نه‌سووتێت پێی دڵت و مه‌گره لێ گوێی و مه‌به ڕه‌زامه‌ند
تۆ ده‌ستی جار یه‌كه‌م ده‌یكوژیت، كوشتن به به‌ڵكو مه‌پۆشه، بۆی و مه‌پارێزه‌گه‌ل، هه‌موو ده‌ستی كۆتاییدا له ئینجا كوشتنی بۆ ده‌بێت له‌سه‌ری
بدات الت خودات یه‌زدانی له ویستی چونكه ده‌مرێت، تا ده‌كه‌یت به‌ردبارانیئیسرائیل هه‌موو ئهوسا ده‌ریهێنایت، كۆیله‌یی ماڵی له میسر خاكی له كه
10
ئه‌م وه‌ك له‌نێوتان كه‌سێك هیچ دیكه جارێكی و ده‌ترسن و ده‌یبیستن) التثنیـ‌ه (( ) موسى وتارى دوا نادات ئه‌نجام 11-6: 13به‌دكارییه
) زۆڵ: ) زینا منداڵى شه‌شه‌منایه‌ته)) .1 كه‌سی ده‌یه‌م نه‌وه‌ی تا یه‌زدانه‌وه، كۆمه‌ڵی ناو بێته زۆڵ نابێت
)) موسا دواوتاری یه‌زدان كۆمه‌ڵی 2: 23ناو
2. ) فه‌له‌ستییه‌كان)) ) به‌رزی لووت و ده‌بێت نیشته‌جێ دا ئه‌شدۆد له زۆڵ )) زه‌كه‌ریا و 6: 9له‌ناوده‌به‌م
بوونه)) - .3 هه‌موویان له‌وه‌ی نه‌بێت ته‌مبێكردنتان ئه‌گه‌ر به‌ڵامعیبرانیه‌كان, (( نین ڕۆڵه‌ی و زۆڵن ئه‌وا 8: 12هاوبه‌ش
كردن: خه‌ته‌نه حه‌وته‌مته‌واوی)) .1 به كڕاوه زیو به یان بووه له‌دایك ماڵه‌كه‌ت له ئه‌وه‌ی ده‌بێت
هه‌تاهه‌تایی په‌یمانێكی ئێوه‌دا له‌شی له په‌یمانه‌كه‌م جا بكرێت، خه‌ته‌نه ) التكوين(( ) سفر په‌یدابوون 13: 17ده‌بێت
نه‌كرابێت،)) .2 خه‌ته‌نه له‌شی كه‌وا نه‌كراویش، خه‌ته‌نه نێرینه‌یه‌كی هه‌ر )) په‌یدابوون شكاندووه منی په‌یمانی چونكه داده‌بڕێت، نه‌ته‌وه‌كه‌یدا له ئه‌وه
) التكوين) 14: 17سفر
ده‌قه‌كان: یه‌كنه‌گرتنه‌وه‌ى هه‌شته‌ملێ)) .1 داودی و گرت گڕی ئیسرائیل له‌سه‌ر یه‌زدان تووڕه‌یی دووباره
)) ( : بكه سه‌رژمێر یه‌هودا و ئیسرائیل بڕۆ فه‌رمووی و هانداندووه‌م 1: 24ساموئێلى
11
) بۆ: )) ) هاندا داودی و ڕاوه‌ستا ئیسرائیل به دژ شه‌یتان ئینجا پێچه‌وانه‌كه‌ى ) ( )) األول األیام أخبا مێژوو پوخته‌ى یه‌كه‌م ئیسرائیل 1: 21سه‌رژمێركردنی
حه‌وت)) .2 داودیش و هه‌ڵاتن ئیسرائیل‌دا له‌به‌رده‌م ئارامییه‌كان ئینجاله و كوشت ئارامییه‌كان له پیاده‌ی هه‌زار چل و گالیسكه‌سوار سه‌د
)) دووه‌م ساموئێلى مرد له‌وێدا و دا سوپاكه‌یی سه‌ركرده‌ی شۆڤه‌خی10 :18
داودیش: )) و هه‌ڵاتن ئیسرائیل‌دا له‌به‌رده‌م ئارامییه‌كان ئینجا پێچه‌وانه‌كه‌ىو كوشت ئارامییه‌كان له پیاده‌ی هه‌زار چل و گالیسكه‌سوار هه‌زار حه‌وت
( أخبا (( مێژوو پوخته‌ى یه‌كه‌م كوشت سوپاكه‌شی سه‌ركرده‌ی شوفه‌خی ) األول 18: 19األیام
په‌رداخ)) .3 لێواری وه‌ك لێواره‌كه‌ی و بوو په‌نجه چوار ئه‌ستوورییه‌كه‌یبه‌تی هه‌زار دوو جێی هه‌روه‌ها سه‌وسه‌ن، گوڵی وه‌ك دروستكرابوو
)) یه‌كه‌م پاشایان ده‌بووه‌و 26: 7تێدا
لێواری: )) وه‌ك لێواره‌كه‌ی و بوو په‌نجه چوار ئه‌ستووریه‌كه‌ی پێچه‌وانه‌كه‌ىبه‌تی هه‌زار سێ جێی هه‌روه‌ها سه‌وسه‌ن، گوڵی وه‌ك دروستكرابوو، په‌رداخ
) ( )) الثانی األیام أخبا مێژوو پوخته‌ى دووه‌م ده‌بووه‌وه 5: 4تێدا
هه‌زار)) .4 دوازده و گالیسكه و ئه‌سپ ته‌ویله‌ی هه‌زار چوار سلێمان . له پاشا له‌گه‌ڵ و گالیسكه‌كان شاره‌كانی له جا هه‌بوو سواری ئه‌سپ
) ( )) الثانی األیام أخبا مێژوو پوخته‌ى دووه‌م داینان 25: 9ئۆرشه‌لیم‌دا
گالیسكه‌كانی: )) ئه‌سپی بۆ هه‌بوو ئاخوڕی هه‌زار چوار سلێمان پێچه‌وانه‌كه‌ى ) ( )) األول األیام أخبا مێژوو پوخته‌ى یه‌كه‌م ئه‌سپ هه‌زار دوازده 26: 4له‌گه‌ڵ
به)) .5 نه و خه‌وبینین به نه یه‌زدان كرد، یه‌زدان له پرسیاری شاول كاتێك )) یه‌كه‌م ساموئێلى نه‌دایه‌وه وه‌ڵامی پێغه‌مبه‌ره‌كان به نه و :28ئوریم
6
كه: )) كردی، یه‌زدان به دژ كه ناپاكییه‌كه‌ی به‌هۆی مرد شاول پێچه‌وانه‌كه‌ىبۆ نێوانگركرد به پرسوڕای ته‌نانه‌ت نه‌كرد، په‌یڕه‌و یه‌زدانی فه‌رماییشتی
دا پاشایه‌تییه‌كه‌شی و كوشتی جا نه‌كرد، یه‌زدان له ڕێنمایی داوای و ڕێنمایی ) ( )) األول األیام أخبا مێژوو پوخته‌ى یه‌كه‌م یه‌سا كوڕی داودی :10به‌ده‌ست
13-14
12
هاتۆته)) .6 ئاسمان له له‌وه‌ی جگه ئاسمان بۆ سه‌رنه‌كه‌وتووه كه‌س )) یۆحه‌نا مرۆڤ كوڕی 13: 3خواره‌وه،
خۆی،: )) الی بردیه‌وه خودا و كرد هاتوچۆی خودا له‌گه‌ڵ حه‌نۆخ پێچه‌وانه‌كه‌ى ) ( )) التكوين سفر په‌یدابوون نه‌یبینییه‌وه كه‌س ئیتر 24: 5بۆیه
7. : كه‌سیانم)) دابووم پێت ئه‌وانه‌ی فه‌رمووی كه قسه‌یه‌ی ئه‌و هاتنه‌دی بۆیۆحه‌نا(( 13: 3ون‌نه‌كرد
دابوو: )) منت به تۆ كه ناوه‌ی به‌و بووم له‌گه‌ڵیان كاتێ پێچه‌وانه‌كه‌ىله‌ناوچوو كوڕی له‌ناونه‌چوون كه‌سیان كردن، پاسه‌وانیم و ده‌مپاراستن
)) یۆحه‌نا دی بێته نووسراو تاكو 12: 17نه‌بێت،
كه) .8 جا نه‌كات، گوناه نییه كه‌س چونكه ده‌كه‌ن، به‌رامبه‌ر گوناهت كه‌ڕاپێچكارانیان و دوژمنه‌وه به‌رده‌م ده‌یانخه‌یته و ده‌بیت تووڕه لێیان
)) پوخته‌ى دووه‌م نزیك یان بێت دوور خاكێك بۆ ده‌كه‌ن ڕاپێچیان ) الثانی) األیام أخبا 36: 6مێژوو
له: )) نابێت به‌رده‌وام بووبێت له‌دایك خوداوه له كه‌سێك هه‌ر پێچه‌وانه‌كه‌ىبێت به‌رده‌وام ناتوانێت و ده‌چه‌سپێت تیایدا خودا تۆوی چونكه كردن، گوناه
)) یۆحه‌نا نامه‌ى یه‌كه‌م بووه له‌دایك خوداوه له ئه‌وه‌ی له‌به‌ر كردن، گوناه له4 :26
شێواندووه: وێنه‌كه‌ى ته‌ورات خودا پێغه‌مبه‌رى داود نۆیه‌مئۆریا ژنى باتشیع له‌گه‌ڵ ده‌كات زینا داود
و)) .1 الی بۆ ژووره‌وه هاته و بردی و نارد نێردراوێكی چه‌ند داود ئینجا. ببووه‌وه پاك مانگانه‌ی لێچوونی خوێن له ئه‌ویش نووست، له‌گه‌ڵیدا داود
, به و ناردی و بوو پڕ سكی ژنه‌كه جا ماڵه‌كه‌ی بۆ گه‌ڕایه‌وه ژنه‌كه ئینجا )) : دووه‌م ساموئێلى پڕه سكم وتی و ڕاگه‌یاند 5-4: 11داودی
به‌تشیع)) , .2 كه ئۆریابوو كوشتنى هۆكارى داود دڕندانه به‌شێوه‌یه‌كى )) دووه‌م ساموئێلى بوو 25-6: 11مێردى
13
به‌ڕوتى ) .3 ده‌كات سه‌ما بێشه‌رمانه Prophets but Naked. Pageداود28)
په‌روه‌ردگار: ده‌یه‌مپاكى له‌گه‌ڵ ناگونجێت كه خودا پاڵ داوه‌ته سیفه‌تێكى چه‌ند پیرۆز په‌ڕتوكى
. خودا بێگه‌ردى وفیكه‌ی )) .1 زه‌وییه‌وه ده‌كاته‌وه،له‌وپه‌ڕی به‌رز دووره‌كان نه‌ته‌وه بۆ ئاڵا
) ( )) . أشعیاء ئیشایا دێن په‌له خێرابه ئه‌وه‌تا ده‌كێشێت 26: 5بۆ
ده‌یانكڕمه‌وه، )) چونكه ده‌كه‌مه‌وه، وكۆیان ده‌ده‌م لێ بۆ فیكه‌یان وه‌هه‌روه‌ها )) زه‌كه‌ریا بوون زۆر وه‌ك ده‌بن زۆر 8: 10جا
