Историческая прародина тюрков. От Арана до Алтая

296
1 Предисловие. Каждый народ по мере своего исторического развития, особенно в период обретения национальной свободы, с непреодолимым эмоциональным (и интеллектуальным!) интересом доискивается до своих истоков (и прародины!) При этом ему приходится столкнуться не только с фактами, безоговорочно воспринимаемыми всеми, но и с многочисленными взглядами и соображениями, выдвинутыми с теми или иными, порой конъюктурными, целями и тогда становится несравнимо трудней пробиться сквозь созданные ими плотные исторические туманы и попытаться снять пелену с панорамы своей истории. И совершенно прав автор «Истории прародины тюрок» начиная книгу с анализа состояния, в каком мы пребываем, ведь: а) подвергнуты сомнению единые корни тюрков, т.е. поставлен под вопрос сам естественно-исторический процесс; б) индо-европейские идеологи пытались «узурпировать» не только современную географию обитания тюрков, но и их прародину, в) а также не давали возможности вырастить национальные кадры ученых- историков. Делались те или иные попытки воспрепятствовать определению истинной истории тюрков. Причем этим грешили исследователи чаще всего в достаточной степени посвященные в исторические истины В этом смысле приходится принять эмоциональный пыл и полемический дух явственно просматриваемые в интонации каждого историка, в их числе Г.Гумбатова, начинающих писать историю своего этноса (тюркского). Книга интересна еще и тем, что она не принадлежит перу историка, вынужденного принять за основу своего исследования конъюктуру советской историографии, а это является трудом независимого исследователя, интеллектуала, взявшегося за создание объективного представления об истории своего этноса. Тюркология представляет собой в целом объективный итог наблюдений и изысканий многочисленных ученых различных народов (естественно столь же разных по мировосприятию и принадлежности к разным культурам), но вместе с тем эта наука не свободна от воззрений, отражающих те или иные субъективные позиции и подвержена вмешательству определенных общественно-политических воззрений, зачастую миссионерской направленности. В ряде случаев целями «изучения тюрков» было их вытеснение из мировой истории (и вообще, со света), управление ими к тому же еще при условии содержания под политико- идеологическим, культурно-нравственным гнетом. Поэтому приходится с осторожностью относиться не только к средневековым источникам, но даже к информации академического характера современного периода, затрагивающими тюркскую историю. То что тюркология является наукой мирового масштаба, не исключает того что, в тюркологических изысканиях следует опираться в первую очередь на национальные (тюркские) источники. Тюрки начали «мыслить» о себе еще со времен собственного формирования как этноса, со времени выхода на историческую арену. Но эти «размышления» до середины первого тысячелетия носили устный характер, лишь появившаяся после середины 1-го тысячелетия тюркская (руническая) письменность позволила тюркам приступить к созданию своей письменной истории. В период с первой половины I тысячелетия н.э. до середины II тысячелетия наиболее авторитетным источником информации, предоставляющим наиболее полное представление о тюрках, их зарождении, общественно-политическом положении в мире, этнических особенностях, системе навыков является тюркский эпос. «Ярадылыш», «Кёч», «Огуз каган», «Эргенекон» и др. дастаны являют собой образцы тюркского эпоса, вызывающие интерес также и с указанной выше точки зрения. Такие древние памятники тюркской (рунической) письменности как «Кюл тигин», «Бильге хаган», «Тоникук» являются продуктом творчества народа, умеющего «мыслить» о себе.

Upload: rasim-abdulla

Post on 21-Jan-2016

459 views

Category:

Documents


17 download

TRANSCRIPT

  • 1

    .

    , , ( !) ( !) , , , , , . , , : ) , .. - ; ) - , , ) - . . , ., (). , , , , , . ( ), , - , . ( , ), -, - . , , . , , () . , . , 1- () . I .. II , , , - , , . , , , . , . () , , , .

  • 2

    - ( ), ( ) , , ( !) , , , - . , , ( !) , - . .. , , , . , , , ( ) , , , , . , , , - , , . . , , ... - ... , . , - (!) , , . . - , , , , .

    , ,

    - .

  • 3

    .

    10 - , , , . -, - . , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , . ( , , 170 ) , , , . , , , , . , . . . . ; , - . , , , : , .(1) , , , . , , . , . , , VIII . , ,- . (2) , , . , , , . , , , . , , , . , .., , . , , - , . . , , .. : , . : , , .

  • 4

    , , , .(3) , . , (, , , , , , , .) , , ( ) . . - . . , . , : - ; - ( , ); - , , , ; - ; - , VI . .. , II . .. : , , ; - (, ). , . , , , , , , , . 90% , , , , , . , , - .., 40 , . 2005 : - VI . .. , , , - , ; - ( , - , , , ) , . ., - I . .., . . (4) ., , , , : , , - . - ,

  • 5

    , - .(5) , , . , , . , , . : , . ? , , . , (, ). (, ) ( , , ). , , . , . (, : , ), , , , . (), , -. . . , , , - , , . , . . . (6) . , , . , , , , . , , , , , , , , , , . (7) , , , . : , , . , , . , , , . , "" , . (, , , ), , , , -. . , ,

  • 6

    , , . (8) , , .. ... , .. : XVII XIX . , , , . , , , . , , , , -, . , . , , , , .(9) , , , , , , , - , . . , : , , .(10) , : .., .. . 1952 .. : - , , . . , (, , -, ), , , . (11) . . . . , , ( I . ..) , . , " ". . , : - . , , , , . - , , I . .. "" , " ", , . , , . , , ,

  • 7

    . I . . , , .(12) . : . - , , .(13) , , . , , , , . , , , . , , . , . , , .. : , , , (37) , , , , , , , , , , , , . - . , , .

  • 8

    .

    , , . , , , , 23 . . . ; . () . (). - , 5 . . V-VI . . , , . . .(11) , , , , , . , , , , , , . . , - - ( ) (XI .) ( ) (XI .) - , . (- , , .), , , : - , , , ; ; , , , , , , ; - , ; , , ; , , , , , . , . . , . ( 1,2), , , , , , , . ,

  • 9

    , , , . . -, . , , , . . , , 20 .. -: ( 19 ..) , , . . (14). , - . 13 . ( 2000 ) . . : 8- , : - . . -, , . , , , ? , - , , . (15) , , , , . , , , - ( , , ), , , VI . .. . , IV . .., , . , . , , . III . .. , , , . , " ". , , . , ,

  • 10

    , . , - . , , . - . ( ). .. 20 : , . ( , ) , , " . , . (16)

    .

    1492 1550

    1660 1885

    1959 2007

    XVIXVII . , , . , . , . (XVIXVIII .) 28 . .

  • 11

    . . , . , . . . , ; ; , . XVIII XIX . . 2 . , XX . 200 . XVI . , XIX . , , , . , , . , II, : . , ( /) , , , , , , . , . , , , , (VIII ). , , , , . , . , , -. , -, .

    .

    , , (-) . , . , , , , , , , . , , (). : V - , , - . , .

  • 12

    (.., .., .., .. , .. ) . , - , , , . , , , . , , .., .., .., .. . , . - , , , .., , , , , . , - . : *alau-k ', , ' -.-. la-ia? ' ', : 1) . . l , .-. l, .-. r(h)a 'hut, shelter; to lodge'; 2) . . she, .-. sa, .-. *ia?-s 'to rest, stop; lodging house'. : r- > l- , , ; > ; 3 . ..(17) , , : , , . , . , , - , , . , , . . , , , , : (221 . . . 1757 . . .): , . 2000 . , , . . , , , , , , . . - , - , , . , , , , , . , . ,

  • 13

    . (18) .. : , , , , , . (19) , - . - , , : : . .. : , , -, . (19) , .., , . , , , -. , , . : , , - , - , - . , . . (20) , , , . . : , . -, - , , , . -, -, : -, - , , , , , . (21) , . , : ; .-. , ", ", , I 1379 . .: . . luq ", , , ", ., .-., . lk .(22) .. , : *altun ''... , *a:l ', ' *tun, : . . tong, .-. dug, .-. Log ', , '; *gml '' .-. *kmliew: 1). . jin 1, .-. kim, .-. km 'metal' 2) . . liao, .-. liew, .-. r(h)ew 'bright silver'; *demr ''... . .-. *dit-mwyt (=mwut) ' ', . . .-. dir-mwur, .: 1). . tie, .-. thiet, .-. Ibt ''; 2). . wu, .-. mt, .-. mht 'variety; variety of objects, objects, things'.(17) .. : , ( , , .), ( .), () ( 25001900 . ..) - : 2/3 90 . . 99%

  • 14

    , , . . , . (23) .. : , - , 8-7 . .., 6 , . (24) , , (, , , -, .) , 4 () , . , , , ( ). . . - ( ). .. : klt a . , () , . cel, cil, kilya, kil, kli, kili, kirr, kiror, kilor, kilr, kil, kilri, kil, kill, kilr, '', ' ' ( , ) : klla , , , klla- , (. klla/ja n- , ~pa ' ', killodhni . .). .-. klta . , , .-. klta , ( II . .) , : 1. , ( ) .-. klta . 2. .-. klt a , , . 3. . 4. . (25) , , , , (, , , , , .). (, , , , .) . , , () , () -. ,

  • 15

    , . . ( 4). , , .. , - . , , .. -. .., , - , , , , , , . , , , , , , , . , : , III-II . .., , , . .(4) .. , , -, , , , : ( , - , , , ) , .., I . . ., . . (4) .. , : , , , .(26) .. , .. : , , : - - - . , . . , ( ) . : . , , . , . . - - , , . (11) , . . , , . .. , : , - : .

  • 16

    , , . , . , , .(26) , , , .., , : . , , , , -. , XIX XX - . 50- , , 1,5 2 . (), , , , . 20- 30- . , , . . , , , ; ; . ; , . . , , . 30- , , 555 000 , , , . (27) , , .. , , , . .. : , ? XX . . (, ) , , - , , , , . , : - , . . , , ,

  • 17

    , . . , , () ; , , ()..., , , , . (26) , .., , - , , - , , , , , . , , , . . . 100 . , .. , -, 30- . , , : , - , . , -, , -, - , . , , . , . , , , , . , , , . , . , , , - . . . 1920-1991 . , , , , , . , , , , , , , , . .

  • 18

    : (1917-1991).(28) -, , , : , , , , , , -, , , , , , , , , , , , , - --, , , - , , - , -, -, , , , , . (28) , , . . , . , 60- . , , , , , ..: , . , , . , , "" "-". , , . ( - ) - , . , , , ( ) , , , , , . : , , , . . , , , , , . (29) , , . , , , , , , . , , , , - .

