’’’’Хөх судар’’ романы Хөх судар’’ романы уран сайхны дүрслэл уран сайхны дүрслэл

зохиогчын үзэлзохиогчын үзэл

’’’’Хөх судар’’ романы Хөх судар’’ романы уран сайхны дүрслэл уран сайхны дүрслэл

зохиогчын үзэлзохиогчын үзэл

Түүхэн үлгэрийн Түүхэн үлгэрийн хэлбэрийг хосолсон хэлбэрийг хосолсон өвөрмөц шинж бүхий өвөрмөц шинж бүхий зохиол юм. зохиол юм.

Их монгол улсын Их монгол улсын нэгдсэн төр нэгдсэн төр байгуулагдсан үеийг байгуулагдсан үеийг түүхчлэн бичсэн түүхчлэн бичсэн

Хөх судар нь оны Хөх судар нь оны тэмдэглэлт бичиг.тэмдэглэлт бичиг.

Монголын уран Монголын уран зохиолын түүхэн дэх зохиолын түүхэн дэх анхны түүхэн роман анхны түүхэн роман гэж үзэж болно.гэж үзэж болно.

Түүхэн үлгэрийн Түүхэн үлгэрийн хэлбэрийг хосолсон хэлбэрийг хосолсон өвөрмөц шинж бүхий өвөрмөц шинж бүхий зохиол юм. зохиол юм.

Их монгол улсын Их монгол улсын нэгдсэн төр нэгдсэн төр байгуулагдсан үеийг байгуулагдсан үеийг түүхчлэн бичсэн түүхчлэн бичсэн

Хөх судар нь оны Хөх судар нь оны тэмдэглэлт бичиг.тэмдэглэлт бичиг.

Монголын уран Монголын уран зохиолын түүхэн дэх зохиолын түүхэн дэх анхны түүхэн роман анхны түүхэн роман гэж үзэж болно.гэж үзэж болно.

Чингис хааны хойч ургийнхнаас Монголын түүх Чингис хааны хойч ургийнхнаас Монголын түүх соёлын алтан хуудаснаа мөнхийн бүтээлээ соёлын алтан хуудаснаа мөнхийн бүтээлээ үлдээсэн хүмүүний нэг нь тайж В.Инжинаш үлдээсэн хүмүүний нэг нь тайж В.Инжинаш (Хашчулуу) болой. (Хашчулуу) болой.

Эцэг Ванчинбал нь "Их юань улсын мандсан Эцэг Ванчинбал нь "Их юань улсын мандсан төрийн хөх судар"-ыг эхлүүлэн бичиж 8 бүлэг төрийн хөх судар"-ыг эхлүүлэн бичиж 8 бүлэг тууривсаныг Инжинаш хожим нь үргэлжлүүлэн тууривсаныг Инжинаш хожим нь үргэлжлүүлэн бичиж 69 бүлэг болгожээбичиж 69 бүлэг болгожээ..

Ванчинбалын хөвгүүдээс гарамгай яруу найрагч Ванчинбалын хөвгүүдээс гарамгай яруу найрагч төрсөн бөгөөд бичгийн өндөр боловсролтой төрсөн бөгөөд бичгийн өндөр боловсролтой шүлэгчид байлаа. Монголын утга зохиолын шүлэгчид байлаа. Монголын утга зохиолын түүхэнд эцэг Ванчинбалтайгаа нийлээд нэг түүхэнд эцэг Ванчинбалтайгаа нийлээд нэг айлаас таван бичгийн хүмүүн төрж, яруу айлаас таван бичгийн хүмүүн төрж, яруу найргийн үнэт өвийг хойч үедээ үлдээсэн нь найргийн үнэт өвийг хойч үедээ үлдээсэн нь бахархалтай хэрэг бөгөөд дэлхий утга бахархалтай хэрэг бөгөөд дэлхий утга зохиолын түүхэнд ч онцлон тэмдэглэвэл зохих зохиолын түүхэнд ч онцлон тэмдэглэвэл зохих үйл явдал мөн. үйл явдал мөн.

Чингис хааны хойч ургийнхнаас Монголын түүх Чингис хааны хойч ургийнхнаас Монголын түүх соёлын алтан хуудаснаа мөнхийн бүтээлээ соёлын алтан хуудаснаа мөнхийн бүтээлээ үлдээсэн хүмүүний нэг нь тайж В.Инжинаш үлдээсэн хүмүүний нэг нь тайж В.Инжинаш (Хашчулуу) болой. (Хашчулуу) болой.