دڵگه‌رمی)) .2 جه‌نگاوه‌ر ده‌ره‌وه،وه‌ك دێته پاڵه‌وان وه‌ك یه‌زدان)) سه‌رده‌كه‌وێت دوژمنانیدا به‌سه‌ر ده‌كات، هاوار و ده‌قیژێنێت ده‌هه‌ژێت،
) أشعیاء ) 13: 42ئیشایا
پێیان )) و ڕابگه‌یه‌نه به‌وان دژ من په‌یامه‌ی ئه‌و هه‌موو تۆش وه‌هه‌روه‌هاده‌نگ: پیرۆزیه‌وه نشینگه‌ی له ده‌نه‌ڕێنێت، به‌رزایی له یه‌زدان بڵێ
. پێ ترى ئه‌وانه‌ی وه‌ك ده‌نه‌ڕێنێت خۆیدا خاكی به‌هێزبه‌سه‌ر و هه‌ڵده‌بڕێتدانیشتووانی هه‌موو به‌سه‌ر ده‌كات هاوار هوتافه‌وه به ده‌كه‌ن په‌ست
) إرمياء(( ) یه‌رمیا 30 : 25زه‌وی
له‌وبه‌ری)) .3 به‌كرێگیراو گوێزانێكی به په‌روه‌ردگار ڕۆژه‌دا له‌وڕیشیش و ده‌تاشێت به‌رتان مووی و سه‌ر ئاشور پاشای به ڕووباره‌وه
) أشعیاء(( ) ئیشایا 20: 7داده‌ماڵێت
كێ)) ده‌بێت؟ خه‌مبار بۆت كێ ده‌سووتێت؟ پێت دڵی كێ ئۆرشه‌لیم، ئه‌ییاخی هێنا،لێم من له وازت تۆ بپرسێت؟ سه‌المه‌تیت له تا ئاوڕده‌داته‌وه‌لێبوردنت ده‌به‌م،له له‌ناوت و سه‌رت درێژده‌كه‌مه ده‌ست ئه‌وه له‌به‌ر ده‌بی،
) ( )) إرمياء یه‌رمیا یه‌زدانه فه‌رماییشتی ئه‌وه بووم 6-5 : 15بێزار
بووه، )) زۆر زه‌وی له‌سه‌ر مرۆڤ خراپه‌كاری كه بینی یه‌زدان وه‌هه‌روه‌هاله‌الی ته‌نها ڕۆژ درێژایی به دڵیشی بۆچوونه‌كانی و بیر هه‌موو هه‌روه‌ها
14
كردبوو،, دروست زه‌وی له‌سه‌ر مرۆڤی كه بوو خه‌فه‌تبار یه‌زدان خراپه‌یه ) ( )) التكوين سفر په‌یدابوون بوو دڵگرانیش 6-5 : 6هه‌روه‌ها
له)) .4 كرد، خۆم خودای بۆ وهاوارم پاڕامه‌وه یه‌زدان له ته‌نگانه‌مدا له‌ئینجا . كه‌و گوێی به‌ر هانابردنیشم بوو، ده‌نگم له گوێی په‌رستگاكه‌یه‌وه
تووڕه چونكه هه‌ژان هه‌ژان، ئاسمان هه‌ژا،بناغه‌كانی و له‌رزی زه‌ویپشكۆی. ده‌ره‌وه، هاته ده‌می له سه‌ركه‌وت،ئاگر لووتییه‌وه له دووكه‌ڵ بوو
. خواره‌وه،هه‌وری دابه‌زییه و لێك‌كرده‌وه ئاسمانی ده‌رچوو لێوه داگیرساوی . به‌رز بادا باڵی به‌سه‌ر فڕی، و بوو كه‌ڕوب سواری بوون پێی ژێر له تاریك
دووه‌م(( ساموئێلى 11-7: 22بووه‌وه
سندوقی)) .5 ناو ته‌ماشای چونكه دا، بێت‌شه‌مه‌شی پیاوانی له جا . یه‌زدان چونكه گێڕا، شیوه‌نیان گه‌ل ئینجا دا كه‌سی حه‌فتا له كرد، یه‌زدانیان
)) یه‌كه‌م ساموئێلى دا گه‌ل له گه‌وره‌ی 19: 6لێدانێكی
خودا: وشه‌ى كاتێك التینیه‌كان پیته به یاریكردن یانزده‌یه‌مده‌نوسن
پیتى ) له‌نێوان نیه جیاوازى یۆنانیدا و عیبرى و عه‌ره‌بى )Gله پیتى( (gگه‌وره‌و, . ئه‌مرۆ ڕۆژئاواى وڵاتانى له به‌ڵام به‌كاردێت خودا بۆ كاتێك بچوكدا
. گێڕاوه وه‌ریان كاتێك یاریانكردوه پیتانه بم مه‌سیحیه‌كانكێ)) .1 مه‌سیح كردووه، كوێر بێباوه‌ڕانى مێشكى جیهانه ئه‌م خوداى
ده‌كاته‌وه (( ڕوناكیان خودایه 2COR 4: 4وێنه‌ى
2. : لێ)) فیرعه‌ون خودای وه‌ك تۆم بڕوانه، فه‌رموو موسای به یه‌زدان ) ( )) الخروج ده‌رچوون تۆ پێغه‌مبه‌ری وه‌ك براشت هارونی و 1: 7كردووه
یۆحه‌نا له‌گه‌ڵ بكه به‌راورد سه‌ره‌وه مه‌سیحیه‌كان . )1: 1ئه‌مانه‌ى و( )GكهW )به‌مه‌سیح ده‌كه‌ن ئاماژه كاتێك به‌كاردێنن
. ئه‌وان: له‌الى كورته‌كانى كه‌مو سیفه‌ته و خودا دوانزه‌یه‌مله)) .1 ئه‌وه‌ی خودا، تاقانه‌ی به‌ڵام نه‌بینیوه، خودای كه‌س هه‌رگیز
)) یۆحه‌نا ده‌ریخست ئه‌و باوكدایه، 8: 1باوه‌شی
15
نابێته‌وه،)) .2 نزیك لێی كه‌س و نیشته‌جێیه ڕووناكی له نه‌مره، ئه‌و ته‌نها! هه‌تاهه‌تایی توانای و ڕێز ئه‌وه بۆ بیبینێت، ناتوانێ و نه‌یبینیوه كه‌س ئه‌وه‌ی
یه‌كه‌م(( تیمۆساوس 16: 6ئامین
3. : و)) بمبینێت نییه كه‌س چونكه ببینیت، ڕووم ناتوانیت فه‌رمووی ئینجا ) الخروج(( ) ده‌رچوون 20: 33بژیێت
: به‌پێچه‌وانه‌وه‌یه خواره‌وه ئه‌مده‌قانه‌ىله‌گه‌ڵ)) .1 یه‌كێك هه‌روه‌ك ده‌دووا، موسادا له‌گه‌ڵ ڕووبه‌ڕوو یه‌زدانیش
. كوڕی یه‌شوعی ئۆردوگاكه، بۆ ده‌گه‌ڕایه‌وه كاتێكیش بدووێت براده‌ره‌كه‌یدا) ( )) ) الخروج) ده‌رچوون ده‌رنه‌ده‌چوو چادره‌كه له‌ناو خزمه‌تكاره‌كه‌ی ، نون
33 :11
به‌ردڕێژكراو)) .2 وه‌ك شتێكی پێیه‌كانی ژێر له بینی، ئیسرائیلیان خودای )) ده‌رچوون بێگه‌ردی له ساماڵ ئاسمانی وه‌ك و شین یاقووتی به‌ردی به
) 10: 24الخروج)
3. : ) ڕوو)) ) به ڕوو چونكه وتیشی ، پنیئێل ناونا شوێنه‌ی ئه‌و یاقوب ئیتر ) ( )) التكوين سفر په‌یدابوون بوو ده‌رباز گیانیشم و بینی 30: 32خودام
. ده‌دات موسا پیشانى پشتى به‌شێك خودا تایبه‌تمه‌ندیه‌ك وه‌ك)) نابینرێت)) ڕووم به‌ڵام ده‌مبینیت، دواوه له تۆ و هه‌ڵده‌گرم ده‌ستم دواتر
) الخروج ) 33: 23ده‌رچوون
؟: سه‌رلێشێوانه هۆكارى خودا ئایا سیانزه‌یه‌م1. . له)) وه‌ك ئاشتییه خودای به‌ڵكو نییه، شێواندن خودای خودا چونكه
)) یه‌كه‌م كۆرنسۆسى پیرۆزكراوانه كڵێساكانی 14:23هه‌موو
: له‌گه‌ڵ پێچه‌وه‌نه‌یه . نییه)) كه‌س من له بێجگه كه بزانن ڕۆژئاوا تا ڕۆژهه‌ڵاته‌وه له ئه‌وه‌ی بۆ
16
. به‌دیهێنه‌ری و ڕووناكی شێوه‌كێشی نییه دیكه یه‌كێكی و یه‌زدانم مندروستكه‌ری یه‌زدانم من خراپه‌م، به‌دیهێنه‌ری و ئاشتی تاریكیم،دروستكه‌ری
) ( )) أشعیاء ئیشایا ئه‌مانه 7-6: 45هه‌موو
ڕۆحێكی)) .2 یه‌زدان فه‌رمانی به و جیابۆوه شاول له یه‌زدانیش ڕۆحی )) یه‌كه‌م ساموئێلى كرد هه‌راسانی 14: 16به‌د
3.)) بكه‌ن)) درۆ به باوه‌ڕ تاكو ده‌نێرێت، بۆ به‌هێزیان چه‌واشه‌ی خودا بۆیه‌دووه‌م 11: 2سالۆنیكی
زیاتر: كه‌موكورتى سیفه‌تى و خودا چوارده‌یه‌م1. : له‌الی )) فه‌رمووی كردن، سه‌یری عیساش نیه سنوردار خودا تواناى
شتێك هه‌موو خودا له‌الی چونكه نا، خودا له‌الی به‌ڵام مه‌حاڵه، مرۆڤمه‌رقۆس(( 27: 10ده‌بێت
ناوچه: )) جا بوو، یه‌هودا‌دا كوڕانی له‌گه‌ڵ یه‌زدانیش پێچه‌وانه‌كه‌ىده‌شتاییه‌كان دانیشتووانی نه‌یانتوانی به‌ڵام موڵكیان، به بوو شاخاوییه‌كه
) ( )) قضاة ڕابه‌ران هه‌بوو ئاسنینیان گالیسكه‌ی چونكه 19: 1ده‌ربكه‌ن،
ته‌نها )) .2 تووڕه‌بوونی چونكه توڕه‌ده‌بێ خودا خوله‌كدا یه‌ك له . شه‌وێ بۆ گریان ڕه‌نگه ژیانه درێژایی به ڕه‌زامه‌ندی چركه‌یه‌كه،به‌ڵام ) ( )) مزامیر زه‌بوور دێنێت هه‌لهه‌له به‌یانییه‌كه‌ی بۆ به‌ڵام 5: 30بمێنێت،
له: )) ساڵ چل و جۆشا ئیسرائیل له یه‌زدان تووڕه‌یی جا پێچه‌وانه‌كه‌ىله‌به‌رچاوی كه‌وا له‌ناوچوون نه‌وه‌یه ئه‌و هه‌موو تا كردن، وێڵی چۆڵه‌وانی
) ( )) العدد سه‌رژمێرى كرد خراپه‌یان 13: 32یه‌زدان
شتێك .3 هیچ سه‌رئه‌نجامى له ناترسێت و نابێت په‌شێمان خودا . ئایا)) بگۆڕێت بڕیاری تا نییه مرۆڤیش بكات،كوڕی درۆ تا نییه مرۆڤ خودا