  • 19

    , , - : , , , , ?. . , , , , .. , ? , ? ? , 16 . , . , ., .., . , , , - . ., .., . - , -. , , . , , . . , 1969 . . 200- . , , . , 2%, 3,5 % , , . . : : , , 2% , , - , , , . 3,5% , , , .(30)

    .. .

    , - . , , 1991 , .. (19532005) . .. : , .

  • 20

    : . , , , - , "" . (31) . : , , , , . , , , . , , , : , , , , , . , .. , , , . , ., . () . (-) , -. VI-VIII . .. , - . - -, - . (32) .., , , ( ; z r l, , z ). , , , . , , .. , : -16 110- (, , , , , , , , , , , , , , , . (31) - 30 , , (, , , , , , , , , , , , , , , ,

    , , , , , , , , , ,

    , , , ). (31) - 6 , , (, /, , , , ). (31) 18 (, , , , , , , , , , , , , , , , , ), , . (31) , , .. 18 30 9 ( 1), , .

  • 21

    1

    1 2 3 4 5 6 7 8 9

    :

    1 (VI-VIII )

    sa - - kel-

    2 (VIII-IX ) aq sa - kel- 3 (XI ) bir aq sa - kel- 4 bir sa - - 5 bir sa - - 6 bir q sa - - 7 bir aq sa - - 8 sa - -

    9 - - - - -

    10 - - - -

    11 bir butun kel- 12 bir aq - - 13 bir aq bkil - kel- 14 bir aq - kel- 15 ber aq bten - kil- 16 ber aq - kil- 17 bir aq - - 18 bir aq - kel- 19 bir aq - kel- 20 bir aq - kel- 21 - -

    22 - das - - - - 23 pr ptm - kil- 24 bir aq bastraaa - - kel- 25

    - - -

    26 bir aq bdn - - kel- 27 btn - - - 28 pr sas - kil- 29

    b btn as - -

    30 - - - - -

    :

    1 - - -

    2 () - 3 -

    4 -

    5

    6 -

    7 - -

    8 - - -

    9 - - -

  • 22

    1.

    10 11 12 13 14 15 16 17 18

    :

    1 (VI-VIII )

    at- - -

    2 (VIII-IX )

    at- - -

    3 (XI ) at- tur- qara men biz 4 at- dur- qara biz 5 at- dur- kara ben biz 6 at- dur- qara men bz 7 at- dur- qara ben biz 8 - tur- qara biz 9 - - -

    10 - - -

    11 - tur- qr men biz 12 at- tur- qara biz 13 - tur- qara min biz 14 - tur- qara men miz 15 at- tor- qara min bez 16 at- tor- qara min be 17 at- tur- qara men biz 18 - tur- qara men biz 19 - tur- qara men miz 20 at- tur- qara men biz 21 - -

    22 - at- - - 23 r- tr- xra e-b e-br 24 - tur- qara men mis 25

    - -

    26 - tur- qara men bis 27 - -

    28 at- tur- min ps 29

    - - min bihii

    30 - - bihii :

    1 - ()- 2 () 3

    4

    5 -

    6 -

    7

  • 23

    , , , .. 18 0,0 % . , , .. . :

    1) - (, ..) 100 4 , , , , , *. , , . ..:

    2

    2.) - 1-2 . . . , , .. , eki ( .) - *ek(k)i ( ..), *pekV . .. 6000 - , . , .. , *pekV , hoka p(w)oka . , .., , 30. ..: *naal , , .., : - yal- * yaal-l-; - na , , , , , ..,

    8 -

    9 -

    . XI

    ..

    ..

    1 sa * sa * sa V 2 bir * bir * bir V 3 at * at * at V 4 gr- * gr- * grV 5 kum *kum *kumV 6 ok * ok * ok V 7 kl * kl * kl V 8 l- * l- * lV 9 * * 10 * *tk

  • 24

    . *mioorV , , : - bar- * bar- ; - michi * miti- ; , *awVrV , , : - tuz * dur ; - tsura , , *tura- -, , . 3). (, , , ) , , , , , , , , , ( 3).

    3

    .. , . , , , .., : . , : , , , , , . , , - ( );

    1 bek ()

    *bdk ()

    w ()

    * ()

    * (, )

    2 ()

    * ()

    t ()

    * ()

    * ()

    3 q ()

    ()

    - ()

    * - ()

    * (, )

    4 ()

    * ()

    () * () * w (, )

    5 ye- ()

    * ()

    - ()

    *- ()

    *()

    6 y ()

    * ()

    ()

    * ()

    *()- ()

    7 () * ()

    ()

    * ()

    * ()

    8 -() *- ()

    ()

    * ()

    * ()

    9 t ()

    * ()

    - ( )

    *- ( )

    *(:) ()

    10 - ()

    * ()

    ()

    * ()

    * (, , )

  • 25

    - . (33) , , , . , .. . , .. 2007 : . , , , . (34) 2010 : , , , !. (3) .. , , , : , ... : , , . . , , , , - , , . , , : , . (35) , .. , . , , .. : ? : : , , .. . . , . (36) .. .. : , . , . , ... , . , , . : , , , ... , . , . , , , . (37)

  • 26

    .. , , , , - : , . , ... . , , , . (37) , , .., , , . , .., , , .., . , , ( . . ) . , ..: 1 - - - .. , .. .. ; , , . (37) 3 2009 .., - ... .. , ..: -, . .. , . (39). , .. . , - , (1995). - . . . . .. . , , .. . , .. .. . , . ., , , .. . , , .. ..: -, , , , , - , , - . , - , , - .

  • 27

    . - . . , : , , ? , , , , , , . . (40) .., , , , . , , . . . , .. , , .. : , , , 1930-40- ., , , . , . - , , . , , , . , - . , - . - , . , - , , . (40) , , .. - ... . , -. : . -. . . . , , -, . : - , - , , , , , . , , , , , N. . , , . , , , - ? - , , , , , .. - ,

  • 28

    . , , ? , - , . . . . 08 2010. (41) , - . , -, , , - , : S N. , : .., S, .., , , , ?

    , ? (.., .. ) , , . , , , .. , , , , , , . . . : ( ) . , , : . , , , , . , , - , . , . , - . , , : , , , /, - , , , - . (42.) , , , , , , , , /, . , () , . . , . .. : , II . .. , . (43) - . . , : , 1 . . . " "

  • 29

    , III . .. ; . , , , ,- , . (44) . . , , . . , . - , , , , : , , , . , , - , , , , , . (19) . . , : , (, ) , . - , VIII-1V . . , - , , . (44) .. : ( ) . , , - . , , . , , II I . . . . (20) .. , : , - . , I . . . , , , , . (27) . . : - IV . . . , , , . - , IV . . ., , , . , . , , , . (18)

  • 30

    . . , , , , : , . - , " ( , : , , , - ..). (19)

    .

    , .

    (.., .., .., .., .., . . .), 19 , , , (, , , ). , , ..: , - , , - -. , . , , , . , . -, , , , , , , , - , , , . , , , : , , . (45) .. : .

  • 31

    , , . , , , , . , -, , , - , . , , , , . , . " ", , , , , , . , ; . (46) , , (, , , , , , /,) , . , , , , , , , . , , .. 1971 : , , , . ( , ), , - , , , . (47) , , , -, -, - , , , . , : - dmi, - xiomi, sh, - pnggu, ptao. , , .., - 128 . . . (), . . : , , , . . (20) . .. : , , (, , , ) , . (21) , - , . , , .. : 89 . . ., . . , - , : , ; ...

  • 32

    , , , 10 . , 5 . , 10 . , , . (19) .. , : 10 . . 550 , ( ), !.(48) . .. : -, - , 162 . . . . - . : . [] , , , , , . (19). ( ) .. , : - , , , , . (, , , , ) , *Kiaar ''. , 14, ((, , , , ) 10 . .. : , , . *Kiaar?... , , , , , , -10 . (49) , , , - , , , , , , -10 .. , , 8,0 . , +2 . , , , .. : , , , , . - - -- . ( ) .

  • 33

    , , . , - , , . .(50)

    .

    , : ; -, (, , , ). . (, ) , ( ). , IV .. , , . - . , -, ( ), ( ), ( ) , - . , , , , , . , , ( 203 ), (, , , , , , , .) . . - : , . , , ; . (51) , - : , . - , .. . .. : , , , , , , , . , , . (52) ... , : , , - , , , 12-11 . (53) 1903 .. , - . " " ( . noster - ). , , , , - . 1960-

  • 34

    . . -. , , , . , . . , , , .. -, , , , (, , , - ). (54) .. : , . (54) , ..: , -, , , , , . , - ( .), - , , "" .(55) - - ... .. ( .) , , . XIX , ) , , . - . - . , "", "", "", "". , , .. , , : , , , , , , , - . . , ( : "") : ( "" ""), ( "" , "", "", "") .. , , , - , , - , . , , ( , , ), (, ). , - ( - ..) , . ( - ..) ( ) , . (56). , , , , ( )

  • 35

    .

    .

    . - . , . , , , . , , . . , " " ( , 200 100 ; ). . . , . , . . . . : : , . , . , . , , . . , -. , - , (, , ). . , , , , . , , , . , .(56) 100 - , VIII- XI . , 1300-1000 . ( 4), (, , , , , , ).

  • 36

    4

    -

    (VII-

    VII

    I

    )

    .