Эцэг Ванчинбал нь "Их юань улсын мандсан Эцэг Ванчинбал нь "Их юань улсын мандсан төрийн хөх судар"-ыг эхлүүлэн бичиж 8 бүлэг төрийн хөх судар"-ыг эхлүүлэн бичиж 8 бүлэг тууривсаныг Инжинаш хожим нь үргэлжлүүлэн тууривсаныг Инжинаш хожим нь үргэлжлүүлэн бичиж 69 бүлэг болгожээбичиж 69 бүлэг болгожээ..

Ванчинбалын хөвгүүдээс гарамгай яруу найрагч Ванчинбалын хөвгүүдээс гарамгай яруу найрагч төрсөн бөгөөд бичгийн өндөр боловсролтой төрсөн бөгөөд бичгийн өндөр боловсролтой шүлэгчид байлаа. Монголын утга зохиолын шүлэгчид байлаа. Монголын утга зохиолын түүхэнд эцэг Ванчинбалтайгаа нийлээд нэг түүхэнд эцэг Ванчинбалтайгаа нийлээд нэг айлаас таван бичгийн хүмүүн төрж, яруу айлаас таван бичгийн хүмүүн төрж, яруу найргийн үнэт өвийг хойч үедээ үлдээсэн нь найргийн үнэт өвийг хойч үедээ үлдээсэн нь бахархалтай хэрэг бөгөөд дэлхий утга бахархалтай хэрэг бөгөөд дэлхий утга зохиолын түүхэнд ч онцлон тэмдэглэвэл зохих зохиолын түүхэнд ч онцлон тэмдэглэвэл зохих үйл явдал мөн. үйл явдал мөн.

"Хөх судар"-ын эхний 60 "Хөх судар"-ын эхний 60 бүлэгт Чингис хааны үеийн бүлэгт Чингис хааны үеийн хэрэг явдал, сүүлийн 9 хэрэг явдал, сүүлийн 9 бүлэгт Өгөөдэй бүлэгт Өгөөдэй хааны үе хааны үе хүртлэх үйл явдлыг уран хүртлэх үйл явдлыг уран сайхны аргаар чимэглэн сайхны аргаар чимэглэн өгүүлсэн байна. өгүүлсэн байна.

Монголын эртний яруу Монголын эртний яруу найргийн зүйл, ерөөл найргийн зүйл, ерөөл магтаал нэлээд орсноос магтаал нэлээд орсноос гадна ардын дууны зүйл ч гадна ардын дууны зүйл ч бий.бий.

Романы гол дүрүүд Энэ Романы гол дүрүүд Энэ романы гол баатрууд нь 13-романы гол баатрууд нь 13-р зууны үеийн монголын р зууны үеийн монголын нийгмийн үндсэн анги нийгмийн үндсэн анги талын феодал ядгууртан талын феодал ядгууртан болон жирийн ард түмний болон жирийн ард түмний төлөөлөгч болсон байна.төлөөлөгч болсон байна.

"Хөх судар"-ын эхний 60 "Хөх судар"-ын эхний 60 бүлэгт Чингис хааны үеийн бүлэгт Чингис хааны үеийн хэрэг явдал, сүүлийн 9 хэрэг явдал, сүүлийн 9 бүлэгт Өгөөдэй бүлэгт Өгөөдэй хааны үе хааны үе хүртлэх үйл явдлыг уран хүртлэх үйл явдлыг уран сайхны аргаар чимэглэн сайхны аргаар чимэглэн өгүүлсэн байна. өгүүлсэн байна.

Монголын эртний яруу Монголын эртний яруу найргийн зүйл, ерөөл найргийн зүйл, ерөөл магтаал нэлээд орсноос магтаал нэлээд орсноос гадна ардын дууны зүйл ч гадна ардын дууны зүйл ч бий.бий.

Романы гол дүрүүд Энэ Романы гол дүрүүд Энэ романы гол баатрууд нь 13-романы гол баатрууд нь 13-р зууны үеийн монголын р зууны үеийн монголын нийгмийн үндсэн анги нийгмийн үндсэн анги талын феодал ядгууртан талын феодал ядгууртан болон жирийн ард түмний болон жирийн ард түмний төлөөлөгч болсон байна.төлөөлөгч болсон байна.

