АО «Ақпараттық-талдау орталығы»

«Қазақстан Республикасында

ерте жастағы балалар

дамуының Тұжырымдамалық

негіздері» жобасы туралы

Астана қ., 12 ақпан 2015 ж.

Қазақстанда балаларды ерте жастан дамытудың барлық

кезеңдерінен мемлекет 0-ден 3 жасқа дейінгі балаларға

көңіл бөлуге аса көп назар аударылмаған.

ҚР-да 0-3 жас аралығындағы

балаларды мектепке дейінгі

білім берумен қамту төменгі

деңгейде қалып отыр – 16,4% (

ЭЫДҰ - 32,6%)

«3 жастан кейін кеш болады!»

Масару Ибука – «Sony» компаниясының негізін қалаушылардың бірі

ЮНИСЕФ классификациясы бойынша балаларды ерте жастан дамыту

кезеңдері

6-дан 8-жасқа дейін

3-жастан 6-жасқа дейі

туғаннан бастап 3 жасқа дейін

Туу алды (туғанға дейінгі) Жаңа туған бала

1 ай

9 ай

2 жыл

14 жас

2

Колумбия университетінің

зерттеулері бойынша, ерте

жастан дамыту бағдарламаларынан өткен

балалар: Қылмыстық іс-әрекеттерді аз

жасайды

Өмірде барынша табысты болады: жақсы жұмысқа орналасады және көбірек табыс табады

Салық төлемдерінен барынша жоғары табыс табуды қамтамасыз етеді

Әлеуметтік шығындарды қысқартады

0%

20%

40%

60%

80%

100%

120%

0 2 4 6 8 10 12 14 16 18 20 22 24

ЕЖБД-ға инвестицияланып отырған

әрбір доллар қоғамға $7 түрінде

қайтып келеді

Кумулятивные госинвестиции Развитие

0-ден 3 жасқа дейінгі балаларды дамыту (ЕЖБД): бұл

керек па?

3

Ақпараттық-аналитикалық орталықтың (бұдан әрі - АТО) «АТО» АҚ-

да жүргізілген Қазақстанның мектепке дейінгі білім беру жүйесін

зерттеуі көрсеткендей, бала бақшаларға барған балаларда жоғары білім

пайызы 23%-ға артық, ал жұмыссыздардың үлесі 7% -ға кем екендігі

анықталып отыр.

Возраст, лет

ЕЖБД: негізгі аспектілерде іс-әрекеттің қажеттілігі

1. Сау балалық шақ Ана мен баланың денсаулығы

Тиімді тамақтану

Инклюзия, ерте бастан диагноз қою

әлеуметтендіру

2. Тәрбие беру және оқыту әдістемелігі Стандарттың нобайлы негіздері

Педагогикалық технологиялар

Ата-ана қоғамдастығын тарту

3Кадрлық қолдау көрсету Ағымдық жағдай

Мамандарды даярлаудың жаңа моделі

Мәртебесі мен беделі

4. Инфрақұрылым ДТҚЭК қағидалары

Сәулеттік модельдер

5. Құқықтық қамтамсыз ету

Ұлттық заңнама

Заңнамалық бастамалар

4

Ана өлімі (әрбір 100 мың тірі

туған балаға шаққанда)

Тәуелсіздік жылдары ішінде ана мен бала өлімі 3 есеге

төмендеген.

Дегенмен, әлемнің жетекші елдерімен салыстырғанда

елімізде бұл көрсеткіш әлі де жоғары күйінде қалып отыр.

Жас нәресте өлімінің жоғары көрсеткіштері - туу алды кезеңінде

кешенді қолдау көрсетудің болмауынан.

1 жылға дейінгі нәресте өлімі (1000 тірі

туылғандарға)

5

6

9

8

8

14

74

91

4

5

6

6

6

24

26

Финляндия

Дания

Сингапур

Шфейцария

Жапония

Ресей

Қазақстан

2013 жыл

1990 жыл

6

7

6

7

5

23

48

2

3

2

4

2

10

14,9

Финляндия

Дания

Сингапур

Швецария

Жапония

Ресей

Қазақстан

Ата-аналарға дер кезінде көрсетілген кеңес беру

көмектері бала өлімінің деңгейін төмендетеді және балалардың

ерте жастан табысты зияткерлік дамуына әсерін тигізеді

Балаға түзету көмегін беру қажеттілігі туралы ата-

аналардың 31%-ы тек қана баласы 1-ші сыныпқа түсер алдында

ғана білген

Ата-аналардың біршама пайызы балаларына түзету көмегі қажет

екендігі туралы ДЗН (далалық зерттеулер нәтижесі) кезеңінде

хабардар болған

6

сау балалық шақ: НЕ ІСТЕУ КЕРЕК?