    (X

    I

    )

    1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11

    1 mn men mn men men men e-b men men min 2 sen sen sn sen sen sen s sen sen en

    3 biz biz biz biz biz biz e-br mis bis bihigi 4 bu bu bu bu bu bu ku bu bo bu 5 ol ol o u ol ul vl ol ol ol 6 kem kim kim kim kim kem kam kem kim kim 7 ne ne n nima ne ni mn ne tuox 8 yok yok yox yoq jok yuk mar jok ok suox 9 bir bir bir bir bir ber pr bir bir biir 10 eki eki iki ikki eki ike ikk eki iki ikki 11 bedk bek byk ului zor zur psk jaan uluq ulaxan 12 uzun uzun uzun uzun uzun ozn vrm uzun uzun uhun 13 ar ar ar oir avr avr yvr uur aar ar 14 kii kig kiik kiik kii kee pk kiinek bie kuuquy 15 qsqa qsa qsa qisqa qsqa qsqa kske qsqa qsqa kilqas 16 yanq yanq yeni yanq jana yanqa 17 yeq yeq jks layax jak eki qev 18 tz tz dz tekis tz tz tr ts kni kn 19 yuq yakn yaxn yakin jakn yakn v juuk ook uuqas 20 ku qu qu qu qu qo kayk qu qu ktr 21 t t it it it it yt iyt t t 22 a ya aa yoo aa aa yv aa ya mas 23 yaqak yapuraq yarpaq yaproq japraq yafraq ul jalbrak br sebirdex 24 tri teri dri teri teri tire tir tere alq terii 25 et et t et et it a et et et 26 qan qan qan qon qan qan yun kan xan xaan 27 snqk snqk smk sunqak sujek syek m sk sk uquox 28 mnqz mnqz buynuz mugiz myiz mgez myrak ms mys muos 29 kudrk quruq quyruq quyruq quyrq qoyrq xre kuyruk kuduruk kuturuk 30 sa sa sa so a e a a as 31 ba ba ba bo bas ba pu ba ba bas 32 qulqaq qulqaq qulaq quloq qulaq qolaq xlxa kulak kulak kulqaax 33 kz kz gz koz kz kz ku ks karak xarax 34 az az az oiz avz avz var oos aas ayax 35 tl tl dil til til tel lxe til dl tl 36 trnqaq trnqaq drnaq trnoq trnaq trnaq rne trnak drbak tnqrax

  • 37

    37 adaq aaq p adaq but atax 38 tiz

    tiz diz tiz tize tez r kui tize diskek tobuk

    1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11

    39 qol qol qol qul qol qul al kol xol ilii 40 qarn qarn qarn qorin qarn karn xirm i xrn is 41 yrek yrek rk yurak jrek yrk re jrek rek srex 42 bar bar bar bagir bavr bavr pver buur baar biar 43 i - i- i- i- i- e- - i- ij- is- 44 ye- ye- ye- ye- je- aa- i- ji- i- sie 45 kr- kr- gr- kur- kr- kr- kur- kr- kr- kr- 46 eit- eit- eit- eit- esit- iet- ilt- tnqda- dnna- iit 47 bil- bil- bil- bil- bil- bel- pl- bil- bil- bil- 48 l- l- l- ol- l- l- vil- l- l- l- 49 bol- bol- ol- bol- bol- bol- pul- bol- bol- buol- 50 lrt- ldr- ldr- oldir- ltir ter- vler- ltr- lr- lr- 51 yz- yz- z- suz- jz- yz- i- js- etir xarbaa 52 l- kel- gl- kel- kel- kil- kil- kel- kel- kel- 53 olur- oltur- otur- utir- otr- utr- lar- otur- olur- olor- 54 tur- tur- dur- tur- tur- tor- tr- tur- tur- tur- 55 tut- tut- tut- tut- tut- tot- tt- tut- tut- tut-

    56 kaz- qaz-

    qaz-

    qaz-

    kaz- kaz- xus- kaz- kas- xas-

    57 ber- ber- ver- ber- ber- bir- par- ber- ber- bier- 58 te- te- de- de- de- di- te- de- de- die 59 yri- yor- yeri- yur- jur- yr- re- jor- or- srt- 60 qir- qir- gir- kir- kir- ker- kr- kir- kir- kr- 61 al- al- al- ol- al- al- - al- al- - 62 t- at- at- ot- tasta- at- ivt- at- at- t- 63 qal- qal- qal- qol- qal- kal- yul- kal- kal- xaal 64 t- t- d- tu- ts- t- tr- t- d- ts- 65 n kn gn kun kn kn xvel kn xn kn 66 ay ay ay oy ay ay uy ay ay y 67 yultuz yulduz ulduz yulduz juldz yoldz ltr jlds slds sulus 68 sub suv su suv su sv uu suu suq uu 69 ta ta da to ta ta ul ta da taas 70 qum qum qum qum qum qom xyr kumak kum kumax 71 yer yer yer yer jer yer r jer er sir 72 bult bulut bulut bulut bult bolt plt bulut bulut blt 73 yel yel yel yel jel cil il salkn xat tal 74 qar qar qar qar qar qar yur kar xar xaar 75 ot ot od ut ot ut vut ot ot uot 76 yol yol yol yul jol yul ul jol oruk suol 77 ta ta da to tau tau tu tuu daq xaya 78 qzl qzl qrmz qzl qzl qzl rl kzl kzl khl 79 yal yal yal yal jal yeel sims jajl noqaan kx

  • 38

    , - , .

    .

    80 sar sar sar sariq sari sar sar sar sarq araas

    1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11

    81 aq aq a oq aq aq ur ak ak rnq 82 qara qara qara qora qara qara xura kara kara xara 83 tn tn ge tun tn tn ka tn dn tn 84 kn kn gn kun kn kn kun kn xn kn 85 yl yl il yl jl yl ul jl l sl 86 at at ad at at at yat at at aat 87

    - balq balq baliq balq balq pul balk balk balk 88

    - bit bit bit bit bet pyt pyt bt bt 89

    - qurt qurd kurt kurt kort xurt kurt kurt n 90

    - yumurta yumurta tuxum jumurtka yomrqa marta jmrtka umurqa smt 91

    - burun burun burun murn born smsa tumuk dumuk murun 92

    - t di ti tis te l ti di tii 93

    - u- u- u- u- o- v- u- u- kt 94

    - yamur ya yomir janqbr yavm mr janqmr as samr 95

    - tuz duz tuz tuz tuz tvar tus dus tuus 96

    - toz toz tozon tozanq tuzan tusan toozn doozun bl 97

    - teqirm dyirmi dumaloq domalak tqrk avraka teqerik tqerik tqrk 98

    - uzaq uzaq uzoq uzak erak ine uzak rak raax 99

    - quruq quru quruq kurqaq kor tip kuru kurqak kuraanax 100

    - tolu dolu tola tol tul tull tolo dolu toloru 86 0 3 3 3 3 16 6 13 16 100 *** 3 5 4 5 20 8 16 21 % 100.0 96,5 96,5 96,5 96,5 81,6 82,9 91,9 81,6 *** % 97,0 95.0 96.0 95,0 80,0 92,0 84,0 79,0

    -

    (VII-

    VII

    I

    )

    .

    (X

    I

    )

    - ( 86) :

    86 83 83 83 83 70 80 73

    - (%):

    100.0 96,5 96,5 96,5 96,5 81,6 82,9 91,9

    . ( 100) :

    *** 97 95 96 95 80 92 84

    . (%):

    *** 97,0 95.0 96.0 95,0 80,0 92,0 84,0

  • 39

    , (1500 ), , , , 3 5 . 20 21 . 300 . , , , , 20 , 6000 (20 300 ). , , IV . .. , , IV . .., , , . , - . , , , XIII .. . 4500 , , (), () , . , ., : , - . , - .(30)

    . 1. - 4-3 . . - :> (, , )) > (). (). 2. (-), , , - 3-2 . . .. - : >> > (). 3. () - 2 . . ..- - : > > > > - (). 4. (, , , , )- .. : > > > (-). ( ).

  • 40

    .

    I . . .

    -

    III . ..

    -

    -

    -

    -

    .

    -

    -

    IV . .

    VII-IV . ..

    -

  • 41

    .

    , . . . , : : 1) , 2) - , 3) - , 4) , 5) , 6) , 7) - , 8) , 9) , 10) -, 11) . (57) , , . , , - , . , III . .. , . , , , ( ) , , . , , , , , , . (58) .. : , , , - , , , . , , , . . , (XII .), ( , -), . , , , . , , , . (27) : - . , , . (), (), (), (), (), (), (), (), (), (). (). . (), (), (), (), (), (), (), (), (), -

  • 42

    ; () . . (59) , . 200 . (1245 1325). , 348 , 1273 1317 . . . -: ( . XVI, . 6, . 344, . 1315), : . () . ( -..), [] . . , , , , . 20 000. , , []- , , , , , , , , , [] 20 000. - () , , , , 10 000 . , . , , , , , , , , . 12 30 000 . [] , , , , , 8 000 . , , , , , [] 20 000 . ( ) . , . , [] . [] [] []. , [] , , . []. [] 10 000 . . . [] . 30 000. 10 000. [] , ; [] []. , . . , 17 500 . 15 000. . (60) . IV .. , . . , - , . . - (XIII ), , , : , , : , , [ ] . , , [ ] , , . () () , , . () - , , , . (61) . . , : , , : - - -

  • 43

    . , . . , ( ) . : . , , . , . . - - , , .(11) , , , , . , . . , , ( . ., . ., . ., . ., . ., . ., . ., . ., . ., . ., . .) 2006 - , , , -, . (62) , 1300 , . , , .. : , , , , , , . -, . - I . , ( ). , , , , - , , - , , , .. , . ( II .) - . (63) . . , VI . . , III . . VVI . .. , , VIIIIX . , , . , , .. , . (64)

  • 44

    , - . , , (, ), , , , 6-7 .. . ( ), , - ( , - ). - ..: 585 . .. ( ) - , , () ( ).(65) , - . V . , . , - , . - ..: 1. , , , . . V .. 2., , . 3. , , , V ( ), , , - , . (66) .. - , :

    , ; , ; , ; ;

    ; ; , ; ; , ; , ; , , ; ; ; ; ; ; ; , ; (?);

  • 45

    , ; (?), (?) ; , ; ; , , ; , ; , ; , , ; ; (); , ; ; , , ; ; , , ; , ; ; , , ; ; ; - , ; ; , ; ; , ; , ; , ; ; , ; ; ; , ; , , ; (?); ; . ; . (66)

    .. : , . (66) , , , , . , , , . , , . . : , , . , , , : : " ", ; " " , - , ( , , ) . ,

  • 46

    , : , , - . : , . ? , , - .(67) , , .. , .(67) . .: . (18) .., , , . , , , . , -. , : , . , - . (67) , . . .: , , , , -, , , , , , . , , , ; , , , . (60) , - . . : , , , , - ( 800 ), , . , . , , , , . , ,

  • 47

    IIIII . . . - , () -. (60) , . . ..: , , , . , . , , , , , , , , . , , , , , , , . (27) , , , , - , ( ) . , , , . . . , : - , , , , , , , . (68) : , , , - . . , , ? , , , , . - . . , . , , () . , , . , , , , , , , "" "" , . , , - . , , , . , . (69)

    .

    , . , .

  • 48

    . : , . (47) , , () . , , , , , , , , - ( 8500 . . .), ( 8000 . . .); - 6000 3500 . . ... , . . , , , , , 6 . , ( ) , . (70) . . . : 148 , , 14 : , , , , , , , . . , , , . (70) , , , . , (), . 8 . . . . , . , . , 7-6 . . ., .

  • 49

    , , , , , , , , - , . , -, , . , , . , , , . . . : , (, , , . .), , , - , . (71)

    .

