ΠΑΡΑΔΟΣΗΚΑΙ

ΜΟΝΤΕΡΝΙΣΜΟΣΣΤΗ

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ

Πρόταση διδασκαλίας – οργάνωσης

του β΄ μέρουςτης κυρίως ανάγνωσης

Κατερίνα Προκοπίου

 

Α΄ φάση: Πριν από την ανάγνωση (περίπου 2 διδακτικές ώρες)

• Εισαγωγή στο θέμα• Ανάγνωση – ακρόαση ποιημάτων καικατάταξή τους σε μία σειρά από το πιο παραδοσιακό στο πιο μοντέρνο. • Οι βασικές έννοιες της ποίησης

       

Β΄ Φάση: Κυρίως ανάγνωση: (περίπου 10 διδακτικές ώρες)

(α) 2 ώρες : • συγκριτική μελέτη ενός παραδοσιακού κι ενός νεωτερικού ποιήματος• καταγραφή χαρακτηριστικών παραδοσιακής και νεωτερικής ποίησης

(β) 4 ώρες• μελέτη λογοτεχνικών ρευμάτων, σχολών, γενιών• συμπλήρωση πίνακα με τη γραμμή της εξέλιξης από την παραδοσιακή στη μοντέρνα ποίηση• επισήμανση ποιητών που έκαναν τη ρήξη με την παράδοση και καταγραφή των νεωτερισμών τους

(γ) 4 ώρες: • αναζήτηση διαφορών καβαφικής – παραδοσιακής ποίησης• αναζήτηση διαφορών καρυωτακικής – παραδοσιακής ποίησης• ταξινόμηση ποιημάτων ανάλογα με το βαθμό του άλογου στοιχείου• αναζήτηση ποιητικών και καθημερινών λέξεων σε ποιήματα Παλαμά, Καβάφη, Σεφέρη• αναζήτηση των λόγων που οδήγησαν στη ρήξη με την παράδοση

  

Γ΄ Φάση: Μετά την ανάγνωση (περίπου 4 διδακτικές ώρες)

 

• Διασκευή παραδοσιακού ποιήματος σε μοντέρνο.• Σύνθεση παραδοσιακού και μοντέρνου ποιήματος• Σύνθεση από κοινού υπερρεαλιστικού ποιήματος• Συγκέντρωση των εργασιών και των τριών φάσεων του project

Σκοποθεσία

(για αυτή τη φάση της ερευνητικής εργασίας) :

1. Να αποκτήσουν οι μαθητές μια συνολική εικόνα της εξέλιξης της νεοελληνικής ποίησης.

2. Να συνειδητοποιήσουν ότι η ποίηση αλλάζει, τόσο στο περιεχόμενο όσο και στη μορφή της, από εποχή σε εποχή.

3. Να γνωρίσουν τα λογοτεχνικά κινήματα του ρομαντισμού, του παρνασσισμού, του συμβολισμού, του μοντερνισμού και του υπερρεαλισμού.

4. Να εντοπίσουν τους ποιητές που έρχονται σε ρήξη με την παράδοση και ανανεώνουν την ποίηση

5. Να δημιουργήσουν πίνακες που να παρουσιάζουν την εξέλιξη από την παράδοση στο μοντερνισμό

1η ομάδα:

Δημοτικό τραγούδι

Μελετούν τα χαρακτηριστικά του δημοτικού τραγουδιού και τα εντοπίζουν στα δημοτικά τραγούδια :«Του νεκρού αδελφού», «Γιατί είναι μαύρα τα βουνά», «Ήλιε μου και τρισήλιε μου»

2η ομάδα: Κρητική λογοτεχνία

Μελετούν (α) τα λογοτεχνικά είδη της Κρητικής λογοτεχνίας, τα χαρακτηριστικά της και τα εντοπίζουν στα έργα Ερωφίλη, Ερωτόκριτος, Θυσία του Αβραάμ(β) τα κοινά στοιχεία Κρητικής λογοτεχνίας και δημοτικού τραγουδιού

3η ομάδα: Διαφωτισμός

Επτανησιακή ΣχολήΚλασικισμός – Ρομαντισμός

Μελετούν : (α) τα χαρακτηριστικά της Επτανησιακής σχολής ,του Ρομαντισμού και τα εντοπίζουν στα ποιήματα του Δ. Σολωμού «Ελεύθεροι Πολιορκημένοι», σχεδίασμα Γ6 «Ο Πειρασμός», «Ο Πόρφυρας» (β) τη μετάβαση από το δημοτικό τραγούδι στο Σολωμό με ενδιάμεσο τον Ι. Βηλαρά, πρόδρομο του Σολωμού («Σαν πεταλούδα στη φωτιά»)(γ) τα χαρακτηριστικά του Κλασικισμού και την ιδιότυπη περίπτωση του Α. Κάλβου στο έργο του «Ο Φιλόπατρις»

4η ομάδα: Γενιά του 1880

Μελετούν (α) το καλλιτεχνικό ρεύμα του Παρνασσισμού μέσα από το έργο του Κ. Παλαμά «Πατρίδες»(β) τη μετάβαση από τον Παρνασσισμό στο Συμβολισμό με το έργο του Ι. Γρυπάρη «Εστιάδες» (γ) την «Ιθάκη» του Κ.Π. Καβάφη και καταγράφουν τα στοιχεία που αποδεικνύουν την ιδιοτυπία του και θεωρούνται προδρομικά του Μοντερνισμού.

