ความคดกอตตลอบ เฟรเก

เอกศกด ยกตะนนทน ผแปล

เชนเดยวกบการทคำาวา งาม“ ” ชทางใหแกสนทรยศาสตร และคำาวา “ด” ชทางใหแกจรยศาสตร คำาอยางเชน จรง กชทางใหแกวชา“ ”ตรรกศาสตร ดวยเชนกน วทยาศาสตรทกสาขามความจรงเปนเปาหมาย แตตรรกศาสตรสมพนธกบความจรงในวธทคอนขางจะแตกตางออกไปจากวทยาศาสตร ตรรกศาสตรมความสมพนธกบความจรงมากเทาทฟสกสมความสมพนธกบนำาหนกหรอความรอน การคนพบความจรง เปนหนาทของวทยาศาสตร แตภาระของตรรกศาสตรคอการคนหากฎของความจรง คำาวา กฎ “ ” ถกใชในสองความหมาย เมอเราพดถงกฎศลธรรมหรอกฎหมาย เราหมายถงขอบญญตทควรไดรบการเชอฟง ทในความเปนจรงคนอาจไมยอมปฏบตตามกได กฎธรรมชาตคอคณสมบตทวไปของสงทเกดขนในธรรมชาต และปรากฏการณทเกดขนในธรรมชาตจะสอดคลองกบกฎธรรมชาตเสมอ นจะเปนความหมายทขาพเจาอยากจะใชเมอพดถงกฎของความจรง ในความหมายเชนนน กยอมแนนอนวามนไมใชเรองของสงทจะเกดขน แตเปนเรองของสงทเปนอย จากกฎของความจรงจะตามมาดวยขอบญญตเกยวกบ การยนยน การคด การตดสน การอนมาน และเราอาจจะพดถงกฎของความคดในลกษณะแบบเดยวกน แต ณ ทนจะมอนตรายของการเอาสงมาสบสนกนเกดขนทนท คนทงหลายอาจจะตความ กฎของ“ แปลจาก Gottlob Frege, “Thoughts”, in G. Frege, Collected Papers on Mathematics, Logic, and Philosophy (Oxford: Basil Blackwell, 1984), ed. B. McGuinness, trans. P. Geach and R. H. Stoothoff, 351-72. ฉบบแปลภาษาองกฤษอกฉบบหนงมชอวา “The Thought: A Logical Inquiry” ใน P. F. Strawson (ed.), Philosophical Logic, (Oxford Readings in Philosophy, 1976), 17-38.

1

ความคด โดยการเปรยบเทยบกบ กฎของธรรมชาต แลวเขาใจคณ” “ ”สมบตทวๆ ไปของการคดวาเปนปรากฏการณทางจต กฎของความคดในความหมายนจะถกถอเปนกฎทางจตวทยา เมอเปนเชนนน พวกเขาอาจจะเผลอคดไปวาตรรกศาสตรเกยวของกบกระบวนการทางการคดของจต และเกยวของกบกฎทางจตวทยา โดยกระบวนการทางความคดจะสอดคลองไปกบกฎทางจตวทยา นยอมเปนการเขาใจหนาทของตรรกศาสตรอยางผดๆ ซงเปนเพราะเรายงไดวางความจรงไวในตำาแหนงทถกตองเหมาะสม ความหลงผดและไสยศาสตรกยอมมสาเหต เหมอนกนกบทการรอยางถกตอง กยอมตองมสาเหต ไมวาสงทคณถอเอาวาจรง มนจะเปนเทจ หรอเปนจรง การถอเอาเชนนนของคณ กยอมเกดขนตามกฎทางจตวทยา การอนมานจากกฎเหลาน ซงกคอ คำาอธบายของกระบวนการทางจตทสรางใหเกดการคดวาบางสงเปนจรงนน ไมสามารถแทนทการพสจนคาความจรงของสงทถกยดถอวาจรง แตกฎทางตรรกศาสตรจะไมมในบทบาทในกระบวนการคดดวยเลยหรอ ขอนผมไมอยากโตแยง แตถามนเปนคำาถามเรองความจรง ความเปนไปไดนกยงไมเพยงพอ เพราะมนยอมเปนไปไดเชนกนทบางสงทไมใชตรรกศาสตรจะมสวนในกระบวนการคดและทำาใหมนไถลออกไปจากความจรง เราจะสามารถตดสนไดกตอเมอเรารกฎของความจรงแลวเทานน แตเมอถงตอนนน เรากนาทจะสามารถทงเรองการอนมานและคำาอธบายกระบวนการทางจตไปได นนคอ ถาเรองทเราสนใจคอการตดสนวากระบวนการทางการคดลงเอยดวยการยดบางสงวาจรงอยางมเหตผลรองรบหรอไม เพอทจะหลกเลยงความเขาใจผดและปองกนความไมชดเจนของเสนแบงระหวางจตวทยาและตรรกศาสตร ผมขอกำาหนดวาหนาทของตรรกศาสตรคอการคนพบกฎของความจรง ไมใชการคนพบกฎของการยดถอวาสงตางๆ เปนจรง หรอกฎของการคด ความหมายของคำาวา จรง“ ” จะถกอธบายออกมาในกฎของความจรง

แตกอนอน ผมจะพยายามใหเคาโครงคราวๆ ของคำาวา จรง“ ” ตามทผมอยากใชในประเดนน เพอตดการใชคำาวา จรง“ ” ทไมเกยวของออกไป คำาวา จรง“ ” ไมไดใช ณ ทนในความหมายแบบ แท หรอ ปลอม และไมใช“ ” “ ”

2

ในแบบทเกดขนในการอภปรายเรองศลปะ ยกตวอยางเชน เมอคนทงหลายพดถงความจรงในศลปะ เมอความจรงถกตงขนมาวาเปนเปาหมายของศลปะ เมอมการพดถงความจรงของงานศลปะชนหนงหรอพดถงความรสกทแทจรงของงาน นอกจากนนคำาวา จรง กถกนำาไปวางไวหนาคำาอนเพอ“ ”แสดงวาคำานนควรเขาใจในความหมายเฉพาะของคำา ๆ นนเอง ไมเจอปนดวยความหมายอน การใชแบบนกอยนอกทางเดนของเราเชนกน สงทอยในใจผมกคอความจรงชนดทวทยาศาสตรอยากคนหา

หากมองดานไวยากรณ คำาวา จรง ดเหมอน“ ” จะเปนคำาทแทนคณสมบต ดงนน เราตองการจะจำากดใหแคบลงไปอกวาความจรงสามารถใชเปนภาคแสดงไดในขอบเขตไหน นนกคอเราอยากจะชใหชดวาคำาถามเรองความจรงเกดขนไดในอาณาเขตไหน ซงเรากจะพบวา ความจรงถกใชในการบรรยายรปภาพ มโนคต ประโยค และความคด เหนไดชดวา มทงสงทมองเหนได ไดยนได และสงทไมสามารถรบรไดดวยประสาทสมผส ซงแฝงนยวา นาจะมการเปลยนแปลงความหมายเกดขน และมนกเกดขนแลวจรงๆ รปภาพในฐานะของสงทมองเหนไดและสมผสไดเปนจรง แลวกอนหนหรอใบไมไมเปนจรงอยางนนหรอ เหนไดชดวาเราไมอาจบอกไดวารปภาพเปนจรง จนกวาจะมเจตนาบางอยางเขามาประกอบ รปภาพถกเจตนาใหเปนตวแทนของอะไรบางอยาง (แมแตมโนคตกยงไมถอวาจรงในตวของมนเอง แตเมอมเจตนามาเกยวของเทานนทมโนคตจงจะสอดคลองกบอะไรบางอยาง) จากจดนเราอาจจะคดวา ความจรงของรปภาพอยทความสอดคลองสมนยกน (correspondence) ระหวางรปภาพนนกบสงทรปพรรณนาถง ความสมนยคอความสมพนธ แตมนขดกบการใชคำาวา จรง “ ”ซงไมใชคำาศพททแสดงความสมพนธ และไมมตวบงชไปถงอะไรซงบางสงสอดคลองสมนยดวย ถาผมไมรวา รปภาพรปหนงถกกำาหนดใหเปนตวแทนของวหารโคโลจญ ผมกจะไมรวาจะเอารปนนไปเปรยบเทยบกบอะไรเพอตดสนคาความจรงของมน นอกจากน ความสอดคลองสมนยจะเปนไปโดยสมบรณไดกตอเมอ สงทสอดคลองกนนนสมนยกนในทกดาน และ ดงนน ไมเปนของคนละอยางกน เราถอกนวาเปนไปไดทจะทดสอบธนบตรใบหนง

3

วาจรงหรอไม โดยการเปรยบเทยบรายละเอยดและเนอกระดาษของมนกบธนบตรจรง แตมนคงตลกมากหากเราพยายามเปรยบเทยบทองกอนหนงกบธนบตรยสบมารกในเชงรายละเอยดและตววสด มนจะเปนไปไดทจะเปรยบเทยบมโนคตหนงกบสงๆ หนง กตอเมอสงนนเปนมโนคตดวยเชนกน แลวถาสงแรกสอดคลองแบบสมนยกบสงทสองอยางสมบรณ ทงสองสงกจะตรงกน แตนไมใชสงทคนตงใจจะหมายถง เมอพวกเขานยาม ความจรง วาคอความสอดคลองกนระหวางมโนคตกบอะไรบางสงทเปนจรง เพราะในกรณน มนสำาคญมาก วาความเปนจรงตองเปนของคนละอยางกบมโนคต แตถาเชนนน กจะไมมความสอดคลองกนอยางสมบรณ และไมมความจรงทสมบรณ ดงนนกไมมอะไรเลยทจะเปนจรงได เพราะสงทจรงครงหนงกยงไมจรง ความจรงไมยอมรบใหเปนอะไรทครงๆ กลางๆ แตเราไมสามารถยนยนไดเลยหรอวา มความจรงเมอมความสอดคลองสมนยในแงใดแงหนง แตแงไหนละ เพราะถาเปนเชนนน เราควรทำาอะไรละเพอจะไดสามารถตดสนไดวาสงหนงจรงหรอไม เราควรตองสอบถามวาจรงหรอไม ทมโนคตและความเปนจรงจะสอดคลองสมนยกนในแงทระบถง แตแลวเรากอาจเผชญหนากบคำาถามแบบเดยวกนอก แลวเกมถามปญหากเรมขนอก ดงนน คำาอธบายวาความจรงคอความสอดคลองจงตกประเดนไป และความพยายามอนๆ ทจะนยามความจรงกตกประเดนไปดวย เพราะในคำานยามหนงๆ ลกษณะเฉพาะบางอยางจะตองถกระบลงมา และเมอเอาไปใชในกรณเฉพาะไมวากรณใด คำาถามกจะโผลขนมาเสมอวามนจรงหรอไมทวาลกษณะเฉพาะนนปรากฏอย ดงนน เรากจะเดนวนเปนวงกลม ดวยเหตน ดเหมอนวา เนอหาของคำาวา จรง นน “ ” เปนสงพเศษทไมมอะไรเหมอน และไมอาจนยามได

เมอเราอางวารปภาพรปหนงเปนจรง เราไมไดตงใจจรง ๆ ทจะอางถงคณสมบตหนงซงอาจจะเปนของรปภาพนอยางเปนอสระจากคณสมบตอนๆ สงทอยในใจเราเสมอเปนวตถอะไรบางอยางทแตกตางไปโดยสนเชง และเราอยากบอกวา รปภาพนนสอดคลองกบวตถนในบางลกษณะ มโนคตของผมสอดคลองกบวหารโคโลจญ เปนประโยค ๆ หนง และสงท“ ”