)) سه‌رژمێرى سه‌ر؟ نایباته و ده‌فه‌رمووێت یان ناكات؟ كردار و ده‌ڵێت ) 19: 23العدد)
: له‌گه‌ڵ پێچه‌وانه‌یه
17
هه‌رچه‌نده)) شاول، بینینی بۆ نه‌گه‌ڕایه‌وه مردنی ڕۆژی تا ساموئێل ئیتر . پاشا به كرد شاولی كه بوو په‌شیمان یه‌زدانیش ده‌گێڕا بۆ شیوه‌نیشی
)) یه‌كه‌م ساموئێل ئیسرائیله‌وه 35: 15به‌سه‌ر
به)) ویستی كه فه‌رمووی، كاره‌ساته‌ی له‌و بووه‌وه په‌شیمان یه‌زدان جا ) ( )) الخروج ده‌رچوون بكات 14: 32گه‌له‌كه‌ی
ده‌گرێته‌وه .4 شت هه‌موو فراوانه‌و خودا به‌زه‌ىدڵسۆزیشی)) هه‌تاهه‌تایه، نه‌گۆڕه‌كه‌ی وخۆشه‌ویستییه چاكه یه‌زدان چونكه
) ( )) مزامیر زه‌بوور نه‌وه‌یه دوای نه‌وه 5: 100بۆ
(( : هه‌موو بوه‌شێنه، عه‌مالێقییه‌كان له گورز بڕۆ ئێستاش له‌گه‌ڵ پێچه‌وانه‌یه‌پیاو بیانكوژه، و مه‌پارێزه لێ ده‌ستیان بكه، قڕیان ته‌واوی به هه‌‌یانه ئه‌وه‌ی
)) یه‌كه‌م ساموئێلى گوێدرێژ و وشتر و مه‌ڕ و گا شیره‌خۆره، و منداڵ و ژن و15 :3
5.: نوردا له‌ناو نیشته‌جێیه خودائه‌وه‌ی)) نابێته‌وه، نزیك لێی كه‌س و نیشته‌جێیه ڕووناكی له نه‌مره، ئه‌و ته‌نها
)) ! ئامین هه‌تاهه‌تایی توانای و ڕێز ئه‌وه بۆ بیبینێت، ناتوانێ و نه‌یبینیوه كه‌سیه‌كه‌م 16: 6تیمۆساوسى
: هه‌وری: )) له‌ناو كه فه‌رموویه‌تی، یه‌زدان وتی سلێمان ئینجا پێچه‌وانه‌كه‌ى ) ( )). األول الملوك یه‌كه‌م پاشایانى ده‌بێت نیشته‌جی 12: 8تاردا
6.: له‌خشته‌نابات مرۆڤ خودا. : ده‌كرێمه‌وه)) تاقی خوداوه له‌الیه‌ن نه‌ڵێت ده‌كرێته‌وه تاقی كاتێ كه‌س با
)) یاقوب ناكاته‌وه تاقی كه‌س ئه‌ویش ناكرێته‌وه، تاقی خراپه به خودا چونكه1 :13
: . فه‌رموو: )) پێی تاقیكرده‌وه ئیبراهیمی خودا ماوه‌یه‌ك دوای پێچه‌وانه‌كه‌ى ) ( )) : التكوين , سفر په‌یدابوون ئه‌وه‌تام وتی ئه‌ویش 1: 22ئیبراهیم
18
پیرۆز: گیانى پانزه‌یه‌مڕاسته‌وخۆیان په‌یوه‌ندى كه ده‌كه‌ن ئه‌وه بانگه‌شه‌ى مه‌سیحى گه‌النى هه‌موو
. ناوێ ماندوبونت هیچ هه‌رزانه‌و زۆر به‌خششه ئه‌م پیرۆز ڕۆحى له‌گه‌ڵ هه‌یه‌كه كه‌وێت ده‌ستت ئه‌مه‌ریكى 75هه‌تا مه‌سیحى موژده‌ده‌رى ملیون
. به‌ده‌ستكه‌وته‌وه به‌م شانازیده‌كه‌ن1. . مه‌ی)) و شه‌راب هه‌رگیز ده‌بێت گه‌وره یه‌زدان له‌به‌رده‌م چونكه
لۆقا. (( پیرۆز ڕۆحی له پڕده‌بێت دایكییه‌وه سكی له 15: 1ناخواته‌وه
له پڕده‌بێت دایكییه‌وه سكی له كه‌ده‌ڵێت چییه ماناى ده‌قه ئه‌م ده‌پرسم من. پیرۆز ڕۆحی
دیاریكراوى ) كاتى به پێویستى خۆى داماو له‌دواى( 30مه‌سیحى بوو ساڵ. یوحه‌نا ده‌ستى له‌سه‌ر وه‌ربگرێت پیرۆز ڕۆحى خه‌ڵاتى بۆئه‌وه‌ى له‌دایكبونى
ئاوه‌كه )) له یه‌كسه‌ر له‌ئاوهه‌ڵكێشرا، عیسا كاتێ هاتوه مه‌تادا ئینجیلى له‌كۆترێك. وه‌ك خودا ڕۆحی بینی و كرایه‌وه بۆ ئاسمانی ئه‌وه‌بوو هه‌ڵستایه‌وه
)) مه‌تا سه‌ری هاته و 16: 3نیشته‌وه
سكیدا)) .2 له منداڵه‌كه بوو، مریه‌م سڵاوه‌كه‌ی له گوێی ئه‌لیسابات كاتێ )) لۆقا پیرۆز ڕۆحی له پڕبوو ئه‌لیسابات و 41: 1هه‌ڵبه‌زی
3. )) لۆقا)) كرد پێشبینی و پیرۆز ڕۆحی له پڕبوو باوكیشی :1زه‌كه‌ریای67
4. : پیرۆز)) ڕۆحی فه‌رموون پێی لێكردن، فووی وت، ئه‌مه‌ی كه‌یۆحه‌نا(( 22: 20وه‌ربگرن
به‌ڵكو)) .5 نابه‌خشرێت، هه‌رگیز بكات، پیرۆز ڕۆحی به كفر ئه‌وه‌ی به‌ڵام )) مه‌رقۆس تاوانباره هه‌تاهه‌تاییه‌وه گوناهێكی 29: 3به
كه‌زۆر: , دوكه‌سدا له‌نێوان داوێنپیسى واتا تۆالزى شازده‌یه‌میه‌كن نزیكى
19
برا و خوشك به‌یه‌كه‌وه كوڕ و دایك به‌یه‌كه‌وه كچ و باوك بۆنمونه‌هتد.... به‌یه‌كه‌وه
خودادا؟ كتێبى له كچه‌كانیدا و باوك له‌نێوان تۆالزىگه‌وره‌كه)) .1 كچه ئینجا دا، باوكیان ده‌رخواردی شه‌رابیان شه‌وه ئه‌و جا
. نه و زانی ڕاكشانه‌كه‌ی به نه ئه‌ویش ڕاكشا باوكی له‌گه‌ڵ و ژووره‌وه چووه: . وت بچووكه‌كه‌ی به گه‌وره‌كه كچه دوایی ڕۆژی بۆ هه‌ڵستانه‌وه‌كه‌ی به
. ده‌رخوارد شه‌رابی شه‌ویش ئه‌م ڕاكشام باوكم له‌گه‌ڵ شه‌و دوێنێ . خۆمانه‌وه باوكی له جا ڕاكشێ له‌گه‌ڵی و ژووره‌وه بڕۆ تۆ ئینجا ده‌ده‌ین،
. كچه ئینجا دا، باوكیان ده‌رخواردی شه‌رابیان شه‌وه‌ش ئه‌و ده‌خه‌ینه‌وه وه‌چه . نه و زانی ڕاكشانه‌كه‌ی به نه ئه‌ویش ڕاكشا له‌گه‌ڵیدا و هه‌ڵستا بچووكه‌كه
) ( )) التكوين سفر په‌یدابوون هه‌ڵستانه‌وه‌كه‌ی 35-33: 19به
مامه‌له‌ى ) كاثۆلیك ڕۆمى چاپى وه جیمس پاشا چاپى وه‌ك كۆنه‌كاندا چاپه له ) باوكمان( ) تۆوى كۆكردنه‌وه‌ى ناونیشانى له‌ژێر باسكراوه سه‌رجێیى
: كوڕدا و دایك له‌نێوان تۆالزىله‌گه‌ڵ)) .2 چوو ڕه‌ئوبێن ده‌ژیا، ناوچه‌یه‌دا له‌و ئیسرائیل كاتێك بوو ئه‌وه
)) . كه‌وته‌وه ئیسرائیل به‌رگوێی ئه‌مه‌ش نووست باوكی كه‌نیزه‌ی بیلهه‌ی ) التكوين ) سفر 22: 35په‌یدابوون
) جێگاى ) له به‌كارهێنراوه ڕاكشان وشه‌ى ئینجیلدا كۆنه‌كانى چاپه له.) سه‌رجێیى) مامه‌له‌ى
خه‌زوردا و بوك له‌نێوان تۆالزى
ڕووی)) .3 چونكه له‌شفرۆشه، ئافره‌تی وایزانی كرد به‌دی یه‌هودا كه: . وت پێی و ئه‌ودا به‌الی كرده‌وه الی ڕێگاكه له‌سه‌ر ئیتر بوو داپۆشی خۆی
: . وت پێی ئه‌ویش بووكه‌كه‌یه‌تی ئه‌وه نه‌یزانی چونكه بنووم، له‌گه‌ڵت با وه‌ره : بۆ گیسكێكت ماڵاته‌كه‌م له وتی ئه‌ویش بنوویت؟ له‌گه‌ڵم تا ده‌ده‌یت پێ چیم
: ئه‌ویش. ده‌ینێریت؟ تا ده‌ده‌یتێ بارمته وه‌ك شتێكم ئه‌ی وتی ئه‌میش ده‌نێرم : گۆچانه‌كه‌ی: و قه‌یتان و مۆر وتی ئه‌میش بده‌م؟ پێ بارمته‌یه‌كت چ وتی
20
)). پڕبوو. لێی سكی ئیتر نووست، له‌گه‌ڵیدا و دایه ئه‌مانه‌ی ئه‌ویش ده‌ستت ) التكوين ) سفر 18-15: 38په‌یدابوون
: پیاوه)) له‌و سكم وتی و خه‌زووری الی ناردییه ده‌ره‌وه، هێنرایه كه بوو ئه‌وه : . و عه‌گال و قه‌یتان و مۆر ئه‌م به‌ره‌وه ورد وتیشی ئه‌مانه‌یه خاوه‌نی كه‌وا پڕه
: ڕاستتره من له ئه‌و وتی و ناسییه‌وه ئه‌وانی یه‌هوداش كێیه؟ هی گۆچانه . له‌گه‌ڵی ئیتر ئه‌مه دوای كوڕم شاله‌حی به نه‌مداوه ئه‌وه‌ی له‌به‌ر
) التكوين(( ) سفر په‌یدابوون 26-25: 38نه‌شنووسته‌وه
ده‌بنه حه‌رامى به تامار، له بوو زه‌ره‌ح و پێرێز باوكی یه‌هودا شێوه‌یه به‌م . هاتووه مه‌تادا له هه‌روه‌ك مه‌سیح پشتى
: باوكی)) ئیبراهیم ئیبراهیم كوڕی داود، كوڕی مه‌سیح، عیسای ڕه‌چه‌ڵه‌كی, بوو برایانی و یه‌هودا باوكی یاقوب بوو، یاقوب باوكی ئیسحاق بوو، ئیسحاق
