ترجمه مطالعات متخصص فرحزاد فرزانه با وگو گفت

ترجمه ضرورت

همان »ترجمه« به پديده جديد، جهان فرهنگى مناسبات در فرهنگى توسعه فرايند در

ب,,ه م,,ترجم ترجم,,ه، فراين,,د در كه چرا »تأليف«، پديده كه است اهميت صاحب اندازه

ت,,أليفى كارى ناخودآگاه مقصد، زبان به برگرداندن براى متنى گزينش و انتخاب اعتبار

اساس,,ى ش,,أنى ام,,روز، فرهن,,گ جغرافي,,اى در ترجمه جهت، اين به. است داده انجام

و ترجمه مطالعات استاد فرحزاد، فرزانه دكتر با وگويى گفت آيد مى پى از دارد. آنچه

علمى رش,,ته ظه,,ور زمينه و پيشينه به كه است طباطبايى عالمه دانشگاه زبانشناسى

ان,,داز »چش,,م ارجمن,,د نش,,ريه ان,,دركاران دس,,ت پ,,ردازد. از مى ترجم,,ه مطالع,,ات

.سپاس,,گزاريم اختيار»ايران« نهادن,,د در را وگو گفت اين متن فرهنگى« كه ارتباطات

انديشه گروه

زم,انى چ,ه ترجمه« ب,ه »مطالعات عنوان تحت فرهنگى گرايش يك ظهور پيشينه و سابقه*

گردد؟ مى باز

بشر كه كارى اولين كه معتقدند ها دارد. بعضى طوالنى بسيار سابقه ترجمه كار و فعاليت-

مى ترجمه نوعى را اين و درآورد كالم به را هايش انديشه توانسته يعنى است؛ ترجمه كرده

است. اين انديشه برگردان واقع در كالم كنيم فرض برگرداندن معنى به را ترجمه اگر. دانند

آن ب,,ه ام,,روز ك,,ه چ,,يزى آن اس,,ت. ام,,ا برداش,,ته ترجم,,ه ب,,راى بش,,ر كه است قدمى اولين

W ك,,ه است اى رشته گوييم مى ترجمه مطالعات يا شناسى ترجمه .ش,,د آغ,,از ۱۹۵۰ از عم,,دتا

۱۹۸۰ از رفت,,ه رفت,,ه بعدها و آمد مى حساب به كاربردى زبانشناسى از اى زيرمجموعه ابتدا

و موضوعات انحصار در ترجمه ۱۹۵۰ سال از درآمد. قبل مستقل اى رشته صورت به بعد به

مترجمان و داد مى انجام را انجيل ترجمه بود، كشيش كسى اگر بود. يعنى خاصى گروههاى

جه,انى جنگه,اى از باشند. بع,د متبحر نظر مورد حوزه در بايست مى كنند ترجمه اينكه براى

و ادبي,,ات از غ,,ير ه,,ايى ح,,وزه در ترجم,,ه ب,,ه نياز رفته رفته ارتباطات گسترش با دوم و اول

و ش,,دند  اس,,تخدام ترجم,,ه ك,,ار ب,,راى م,,ترجم ن,,ام ب,,ه كس,,انى آم,,د، وج,,ود به مذهبى متون

گ,,روه س,,ه طرحه,,ا اين در ابت,,دا، هم,,ان كردن,,د. از  آغ,,از ماش,,ينى ترجمه براى را طرحهايى

ك,,ه ب,,ود ت,,رتيب اين منط,,ق. ب,,ه متخصص,,ان و رياض,,يدانها كردند: زبانشناس,,ان، مى فعاليت

ك,,اربردى زبانشناس,,ى ه,,اى ح,,وزه انواع از يكى و گرفت قرار زبانشناسى زيرشاخه ترجمه،

در ديگ,,رى ابع,,اد رفت,,ه رفت,,ه بع,,د ب,,ه ۱۹۸۰ و ۱۹۷۰ه,,اى ده,,ه از ش,,د. ام,,ا محس,,وب

W نبودند، زبانشناختى فقط كه شدند مطرح شناسى  ترجمه سياسى فرهنگى، ادبى، ابعاد مثال

بعضى نتيجه آيند. در وجود به جديدى فضاهاى شدند باعث موارد اين تمام شناسى، جامعه و

در س,,الى بيست حدود از بعد رفته رفته و افتادند رشته اين استقالل فكر به شناسان ترجمه