    . Ovis aries.

    1.o: .- surx, .- xoy, .- xoy, .- xoy, .- hoy, .- xoy, .- koy, .- koy, .- koy, . - koy, . koy, . - koy, . - koy, .. - qoyun, . koy, . - koy, . - kuy -, . kuy harq, . sark, .- .- -, . . .. - qoyun, .- qoyun, .- qoyun, . - koyun, .- koyun;

    2. :

  • 50

    .- taka, .- xoy, .- xua, .- kua, .- er hoy, .- kuja, .- kua, .- kokor, .- kokar, . - kokar, . kokar, . - koqar, . - koxar, .. qoqar, . koxar, . - kokar, . - kukor, . harik tkhe, . sarik tkse, .- .- -, . . .. - ko, .- qo, .- qo, . - ko, .- ko;

    3. : .- putek, .- baran ooto, .- xuraan, .- kuraan, .- huraan, .- xuraqan, .- kuraqan, .- kozu, .- koz, . - koz, . koz, . - -, . - kozu, .. - kozu, . kozu, . - kozu, . - koza, . kuz, . kuz, .-.- -, .. .. - kozi, .- kuzu, .- quzu, . - kuzu, .- kuzi;

    4. : .- putek, .- baran ooto, .- xuraan, .- kuraan, .- huraan, .- todi, .- kuraqan, .- toqtu, .- toqt, . - toql, . toql, . - -, . - toqli, . - toqlu, . - toqlu, .. - toqlu, . toqlu, . tuqt, . tuqt, .-.- -, . . .. - tol, .- tol, .- tolu, . - tokl, .- toqlu;

    .

    .

  • 51

    .. : . , - . . , , 54 . , ( , ) : , , 54 ; , , - - , 58 ; - , 56 . , , . (72) , . , , , . :kora, kzmk, kzlk, kilkz, qz, gnbaxa, tapan, tn, al, br, vanna, qamra, dlm, ka, kaha, krsk. : 1. trk ; 2. tiriy- ; 3. athl - , ; 4. balvaz - ; 5. bll- ; 6. dmx- , ; 7. kr- ; 8. qaqel- ; 9. qzdk- ; 10. cro- ; 11. klin - ; 12. saqqar - .

    . Capra aegagrus hircus.

  • 52

    5. : .- kaaka, .- , .- eski, .- k, .- ok, .- ok, .- eki, .- eki, .- eki, .- eki, .- eki, .- k, .- eki, .- eki, .- eki, ..- eki, .- eki, .- kz, .- kj, .- .- -, . . .. - kei, .- qei, .- kei, .- kei, .- kei,;

    6. : .- taka (), .- , .- ki, .- k, .- tehe, .- deqe, .- teke, .- teke, .- tk, .- teke, .- teke, .- tek, .- taka, .- teke, .- teke, ..- teke, .- teke, .-kz tkhe, .-tek, .- .- -, . . .. - teke, .- teke, .- tk, .- teke, .- teke;

    7. : .- kaaka putek, .- koza ooto, .- ki palaz, .- k palaz, .- anay, .- anay, .- uulak, .- ulak, .- lak, . - lak, . ulak, . - olak, . - ulok, . - ulak, . - ulak, .. - -, . ulak, . brs, . ulak, -.- -, . . .. - oqlak, .- ovlak, .- oqlak, . - oqlak, .- olak;

    .

  • 53

    .

    . , 9 000 . . . . . . , - , : - , , .(73). . . . . : ( . . ..) , , - - . (73)

    . Bos Taurus.

  • 54

    8. : .- ratl vkr, .- atr ous, .- pua, .- pua, .- buxa, .- buqa, .- buka, .- buka, .- buka, . - bu, . bu, . - buka, . - buka, . - buqa, . - buqa, .. - bua, . bua, . boqa, . buqay, .-.- buqa, . . .. - buqa, .- buka, .- bua, . boa, .- buqa;

    9. .- vkr, .- oqus, .- tazn, .- tazn, .- ar, .- ar, .- ar, .- qz, .- qiz, . - qiz, . qiz, . - xkz, . - xukiz, . - oquz, . - qz, .. - qz, . qz, . e qeze, . e qeze, .-.- kz, . . .. - kz, .- kz, .- kz, . - kz, .- kz;

    10. : .- paru, .-borosku, .- pzo, .- puza, .- tuul, .- bzaa, .- bozu, .- muzoo, .- buzau, .- buzau, .- buzav, .- mozay, .- buzok, .- buzav, .- buzou, ..-buzav, .- buzov, .- bzau, .-bozau, .- .- -, . . .. buzau, .- -, .- buzov, .- buzaqi, .-buza;

    .

    , . , 8500 , . .

  • 55

    . Equus ferus caballus.

    11. : .- ut, laa, .- at, .- at, .- at, .- at, .- at, .- at, .- at, .- at, . - at, . at, . - at, . - at, . - at, . - at, .. - at, . at, . at, . at, -.- at, . . .. - at, .- at, .- at, . - at, .- at;

    12. : .- ayar, .- atur, .- asxr, .- ayr, .- askr, .- askr, .- ayqr, .-ayqr, .- ayqr, .- ayqr, .- ayqr, .- ayqr, .- ayqr, .- ayqr, .- adjr, ..-ayqr, .- ayqr, .- ayqr, .- ayqr, .-.- -, . . .. - ayqr, .- ayqr, .- ayqr, .- ayqr, .-xayqr;

    13. ( ). .- yupax tixa, .- kulun, .- xulun, .- kulun, .- hulun, .- kulun, .- kulun, .-kulun, .- kuln, . - kuln, . kuln, . - kulun, . - kulun, . - kunan, . - kulan, .. - -, . -, . kolon, . koln, .-.- -, . . .. - qulun, .- qulun, .- qulan, . - kulun, .- ;

    14. ( ). .- tixa, .- ty, .- abaqa, .- abaqa, .- apaa, .- abaqa, .- tay, .- tay, .- tay, . - tay, . tay, . - tay, . - toy, . - tay, . - tay, .. - tay, . tay, . tay, . tay, .-.- tay, . . .. - tay,

  • 56

    .- tay, .- daya, . - tay, .- tay;

    , . VI . . , . - . , . .. : , . 66 , 64 - . , , , , - , , . (72) .., , , : VI IV . .. . , V . .., , . ( ) , () . (74) : , , , , , , . (70) , : , , ( ) . , , .

    . Camelus.

  • 57

    15. : .- teve, .- tebien, .- tibe, .- t, .- tebe, .- teve, .- t, .-t, .- ty, .- tye, .- te, .- tq, .- tuya, .- tye, .- tye, ..- deve, .- dev, .- dy, .- dy, .- .- tebe, .. .. teve, .- de, .- dv, .- deve, .- dev;

    , U . , , .

    . Equus asinus asinus.

    16. : .- aak, .- osyol, .- osyol, .- aak, .- osyol, .- etek, .- eek, .- esek, .- ek, .- eek, .- eek, .- ek, .- eek, .- eek, .- eek, ..-eek, .- eek, .- ik, .- ik, .- .- -, .. .. eqek, .- eek, .- ek, .- eek, .- eek;

    , . , ( ) . , , . - 56 .

    . Mulus.

  • 58

    17 : .- , .- , .- , .- , .- , .- , .- , .- kar, .- kar, . - kar, . katr, . - xeir, . - xair, . - kar, . - kadr, .. - katr, . katr, . kasr, . kar, -.- -, . . .. - qatr, .- qatr, .- qatr, . - katr, .- katr;

    . Canis lupus familiaris.

    18. : .- yt, .- t, .- aday, .- it, .- t, .- t, .- iyt, .- it, .- it, .- iyt, .- iyt, .- it, .- it, .- it, .- it, ..- it, .- it, .- et, .- et, .- .- t, .. .. - t, .-it, .- it, .- it, .- it;

    . , . . . . 1315 . . . , : , . , , , . ( ) , . , . , , , - . . , : . , , . ,

  • 59

    , , : , , , . , , .(70). .. , : , . , , ...(47)

    . Panthera leo.

    19. : .- arslan, .- xaxay,

    .- ala pars, .- ala pars, .- , .- arzlan, .- arslan, .- arstan, .- arstan, .- arslan, .-arslan, .- aslan, .- arslon, .- arslan, .- aslan, ..- arslan, .- arslan, .- arslan, .- arslan, .- .- -, .. .. arslan, .- arslan, .- aslan, .- aslan, .- aslan;

    , , , . .. . . : . .(53)

    . Ursus arctos.

    . 20. :

  • 60

    .- upa, .- ehe, . - aba, . azq, . - irezanq, . - adq, .- ayu, . - ayuu, . - ayu, . - ayuu, . - ayuu, . - eyik, .- ayik, . - ayuv, . - ayu, .. - ayuv, .- ayuv, . - ayu, . - ayu, .- . - -, .. .. - ayq, .- ay, .- ay, .- ay, .- ay;

    . V.vulpes.

    .

    21. : .- tile, .- sahl, .- tlq, .- tlq, .- dilqi, .- dilqi, .- tlk, .- tlk, .- tlki, .- tlki, .- tlki, .- tlki, .- tlki, .- tlk, .- tlk, ..- tilki, .- tlk, .- tlk, .- tlk, .- .- -, .. .. - tilk,

    .-tilki, .- tlk, .- tilki, .- tilki;

    . Serpentes.

    . . . , , , . 22. : .- selen, .- mooy, .-lan, .- lan, .- culhan, .- lan, .- ylan, .- jlan, .- jilan, .- jlan, .- ylan,

  • 61

    .- jilen, .- ilon, .- ylan, .- clan, ..- ylan, .- ylan, .- ylan, .- elan, .- .- ylan, .. .. ylan, .- ylan, .- ilan, .- yilan, .- ylan.

    . Meles vulgaris.

    , , , .

    23. : .- pur, .- , .- porsx, .- porsuk, .- borsuk, .- morzuk, .- porsuk, .- kakulak, .- borsk, .- porsk, .- borsk, .- borsuk, .- bursuk, .- porsuk, .- borsuk, ..- -, .- -, .-burhk, .-bursk, .- .- -, .. .. - borsuq, .- torsuk, .- porsuq, .- porsuk, .- porsuk;

    . Rodentia.

    . 24. : .- i, .- s, .- ssxan, .- kan, .- -, .- -, .- kan, .- kan, .- tkan, .- tkan, .- kan, .- akan, .- sikon, .- kan, .- xan, ..- san, .- san, .- sskan, .- tkan, .- .- -, .. .. sqan, .- san, .- san, .- sian, .- san;

  • 62

    . Erinaceus europaeus.

