Οικονομία και κοινωνία Οικονομία και κοινωνία στη Δυτική Ευρώπηστη Δυτική Ευρώπη

Το σύστημα της Φεουδαρχίας

Στόχος του μαθήματοςΝα κατανοήσουμε τα βασικά χαρακτηριστικά της φεουδαρχίας, προκειμένου να κατανοήσουμε πληρέστερα την κοινωνία της δυτικής Ευρώπης.

1.

Χαρακτηριστικά και εξέλιξη

Συνθήκες δημιουργίας

Ας φέρουμε στο μυαλό μας την κοινωνία της Μεροβίγγειας Εποχής (5ος-7οςαι.). Ούτε το κράτος ούτε το γένος προσέφεραν πια επαρκές καταφύγιο. Παντού ο αδύνατος ένιωθε την ανάγκη να εμπιστεύεται τον εαυτό του σε έναν ισχυρότερο από αυτόν. Ο δυνατός, με τη σειρά του, δε μπορούσε να διατηρήσει το κύρος και την περιουσία του, ούτε καν να κατοχυρώσει την ασφάλειά του, αν δεν έβρισκε με τη πειθώ ή τη βία, την υποστήριξη κατώτερων εξαναγκασμένων να τον βοηθήσουν… Και καθώς οι έννοιες της δύναμης και της αδυναμίας είναι πάντα σχετικές, βλέπουμε, σε πολλές περιπτώσεις, τον ίδιο τον άνθρωπο να γίνεται ταυτόχρονα προστατευόμενος ενός ισχυρότερου και προστάτης ταπεινότερών του.

M. Bloch, Η φεουδαλική κοινωνία, Αθήνα 1987, σ.216

•ΦέουδοΦέουδο: η γη που παραχωρούνταν φεουδαρχική κοινωνίαφεουδαρχική κοινωνία:

μεσαιωνική κοινωνίαφεουδάρχηςφεουδάρχης: ο άρχοντας

Η τελετή της περιβολήςΗ τελετή της περιβολήςΣτα μέσα του Απριλίου, μια Πέμπτη (1127) δόθηκε όρκος υποταγής στον

κόμη της Φλάνδρας, ως έκφραση σεβασμού και πίστης, με την τάξη που θα ιστορήσουμε στη συνέχεια. Πρώτα έκαναν τον όρκο έτσι: ο κόμης ρωτούσε τον μέλλοντα υποτελή αν θέλει ανεπιφύλακτα να γίνει ακόλουθός του και εκείνος απαντούσε «θέλω». Ύστερα αδελφώνονταν μ’έναν ασπασμό, ενώ ο υποτελής είχε βάλει τα χέρια του στα χέρια του κόμη. Σ’ένα δεύτερο στάδιο ο υποτελής έταζε αφοσίωση στον τελετάρχη του κόμη με αυτά τα λόγια: «Ορκίζομαι στην πίστη μου ότι από αυτή τη στιγμή θα είμαι πιστός στον κόμη Γουιλιέμο και θα κρατήσω τον όρκο μου σε κάθε περίσταση, με καλή πίστη και χωρίς δόλο». Σ’ ένα τρίτο στάδιο ο υποτελής ορκιζόταν το ίδιο στα ιερά λείψανα των αγίων. Μετά το μέρος αυτό της τελετής ο κόμης με τη ράβδο, που κρατούσε στα χέρια του, έκανε τη βεβαίωση της περιβολής του αξιώματος σε όλους εκείνους που έταξαν σ’ αυτόν πίστη και σεβασμό και πήραν όρκο, με τον τρόπο που ιστορήσαμεGalbert de Bruges, Ιστορία του φόνου του Καρόλου του Καλού , κόμη της

Φλάνδρας

Τελετή περιβολήςΤελετή περιβολής: επίσημη αναγνώριση ενός άρχοντα ως υποτελούς ενός άλλου άρχοντα

.

Η φεουδαλική κοινωνική πυραμίδαΗ φεουδαλική κοινωνική πυραμίδα

Βασιλιάς

Άμεσοι υποτελείς: ευγενείς, δούκες, κόμητες, μαρκήσιοι, βαρώνοι

Υποτελείς: κατώτεροι άρχοντες

Ελεύθεροι γεωργοί, πάροικοι, δούλοι

Προστασία-πίστη

υπηρεσία-πίστη

Το φεουδαρχικό συμβόλαιο Το φεουδαρχικό συμβόλαιο Ο Υποτελής οφείλει:

ΠίστηΥποταγήΣτρατιωτική βοήθειαΟικονομική βοήθειασυμβουλές

Ο Κύριος οφείλει:ΠροστασίαΔικαστική βοήθειαΔιατήρηση της ακεραιότητας του κτήματος που του παραχώρησε

Παραμέληση υποχρεώσεων = αφαίρεση φέουδου

2.Η επικράτηση του συστήματος της Φεουδαρχίας (9ος-11ος αι.)

Μεταρρυθμίσεις ΚαρλομάγνουΦεουδάρχεςοικονομική και πολιτική

δύναμη

Φεουδαρχικός στρατός: αποτελείται από ελεύθερους αγρότες οι οποίοι τίθεται στην υπηρεσία των φεουδαρχών.Κάθε φεουδάρχης συμμετέχει με τους υποτελείς του και τον οπλισμό τους.

Μεταρρυθμίσεις ΚαρλομάγνουΔιοικητική μεταρρύθμιση:Διοικητική μεταρρύθμιση:

Παραχωρούνται στους βασιλικούς αξιωματούχους γαίες

στρατιωτική οικονομικο- πολιτική κοινωνική

Φεουδαρχία

10ος-11ος αι.: 10ος-11ος αι.: •διάλυση κράτους Καρλομάγνου•εχθρικές επιδρομές

Ενίσχυση κλίματος ανασφάλειας

«Ο βασιλιάς έχει πια μόνο το όνομα και το στέμμα… Δεν είναι ικανός να προασπίσει από τους κινδύνους ούτε τους επισκόπους ούτε τους άλλους υπηκόους του. Γι’ αυτό βλέπουμε και τους μεν και τους δε να πηγαίνουν με ενωμένα χέρια να υπηρετήσουν τους δυνατούς. Έτσι βρίσκουν τη γαλήνη τους».

Ένας γερμανός πρελάτος (αξιωματούχος της εκκλησίας) περιγράφει την κατάσταση της αναρχίας στα βασίλεια της Βουργουνδίας.(Από το βιβλίο του M.Bloch, H φεουδαλική κοινωνία, Αθήνα 1987, σ. 232).