Монголын 74-жилийн Монголын 74-жилийн түүхийг хамарсан юм. түүхийг хамарсан юм. Романы үйл явдал нь Чингис Романы үйл явдал нь Чингис хаан Жамух хоёр Монгол ба хаан Жамух хоёр Монгол ба алтан улс хоёрын алтан улс хоёрын хоорондын зөрчлөөр илрэнэ. хоорондын зөрчлөөр илрэнэ. Зохиолд Монголын тулгар Зохиолд Монголын тулгар төр байгуулагдсаны үеийн төр байгуулагдсаны үеийн түүхийг уран сайханаар түүхийг уран сайханаар өгүүлнэ.өгүүлнэ.

Чингис түүний дөрвөн Чингис түүний дөрвөн хүлэг баатрууд болох хүлэг баатрууд болох Мухулай , Боорчи, Борхул, Мухулай , Боорчи, Борхул, Чулуун нарыг товойлгон Чулуун нарыг товойлгон дүрсэлж монголчуудын дүрсэлж монголчуудын нэгдэлд саад болж байсан. нэгдэлд саад болж байсан.

ИнжинашИнжинаш / /1837-18921837-1892// Инжинаш 1837 онд Өвөр монголын Инжинаш 1837 онд Өвөр монголын

Зостын чуулганы Түмэд баруун Зостын чуулганы Түмэд баруун хошуундхошуунд Ванчинбал гэгч угсаа Ванчинбал гэгч угсаа залгамжилсан язгууртны гэр бүлзалгамжилсан язгууртны гэр бүлдд

мэндэлжээмэндэлжээ..

"Их юань улсын мандсан төрийн хөх "Их юань улсын мандсан төрийн хөх судар""Нэгэндавхар асар", "Улаанаар судар""Нэгэндавхар асар", "Улаанаар уйлах танхим" романаа бичихдээ уйлах танхим" романаа бичихдээ монгол үндэстнийхээ уран зохиол монгол үндэстнийхээ уран зохиол болох уран домог, түүхэн үлгэр, ардын болох уран домог, түүхэн үлгэр, ардын дуу, ерөөл магтаал зэрэг уламжлалыг дуу, ерөөл магтаал зэрэг уламжлалыг өвлөн авсан үндсэн дээр хань өвлөн авсан үндсэн дээр хань үндэстний эртний сонгодог уран үндэстний эртний сонгодог уран зохиол тухайлбал "Гурван улсын зохиол тухайлбал "Гурван улсын үлгэр", "Хүйтэн уулын бичиг", үлгэр", "Хүйтэн уулын бичиг", "Баруунтаа зорчисон үлгэр" "Баруунтаа зорчисон үлгэр" романуудын үзэл санаа, бүтэц романуудын үзэл санаа, бүтэц зохиомж, зохион бүтээх арга барилын зохиомж, зохион бүтээх арга барилын сор содон зүйлсээс суралцан авч сор содон зүйлсээс суралцан авч ашигласан онцлогтой юм .ашигласан онцлогтой юм .

1892 онд 56 тайдаа отчийн сүмд үхсэн. 1892 онд 56 тайдаа отчийн сүмд үхсэн. хар луу жилхар луу жил

Хөх судар”-ын олон Хөх судар”-ын олон хувилбарууд гар хувилбарууд гар бичмэлээр болон гэрэл бичмэлээр болон гэрэл зургаар олон газар зургаар олон газар хадгалагдаж байгаагийн хадгалагдаж байгаагийн дотор манай Үндэсний дотор манай Үндэсний төв номын санд 12 дэвтэр төв номын санд 12 дэвтэр гар бичмэл буй. гар бичмэл буй. 

Тэрхүү гар бичмэлийг Тэрхүү гар бичмэлийг 1914 онд хошуу ноён 1914 онд хошуу ноён Хурц ван Түвдэнгийн Хурц ван Түвдэнгийн (одоогийн Сүхбаатар (одоогийн Сүхбаатар аймгийн Эрдэнэцагаан аймгийн Эрдэнэцагаан сумын) хувийн номын сумын) хувийн номын сангаас Данзан гэгч хүн сангаас Данзан гэгч хүн хуулан авсан гэж үздэг хуулан авсан гэж үздэг билээ. билээ.