4

เปนปญหากคอตวความจรงของประโยคน ฉะนน สงทมกจะเรยกกนอยางไมคอยเหมาะสมนกวาความจรงของรปภาพและความจรงของมโนคต จะถกลดทอนลงไปเปนความจรงของประโยค แลวอะไรกนละคอสงทเราเรยกวาประโยค คำาตอบคอเสยงทเรยงลำาดบกนไปชดหนง แตกตอเมอมนมความหมายเทานน (นไมไดหมายความทจะบอกวา กลมเสยงใดๆ กตามทมความหมายจะตองเปนประโยค) และเมอเราบอกวาประโยคหนงจรง เราหมายความวา ความหมายของประโยคนนเปนจรง ดงนน สงเดยวททำาใหเกดประเดนคำาถามเรองความจรง กคอความหมายของประโยค แลวความหมายของประโยคใชมโนคตหรอไม อยางไรกตาม ความจรงไมไดอยทความสอดคลองสมนยระหวางความหมายกบสงอน เพราะถาเปนเชนนน คำาถามเรองความจรงจะวนซำาไมรจกจบสน

ผมไมไดกำาลงเสนอใหนเปนนยาม แตดวยคำาวา ความคด ผมหมาย“ ”ถงบางสงบางอยางทคำาถามเรองความจรงจะถกตงขนมาถามไดเทานน ดงนนผมจะถอวาสงทเปนเทจกเปนความคดไมตางไปจากสงทเปนจรง1 ดวยเหตน ผมสามารถพดวา ความคดคอความหมายของประโยค โดยไมยนยนวา ความหมายของประโยคทกๆ ประโยคคอความคดๆ หนง โดยตวของมนเองแลว ความคดไมสามารถรบรไดดวยประสาทสมผส และจะถกสวมใสไวใน

1เชงอรรถ? ดงนน ในลกษณะเดยวกน คนกลาววา ขอตดสนคออะไรบางอยางทถาไมจรงก“เทจ ทจรงแลวผมใชคำาวา ความคด คอนขางจะตามความหมายของคำาวา ขอ” “ ” “ตดสน ในงานเขยนของนกตรรกศาสตร ผมหวงวาสงทตามมาจะชวยใหชดขนวา”ทำาไมผมถงเลอกคำาวา ความคด คำาอธบายในลกษณะดงกลาวถกโตแยงบนพนฐาน“ ”ทวามนแบงแยกขอตดสนออกเปนขอตดสนทจรงและขอตดสนทเทจ ซงบางทอาจเปนการแบงแยกทเปนไปได ทมความหมายนอยทสด ในบรรดาขอตดสนทงหลาย แตผมไมเหนวามนเปนความผดทางตรรกะตรงไหน ทจะใหการแบงแยกมาพรอมกบการอธบาย สำาหรบความสำาคญของการแบงแยก ไมวาจะอยางไร มนกไมควรถกถอวาเปนเรองเลกนอย ถาหากมนเปนไปตามทผมไดพดมา คอคำาวา จรง เปนสงทชทางใหแก“ ”ตรรกศาสตร

5

อาภรณททำาใหรบรไดของประโยคคำาพด และดวยวธเชนนนพวกเรากสามารถเขาใจมนได เรากลาววา ประโยคคำาพดแสดงออกถงความคด

ความคด เปนสงทไมอาจรบรไดดวยประสาทสมผส อะไรกตามทประสาทสมผสสามารถรบรไดจะอยนอกอาณาเขตทเรองของความจรงเทจจะตงขนมาถามได ความจรงไมใชคณภาพทตรงกบกบรอยประทบทางผสสะ (sense-impression) ประเภทหนง ดงนน มนจงแตกตางจากคณภาพทเราเรยกวา แดง ขม กลนหอม อยางชดเจน แตไมจรง“ ” “ ” “ ”หรอวาเราเหนวาพระอาทตยขนแลว และเราไมเหนหรอกหรอวานเปนความจรง ความจรงทวาพระอาทตยขนแลวไมใชวตถทกำาลงสงลำาแสงมาถงตาของเรา มนไมใชสงทมองเหนไดเหมอนอยางตวของพระอาทตยเอง ขอวาพระอาทตยขนแลว ถกยอมรบวาจรงบนพนฐานของรอยประทบทางผสสะ แตการเปนจรงไมไดเปนคณสมบตทรบรไดและสงเกตไดดวยประสาทสมผส การทสงๆ หนงเปนแมเหลกกตระหนกรบนพนฐานของรอยประทบทางผสสะของวตถ ถงแมคณสมบตของการเปนแมเหลกนจะไมไดสอดคลองกบรอยประทบทางผสสะเฉพาะประการใดประการหนง มากไปกวาในกรณของความจรง เทาทพดมา คณสมบตพวกนตรงกน อยางไรกตาม เราจำาเปนตองมรอยประทบทางผสสะเพอจะยอมรบวาวตถชนหนงเปนแมเหลก ในทางตรงกนขาม เมอผมพบวามนเปนความจรงทวา ผมไมไดกลนอะไรในตอนน ผมไมไดพบวามนเปนจรงบนพนฐานของรอยประทบทางผสสะ

เชนเดยวกน มนเปนสงทนาคดอยางยง เกยวกบขอทวา เราไมสามารถหมายรคณสมบตประการหนงของสงๆ หนง โดยปราศจากการพบไปพรอม ๆ กนวา ความคดวา สงนมคณสมบตน เปนจรง ดงนน สำาหรบทกๆ คณสมบตของสง ๆ หนง จะมคณสมบตหนงของความคดผกตดอยดวย นนกคอ ความจรง นอกจากนกยงนาสงเกตดวยเชนกนวา ประโยคคำาพดวา ผมไดกลนดอกไวโอเลต จะมเนอหาทเหมอนกนกบประโยค“ ” คำาพดวา มนเปนจรงทวาผมไดกลนดอกไวโอเลต“ ” ดงนน มนดเหมอนวาไมมสงใดถกเพมเตมเขาไปในความคดทผมระบวามคณสมบตของความจรง แตกระนนมนไมใชผลลพธอนยงใหญหรอกหรอ ทในทายทสดหลงจากการวจย

6

อยางหนกและดวยความลงเลใจอยางมาก นกวทยาศาสตรจะสามารถทจะกลาวออกมาวา การคาดคะเนของฉนเปนจรง ความหมายของคำาวา“ ” จรง ดเหมอนวาจะ“ ” เปนสงพเศษเฉพาะทไมมอะไรเหมอน ดวยประการทงมวล บางท เปนไปไดหรอไมวา เราอาจกำาลงยงอยกบสงทไมสามารถเรยกไดวาเปนคณสมบตในความหมายธรรมดาๆ เลยกเปนได? ถงแมจะมขอสงสยนอย ผมกจะขอเรมดวยการแสดงความคดของผมตามแบบการใชโดยทวๆ ไป คอประหนงวา ความจรงเปนคณสมบตอยางหนง จนกระทงจะพบวธการพดทเหมาะสมกวาน

เพอจะไดเหนชดเจนขน วาสำาหรบผม คำาวา ความคด หมายถงอะไร “ ”ผมจะแยกแยะใหเหนถงประโยคคำาพดหลายๆ แบบ2 เราคงไมปฏเสธวาคำาสงมความหมาย แตความหมายแบบนไมใชสงทจะถามเรองคาความจรงเทจได ดงนนผมจะไมเรยกความหมายของคำาสงวาเปนความคด ประโยคขอรองหรอประโยคทแสดงความปรารถนากถกตดออกไปดวยเหตเดยวกน เฉพาะประโยคทเราสอสารหรอยนยนบางสงบางอยางเทานนทเขาประเดน แต ณ ทน ผมจะไมนบประโยคอทานทเราใชแสดงความรสก การครำาครวญ การถอนหายใจ การหวเราะ นอกเสยจากวาจะมขอตกลงพเศษอะไรบางอยางมาตดสนวามนเปนประโยคทมงจะสอสารอะไรบางอยาง แลวประโยคคำาถามละ? ในการถามดวยคำา3 เรากลาวประโยคทไมสมบรณ ซงหมายความวาจะไดรบความหมายทจรงของมนกตอเมอเตมสวนทเรากำาลงถามอยใหสมบรณ ดงนน ณ ทน การถามดวยคำากถกตดออกจากการพจารณา เชนเดยวกน การถามดวยขอความ4 เปนสงทแตกตางออกไป เราคาดหวงทจะไดยนคำาวา ใช หรอ ไมใช คำาตอบ ใช มคาเทากบ“ ” “ ” “ ”ประโยคยนยน เพราะเมอพดวา ใช ผพดนำาเสนอวาความคดซงถกบรรจ“ ”2 ตรงน ผมไมไดกำาลงใชคำาวา ประโยค ในความหมายตามหลกไวยากรณ ซงนบรวม“ ” subordinate clause เมอ subordinate clause ถกแยกออกมาเปนอสระมนมกจะไมคอยมความหมายททำาใหสามารถเกดคำาถามเรองคาความจรงขนได ไมเหมอนประโยคซบซอนซงมนเปนสวนประกอบทจะมความหมายในลกษณะดงกลาว3 เฟรเกหมายถงหมายถงคำาถามทนำาหนาดวยคำาอยางเชน ใคร “ ” (ผแปลองกฤษ)4 นนกคอ คำาถามแบบ ใช หรอ ไมใช (ผแปลองกฤษ)

7

อยแลวอยางสมบรณในประโยคคำาถามนนเปนจรง นคอวธการทคำาถามในรปขอความสามารถสรางออกมาจากประโยคยนยน และนคอสาเหตวาทำาไมประโยคอทานจงไมถอวาเปนการสอสาร คอ เพราะเราไมสามารถสรางคำาถามในรปขอความออกมาจากประโยคอทานไดนนเอง ประโยคคำาถามและประโยคยนยนบรรจความคดเดยวกน แตประโยคยนยนยงบรรจสงอนไวดวย ซงกคอ การยนยนนนเอง ประโยคคำาถามบรรจสงอนดวย กลาวคอ การรองขอ ดวยเหตน ในประโยคยนยน เราตองแยกแยะสงสองสงออกจากการกน นนกคอ ตวเนอหา ซงมรวมกนกบคำาถามทอยในรปขอความ และตวการยนยน สงแรกเปนความคด หรออยางนอยกบรรจความคด ดงนน จงเปนไปไดทเราสามารถแสดงความคดไดโดยไมตองกลาววามนจรง ทงสองสงนเชอมตดกนใกลชดมากในประโยคยนยนจนเปนการงายทจะมองขามความสามารถทจะแยกออกจากกน ดวยเหตน เราจงตองแยกแยะ

(1) การเขาใจความคด ซงกคอ การคด(2) การยอมรบความจรงของความคด ซงกคอ การกระทำาการ

ตดสน5

(3) การแสดงการตดสนออกมา ซงกคอ การยนยน

เราไดกระทำาการกระทำาแรกไปแลว เมอเราสรางประโยคคำาถามแบบขอความ ความกาวหนาทางวทยาศาสตรกเรมตนดวยวธการแบบนอยเสมอ เรมแรกกคอความคดหนงถกเขาใจ แลวบางทจะแสดงออกมาในรปแบบประโยคคำาถามแบบขอความ หลงจากสำารวจเพยงพอแลว ความคดนกจะไดรบการยอมรบวาจรง เราแสดงการยอมรบความจรงนในรปแบบประโยคยนยน เรา5 มนดเหมอนวาความคดและขอตดสนจะไมไดถกแยกแยะจากกนอยางเพยงพอ บางทภาษาอาจชวนใหเขาใจผด เพราะเราไมมสวนเฉพาะของประโยคยนยนทสอดคลองกบการยนยน นนคอ การทบางสงกำาลงถกยนยนนนเปนสงทแฝงอยในรปแบบเชงยนยน ภาษาเยอรมนไดเปรยบตรงท main clause และ subordinate clause ถกแยกจากกนโดยลำาดบของคำา อยางไรกตามในเรองน เราตองสงเกตวา subordinate clause อาจบรรจการยนยน และบางครง ทง main clause และ subordinate clause ตามลำาพงลวนไมไดแสดงความคดทสมบรณ แตตวประโยคซบซอนทงประโยคเปนตวแสดง