بوو، حه‌سرون باوكی ،پێرێز تامار له بوو زه‌ره‌ح و پێرێز باوكی یه‌هودا )) مه‌تا بوو ڕام باوكی 3-1:1حه‌سرون
برادا و خوشك له‌نێوان درێژى ده‌ست و تۆالزىكه)) ) .4 نیه تاماره ئه‌و ئه‌مه كرد خۆى خوشكى تامارى وتا كردى وه
( ,) فه‌رمو له‌گه‌ڵم ڕاكشێ وه‌ره دیكه‌یه تامارێكى پێشودا ده‌قه‌كه‌ى له باسكرا : , ) نه‌خێر دایه‌وه وه‌ڵامى وه‌خوشكه‌كه‌ى خوشكه‌كه‌م له‌گه‌ڵكه سه‌رجێیم
, ,) ئه‌و ) به‌ڵام لێمه‌كه زۆرم داود كوڕه‌كانى له یه‌كێكه ئامون براكه‌مزاڵبوو , , به‌سه‌ریا خوشكه‌كه‌ى له به‌هێزتربو ئه‌و وه‌هه‌روه‌ها گوێیلێنه‌گرت
)) خۆى خوشكه‌كه‌ى كرده‌سه‌ر ده‌ستدرێژى وه
: باوكیدا هاوسه‌ره‌كانى كوڕو له‌نێوان به‌كۆمه‌ڵ تۆالزىهه‌موو)) .5 له‌به‌رچاوی و دامه‌زراند سه‌ربان له ئه‌بشالۆم بۆ چادرێكیان
)) دووه‌م ساموئێلى پاڵكه‌وت باوكی كه‌نیزه‌كانی له‌گه‌ڵ 22: 16ئیسرائیل‌دا
6.: بكه , ئه‌مانه سه‌یرى تۆالزى ترى جیاوازه‌كانى جۆره بۆ ) الالوین ) كاهینیه‌تی .21-17وه 14-11: 20 ,18-8: 18ڕێنمایی
21
ئیسرایلیه‌كان: حه‌ڤده‌یه‌م: ناڕازیه‌كان به‌ره‌ڵا
له‌شفرۆشیت)) .1 ئاشورێكانیشدا له‌گه‌ڵ و هاتیت نه‌بوویت، تێر كه به‌ڵام )) حزقیئێل نه‌بوویت تێر هه‌ر ئه‌وه‌شدا له‌گه‌ڵ 28 : 16كرد،
: وئاهۆلیبا ئاهۆى خوشكه‌كه دوو پیسى داوێننێرینه‌یان)) .2 ئه‌ندامی ئه‌وانه‌ی هه‌وه‌سبازه‌كانیان، سه‌ر چووه هه‌وه‌سی
)) حزقیئێل ئه‌سپه په‌ڕینی وه‌ك په‌ڕینیان و نێره‌كه‌ره هی 49-1: 23وه‌ك
ڕاده‌گه‌یه‌نێت،)) .3 پێی ودارده‌سته‌كه‌ی ده‌كه‌ن پرسیار دارییه‌ك بته له)) نین خۆیان خودای دڵسۆزی و كردوون گومڕای له‌شفرۆشی ڕۆحی چونكه
) هوشع ) 1: 9 , 10: 6 , 12: 4هۆشه‌ع
) إرمياء: ) یه‌رمیا هه‌ژده‌یه‌م: بێت له‌دایك ئه‌وه‌ى پێش پێغه‌مبه‌ر ده‌بێته
ناسی،پێش)) .1 تۆم بكێشم، شێوه‌ت دایكت سكی له‌ناو ئه‌وه‌ی پێشپێغه‌مبه‌ری كرده تۆم كردیت، ته‌رخانم ده‌ره‌وه، بێیته منداڵدان له ئه‌وه‌ی
) إرمياء(( ) یه‌رمیا 5: 1نه‌ته‌وه‌كان
) كرد؟ ) إرمياء یه‌رمیا له فێڵى خودا ئایاده‌ره‌قه‌تم)) .2 و تواناتری به من له تۆ فریودرام، و فریوتدام یه‌زدان، ئه‌ی
)) یه‌رمیا. ده‌كه‌ن پێ گاڵته‌م هه‌موو پێده‌كه‌نن، پێم ڕۆژ درێژایی به هاتی ) 7: 20إرمياء)
22
) لێبێت: ) خواى درودى عیسا نۆزده‌یه‌م: پیرۆزدا قورئانى و پیرۆز ئینجیلى له موعجیزه‌ى یه‌كه‌م
) یۆحه‌نا ) وڵاتێكه ناوى قانا له زه‌ماوه‌ندێكدا له مه‌ی بۆ ئاو 9: 2گۆڕینى
شه‌راب،)) ببووه كه كرد ئاوه‌ی ئه‌و تامی شاییه‌كه گه‌وره‌ی كاتێئاوه‌كه‌یان ئه‌وانه‌ی ده‌یانزانی، خزمه‌تكاران به‌ڵام نه‌ده‌زانی، سه‌رچاوه‌كه‌ی
)) یۆحه‌نا بانگ‌كرد زاوای شاییه‌كه گه‌وره‌ی ئهوسا 9: 2ده‌رهێنابوو،
له به‌رگریكردن له بریتیه موعجیزه‌ى یه‌كه‌م پیرۆزدا قورئانى له به‌ڵام. ده‌كرد , , تۆمه‌تباریان كه كه‌سانه‌ى ئه‌و به‌رامبه‌ر كۆرپه‌بو كاتێ دایكى
مه‌ریه‌م 33-30: 19سوره‌تى
: گه‌له‌كه‌ى پیره‌كانى پیاوه دژى سوكایه‌تیه‌كانى1. ! ! چونكه)) دووڕووان فه‌ریسییه‌كان و مالم ئه‌ی سه‌رتان به قوڕ به‌ڵام
نه و ژووره‌وه ده‌چنه خۆتان نه داده‌خه‌ن، خه‌ڵك له‌ڕووی ئاسمان شانشینی )) مه‌تا ژووره‌وه بچنه ژووره‌وه ده‌چنه ئه‌وانه‌ی 13: 23ده‌هێڵن
)) ! ! ڕاده‌كه‌ن؟)) دۆزه‌خ حوكمی له چۆن كوێره‌ماران بێچوی ئه‌ی مارینه ئه‌ی33: 23مه‌تا
2. ) بڵێ ) كه‌پێى ئه‌وه‌ى له‌جیاتى ئافره‌ت پێیده‌ڵێت ده‌كات دایكى بانگى ) دایكه)
: من)) كاتی هێشتا ده‌وێ؟ من له چیت ئافره‌ت، فه‌رموو پێی عیساشیۆحه‌نا(( 4: 2نه‌هاتووه
: وت داوێنپیسه‌كه‌ى ئافره‌ته كه‌به شێوازه‌ى ئه‌و وه‌ك هه‌ر
: كه‌س)) لێ‌هات؟ چییان ئه‌وانه ئافره‌ت، فه‌رموو پێی و ڕاست‌بۆوه عیسا )) یۆحه‌نا نه‌كردوویت؟ 10: 8تاوانباری
23
له‌سه‌ر ئاشتى چه‌سپاندنى بۆ كه‌نه‌هاتوه ده‌كات شانازى ئاشتى شازاده‌ى. دوبه‌ره‌كى و ئاگر هه‌ڵگیرسانى بۆ هاتوه به‌ڵكو زه‌وى
)) گرتبێت)) گڕی ده‌خوازم چه‌نده زه‌وی، سه‌ر هه‌ڵده‌مه ئاگر تاكو هاتووم49: 12لۆقا
: به‌ڵكو)) نه‌خێر، ده‌ڵێم پێتان زه‌وی؟ سه‌ر بهێنمه ئاشتی هاتووم من واده‌زاننلۆقا(( 51: 12دووبه‌ره‌كی
, ! جا پیاوه‌باشه‌كه پێیبڵێت كه‌س ڕازینه‌ده‌بوو عیسا به‌ڵكو نه‌بوو خوا عیسا. خودا بڵێن پێی ئه‌گه‌ر
: ژیانی)) تاكو بكه‌م چاكه‌یه‌ك چ باش، مامۆستاى وتی و الی هاته یه‌كێك ئینجا : كه‌سێك هیچ ؟ باش ده‌ڵێیت پێم بۆچی فه‌رموو پێی هه‌بێت؟ هه‌تاهه‌تاییم
)) . مه‌تا , خودایه كه نه‌بێت یه‌كێك ته‌نها نیه 17-16: 19چاك
: له‌خۆیه‌وه نه‌بوو توانایه‌كى هیچ عیسا1. : له)) ده‌سه‌ڵاتێكم هه‌موو كردن بۆ قسه‌ی و نزیك‌بۆوه لێیان عیسا
)) مه‌تا دراوه‌تێ زه‌وی له‌سه‌ر و 18: 28ئاسمان
2. . ده‌ده‌م،)) حوكم ده‌بیستم وه‌ك بكه‌م هیچ ناتوانم خۆمه‌وه له‌به‌ڵكو ناكه‌م، خۆم خواستی داوای چونكه دادپه‌روه‌رانه‌یه، حوكمدانه‌كه‌شم
)) یۆحه‌نا ناردوومی ئه‌وه‌ی 30: 5خواستی
ئه‌وا)) , .3 ، ده‌ركه‌م شه‌یتانه‌كان خودا په‌نجه‌ی به من ئه‌گه‌ر به‌ڵام )) لۆقا سه‌رتان هاتۆته خودا 20: 11پاشایه‌تی
4. : باوكه،)) فه‌رمووی و هه‌ڵبڕی چاوی عیساش البرد، به‌رده‌كه‌یان ئهوسا. . ده‌گریت لێ گوێم هه‌میشه تۆ كه زانیم گرتم لێ گوێت كه ده‌كه‌م سوپاست
بكه‌ن باوه‌ڕ تاكو وت، ئه‌مه‌م ڕاوه‌ستاون ناوه له‌م خه‌ڵكه‌ی ئه‌و له‌به‌ر به‌ڵام. ناردووه منت تۆ كه
24
: ئهوسا ده‌ره‌وه وه‌ره له‌عازر كرد هاواری به‌رز ده‌نگێكی به وت ئه‌مه‌ی كه‌به ڕووشی به‌سترابوو، كفن به قاچی و ده‌ست ده‌ره‌وه، هاته مردووه‌كه
. پێچرابوو ده‌سماڵێك )) : یۆحه‌نا بڕوا با بهێڵن بیكه‌نه‌وه، فه‌رموون پێی 44-41: 11عیساش
) ؟ ) الزاروس بۆ گێڕایه‌وه ژیانى كێ. بوو عیسا نوێژى له گوێى هه‌میشه وه‌ك له‌به‌رئه‌وه‌ى خودایه وه‌ڵامه‌كه
په‌ترۆس قه‌شه گه‌واهیدانى له گوێبگرین ئێستا با5. : پیاوێكه)) ناسیره‌یی عیسای بگرن قسانه له‌م گوێ ئیسرائیل، پیاوانی
الیه‌نگری خوداوه له‌الیه‌ن نیشانه و سه‌یر كاری و په‌رجو به سه‌لمێندرا، بۆتان)) ده‌زانن خۆتان وه‌ك دا، ئه‌نجامی له‌نێوانتان ئه‌و به‌هۆی خودا كه كراوه،
) الرسل ) أعمال نێرراوان 22: 2كردارى
یوسفه؟ , كورى عیسا بڵێ تاكو لۆقا بۆ نارد وه‌حى خودا ئایا . ده‌زانرا)) وا ساڵ‌بوو سی نزیكه‌ی كرد خزمه‌ته‌كه‌ی به ده‌ستی عیسا كاتێ