Судар бичгийн Судар бичгийн хүрээлэнгээс хориод онд хүрээлэнгээс хориод онд Инжинашийн зохиолуудыг Инжинашийн зохиолуудыг эрэн сурвалжиж байжээ.эрэн сурвалжиж байжээ.

Энэ мэт Инжинашийн Энэ мэт Инжинашийн зохиолыг судлах, өвийг зохиолыг судлах, өвийг хамгаалах талаар хамгаалах талаар хөөцөлдөж байсан мэдээ хөөцөлдөж байсан мэдээ бий боловч үнэн хэрэгтээ бий боловч үнэн хэрэгтээ энэ ажил өвөрлөгч энэ ажил өвөрлөгч эрдэмтэд болон, гадаадын эрдэмтэд болон, гадаадын монголч эрдэмтэдийн монголч эрдэмтэдийн хэрэг байсаар өнөөг хэрэг байсаар өнөөг хүрчээ.хүрчээ.

арван найман бүлэгтэй хоёр арван найман бүлэгтэй хоёр бар хэвлэл буюу хоёр бар хэвлэл буюу хоёр дэвтрээр уншигч олны гар дэвтрээр уншигч олны гар дээр очсон нь эх хувилбар дээр очсон нь эх хувилбар буюу анхны хэлбэрээрээ буюу анхны хэлбэрээрээ байжээ. байжээ.

хоёрдахь хэвлэл нь 1990 онд хоёрдахь хэвлэл нь 1990 онд В. Инжинаш << Их юань В. Инжинаш << Их юань улсын мандсан төрийн хөх улсын мандсан төрийн хөх судар>> гэсэн гурамсан судар>> гэсэн гурамсан романыг хураангуйлан хөх романыг хураангуйлан хөх судрын үлгэр номыг Ө.М.Ө.З.О судрын үлгэр номыг Ө.М.Ө.З.О ын хэвлэлийн уран бичгийн ын хэвлэлийн уран бичгийн найруулах тасгаас Б.Хянган найруулах тасгаас Б.Хянган манай орчуулагч Ц.Сүхбаатар манай орчуулагч Ц.Сүхбаатар эрдэмтэн Г.Хасбаатар монгол эрдэмтэн Г.Хасбаатар монгол бичгээс крилл үсэгт буулгаж бичгээс крилл үсэгт буулгаж уг эхийг тулган нэг дэвтэр уг эхийг тулган нэг дэвтэр бүхий дөчин гурван бүхий дөчин гурван бүлэгтэйгээр хэвлэгджээбүлэгтэйгээр хэвлэгджээ

Тухайн үеийн чин улсын зүгээс Монгол Тухайн үеийн чин улсын зүгээс Монгол үндэстний гадаад ертөнцөөс хөндий байлгах үндэстний гадаад ертөнцөөс хөндий байлгах гэсэн бодлого нь хэвээр үргэлжилж байсан гэсэн бодлого нь хэвээр үргэлжилж байсан цаг үе агаад эх орны үндсэрхэг үзэл манж цаг үе агаад эх орны үндсэрхэг үзэл манж чингийн уланд гишгэгдэж улс үндэстний үнэт чингийн уланд гишгэгдэж улс үндэстний үнэт зүйлс алдагдаж байгааг өөрийн амьдарч буй зүйлс алдагдаж байгааг өөрийн амьдарч буй нийгэмтэй нь ижил учир мах ясандаа нийгэмтэй нь ижил учир мах ясандаа шингээсэн.шингээсэн.

Тэр үеийн Хятадын үймээн нь Инжинашын Тэр үеийн Хятадын үймээн нь Инжинашын язгууртан гэр бүлд нөлөөлсөн ньязгууртан гэр бүлд нөлөөлсөн нь Инжинаши Инжинаши нь Ромео Жульята хэмээх алдарт зохиолоо нь Ромео Жульята хэмээх алдарт зохиолоо шикспер өөрөө дурласан үедээ бичсэн шикспер өөрөө дурласан үедээ бичсэн гэдэгтэй агаар нэгэн адил байна.Энэ нь зүрх гэдэгтэй агаар нэгэн адил байна.Энэ нь зүрх сэтгэлээсээ гүн гүнзгий ойлгож байгаад сэтгэлээсээ гүн гүнзгий ойлгож байгаад оршино.оршино.