5η ομάδα: Γενιά του 1920

(α) μελετούν τα χαρακτηριστικά του Συμβολισμού – Νεοσυμβολισμού και τα εντοπίζουν στα ποιήματα του Κ. Χατζόπουλου «Ήρθες» και του Κ. Καρυωτάκη «Είμαστε κάτι…»(β) εντοπίζουν στο ποίημα του Κ. Καρυωτάκη τα στοιχεία που αποδεικνύουν τη ρήξη του με την παράδοση

6η ομάδα: Γενιά του 1930

Μελετούν (α) τα χαρακτηριστικά του Μοντερνισμού και τα εντοπίζουν στο ποίημα του Γ. Σεφέρη «Ελένη»(β) τα χαρακτηριστικά του Υπερρεαλισμού και τα εντοπίζουν στα ποιήματα του Α. Εμπειρίκου «Τρία αποσπάσματα», του Οδ. Ελύτη «Η Μαρίνα των βράχων» και του Γ. Ρίτσου «Ρωμιοσύνη»

Δημιουργία ομάδων: Κάθε ομάδα αναλαμβάνει να μελετήσει ένα λογοτεχνικό ρεύμα / σχολή / γενιά:

Οι μαθητές καθοδηγούνται στη μελέτη τους με φύλλα εργασίας τα οποία τους παραπέμπουν στα ΚΝΛ : Α, Β, Γ τεύχος και στο Λεξικό Λογοτεχνικών ΌρωνΗ πρώτη ερώτηση σε κάθε φύλλο εργασίας έχει έναν πίνακα με τις περιόδους της Νεοελληνικής λογοτεχνίας, στον οποίο πρέπει να εντάξουν το λογοτεχνικό ρεύμα / σχολή / γενιά που μελετούν, αφού διαβάσουν την εισαγωγή στα ΚΝΛ και το αντίστοιχο λήμμα στο Λεξικό Λογοτεχνικών Όρων.

 Διαίρεση της ιστορίας της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας

  

Α΄ Περίοδος

  

Β΄ Περίοδος

  

Γ΄ Περίοδος

  

Δ΄ Περίοδος1830 - σήμερα

Α΄ φάση10ος αιώνας

- 1204

Β΄ φάση1204-1453

Χρόνοι μετά την

άλωση1453 - 1669

Θρησκευτικός

ουμανισμός

1669 -

1774

Νεοελληνικός Διαφωτισμός1774 -

1830

 Επτανησιακή σχολή

 Φαναρι

ώτεςΡομαντι

κή σχολή

Αθηνών 1830 - 1880

 

 Νέα Αθηναϊκή σχολ

ή1880

- 1920

  

Νεότερη Λογοτεχνία1920 - σήμερα

1920 - 1930

Α΄ Δεκαετία Μεσοπολέ

μουΗ γενιά του

‘20Νεορομαντι

σμός Νεοσυμβολ

ισμός 

Β΄ δεκαε

τία Μεσοπολέμου1930

– 1940

Η γενιά του ‘30

1941 –

1967Α΄ και

Β΄Μεταπολεμική γενιά

Σύγχρονη

Λογοτεχνία

   

 

         

       

Ο επόμενες ερωτήσεις του φύλλου εργασίας αφορούν τα χαρακτηριστικά του λογοτεχνικού ρεύματος και βασικές έννοιες της ποίησης. Παραπέμπουν στις αντίστοιχες σελίδες της εισαγωγής των ΚΝΛ και στα αντίστοιχα λήμματα του Λεξικού Λογοτεχνικών Όρων, τα οποία πρέπει οι μαθητές να διαβάσουν, για να απαντήσουν στις ερωτήσεις και να συμπληρώσουν τους πίνακες

Στη συνέχεια οι μαθητές μελετούν τα ποιήματα και (α) απαντούν σε ερωτήσεις, συμπληρώνουν πίνακες που τους καθοδηγούν να εντοπίσουν σε κάθε ποίημα: • τα χαρακτηριστικά που το εντάσσουν ή το απομακρύνουν από το συγκεκριμένο λογοτεχνικό ρεύμα / σχολή / γενιά• τα χαρακτηριστικά του που συνομιλούν με τα προηγούμενα λογοτεχνικά ρεύματα(β) κρατούν σημειώσεις για τους ποιητές που ανανεώνουν την ποίηση ή κάνουν τη ρήξη με την παράδοση και καταγράφουν τους νεωτερισμούς.