8

ไมจำาเปนตองใชคำาวา จรง กบ“ ” การกระทำาน และแมแตตอนทเราใชคำาน พลงของการยนยนกไมไดอยในคำาๆ น แตอยในรปประโยคแบบยนยนตางหาก และเมอรปแบบประโยคสญเสยแรงพลงของการยนยน คำาวา จรง “ ”กไมสามารถนำาพลงนนกลบมาได กรณเชนนเกดขนเมอเราไมไดพดอะไรอยางเอาจรงเอาจง ฟารองบนละครเวทเปนแคฟารองปลอมๆ และการตอสกเปนการตอสปลอมๆ ดงนน การยนยนบนเวทกเปนการยนยนปลอมๆ เปนแคการแสดง เปนแคเรองแตงเรองเลน นกแสดงเมอเขาเลนไปตามบทของเขา ไมไดกำาลงยนยนอะไรทงนน แตเขากไมไดโกหกแมเขาจะพดสงทเขาเชอวาเปนเทจ ในกรณของกวนพนธ เรามความคดทถกแสดงออกมาโดยไมไดยนยนวาจรง ทงทอยในรปประโยคยนยน ถงแมบทกวจะเสนอแนะใหผฟงทำาการยนยนขอตดสนดวยตวเอง ดวยเหตน แมกบสงทอยในรปประโยคยนยน กยงคงมคำาถามวา มนจะมการยนยนอยดวยจรงๆ หรอไม ถาความเอาจรงเอาจงในคำาพดขาดหายไป คำาถามนตองไดรบคำาตอบปฏเสธ ไมสำาคญวาจะมการใชคำาวา จรง “ ” อยหรอไม นอธบายวาทำาไมจงดเหมอนวาไมมอะไรใหมเพมเขาไปในความคดเลย เมอเราอธบายวามนมคณสมบตของความจรง

ประโยคยนยน นอกจากจะมตวความคดและการยนยนแลว ยงมกจะบรรจสวนประกอบทสาม ซงไมไดคลอบคลมดวยการยนยน คำาพวกนมกจะมมงเจตนาตอความรสกและอารมณของผฟง หรอกระตนจนตนาการของเขา คำาอยาง นาเสยดายท โชคดท “ ” “ ” อยในสวนน สวนประกอบพวกนจะโดดเดนมากในรอยกรอง แตกใชวาจะหาไดยากในรอยแกว แตแทบจะไมพบเหนเลยในคำาอธบายทางคณตศาสตร ฟสกส หรอเคม แตจะพบบางในคำาอธบายทางประวตศาสตร มนษยศาสตรเปนสงทคอนไปทางรอยกรอง จงเปนวทยาศาสตรนอยกวาวทยาศาสตรทแนนอนตายตวอนๆ ซงยอมแหงแลงไปตามสดสวนของความแนนอนตายตว เพราะวทยาศาสตรศาสตรทตายตวจะมงตรงไปสความจรงเพยงอยางเดยวเทานน ดงนนสวนประกอบทกสวนของประโยค ซงไมไดถกครอบคลมอยใตพลงการยนยน จงไมเปนสวนหนงของคำาอธบายทางวทยาศาสตร แตบางครง แมแตสำาหรบ

9

คนทเหนอนตรายในคำาเหลานนกยงอาจหลกเลยงมนไดยาก หากประเดนหลกคอการพยายามเขาถงสงทไมอาจเขาใจไดในทางความคด สวนประกอบเหลานกมเหตผลรองรบ ยงคำาอธบายมความเปนวทยาศาสตรเขมงวดมากขนแคไหน เรากแทบจะยงเหนสญชาตของผเขยนนอยลงเทานน และกจะยงแปลไดงายขนเทานน ในทางตรงกนขาม สวนประกอบพวกนของประโยค ซงผมตองการใหขอสงเกตอย ณ ทน กลบทำาใหการแปลกวนพนธเปนเรองยากลำาบาก และทำาใหแทบจะไมมทางแปลไดอยางสมบรณ เพราะภาษาจะตางกนไปมากทสดกในทสงททำาใหเกดคณคาทางกวนพนธนเอง

ในเรองของความคดแลวมนยอมไมแตกตางอะไรเมอผมใชคำาวา มา อาชา หรอ “ ” “ ” “พาช ” พลงการยนยนไมไดคลอบคลมวธทคำาพวกน

แตกตางกน สงทรยกวาอารมณ บรรยากาศ ภาพพจน ในบทกว หรอสงทพรรณาดวยสมเสยงและจงหวะไมไดเปนสวนหนงของความคด

ในภาษา มสงมากมายททำาหนาทชวยความเขาใจของผฟง ยกตวอยางเชน การเนนสวนหนงของประโยคดวยเสยงเนน หรอการเรยงลำาดบคำา ณ ทน ขอใหเรานกถงคำาจำาพวก ยง หรอ แลว บางคนตองการสอความ“ ” “ ”หมายวา อลเฟรดยง“ คงมาไมถงเลย” แตพดวา “อลเฟรดยงไมมา ” ในขณะเดยวกนกบอกเปนนยวา ผพดกำาลงรอใหอลเฟรดมาถง ไมมใครสามารถบอกไดวา ถาไมมการรอใหอลเฟรดมาถงแลวประโยคนจะเทจ สงท แต แตกตางจาก และ กคอการบอกวา สงทตามมาจะขดแยงกบสงท“ ” “ ”

คาดหวงจากสงทเกดกอนหนา การแนะเชนนไมไดสรางความแตกตางใหแกความคดในบทสนทนา ประโยคหนงๆ สามารถเปลยนใหกรรตวาจกเปนกรรมวาจกไดและเปลยนใหกรรมตรงเปนประธานได ดวยวธเดยวกนน เรายงเปลยนกรรมรองใหเปนประธานไดดวย และเปลยนคำาวา ให เปน ได“ ” “รบ แนนอน การเปลยนแปลงพวกน ไมใชวาไมสลกสำาคญอะไรเลย แตการ”เปลยนแปลงพวกนกลบไมไดแตะตองตวความคด นนคอ มนไมไดแตะตองสงทจรงหรอเทจ ถาหากมกฎทไมยอมใหมการเปลยนแปลงรปแบบเชนน การวเคราะหทางตรรกะทละเอยดกจะมอปสรรค เปนเรองสำาคญทจะละเลยความแตกตางทไมกระทบกระเทอนหวใจของเรอง เทาๆ กบการแยกแยะใน

10

สงทเปนตวสารตถะของเรอง แตสงทเปนสารตถะสำาคญขนอยกบจดประสงคของคนพด สำาหรบจตใจทสนใจในความงามของภาษา เรองเลกนอยสำาหรบนกตรรกศาสตรอาจเปนเรองใหญของเขากได

ดงนน เนอหาของประโยคจงมกจะกาวไกลเกนความคดทมนแสดงออกมา แตกอาจเปนไปในทางตรงกนขาม การเอาคำามาเรยงรอยกน ซงสามารถทำาใหเปนสงถาวรได โดยการเขยนหรอการบนทกลงแผนเสยง ไมเพยงพอสำาหรบการแสดงความคดออกมา ปจจบนกาลใชในสองกรณ อยางแรก ใชบอกเวลา อยางทสอง ใชเพอสลายการจำากดขอบเขตทางกาลเวลา นนกคอ เมอภาวะอกาละหรอภาวะนรนดรเปนสวนหนงของความคด ยกตวอยางเชนกฎทางคณตศาสตร ปญหากคอประโยคไมไดแสดงใหเหนวาใชในกรณไหนของสองกรณนน แตตองเดาเอาเอง ถารปปจจบนกาลใชบงบอกเวลา เราตองรวาประโยคนนถกพดเมอไหร จงจะสามารถเขาใจความคดไดถกตอง ดงนน เวลาทพดจงเปนสวนหนงของการแสดงออกทางความคด ถาในวนน มคนอยากพดสงทตนไดอธบายไปเมอวานโดยใชคำาวา วนน ในเมอวาน เขาจะเปลยนคำานเปนคำาวา เมอวาน ถงแมความคด“ ” “ ”จะเหมอนกน แตการแสดงออกทางคำาพดจะตองแตกตางกน เพอทการเปลยนความหมายทอาจจะเกดขนจากเวลาการพดทตางกน จะถกหกลางออกไป เชนเดยวกบคำาวา ทน และ ทนน ในทกกรณ การ“ ” “ ” นำาคำามาเรยงรอยกน ซงสงวนรปไวไดดวยการเขยน ไมใชการแสดงออกทงหมดของความคด จำาเปนจะตองใชความรถงเงอนไขบางอยาง ซงควบคมากบการเปลงคำาพด ซงถกใชเปนวถของการแสดงความคด ในฐานะสงทจำาเปน สำาหรบการทเราจะเขาใจตวความคดไดอยางถกตอง การชนว ทาทางของมอ การชำาเลอง อาจเปนสวนหนงไดเชนกน การเปลงคำาพดทมคำาวา ฉน “ ”จากปากของคนทแตกตางกน ยอมจะแสดงความคดทแตกตางกน ซงบางความคดกจรง บางความคดกเทจ

การทมคำาวา ฉน ปรากฏ“ ” อยในประโยคกทำาใหเกดปญหาอนๆ ตามมา

11

ลองพจารณากรณตอไปน ดร.กสตาฟ เลาเบน พดวา ฉนไดรบบาด“เจบ ลโอ ปเตอรไดยนเขาและนำาไปพดในวนหลงวา ดร” “ .กสตาฟ เลาเบนไดรบบาดเจบ ประโยคนแสดงความคดเดยวกบประโยคทดร” .เลาเบนพดเองหรอไม? สมมตวา รดอลฟ ลงเงนสอยเมอตอนท ดร.เลาเบนพด และตอนนไดยนสงทพดโดยลโอ ปเตอร ถาทงดร.เลาเบนและลโอ ปเตอรพดความคดเดยวกนออกมา รดอลฟ ลงเงนส ซงเชยวชาญภาษาเปนอยางด และจำาสงทดร.เลาเบนพดไวตอนทเขาอยดวย จะตองรทนทจากการรายงานของลโอ ปเตอรวา เขากำาลงพดถงสงเดยวกนอย แตความรทางภาษาเปนสงพเศษ เมอเกยวของกบคำาวสามญนาม อาจจะเกดกรณทมคนเพยงไมกคนทเชอมความคดทจำาเพาะเจาะจงเขากบประโยค ดร“ .เลาเบนไดรบบาดเจบ ”เพราะถาจะใหเขาใจโดยสมบรณ เราตองรจกคำาวา ดร“ .กสตาฟ เลาเบน ”ถาทงลโอ ปเตอรและรดอลฟ ลงเงนส เขาใจวา ดร“ .กสตาฟ เลาเบน เปน”หมอคนเดยว ทอยในบานซงพวกเขาทงสองคนรจก พวกเขาทงสองกจะเขาใจประโยคทวา ดร“ .กสตาฟ เลาเบนไดรบบาดเจบ ” ในแบบเดยวกน เพราะพวกเขานำาความคดเดยวกนมาเชอมกบมนได แตกอาจเปนไดทรดอลฟ ลงเงนสไมรจกดร.เลาเบนเปนการสวนตว และไมรวาดร.เลาเบนเปนคนพดกอนหนานวา ฉนไดรบบาดเจบ ในกรณน รดอลฟ ลงเงนสไมม“ ”ทางรวา กำาลงพดถงเหตการณเดยวกนอย ผมจงกลาววา ในกรณน ความคดทลโอ ปเตอรแสดงออกมา ไมเหมอนกบความคดทดร.เลาเบนพดออกมา