ЖишээЖишээ 1 : 1 :

*** нэгэн төрлийн баян *** нэгэн төрлийн баян ядуу хоёр туйлтын ядуу хоёр туйлтын тэмцэлдээн, амьдрал тэмцэлдээн, амьдрал мөхлийн зам ч өөр мөхлийн зам ч өөр өөр ашиг сонирхол өөр ашиг сонирхол шунал хүслийн эрэлт шунал хүслийн эрэлт уналт ч алсдаа уналт ч алсдаа харилцан харилцан адилгүй.Эүдэгээ цаг адилгүй.Эүдэгээ цаг доор харгис түшмэл доор харгис түшмэл хоцдог ноёд улсаар хоцдог ноёд улсаар дүүрэн буй дүүрэн буй

ТайлбарТайлбар : :

шүүмжлэхдээ шүүмжлэхдээ

хэмээн бичсэн нь хэмээн бичсэн нь түүхийн аль ч цаг түүхийн аль ч цаг үед байснаар үл үед байснаар үл барам одоо ч хэрнээ барам одоо ч хэрнээ байсаар байгаа байсаар байгаа нийгмийг улс төрийн нийгмийг улс төрийн буруу тоглтолцоог буруу тоглтолцоог бүрдсэн хэмээх бүрдсэн хэмээх бүрэн үндэслэлтэй.бүрэн үндэслэлтэй.

ЖишээЖишээ 2 : 2 :• ““Дөрвөн харь таван Дөрвөн харь таван

өнгийг хуваасан нь”өнгийг хуваасан нь”

(сүүлийн дөчин (сүүлийн дөчин гуравдугаар бүлгээс)гуравдугаар бүлгээс)

“ “Дөрвөн харь таван Дөрвөн харь таван өнгийг хуваасан нь ”өнгийг хуваасан нь ”

(учир зүйн талаас)(учир зүйн талаас)

ТайлбарТайлбар : : Эрт дээр үеэс(эцгээс үүсч, Эрт дээр үеэс(эцгээс үүсч,

эхээс төрсөн өдөрт эхээс төрсөн өдөрт баясгалангын ёсоор тавиглан баясгалангын ёсоор тавиглан хуримлан жаргавал зохино ) хуримлан жаргавал зохино ) хэмээсэн нь нас сүүдэр хэмээсэн нь нас сүүдэр нэмсэний найр буюу орчин нэмсэний найр буюу орчин цагаар бол төрсөн өдрийг цагаар бол төрсөн өдрийг тэмдэглэдэг байсны нэгэн тэмдэглэдэг байсны нэгэн нотолгоо болно. нотолгоо болно.

Харин нь Дэлхийн талыг Харин нь Дэлхийн талыг эзлэн суусан чингис хаан эзлэн суусан чингис хаан нэгтгэсэн усаатараан нэгтгэсэн усаатараан бутраахгуйн тулд таван хэсэг бутраахгуйн тулд таван хэсэг буюу дөрвөн зүг найман буюу дөрвөн зүг найман зовхист бүлэглэн хувааж зовхист бүлэглэн хувааж дөрвөн хөвүүндээ хуваан дөрвөн хөвүүндээ хуваан даатгаж байгаа нь тэр ажээ.даатгаж байгаа нь тэр ажээ.

ЖишээЖишээ 3 : 3 : БИчИГ СУДАРБИчИГ СУДАР

~~Сургах ба дуурайх ~~Сургах ба дуурайх БИчИГ СУДАРБИчИГ СУДАР үгүй үгүй атал хувьдаа сурсан атал хувьдаа сурсан явдал үзэл тул төрөлх явдал үзэл тул төрөлх богдод орсон буюубогдод орсон буюу..

ТайлбарТайлбар : :

Хэдий эрдмийг номоор Хэдий эрдмийг номоор дамжин суравч дамжин суравч аливаа зүйлсийг аливаа зүйлсийг хүрээлэн буй хүрээлэн буй орчингоосоо орчингоосоо суралцаж болдог суралцаж болдог гэсэн санааг гэсэн санааг илэрхийлж байна.илэрхийлж байна.