)) لۆقا هه‌لی كوڕی یوسفی كوڕی 23: 3كه
: خۆشده‌ویست زۆر خۆى عیسابۆنه‌كه‌ی(( و هات الی بۆ گرانبه‌هاوه بۆنی ئه‌له‌باسته‌ریی بوتڵێكی به ژنێك . بینی، ئه‌مه‌یان قوتابییه‌كان كاتێ بوو خوان له‌سه‌ر كه ڕژاند به‌سه‌ریدا
: گران نرخێكی به ده‌توانرا چییه؟ بۆ بڵاوییه‌ی ده‌ست ئه‌م وتیان و بوون تووڕه : گرفت , بۆچی فه‌رموون پێی و زانی عیسا هه‌ژاران به بدرایه و بفرۆشرایه
. له‌گه‌ڵتانن، هه‌میشه هه‌ژاران كرد من بۆ چاكی شتێكی ده‌نێنه‌وه؟ ژنه‌كه بۆ (( مه‌تا نیم له‌التان هه‌میشه من 11-7: 26به‌ڵام
) بوو؟: ) بێتوانا خودایه‌كى لێبێت خواى درودى ئایاعیسا بیسته‌م
25
1. . ده‌ده‌م،)) حوكم ده‌بیستم وه‌ك بكه‌م هیچ ناتوانم خۆمه‌وه له‌به‌ڵكو ناكه‌م، خۆم خواستی داوای چونكه دادپه‌روه‌رانه‌یه، حوكمدانه‌كه‌شم
)) یۆحه‌نا ناردوومی ئه‌وه‌ی 30: 5خواستی
: دوایى ڕۆژى هاتنى به سه‌باره‌ت نه‌بوو زانیارىله)) .2 كه فریشته‌كان نه نایزانێت، كه‌س كاته و ڕۆژ به‌و سه‌باره‌ت
)) مهڕقۆس نه‌بێت باوك كوڕه‌كه، نه و 32: 13ئاسمانن
: چیه ساڵ وه‌رزه‌كانى نه‌یده‌زانى عیسا3. . دووره‌وه)) له بوو برسی عیسا ده‌رچوون، بێت‌عه‌نیا له كه به‌یانی بۆ
. ببینێت پێوه شتێكی تاكو تێكرد ڕووی كردبوو، گه‌ڵای بینی دارهه‌نجیرێكیهه‌نجیر وه‌رزی چونكه نه‌بینی، پێوه هیچی زیاتر گه‌ڵا له و الی گه‌یشته
مهڕقۆس(( 13-12: 10نه‌بوو
: تینو خوایه‌كى وه‌ك مه‌سیحتاكو)) .4 و بوو ته‌واو شتێك هه‌موو ئه‌وا زانی عیسا ئه‌مه، دوای
)) : یۆحه‌نا تینوومه فه‌رمووی دی، بێته 28: 19نووسراوه‌كه
: گرینۆك خوایه‌كى وه‌ك مه‌سیح5. )) یۆحه‌نا)) گریا عیسا 35: 11جا
. وشه‌یه دوو ته‌نها ئینجیلدا له‌ناو ڕسته‌یه كورترین ئه‌مه كه له‌بیرتبێت
: شه‌یتانه‌وه له‌الیه‌ن له‌خشته‌بدرێت بێت خودایه‌ك كه چاوت پێش بیهێنه6.) ( ((، له‌خشته‌برا فریودرا شه‌یتان له‌الیه‌ن بوو، چۆڵه‌وانیدا له ڕۆژ چل
)) مه‌رقۆس ده‌كرد خزمه‌تیان فریشته‌ش بوو، كێوی ئا‌ژه‌ڵانی 13: 1له‌نێوان
26
) ( : و ڕقاوى لێبێت خواى درودى عیسا ئایا یه‌كه‌م و بیست ده‌مارگیربوو؟
) هاتبوو؟ ) جوله‌كه بۆ ته‌نها لێبێت خواى درودى عیسا ئایا1. : نه‌ته‌وه‌كاندا)) ڕێگای به كردن پێ فه‌رمانی نارد، دوازده‌یه‌ی ئه‌م عیسا
الی بڕۆنه ئه‌وه له‌بری به‌ڵكو سامیره‌ییه‌كان، شاری مه‌چوونه و مه‌ڕۆن )) مه‌تا ئیسرائیل ماڵی ونبووه‌كانی 6-5: 10مه‌ڕه
2. . ژنێكی)) سه‌یدا و سور ناوچه‌كانی چووه و ڕۆیشت له‌وێ عیسا : كوڕی گه‌وره‌م، كرد هاواری و ده‌رچوو ئه‌وێ، ده‌وروبه‌ری خه‌ڵكی كه‌نعانی . ! به‌ڵام تێدایه ڕۆحی‌پیسی خراپی به كچه‌كه‌م بێته‌وه پێمدا به‌زه‌ییت داود، . تكایان و پێشی هاتنه قوتابییه‌كانی نه‌دایه‌وه وه‌ڵامی وشه‌یه‌كیش به عیسا
: . : ته‌نها من دایه‌وه وه‌ڵامی ده‌كات هاوار به‌دوامانه‌وه وا بكه، به‌ڕێی كرد لێی . كڕنۆشی هات، ژنه‌كه به‌ڵام نێردراوم ئیسرائیل ماڵی ونبووه‌كانی مه‌ڕه بۆ : ! : منداڵان نانی ناشێت دایه‌وه وه‌ڵامی بده یارمه‌تیم گه‌وره‌م وتی و برد بۆ
مه‌تا (( سه‌گ بۆ فڕێبدرێت و 26-21: 15ببڕدرێت
: له یه‌كێك وه‌ك ئاسماندا له ده‌فڕێت مه‌سیح ئایا دووه‌م و بیستسینه‌ما؟ پاڵه‌وانانى
. پێ)) ڕاستیتان دیكه یه‌كێكی بۆ ڕاكه‌ن ده‌تانچه‌وسێننه‌وه، شاره له‌م كه )) مه‌تا: مرۆڤ كوڕی هاتنی پێش ناكه‌ن ته‌واو ئیسرائیل شاره‌كانی ده‌ڵێم
10 :23
ساڵه , هه‌زار دوو بۆ ئێستا ڕایانكردو ئه‌وان ڕایانكرد عیسا قوتابیه‌كانى. عیسا گه‌ڕانه‌وه‌ی بۆ ئاماژه‌یه‌ك هیچ به‌به‌ێ تیاچون
له كه گه‌النه‌ى ئه‌و هه‌ڵخه‌له‌نتاندنى بۆ قسه‌یكرد ڕه‌وشتدا چیرۆكى له عیسا: نین ئیسرایل نه‌وه‌ى
: ئه‌وانه‌ی)) به‌ڵام دراوه، ئێوه به خودا شانشینی نهێنی فه‌رموون پێی ئه‌ویش . سه‌یركردن به ئه‌وه‌ی بۆ دێته‌وه بۆیان نموونه به شتێك هه‌موو ده‌ره‌وه‌ن له
نه‌وه‌ك تێنه‌گه‌ن، به‌ڵام ببیستن، بیستن به نه‌بینن، به‌ڵام بكه‌ن، سه‌یر )) مهڕقۆس ببه‌خشرێن و 12-11: 4بگه‌ڕێنه‌وه
27
عیسایه باوه‌ڕى بنه‌مای كینه و ڕقو)) برا منداڵی، و ژن باوكی، و دایك له ڕقی و الم بێته یه‌كێك ئه‌گه‌ر
)) لۆقا من قوتابی ببێته ناتوانێت خۆشی، له بگره نه‌بێته‌وه، :14خوشكه‌كانی26
: : ڕێگام تاكه من ده‌ڵێت كه عیسایه پێچه‌وانه‌ى په‌ترۆس . : باوكه‌كه)) الی نایه‌ته كه‌س ژیان و ڕاستی و ڕێگا منم فه‌رموو پێی عیساش
)). یۆحه‌نا نه‌بێت منه‌وه 6: 14به‌هۆی
: (( : له‌ڕاستیدا وتی و كرده‌وه ده‌می په‌ترۆس ده‌ڵێت پێچه‌وانه‌كه‌ى په‌ترۆسئه‌وه‌ی نه‌ته‌وه‌یه‌ك هه‌ر له ناكات،به‌ڵكو كه‌س الیه‌نگری خودا تێگه‌یشتم
)) په‌سه‌نده له‌الی بكات، ڕاستودروست كاری و بێت دڵدا له ئه‌وی ترسی ) الرسل ) أعمال نێرراوان 35-34: 10كردارى
, : یاخى گه‌لێكى جوله‌كه‌كان سێیه‌م و بیست )) وتارى)) دوا یاخین یه‌زدان به دژ ئێوه ناسیوه، ئێوه‌م ڕۆژه‌وه‌ی له‌و جا
) التثنية ) 24: 9موسا
: ئه‌ستور مل گه‌لێكىهێشتا)) ئه‌مڕۆ من ئه‌وه‌تا ده‌زانم، كه‌له‌‌ڕه‌قیتان و یاخیبوون من چونكه
دوای باشه جا ده‌كه‌ن، یه‌زدان به‌ربه‌ره‌كانێی ئێوه‌ش و له‌گه‌ڵتاندا زیندووم ) التثنية (( ) موسا وتارى دوا ده‌كه‌ن چی 27: 31مردنم
: میسر له دووه‌م به‌ندایه‌تىوتی،)) پێم كه میسر بۆ ده‌تانگه‌ڕێنێته‌وه ڕێگایه‌دا به‌و كه‌شتی به یه‌زدان
دوژمنه‌كانتان به كه‌نیزه و كۆیله وه‌ك له‌وێ جا نایبیننه‌وه، ئیتر كه‌وا ) ( )) التثنية موسا وتارى دوا ناتانكڕێت كه‌س و 68: 28ده‌فرۆشرێن
به‌ڵام)) ده‌یخۆن، و ده‌بڕن سه‌ری كراون،گۆشته پێشكه‌شم قوربانییانه‌ی ئه‌و . سزای و ده‌هێنێته‌وه به‌یاد تاوانه‌كه‌یان ئێستا نییه ڕازیی پێیان یه‌زدان
) ( )) : هوشع هۆشه‌ع ده‌گه‌ڕێنه‌وه میسر بۆ ئه‌وان ده‌دات 13: 8گوناهه‌كه‌یان
28
: ده‌گۆڕێته‌وه گه‌لێكیتر به جوله‌كه خودا : ده‌درێته)) و ده‌سه‌نرێته‌وه لێتان خودا شانشینی ده‌ڵێم پێتان ئه‌وه له‌به‌ر
)) مه‌تا ده‌دات به‌رهه‌م كه 43: 21نه‌ته‌وه‌یه‌ك
: قه‌توره چوار و بیست: ئیبراهیم سێیه‌مى ژنى
( )) ) سفر)) ) په‌یدابوون بوو قه‌توره ناوی و هێنا ژنی دیكه جارێكی ئیبراهیم1: 25التكوين(
) هه‌واڵى ) په‌ڕتوكى له به‌ڵام ئیبراهیمه ژنى قه‌توره ده‌ڵێت پیرۆز په‌رتوكى. ) ئیبراهیمه ) كه‌نیزه‌كى قه‌توره ده‌ڵێت یه‌كه‌مدا ڕۆژه‌كانى
: یۆقشان،)) زیمران، هه‌بوو كوڕانه‌ی ئه‌م بوو ئیبراهیم كه‌نیزه‌ی كه‌وا قه‌توره. : . دیدان و شه‌با یۆقشانیش كوڕه‌كانی شوه‌ح و یه‌شباق میدیان، مه‌دان،