    , . , , ; - . . 25. : .- rp, .- , .- , .- , .- , .- , .- , .- kirpi, .- kirpi, .- kirpi, .- kirpi, .- kirpi, .- kirpi, .- kirpi, .- kirpi, ..- kirpi, .- kirpi, .- terpe, .- kirpi, .- .- -, .. .. - kirpi, .-kirpi, .- kirpi, .- kirpi, .- kirpi; . Castor fiber.

    .

    26. : .- xntr, .- buobura, . , . kumdus, .- .- kundus, .- kumdus, .- kundz, .- kndz, .- kundz, .- kondz, .- kunduz, .- kunduz, .- xunduz, .- kunduz, ..- qunduz, .- -, .- kondz, .- kondz, .- .- -, . . .. qunduz, .- qunduz (), .- qunduz, .- kunduz, .-kunduz;

    . Ranidae.

  • 63

    .

    27. : .- mani (), .- xara baqa, . - paqa, . paa, . - baqa, . - bzr baqa, .- kara , . - baka, . - paka, . - kurbaka, . - kr baka, . - baka, .- baka, . - baka -, . - maka, .. - qr baqa, .- baqa, . - tlmryen, . - baka, .- . - -, .. .. - baqa, .- qurbaqa, .- qurbaa, .- kurbaa, .- qurbaa;

    . Anser anser.

    .

    28. : .- xur, .- xaas, .- xas, .- kas, .- qas, .- kas, .- kas, .- kaz, .- kaz, .- kaz, .- kaz, .- qaz, .- kaz, .- kaz, .- kaz, ..-qaz, .- kaz, .- kaz, .- kaz, .- .- -, .... kaz, .- qaz, .- qaz, .- kaz, .-kaaz;

  • 64

    . Gallus gallus.

    , , , .

    29. : .- x, .- kuurussa, .- tnq, .- ku, .- taqnqak, .- daqaa, .- takaa, .- tooq, .- tauk, . - tauk, . tavk, . - toxi, . - tavuk, . - tavuk, . - tauuk, .. - tovk, . tavk, . tauk, . tavk, .-.- -, . . .. - takuk, .- tovuk, .- toyuq, . - tavuk, .- tauk;

    . Anas strepera.

    . 30. :

    .- kvakal, .- kus, .- rtek, .- rtek, .- drek, .- drek, .- rtek, .- rdk, .- yrk, . - rek, . baapi, . - rdek, . - erdek, .. - rdk, . rdk, . - dk, . - ordak, . yrk, . rdk, .-.- unqa, . . .. - dirk, .- rdek, .- rdk, . - rdek, .- rdek;

    . Grus.

  • 65

    , , . 31. :

    .- tarna, .- turuya, .- turna, .- turna, .- duruya, .- duruya, .- turna, .- turna, .- trna, .- trna, .- turna, .- turna, .- turna, .- turna, .- turna, ..- turna, .- turna, .- torna, .- torna, .- .- turuyaya, .. .. turna, .- durna, .- durna, .- turna, .-turna;

    . Corvus corax.

    . 32. :

    .- , .- suor, .- xusxun, .- kuskun, .- qusqun, .- kuskun, .- kuskun, .- kuzqun, .- kuzqn, .- kuzqn, .-kuzqun, .- kuzqun, .- kuzqun, ..- kuzqun, kuzqun (), .- kozqon, .- kozqun, .- .- -, .. -quzun, .- -, .- quzqun, .- kuzqun, .- kuzqun;

    . Corvus.

    33. : .- ula kurak, .- turaax,

  • 66

    .- xarqa, .- kara, .- qarqan, .- kaarqan, .- karqa, .- karqa, .- ala karqa, .- qarqa, .- karqa, .- karqa, .- karqa, .- karqa, .- karqa, ..- karqa, .- karqa, -.karqa, .-karqa, .- .- -, .. .. - qara, .- qarqa, .- qara, .- karqa, .- qarqa;

    . Alauda arvensis.

    , . , . 34. :

    .- tari, .- kreqey, .-postoray, .- tlber, .- -, .- torqa, .- talan-kilenq, .- torqay, .- boz torqay, .- torqay, .- boz torqay, .- torqay, .- turqay, .- torqay, .- qerqe, ..- boz torqay, .- torqay(), .- torqay, .- turqay, .- .- -, . .. - torqa, .-torqay, .- toroay, .- toyqar, .- tarla qu;

    . Falco peregrinus.

    - - , , .

    35. : .- lan,

    .-moxsool, .- lan, .- lan (), .- harta, .- lan, .- lan, .- ilaan, .- lain, .- lan, .- lan, .- lain, .- loin,

  • 67

    .- lain, .- lin, ..- toan, .- krqy, .- ilasn, .- lain, .- .- -, . .. ilain, .- lan, .- lain, .- lain, .- duvan;

    . Delichon urbicum.

    . . , , .

    36. : .- ke, .- xaranqa, .- xaraxay, .- karla, .- harlk, .- xarqay, .- karlaqa, .- kardqa, .- karlqa, . - karlqa, . karlqa, . - kalqa, . - kaldirqo, . - karlqa, . - karlqa, .. - karlqa, . karlqa, . karluqas, . karlqa, .-.- -, . . .. - qarla, .- qarlava, .- qaranqu, . - krlanqa, .- krlanqa;

    . Coturnix coturnix.

    . . , , . 37. :

    .- , .- , .- pdrn, .- -, .- , .- , .- petne, .- bedene, .- bedene, . - bedene, . bedene, . - bedune, . - bedena, . - bedene, . - bedene, .. - bdene, . bedene, . buzn, . bdn,

  • 68

    .-.- -, . . .. - budursn, .- bedene, .- bildirin, . - bildirin, .- ptpdak;

    .

    : , , , , . , , , . , . , , , . , , , , , , . (58) , . , , , , , . , . ..: , . , . , , , . (75) .. : , , , , , , .(77)

    .. .. : , , , , , . - ,

  • 69

    , . , , . . . *tar - , .(76)

    . Triticum durum Desf.

    . : , , , .

    38. : .- tul, .- seliehiney, .- puday, .- puday, .- iise, .- kzltas, .- buuday, .-buuday, .- biday, .- biyday, .- biyday, .- buqday, .- buqdoy, .- buday, .- buday, ..- boday, .- buday, .- bozay, .- boday, .-.- -, . .. buday, .- buqday, .- buda, .- buday, .- booday;

    , . . . . . : - . , . , , . , ; , , , , . (78) 6-8 .

    . Hordeum L.

  • 70

    . : , , . 39. :

    .- urpa, .- neimen, .- ke, .- a, .- , .- arbay, .- arba, .- arpa, .- arpa, .- arpa, .- arpa, .- arpa, .- arpa, .- arpa, .- arpa, ..-arpa, .- arpa, .- arpa, .-arpa, .-.- -, . .. arpa, .- arpa, .- arpa, .- arpa, .-arpa;

    . Panicum miliaceum L.

    - . : , , , , , . 40. . .- vir, tr ()

    .- taraan re, .- tar, .- tar, .- dar, .- taraa, .- taraan, .- taruu, .- tar, .- tar, .- tar, .- tarik, .- tarik, .- tar, .- tar, ..- tar, .- dar, .- tar, .- tar, .-.- -, . .. tarq, .-dar, .- dar, .- dar, .- dar;

    . Malus orientalis Uglitzk.

  • 71

    : , , , .

    41. : .- pan ulmi, .- , .- alma, .- alma, .- , .- , .- , .- alma, .- alma, .- alma, .- alma, .- alma, .- olma, .- alma, .- alma, ..- alma, .- alma, .-alma, .-alma, . .. - alma, .- alma, .- alma, .- elma, .- alma;

    . Vitis vinifera L.

    . : , . , , , , , - .

    42. : .-ism, .-, . - , . , . - , . - , . -, .-jizim, .-jzim, . - jzim, . - jzim, . - zm, .- uzum, . - yzm, . - jzm, .. - yzm, .- yzm, . ym, . - yzem, . . . .- zm, .- zm, .- zm, .- zm, .- zm;

    . Pisum sativum L.

  • 72

    : . . . 43. :

    .- pra, .- ,

    .- , .- mrak, .- , .- , .- mrak, .- buraq, .- buraq, .- buraq, .-buraq, .- poaq, .- buroq, .- buraq, .- buraq, ..- nohut, .-burax, .- borsaq, .- borak, -.- -, . . .. - buraq, .- buraq, .- noxud, .- burak, .- boraq;

    . Allium sativum L.

    : . , , , . 44. : .- xra, .- , . , . er oksumu, . , . - , . , .- sarmsak, .- sarmsak, . - sarmsak, . sarmsak, . samursak, . - sarmsax, .. - sarmsak, . sarmsak, . - samsak, . - sarmsok, . harmsak, . sarmsak, . . . .- samursaq, .- sarmsak, .- sarmsaq, . - sarmsak, .- sarmsak;

    . Cucumis melo L.

  • 73

    : , , . 45. : .- , .- , . - , . , . - , . - , . , .-kaun, .- kaun, . - kaun, . kaun, . - koun, . - kovun, . - kavun, . - xauun, .. - qavun, . kavun, . kaun, . kavun, . . .. - kaqun, .- qavun, .- qovun, . - kovun, .- kaun;

    , , , (), (), (), (), (), (), (), () ., , , , , . , , , , . (), (), (), () , , . , , 5 . .

    . Phragmites australis (Cav.) Trin. ex. Stend.

    , . : , , . 46. :

    .- xm, .- xomus, .- xams, .- kam, .- , .- -, .- qam, .- qam, .- qams, .- qams, .-qams,

  • 74

    .- qomu, .- qemi, .- qamu, .- qam, ..- qam, .- kam, .- qam, .- qam, .-.- -, . . .. qam, .- qam, .- qam, .- kam, .- saaz;

    . Betula pendula Roth

    : , , (-), ( ); ( -); ( ); ( ). 47. : .- xurn, .- xatnq, .- xaznq, .- -, .- -, .- xadnq, .- qaynq, .- qaynq, .- -, .- qaynq , .- qaynq, .- qeyin, .- qeyin, .- -, .- -, ..- kayn, .- -, .- qayn, .- qayn, .. .. qaynq, .- qaynq, .- qayn, .- kayn (), .-kan;

    . Cannabis sativa L.