สมมตตออกวา เฮอรเบรต การเนอรรวา ดร.กสตาฟ เลาเบน เกดวนท 13 กนยายน 1875 ใน N.N. และเปนคนเดยวทเกดในวนทและสถานทนน อยางไรกตาม สมมตวา เขาไมรวาดร.เลาเบนตอนนอยทไหนและทงไมร อะไรอนทงสนเกยวกบเขา ในทางตรงกนขาม สมมตวาลโอ ปเตอรไมรวา ดร.กสตาฟ เลาเบน เกดวนท 13 กนยายน 1875 ใน N.N. ดงนน เทาทเกยวของกบคำาวสามญนาม ดร“ .กสตาฟ เลาเบน เฮอรเบรต การเนอร”และลโอ ปเตอรไมไดพดภาษาเดยวกน ถงแมในขอทจจรงพวกเขาจะอางถงผชายคนเดยวกนดวยชอน เพราะพวกเขาไมรวา พวกเขากำาลงอางถงคน

12

คนเดยวกน ดวยเหตน เฮอรเบรต การเนอรจงไมไดเชอมโยงความคดเดยวกนกบประโยคทวา ดร“ .กสตาฟ เลาเบนไดรบบาดเจบ ” ตามทลโอ ปเตอรตองการแสดงออกมาโดยใชประโยคน เพอหลกเลยงความพลกพลนทวา เฮอรเบรต การเนอรกบลโอ ปเตอรไมไดพดภาษาเดยวกนอย ผมขอเสนอใหสมมตวา ลโอ ปเตอรใชชอเฉพาะวา ดร“ .เลาเบน และเฮอรเบรต ”การเนอรใชชอเฉพาะวา กสตาฟ เลาเบน ดวยวธน ยงพอเปนไปไดท เฮ“ ”อรเบรต การเนอร จะยอมรบความหมายของประโยค ดร“ .เลาเบนไดรบบาดเจบ วา” เปนจรง แต เนองจากไดรบขอมลทผดพลาดมาจงถอวาความหมายของประโยค กสตาฟ เลาเบน“ ไดรบบาดเจบ วาเปนเทจ จากขอ”สมมตฐานของเราน ความคดทงหลายเหลานจงแตกตางกน

ฉะนน เมอพดถงคำาวสามญนาม จงเปนเรองของวธทวตถทถกเรยกชอถกนำาเสนอใหเรารจก ซงนอาจจะเกดขนไดในหลายวธ และแตละวธจะสอดคลองกบความหมายพเศษของประโยคทมชอเฉพาะนนอย ความคดทแตกตางกนซงไดรบมาจากประโยคเดยวกนจงสอดคลองกนในคาความจรงเทจ กลาวคอ ถาความคดหนงจรง ทงหมดกจะจรง ถาความคดหนงเทจ ทงหมดกจะเทจ แตถงกระนน เรากตองตระหนกถงความแตกตาง ดงนน เราตองกำาหนดเงอนไขวา สำาหรบชอเฉพาะหรอวสามญนามแตละชอ จะมรปแบบการนำาเสนอของวตถทถกเรยกชอ เชอมโยงอยเพยงแครปแบบเดยว บางครงอาจทไมสำาคญวาจะตองเปนไปตามเงอนไขทตงไวน แตกไมเสมอไปวาจะไมสำาคญ

ทกคนจะปรากฏตอตวเองในรปแบบทเปนพเศษและพนฐานทสด ซงจะไมเหมอนกบวธทเขาปรากฏตอคนอน ดงนน เมอดร.เลาเบนมความคดวา เขาไดรบบาดเจบ เขาอาจจะกำาลงใชวธการทเขาปรากฏตอตวเองในแบบพนฐานดงกลาวเปนฐาน และมเพยงดร.เลาเบนคนเดยวทสามารถเขาใจความคดในลกษณะแบบน แตตอนนเขาอาจจะอยากสอสารกบคนอน เขาไมอาจสอสารความคดทเขาคนเดยวเขาใจ ดงนน ถาเขาพดวา ฉนไดรบบาด“เจบ เขาตองใชคำาวา ฉน ในความหมายทคนอนสามารถ” “ ” เขาใจได บางทอาจจะเปนความหมายวา คนทกำาลงพด“ กบคณอยในขณะน ” ดวยการทำา

13

เชนน เขาทำาใหเงอนไขทงหลายทควบคมากบการเปลงวาจาของเขา รบใชตอการแสดงออกของความคดหนง6

กระนน กยงมขอสงสยวา ทงหมดใชความคดเดยวกนหรอไม ความคดทชายคนนนแสดงออกมาตอนแรก กบความคดทชายคนนแสดงออกมาตอนหลง

คนทไมเคยถกกระทบจากปรชญา จะเรมตนดวยการรจกสงตางๆ ทเขาเหนและสมผส สามารถรบรโลกในทนทดวยประสาทสมผส เชน ตนไม กอนหน และบานเรอน และเขาเชอมนวา คนอนกสามารถเหนและสมผสตนไมตนเดยวกน กอนหนกอนเดยวกน กบทเขาเหนและสมผส เหนไดชดวา ความคดไมไดอยรวมประเภทกบสงพวกน แตกระนน มนจะสามารถปรากฏตอผคนวาเปนสงเดยวกน เหมอนตนไมหรอไม

แมแตคนทไมคดเรองปรชญากยงพบวาจำาเปนทจะตองยอมรบวาโลกภายในแตกตางจากโลกภาพนอกอยางสนเชง ไมวาจะเปนโลกของรอยประทบทางผสสะ การสรางสรรคทางจนตนาการของเขา ผสสะ ความรสก และอารมณ โลกของอปนสย ใจปรารถนา และการตดสนใจ เพอใหกระชบ ผมอยากใชคำาวา มโนคต เพอครอบคลมปรากฏการณทงหมดน ยกเวน“ ”การตดสนใจ

แลวความคดทงหลายอยในโลกภายในเชนน หรอไม ความคดเปนมโนคตหรอเปลา แตเหนไดชดวาความคดไมใชการตดสนใจ

แลวมโนคตแตกตางจากสงตางๆ ของโลกภายนอกอยางไร

6 ตรงน ผมไมไดอยในสถานะทนาพอใจแบบนกเหมองแรวทยาทจะแสดงหนผลกใหผชมของเขาดไดตรงๆ ผมไมสามารถเอาความคดใสลงไปในมอของผอานของผม แลวขอรองใหเขาตรวจสอบมนจากทกๆ ดาน ความคด ในฐานะบางสงบางอยางทไมสามารถรบรดวยประสาทสมผส ถกนำาเสนอตอผอานโดยถกหมหอไวในรปรางทรบรไดของภาษา และผมกตองพงพอใจแคนน แงทเปนภาพพจนของภาษานำาเสนอเรองยงยาก สงทสมผสรไดแหกเขามาอยเสมอและทำาใหการแสดงออกกลายเปนภาพพจนและดงนนจงไมถกตอง ดงนนคนจงตองตอกรกบภาษา และผมถกบงคบใหตองหมกหมนอยกบภาษา แมวามนจะไมใชสงทผมสนใจจรงๆ ผมหวงวาผมจะประสบความสำาเรจในการทำาใหผอานของผมเขาใจวาดวยคำาวา ความคด ผมหมายความอยางไร “ ”

14

ประการแรก มโนคตนน เราไมสามารถมองเหน สมผส ไดกลน รบรรสชาด หรอไดยนได

ผมไปเดนเลนกบสหาย ผมเหนทองทงสเขยว ดงนน ผมจงมรอยประทบทางจกษผสสะของสเขยว ผมมมน แตผมไมไดเหนมน

ประการทสอง มโนคตเปนสงทเราม เรามการรบรทางผสสะ ความรสก อารมณ ความชนชอบ ความปรารถนา มโนคตทคนมเปนสวนหนงของเนอหาของมโนสำานกของเขา

ทองทงและกบทงหลายในทง พระอาทตยทสาดแสงใหพวกมน มอย ไมวาผมจะมองดพวกมนหรอไม แตรอยประทบทางผสสะทผมมของสเขยวนน มอยเพยงเพราะจากผมเทานน ผมเปนเจาของมน อาจเปนเรองประหลาดสำาหรบเราท ความเจบปวด อารมณ ความปรารถนา จะมอยในโลกโดยปราศจากเจาของ โลกภายในกำาหนดลวงหนาวาตองมใครบางคน ซงโลกภายในนนเปนของเขา

ประการทสาม มโนคตจำาเปนตองมเจาของ แตในทางตรงกนขาม สงตางๆ ของโลกภายนอกกลบเปนอยอยางอสระ

สหายของผมกบผมเชอวา เราทงคเหนทงเดยวกน แตเราแตละคนตางมรอยประทบทางผสสะของสเขยวทเปนเฉพาะตน ผมเหลอบเหนสตรอเบอรรผลหนงทามกลางใบสตรอเบอรรสเขยวทงหลาย สหายผมไมสามารถหาเจอ เพราะเขาตาบอดส รอยประทบทางสสนทเขาไดจากผลสตรอเบอรรไมแตกตางจากรอยประทบทางสสนทเขาไดจากใบของมน ทน ขอถามวา สหายผมเหนใบไมสเขยวเปนสแดงหรอเปลา หรอวาเขาเหนผลเบอรรสแดงเปนสเขยวหรอไม หรอวาเขาเหนสงของทงสองเปนสหนงทผมไมรจกคนเคยเลยซกนด คำาถามเหลานไมอาจตอบได แถมยงเปนคำาถามทไรสาระจรงๆ เพราะเมอคำาวา แดง ไมไดจงใจจะเปนตวบอกคณสมบตของสง“ ”ตางๆ แตเปนตวแยกแยะรอยประทบทางผสสะทเปนของมโนสำานกของผม มนกสามารถใชไดแคในขอบเขตของมโนสำานกของผมเทานน เพราะเปนไปไมไดทจะเปรยบเทยบรอยประทบทางผสสะของผมกบรอยประทบทางผสสะของผอน หากจะทำาอยางนน จะตองนำารอยประทบทางผสสะของมโนสำานก

15

หนงกบรอยประทบทางผสสะของอกมโนสำานกหนงมาใสในอกมโนสำานกหนง แตถงแมวาเราสามารถทำาใหมโนคตหนงหายไปจากมโนสำานกหนงได ในขณะเดยวกนกสามารถทำาใหมโนคตหนงปรากฏในอกมโนสำานกอนได คำาถามทวามนจะยงเปนมโนคตเดยวกนหรอไมนกยงไมอาจตอบได มนเปนเรองของแกนแทของมโนคตอนหนงอนใดของผม ทมนจะเปนเนอหาของมโนสำานกของผม มากเทากบการทมโนคตใดทผอนมจะตองแตกตางไปจากมโนคตของผม แตเปนไปไมไดหรอวา มโนคตทงหลายของผม ซงกคอเนอหาทงหมดของมโนสำานกผม พรอมๆ กนไปนน กอาจเปนเนอหาของสงทครอบคลมกวางกวา เชน อาจจะเปนมโนสำานกของพระเจา ถาเพยงแคผมเปนสวนหนงของพระเจา แตถาเชนนน มโนคตเหลานนจะเปนของผมจรงๆ หรอเปลา? ผมเปนเจาของมโนคตพวกนนจรงหรอ? คำาถามนเลยขอบเขตความเขาใจของมนษย จนเราตองทงความเปนไปไดออกจากประเดน ไมวากรณใดกตาม ไมมทางทมนษยอยางเราจะสามารถเปรยบเทยบมโนคตของผอนกบของเราได ผมหยบสตรอเบอรรผลนนขนมา ผมถอไวดวยนวมอ แลวสหายผมกเหนมนเชนกน สตรอเบอรรผลเดยวกนน แตเราตางกมมโนคตของตวเอง ไมมใครอนจะมมโนคตของผม แตคนทงหลายสามารถเหนสงเดยวกนได ไมมใครอนจะมความเจบปวดของผม แตกอาจมใครสงสารผม แตความเจบปวดนนกยงเปนของผม และความสงสารกเปนของเขา เขาไมมความเจบปวดของผม และผมไมมความรสกสงสารของเขา