. هه‌موو بوون ئه‌لداعه و ئه‌بیداع حه‌نۆك، عێفه‌ر، عێیفا، میدیانیش كوڕه‌كانی ) األول (( ) أیام أخبا مێژوو پوخته‌ی یه‌كه‌م بوون قه‌توره كوڕی 32: 1ئه‌مانه
؟ جیاناكه‌نه‌وه له‌یه‌كترى ؟ چین كه‌نیزوك و ژن ئایا
. جوله‌كه : ده‌ستى له‌سه‌ر كۆمه‌ڵكوژى پێنجه‌م و بیستكه‌وا)) .1 ژنێك هه‌ر له‌گه‌ڵ بكوژن نێرینه‌كان منداڵه هه‌موو ئێستاش
نه‌بوون جووت پیاو له‌گه‌ڵ كچانه‌ی ئه‌و هه‌موو به‌ڵام بووه، جووت نێر له‌گه‌ڵ ) العدد (( ) سه‌رژمێرى بیانهێڵنه‌وه زیندوویی به خۆتان 18-17: 31بۆ
كه كچانه‌ى ئه‌و پێمانده‌ڵێت سه‌رژمێریدا په‌ڕتوكى له پیرۆز په‌ڕتوكى به‌ڵامبراون كۆیله !!!32000وه‌ك بون؟؟؟
و)) سه‌د شه‌ش بوو، سوپاكه پیاوانی ده‌ستكه‌وتی كه‌وا تاڵانه‌كه‌ش كۆیهه‌زار یه‌ك و شه‌ست و مانگا هه‌زار دوو و وحه‌فتا مه‌ڕ هه‌زار پێنج و حه‌فتا
29
نه‌ببوون جووت پیاو له‌گه‌ڵ كه‌وا ئافره‌تانه‌ی له‌و مرۆڤیش له بوون، گوێدرێژ ) العدد (( ) سه‌رژمێرى بوو كه‌س هه‌زار دوو و 35-32: 31سی
زه‌كاتى : ده‌ڵێت كه هه‌یه سه‌رسوڕهێنه‌ر شتێكى پیرۆزدا په‌ڕتوكى له‌مرؤڤه له زه‌كات ده‌ستكه‌وته‌كانیشدا له‌ناو ده‌ركراوه ئه‌وده‌سكه‌وتانه
. ده‌ركراوه دیله‌كانیش . باجه‌كه)) جا بوو دوو و سی یه‌زدان بۆ باجیش بوو، هه‌زار شانزه مرۆڤیش
وه‌ك كاهین، ئه‌لعازاری دایه موسا یه‌زدان، بۆ بوو به‌رزكراوه به‌خشینی كه‌وا ) العدد (( ) سه‌رژمێرى كرد موسا به فه‌رمانی 41-40: 31یه‌زدان
پێتانی)) .2 میرات به خوداتان یه‌زدانی كه‌وا گه‌النه‌ی ئه‌م شاره‌كانی به‌ڵام ) ( )) التثنية موسا وتارى دوا مه‌هێڵنه‌وه لێ هه‌ناسه‌یه‌كی هیچ 68: 28ده‌دات،
پیر،)) .3 و منداڵ و ژن و پیاو له كرد، قڕیان بوو شاره‌كه‌دا له هه‌رچی )) یه‌شوع قڕكرد شمشێر نووكی به گۆیدرێژه‌كانیشیان و مه‌ڕ و گا 21: 6تاكو
شمشێر،)) .4 زه‌بری به‌ر دایه و گرت مه‌قێدا‌ی یه‌شوع ڕۆژه‌دا له‌و هه‌ر . نه‌هێشت، لێیان كه‌سی قڕكرد ته‌واوی به تێدا گیانێكی هه‌موو و پاشاكه‌ی
)) یه‌شوع كردبوو ئه‌ریحای پاشای به كه‌وا كرد مه‌قێدا پاشای به :10ئه‌وه‌ی28
: كاهین سادقى مه‌لیك شه‌شه‌م و بیست . له‌الى خودا ى به‌رز پایه پله‌و كاهینێكى وه‌ك ده‌كات باسى پیرۆز په‌ڕتوكى
.) بێت ) له‌سه‌ر خوا درودى عیسا له به‌رزتره پایه‌كه‌ى پله‌و ئه‌وانخودای)) - كاهینی هه‌روه‌ها شالیم، پاشای مه‌لیكیسادقه ئه‌م چونكه
و - بوو تووشی گه‌ڕایه‌وه، پاشاكان به‌زاندنی له ئیبراهیم كاتێ هه‌ره‌به‌رزجیا بۆ شتێكی هه‌موو ده‌یه‌كی ئیبراهیم ئه‌وه‌ی كرد، بۆ به‌ره‌كه‌تی داوای
) دواتر. ) دێت، ڕاستودروستی پاشای واتای به ناوی جار یه‌كه‌م كرده‌وه . ) بێ) ڕه‌چه‌ڵه‌كه، بێ باوك، و دایك بێ ئاشتی پاشای واتا شالیم پاشای
به هه‌تاهه‌تایه وایه، خودا كوڕی وه‌ك به‌ڵكو ژیان، كۆتایی و ڕۆژان سه‌ره‌تای )) عیبرانیه‌كان ده‌مێنێته‌وه 3-1: 7كاهین
30
( : ماناكه‌ى ئینگلیزى به مه‌سیح حه‌وته‌م و .Christبیست ه(
و , یۆنانی بۆ وه‌رگێڕراوه عیبریدا له ناسراوه زۆر ناوێكى مه‌سیح وشه‌ى() كریستۆس ) به )Christosبووه ماناى( , ئینگلیزیدا هه‌یه( Anointedوه‌له ى
) ( , ) مه‌سیح) وشه‌ى شوێنێكدا هه‌موو له وه چه‌وركردن یان سڕینه‌وه واته. ده‌به‌خشێت مانا هه‌مان
و )) .1 كرد چه‌ور ڕاگیراوه‌كه‌ت به‌رده شوێنه‌ی ئه‌و بێت‌ئێلم، خودای من . بگه‌ڕێوه و ده‌ره‌وه بڕۆ خاكه له‌م و هه‌سته ئێستاش كردم بۆ نه‌زرت تیایدا
) ( )) التكوين سفر په‌یدابوون له‌دایكبوونه‌كه خاكی 13: 31بۆ
و)) .2 هه‌وارگه‌كه و هێنا ده‌ست‌نیشان‌كردنه‌كه‌ی ڕۆنی موسا ئینجابه‌سه‌ر جاریش حه‌وت كرد، ته‌رخانی و كرد ده‌ستنیشان بوو تیایدا هه‌رچی
و حه‌وزه‌كه و قاپ‌وقاچاغه‌كانی هه‌موو و قوربانگاكه و پرژاندی قوربانگاكه‌دا . ڕۆنی له هه‌ندێك ته‌رخانكردنیان بۆ كرد ده‌ستنیشان بنكه‌‌كه‌ی
بۆ كرد چه‌وری و كرد هارون‌دا به‌سه‌ر ده‌ستنیشانكردنه‌كه‌شی ) الالوین(( ) كاهینیه‌تی ڕێنمایی 12-10: 8ته‌رخانكردنی
3. . به‌سه‌ریاندا)) ئاسمانه‌وه له تێكده‌شكێنرێن یه‌زدان نه‌یارانی . پاشای به هێز ده‌دات زه‌ویدا ئه‌وپه‌ڕی به‌سه‌ر حوكم یه‌زدان ده‌گرمێنێت،
)) ساموئێلى ده‌كاته‌وه به‌رز ده‌ستنیشانكراوه‌كه‌ی سه‌ری ده‌دات، خۆی10: 2یه‌كه‌م
تۆ)) .4 به ئه‌ركه‌م ئه‌م بوویت، پاسه‌وان ده‌ستنیشانكراوی كه‌ڕوبی تۆئاگردا. به‌رده‌كانی به‌ناو بوویت، خودا پیرۆزی كێوی له‌سه‌ر سپاردبوو
)) حزقیئێل ده‌كرد 14: 28هاتوچۆت
ده‌فه‌رمووێت،به)) .5 ده‌ستنیشانكراوه‌كه‌ی به شێوه‌یه به‌م یه‌زدانبخه‌مه نه‌ته‌وه‌كان ئه‌و له‌به‌رده‌می تا گرت ڕاستیم ده‌سته ئه‌وه‌ی كۆڕشبكه‌مه‌وه ده‌روازه‌كان له‌به‌رده‌میدا تا دابماڵم، چه‌ك له پاشایان و ڕكێفم ژێر
) ( )) أشعیاء ئیشایا دانه‌خرێ ده‌رگاكان 1: 45و
6. ( : هه‌ڵواسراوی)) به كه‌ی تا وت پێیان و كۆبوونه‌وه لێی جوله‌كه )) یۆحه‌نا بڵێ پێمان ئاشكرا به مه‌سیحه‌كه‌یت، تۆ ئه‌گه‌ر :10ده‌مانهێڵیته‌وه؟
24
مه‌سیحم؟ من نه‌وت وانى به عیسا بۆچى31
) بێت : ) له‌سه‌ر خوداى درودى محه‌مه‌د هه‌شته‌م و بیستقورئان؟ به‌گوێره‌ى خودایه ڕاستى پێغه‌مبه‌رێكى ئایا
تاقی)) .1 ڕۆحه‌كان به‌ڵكو مه‌كه‌ن، ڕۆحێك هه‌موو به بڕوا خۆشه‌ویستان،هاتوونه‌ته درۆزن پێغه‌مبه‌ری زۆر چونكه خوداوه‌یه، له ئایا بزانن بكه‌نه‌وه،
یۆحه‌نا(( نامه‌ى یه‌كه‌م 1: 4جیهان
: عیسای)) كه به‌وه‌دا بنێت دان ڕۆحێك هه‌ر ده‌ناسنه‌وه به‌مه خودا ڕۆحی )) یۆحه‌نا نامه‌ى یه‌كه‌م خوداوه‌یه له‌الیه‌ن ئه‌وه هاتووه، جه‌سته به :4مه‌سیح
2
پیرۆز قورئانى به كه قورئان ,3:45به‌راوردى ئایه‌ته‌كانى ترى زۆربه‌ى وه. ) مه‌سیح ) بۆ ئاماژه‌یه بێت له‌سه‌ر خوداى درودى عیسا تیایدا
: ) ئینجیلدا ) له به‌ناو باسكراوه بێت له‌سه‌ر خوداى درودى محه‌مه‌د2. , ئه‌مه)) به‌تامه، هه‌مووی محه‌مه‌ده، ئه‌وه به‌ڵێ شیرینه دمی
)) گۆرانی ئۆرشه‌لیم كچانی ئه‌ی هاوڕێكه‌مه، ئه‌مه خۆشه‌ویسته‌كه‌مه، ) سولێمان ) گۆرانیه‌كانى 16: 5گۆرانییه‌كان
محه‌مه‌د ) وشه‌ى ڕه‌سه‌نه‌كه‌دا عیبریه ده‌قه وه‌رگێڕراوه( Muhummedimله. altogether lovelyبه ) ئه‌وه( ڕاستیدا له كه خۆشه‌ویسته به‌گشتى واته
پاشگرى( )Muhummedوشه‌ى) وه عیبریدا( imه زمانى له كه بۆزیادكراوه ىبۆڕێزلێنانه.