Зохиогчийн Зохиогчийн "Хөх судар"-"Хөх судар"-ыг бичсэн гол ыг бичсэн гол зорилгыг эрдэмтэн мэргэд тайлахдаа:зорилгыг эрдэмтэн мэргэд тайлахдаа:

монголын ноёд тайж нараас монголын ноёд тайж нараас үндэс язгуураа бодолгүй эд үндэс язгуураа бодолгүй эд ашгийн боол болж, монгол ашгийн боол болж, монгол тоотны дийлэнх үндэстнийхээ тоотны дийлэнх үндэстнийхээ түүхийг мэдэхгүй, үндэстэнээ түүхийг мэдэхгүй, үндэстэнээ голж жигших үзэл буй болж голж жигших үзэл буй болж байсныг шүүмжлэн байсныг шүүмжлэн сэнхрүүлж, үндэстнээ сэнхрүүлж, үндэстнээ хайрлах сэтгэлийг буй болгоххайрлах сэтгэлийг буй болгох

бүх монгол тоотондоо уг бүх монгол тоотондоо уг түүхийг нь мэдүүлж, улмаар түүхийг нь мэдүүлж, улмаар хойч үеийнхэнд уламжлан хойч үеийнхэнд уламжлан хоцоргохыг зорьсонтухайн хоцоргохыг зорьсонтухайн үеийн монгол үндэстнийг үеийн монгол үндэстнийг мунхаг бядуу хэмээн мунхаг бядуу хэмээн гадуурхан басамжилж байсан гадуурхан басамжилж байсан харийнханы доромжлолыг харийнханы доромжлолыг эсэргүүцэж, үндэстнийхээ цог эсэргүүцэж, үндэстнийхээ цог сүлдийг мандуулахсүлдийг мандуулах

Өчүүхэн миний ухаандӨчүүхэн миний ухаанд......

харь үндэстний бичиг зохиолд харь үндэстний бичиг зохиолд

монголын түүх, заншлыг гуйвуулан монголын түүх, заншлыг гуйвуулан тэмдэглэсээр ирснийг няцааж тэмдэглэсээр ирснийг няцааж залруулах залруулах

бүх монгол тоотондоо уг түүхийг нь бүх монгол тоотондоо уг түүхийг нь мэдүүлж, улмаар хойч үеийнхэнд мэдүүлж, улмаар хойч үеийнхэнд уламжлан хоцоргохыг зорьсон уламжлан хоцоргохыг зорьсон

Өчүүхэн миний ухаандӨчүүхэн миний ухаанд......Т.Галсан Т.Галсан Монгол хүмүүний зүрхний бичээсМонгол хүмүүний зүрхний бичээс Би таван ханатай гэрт төржээБи таван ханатай гэрт төржээ Би таван тивтэй дэлхийд төржээБи таван тивтэй дэлхийд төржээ Би буурал түүхтэй Монголд төржээБи буурал түүхтэй Монголд төржээ Би бурхад мэндэлдэг дорнодод төржээБи бурхад мэндэлдэг дорнодод төржээ Эвдэрвээс бид хуваахын хүрдЭвдэрвээс бид хуваахын хүрд Эвлэрвээс бид үржүүлэхийн хүрд Эвлэрвээс бид үржүүлэхийн хүрд Эвдэрвээс бид чин улсын босгоны боолЭвдэрвээс бид чин улсын босгоны боол Эвлэрбээс бид чингисийн бүрэн гүрэн Эвлэрбээс бид чингисийн бүрэн гүрэн

МонголМонгол

Ашигласан ном зүйАшигласан ном зүй Хөх судрын үлгэр Хөх судрын үлгэр

Б.Хянган /2000/Б.Хянган /2000/ Хөх судрын товхимол Хөх судрын товхимол

Л.Хашхүү /1998/Л.Хашхүү /1998/ Уран зохиол шинжлэлийн Уран зохиол шинжлэлийн

лекц Г.Галбаяр /1994/лекц Г.Галбаяр /1994/ Хэлний найруулга зүй Хэлний найруулга зүй

О.Баасанбат /2002/О.Баасанбат /2002/ Монголын уран зохиолын Монголын уран зохиолын

дээжис боть-7дээжис боть-7 Монголын уран зохиолын Монголын уран зохиолын

дээжис боть-11дээжис боть-11

АНХААРАЛ ТАВЬСАНД АНХААРАЛ ТАВЬСАНД

БАБАяяАРЛАЛАААРЛАЛАА

11А ангийн сурагч Э.Бадам11А ангийн сурагч Э.Бадам