ประการทส ทกๆ มโนคตมเจาของเพยงแคผเดยว ไมมทางทคนสองคนจะมมโนคตเดยวกน

เพราะหากเปนเชนนน มนจะเปนสงทอยอยางอสระจากคนนและอสระจากคนนน ตนมะนาวตนนนใชมโนคตของผมหรอไม เมอผมใชถอยคำาวา ตนมะนาว“ ตนนน ในคำาถาม ผม” กำาลงคาดเดาคำาตอบเอาไวลวงหนาแลว

เพราะผมตงใจทจะใชคำาพดนเพอบอกถงสงทผมเหนและคนอนกสามารถมองดและสมผสได มความเปนไปไดสองอยาง ถาเปนไปตามเจตนาของผม ถาผมบงเรยกถงบางสงบางอยางดวยวลวา ตนมะนาวนน “ ” ได กเหนไดชดวา ความคดทแสดงออกมาในประโยค ตนมะนาวนน“ คอมโนคตของผม”

16

กเหนไดชดวาตองถกปฏเสธ แตถาไมไดเปนไปตามเจตนาของผม ถาผมคดวาผมเหนโดยทไมไดเหนจรงๆ ถาการบงช ตนมะนาวนน เปนความวาง“ ”เปลา ในกรณนน ผมกคงเดนหลงเขาไปในดนแดนของเรองเพอฝน โดยไมรตวหรอไมไดตงใจใหเปนเชนนน ในกรณเชนนน ไมวาเนอหาของประโยคคำาพด ตนมะนาว“ ตนนนเปนมโนคตของผม หรอเนอหาของประโยค ตน” “มะนาวนนไมไดเปนมโนคตของผม ตางกไมจรง เพราะในทงสองกรณ ผม”มภาคขยายทขาดวตถรองรบ ดงนน ผมสามารถปฏเสธทจะตอบคำาถามได โดยใหเหตผลวา เนอหาของประโยคคำาพด ตนมะนาวนนใชมโนคตของ“ผม เปนเรองเพอฝน แนนอน ผมมมโนคต แตนนไมใชสงทผมใชคำาวา ”ตนมะนาวนน “ ” บงชออกมา ทน อาจมใครตองการบงชถงมโนคตหนงของ

ตวเองโดยใชคำาวา ตนมะนาวนน เขาอาจจะเปนเจาของสงทเขาตองการ“ ”บงชถงโดยใชคำาเหลานน แตเขาไมไดเหนตนมะนาวตนนน และไมมใครอนเหนมนหรอเปนเจาของมน

ผมจะหนมาสคำาถามวา ความคดเปนมโนคตหรอไม? ถาคนอนสามารถยอมรบความคดทผมแสดงออกมาในทฤษฎบทของไพทากอรสเชนเดยวกนกบผม ความคดกไมไดเปนสวนหนงของเนอหาของมโนสำานกของผม ผมไมใชเจาของมน แตถงกระนนผมกสามารถยอมรบความจรงของมน อยางไรกตาม หากสงทผมและคนอนถอวาเปนเนอหาของทฤษฎบทของไพทากอรสไมใชความคดเดยวกนแลว เรากไมควรจะพดวา ทฤษฎบทของไพ“ทากอรส แตควรพดวา ทฤษฎบทของไพทากอรสของผม ทฤษฎบท” “ ” “ของไพทากอรสของเขา และนยอมแตกตางกน เพราะความหมายจำาเปน”ตองเปนไปตามประโยคคำาพด ในกรณเชนนน ความคดของผมอาจเปนเนอหาของมโนสำานกของผม ความคดของเขากเปนเนอหาของมโนสำานกของเขา เปนไปไดไหมวาความหมายของทฤษฎบทของไพทากอรสของผมจะเปนจรงและของเขาเปนเทจ ผมไดกลาววาคำาวา แดง ใชไดเพยงใน“ ”ขอบเขตของมโนสำานกของผม ถาหากวามนมไดถกหมายใหกลาวถงคณสมบตของสง แตใหบรรยายถงรอยประทบทางผสสะบางอยางของตวผมเอง ดงนนแลว คำาวา จรง และ เทจ ตามทผมเขาใจ อาจจะใชได“ ” “ ”

17

เพยงในอาณาเขตของมโนสำานกของผมดวยเชนกน หากมนไมไดมงหมายทจะใชกบบางสงทผมไมไดเปนเจาของ แตมงหมายทใชในทางทจะบรรยายถงเนอหาของมโนสำานกของผม ความจรงกยอมถกตกรอบไวในเนอหาน และกจะเปนเรองทนาสงสยวา จะมอะไรทคลายกนปรากฏอยในมโนสำานกของคนอนหรอไม

ถาทกความคดตองการเจาของและเปนสวนหนงของเนอหาของมโนสำานกของเขา ความคดกจะมแตเจาของผนเทานน และจะไมมวทยาศาสตรทคนหลายๆ คนจะทำางานรวมกน อาจมแตวทยาศาสตรของผม ซงกคอความคดทงหมดทมผมเปนเจาของ และคนอนกมวทยาศาสตรของเขาเอง เราแตละคนกจะยงอยกบเนอหาของมโนสำานกของตนเอง ความขดแยงระหวางสองวทยาศาสตรยอมเปนไปไมได และกจะเปนเรองไรประโยชนทจะเถยงกนเรองความจรง ไรประโยชน จนอาจจะดพลกเสยดวยซำา เหมอนทคนสองคนจะเถยงกนวา ธนบตรใบหนงเปนของแทหรอของปลอม เมอแตละคนหมายไปถงธนบตรใบทเขามอยในกระเปา และตางกเขาใจความหมายของคำาวา แท ในความหมายเฉพาะของตนเอง ถาใครถอเอาความ“ ”คดวาเปนมโนคต อะไรทเขายอมรบวาจรง ในทศนะของเขาเองแลว กคอ เนอหาของมโนสำานก และไมเกยวของอะไรกบใครอนอกเลย ถาเขาไดยนความคดเหนของผมวาความคดไมใชมโนคต เขากยอมไมอาจโตเถยงได เพราะมนจะไมไดเกยวของอะไรกบเขา

ดงนน ผลดเหมอนจะเปนวา ความคดไมใชทงสงในโลกภายนอก และไมใชทงมโนคต

เราจงตองยอมรบใหมอาณาเขตทสาม อะไรกตามทอยในอาณาเขตน ยอมมลกษณะรวมกบมโนคตในแงทวา มนไมสามารถทจะรบรไดดวยประสาทสมผส แตกมลกษณะรวมกบสงของในแงทวา มนไมไดตองการเจาของ หรอเปนเนอหาของมโนสำานก ฉะนน ความคดทเราแสดงออกในทฤษฎบทของไพทากอรสเปนจรงอยางไรกาลเวลา จรงอยางเปนอสระจากการทมใครถอมนวาจรงหรอไม มนไมตองการเจาของ มนไมไดจรงเมอมน

18

ถกคนพบ เชนเดยวกบทดาวเคราะหดวงหนงจะมแรงกระทำาตอดาวเคราะหดวงอน แมจะกอนหนาทใครจะรบร7

แตผมคดวาผมไดยนขอโตแยงแปลกๆ ผมไดถอเอาหลายๆ ครงวา สงเดยวกบทผมเหนนนคนอนกสามารถเหนดวย แตอะไรจะเกดขนถาทกอยางเปนเพยงความฝน ถาผมเพยงแคฝนไปวากำาลงเดนไปกบคนอน ถาผมฝนไปวาสหายของผมเหนทงสเขยวทผมเหน ถาทงหมดมนเปนเพยงละครทแสดงอยบนเวทของมโนสำานกของผม กยอมนาสงสยวามสงของแหงโลกภายนอกอยจรงหรอ บางทอาณาเขตของสงของอาจจะวางเปลา และผมไมไดมองเหนสงของและมนษยคนไหน เพยงแคมแตมโนคตทผมเปนเจาของ มโนคต ในฐานะทเปนบางสงทไมอาจมอยอยางเปนอสระจากผมเชนเดยวกบความรสกเมอยลา ยอมไมสามารถจะเปนคน ไมสามารถทจะมองไปททองทงพรอมกบผม ไมสามารถเหนลกสตอรเบอรรทผมกำาลงถออย มนเปนเรองเหลอเชอวาผมมเพยงแคโลกภายใน แทนทจะมสภาพภายนอกแวดลอมทผมคดวาแวดลอมตวผมและทผมตอบโต แตนเปนผลทตามมาอยางหลกเลยงไมได จากญตตทวามแตเพยงมโนคตเทานนทสามารถเปนวตถของการตระหนกรของผม อะไรจะตามมาจากญตตนถามนเปนจรง จะมมนษยคนอนไหม อาจจะเปนไปได แตผมจะไมรอะไรเลยเกยวกบพวกเขา เพราะมนษยไมสามารถจะเปนมโนคตได ผลกคอ ถาญตตของเราเปนจรง เขากไมสามารถเปนวตถของความตระหนกรของผมเชนกน แตนยอมตดตอนขอพนจพเคราะหใดๆ ซงผมถอเอาวาสงบางอยางเปนวตถของการตระหนกรของคนอนเชนเดยวกบของผม เพราะแมวานเกดขนจรงๆ ผมกไมอาจจะรอะไรไดเลย มนยอมเปนไปไมไดทผมจะแยกแยะสงทผมเปนเจาของออกจากสงทผมไมไดเปนเจาของ ในการตดสนวาบางอยางไมใชมโนคตของผม ผมจะทำาใหมนกลายเปนวตถของการคดของผม และดงนนกลายมาเปนมโนคตของผม ตามทศนะน มทองทงสเขยวหรอไม 7 บคคลเหนสงของ มมโนคตเกดขนในใจ เขาใจหรอคดถงความคดหนง เมอเขาเขาใจ หรอ เมอเขาคดถงความคดหนง เขาไมไดสรางมนขนมา แตเขากาวเขาไปอยในความสมพนธกบอะไรบางอยางทมอยแลว เปนความสมพนธทแตกตางจากการเหนหรอการมมโนคต