Туғанға дейінгі және туу алдындағы кезеңде қызмет көрсету спектрін кеңейту (ДӘДМ)

Міндетті түрде медициналық байқаудан өту және балаларды дер кезінде иммундау (ДӘДМ, БҒМ)

Балалардың тамақтану рационына қосымша тамақтану заттарын енгізу жөніндегі арнайы қызметтерді

ұсыну

Қауіп-қатер тобына жататаны балаларға қатысты ата-аналарды психологиялық және эмоциялық оқыту (ДӘДМ,

БҒМ)

ДЗН барынша кеш кезеңінде түзету көмегін

төмендетуге арналған балаларды оңалтуды

ұйымдастыру (ДӘДМ, БҒМ)

1

2

3

4

5

7

жас

Ел 0 1 2 3 4 5 6 7

Чили Ерте жастан оқытудың ұлттық білім беру бағдарламасы

Финляндия Ерте жастан оқытудың ұлттық білім беру

бағдарламасының нормативтері

Программа

предшкольного

обучения

Германия

(Гамбург)

Балаларды мектепке дейінгі мекемелерде тәрбиелеу

жөніндегі білім беру сипаттамалары

15 жасқа дейін

Ирландия Балаларды ерте жастан оқытудың Аistear білім беру

бағдарламасы

Жапония Балаларға күтім көрсету орталықтарына арналған

ұлттық білім беру бағдарламасы

Шотландия

Туу алды кезеңінен бастап 3

жасқа дейінгі кезең–

педагогикалық кадрларға

арналған нұсқаулық

Табыстарға

қол жеткізу

бағдарламас

ы

18 жасқа дейін

Казақстан ?! Алғашқы қадам Зерек бала Біз мектепке

барамыз

Пред-

школа

Стандарттар/Күтім бойынша оқу бағдарламасы Стандарт /Білім берудің оқу бағдарламасы/күтім жасау

Міндетті мектеп жасы

Қазақстанда 0 жастан бастап 1 жасқа дейінгі

жастағы балаларға арналған білім беру

бағдарламалары жоқ БХСЖ 0.1

0 жастан бастап 2-жасқа дейінгі

балаларға арналған дамыту

бағдарламасы

БХСЖ 0.2 3 жастан бастап бастауыш білім беру

бағдарламасы бойынша оқыту басталғанға дейінгі

балаларға арналған бағдарлама

8

Тәрбие беру және оқыту әдіснамасы: НЕ ІСТЕУ

КЕРЕК?

Қолданыстағы МЖМБС -ның аясын бес негізгі аспектілері

бойынша кеңейту

Ата-аналар қоғамдастығын оларды формальды емес білім

беруге тартуға назар аудару

9

ЕЖБД 0 Стандарты - 2 жас

Құрылымы

мақсаттары мен

міндеттері, тәрбиелеу

мен дамыту мазмұнына қойылатын

талаптар

Дамыту Физикалық, әлеуметті-эмоцио-налдық, тілдік,

когнитивтік,

Өлшемдері

сәбилер тобында жұмыс істейтін

мамандардың педагоги

калық біліктілігі

Әріптестік

жанұямен және ата-

аналармен жұмыс

Мониторинг

балалардың жас

ерекшеліктеріне сәйкес

даму ортасы мен

балаларды дамыту деңгейі

Білікті тәрбиешілердің жетіспеуі 11,1%

Тәрбиешілердің балаларға немқұрайлы қарауы 2,6%

Тәрбиешілер жиі ауысады, кадрлардың кетуі 0,8%

Қазақ тобының тәрбиешілері қазақ тілін білмейді 0,6%

Сабақтарды жүргізу деңгейі төмен 1,7%

Тәрбие беру мен оқытуда жаңа технологияларды әлсіз меңгеру 1,5%

Ата-аналардың МДБ педагогтарының жұмыстарына қанағаттанбау

себептері (ААО-ҚПЗО әлеуметтік зерттеулері, 2014 ж.)

Кадрлық қолдау көрсету –Мектепке дейінгі білім беру мекемесінде (одан әрі - МДБ) 67 мың педагог жұмыс істейді

10

59,3% - жоғары педагогикалық

білімді

36,9% - арнаулы орта

педагогикалық білімді

3,2 % - толық емес жоғары

педагогикалық білімді

Педагогтардың тек 12%-ында ғана

мектепке дейінгі арнаулы жоғары

білімі бар

Тәрбиешілердің тек 20%-ында ғана

мектепке дейінгі арнаулы орта педагогикалық білімдері бар

10 педагогтың 7-інде

салалық емес

педагогикалық білімдері

бар

Педагогикалық кадрлар

сертификаттаудан өтпейді

Кадрлық қолдау көрсету: НЕ ІСТЕУ КЕРЕК?