Να διαβάσετε τα ποιήματα : (α) του Ι. Βηλαρά «Σαν πεταλούδα στη φωτιά» και το εισαγωγικό σημείωμα, σελίδες, 173- 174.(β) του Δ. Σολωμού ● «Ελεύθεροι Πολιορκημένοι», σχεδίασμα Γ6 «Ο Πειρασμός» (σελίδα 242) και το εισαγωγικό σημείωμα για τους Ελεύθερους Πολιορκημένους, σελίδα 224-225● «Ο Πόρφυρας», απόσπασμα 5 (σελίδα 254-255) καθώς και το εισαγωγικό σημείωμα (σελίδα 254)και να εντοπίσετε τα χαρακτηριστικά του ρομαντισμού:

• χαρακτηριστικά που συνομιλούν με τα προηγούμενα λογοτεχνικά ρεύματα πχ

Η τελευταία εργασία κάθε φύλλου εργασίας καθοδηγεί τους μαθητές να γράψουν ως ομάδα ένα κείμενο, για να παρουσιάσουν στην ολομέλεια της τάξης τα αποτελέσματα της έρευνάς τους

Στη συνέχεια κάθε ομάδα (α) παρουσιάζει στην ολομέλεια της τάξης την εργασία της για το λογοτεχνικό ρεύμα / σχολή / γενιά που έχει αναλάβει(β) και αναρτά στο ταμπλό που έχουμε από πριν τοποθετήσει στην αίθουσα έναν πίνακα με τα χαρακτηριστικά του λογοτεχνικού ρεύματος και τους νεωτερισμούς ποιητών που φέρνουν την ανανέωση.

* Κατά την παρουσίαση οι υπόλοιπες ομάδες κρατούν σημειώσεις.

Με βάση τις παραπάνω ασκήσεις που συμπληρώσατε, να συνθέσετε ως ομάδα ένα σύντομο κείμενο με το οποίο θα εξηγείτε στην τάξη ● τους λόγους για τους οποίους ο Βηλαράς θεωρείται προδρομική μορφή της νεοελληνικής ποίησης● τις σχέσεις του Σολωμού με τον ρομαντισμό και το δημοτικό τραγούδι

Ο στόχος είναι να δημιουργηθεί μέσα από τις παρουσιάσεις των ομάδων ένας πίνακας που θα περιλαμβάνει τα χαρακτηριστικά των λογοτεχνικών ρευμάτων / σχολών καθώς και τα χαρακτηριστικά των ποιητών που έκαναν τη ρήξη με την παράδοση, τοποθετημένα στη γραμμή της εξέλιξης από την παραδοσιακή στη μοντέρνα ποίηση. Ο πίνακας αυτός θα μας βοηθήσει στη συνέχεια να κάνουμε τη σύνθεση όσων μάθαμε.

Δημοτικό τραγούδι

ΚρητικήΛογοτεχνία

ΝεοελληνικόςΔιαφωτισμός

ΕπτανησιακήΣχολή

ΚλασικισμόςΡομαντισμός

Γενιά του1880Παρνασσισμός

Γενιά του 1920Συμβολισμός

Γενιά του 1930ΜοντερνισμόςΥπερρεαλισμός

Έχοντας τον γενικό πίνακα στην αίθουσα η ολομέλεια της τάξης μπορεί συζητώντας να κάνει τη σύνθεση :(α) να επισημάνει πάνω στον πίνακα • τις επιδράσεις μεταξύ λογοτεχνικών ρευμάτων και ποιητών• τους ποιητές που κάνουν τη ρήξη με την παράδοση και να καταγράψει ποιοι από τους νεωτερισμούς τους υιοθετούνται από τα επόμενα λογοτεχνικά ρεύματα / γενιές(β) να συνειδητοποιήσει ότι κάθε λογοτεχνικό ρεύμα έρχεται σε ρήξη με το προηγούμενο και ανανεώνει την ποίηση(γ) να μελετήσει τον πίνακα σε σχέση με το ιστορικό πλαίσιο κάθε λογοτεχνικού ρεύματος / γενιάς και να αναζητήσει τους λόγους που οδηγούν στη ρήξη με την παράδοση. Σε αυτή την εργασία βοηθά ο παρακάτω πίνακας

Ποιητές που έρχονται σε ρήξη με την παράδοση τα χαρακτηριστικά τους

Κ.Π.Καβάφης: Κ. Καρυωτάκης: Γ. Σεφέρης:

Η ολομέλεια της τάξης μπορεί να δημιουργήσει και να συμπληρώσει με τον παρακάτω πίνακα με τα χαρακτηριστικά της παραδοσιακής και της νεωτερικής ποίησης, για να δει παραστατικά τη μετάβαση από την παράδοση στον μοντερνισμό (με τους τελευταίους πίνακες περνάμε στη γ΄ φάση της κυρίως ανάγνωσης)

Προκοπίου Κατερίνα

katproko@hotmail.com

http://3gymnasio-toumpas-thessalonikis.blogspot.gr/