19

บางทอาจจะม แตมนจะไมปรากฏใหผมเหน เพราะถาทองทงไมใชมโนคตของผม ตามญตตของเราแลว มนยอมไมอาจเปนวตถของการตระหนกรของผมได แตถามนเปนมโนคตมนกไมอาจมองเหนได เพราะมโนคตไมใชสงทเหนได ผมสามารถมมโนคตของทองทงสเขยวอยจรง อยางไรกตาม นไมใชสงสเขยว เพราะมโนคตมสเขยวไมได จรวดทำาลายหนกหนงรอยกโลกรมมอยจรงไหม ตามทศนะน อาจมอยจรง แตผมไมอาจรอะไรเลยเกยวกบมน ถาจรวดขปนาวธไมใชมโนคตของผมแลว ตามญตตของเรา มนไมสามารถเปนวตถของการตระหนกรของผม คอของการคดของผม แตถาจรวดขปนาวธเปนมโนคตของผม มนยอมไมมนำาหนก ผมสามารถคดถงจรวดขปนาวธทหนก ซงนมความคดเรองนำาหนกเปนสวนประกอบ แตความคดทเปนสวนประกอบไมใชคณสมบตของตวความคดทเปนหนวยรวม มากไปกวาทเยอรมนนจะเปนคณสมบตของยโรป ดงนนผลกคอ:

ญตตทวามเพยงแตมโนคตของผมเทานนทสามารถเปนวตถทผมจะตระหนกรได จะตองเปนเทจ หรอมฉะนนแลว ความรและการรบรทงหมดของผมถกจำากดอยภายในขอบเขตของมโนคตของผม คอบนเวทของมโนสำานกของผม ซงในกรณเชนน ผมควรจะมเพยงแคโลกภายใน และผมไมควรจะรอะไรเกยวกบคนอน

มนนาประหลาดท ในการพนจพเคราะหของเรา สงตางๆ มนกลบตระปด ขอใหเราลองสมมตวามนกกายภาพวทยาทศกษาระบบรบสมผส และสำาหรบใครทศกษาธรรมชาตอยางเปนวทยาศาสตร เมอตอนเรมตน เขาไมไดคดเลยวาสงตางๆ ทเขาเชอวาเขาเหนและสมผสจะเปนมโนคตของเขาเอง ในทางตรงกนขาม เขาเชอวา ดวยรอยประทบทางผสสะ เขามประจกษพยานทนาเชอถอทสด ของสงซงเปนอสระจากความรสก การคด และจนตนาการของเขา โดยสนเชง ซงไมไดตองการมโนสำานกของเขาเลย เขาไมไดคดเลยวาเสนประสาทและแกงกลออนเซลจะเปนเนอหาของมโนสำานกของเขา และในทางตรงกนขาม กลบคดวามโนสำานกของเขานนขนอยกบเสนประสาทและแกงกลออนเซล เขาแสดงใหเหนวา ลำาแสง ซงหกเหอยในตา กระทบกบปลายของจกษประสาท และทำาใหเกดกระแสประสาท จากการนเองบางสง

20

ถกสงผานเสนประสาทไปยงแกงกลออนเซล กระบวนการเหนอขนไปในระบบประสาทอาจตามมาจากน และเกดรอยประทบของสขน และรอยประทบเหลานกประสมกนเปนอะไรทเราเรยกวามโนคตของตนไม กระบวนการทางฟสกส เคม กายภาพวทยา เกดขนตรงกลางระหวางตนไมและมโนคตของผม มแตสงทเกดขนในระบบประสาทของผมเทานนทเชอมตอโดยตรงกบมโนสำานกของผม หรอดเหมอนวาจะเปนเชนนน และทกๆ คนทมองดตนไมกมเหตการณเฉพาะของเขาเองเกดขนในระบบประสาทของเขา กอนทลำาแสงจะเขาไปในตาอาจถกสะทอนโดยกระจก และหกเหราวกบวามนพงออกมาจากททอยหลงกระจก ผลตอระบบจกษประสาทจะเกดขนในลกษณะเดยวกบทหากวาแสงจะมาจากตนไมทอยหลงกระจกและเดนทางมาสตาอยางไมมอะไรสอดแทรกรบกวน ดงนนมโนคตของตนไมกจะบงเกดขนแมวาจะไมมตนไมอยตรงนนเลย การหกเหของแสงเอง ดวยการมตาเปนสอกลางและการทำางานของระบบประสาท กอาจทำาใหเกดมโนคตซงไมมอะไรอยจรง แตการกระตนของจกษประสาทกไมจำาเปนตองเกดขนจากแสง ถาฟาเกดผาลงมาใกลเรา เราจะเชอวาเราไดเหนเปลวไฟ ถงแมเราจะไมสามารถมองเหนตวฟาผานนเอง ในกรณน อาจเปนวาจกษประสาทของเราถกกระตนดวยกระแสไฟฟาทเกดขนในตวเราอนเปนผลมาจากฟาผา หากจกษประสาททถกกระตนดวยวธนเกดขนในลกษณะเดยวกบทถกกระตนโดยลำาแสงทมาจากเปลวไฟ เราจะเชอวาเราเหนเปลวไฟ มนแคขนอยกบการกระตนของระบบประสาท ไมสำาคญวามนจะเรมตนมาจากไหน

เราสามารถกาวตอไปอกขนหนง ถาพดใหถกตองแลว การกระตนจกษประสาทไมใชสงทถอวาจรงอยางไมมคำาถาม มนเปนเพยงแคขอสนนษฐาน เราเชอวามสงทเปนอสระจากเรากระตนเสนประสาทและนำาไปสการเกดรอยประทบทางผสสะ แตจรงๆ แลว เรามประสบการณเฉพาะขนตอนสดทายของกระบวนการซงสงผลกระทบตอมโนสำานกของเรา เปนไปไดไหมวา รอยประทบทางผสสะ หรอการสมผสร ซงเราถอวาเปนผลของการกระตนกระแสประสาทน อาจมสาเหตอนอกเชนกน เชนเดยวกบท การกระตนกระแสประสาทแบบเดยวกน อาจถกทำาใหเกดขนไดดวยหลายๆ วธ?

21

ถาเราเรยกสงทเกดขนในมโนสำานกของเราวามโนคต เรากมประสบการณแตเฉพาะกบมโนคต และไมเคยมประสบการณกบสาเหตของมน และถานกวทยาศาสตรตองการเลยงสงทเปนเพยงขอสนนษฐาน เขากจะมเหลอเพยงแคมโนคตเทานน ทกอยางสลายตวลงมาสมโนคต แมแตลำาแสง เสนประสาท แกงกลออนเซล ทเขาใชเปนจดเรมตน ดงนน ในทสดเขากทำาลายฐานของการกอสรางของเขาเอง หรอวาทกสงทกอยางเปนมโนคต? หรอวาทกสงทกอยางตองการเจาของซงหากปราศจากเสยแลว กไมอาจจะมอะไรมอยจรงได? ผมไดถอตววาเปนเจาของมโนคตของผม แตตวผมเองกไมไดเปนมโนคตหรอกหรอ? มนดเหมอนวาผกำาลงเอนหลงอยบนเกาอนอน ราวกบวาผมสามารถมองเหนสวนหวรองเทาทขดมนของผม สวนหนาของกางเกงขายาว เสอโคตสน กระดม บางสวนของเสอ โดยเฉพาะอยางยงคอปก มอสองขาง เคราบางสวน และเสนรางๆ ของสนจมก หรอวาผมเปนแคผลรวมของรอยประทบทางผสสะ เปนมโนคตทเขามาอยดวยกนอนน แตมนกดเหมอนกบวาผมมองเหนเกาออยตรงนน นนเปนมโนคต จรงๆ แลวผมกไมไดตางอะไรไปมากนกจากตวเกาอ เพราะผมเองกเปนแคผลรวมของรอยประทบทางผสสะ เปนโนคตเหมอนกน ไมใชหรอ? แตเจาของของมโนคตพวกนอยทไหนละ? ทำาไมมนถงเกดเปนวา ผมเลอกเอาหนงในมโนคตดงกลาวแลวกำาหนดใหมนเปนเจาของสวนทเหลอ อะไรททำาใหมโนคตทถกเลอกนกลายเปนมโนคตทผมชอบเรยกวา ฉน“ ”? ผมเลอกเอาสวนทผมมกจะเรยกวาเกาอแทนไมไดหรอ? แลวทำาไมมโนคตตองมเจาของดวยละ? เจาของจะตองเปนอะไรบางอยางทแตกตางในสาระสำาคญจากมโนคตทถกเปนเจาของ อะไรบางอยางทเปนอสระ ไมตองการเจาของตอไปอก ถาทกสงทกอยางเปนมโนคต กจะไมมเจาของมโนคต และตรงนผมกตองมาประสบกบอะไรทกลบตระปดอกแลว ถาไมมเจาของมโนคต กไมอาจมมโนคตได เพราะมโนคตตองการเจาของซงถาไมมแลว มโนคตกไมอาจมอยได ถาไมมผปกครอง กไมมผถกปกครอง ความขนตอสงอน ซงผมพบวาผมถกโนมนาวใหถอวาเปนคณสมบตของตวการสมผสร ในฐานะทเปนคนละสงกบตวผสมผสร จะหายไปถาไมมผเปนเจาของ สงทผมเรยกวา

22

มโนคตยอมเปนวตถทอสระ ไมเหลอเหตผลอะไรอกตอไปสำาหรบใหยอมรบสถานะพเศษสำาหรบวตถอนนนทผมเรยกวา ฉน“ ”

แตนนเปนไปไดหรอ? เปนไปไดหรอทจะมประสบการณ โดยไมมผทจะมประสบการณถงมน? ละครทงหมดนจะเปนอะไรถาปราศจากซงผด เปนไปไดหรอทจะมความเจบปวดโดยไมมผใดรสกเจบ? การถกรบรเปนเรองจำาเปนสำาหรบความรสกเจบ และ ยงไปกวานน การทมใครสกคนรสกถงมนจำาเปนสำาหรบการทมนถกรสก แตถาเชนนน กมบางสงซงไมใชมโนคตของผม แตกยงสามารถเปนวตถแหงการตระหนกรของผม คอ เปนวตถของการคดของผม สงเชนนนกคอตวของผมเอง หรอเปนไปไดไหมวา ผมเปนสวนหนงของเนอหาของมโนสำานกของผม ในขณะทอกสวนหนงอาจจะเปนมโนคตของผมเกยวกบพระจนทร? หรอวานคอสงทบางทอาจเกดขนเมอผมตดสนวาผมกำาลงมองดพระจนทร? ถาเชนนนแลว สวนทหนงกจะมมโนสำานก และสวนหนงของเนอหาของมโนสำานกอนนกจะเปนตวของผมเองไปอกรอบหนง และตอไปเรอยๆ แตแนนอนวามนเปนเรองทไมอาจคดถงได วาผมควรจะอยในตวของผมแบบกลองทซอนอยในกลอง ซงซอนกนไปเรอยๆ อยางไมรจบ เพราะถาเปนเชนนนแลวกจะไมมผมเพยงหนง แตจะมากมายอยางไมรจกจบสน ผมไมใชมโนคตของตวเอง และเมอผมยนยนบางสงบางอยางเกยวกบตวเอง เชนวา ตอนนผมไมรสกเจบทตรงไหน ขอตดสนของผมเกยวของกบบางสงบางอยาง ซงไมใชเนอหาของมโนสำานกของผม ไมใชมโนคตของผม แตคอตวผมเอง ดงนน อะไรบางอยางซงผมกลาวถงไมจำาเปนตองเปนมโนคตของผม แตบางคนกอาจจะโตแยงวา ถาผมคดวาตอนนผมไมรสกเจบทตรงไหน ไมใชดอกหรอวา คำาวา ผม ตอบ“ ”รบตอบางสงในเนอหาของมโนสำานกของผม? และนนไมใชมโนคตหรอกหรอ? นนอาจจะจรง บางมโนคตในมโนสำานกของผมอาจจะเชอมโยงอยกบมโนคตของคำาวา ฉน แตนเปนมโนคตหนงในบรรดามโนคตทงหลาย และ“ ”ผมกเปนเจาของมนเชนเดยวกบทผมเปนเจาของมโนคตอนๆ ผมมมโนคตของตวเอง แตผมกไมไดเปนสงเดยวกนกบมโนคตน อะไรทเปนเนอหาของมโนสำานกของผม หมายถง มโนคตของผม ควรจะตองถกแบงแยกอยาง