    : , ; . 48. :

    .- kantr, .- klpne, .- kindr, .- kndir, .- hendir, .- xendir, .- kendir, .- kendir, .- kendir, .- kendir, .- kendir, .- kndir, .- kendir, .- kendir, .- kendir, ..- kendir, .- -, .- kinder, .- kinder, .-.- -, .. .. kendir, .- kendir, .- kndir (), .- kendir, .- kenever;

  • 75

    , .. , : , , , , . , , , . ( , ), , - , , , . (47)

    .

    . : - , , , , . , . , . , , , , . (79) .. : , , .. , . , , , , , , , , , , , , .., .. . , , , , , . : , . , (, ) , . . (80) : . , . , . , , , , , . , , , . , , , " ", . . , . , , , , , , , , . - , , , , , , - , . , , "". , ,

  • 76

    , , . - , , , -, , . , , - . , . , - , . (69) , , , , , , . - , . , , . , , , , . , , , . , , , , . , , , ( ) , , (, , , , ).

    .

    . Canis lupus.

    .

    49. : .- kakr, .- br, . - pr, . pr, . - br, . - br, .- br, . - br, karkr, . - bri, kaskr, . - bri, . - br, . - bri, .- bori, . - br, . - br, .. - br, .- br, . - br, . - br, .- . - bri, .. .. qurt, br,

  • 77

    .- qurt, bri, .- qurd, .- kurt, .- kurt;

    . Lepus europaeus.

    , . , , . , , . . .

    50. : .- mulka, .- tabsxan, . - xozan, . kozan, . - hodan, . - koyqun, .- koyon, . - koyon, . - koyan, . - koyan, . - koyan, . - toqan, .- toqan, . - tavan, . - koyan, .. - tavan, .- koyan, . - kuyan, . - kuyan, .- . - -, .. .. - tavan, .- tovan, .- dovan, .- tavan, .- tavam;

    . Lynx.

    , , . , , ; . 51. : .- lev, .- s, . - s, . s, . - s, . - s, . s, .-silsin, .-silesin, . kara kulak, . balmsk, . silvsin, . - silovsin, . - silevsn, . - slesin, .. - vaaq, . -, . helhen, . urmanmeese, .- .- -, . . . .- irbiz,

  • 78

    .- qaraqulak, .- vaaq, . - vaak, .- -;

    . Sciurus.

    , .

    52. : .- vaka, .- tiinq, . - sarbax, . arbaq, . diinq, . - diin, . rbq, .-tyn kan, .-tiin, . - tyn, . tyn, . - atyalman, . - tyn, .. - sansar, . diin, . - -, . - -, . teyen, . teyen, .- .- teyi,, . . . .- teyi, .- awusidik, .- dl, . - sincab, .- -;

    . Mustela erminea.

    .

    53. : .- yus, .- krnaas, . xara xuzurux, . as, . - as, . - as, . - aqas, .-ars, .-ar tkn; . - -, . -, . - -, . - -, . - as, . ak ala tyn, .. - -, . as, . as, . as, .- .- -, . . . .- as, .- -, .- qaqum, . - kakm, .- -; . Turdus.

  • 79

    , , .

    54. : .- pile kayk, .- aqnar, . parx(), .parlak, .- baark, .- padpadak, . baark, .- yrk, .- barldak; . - -, . -, . - -, . - -, . - -, . - -, .. - -, . -, . -, . -, .- .- -, . . . .- -, .- -, .- - . - -, .- -;

    . Lyrurus.

    , . 55. : .- san, .- kurtuyax, . - krk, . krtk, . - hrt, . - krt, . - krtk, .-karakur, .-kur, . - kur, . danl tavk, . - doqdaq, . - kur, . - kakma, . kayn tauk, .. - -, . -, . kor, . kr tavq, .- .- -, . . . .- -, .- -, .- - . - kaintavuqu, .- daa tauu;

    . Corvus monedula.

    . 56. :

  • 80

    .- avka, .- , . - taan, . taan, . - karan, . - kaaran, . - taan, .- taan, .- uzak, . - uzak, . avke, . - kaqa, . - -, . - jaqa, . - auka, .. - avke, . -, . auka, . eyke, .- .- -, . . . .- -, .- zakya karqa, .- dolaa, . kk karqa, .- -;

    .

    57. : .- vrman, .- ta, . - aas, . aa, . - taya, . - tayqa, . - aqa, .-tokoy, .-aa, orman, toay, . - orman, . orman, . - -, . - ormon, . - orman, . - orman, .. - orman, . orman, . urman, . urman, .. .. - yalq, .- tokaylk, .- me, . orman, .- orman;

    . Populus tremula L.

    : ; ( ); ( -); ( ); , ( ).

    58. : .- vs, .- tetinq, . - os, . aspak, .- uyqut, . - seesken, . aspak, .-bay terek, .-kkterek, . - kkterek, . - elmen, . - -, .- toqterek, . - akterek, . - elme, .. - -, .- bayterek, . - usak, . - usak, . . . .- -, .- -, .- -, .--, .- -;

    . Acer platanoides L.

  • 81

    : .

    59. : .- vrene, .- , . - , . - , . - , . - , . - , . - -, . - y, . - -, . - -, . rnqi, .- -, . - rqe, . - yrq, .. - aqaaa, .- -, . ynke (), . rnqe, .. .. - -, .- akaaa, .- acaqayn, .- akaaa, .- akaa;

    . Quercus robur.

    : .

    60. : .- yuman, .- , . - , . , . -, . - -, . ermen, .-emen, .- emen, . - emen, . emen, . emn, . - eman, . - emen, . - emen, .. - emen, . eben aqa, . imn, . imen, .. .. - -, .- imen, .- pald, . - mee, .- mee;

    . Ulmus glabra Huds.

  • 82

    : , , . . 61. : .- xurama, .- , . - , . , . - , . - , . kara tt; .-kara jqa, .-karaa; . - karaman, . karaqa, . elme, . - kataqa, .. - qaraa, . karama, . - aa, . - kayraqa, . karama, . karama, . . qaraqa, .- elm, .- qaraa, . - karaaqa, .- kara aa;

    . Tilia L.

    : , , ; ; .

    62. : .- ka, .-, . - , . qe, . - , . - , . - , .--, .-jke, . - -, . - -, . - -, .- juka, . - qe, . - jqe, .. -yke, .- evke, . yk, . - yk, . . . .- -, .- linden, .- ck, .- ihlamur, .- -;

    () . Salix alba L.

    : , , , , , , .

    63. : .- xva, .- t, . - tal, . tal, st, . haak, . - xaak, . tal,

  • 83

    .- tal, .-tal, . - tal, . - tal, . - tal, swt, .- tol, . - tal, . - tal, .. -tal, sgt, .- -tal, . - tal, . - tal, . . . .- sqt, .- svt, .- syd, .- squt, .- s;

    . J.communis L.

    , , , , -, .

    64. : .- urta, .- ktan, . - arn, . -, . - art, . - art, .- arn, . - ard, . - ara, . - ara, . - -, . - ardaj, .- kara ara, . - art, . - ara, .. - ard, .- ara, . - art, . - art, .. .. - artu, .- ara, .- ardc, .- ard, .- karaard;

    . Crataegus sanguinea Pall.

    : , , , , .

    65. : .- katrkas, .- doloxono, . too aaz, . tolana (), . - dolan, . - -, . tolono, .-dolono, .-dolana, . - -, . -,

  • 84

    . - -, . - -, .. - -, . -, . - -, . - -, . -, . -, .. .. - -, .- -, .- -, . - -, .- -;

    . Padus racemosa (Lam.) Gilib.

    : , . .

    66. : .- mrt, .- xaras, . - nmrt, . nbrt, . - nmrut, . - -, . codro, .--, .-moyl, . - -, . -, . - -, . - -, . - -, . - -, .. - -, . -, . -, . -, . . . .- -, .- -, .- -, . - -, .- -;

    . Viburnum opulus L.

    : , , , .

    67. : .- palan, .- , . - sanqas, . anq, . - -, . - -, . - anq, .--, . nk, balan, brqen; . -, . -kanine, . - -, . --, . - eqelbalam, . -murtxu, .. - -, . - -, . - balan, . - balan, .. .. - -, .- -, .- -, . - -, .- -;

  • 85

    . Sorbus aucuparia L.

    : , , , , , .

    68. : .- pile, .- , . - mndrqes, . seybe, . - eerqs, . - erq, . erq, .-etin, .-eten aa, . - -, . -, . - -, . - -, . - -, . - -, .. - -, . -, . mel, . mile, .. .. - -, .- mele, .- -, . - -, .- -;

    . Humulus lupulus L.

    : , - ;

    69. : .- xml, .- , .- xumnax, .- qmnaq, .- -, .- ajtk, .- qumanaq, .- qulmaq, .- qulmaq, .- -, .- qlmaq, .- -,. .- -, .- kulmak, .- xumallak, ..- -, .- qumlax, .- -, .-qolmaq, . . .. qumlaq, .- -, .- -, .- erbeti otu, .- hemey;

  • 86

    . . Eutamias sibiricus.

    : - ( ).

    70. : .- prntk, .- mootoy, . - krik, . krk,. - hrk, . - xrk, . - krk, .--, . boratkan, . - -, . -, . - -, . - -, . - -, . - -, .. - -, . -, . lqnyk, . borndk, .- .- -, . .. -, .- -, .- -, . - -, .- -;

    . Moschus moschiferus.

    . (, . , . , . , . ), . ; , . , ; , , , , . , . .

    71. : .- -, .- been, . - tabra, . tabr, . tooru, . - tooru, . toor, .--, .- tokal b, . - -, . -, . - -, . - -, . - -, . - -, .. - -, . -, . -, . -, .- .- -, . . . .- -, .- -, .- -, . - -, .- -;

  • 87

    . Marmota.

    .

    72. : .- -svr, .- taarbaan, . , . , . - , . - tarbaan, . tarbaan, .-suur, .-sr, . - -, . -, . - suvur, . - suur, . - -, . - -, .. - -, . -, . hur, . sur, .- .- -, . . . .- sour, .- -, .- -, . - da san, .- daa san;

    . Gulo gulo.

    .

    73. : .- -, .- sieqen, . -xunu, . kunuak, . - ekpe, . - ekpe, . - ceeken, .--, .-kn, . - -, . -, . - -, . - -, . - -, . obur suusar, .. - -, . -, . -, . -, .- .- -, . . . .- -, .- -, .- -, . - obur, .- -;

  • 88

    . Mustela nivalis.

    : , , , , -.

    74. : .- - i yus, .- munqur, . - toxanax, . toqnas, . - totxanax, . - toqtan, . toqumdas, .--, .-akkulak; . - -, . aktamak, . - -, . - -, . - asbiyi, . - aqaz, .. - -, . kelinik, . -, . -, .- .- -, . . . .- -, .- -, .- qlincik, . - qelenik, .- -;

    . Citellus citellus.