مستقلى گروه بودند، داده جاى زبانشناسى گروههاى در را شناسى ترجمه كه دانشگاههايى

اعالم ب,ا ه,ولمز ۱۹۷۲ س,ال ترجم,ه. در مطالع,ات ي,ا شناس,ى ترجم,ه ن,ام ب,ه آمد وجود به

آم,وزش ش,د. او قاي,ل آن ب,راى ك,اربردى و محض ش,اخه دو پ,ژوهى ترجم,ه براى استقالل

ن,,رم و زب,,ان )فرهن,,گ م,,ترجم كم,,ك ابزار و ترجمه امر در سياستگذارى ترجمه، نقد ترجمه،

و توص,,يفى شناس,,ى ترجم,,ه و ك,,اربردى شناس,,ى ترجم,,ه زيرش,,اخه ترجم,,ه( را افزاره,,اى

. داد قرار محض شناسى ترجمه شاخه زير را نظرى شناسى ترجمه

بودند؟ امورى چه انجام متكفل ها حوزه اين از هريك*

W تقس,,يم ك,,اربردى و محض ه,,اى ش,,اخه به توان مى را شناسى ترجمه- آم,,وزش ك,,رد. مثال

ص,,ورت ب,,ه اگ,,ر ماش,,ينى، اس,,ت. ترجم,,ه ك,,اربردى شناس,,ى ترجم,,ه از اى ش,,اخه ترجم,,ه

نظ,,رى شناس,ى ترجم,,ه زيرمجموع,ه رود، ك,,ار ب,,ه پ,,ردازى نظريه يا تحقيق براى موضوعى

آنگ,,اه ش,,ود اس,,تفاده م,,ترجم ب,,ه كمك افزارى( براى نرم ) ابزارى صورت به اگر اما است،

. گيرد مى قرار كاربردى شناسى ترجمه زيرمجموعه

هستند؟ مطرح شناسى ترجمه در اكنون هم هايى نظريه چه*

و زبانش,,ناختى ه,,اى نظري,,ه هستند. يكى، مطرح باب اين در نظريه دسته دو كلى طور به-

ب,ه وقته,ا آن ) ك,ه شناس,ى ترجمه كه زمانى هستند. تا شناختى غيرزبان هاى نظريه ديگرى

W ترجمه هاى نظريه بود، زبانشناسى گفتند( زيرمجموعه مى ترجمه آن زبانشناس,,ى از عمدتا

نيز خودشان آوردند، مى روى ترجمه حوزه در پردازى نظريه به كه گرفتند. افرادى مى تأثير

در البت,,ه شناس,,ى ترجم,,ه مكتب ... . اولين و ب,,ل الرس,,ن، ناي,,دا،: مانن,,د بودن,,د زبانش,,ناس

ه,,دف و كردن,,د تأسيس زبانشناسان هم را مكتب اين كه شد تأسيس آلمان اليپزيك دانشگاه

مط,,رح ترجم,,ه م,,ورد در ك,,ه هايى نظريه دليل همين بود. به فنى و علمى ترجمه اصليشان،

W كردند مى ش,,دند. در مى مح,,دود فنى اصطالحات سطح در گزينى معادل و معادل به عمدتا

مط,,رح ترجم,,ه در بس,,يار هم زبانش,,ناختى غ,,ير ه,,اى نظري,,ه زبانش,,ناختى، ه,,اى نظريه كنار

W شده از را ترجم,,ه ك,,ه اس,,ت مداخله/ دستكارى مكتب شناسى، ترجمه ديگر مكتب اند. مثال

زيرش,,اخه ترجم,,ه گوين,,د مى مكتب اين نگ,,رد. مؤسس,,ان مى تط,,بيقى ادبي,,ات منظ,,ر

تط,,بيقى مطالع,,ه ك,,ه اس,,ت اب,,زارى زي,,را اس,,ت، ادبيات زيرشاخه بلكه نيست، زبانشناسى

است. اينه,,ا ترجمه تطبيقى ادبيات اصلى پايه بنابراين كند، مى ميسر را مختلف ملل ادبيات

توص,,يف ب,,ه و ان,,د داده جاى فرهنگى مطالعات و تطبيقى ادبيات گروه در را شناسى ترجمه