23

เดดขาด จากอะไรทเปนวตถของความคดของผม ดงนนแลว ญตตทวามแตสงซงอยในเนอหาของมโนสำานกของผมเทานนทจะสามารถเปนวตถของการตระหนกรของผม ซงกคอ ของความคดของผม จงเปนญตตทผด

ถงตอนนทางกเปดใหผมยอมรบผอนวาเปนเจาของมโนคตผซงเปนอสระเชนเดยวกน ผมมมโนคตเกยวกบเขา แตผมไมเอามนไปสบสนปนเปกบตวของเขาเอง และถาผมกลาวอะไรบางอยางเกยวกบพชายของผม ผมไมไดกลาวเรองของมโนคตทผมมเกยวกบพชายของผม

ผปวยซงรสกเจบเปนเจาของความรสกเจบ แตหมอซงกำาลงรกษาเขาและกำาลงพจารณาหาสาเหตของความเจบปวดอนน ไมไดเปนเจาของความเจบปวด เขาไมไดจนตนาการวาเขาสามารถบรรเทาความเจบปวดนไดดวยการใหยาชากบตวเขาเอง อาจเปนไปไดอยางยงวามมโนคตในจตของหมอทตอบรบตอความเจบปวดของผปวย แตนนไมใชความเจบปวดและไมใชสงทหมอตองการจะกำาจดออกไป หมอคนนนอาจจะไปปรกษาหมอคนอน ถงตรงนเราตองแยกแยะ อนดบทหนง ตวความเจบปวด ซงผปวยเปนเจาของ อนดบทสอง มโนคตเกยวกบความเจบปวดอนนของหมอคนทหนง อนดบทสาม มโนคตของหมอคนทสองถง ความเจบปวดอนน มโนคตอนหลงนเปนเนอหาของมโนสำานกของหมอคนทสองจรงๆ แตมนไมใชวตถแหงการไตรตรองของเขา มนเปนสงทมาชวยเหลอการไตรตรองตางหาก เหมอนทภาพวาดอาจเปน หมอทงสองคนมวตถทเปนเปาหมายของความคดรวมกน ซงกคอ ความเจบปวดของผปวย ซงพวกเขาไมไดเปนเจาของ มนอาจจะเหนไดจากขอนวา ไมใชเพยงแคสำาหรบวตถสงของเทานน แตมโนคตกสามารถเปนวตถรวมของความคด สำาหรบคนทไมไดมตวมโนคตนน ไดเชนกน

ดวยวธการเชนน สำาหรบผมแลว ดเหมอนวาเรองราวกลายเปนสงทสามารถเขาใจได ถาคนไมสามารถคดถงและไมสามารถถอเอาบางสงบางอยางทเขาไมไดเปนเจาของมาเปนวตถของความคดของเขาแลว เขายอมจะมแตโลกภายในและไมมสงแวดลอมภายนอก แตอาจเปนไดไหมวานวางอยบนความคดทผด? ผมเชอมนวามโนคตทผมเชอมโยงกบคำาวา พชายของ“

24

ผม สอดคลองกบอะไรบางอยางซงไมใชมโนคตของผม และเปนอะไรทผม”สามารถกลาวบางอยางถงได แตอาจเปนไดไหมวา ผมกำาลงคดผดในเรองน ความผดพลาดแบบนนเกดขนไดจรง เราถงตกลงไปสเรองคดเพอฝนไปเอาเองโดยไมตงใจ ใช มนเกดขนไดจรงๆ ดวยขนตอนทผมใชรกษาสงแวดลอมใหตวผม ผมเปดตวเองตอโอกาสของความผดพลาด และตรงนเอง ผมเผชญกบความแตกตางขนตอไประหวางโลกภายในและโลกภายนอกของผม ผมไมสามารถสงสยไดวาผมกำาลงมรอยประทบทางจกษของสเขยว แตมนไมอาจถอวาแนนอนเทากนๆ วา ผมกำาลงเหนใบไม ดงนนนยอมตรงกนขามกบความคดทเปนอยทวไป คอ เราพบความแนนอนในโลกภายใน แตเราไมเคยกาวพนไปจากขอสงสยเมอเราเดนทางออกไปสโลกภายนอก แตถงกระนนความนาจะเปนในหลายกรณกยากทจะแยกจากความแนนอน ดงนนเราจงอาจหาญทจะตดสนเกยวกบสงในโลกภายนอก และเราตองกลาทจะทำาเชนนนแมจะเสยงกบความผดพลาด หากเราไมตองการตกลงไปสอนตรายทใหญหลวงกวา

ในฐานะผลของขอพจารณาสวนหลงน ผมขอเสนอดงน คอ ไมจรงวาทกอยางทสามารถเปนวตถของความคนเคยของผมตองเปนมโนคต ผม ในฐานะเจาของมโนคต ดวยตวเองแลวไมใชมโนคต จากตรงน ยอมไมมอะไรจะกนผมจากการยอมรบวาคนอนกเปนเจาของมโนคตอยางทตวผมเองเปน และทนททรบความเปนไปไดน ความนาจะเปนยอมสง สงถงขนทในความคดเหนของผมแลว ไมอาจแยกขาดจากความแนนอน ถาไมเชนนนแลวจะมวทยาศาสตรของประวตศาสตรหรอ? ถาไมอยางนนแลวทฤษฎศลธรรมทงหลาย กฎหมายทงหลาย จะไมลมทลายลงหรอกหรอ? แลวศาสนาจะเหลออะไร วทยาศาสตรธรรมชาตเองกยอมถกตคาวาเปนแคนทานเหมอนโหราศาสตรและวชาเลนแรแปรธาต ฉะนนขอพเคราะหทผมไดนำาเสนอเกยวกบขอสมมตฐานวามมนษยคนอนนอกจากตวผม ผซงสามารถจบเอาสงเดยวกนกบผมมาเปนวตถของการไตรตรองของเขา หรอ ของการคดของเขา จงยงคงมพลงอยางไมไดออนลงในสาระสำาคญแตประการใด

25

ไมใชวาทกสงทกอยางเปนมโนคต ดงนนผมยอมสามารถยอมรบเชนกนถงวาความคดเปนสงทเปนอสระจากตวผม คนอนสามารถเขาใจมนไดมากเทากบทผมเขาใจ ผมสามารถยอมรบในวทยาศาสตรซงคนหลายๆ คนสามารถเขามารวมคนควาวจย เราไมไดเปนเจาของความคดอยางทเราเปนเจาของมโนคต เราไมไดมความคด อยางทเรามรอยประทบทางผสสะ แตเรากไมไดมองเหนความคดเหมอนทเรามองเหนดวงดาว ดงนนเราจงสมควรจะเลอกหาคำาพเศษ คำาวา เขาใจ ดจะเหมาะสมสำาหรบวตถประสงค“ ”ของเรา8 การเขาใจความคดจะตองสอดคลองกบความสามารถพเศษของจต นนกคออำานาจในการคด และในการคดเราไมไดสรางความคด เราเขาใจมน เพราะวาอะไรทผมเรยกวาความคดนนสมพนธอยางไกลชดทสดตอความจรง อะไรทผมยอมรบวาจรง ผมตดสนวาจรง อยางแยกจากการยอมรบของผมวามนเปนจรง หรอแยกแมจากการคดถงมน ขอทวามคนคดถงความคดหนงไมมอะไรเกยวของกบความเปนจรงของมน นกวทยาศาสตรรองวา ขอเทจจรง ขอเทจจรง ขอเทจจรง ถาเขาตองการให“ ”คนตระหนกรถงความเทยงแทแนนอนของฐานทเขมแขง ขอเทจจรงคออะไร? ขอเทจจรงคอความคดทเปนจรง แนนอนวานกวทยาศาสตรจะไมยอมรบบางสงบางอยางวาเปนฐานทเขมแขงของวทยาศาสตร ถาหากมนขนกบสภาวะของมโนสำานกของคนทเปลยนไปเปลยนมา งานของวทยาศาสตรไมใชการสราง แตคอการคนพบความคดทจรง นกดาราศาสตรสามารถประยกตความเปนจรงทางคณตศาสตรในการคนควาเหตการณในอดตทเกดขน โดยอยางนอยทสดกไมมใครบนโลกตระหนกรถงความจรงนน เขาทำาสงนไดกเพราะความจรงของความคดเปนสงซงไรกาลเวลา ดงนนความจรงจงไมไดเกดมขนเมอมการคนพบมน

8 ถอยคำาวา เขาใจ กเปนอปมาอปมยเทาๆ กบ เนอหาของมโนสำานก ธรรมชาต“ ” “ ”ของภาษาไมอนญาตใหทำาอยางอนได แนนอนวาสงทผมถออยในมอยอมถอวาเปนเนอหาของมอของผม แตมนกเปนเนอหาของมอของผมในทางทตางออกไปและเปนของภายนอกไมเหมอนกระดกและกลามเนอซงเปนสวนประกอบของมอ รวมทง ความตงเครยดทพวกมนรบอย

26

ไมใชวาทกสงทกอยางเปนมโนคต ถาไมเชนนนแลว จตวทยากจะครอบคลมวทยาศาสตรทงหลาย หรออยางนอยทสด มนกจะเปนผตดสนสงสดเหนอวทยาศาสตรทงหลาย มเชนนนแลว จตวทยากจะปกครองแมแตตรรกศาสตรและคณตศาสตร แตจะไมมอะไรจะเปนการเขาใจคณตศาสตรอยางผดพลาดยงไปกวาการทำาใหมนอยใตอำานาจของจตวทยา ตรรกศาสตรและคณตศาสตรไมไดมหนาทในการตรวจสอบจตและเนอหาของมโนสำานกทเปนของมนษยแตละคน เราอาจเสนอวาหนาทของมนคอการตรวจสอบจตรวมหรอจตทเปนหนงในฐานะทแทนจตทงมวล (the mind) ไมใชของจตหลายๆ จต (minds)

การเขาใจความคดกำาหนดลวงหนาวาตองมผทเขาใจ นนกคอ ผทคดตวความคด เขาเปนเจาของการคด ไมใชเจาของตวความคด ถงแมวาความคดไมไดเปนสวนของเนอหาของมโนสำานกของผคด มนตองมอะไรบางอยางในมโนสำานกของเขาทมงเลงไปทความคดนน แตนไมควรจะเอาไปสบสนกบตวความคดนนเอง ตวอลกอล (Algol) เองเปนคนละสงกบมโนคตทใครมเกยวกบอลกอล

ความคดไมไดอยในอาณาเขตของโลกภายในของผมเหมอนอยางมโนคต พรอมกบไมไดอยในโลกภายนอก คอโลกของสงของทรบรดวยประสาทสมผส

ผลขอน ไมวาจะตามมาจากคำาอธบายอยางนาเชอถอเพยงไร กอาจไมไดรบการยอมรบอยางไมมขอโตแยง ผมคดวา สำาหรบบางคนแลวมนอาจดเหมอนเปนไปไมไดทเราจะไดรบขอมลเกยวกบอะไรทไมไดอยในโลกภายในหากไมใชไดมาดวยประสาทสมผส ทจรงแลวมกคดวาประสาทสมผสเปนแหลงของความรทแนนอน หรอแมกระทงวาเปนแหลงเดยวเทานนของความรของทกอยางทไมไดเปนของโลกภายใน แตดวยสทธอะไร? เพราะประสาทสมผสจำาเปนตองมรอยประทบทางผสสะเปนองคประกอบ และนเปนสวนของโลกภายใน ไมวาอยางไรคนสองคนกไมมรอยประทบทางผสสะเดยวกน ถงแมจะมคลายกนกตาม ลำาพงตวรอยประทบทางผสสะกไมอาจเปดเผยโลกภายนอกตอเราได บางทอาจจะมสงมชวตซงมเพยงแครอย