    , , .

    75. : .- trkas, .- dabaraask, . - rke, . bran, . - rqe, . - rqe,, . rk, .-sar kan, .-zorman, . - -, . -, . - -, . - -, . - -, . - jubran, .. - cumran, . -, . -, . yomran, .- .- -, . . . .- -, .- alaka, .- -, . - qofer, .- kelem san;

  • 89

    . Lutra lutra.

    .

    76. : .- - tr, .- bdara, . -xamnos, . kandus, . - hundus, . - - , . - kamdu, .-kunduz, .-kamat, . - -, . kundz, . - -, . - -, . - -, . - suusamr, .. - -, . -, . -, . kama, .- .- -, . . . .- -, .--, .- susamuru, . su samuru, .- -;

    . Martes zibellina.

    , : , . , , , . (), . - , . - , .

    77. : .- k, .- kiis, . -alba, . albua, . - ald, . - ald, . - ki, .- ki, .-buln, . - bulqn, . -, . - -, . - suvsar, . - ki, . - samur, .. - samur, . samur, . ke, . ke, .- .- -, . . . .- ki, .- samr, .- samur, . - samur, .- samur;

  • 90

    . Nucifraga caryocatactes.

    . . .

    78. : .- -, .- -, . - keerqen, . kerqen, . - keerqen, . - keerqen , . - -, .--, .-balkaraqay toray; . - -, . -, . - -, . - -, . - -, . - -, .. - -, . -, . -, . -, .- .- -, . . . .- -, .- -, .- -, . - -, .- -;

    . Hucho taimen.

    ; . 1,5 60 . .

    79. : .-. -, .- bil, . -pil, . pel, . - bel, . - bel, . - bel, .--, .--; . - -, . -, . - -, . - -, . - -, . - -, .. - -, . -, . -, . -, .- .- -, . . . .- -, .- -, .- -, . - -, .- -;

  • 91

    . Lota lota.

    . . , , , . .

    80. : .- ampa, .- salhar, . - xort, . qortu, . - mezil, . - mezil, . - korti, .--, .--, . - -, . -, . - -, . - -, . - -, . - -, .. - -, . -, . -, . -, .- .- -, . . . .- -, .- -, .- -, . - -, .- -;

    . Thymallus arcticus.

    . . . - . .

    81. : .- -, .- daraa, . - xoora, . koora, . - kadrq, . - qadr, . - araqan, .--, .--, . - -, . -, . - -, . - -, . - -, . - -, .. - -, . -, . -, . -, .- .- -, . . . .- -, .- -, .- -, . - -, .- -;

  • 92

    . . Pnus sibrica.

    : , , , . 83. : .- , .- salaax mas, . xuzux aaz, . quzuk, . - bo, . - p, . m, .--, .-bajkaraay, . - -, . -, . - -, . - -, . - , . - emen, .. - sedir, . -, . erbet, . erbet, . . .. - -, .- -, .- -, . - -, .- ;

    . Abies sibirica Ledeb.

    : , , , . 84. : .- , .- , . - sb, . be, . - ibi (), . - ivi (), . ibi (), .--, .-samrsn, . - -, . karaqay terek, . - kaura, . - -, . - karaqay, . - naz, .. - aqam, . narat terek, . ar r, . ak ere, .. .. - -, .- -, .- -, . - -, .-;

    . Larix sibirica.

    : - . , , .

  • 93

    85. : .- - , .- tiit, . - tt, . tt, . - tt, . - dt, . - tt; .--, .-balkaraay, . - -, . karaqay, . - -, . - -, . - -, . - karakay, .. - qatran am, . -, . karaas, . karaqay, .. .. - -, .- larch, .- qara am, . karaam, .- ;

    . Rheum compactum L. s.l.

    : , . 86. : .- -, .- -, . - -, . sanbar, . - saraps, . - sarapsal, . - sarapsn; .-kn, .-raua, . - -, . -, . - -, . - -, . - -, . - -, .. - -, . -, . -, . -, .. .. - -, .- -, .- -, . - -, .- -;

    . Allium altaicum Pallas.

    : . 87. : .- -, .- ounaax, . - xalba, . kalba, . - hlba, . - xlba, . kalma, .--, .-jabay sarmsak, . - jabay sarmsak, . -, . - -, . - -, . kr samursak, . - kaliyar, .. - -, . -, . ayu huan, . -, .. .. - -, .- -, .- -, . - prasa yabani, .- ;

  • 94

    . Lonicera altaica Pall.

    : (), , - , .

    88. : .- v, .- , . - -, . zt aaj, . - daya, . - daya, . -, .-jilbi, .-iray, . - -, . -, . - -, . - ukat, . - , . - burmabut, .. - -, . -, . -, . -, .. .. - -, .- -, .- -, . - -, .- -;

    , . Paeonia anomala L.

    , , , .

    89. : .- -, .- -, . - sinqne, . enqde, . - enqne, . - enqne, . eyne, .--, .--, . - -, . -, . - -, . - -, . - -, . - -, .. - -, . -, . -, . -, . . . .- -, .- -, .- -, . - -, .- -;

    , (, , , , , ) , , , .

  • 95

    , , , . , ( , , ) , .

    .

    1. : .- -, .- etirik, . - izrek, . talk, . edir, . - ediree, . - edrek, . - -, . - -, . - -, . - -, . - -, .- -, . - -, . - -, .. - -, .--, . - -, . - -, .- . - -, . . .. - -, .- -, .- -, .- -, .- -;

    2. : .- -, .- aya, . - aya,, . -, . aya, . - aya, . - aya, . - -, . - -, . - -, . - -, . - -, .- -, . - -, . - -, .. - -, .--, . - -, . - -, .- . - -, . . .. - -, .- -, .- -, .- -, .- -;

    3. : .- -, .- -, . - ilirbe, . ilirbe, . - ilirme, . - ilirbe, . - ilcirme, . - -, . - -, . - -, . - -, . - -, .- -, . - -, . - -, .. - -, .--, . - -, . - -, .- . - -, . . .. - -, .- -, .- -, .- -, .- -;

    4. : .- -, .- -, . psxax, . pkak, . - bqaq, . - bkak, . - bkak, . - buka, . - ppak, . - -, . - -, . - -, .- -, . - -, . - -, .. - -, .--, . - -, . - -, .- . - -, . . .. - -, .- -, .- -, .- -, .- -;

  • 96

    5. : .- -, .- dnqr, . - tr, . tr, , . - dngr, . - dngr, . - tnqr, . - -, . --, . - -, . - -, . - -, .- -, . - -, . - -, .. - -, .--, . - -, . - -, .- . - -, . . .. - -, .- -, .- -, .- -, .- -;

    6. : .- -, .- -, . orba, . orba, . - orpa, . - orba, . - orbo, . - -, . --, . - -, . - -, . - -, .- -, . - -, . - -, .. - -, .--, . - -, . - -, .- . - -, . . .. - -, .- -, .- -, .- -, .- -;

    7. : .- -, .- -, . - oozup, . osup, . - osuq, . - ozuk, . - ozup, . - -, . --, . - -, . - -, . - -, .- -, . - -, . - -, .. - -, .--, . - -, . - -, .- . - -, . . .. - -, .- -, .- -, .- -, .- -;

    8. c : .- -, .- -, . s, . -, . - s, . - s, . - -, . - -, . --, . - -, . - -, . - -, .- -, . - -, . - -, .. - -, .--, . - -, . - -, .- . - -, . . .. - -, .- -, .- -, .- -, .- -;

    9. : .- -, .- xomuos, . - oma, . oma, . - himi, . - omaa, . - -, . - -, . --, . - -, . - -, . - -, .- -, . - -, . - -, .. - -, .--, . - -, . - -, .- . - -, . . .. - -, .- -, .- -, .- -, .- -;

  • 97

    10. : .- -, .- -, . - kimege, . kebege, . - -, . - -, .- kemege, . - -, . - -, . - -, . - -, . - -, .- -, . - -, . - -, .. - -, .--, . - -, . - -, .- . - -, .. .. - -, .- -, .- -, .- -, .- -;

    11. : .- -, .- marba, . - -, . -, . - barba, . - barba, . - -, . - -, . - -, . - -, . - -, . - -, .- -, . - -, . - -, .. - -, .--, . - -, . - -, .- . - -, .. .. - -, .- -, .- -, .- -, .- -;

    12. , : .- -, .-abaah, . - ayna, . ayna (), . - aza, . - aza, . aza (), . - -, . - -, . - -, . - -, . - -, .- -, . - -, . - -, .. - -, .--, . - -, . - -, .- . - -, .. .. - -, .- -, .- -, .- -, .- -;

    13. : .- -, .- -, . - xay, . kayla, . - -, . - xoomey, . - kay, . - -, . - -, . - -, . - -, . - -, .- -, . - -, . - -, .. - -, .--, . - uzlyau, . - -, .- . - -, .. .. - -, .- -, .- -, .- -, .- -;

    14. : .- -, .- -, . - -, . -, . - mees, . - mees, . - mees, . - -, . - -, . - -, . - -, . - -, .- -, . - -, . - -, .. - -, .--, . - -, . - -, .- . - -, .. .. - -, .- -, .- -, .- -, .- -;

  • 98

    15. : .- -, .- dabarxay, . - ux, . uk, . - uq, . - uk, . - aqana, . - -, . - -, . - -, . - -, . - -, .- -, . - -, . - -, .. - -, .--, . - -, . - -, .- . - -, .... - -, .- -, .- -, .- -, .- -;

    16. : .- -, .- silim, . - xrba, . krba, . - hrba, . - xrba, . - yelim, . - -, . - -, . - -, . - -, . - -, .- -, . - -, . - -, .. - -, .--, . - -, . - -, .- . - -, .. .. - -, .- -, .- -, .- -, .- -;

    17. : .- -, .- ara, . - ra, . -, . - ra, . - raa, . - jraa, . - -, . - -, . - -, . - -, . - -, .- -, . - -, . - -, .. - -, .--, . - -, . - -, .- . - -, .... - -, .- -, .- -, .- -, .- -;

    18. : .- -, .- -, . - sip, . -, . - sep, . - sep, . -bulunq, . - -, . - -, . - -, . - -, . - -, .- -, . - -, . - -, .. - -, .--, . - -, . - -, .- . - -, .... - -, .- -, .- -, .- -, .- -;

    19. : .- -, .- siik, . - salm, . ar, . - aln, . - aln, . - aln, . - -, . - -, . - -, . - -, . - -, .- -, . - -, . - -, .. - -, .--, . - -, . - -, .- . - -, .. .. - -, .- -, .- -, .- -, .- -;