32
) بێت ) له‌سه‌ر خودایان درودى عیسا هه‌روه‌ك دڵخۆشكه‌ره محه‌مه‌دهه‌تاهه‌تایه)) كه بداتێ دیكه‌تان یارمه‌تیده‌رێكی ده‌كه‌م باوك له داوا منیش
)) یۆحه‌نا بمێنێته‌وه 16: 14له‌گه‌ڵتان
: ئۆنانیسم ونۆیه‌م بیستڕشتنى , پێش زێ له چوكه ده‌كردنه‌وه‌ى كه سه‌رجێییه ده‌رونى نه‌خۆشیه‌كى
.) تازه ) كۆلینزى فه‌رهه‌نگى به‌گوێره‌ى ئاوه‌كه‌ىبۆ )) : نه‌وه وه بكه براژنت له‌گه‌ڵ سه‌رجێیى بڕۆ وت ئۆنانى به یه‌هوزا كه
كاتێ , كه نابێت بۆخۆى مناڵه‌‌كه‌ى زانى ئۆنان وه بخه‌ره‌وه براكه‌ت, , ) زه‌وى ) ڕشته‌سه‌ر تۆوه‌كه‌ى تامار براژنه‌كه‌ى له‌گه‌ڵ كرد سه‌رجێیى
) التثنية (( ) موسا وتارى دوا په‌ڕتوكى براكه‌ى بۆ منداڵ به نه‌بێت بۆئه‌وه‌ى38 :8-9
: پۆڵس یه‌مین سى . لێم)) فێڵ به ، فێڵبازم كه به‌ڵام نه‌كردوون گران بارم وابێت، با ئیتر
كۆرنسۆس(( بۆ پۆڵس نامه‌ى دووه‌م 16: 12سه‌ندوون
: به‌راز كه‌‌مین یه و سى. ببینه به‌رازدا له‌گۆشتى بابه‌ته ئه‌م
33
: فره‌ژنى دووه‌‌مین و سىحه‌كیم پیرۆز 1000سلێمانى په‌ڕتوكى هه‌روه‌ك هه‌بوو كه‌نیزه‌كى و ژن
. ده‌كات باسىژنه‌كانی)) .1 جا هه‌بوو، كه‌نیزه‌ی سه‌د سێ و خانه‌دان ژنی سه‌د حه‌وت
) ( )) األول الملوك یه‌كه‌م پاشایانى وه‌رگێڕا 3: 11دڵیان
یاقوب)) , .2 وه‌هه‌روه‌ها هه‌بوو ژنێكى له زیاتر خودا هاوڕێی ئیبراهیم)) ) داود) پاشا وه ئیسرائیل
: به‌تاڵ هه‌ڕه‌شه‌ى و پێشبینى یه‌مین وسێ سىله‌و)) .1 چونكه بخۆیت، خراپه و چاكه زانینی دره‌ختی له نییه بۆت به‌ڵام
)) پیدابون ده‌مریت بێگومان بخۆیت لێی 17: 2ڕۆژه‌ی
: له‌گه‌ڵ پێچه‌وانه‌یه2.)) مرد)) ئیتر بوو، ساڵ سی و سه‌د نۆ ئاده‌م ژیانی ڕۆژانی هه‌موو جا
) التكوين ) سفر خۆى 5: 5په‌یدابوون پێش ده‌قه‌كه‌ى ده‌قه ئه‌مكردبوو قه‌ده‌غه لێى خودا كه خوارد دره‌خته‌ى له‌و ئاده‌م كه به‌درۆده‌خاته‌وه
. ژیا سه‌ده چه‌ندین ئه‌وه له‌دواى به‌ڵكو نه‌مرد ئاده‌م وه3. " : كه‌وا)) نه‌خۆن، داره ئه‌و به‌ری له پێویسته فه‌رمووی خودا به‌ڵام
ئه‌گینا بده‌ن، لێ ده‌ستی نییه بۆتان هه‌روه‌ها باخچه‌كه‌یه، له‌ناوه‌ڕاستی )) : په‌یدابوون. نامرن ڕاستی به نا وت ئافره‌ته‌كه‌ی به شه‌یتانه‌كه ده‌مرن
) التكوين) 4-3: 3سفر
: ڕوتن به‌ڵام پێغه‌مبه‌رن چواره‌مین و سى
34
1. )) په‌یدابوون)) كرد مێوێك ڕه‌زه چاندنی به ده‌ستی جوتیارێك وه‌ك نوح ) التكوين) 21: 9سفر
حاڵی)) .2 ساموئێل له‌به‌رده‌م ئه‌ویش و داكه‌ند خۆی له‌به‌ر جله‌كانی . له‌به‌ر زه‌ویدا به دا خۆی ڕووتی به ڕۆژه و شه‌و ئه‌و درێژایی به گرت،
)) : یه‌كه‌م ساموئێلى پێغه‌مبه‌ره‌كانه؟ له‌نێو شاولیش ئایا ده‌ڵێن 24: 19ئه‌وه‌یه
گه‌ڕایه‌وه)) .3 بكات ماڵه‌كه‌ی بۆ به‌ره‌كه‌ت داوای ئه‌وه‌ی بۆ داودیش : ئه‌مڕۆ. وتی و ده‌رچوو داود پێشوازی بۆ شاول كچی میخه‌لی ئینجا ماڵه‌وه
له‌به‌رده‌م بپۆشێت خۆی ئه‌وه‌ی بێ كه بوو گه‌وره چه‌ند ئیسرائیل پاشایخۆی كه به‌چه‌یه‌ك ناكه‌س وه‌ك ده‌ركه‌وت، خزمه‌تكاره‌كانی كه‌نیزه‌كانی
دووه‌م!(( ساموئێلى 20: 6نه‌پۆشێت
4. : سێ)) ماوه‌ی بۆ به‌نده‌م ئیشایای ئه‌وه‌ی وه‌ك فه‌رمووی یه‌زدان ئینجاو میسر له‌سه‌ر په‌نده و نیشانه ئه‌مه ڕۆیشت، خاوسی پێ و ڕووتی به ساڵ
ڕاپێچه‌كانی جۆره به‌م میسر ڕیسوایی بۆ ئاشوریش پاشای كوش، له‌سه‌رڕووتی سمت و خاوسی پێ و ڕووتی به پیر و گه‌نج كوش، دیله‌كانی و میسر . هیوایان مایه‌ی كه كوش له‌به‌ر ده‌بن شه‌رمه‌زار و ده‌تۆقن خۆی پێش ده‌داته
) ( )) أشعیاء ئیشایا بوو شانازییان مایه‌ی كه میسر له‌به‌ر و 5-3: 20بوو
: ئافره‌ت سه‌ر ده‌سترێژیكردنه پێنجه‌مین و سى: خوشكه‌كه‌یدا له‌گه‌ڵ ده‌كات تۆالزى و درێژى ده‌ست برا
1. : خوشكه‌كه‌م)) وتی و گرتی ئه‌ویش و بیخوات تا پێشه‌وه برده بۆی : . مه‌كه، شۆر سه‌رم نا برام نا وت پێی ئه‌ویش بكه‌وه پاڵ له‌گه‌ڵمدا وه‌ره
. به‌و من ئه‌ی مه‌كه بێ‌ئابڕووییه ئه‌م ناكرێت، وا شتی ئیسرائیل‌دا له چونكه‌وه‌ك ئیسرائیل‌دا له‌ناو تۆش تۆ؟ ئه‌ی بكه‌م؟ له‌كوێ ڕوو ڕیسواییه‌مه‌وه
. تۆ له ئه‌و چونكه بكه، قسه پاشادا له‌گه‌ڵ تكایه ئێستاش دێت لێ گێلێكت . و بوو زاڵ به‌سه‌ریدا و بگرێت لێ گوێی نه‌یویست ئه‌و به‌ڵام ناكات قه‌ده‌غه‌م
)) دووه‌م ساموئێلى پاڵكه‌وت له‌گه‌ڵیدا و كرد 14-11: 13سه‌رشۆڕی
: باوه‌ژنه‌كانیدا له‌گه‌ڵ ده‌كات تۆالزى و درێژى ده‌ست كوڕ
35
هه‌موو)) .2 له‌به‌رچاوی و دامه‌زراند سه‌ربان له ئه‌بشالۆم بۆ چادرێكیان )) دووه‌م ساموئێلى پاڵكه‌وت باوكی كه‌نیزه‌كانی له‌گه‌ڵ 22: 16ئیسرائیل‌دا
: شه‌ممه شه‌شه‌مین و سى: ئینجیلدا له خودایه پشودانى ڕۆژى شه‌مه
له)) چونكه هه‌تاهه‌تایه، بۆ نیشانه‌یه‌كه ئیسرائیل‌دا نه‌وه‌ی و من له‌نێوانله حه‌وته‌م ڕۆژی له و دروستكرد زه‌وی و ئاسمان یه‌زدان ڕۆژدا شه‌ش
) ( )) التكوين سفر په‌یدابوون دا پشووی و وه‌ستا 17: 31كاركردن
: ده‌فه‌رمووێت پیرۆزدا قورئانى له گه‌وره خوداى] العظيم] العلي وهو حفظهما يئوده وال واألرض ماوات الس ه كرسي وسع
به‌قه‌ره 255سوره‌تى
: ساره حه‌وته‌مین و سىبوختانى كه به‌رز پاكو خوداى له نه‌كردووه درێغى پیرۆز په‌ڕتوكى ته‌نانه‌ت
: ده‌داته‌پاڵى داوێنپیسى1.( : دانه‌ر)) سه‌رت دێته پیرۆز ڕۆحی دایه‌وه وه‌ڵامی فریشته‌كه
) چۆن؟ پرسیارده‌كات) ( چۆن؟ پرسیارده‌كات دانه‌ر ده‌بێت سه‌رت سایه‌ی هه‌ره‌به‌رز خودای هێزی و
)) لۆقا ناوده‌بردرێت خودا كوڕی به ده‌بێت لێت پیرۆزه‌ی ئه‌و 35: 1بۆیه
بووه : دروست ئیسحاق هاتووه ئیسحاقدا باسه‌كه‌ى له له‌كاتێكدا. خودا ڕاسته‌وخۆى ده‌ستێوه‌ردانى به ساره‌دا له‌منداڵدانى
2. , وه)) پێدابوو په‌یمانى چۆن هه‌روه‌كو كرد، سارای سه‌ردانى یه‌زدانئیبراهیم‌دا پیره‌مێردیێتی له سارا ئینجا ، وتبووى كه كرد جێبه‌جێ ئه‌وه‌ى
36
)) فه‌رموو پێی خودا كه كاته‌ی له‌و بوو، بۆی منداڵێكی و بوو پڕ سكی ) التكوين ) سفر 2-1: 21په‌یدابوون
: خودا به‌فه‌رمانى كۆیالیه‌تى هه‌شته‌مین و سىسه‌ر)) هه‌تا بۆیان، میرات وه‌ك خۆتان دوای له كوڕانتان موڵكی به ده‌یانكه‌ن
به كه‌سێك هیچ ئه‌وا ئیسرائیل، نه‌وه‌ی له براكانتان به‌ڵام كۆیله، به ده‌یانكه‌ن ) ( )) الالوین كاهینیه‌تی ڕێنمایی نابێت زاڵ براكه‌یدا به‌سه‌ر 46: 52توندوتیژی
: هاوڕه‌گه‌زبازى نۆیه‌مین و سى: ڕونده‌كاته‌وه هاوڕه‌گه‌زبازى بڵاوبونه‌وه‌ى هۆكارى پیرۆز په‌ڕتوكى
و)) په‌رست به‌دیهێنراویان و گۆڕییه‌وه درۆ به خودایان ڕاستی ئه‌وانه‌ی. ئه‌وه بۆ ستایش هه‌تاهه‌تایه ئه‌وه‌ی به‌دیهێنه‌ر، جیاتی له كرد خزمه‌تیان
. چونكه. سووكه‌كان هه‌وه‌سه ده‌ست دایه ئه‌وانی خودا ئه‌وه له‌به‌ر ئامین . وازیان پیاوانیش گۆڕییه‌وه ناسروشتی به سروشتییان جووتبوونی ژنه‌كانیان
. یه‌كتری بۆ هه‌وه‌س له گرت گڕیان و هێنا ژنیان سروشتی جووتبوونی له‌له خراپبوونیان ته‌واوی سزای جا ده‌كات، به‌دڕه‌وشتی پیاو له‌گه‌ڵ پیاو
)) ڕۆما وه‌رگرت 27-25: 1خۆیاندا
خودا: كوڕه‌كانى چله‌مین: په‌یداده‌كات خودا بۆ كوڕ به‌ته‌ن پیرۆز په‌ڕتوكى
1. )) لۆقا)) خودایه كوڕی ئاده‌م، كوڕی شیت، كوڕی ئه‌نۆش، :3كوڕی38
2. . ئه‌وانه‌ی)) هه‌موو له جا جوانن مرۆڤ كچانی بینییان خودا كوڕانی : . هه‌تا من ڕۆحی فه‌رمووی یه‌زدان ئینجا هێنا خۆیان بۆ ژنیان هه‌ڵیانبژاردن
37
له‌شه ئه‌و ژیانی ڕۆژانی بۆیه هه‌ر نابێت، ملمالنێ له مرۆڤدا له‌ناو سه‌ر . زه‌به‌الح سته‌مكارانی زه‌وی له‌سه‌ر ڕۆژانه‌دا له‌و ساڵ بیست و سه‌د ده‌بێته
كچانی. الی چوونه خودا كوڕانی كاتێك ئه‌وه‌ش دوای هه‌روه‌ها هه‌بوون)) بوون به‌ناوبانگ كۆنه‌وه له كه‌وا پاڵه‌وانانه‌ی ئه‌و بوو، لێیان منداڵیان مرۆڤ
) التكوين ) سفر 4-2: 6په‌یدابوون
3. : : ئیسرائیل)) نه‌وه‌ی ده‌فه‌رمووێت ئه‌مه یه‌زدان ده‌ڵێیت فیرعه‌ون به ) ( )) الخروج ده‌رچوون نۆبه‌ره‌مه 22: 4كوڕه