دي,,دگاهى ديگ,,ر اى ترجم,,ه. ع,,ده ت,,دريس ن,,ه پردازن,,د مى ده,,د مى روى ترجمه اثر بر آنچه

ب,راى اب,زارى توان,د مى ترجم,ه ك,ه معتقدن,د و كنن,د مى اتخ,,اذ رشته اين به نسبت سياسى

نگ,,اه فوك,,و ك,,ه آنگونه قدرت مناسبات ديدگاه از را ترجمه باشد. آنها سياسى قدرت اعمال

ادوارد دي,,دگاه هم ديگ,,رى است. ع,,ده ونوتى آثار رويكرد اين بارز نگرند. نمونه مى كند مى

ح,,وزه اين در ك,,ه كتابه,,ايى مهم,,ترين از يكى. كنن,,د مى مط,,رح شناس,,ى ترجمه در را سعيد

ترجم,,ه اس,,تعمارى« ك,,ه پس,,ا ه,,اى نظري,,ه» عن,,وان ب,,ا است كتابى البته است شده منتشر

نقش,,ى چ,,ه استعمارگران براى ترجمه دهند مى نشان روشنى به كه است مقاالتى مجموعه

آث,ار ترجم,ه ب,ا را خ,ود برت,رى چگونه اند، كرده ترجمه از سياسى هاى استفاده چه و داشته

از خاص,,ى بخشهاى يا انواع ترجمه با چگونه و اند رسانده اثبات به ها مستعمره زبان به خود

وق,تى ان,د. پس پرداخت,ه و س,اخته ه,ا مس,تعمره از واقعى غ,ير تصويرى مستعمره، ادبيات

مباحث حاضر حال كنيم. در نمى اشاره واحد نظريه يك به واقع در ترجمه، نظريه گوييم مى

ام,,ر همين و مطرحن,,د آن در مختل,,ف دي,,دگاههاى ك,,ه اس,,ت اى گون,,ه ب,,ه ترجم,,ه در نظ,,رى

. است كرده رشته ميان شاخه يك به را شناسى ترجمه

W پدي,ده يك ترجمه امروزه اى عده نظر به خاطر بدل همين به* نيس,ت، زبانش,ناختى ص,رفا

. فرهنگى است اى پديده بلكه

-W W چنين قطعا فرهن,,گ از ف,,ارغ زب,,انى دارد. هيچ معنا فرهنگ كالبد در فقط زبان است. اصال

نادي,,ده را مقص,,د زب,,ان و مبدأ زبان فرهنگى بافت توانيم نمى كنيم مى ترجمه نيست. وقتى

ب,,ر اين و داريم ك,,ار و سر هم فرهنگ با نداريم، كار و سر زبان با فقط ترجمه بگيريم. هنگام

حاضر عصر در فرهنگى ديدگاههاى نظرى، حوزه در اما. گذارد مى تأثير ترجمه سطوح تمام

W فمنيس,,تى و اس,تعمارى پس,,ا ديدگاههاى همان آن ب,,ه باي,,د ك,,ه م,,واردى از يكى هس,,تند. مثال

W كه است اين كرد، اشاره ام,,روزه بده,,د. ام,,ا ترجم,,ه ب,,وى و رنگ نبايد ترجمه گفتند مى قبال

گرفت,,ه نادي,,ده و ب,,ازد مى رن,,گ مب,,دأ زب,,ان ف,,رهنگى ه,,ويت اى ترجم,,ه چ,,نين در گوين,,د مى

.شود مى

ديگر؟ هاى نشانه به ها نشانه از است اى ترجمه ترجمه، ترتيب اين به*

/ دستگاه يك هاى نشانه كالمى، نظام/دستگاه يك هاى نشانه جاى به حال هر به ترجمه در-

ح,ال ه,ر ب,ه باش,ند، داش,ته تعل,ق ك,ه اى جامعه هر به نشينند. آدمها، مى ديگر كالمى نظام

همه اما هستند، يكى بيش و كم زبانها همه متكلمان نزد ها دارند. پديده مشتركى هاى تجربه

W زبان قالب در آنها گردانى رمز شيوه يعنى زنند، نمى حرف جور يك آنها درباره يكسان لزوما