27

ประทบทางผสสะ แตไมไดมองเหนหรอสมผสรวตถในโลก การมรอยประทบทางจกษสมผสไมใชการมองเหนวตถสงของ การทผมมองเหนตนไมอยในทๆ ผมมองเหนนนมนเกดขนมาไดอยางไร? เหนไดชดวามนขนกบรอยประทบทางจกษสมผสทผมมและขนกบลกษณะพเศษทปรากฎขนจากการทผมเหนดวยสองตา พดตามภาษาแบบฟสกส บนเรตนาของตาแตละขางปรากฏภาพทมลกษณะจำาเพาะขน ใครอนเหนตนไมทอยทเดยวกน เขากมภาพอยบนจอเรตนาเชนเดยวกนแตแตกตางไปจากของผม เราตองถอวา ภาพบนเรตนากำาหนดรอยประทบของเรา ผลกคอ ไมเพยงแควารอยประทบทางจกษผสสะของเราจะไมเหมอนกนเทานน แตตางกนไปอยางเดนชดดวย แตถงกระนนเรากเคลอนทไปมาอยในโลกภายนอกเดยวกน แนนอนวาการมรอยประทบทางจกษสมผสเปนสงจำาเปนสำาหรบการมองเหนสงของ แตกยงไมใชสงทพอเพยง สงทตองเตมเขาไปไมใชอะไรทสมผสรได แตกระนนนกคออะไรทเปดโลกภายนอกสำาหรบเรา เพราะหากปราศจากสงทสมผสรไมไดนแลว ทกคนกจะถกปดขงอยในโลกภายในของเขาเอง ดงนน อาจจะเปนเพราะวาตวการหลกในเรองน ตงอยนอกการสมผสร แมเมอปราศจากซงความรวมมอของรอยประทบทางผสสะ สงทไมอาจสมผสรไดนกยงสามารถพาเราออกจากโลกภายใน และชวยใหเราเขาใจความคดได นอกขอบเขตของโลกภายในของเรา เราจะตองแยกแยะตวโลกภายนอกจรงๆ คอโลกของสงทสมผสและรบรได และอาณาเขตของอะไรบางอยางทไมสามารถรบรดวยประสาทสมผสได เราตองการบางสงบางอยางทสมผสรไมไดสำาหรบทจะตระหนกรถงทงสองอาณาเขต แตสำาหรบกบการสมผสรบรสงของ เราตองการรอยประทบทางผสสะเชนกน และนจำากดขอบเขตอยในโลกภายในเทานน ดงนน การแบงแยกระหวางลกษณะทสงของและความคดเขามาสเราจงประกอบขนดวยบางสงทไมสามารถกำาหนดลงไปสอาณาเขตใดอาณาเขตหนง แตกำาหนดลงไปสโลกภายใน ดงนนผมจงไมสามารถเหนวาการแบงแยกนเปนเรองใหญโตเสยจนทำาใหการนำาเสนอวาความคดไมไดอยในโลกภายใน เปนไปไมได

28

ตองยอมรบวา ความคดไมใชของประเภททปกตเราจะใชคำาวา จรง “ ”มาพดถงมน โลกของความเปนจรงคอโลกทสงนกระทบกบสงนน เขาไปเปลยนแปลงสงอน และตวมนเองกตองผานการการกระทบตอบโตและถกเปลยนแปลงไป ทงหมดนเปนกระบวนการทเกดขนในกาลเวลา ยากทราจะยอมรบอะไรซงไรกาลเวลาและคงตวไมเปลยนแปลงใหเปนอะไรทเปนอยจรง เอาละ มาดสวา ความคดเปนสงทเปลยนแปลงได หรอเปนสงทไรกาลเวลาจรงหรอไม? แนนอนวาความคดทเราแสดงออกโดยทฤษฎบทของไพทากอรสเปนสงทไรกาลเวลา เปนอมตะ และไมแปรผน แตไมมความคดทเปนจรงในวนนแตเทจในอกหกเดอนขางหนาจรงหรอ? ตวอยางเชน ความคดทวาตมไมตรงนนปกคลมดวยใบสเขยว ยอมกลายเปนเทจในอกหกเดอนขางหนา ไมจรง เพราะนนไมใชความคดเดยวกนแตประการใด คำาวา ตนไมตนนมใบสเขยว ดวยตวเองแลวไมเพยงพอสำาหรบการแสดงออก“ ”

ของความคด เพราะมนเกยวของกบเวลาของการเปลงคำาพดดวย เมอไมมการระบเวลากำากบมาดวยเรากไดความคดทยงไมสมบรณ ซงกคอการทเรายงไมไดความคดเลย มแตประโยคทเตมการระบเวลาลงไปดวย ซงเปนประโยคทสมบรณในทกๆ แง เทานน ทเปนการแสดงออกของความคด แตหากความคดนเปนจรง มนยอมเปนจรงไมใชแคในวนนหรอพรงน แตเปนจรงอยางไรกาลเวลา ดงนน รปปจจบนกาลใน เปนจรง “ ” (is true) ไมไดอางองถงปจจบนของผพด ถาจะยอมใหพดแลวละก มนคอรปกาล (tense) ของความไรกาลเวลา ถาเราเพยงแคใชรปประโยคแบบบอกเลา และเลยงการใชคำาวา จรง เรากตองแยกแยะของสองสงออกจากกน คอ “ ”การแสดงออกของความคด และการยนยน การระบเวลาซงอาจจะบรรจอยในประโยค เปนสวนของการแสดงออกของความคดเทานน ตวความจรง ซงเรายอมรบ ดวยการใชรปแบบประโยคบอกเลา เปนเรองไรกาลเวลา แนนอนวา คำาเดยวกน หากพจารณาถงความแปรผนไปตามกาลเวลาของภาษา อาจเปลยนความหมายไป คอ แสดงออกถงความคดอน อยางไรกตาม การเปลยนแปลงนสมพนธอยเพยงในขอบเขตของเรองภาษาเทานน

29

แตถงอยางนน สงทไมเปลยนแปลงคงทนตลอดกาล แตทวากไมสามารถกระทบกบเราหรอทำาอะไรกบเราได จะมคาอะไร? บางสงบางอยางซงไรผลในทกๆ แงทกๆ ดานยอมตองไมเปนจรงเปนจง และเทาทเกยวของกบเราแลว ยอมถอวาไมมอย แมแตสงซงไรกาลเวลา หากมนจะมคาเปนอะไรบางอยางสำาหรบเรา กจะตองเขามามสวนพวพนกบสงซงอยในกาลเวลาไมในทางใดกทางหนง แตความคดจะเปนอะไรสำาหรบผม ถาผมไมเคยเขาใจมน แตดวยการเขาใจความคด ผมเขามาสมพนธกบมน และมนเขามาสมพนธกบผม เปนไปไดวาความคดเดยวกนซงผมคดถงมนในวนน ไมไดถกผมคดเมอวานน แนนอนวานทำาใหเรองความไรกาลเวลาแบบตายตวจบสนลง แตเราอาจจะอยากทจะแยกแยะระหวางคณสมบตทเปนสารตถะกบคณสมบตทไมใชสารตถะ และถอวาบางสงบางอยางไรกาลเวลาถาหากการเปลยนแปลงทเกดขนกบมนเกยวของเฉพาะสวนทไมใชตวสารตถะแกนแทของมน คณสมบตของความคดจะถกถอวาไมใชคณสมบตทเปนสารตถะแกนแท ถามนเกดจาก หรอตามมาจาก ขอเทจจรงทวาความคดนถกเขาใจโดยผคดคนหนง

ความคดกระทำาการอยางไร? ดวยการถกเขาใจและดวยการถกถอวาจรง นเปนกระบวนการในโลกภายในของผคด ซงอาจมผลตอเนองไปในโลกภายใน ซงอาจจะรกลำาเขาสอาณาเขตของเจตจำานงและประกาศตนออกมาในโลกภายนอกไดเชนกน เชน ถาผมเขาใจความคดทแสดงออกมาในทฤษฎบทของไพทากอรส ผลกอาจตามมาวา ผมยอมรบวามนจรง และตอจากนนกนำามนมาใชตดสนใจซงนำาไปสการเรงความเรวของมวลสาร นคอวธทการกระทำาของเรามกจะเกดตามมาจากกจกรรมการคดและการสรางขอตดสน ดงนนความคดอาจมอทธพลโดยออมตอการเคลอนไหวของมวลสาร อทธพลของมนษยตอมนษยเกดขนอยางมากทสดกดวยความคด คนสอสารทางความคด พวกเขาทำาสงนไดอยางไร? พวกเขาสรางใหเกดความเปลยนแปลงในโลกภายนอก และสงนกถกมงหมายใหรบรโดยคนอน และเปดโอกาสใหเขาเขาใจความคดและถอวามนเปนจรง เหตการณใหญๆ ในประวตศาสตรของโลกจะเกดขนไดหรอถาปราศจากการสอสารทางความ

30

คด? แตกระนนเรากอาจจะโนมไปในทางทจะถอวาความคดเปนสงทไมเปนจรง เพราะมนดเหมอนวามนจะไมไดทำาอะไรกบเหตการณ ในขณะทการคด การตดสน การยนยน การเขาใจ คอสงทเกยวของกบผคน ในการทำาสงตางๆ ทวไป สภาวะความเปนจรงของคอน เมอเทยบกนของความคดแลว ดชางตางกนเหลอเกน! การยนคอนใหกนกชางแตกตางเหลอเกนจากการสอสารความคด อำานาจการควบคมคอนผานจากคนหนงไปสอกคนหนง มนถกจบยดไว มนผานแรงบบ ดงนนความหนาแนนของมน ซงเปนคณสมบตทเปนไปในตวของมนเองของสวนประกอบของมน ยอมเปลยนแปลงไปในบางจด ไมมอะไรสกนดทเปนเชนนกบความคด มนไมไดเดนทางหายจากอำานาจการควบคมของผสอสารเมอมนถกสอไปสผอน เพราะไมวาอยางไรเสย คนกไมมอำานาจเหนอมน เมอความคดหนงถกเขาใจ ในตอนแรก มนกแคสรางความเปลยนแปลงในโลกภายในของคนผซงเขาใจมน กระนนมนกไมไดถกกระทบอะไรเลย ในแกนกลางของสารตถะของมน เพราะความเปลยนแปลงทเกดขนกบมนมผลเพยงแตกบคณสมบตทไมใชแกนแท มอะไรบางอยางหายไปจากทน จากทเรามองเหนอยในทกหนแหงในกระบวนการทางกายภาพ นนกคอ การกระทำาตอกนและกน ความคดไมใชสงทไมจรงไปทงหมด แตความเปนจรงของมน แตกตางไปจากความเปนจรงของวตถสงของ และการกระทำาของมนถกสรางขนโดยการปฏบตของผคด ซงหากปราศจากเสยแลวซงผคด มนกไรอำานาจกระทำาการ อยางนอยทสดกคอเทาทเราเหนได และกระนนผคดกไมไดสรางมนขน แตรบมนไวตามทมนเปน มนสามารถเปนจรงแมโดยปราศจากการเขาใจของผคด และแมจะเปนอยางนน มนกไมไดไมเปนจรงไปเสยทงหมด อยางนอยทสด มนกสามารถทจะถกเขาใจและนำาพาไปสการกระทำา.

31