  • 99

    20. : .- -, .- berebino, . - tqe, . toalak, . - doorba, . - doorba, . - toorbo, . - -, . - -, . - -, . - -, . - -, .- -, . - -, . - -, .. - -, .--, . - -, . - -, .- . - -, .. .. - -, .- -, .- -, .- -, .- -;

    21. : .- -, .- suba, . - sobra, . -, . - soraa, . - vree, . obrqa, . - -, . --, . - -, . - -, . - -, .- -, . - -, . - -, .. - -, .--, . - -, . - -, .- . - -, . . .. - -, .- -, .- -, .- -, .- -;

    22. : .- -, .- -, . - -, . anqda, . - anqda, . - anqda, . anqda, . - -, . --, . - -, . - -, . - -, .- -, . - -, . - -, .. - -, .--, . - -, . - -, .- . - -, . . .. - -, .- -, .- -, .- -, .- -;

    23. : .- - , .- tuorax (), . torm (), maxayax (), - torum (), mestrik (), . - kuzuk (), tooruq (), . -tooruk (), . oooy, m kuzuk(), .--, .-brik, . - -, . - -, . - -, .- -, . - -, . - -, .. - -, .--, . - -, . - -, .- . - -, . . .. - -, .- -, .- -, .- -, .- -;

    24. : .- -, .- muox, . - torbas, . torbas, . - nenqes, . - inqis, . yenqes, .--, .-mk, . - -, . - -, . - -, .- -, . - -, . - -, .. - -, .--, . - -, . - -, .- . - -, . . .. - -, .- -, .- -, .- -, .- -;

  • 100

    25. : .- ur, .- kutalaax, . - kdre, . sas, . - onu, . - -, . kdre, .-saz, .-batlak; . - -, . - -, . - -, .- -, . - -, . - -, .. - -, .--, . - -, . - -, .- . - -, . . .. - bat, .- -, .- -, .- -, .- -;

    26. : .- -, .- krlqen, . - artas, . -, . - uar, . - ujar, . - uar, . - arkrama, . - sarkrama, . - -, . - -, . - akiratma, .- alola, . - -, . - uxur, .. - uansuv, .--, . - -, . - arlama, .- . - -, .... - -, .- aglawuk, .- lal, .- alayan, .- -;

    27. : .- -, .- iskex, . - rqen, . zrqen, . - nqqrhen, . - rqene, . - rkene, . - uruk, . - uldrk, . - -, . - -, . - -, .- -, . - -, . - jyn, .. - havyar, .--, . - -, . - -, .- . - -, .... - -, .- -, .- kr, .- havyar, .- -;

    , , , . , , , , . . . . : - :

    , , ; ; - , ; ; (), ; - (). () , , , , . -. , (); ( ), ; ; ; () ; ; (); , ;

  • 101

    ; ; ; - , - - , , ; , , , () , - ; ; ; ; , , ; ; , , ; . , ; ( ) ; ; -, , ; ; (); ( ); - , (), - ; , ; (5-6 ) - (), ; , ; - , - , , , ; , , ( 19 15 ). ; - ; ; , ; ; - , ; , ), , , 0,5 1,5 ; , ; - , , ;

  • 102

    , ( ) ; - , ; ; ; - ; ; ; -- ; - , . , ; ; ; ; () ; ; . , , , (, , , ), ; . ; ; , . (81)

    :

    ()

    -

    ()

  • 103

    , , , , -, - : - ; - - ; - ; - ; - ; - ; - ; - ; - ; - ; - ; - ; .. .. : , . . : ; , , , , . , . , , . (82)

    ..: , - , . , - -

  • 104

    , , , . (83) , , ..: , , , , - , . , , , , , , . - , , . , , , , , ; , , , , , , -, - - , , , , , , , , - , -. - , , , , , , - . , - , . , , , - . , . , , , - , , , , . , , . , . (84) .. : , , , , , , , , , , ,

  • 105

    , , , . (27) , , , , , . , (- -5 - 9 - 10-11 ), , , , - . ( , , , , ) (, , , , , , , , .), ( 3). (, , , , , .), 3 , . (, , , , , , , , , , , , , - , , , ) , , (, , , , , ).

    , .

    , , , , . , , , . , , , , , . , , , . -, , , . 20 . . - : ( - ..) , . .(85) .. : , , , . , , , . (76) , (X. , . , . . , . , 3., . -, . . , . . , . . , . . .) 1500 , - 600, - 500, 100, - 300. (86)

  • 106

    - . . .: . - , . , ( -) . , - . : ' ', ; -; , ' ', ' '. , . , , , . . - Linnunrata, Linnunree ; ; . , , . -, . , , - , . (87) - . . - qumlaq. .. : - . , U . , . . g, . U, . . ,. hmlj, . . hmlja, . chmel, . hml, . chmiel , hmil, .-. khmjel, .-. chmUel, . chmel. . *ml .-. "" ( XIII .). , . "Hist.Stud. us d. Pharmakol.", . . .

    . *umla, . mla, "", . . koml . . kumli (., .-. humli, humla, humall, . hml, .-. humulus "", VIII .) , . . ml .-.-. homele "" . , , . . .-. humli, . hml, .-.-. homele .; . .-.-. hummeln ", ". . .-. humulus, . houblon, . humala, . *ml. . ml . . hm-, . .-. sma- " ". . , , , , . , 1292 : ".. , () ".(22) chmelj. humulus. i. . hmelj. chmel.

  • 107

    chmel. - hmelj.

    , , - , , III . .. . , (, , ) -. . : : , . , , , -, - , [] -, , , . 205 50 . : . , . . . . . . . . . . . , . . - , . , . . , . . . . , . . . . . . . (), . . . . , .

  • 108

    . ( ): , ( , ). ! ( !). , , . ( , , .) , , ( , 100 ). . ( ) ( ). , . ( , ). , ? ( , ?). (205) - (, ), (, , , , -, , , ), (, , ) :

    . . . - buqa, .- buqay, .- buhay, .- bika, .- buqa, .- bua, .- boqe, .- boq, .- boqe, .- bux, .-.- buqa;

    . . . - qo, .- kos, .- ko, .- qu, .- qu, . .- qu, .- qu, .- ko, .- qu, .- kukar, .- xu, .-.- xuse;

    . . . - tev, .- teve, .- te, .- dv, . .- dv, .- teva, .- deve, .- qev, .- temee, .-.- temeeen;

    . . . - qatr, .- katr, .- qat, .- katr, .- qater, .- kantr, .- qater, .- xair;

    K. . . - tek, .- taqa (),

  • 109

    .- tk, .- tk, .- tkke, .- teke, .-.- texe;

    . . . - kei, .- koza, .- koza, .- keke, .- kaza, . .- ki;

    . . . - kz, .- kr, . .- kz, .- xr, .-.- hukur;

    . . . - buzau, .- borju, .- preze, .- biraqu;

    . . . - ink, .- n, .- n, .-.- inak;

    . . . - qoyun, .- xon, .-.- xonin;

    ( ). . . - tol, .- toklyo, .- tukli;

    . . . - oqlak, .- ollo;

    . . . - arslan, .- oroslan, .- aslan, .- arslan;

    . . . - borsuq, .- barsuk, .- borsuk, .- borts, .- porsoq, .- porsuq, .- borsuq, .- parsuk;

    . . . - qunduz,

  • 110

    .- hod, .- undr, .- qonduz (), .- kunduz;

    . . . - sqan, .- ikanu;

    . . . - baqa, .- beka, . .- bq, .- bax;

    . . . - qaz, .- , .- g, .- , .- , .- , .- , . .- , .- , .- , .- , .- ;

    . . . - rdk, .- , .- , . .- , .- , .- , .- ;

    . . . - turna, .- , .- , .- , . .- , .- ;

    . . . - lan, .- latsin, .- ;

    . . . - tora, .- , .- ;

    . . . - qara, .- , .- korak,

    . . . - buday, .- buza, .- budaa;

    . . . - arpa,

  • 111

    .- arpa, .- arvay;

    . . . - tarq, .- dara (), .- tar ();

    . . . - zm, .- izyum ( ), .- szlszem, .- uzem,

    . . . - alma, .- alma, .- olma, .- alim;

    . . . - kendir, .- kendr, .- kender, .- kendir

    . . . - qam, .- kam, .- amij;

    . . . - qumlaq, .- xmel, .- xmiel, .- komlo, .- xumallaq;

    . . . - yorna, .- yona, .- yona, .- yona, .- one, .- yunuka;

    , , , , - , , . , ., ., .. . , , -. , , .

  • 112

    . . . , : , , , , , . ( ) , . , . , . , , , . : , (, , , . .), , , - - , , , ( ), , , , , (. .-. ) , , . -, , , , . (88) , , ( , , , .) 3,0-6,0 . . 2000 , 300 , , , (. 1,2). , .

    - .

    , -, , - . -, . , ,

  • 113

    , . , . , . , , II . .. 1927 . . . , : . . , , . , , : , , , , , . : -, . , , , , : , . , , . , , , , , , , . , , , , - . , . ( , ), . , , , . - ; , , . , . , . .(89) 19 .. : -, , . . , , , - -, -. , . - , , . , . - , , ; , , ... , ; , ,

  • 114

  • 115

    - , , ; . 1-, 3-, 7- 40- . ; . , . - , ; , . , , , ( ), , , , , ,

  • 116

    ; . . () , , . , . , 12 . . , ; , ( ), , ; . , , , - . .(90) , 2000 : , , , . , 1982 , 30 000 . , , -. , . , , . , : , , , , . . , . : , , , , . , - , , . , . , , , - . - . - , . . . - . . , . , 5000 . , - . - "": , , , , . , - , , , . , , . , , . 2000 .. 100 ,

  • 117

    (, , ), . . , , . , . , . , . (. 2000 . ..), , R1a1a. , , R1a. (91) , , , 40 33 R1a1 ( 82,5%). (92) , . - . 3 . . - . , - . ( - ..) , .(93) , ( ) , . , . .. : , . . ... . , , , , , - . , , , , , , III . . , III . . III . . . , , - . (27) .. , , , , . , , . , , . , , , ,

  • 118

    , ; , . - , , . , , . , , , , , , . , ; . , . (94) , - . .. , . , . (94) , , 6,0 . , - . : - ; - ; - ; - () , . . . , - , - , , , . . , , . (94) 6 . .., , , , 2 - . , , - , , , . , . . , - , - , , . 4 . .. , , - . , , , . .. - (V - III ..), 2009 , , .