اختالف هم با هم مدلولها بلكه ها، نشانه تنها نه يعنى نباشد، يكسان شيوه اين وقتى. نيست

اس,,ت ارتباط ايجاد نوعى خودش كه ترجمه براى هم بعد و ارتباط ايجاد براى ما دارند. البته

. داريم الزم ضمنى توافق نوعى يك

داد؟ قرار نظر مد ترجمه در بايد را پارامترهايى چه*

ن,,وع و ه,,دف به كنيد، ترجمه بخواهيد كه زبانى هر از ترجمه، استراتژيهاى از يكى واقع در-

W بستگى كنيد مى ترجمه كه متنى صفحه يك در است قرار كه متنى با تبليغاتى متن دارد. مثال

دوره و مخاطبه,,ا ك,,ه است. چ,,را متفاوت سياسى اخبار و ادبى متن با يا و شود درج اينترنت

چ,,ارچوب م,,ورد در آورن,,د. ام,,ا مى وج,,ود ب,,ه متنه,,ا از مختلفى توقعات تاريخى مختلف هاى

ادبي,,ات ترجم,,ه مث,,ال طور به كه چرا كرد دقت مهمى نكته به بايد كنيم مى انتخاب كه متنى

ق,,رار ك,,ه اث,,رى آن انتخ,,اب بن,,ابراين شود، مى نيز فرهنگها بازنمايى و فرهنگها انتقال باعث

و ش,,ده من,,د عالق,,ه اث,,رى ب,,ه باش,,د. م,,ترجم داش,,ته مهم چ,,ارچوبى باي,,د شود ترجمه است

كند. مى تأمين را ترجمه هدف از بخشى باور دهد. اين قرار ملتى اختيار در را آن خواهد مى

ش,,ود مى انتخاب اثر يك كه ابتدا همان از كه اند عقيده اين بر صاحبنظران از بسيارى اكنون

ديگ,,ر، عبارتى به و شده انتخاب مورد يك اثر دسته يك ميان از كه شود مى متبادر معنى اين

و طرفان,,ه بى انتخ,,اب ي,,ك توان,,د نمى انتخ,,اب اين حقيقت در و اند نشده انتخاب ديگر آثارى

ش,,ود مى ترجمه اثرى وقتى چون و دارد داليلى انتخاب اين ديگر عبارت باشد. به نظر بدون

W اث,,رى پ,,ر انتخ,,اب انتخ,,اب، آن پس گذارد، مى مقصد جوامع حتى و جامعه در تأثيراتى قطعا

. بود خواهد

كنيد؟ مى ارزيابى چگونه را ديگر زبانهاى به پارسى زبان كالسيك آثار هاى ترجمه وضعيت*

كسانى از بود. بسيارى استعمار دوره با توأم گرفت صورت ترجمه كه اى دوره جديدترين-

آث,,ار پرداختند. آنها مى ترجمه به شناسى شرق ديد از اغلب داشتند اهتمام ترجمه كار به كه

ش,,ان سياس,,ى اغ,,راض با مطابق و فهم قابل خودشان براى كه كردند مى انتخاب را خاصى

ن,,يز ف,,نى لحاظ نپرداختند. از ما كالسيك آثار به بود شايسته كه طور آن وقت هيچ آنها. باشد

ه,,اى ترجم,,ه. بود گسترده و مطرح بسيار دوره آن در آزاد هاى بودند. ترجمه آزاد ها ترجمه

W امروز فرهنگى ديدگاههاى با آزاد و مول,,وى حاف,,ظ، از ك,,ه ه,,ايى دارند. ترجمه مغايرت كامال

جداس,ت. ترجم,ه دسته اين از نيكلسون كار البته بودند، شيوه همين به شدند سعدى و خيام

ايرانيه,ا توس,ط ك,ه ه,ايى ترجمه اكنون ترتيب هر زدايى.به فرهنگ و زدايى هويت يعنى آزاد

بهتر خيلى فرهنگى هويت دادن نشان در اينها كه چرا هستند گوياتر بسيار گيرند، مى صورت

رايج آزاد ه,,اى ترجم,,ه ك,,ه ه,,ايى دوره در دارند. اگرچ,,ه باالترى هاى انگيزه و كنند مى تالش

. كرديم مى ترجمه آزاد صورت به را غربى آثار هم ما بودند