«Мектепке дейінгі тәрбие және бастауыш сыныптар педагогы»

кадрларын дайындаудың жаңа моделін дайындау

Арнаулы орта білімді және жоғары арнаулы білімді мамандарды

топтастырушыға өзгерістер енгізу – «0 жастан 4 жасқа дейінгі

балаларды дамыту жөніндегі педагог» және «4 жастан 10 жасқа

дейінгі балалармен жұмыс жөніндегі педагог», «Медбике-тәрбиеші»

Мамандарды даярлаудағы кәсіби стандарттарға базалық

құзыреттіліктерді бекіту

Педагогикалық білім беретін жоғары оқу орындарының, ТОМ мен

оқыту бағдарламаларының бірізділігін қамтамасыз ету

Ерекше қажеттілікті талап ететін балалармен жұмыс істеуге

арналған мамандарды даярлау

Сәбилер топтары тәрбиешілерінің көмекшілерін және бала

күтушілерін оқытып үйрету

Сертификаттаудан табысты өткендердің еңбекақысын арттыра

отырып, ДК деңгейлік курстарын енгізу 11

Дамушы орта

ДТҚЭ инновациялық қағидаларын есепке ала отырып,

МДБ инфрақұрылымын жаңғырту қажет

«Орта - үшінші оқытушы» - танымға бай орта, баланың

қабылеттілігін арттырады Колористика

Қасбеттер өте

қанық түсті,

балаларды

қиялға

жетелейтіндей болуы тиіс

Қауіпсіз және Экобейімделген

Игровая

Спальня

Игровая

Спальня

Центральное место общего

пользования ЯСЛИ

Ко

ри

до

р

Игровая

Физкульт.

зал

Спальня

Игровая

Актовый

зал

Спальня

Тиімді кеңістік

Табиғи

ресурстарды

тиімді

пайдалану

Пайдалы кеңістік коэффициентін арттыру

12

0 1 2 3

ДӘДМ-нің жауапкершілік

аймағы

БҒМ жауапкершілік аймағы

Шет елдердің құқықты пайдалану тәжірибесінде ЕЖБД-ға

жағдай жасауда мемлекеттік органдармен өзара келісе

отырып әрекет ету көрсетілген

Ел 0 жастан бастап 3

жасқа дейін

3 жастан басап 6 жасқа дейін

Жапония Денсаулық сақтау, еңбек және әлеуметтік қамтамасыз

ету, білім Министрліктері

Германия Жанұя ісі, егде азаматтар, әйелдер мен жастар істері

жөніндегі Федералдық Министрлік

Англия Білім және машықтар Департаменті

Жас,

жыл

Құқықтық қамтамасыз ету

13

Құқықпен қамтамасыз ету: НЕ ІСТЕУ КЕРЕК?

Салааралық нормативтік құқықтық құжатты даярлау

Қазақстанда нормативтік базаның РРД-ға жағдай жасау

бөлігін жетілдіру

Мемлекеттік

органардың, ҮЕҰ-дың

және ата-аналар

қоғамдастықтарыныңө

зара тиімді әрекет

етуі

Білім беру, денсаулық сақтау және әлеуметтік

қорғау саласында, ЕЖБД-ның

шоғырландырылған

саясатының қолданыстағы

ережелерін үйлестіру

14

30 бап. 1т. «Балаларды мектеп жасына жеткенге дейін мектепке дейінгі тәрбиелеу жанұяда немесе 6 айынан бастап мектеп жасына жеткенге дейін мектепге дейінгі ұйымдарда жүзеге асырылады»

ҚР «Білім туралы» Заңына өзгерістер

енгізу

• Педагог/бала ара қатынасы 6 - 12 айда – 1/4; 6-12 – 1/8; 12-24 – 1/10, 25-36 айда – 1/15

• 0 жастан 1жасқа дейінгі балаларға арналған жабдықтармен, жиһазбен, ойыншықтармен жабдықтау нормативтері

• Балаларды 6 айынан бастап 3 жасқа дейін тиімді тамақтандыру талаптары

•

Санитарлық талаптар

Год Тысяч,

человек

% от всего

населения

2000 1 091 7.5

2005 1 216 8.1

2010 1 571 9.9

2015 1 631 9.7

2020 1 565 8.9

2025 1 452 8.0

2030 1 365 7.4

Қазақстан: бала саны және 0 жастан 4 жасқа

дейінгі балалардың үлесі

Дереккөз: Population Division of the

Department of Economic and Social

Affairs of the United Nations Secretariat,

World Population Prospects: The 2012

Revision,

http://esa.un.org/unpd/wpp/index.htm

15

Қазақстанда ЕЖБД жүйесін дамыту тек қана білім

беру жүйесінің ғана емес, сондай-ақ әлеуметтік-

экономикалық саланы тұтастай алғандағы

тиімділігін арттырады

Демографиялық өсім және ұлт саулығын жақсарту

Көптеген балалардың мектепте жоғары тәртіптегі

машықтар мен құзыреттіліктерді меңгеруге дайын болуы

ЕЖБД мәселелерінің салдарларын қалпына келтіруге

бөлінген мемлекеттік қаражаттарды үнемдеу

Әйелдер қауымының еңбекпен қамтылуын арттыру

16

Назарларыңызға рахмет!

17