به‌الی)) .4 ده‌پاڕێنه‌وه، ده‌یانگه‌ڕێنمه‌وه كاته‌ی له‌و دێن، گریانه‌وه به‌چونكه ناكه‌ن، ساتمه تیایدا ڕاست، ڕێگایه‌كی به ده‌یانبه‌م، ئاوه‌كاندا ڕووباره
) ( )) إرمياء یه‌رمیا نۆبه‌ره‌مه ئه‌فرایم ئیسرائیلم، باوكی 9: 31من
5. : : من)) منی، كوڕی تۆ وتم پێی ڕاده‌گه‌یه‌نم پێ یه‌زدانتان فه‌رمانی من . ئه‌وپه‌ڕی میراتت، به ده‌كه‌م نه‌ته‌وه‌كان بكه، لێ داوام باوكت بوومه ئه‌مڕۆ
) مزامیر (( ) زه‌بوور تۆ موڵكی به ده‌كه‌م 8-7: 2زه‌وی
ڕۆڵه‌ی)) .6 ده‌هاژوورێن، خودا ڕۆحی به ئه‌وانه‌ی هه‌موو ئه‌وه له‌به‌رڕۆما(( 14: 8خودان
: به‌راز گۆشتى مین ویه‌كه چله: قه‌ده‌غه‌كراوه به‌راز گۆشتى نه‌رمه‌ى
1)) بۆتان.)) گڵاوه چونكه بده‌ن، كه‌الكیان له ده‌ست نه و بخۆن گۆشتیان نه ) الالوین ) كاهینیه‌تی 8: 11ڕێنمایی
:2000عیسا ) پیاو( یه‌ك چاكبوونه‌وه‌ى بۆ كوشت به‌رازى2 . : ڕێی.)) ئه‌ویش ناویان بچینه با به‌رازه‌كان، ناو بماننێره پاڕانه‌وه لێی
له. ڕانه‌كه ئینجا به‌رازه‌كان، ناو چوونه و ده‌ره‌وه هاتنه ڕۆحه‌پیسه‌كان پێ‌دانده‌بوون، هه‌زار دوو نزیكه‌ی برد، ته‌ووژمیان ده‌ریاچه‌كه به‌ره‌و قه‌دپاڵه‌كه‌وه
)) مهڕقۆس خنكان ده‌ریاچه‌كه 14-12: 5له‌ناو38
: له‌شفرۆشى مین دووه و چله. ببینه جوله‌كه‌كاندا پێڕستى له‌ژێر بابه‌ته ئه‌م
: ئافره‌ت مین یه سێ و چله: بكه‌نه‌وه ده‌میان كه‌نیسه‌دا له‌ناو ئافره‌تان قه‌ده‌غه‌یه
به‌ڵكو)) بدوێن، نه‌دراوه پێ ڕێیان چونكه بن، بێ‌ده‌نگ كڵێساكاندا له ژنان با . شتێك ویستیان ئه‌گه‌ر به‌ڵام بن ملكه‌چ با ده‌فه‌رمووێ ته‌وراتیش وه‌ك
. له ژن بۆ شوره‌ییه چونكه بپرسن مێرده‌كانیان له ماڵه‌وه له با فێربن،یه‌كه‌م (( كۆرنسۆسى بدوێت 35-34: 14كڵێسادا
: خواپه‌رستى مین چواره و چله )) مهڕقۆس)) برد بۆ كڕنۆشی و ڕایكرد بینی، عیسای دووره‌وه له 6: 5كاتێ
: وتی)) به‌رز ده‌نگی به كه‌وت، له‌به‌رده‌می و كرد هاواری بینی، عیسای كه‌ئازارم ده‌پاڕێمه‌وه لێت هه‌ره‌به‌رز؟ خودای كوڕی عیسای ده‌وێ من له چیت
لۆقا(( 28: 8نه‌ده‌ی
پێڕست
39
ئامرازهكانى به‌كارهێنانى چۆنیه‌تى2تێكۆشان.........................................................
به‌زمانه ئینجیل3جیاوازه‌كان...........................................................................
ئینجیلى: له عه‌ره‌بى دورگه‌ى و عه‌ره‌ب یه‌كه‌م5مه‌سیحیه‌كاندا......................................
دووه‌م:6ئیبراهیم ........................................................................................
ئه‌فسانه: سێیه‌م7نابه‌جێكان..............................................................................
چواره‌م:8مه‌ی...........................................................................................
خزمیشت: نزیكترین ئه‌گه‌ر هه‌تا هه‌ڵگه‌ڕاوه‌كان كوشتنى پێنجه‌م9بێت.............................
زینا: منداڵى شه‌شه‌م...........................................................................) 9زۆڵ)
خه‌ته‌نه: حه‌وته‌م9كردن.................................................................................
یه‌كنه‌گرتنه‌وه‌ى: هه‌شته‌م10ده‌قه‌كان...................................................................
وێنه‌كه‌ى: ته‌ورات خودا پێغه‌مبه‌رى داود نۆیه‌م11شێواندووه.......................................
ده‌یه‌م:12په‌روه‌ردگار ..................................................................................
خودا: وشه‌ى كاتێك التینیه‌كان پیته به یاریكردن یانزده‌یه‌م13ده‌نوسن..............................
له‌الى: كورته‌كانى كه‌مو سیفه‌ته و خودا دوانزه‌یه‌م13ئه‌وان........................................
40
هۆكارى: خودا ئایا سیانزه‌یه‌م...................................................... ؟ 14سه‌رلێشێوانه
كه‌موكورتى: سیفه‌تى و خودا چوارده‌یه‌م14زیاتر....................................................
گیانى: پانزه‌یه‌م16پیرۆز...............................................................................
نزیكى: كه‌زۆر دوكه‌سدا له‌نێوان داوێنپیسى واتا تۆالزى شازده‌یه‌م17یه‌كن........................
حه‌ڤده‌یه‌م:19ئیسرایلیه‌كان..............................................................................
یه‌رمیا: هه‌ژده‌یه‌م......................................................................... ) 19إرمياء)
خواى: ) درودى عیسا نۆزده‌یه‌م19لێبێت( ............................................................
) بێتوانا: ) خودایه‌كى لێبێت خواى درودى ئایاعیسا بیسته‌م22بوو؟..................................
) ( : و ڕقاوى لێبێت خواى درودى عیسا ئایا یه‌كه‌م و بیست23ده‌مارگیربوو؟.......................
: پاڵه‌وانانى له یه‌كێك وه‌ك ئاسماندا له ده‌فڕێت مه‌سیح ئایا دووه‌م و بیست23سینه‌ما؟..............
, : گه‌لێكى جوله‌كه‌كان سێیه‌م و بیست24یاخى........................................................
: چوار و بیست25قه‌توره...............................................................................
ده‌ستى : له‌سه‌ر كۆمه‌ڵكوژى پێنجه‌م و بیست25جوله‌كه. ...........................................
: سادقى مه‌لیك شه‌شه‌م و بیست26كاهین .............................................................
41
( : ماناكه‌ى ئینگلیزى به مه‌سیح حه‌وته‌م و بیستChrist..................................... . 27ه(
له‌سه‌ر : ) خوداى درودى محه‌مه‌د هه‌شته‌م و بیست28بێت( ........................................
: ونۆیه‌م بیست29ئۆنانیسم..............................................................................
: یه‌مین سى29پۆڵس.....................................................................................
: كه‌‌مین یه و سى29به‌راز..............................................................................
: دووه‌‌مین و سى29فره‌ژنى.............................................................................
: هه‌ڕه‌شه‌ى و پێشبینى یه‌مین وسێ سى30به‌تاڵ......................................................
: به‌ڵام پێغه‌مبه‌رن چواره‌مین و سى30ڕوتن..........................................................
: سه‌ر ده‌سترێژیكردنه پێنجه‌مین و سى31ئافره‌ت...................................................
: شه‌شه‌مین و سى31شه‌ممه...........................................................................
: حه‌وته‌مین و سى31ساره.............................................................................
: به‌فه‌رمانى كۆیالیه‌تى هه‌شته‌مین و سى32خودا....................................................
: نۆیه‌مین و سى32هاوڕه‌گه‌زبازى....................................................................
كوڕه‌كانى: چله‌مین33خودا.............................................................................
42
: گۆشتى مین ویه‌كه چله33به‌راز......................................................................
: مین دووه و چله34له‌شفرۆشى........................................................................
: مین یه سێ و چله34ئافره‌ت..........................................................................
: مین چواره و چله35...................................خواپه‌رستى..................................
43